HAS Beats Business Edition Januari 2013

BuSineSS eDiTiOn

Relatiemagazine

van HAS Hogeschool Jaargang 3 • nummer 2 Januari 2013

Vakantieboerderij voor dieren Twee inaugurele redes HAS Hogeschool naar Venlo hasbeats Business edition 1

RuBRiek

4-7 nieuws en agenda

8-11 Has Hogeschool opent vestiging in Venlo

16-17 Topklas Ondernemen Colofon Has Beats business edition Jaargang 3 nummer 2 Januari 2013

14-15 Jarenlange samenwerking met koekjesbakkerij

Has Beats business edition is het relatiemagazine van Has Hogeschool. Het verschijnt drie keer per jaar. redactie: Florieke Koers en Marloes Bakker aan dit nummer werkten mee: eric alink en Marieke ellenbroek Fotografie: Margriet Hoffmans, Karin Jonkers tekstcorrectie: Marijke Wolfs online: erik WeijschedĂŠ en Margarita Millenaar Vormgeving: Yell & Yonkers drukwerk: drukkerij tielen Vragen en/ of opmerkingen? hasbeats@hasdb.nl www.hashogeschool.nl/hasbeats

18-19 inaugurele redes over duurzaamheid en waardecreatie

FsC loGo Hier Plaatsen door tielen

22-24 leergang Groen ruimtelijk erfgoed hasbeats Business edition 2

editorial

25 Column eric alink

Bijzonder najaar Het najaar is voor Has Hogeschool altijd een drukke tijd. dit jaar was het extra druk omdat er bij de Has hard gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een nieuwe vestiging in limburg. op 1 september 2013 is het zover, dan starten we in Venlo met twee opleidingen: Bedrijfskunde en agribusiness en toegepaste Biologie. lees het interview met opleidingsdirecteur Frans van leijden vanaf pagina 8. de Has Beats oogt als een echt winternummer deze keer, want toen we begin december bij afgestudeerde Harvy schouten van vakantie-

26-28 Has meet klanttevredenheid in natuurparken

boerderij de lofert op bezoek gingen, sneeuwde het flink. Harvy kon, mede dankzij de afstudeerrichting topklas ondernemen, de vakantieboerderij van zijn ouders overnemen en deze verder uitbouwen.

RuBRieken

lees er meer over op pagina 16-17. dit najaar was ook extra bijzonder door twee inaugurele redes die gehouden werden door de

12-13 op stage

lectoren Harry van delft (lectoraat agrofoodmarketing) en Han swinkels (lectoraat duurzame Veehouderijketens). een inaugurele rede is voor een hogeschool altijd een hoogtepunt. Waar de heren hun rede over hielden, kunt u lezen op pagina 18-19.

We maakten ook een nieuw promotiefilmpje voor de opleiding Milieukunde, samen met studente lise Marie Bom. in ons blad vertelt ze uitgebreid over haar stage bij suiker unie: op pagina 12-13.

Het filmpje kunt u bekijken met layar. dat geldt ook voor twee andere filmpjes, want ook bij Harvy schouten op het bedrijf en bij de inaugurele rede

12-13 op stage

van Harry van delft filmden we. Wilt u weten hoe layar ook alweer werkt? Kijk op pagina 5.

Veel leesplezier!

Florieke Koers en Marloes Bakker

20-21 Bo uitgelicht hasbeats Business edition 3

nieuWs

nieuws over Has Hogeschool Wil je op de hoogte blijven van wat er allemaal speelt in en om Has Hogeschool? Kijk regelmatig op de website en lees het nieuws als eerste! of hou ons in de gaten op twitter en Facebook: @HasHogeschool en Facebook.com/hashogeschool.

