HCOnieuws 48 - oktober 2016

nieuws

eer l u m i t s e Ho ei o r g p o n je ee t? e s d n i m e gericht Lesson study op De Kleine Keizer

‘We willen de kinderen meer leergericht maken in plaats van taakgericht’ Column Harriet Marseille

Actuele ontwikkelingen en activiteiten in het onderwijs in Den Haag en omgeving.

48

Oktober 2016

Executieveij functies b kleuters Studiereis Growth Mindsets

Van de redactie Psychologe Carol Dweck toonde aan dat een zogenoemde ‘groei mindset’ heel belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Dat geldt ook voor volwassenen. Het gaat daarbij om de overtuiging dat je jezelf steeds kunt blijven verbeteren en ontwikkelen door hard te werken, uitdagingen aan te gaan en ervaring op te doen. Daarbij hoort ook dat je fouten mag maken, zodat je daarvan kunt leren. Een mindset die niet statisch is maar gericht op groei, draagt bij aan de motivatie van leerlingen, hun leerprestaties, doorzettingsvermogen en creativiteit. En het goede nieuws is: je kunt je mindset veranderen. Bovendien kunnen volwassenen kinderen helpen een groei mindset aan te leren of te behouden.

In deze editie van HCO Nieuws loopt het fenomeen ‘mindset’ als een rode draad door alle verhalen van en over scholen, leraren, schoolleiders, leerlingen, hun ouders en onderwijsprofessionals. Veel leesplezier!

Kort nieuws Nieuwe directeur HCO Diana Lorier-Kooi is sinds 1 oktober 2016 de nieuwe directeur van het HCO. Daarvoor werkte ze in verschillende gemeentelijke beleidsfuncties (in het Westland en Leiden) en had ze beleids- en directiefuncties in het voortgezet onderwijs in Rotterdam. De afgelopen 5 jaar was ze algemeen

HCO heeft met partners Bazalt en RPCZ www.nt2-onderwijs.nl

directeur van een schoolbestuur voor het

ontwikkeld over onderwijs aan anderstalige leerlingen.

PO en VO op Curaçao. Diana: ‘Ik houd van

Hier vindt u blogs van NT2-experts, gratis downloads en meer

afwisseling. Perspectiefwisselingen vind ik

informatie over onze boeken en trainingen.

leuk. Mijzelf elke keer verplaatsen in een andere kant van het speelveld. Ik kan een gemeentelijke bril meenemen, maar zaken

Een succesvolle bijeenkomst voor ib’ers

ook bekijken vanuit het perspectief van een

Op dinsdag 27 september organiseerde het samenwerkingsverband

bestuurder of de praktijk van een school.

SPPOH een bijeenkomst voor intern begeleiders uit Den Haag en

Als voormalig gemeenteraadslid ken ik ook

Haaglanden. Maar liefst 215 ib’ers bezochten de ochtend in het congres-

de politieke context.’ Lees een uitgebreid

centrum Madestein. Naast sprekers vanuit de Onderwijsinspectie, SPPOH,

interview met Diana op www.hco.nl.

Leerplicht, Xtra, CJG en andere onderwijsorganisaties, verzorgde HCOadviseur Petra Spruijt een workshop over Growth Mindsets. Ook stond het HCO met een informatiestand op deze bijeenkomst. Aan het begin van

Inzamelingsactie Cosmicus voor Afrika

volgend schooljaar is er een vervolgbijeenkomst.

Afgelopen periode hield basisschool Cosmicus een inzamelingsactie voor het openen van een waterput in Kenia, Malindi. De klassen werkten aan een project wereldburgerschap, getiteld ‘Kleur Bekennen’,

Schoolproject voor scholen Loosduinen

over verschillende werelddelen. Ter afsluiting organiseerden de

HCO ontwikkelt in opdracht van Stichting Oud Loosduinen en in samen-

leerlingen een wereldfestival op school met onder meer wereldgerechten

werking met Haagse culturele partners een eigentijds schoolproject voor

die ze samen met en voor ouders bereid hadden. Ook organiseerde elke

scholen in het stadsdeel Loosduinen. Het project heet De geboorte van

klas een extra activiteit om geld op te halen. Zo verzorgde groep 7 een

Den Haag en het wonder van Loosduinen. Leerlingen uit groep 6/7

filmavond voor ouders op school en kleuters verkochten waterflessen

ontdekken in dit project wat er zich 800 jaar geleden afspeelde in het

in de buurt. In totaal werd er een bedrag van € 8.000,- opgehaald.