Of je (rook)worst lust op 1 november werden in opdracht van de stichting natuur & Milieu op Has Hogeschool twaalf rookworsten getest door studenten van de opleiding Food design & innovation. natuur & Milieu onderzoekt voor de derde keer of er lekkere duurzame alternatieven voor rookworst op de markt zijn. Behalve de gewone (vlees)worsten, werden er ook hybride (deels vlees, deels vleesvervangers) en plantaardige worsten getest. Zaterdag 24 november werd de test uitgezonden bij Kassa! van de Vara. ook een deskundig testpanel deed de test waarin naast Patricia stinissen ook samuel levie (Youth Food Movement) en Felix Wilbrink (culinair recensent telegraaf) deelnamen. Het smaakpanel riep producenten van vlees- en plantaardige rookworsten op tot meer creativiteit en smaakvollere producten. >>> Bekijk het filmpje op www.uitzendinggemist.nl

HAS Carrièredag 2013 op 20 maart 2013 zal de 8ste editie van de Carrièredag plaatsvinden bij Has Hogeschool. de dag zal starten om 10.00 uur en duurt tot 15.00 uur met als afsluiting een netwerkborrel. de Carrièredag wordt georganiseerd voor de ruim 2400 studenten van onze hogeschool. de studenten krijgen zo de kans in een vroeg stadium kennis te maken met werkgevers in de agro- en foodsector. Wij gaan ervan uit dat de Carrièredag net als voorgaande jaren weer een succes wordt, noteer daarom de datum alvast in uw agenda! Voor meer informatie kunt u kijken op www.hashogeschool.nl. u kunt zich hier vanaf begin januari inschrijven voor participatie aan deze Carrièredag.

hasbeats Business edition 4

Duurzame koek en snoep in oktober zijn Has Kennistransfer en Vereniging Bakkerijen Zoetwarenindustrie (VBZ) een samenwerking aangegaan op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord ondernemen. door middel van een zogenaamde ‘MVo expeditie’ gaat het team van Has Kennistransfer leden van VBZ ondersteunen in hun eigen MVo-strategie. de VBZ is de brancheorganisatie voor fabrikanten van koek, snoep, chocolade en hartige versnaperingen. Het is de missie van VBZ om voor haar leden een optimaal ondernemingsklimaat te bevorderen en daarbij speelt MVo een belangrijke rol.

Voor veel bedrijven is Maatschappelijk Verantwoord ondernemen een actueel maar ook lastig onderwerp. Want welke verantwoordelijkheden draag je als bedrijf? Welke rol speel je als bedrijf in verduurzaming van de keten? Wat verwacht de maatschappij van jou als bedrijf? Hoe bepaal je dat?

Hoe kom je tot een eenduidig beleid? en wat levert dat op?

Met deze – en meer – vragen gaan drie lidbedrijven van VBZ in een pilot aan de slag met de MVo expeditie. onder leiding van de MVo-experts van Has Kennistransfer wordt gestart met een nulmeting. in het komend half jaar volgen masterclass bijeenkomsten, incompany-trainingen en coaching rond MVo. Het resultaat van de expeditie is een – op maat gevormde – visie en bijbehorende MVo-strategie. na de pilotfase, waarin het hele traject wordt gefinetuned op sectorspecifieke wensen, is de verwachting dat zo’n dertig bedrijven uit de sector deze expeditie starten.

Layar dit nummer van Has Beats business edition is voorzien van digitale extra’s door middel van layar, een nieuwe augmented reality technologie.

Hoe werkt het? download de gratis layar-app in de android Market of de app store. Heeft u de layar-app al op uw smartphone of tablet, zorg dan dat u de laatste versie hebt (check updates).

Wat is Layar?

Layar, stap voor stap: download de layar-app. open de layar-app.

Klik op het scanicoon links naast de zoekbalk.

Houd uw smartphone boven de pagina.

Klik op de scanknop onderin het scherm. nu opent de digitale laag vanzelf. Veel plezier!

layar is een app voor uw smartphone of tablet. deze app bevat verschillende lagen (layers) die de artikelen via uw telefoon of tablet tot leven brengen. dat betekent dat u bij sommige pagina’s extra informatie zoals video’s kunt zien. u herkent deze pagina’s aan de toevoeging van het layar-logo.

hasbeats Business edition 5

nieuWs

Docent Milieukunde schrijft boek over milieu-ethiek Kees Vromans, docent Milieukunde bij Has Hogeschool, heeft een boek geschreven over milieuethiek. Hij deed dit samen met een aantal co-auteurs die gespecialiseerd zijn in het onderwerp maatschappelijk verantwoord handelen. in het boek worden vraagstukken en dilemma’s uit de praktijk besproken en tegen het licht van de milieu-ethiek gehouden.

Met het boek ‘environmental ethics’ hopen de auteurs mensen over de hele wereld te bereiken en milieuethiek bij hen onder de aandacht te brengen. Het boek verscheen al in zeven talen. “Het boek is het resultaat van dertig jaar ervaring in het lesgeven over ethiek bij Has Hogeschool”, stelt Kees Vromans. “dit boek is een handzame tool om met studenten aan de gang te gaan.” Het boek werd geschreven in het kader van het project ‘environmental ethics’. >>> Meer informatie op www.env-ethics.com

HAS Hogeschool en Rabobank versterken samenwerking Has Hogeschool en rabobank hebben een bijzondere samenwerkingsovereenkomst ondertekend. deze overeenkomst is gericht op het meerjarig uitwisselen van kennis en ervaring in de financiële en agrofoodsector en biedt studenten een betere aansluiting op de arbeidsmarkt in de land- en tuinbouwsector. Zowel rabobank als de hogeschool profiteren in de samenwerking van een betere aansluiting op elkaars relatienetwerken en wederzijdse kennisuitwisseling. de Has heeft als ondernemende hogeschool van oudsher een sterke binding met het bedrijfsleven en werkt daarom voor onderwijs en onderzoek nauw samen met partners als rabobank en haar klanten. Has-studenten kunnen gebruikmaken van de kennis en ervaring van rabobank. Voorbeelden daarvan zijn het volgen van gastcolleges, het laten beoordelen van businessplannen en het faciliteren van stageplaatsen bij lokale rabobank-kantoren in de regio oost-Brabant en noord-limburg. >>> lees meer op www.hashogeschool.nl

hasbeats Business edition 6

nadenken over schaarste tijdens het Future Leaders event twee adviseurs van Has Kennistransfer, Geert-Jan van schijndel en Pauline rousseau, namen samen met nog honderdvijftig andere jonge professionals deel aan het Future leaders event 2012. in groepjes bogen ze zich een maand lang over vraagstukken die te maken hadden met schaarste en bedachten oplossingen voor realistische problemen uit het bedrijfsleven. de bedrijven die cases beschikbaar stelden waren FrieslandCampina, Vodafone, alliander, douwe egberts en usG People. tijdens het event zelf werden de voorstellen gepitcht. de winnaars kregen een training persoonlijk leiderschap. Het Future leaders event werd georganiseerd door MVo nederland. alle deelnemers waren dan ook afkomstig van bij MVo nederland aangesloten bedrijven. ook prinses MĂĄxima bracht een bezoek aan het evenement. >>> lees meer op www.hashogeschool.nl

aGenda

@HasHoGesCHool

18-27 januari international Green Week Berlin

@nellekekrol on my way to #Hashogeschool. Vandaag kick-off #trendpanel #paard met oa @Jan_Paul83 @Kennismaker en vele anderen #zinin 5 dec

5 februari Food design experience

@Hilverstroom studenten van #Hashogeschool werkten drie cases uit voor Biomassa. leidt tot interessante business cases. Wordt vervolgd...

21 nov

16 maart open dagen vestigingen den Bosch en Venlo 20 maart Carrièredag 3-5 mei animal event 23 mei Has Year event met uitreiking Has awards 2012

@kAD_Wageningen Het Kad werkt samen met #Hashogeschool om kennisontwikkeling te stimuleren. laagdrempelig projectidee? laat het ons horen!

7 nov @JanjodeHaan Vandaag inspirerende rondleiding gehad op #Hashogeschool rond #teeltdegronduit van lector Jasper den Besten.