stadsdeel waar hun school zich bevindt. Video’s, een bezoek aan

De opbrengst was bedoeld voor de bouw van een waterput. In de

historische plekken, een projectboekje en een

herfstvakantie reisden zes teamleden naar Afrika af om de waterput te

interactieve quiz maken onderdeel uit van het

openen. Het resterende bedrag is gedoneerd aan een Afrikaanse school

project. Na de herfstvakantie ontvangen scholen

en een weeshuis, die ze bezochten met schoolspullen en speelgoed van

in Loosduinen een uitnodiging om in februari-

de leerlingen.

april 2017 deel te nemen aan het project.

Colofon

Redactie: Anna-Marie Kooiman, Eline Rottier, Fabienne Peters, Susanne Reiss Eindredactie: Gaby Ammerlaan

HCO Nieuws is een uitgave van het

Redactieadres: communicatie@hco.nl Fotografie: Bart van Vliet, Henriette Guest

HCO en verschijnt 3x per jaar.

Vormgeving: Inc. Communicatie & design

Postadres: Postbus 53509, 2505 AM Den Haag Bezoekadres: Zandvoortselaan 146,

Blijf op de hoogte van onze activiteiten en de actuele ontwikkelingen in het onderwijs in Den Haag en

Den Haag

omgeving. Volg HCO op social media of meld u aan voor een HCO e-nieuwsbrief via www.hco.nl/nieuwsbrief.

T: 070 448 28 28 E: info@hco.nl I: www.hco.nl

HCO maakt deel uit van de Bazalt Groep en werkt daarin samen met partners Bazalt en RPCZ.

Interview

Samen werken aan persoonlijke groei Samen met het kind, de ouders en de school werken aan de persoonlijke groei van een kind. Dat is waar HCO Zorg in Onderwijs

‘Ik word nu minder vaak boos’

voor staat. Ieder kind ontwikkelt zich op zijn eigen manier en meestal verloopt deze ontwikkeling zonder problemen. Voor

Sam Hosman

kinderen die extra ondersteuning nodig hebben, biedt Zorg in Onderwijs begeleiding. Adviseur Roel Verdel is een van de experts. Hij werkte met Sam, een leerling in groep 7 van de Willem de Zwijgerschool. HCO Nieuws interviewde de betrokkenen.

Aan het einde van het traject gaf hij zichzelf een 10. Hij vroeg Roel zelfs om extra formulieren, zodat hij er mee door kon gaan.’ Sam ontwikkelde een op groei gerichte mindset.

Hoe ziet een traject eruit?

Sam ervaarde op school veel frustratie vanwege zijn dyslexie. Hij vond

HCO Zorg in onderwijs biedt begeleiding bij verschillende hulpvragen.

het moeilijk om zijn gevoel onder woorden te brengen en werd snel

Roel legt uit: ‘We bepalen de aanpak door een intake met ouders en

boos. Roel: ‘Ik heb samen met Sam bekeken wat de eerste stap zou zijn

school en een observatie in de klas. Tijdens het traject blijven ouders

om minder boos te worden. We hebben besproken hoe gewenst gedrag

en school continu betrokken door het effect van de aanpak te moni-

er uit zag en wat er voor nodig was om dat gewenste gedrag vaker te

toren, maar ook door bijvoorbeeld nieuwe doelen in te brengen. We

laten zien. Sam bedacht hier zelf huiswerk bij, met opdrachten voor thuis

werken oplossingsgericht. Dat betekent dat we samen de ideale situatie

en op school, zoals “vriendelijker praten tegen anderen” of “de ander

schetsen, waar we in kleine doelen naartoe werken. De daaropvolgende

aankijken als deze tegen me praat”. Elke dag vulde Sam, ouders en de

succeservaringen dienen als een vliegwiel voor de rest van het traject.

leerkracht een schaalvraag in. Dat gaf mij informatie om later met Sam in

We zijn telkens op zoek naar wat er voor deze leerling werkt.’ Dit wordt

gesprek te gaan over hoe de week was verlopen.’

als positief ervaren door alle betrokkenen. Olga reageert: ‘Voor kinderen waarbij er meer ondersteuning nodig is dan de school vanuit de basis–

De regie in eigen handen

ondersteuning kan bieden, geeft HCO Zorg in Onderwijs mogelijkheden.’