23 okt @noudjanssenlltb #Hashogeschool opent vestiging in Venlo en sluit aan op economische activiteiten in regio: http://bit.ly/uCrwha Gouden driehoek = Groen 25 sept

hasbeats Business edition 7

hasbeats Business edition 8

Has naar Venlo

Hele regio profiteert van onderwijsaanbod nieuwe vestiging in Venlo in september 2013 start Has Hogeschool met een vestiging in Venlo. nu zit de instelling alleen nog in den Bosch. Het is de eerste keer in haar geschiedenis dat de Has in een andere plaats een vestiging opent. Pionierswerk dus en een flinke uitdaging voor de betrokkenen. Frans van leijden is directeur van de vestiging in Venlo en gelooft steevast in het succes van de nieuwe vestiging.

tekst: Florieke Koers, Foto’s: Margriet Hoffmans

“de economische ontwikkelingen in limburg zijn de directe

Goed opgeleide mensen zijn van levensbelang voor de

aanleiding geweest om de Has naar limburg te brengen”,

limburgse ondernemers.”

stelt Frans. “Zo werken gemeente, provincie en ministerie samen aan het versterken en verder uitbreiden van de

Versterking sector

economische groei in deze groene regio. door opleidingen

Per september 2013 zijn studenten van harte welkom

aan te trekken die aansluiten op de economische activiteiten

om te starten aan een van de twee opleidingen die Has

in de regio, hebben studenten direct na hun studie een

Hogeschool in limburg gaat aanbieden: Bedrijfskunde en

carrièreperspectief. daar profiteert de hele regio van.

agribusiness en toegepaste Biologie. twee opleidingen die in het teken staan van business, natuur, plant, dier, mens en voeding en daarmee perfect aansluiten bij de activiteiten

“Goed opgeleide mensen zijn van levensbelang voor de limburgse ondernemers”

in de regio. in de toekomst volgt nog een aantal andere opleidingen. “Het is geweldig te constateren dat door een gezamenlijke inspanning van de Has, het bedrijfsleven en nationale, provinciale en regionale overheden, het mogelijk wordt de kennisinfrastructuur in limburg verder te versterken. de agrofoodsector in limburg is sterk en van groot belang voor de economie. opleidingen van Has Hogeschool dragen bij aan de versterking van deze sector en daarmee aan de kwaliteit van leven in limburg.”

Blauwdruk Het project ‘Has in Venlo’ startte halverwege 2011 met Frans als projectleider. de projectgroep deed eerst een haalbaarheidsonderzoek, maar de keuze om naar limburg te gaan, was toen eigenlijk al duidelijk. “We deden onderzoek, maar waren tegelijkertijd al zaken aan het realiseren. in april 2012 legden we de eerste blauwdruk van een vestiging van de Has in limburg neer bij het College van Bestuur en hasbeats Business edition 9

onderwijs en de focus op kleinschaligheid en persoonlijke

“de vestiging moet uitgroeien tot een derde van de Has in ’s-Hertogenbosch”

aandacht voor studenten. de medewerkers en studenten van de Has werken samen in een ondernemende, eigentijdse en ongedwongen sfeer. de onderlinge betrokkenheid is groot.”

Onderwijsprogramma’s de onderwijsprogramma’s van de opleidingen in Venlo zien er iets anders uit dan die in ’s-Hertogenbosch. “in den Bosch heeft toegepaste Biologie als specialisaties dier, plant en ecologie. in Venlo gaat ecologie eruit en wordt deze vervangen door een afstudeerrichting waarin de voeding van de mens centraal staat. thema’s als gezondheid, voedselveiligheid en sensorische kwaliteit komen ruimschoots aan bod. onderzoek is nog steeds de belangrijkste pijler van de opleiding, maar we hopen ook studenten aan te trekken die geïnteresseerd zijn in de zakelijke kant. Bedrijfskunde en agribusiness is in Venlo nog ‘groener’ dan in den Bosch. net als in den Bosch krijgen de studenten bedrijfsmatige vakken, maar in Venlo

rondden daarmee de eerste fase van het project af.