Olga van den Born, adjunct-directeur en coördinator 6, 7 en 8 van de Willem de Zwijgerschool, vertelt over het traject: ‘De kracht zit in de driehoeksrelatie kind-ouders-school. Door de gezamenlijke aanpak

HCO Zorg in

betrek je ouders serieus bij het proces.’ De moeder van Sam, Faye

Onderwijs

Hosman, sluit zich daarbij aan: ‘Voor Sam was het fijn dat iedereen met

is er voor

zijn ontwikkeling bezig was. Elke dag kreeg hij van ons en van de juf een

kinderen in

cijfer voor zijn gedrag. Omdat er aan kleine doelen werd gewerkt, kreeg

de leeftijd van 4 tot 14 jaar die extra

hij al snel veel complimenten. Dat maakte hem trots en gaf hem de regie

aandacht verdienen bij hun sociaal-

in eigen handen.’

emotionele of gedragsmatige ontwik-

Olga vertelt: ‘Daar waar Sam eerst vluchtte in negatief gedrag wanneer

keling. Het HCO biedt individuele

je hem aansprak, is hij nu beter in staat om in gesprek te gaan.’ Volgens

ondersteuning en groepsbehandelin-

moeder is hij zich veel bewuster van zijn gedrag: ‘Het lukt hem om

gen. Er zijn groepsbehandelingen

rustiger te blijven en om over zijn emoties te praten.’ Roel vult aan:

voor sociale vaardigheden en omgaan

‘Sam is een intelligente jongen die goed kan verwoorden wat er mis ging

met (faal-)angst. Behandelingen

en hoe het beter zou kunnen. Wat hij nodig had, was vertrouwen en

worden doorgaans vergoed. Kijk op

succeservaringen.’ Hoewel school en ouders meteen positief waren over

www.hco.nl/zorginonderwijs voor

zijn veranderde gedrag, was Sam zelf kritischer. Zijn moeder geeft aan:

meer informatie of neem contact op

‘Hij moest eerst inzien dat het handig was om zijn gedrag te veranderen.

via zorginonderwijs@hco.nl.

oktober 2016 | HCO nieuws

3

Lesson study in beeld

Van onderwijzen naar leren ‘We willen de kinderen leergericht maken in plaats van alleen taakgericht’ Sieglien Weegman Op OBS De Kleine Keizer staan de volgende thema’s centraal: het optimaliseren van de

zijn instructie bij dit kind?” Daar leer je echt heel

opbrengsten, het eigenaarschap van de leerlingen voor hun leerproces en een profes-

veel van.’

sionele onderzoekende leercultuur. Met behulp van lesson study onderzoekt het team

Van taakgericht naar leergericht

hoe zij ieder kind in elke les een leersprong kunnen laten maken. HCO Nieuws sprak met

Natuurlijk is er nog meer te ontwikkelen. Op De

Sieglien Weegman, leerkracht van groep 8 en instructional leader in de school, en met

Kleine Keizer hebben ze vorig jaar coöperatief

Matthieu Gelissen, HCO-onderwijsadviseur die de school begeleidde in dit proces.

leren geïntroduceerd. Sieglien: ‘En we proberen zowel het samenwerkend leren als de autonomie

Matthieu Gelissen: ‘Lesson study op De

Intrinsiek gemotiveerd

van kinderen te versterken. Werkhouding is een

Kleine Keizer is erop gericht de leerlingen te

Matthieu: ‘Centraal in dit hele proces stond hoe

aandachtspunt in deze aanpak en in deze groep

betrekken bij het stellen en vooral begrijpen

we de leerlingen meer “leer bewust” konden

en dat is straks ook belangrijk voor de middel-

van het leerdoel in de les. Het gaat er om welke

maken. Het gaat erom dat leerlingen weten:

bare school. We willen uiteindelijk dat de kinde-

stapjes zij vervolgens moeten zetten om bij dit leerdoel te komen. Dit noemen we ook succescriteria.’

‘Het stellen van doelen met behulp van succescriteria is nu een belangrijk onderdeel

4

1 Wat is het leerdoel?

2 Waar sta ik nu?

3 Welke stapjes (succescriteria) moet ik zetten om met succes het leerdoel te halen?

ren meer leergericht worden dan taakgericht.’

Naar een lerende teamcultuur Intussen is de cultuur in de school in het team ook ontwikkeld tot “leergericht”. Dat is onder

in onze manier van lesgeven’, legt Sieglien uit.

Met behulp van lesson study onderzoeken we wat

andere te danken aan de gezamenlijke lesson

In de klas zie je op verschillende plaatsen

leerlingen hierbij van de regisserende leerkracht

study. Met elkaar werken de leraren aan hun

verwijzingen naar doelen en succescriteria,

nodig hebben: instructie, oefenstof, tijd, of iets

professionalisering, kijken bij elkaars lessen en

bijvoorbeeld op de muur en op het bord.

anders om succesvol het leerdoel te halen.’

leren van elkaar. Sieglien: ‘De deuren staan hier

Sieglien licht toe: ‘De leerlingen worden actief

De achterliggende gedachte bij deze manier van

letterlijk meer open en je ziet collega’s veel met

betrokken, hebben een weektaak en noteren

werken is de intrinsieke motivatie van de leer-

elkaar praten over het vak. Je merkt het ook in

zelf hun doelen daarbij. Bijvoorbeeld: van

lingen aan te spreken. Ook is het een manier om

de bouwvergaderingen dat iedereen gemotiveerd

de 20 sommen ga ik er 18 goed maken. Wij

hun zelfstandigheid te vergroten. Hoe ziet dat er

is. Onze taal onderling is gericht op “leren”. Met

evalueren dat ook. Wat zijn jouw leerpunten

in de praktijk uit? Wat is er merkbaar veranderd

Matthieu en ons team klikt het goed. Hij is zo

voor de volgende les?’ Sieglien laat schriften

in de school of in de groep? Sieglien: ‘Sommige

gedreven, geeft veel tips, en leidt ons als instruc-

zien. Op de eerste pagina staat een sticker

leerlingen zijn duidelijk meer gemotiveerd, hun

tional leaders op. Van twee instructional leaders

met evaluatievragen. Na elke les noteren de

mindset is meer gefocust. Ze weten waar ze zelf

in de school zijn we nu al met vier. Binnenkort

kinderen antwoorden zoals: “Ik heb mijn

staan ten opzichte van het einddoel, wat er van

gaan we ook samen met andere scholen lesson

doel … wel/niet behaald”, “Ik heb … geleerd”,

hen verlangd wordt.’ Op De Kleine Keizer zijn

study doen. Zo zetten we met collega’s van de

“Ik heb hulp nodig bij…”. Sieglien: ‘Dit geeft

over de afgelopen jaren de resultaten in de CITO-

Helen Parkhurst en de Van Ostadeschool een

mij als leraar veel informatie over elke leerling.

scores verbeterd. Sieglien: ‘We hebben vooral

lerend netwerk op.’

Ik zie echt nieuwe dingen terug, en weet beter

beter leren kijken naar de leerlingen. Bij lesson

welke leerlingen welke leer- en ondersteunings-

study observeert iedere leerkracht die in de klas

behoeften hebben: hebben ze nog instructie

komt een leerling die representatief is voor één

nodig, andere oefenstof, meer oefentijd?’

van de drie niveaugroepen. De centrale vraag daarbij is: “Wat bereikt de leerkracht met

oktober 2016 HCO nieuws

Meer weten over lesson study? Bekijk het filmpje op www.hco.nl/lessonstudy of neem contact op met Matthieu Gelissen, m.gelissen@hco.nl, of met een van de andere lesson study experts van het HCO.

Oog voor peuters en kleuters

Bewust van executieve functies Op tijd komen, niet de hele chocoladereep in één keer opeten, beheerst feedback geven. Executieve functies houden

Susanne Reiss, Yesno Akkerman, Chantal Abma en Ingrid Paling (v.l.n.r.)

ons bezig. Ze sturen onze cognitie om activiteiten te plannen en te organiseren.

in de film. Inzicht krijgen in de eigen emoties

een rooster en een timetimer, ben me bewust

Goed ontwikkelde executieve functies zijn

is voor kinderen van groot belang. ‘De emotie-

van de tijd. Ik observeerde een jongen die

een voorwaarde om te kunnen leren.

thermometer kan hierbij helpen,’ legt Susanne

altijd naar de wc gaat tijdens de kring, terwijl

uit. ‘Emotietaal is heel belangrijk. In het

onze afspraak is dat we dat tijdens het spelen,

Nederlands zijn er veel woorden die ons helpen

daarvoor, doen. Hij ziet ook hoeveel tijd hij

onze emoties te uiten. Als leerkracht help je

daar nog voor heeft door de timetimer op

de training Executieve Functies peuters en

kinderen door ze te stimuleren hun emoties te

het digibord. Ik ben van plan de tijd extra te

kleuters (onderdeel van het aanbod Vroeg-

benoemen. Ze kunnen op een emotiethermo-

benoemen door even naar hem toe te lopen en

meter (red: een papieren strook of poster in

te zeggen: “je hebt nog tien minuten, moet je

de vorm van een thermometer) aangeven of ze

nog naar de wc?”.’