krijgen ze daarnaast technische vakken op het gebied van

alles loopt op schema en volgens plan. ik merk dat we nog

veehouderij en tuin- en akkerbouw.” Frans noemt Venlo

echt in de voorbereidingsfase zitten. Pas als we de eerste

geen grensstad maar een centrumstad in West-europa.

aanmeldingen hebben en docenten hebben aangenomen

ons werkgebied is ook duitsland. ik verwacht dat studenten

is het ‘echt’. We willen in september 2013 starten met 120

daar bijvoorbeeld vaker stage zullen gaan lopen dan vanuit

eerstejaars. de vestiging moet uitgroeien tot een derde van

den Bosch en dat zij daar na hun afstuderen een baan

de Has in den Bosch: 800 studenten aan vijf opleidingen

vinden.” Welke opleidingen nog meer naar Venlo gaan, is

in 2020. Het onderwijs ziet er straks iets anders uit dan in

nog niet helemaal duidelijk. daar wordt nog onderzoek

den Bosch. omdat we in Venlo minder praktijkfaciliteiten

naar gedaan. “Venlo is een internationaal knooppunt in de

in het gebouw krijgen, gaan we intensief samenwerken

sector, dus een internationaal gerichte handelsopleiding

met bedrijven in de regio. studenten zullen dus nog meer

zou er goed passen. Maar ik denk ook in de richting van

dan in den Bosch in de praktijk te vinden zijn. samen

food: bijvoorbeeld richting fresh food en verpakkingen. en

met bedrijven in de omgeving van Venlo biedt de Has

ook biobased productontwikkeling heeft onze aandacht.

studenten dan een innovatieve onderwijsomgeving met de

Has Hogeschool is naast onderwijs sterk in haar kennis-

modernste onderwijsfaciliteiten zoals iCt-voorzieningen,

overdrachtactiviteiten. dit wordt ook in Venlo opgepakt.”

laboratoria, kassen en dierverblijven.” enthousiast Bruisend middelpunt

Frans spreekt in de voorbereiding naar de start van de

op 10 november 2012 werd voor het eerst een open dag

Has in Venlo veel mensen, zowel binnen de Has als in het

gehouden in Venlo voor scholieren en hun ouders in

werkveld en bij de overheid. “ik krijg heel veel enthousiaste

theater de Maaspoort. dit omdat het pand nog niet klaar

reacties. Heel veel mensen willen graag meedenken, voor

is. er kwamen 82 potentiële studenten op de open dag af.

velen betekent het een nieuwe uitdaging. Voor de oor-

de jongeren die kiezen voor de nieuwe Has, komen voor-

spronkelijke projectgroep is het meer geworden dan één

namelijk uit limburg en oost-Brabant. “Has Hogeschool

van hun taken: het is hun hoofdtaak geworden. “Het is nog

heeft een geschikte locatie gevonden aan de spoorstraat

steeds pionieren wat we doen in deze fase en juist dat

in Venlo, op drie minuten loopafstand van het centraal station.

maakt het tot een interessante klus. ik ben niet bang dat

Het pand wordt nu geschikt gemaakt voor onderwijs.

het zal mislukken. ik ben ervan overtuigd: het wordt een

Venlo is het bruisend middelpunt van de regio. tussen het

succes.” Frans vindt het in limburg erg prettig werken. “de

vernieuwde station en de gemoderniseerde Maasboulevard

komst van de Has naar limburg wordt enorm toegejuicht.

ligt een knus stadscentrum met een keur aan winkels,

We krijgen overal alle medewerking. en dan heb ik het

restaurants en cafés. Voor jongeren een aantrekkelijke plek

niet alleen over de overheid en het bedrijfsleven. ook

om hun studie te starten. de nieuwe vestiging kenmerkt

de andere onderwijsinstellingen zien ons graag komen.

zich net als in ’s-Hertogenbosch door de hoge kwaliteit van

Wij maken het onderwijsaanbod in limburg compleet.”