De vraag hoe je deze functies bij jonge kinderen stimuleert, staat centraal tijdens

signalering van de gemeente Den Haag).

Een gesprek met de HCO-trainers Susanne

“kwaad” zijn of “een beetje boos”.’

Reiss en Ingrid Paling en met een aantal

In de praktijk Denkstem

Ingrid: ‘De executieve functies hangen alle–

Impulsbeheersing is voor jonge kinderen een

maal met elkaar samen. Vroeg beginnen met

‘Cognitieve flexibiliteit, metacognitie,

uitdaging. Ze zijn enthousiast en beweeglijk

het stimuleren van deze functies is van grote

volgehouden aandacht: het is een greep uit

en willen dat graag uiten. Ingrid vertelt dat je

invloed op de ontwikkeling van kinderen.’

de executieve functies,’ vertelt Susanne.

impulsinhibitie kunt oefenen door de ‘denk-

Chantal: ‘Als leerkrachten van groep 1 tot en

‘Tijdens de training voor peuterleidsters en

stem’ te hanteren, ofwel: eerst denken aan wat

met 8 deze functies kennen en herkennen, kun

kleuterleerkrachten besteden we aandacht aan

je wilt zeggen. Kleuterleerkracht Chantal Abma

je de ontwikkeling van leerlingen als school

drie belangrijke functies voor het jonge kind:

van de Prinses Catharina Amaliaschool: ‘Uit

beter volgen. Voor mijn scriptie heb ik concrete

emotieregulatie, reactie- of impulsbeheersing

enthousiasme en betrokkenheid vinden jonge

interventies voor twee leerlingen in een han-

en prioritering of planning. In de eerste

kinderen het lastig om hun aandacht erbij te

delingsplan verwerkt. Met een handelingsplan

bijeenkomst maken de deelnemers kennis

houden. Het is voor jonge kinderen niet logisch

kun je heel gericht met de ontwikkeling van de

met de executieve functies. Ze krijgen de

dat ze op hun beurt moeten wachten, maar als

executieve functies aan de slag.’

huiswerkopdracht om een kind te observeren

je ze uitlegt waarom ze moeten wachten,

en daarbij te letten op één van de functies.

heeft dat op de lange termijn effect op hun

Yesno: ‘Ik ervaar de bijeenkomsten als

Tijdens de tweede bijeenkomst wisselen de

handelen.’

waardevol, Ingrid en Susanne geven ons de

leerkrachten die de training volgden.

deelnemers hun ervaringen uit en presenteren hun bevindingen aan de groep.’

tijd om kennis op te doen. De training biedt Tijd in beeld

waardevolle competenties voor iedereen die

Om kinderen te helpen planningsvaardigheden

met kinderen werkt.’

Emotiethermometer

te ontwikkelen, maken de deelnemers van de

Susanne en Ingrid tonen in de tweede bij-

training in de praktijk gebruik van tools zoals

eenkomst een fragment uit de film Inside Out

een timetimer bijvoorbeeld, wc-kaartjes en een

waarin emotieregulatie wordt verbeeld. In de

takenkaart. Yesno Akkerman, kleuterleerkracht

of meer informatie over executieve functies? Neem

film volgt de kijker de emoties van het jonge

van de Eloutschool, observeerde de executieve

contact op met Susanne Reiss (s.reiss@hco.nl) en

meisje Riley. Haar emoties (plezier, angst, woe-

functie planning in haar groep: ‘Timemanage-

Ingrid Paling (i.paling@hco.nl).

de, afkeer en verdriet) zijn de hoofdpersonages

ment is mijn kracht als leerkracht. Ik werk met

Interesse?

Wilt u op uw eigen locatie een training organiseren

oktober 2016 | HCO nieuws

5

Column In elke HCO Nieuws laten we een of meer experts aan het woord over een actueel onderwijsthema.

Deze keer coach/trainer Harriet Marseille over persoonlijk leiderschap, mindset, schoolcultuur en ouderbetrokkenheid.

‘De attitude van de schoolleider is van doorslaggevend belang.’

Harriet Marseille

Hoewel er tegenwoordig relatief veel aandacht

gelijkwaardige samenwerking, waarbij de

zonder over je heen te laten lopen. Dit alles

is voor ouderbetrokkenheid, denk ik dat basis-

wederzijdse autonomie wordt gestimuleerd.

kan voelen als koorddansen, waarbij je ofwel

scholen er nog onvoldoende in zijn geslaagd

aan de ene ofwel aan de andere kant van het

een constructieve, gelijkwaardige samenwerking

Schoolleiders zijn heel bepalend voor de

koord kunt vallen. Dat maakt direct duidelijk

met ouders te realiseren. Ik spreek schoolleiders

schoolcultuur. Hoe wordt er over ouders

waarom de instrumentele weg altijd tekort

die ouders als ongeïnteresseerd en onbereik-

gesproken? Hoe veilig is het voor het team

zal schieten.

baar ervaren, of juist als te aanwezig, negatief

om fouten te maken en ervan te leren?

kritisch of dominant. Ik zie scholen soms vanuit

Hoeveel controle oefent de schoolleider uit

Ik stimuleer schoolleiders om in de mogelijk-

onmacht handelen (‘Help, het loopt uit de

en in hoeverre moet een team werken

heid van een goede samenwerking met ouders

hand!’) of vanuit macht (‘Wij bepalen hier zelf

volgens strakke protocollen? Moeten ouders

te blijven geloven. Durf je erop te vertrouwen

hoe we op school te werk gaan en daar hebben

bijvoorbeeld te pas en te onpas ergens een

dat de ander kan veranderen? En dat, als je niet

ouders zich buiten te houden’). Het zou mooi

handtekening voor zetten?

probeert alles krampachtig onder controle te

zijn als school en ouders zich opstellen als gelijkwaardige samenwerkingspartners.

6

houden, processen vaak veel beter verlopen?

Voor een bloeiende samenwerking tussen

Hiervoor is het essentieel om voldoende

school en ouders is de houding van de school-

zelfvertrouwen te hebben. Je mag fouten

Als trainer ‘persoonlijk leiderschap’ zag ik dat

leider van doorslaggevend belang. De sleutel

maken, want daar leer je van. Sta je open

er iets miste in het denken rondom ouderbe-

ligt in persoonlijk leiderschap. Het gaat daarbij

voor feedback? Durf je erop te vertrouwen dat

trokkenheid. Er lag veel nadruk op de instru-

om weten waar je warm voor loopt en vanuit

je jezelf altijd kunt verbeteren door nieuwe

mentele weg, vanuit het idee dat als je maar

die verbinding je werk doen. En hoe ga je om

stappen te zetten? Een growth mindset bij de

bepaalde standaard stappen zet, de samen-

met jezelf als het moeilijk wordt? Kun je

schoolleider is daarom van belang om

werking vanzelf soepel zal verlopen. Dit blijkt

veranderen van een fixed mindset in een

ouderbetrokkenheid te versterken.

in de praktijk niet zo te zijn. Stappenplannen

growth mindset, waarmee je blijft geloven

schieten tekort. Ook het trainen van communi-

in mogelijkheden, ook al loopt het nu niet

Harriet Marseille is coach en trainer persoon-

catievaardigheden is geen garantie voor succes.

goed? Herken je je eigen overtuigingen en

lijk leiderschap binnen Ouderbetrokkenheid-

Er blijkt altijd maatwerk nodig, vanuit inzicht in

begrijp je het perspectief van zowel ouders

PLUS. Zij is auteur van het boek Schoolleider

de dynamiek die er speelt. Dit heeft me ertoe

als je team? Durf je je kwetsbaar op te stellen

aan zet in ouderbetrokkenheid. Met ambitie

gebracht het boek Schoolleider aan zet in

zonder zwak te worden? Kun je sturing geven,

en lef naar een nieuwe regie (Bazalt, 2016).

ouderbetrokkenheid te schrijven, over de

zonder in krampachtige controle te vervallen.

Door haar aanpak om dieper te gaan dan de

dynamiek in de interactie tussen basisscho-

Weet je empathisch met de ander om te

standaard vaardigheden en methodes, is zij

len en ouders. En over de sleutelpositie van

gaan, zonder je professionele distantie kwijt

in staat scholen tot werkelijke verandering te

de schoolleider om de regie te voeren in een

te raken? Geef je ruimte aan de ander,

helpen. Zie www.ouderbetrokkenheidplus.nl.

oktober 2016 | HCO nieuws

Studiereis Growth Mindsets Afgelopen zomer organiseerde HCO samen met partners Bazalt en RPCZ een studiereis voor onderwijsprofessionals naar Londen. De groep bezocht er op 4 juli de Mindset Conference.

Ze spraken daar tijdens de lunch met prof. Carol Dweck over haar onderzoek naar een growth mindset, ofwel ‘groei mindset’. De tweede dag stond in het teken van bezoeken aan twee scholen, één in het centrum en één in een buitenwijk van Londen. Deze scholen werken vanuit het growth mindset gedachtegoed. HCO-adviseur Wessel Stet ging mee met de studiereis en vertelt in deze HCO Nieuws wat hij zag op de scholen.

Carol Dweck toont in haar onderzoeken aan dat

observeerde.’ In de bespreking achteraf gaf de

een growth mindset heel belangrijk is voor de

leerkracht hele gerichte feedback aan de leer-

ontwikkeling van kinderen. Het gaat over het

lingen over hun inzet. Wessel geeft een voor-

hebben van vertrouwen in je eigen kunnen

beeld: ‘Ze zei niet “wat hebben jullie allemaal

en weten dat je door oefening kunt groeien.

fantastisch gewerkt”, maar ze zei “ik zag dat dit

Een growth mindset draagt bij aan de moti-

groepje zich extra inzette toen het moeilijk werd

vatie van leerlingen, hun leerprestaties, hun

en kijk nu eens wat jullie bereikt hebben!”

doorzettingsvermogen en creativiteit. Tijdens

‘Je leert juist veel als iets lastig en vervelend voor je is.’

Wessel Stet gaat leren; je leert juist veel als iets lastig en

de scholenbezoeken kregen de deelnemers aan

Feedback

vervelend voor je is. Wessel: ‘Een leerkracht

de studiereis praktische aanwijzingen om een

Vervolgens bezochten de deelnemers de Cross

vertelde dat een leerling al jaren begeleiding

growth mindset te stimuleren bij leerlingen.

Primary School in de binnenstad. Alle muren

kreeg bij rekenen. Het meisje had zelf het

Als eerste stond een bezoek aan de Charville

en zelfs de ramen in de klassen hingen vol met

gevoel “ik kan dit gewoon niet”. De leerkracht

Primary School in een Londense buitenwijk op

uitnodigende leermaterialen om het leerproces

heeft veel met haar gesproken. Ze visualiseerde

het programma. De deelnemers spraken met de

voor de leerlingen inzichtelijk te maken.

het leerproces voor haar met de learning pit en

leraren en leerlingen en woonden een les bij.

Er hing een feedbackkaart over hoe de leer-

benadrukte: “Doe jij moeite om uit de learning

kracht feedback geeft aan een kind. Ook hingen

pit te komen, dan betekent dit dat je leert.” Het

Reflectievragen

er pictogrammen, zoals van een grote letter

meisje haalt nu veel achterstand in. Niet omdat

Een leerkracht Charville Primary School zette

(= gebruik hoofdletters) en een puntkomma

ze beter rekenonderwijs krijgt, maar omdat ze

tijdens haar les verschillende interventies in om

(= gebruik leestekens). ‘Met behulp van deze

nu meer inzicht heeft in wat nodig is om te

de leerlingen bewust te maken van hun eigen

pictogrammen leren kinderen naar hun eigen

leren. Ze mág rekenen moeilijk vinden.’

leerproces. Wessel: ‘De leerkracht startte met

werk te kijken en zichzelf feedback te geven.

het benoemen van de doelen en succescriteria

Deze feedback is gericht op wat de leerling nu

Wessel benadrukt dat leerkrachten hierin zelf

van de les en gaf een vooruitblik. Halverwege

nóg niet goed heeft gedaan en waar hij de

een voorbeeld kunnen geven door over hun

onderbrak ze de les. Ze stelde de leerlingen

volgende keer op gaat letten’, licht Wessel toe.

eigen ervaringen te vertellen. ‘Vertel persoonlij-

reflectievragen als: “waar ben je nu tegenaan

ke verhalen aan leerlingen, waarbij je aangeeft

gelopen, hoe heb je dit vervolgens opgepakt

Learning pit

op welk moment in je leven je zelf hebt gefaald

zodat je kon doorgaan?” In groepjes bespraken

De learning pit (“leerkuil”) had ook een plekje

en wat je daarin hebt geleerd. Dit heeft als doel

de leerlingen deze vragen. Ondertussen liep de

op de muur in de klas. Dit model maakt kinde-

dat leerlingen dingen gaan uitproberen en we-

leerkracht door de klas, sprak leerlingen aan en

ren ervan bewust wat er gebeurt als je iets

ten dat het niet erg is om fouten te maken. Dit sluit aan bij een growth mindset. Ik denk dat we hierin nog veel winst kunnen behalen.’

Zelf aan de slag met growth mindsets?

Vanaf 18 januari 2017 start de training Aan de slag met growth mindsets. Kijk voor meer informatie en inschrijven op www.hco.nl/agenda. Kijk voor meer achtergrondinformatie, praktische tips en onze

Deelnemers studiereis

activiteiten op www.growthmindsets.nl. oktober 2016 | HCO nieuws

7

Agenda

Nieuw in de winkel

Kijk voor meer informatie en aanmelding op Betrokkenheid!

Flitsgesprekken

€ 59,00

€ 42,00

www.hco.nl/agenda 26 oktober 2016 Training Zien is Snappen 26 oktober 2016 SVIB intervisie 2016 (groep 1 - woensdag) 26 oktober 2016 Training Executieve functies groep 3-8 27 oktober 2016 SVIB intervisie 2016 (groep 2 - donderdag) 28 oktober 2016 Opleiding Practitioner/Begeleider SVIB (School Video Interactie Begeleiding)

Niemand!

Leren zichtbaar maken met Formatieve Assessment

2 november 2016

€ 14,95

€ 59,00

Inspiratiebijeenkomst NT2-didactiek (Taalnetwerk) 3 november 2016 Congres Leren Zichtbaar Maken 4 november 2016 Congres Leren Zichtbaar Maken 7 november 2016 Faalangsttraining Je bibbers de baas 9 november 2016 Training Lesgeven aan jongens 16 november 2016

Dialooginstrument HGW

Schoolleider aan zet in ouderbetrokkenheid

Workshop Horen, zien en schrijven

€ 42,00

€ 32,50

26 november 2016 Haags Technologie Festival 6 december 2016 Netwerkbijeenkomst VVE 11 januari 2017 Opleiding Taalcoördinator 12 januari 2017 Managementtraining NT2 weg ermee?

18 januari 2017

Al deze uitgave kunt u bestellen via www.hco.nl/winkel

Training Aan de slag met Growth Mindset 18 januari 2017 Training Flitsbezoeken (voorjaar 2017)

Materialen rouw en verlies

18 januari 2017

Hoe ga je om met verdriet in je groep? Een scheiding, een

Training Leiding geven aan een PLG

overleden huisdier, een zieke klasgenoot… Natuurlijk wil je

18 januari 2017

erover praten, maar hoe?

Training De bovenkamer

Het HCO leent gratis een koffer uit. In de koffer vindt u voor-

18 januari 2017

leesboeken, informatieve boeken, ideeën voor werkvormen

SVIB intervisie 2017 (groep 1 - woensdag)

en knutselmateriaal om verdriet in de groep bespreekbaar te

19 januari 2017

maken. De koffer bevat materiaal dat geschikt is voor leerlingen van 2–12 jaar.

SVIB intervisie 2017 (groep 3 - donderdag) 25 januari 2017

Voorbeelden van materialen:

Training Leiding geven aan educatieve

• Lieve oma Pluis – Dick Bruna

veranderprocessen

• • • • •

Doodgewoon – Bette Westera

24-28 januari 2017

Gebroeders Leeuwenhart – Astrid Lindgren

NOT

Jong Verlies - Riet Fiddelaers-Jaspers De Rouwende School - Riet Fiddelaers-Jaspers Stilzitten als een kikker Mindfulness voor kinderen – Eline Snel

Wilt u de koffer lenen en/of meer informatie over deze onderwerpen? Neem dan contact op met Katie Gramsbergen (k.gramsbergen@hco.nl) of Fabienne Peters (f.peters@hco.nl).