hasbeats Business edition 10

Frans van Leijden hasbeats Business edition 11

RuBRiek

oP staGe

lise Marie Bom ging op stage bij suiker unie alle studenten van Has Hogeschool krijgen er tijdens hun studieloopbaan mee te maken: het opdoen van praktijkervaring door middel van een binnenlandse en buitenlandse stage. Voor hen zijn dit waardevolle onderdelen binnen de studie. Ze krijgen zo een voorschot op de beroepspraktijk waarin ze later komen te werken. lise Marie Bom doet de opleiding Milieukunde en ging op binnenlandse stage bij suiker unie.

tekst: Florieke Koers, Foto: Karin Jonkers

suiker unie ontwikkelt, produceert en vermarkt suiker en

in- en uitgaat.” daarnaast deed lise Marie ook allerlei

suikerspecialiteiten. Haar fabrieken voor de productie van

andere werkzaamheden en leerde zo het bedrijf goed

suiker in dinteloord, Hoogkerk (Groningen) en anklam

kennen. Ze ontdekte dat niet alleen techniek belangrijk is,

(noordoost-duitsland) behoren tot de modernste van de

maar ook communicatie, samenwerken en creatief denken.

wereld evenals de fabrieken in Puttershoek en roosendaal,

“suiker unie wil de suikerbieten zo optimaal mogelijk

die droge en vloeibare suikerspecialiteiten produceren.

benutten door er verschillende producten uit te halen:

suiker unie is onderdeel van royal Cosun. dit internationale

suiker, melasse, Betacal (een kalkmeststof), veevoeding

concern ontwikkelt, produceert en vermarkt natuurlijke

(bietenpulp) en dus ook energie. er wordt beter dan vroeger

voedingsmiddelen en –ingrediënten. royal Cosun is een

nagedacht over wat er met reststoffen gedaan wordt.

coöperatie van ongeveer tienduizend telers. Het concern

Van de bietenpuntjes wordt biogas gemaakt. Het zand die

realiseert een jaaromzet van ongeveer 1,8 miljard euro en

aan de bieten zit als ze van het land komen, gaat naar de

heeft ruim vierduizend medewerkers in dienst.

wegenbouw. naar mogelijke toepassingen van het bietenblad wordt momenteel onderzoek gedaan. denk hierbij

Aardgas produceren van bietenpuntjes

aan eiwitwinning, wat verder verwerkt kan worden in

“suiker unie wil de beste zijn in het optimaal en duurzaam

bijvoorbeeld de voedingsmiddelenindustrie.”

tot waarde brengen van alle componenten van de suikerbiet, voor haar klanten, telers en medewerkers”, vertelt lise

energieverdeling in de wereld

Marie. “suiker unie werkt nauw samen met haar telers en

Milieukunde vindt lise Marie een heel leuke opleiding.

partners aan een betere toekomst. dit doen we door de

“ik ben zelf een boerendochter en bij ons thuis aan de

lokale teelt en de productie van voeding en andere nuttige

keukentafel hadden wij altijd gesprekken over al die 7

materialen uit suikerbieten continue te verbeteren.

miljard mensen op de wereld die energie nodig hebben.

uiteraard met respect voor de mens en zijn omgeving.”

ik wil graag bijdragen aan de energieverdeling en hoe die

lise Marie liep stage in dinteloord bij de biovergister

in de toekomst in evenwicht blijft.” Milieukunde wil bijdragen

van suiker unie. “de biovergister produceert biogas met

aan duurzame productie in een gezonde omgeving.

aardgaskwaliteit van reststromen, dit heet groen gas”,

lise Marie wordt een professional die bedrijven in de keten

legt ze uit. “Mijn opdracht was het bestuderen van het

van voedselproductie helpt om te produceren zonder afval,

vergistingsproces. ik bekeek het proces door te observeren

grondstoffen niet op te maken en bij te dragen aan wel-

wat er in de vergisterreactoren gebeurt. daarbij stelde ik

vaart en een gezonde leefomgeving. “Het is eigenlijk een

een massabalans op: ik hield precies bij wat het proces

heel creatieve opleiding. We doen vernieuwende projecten.

hasbeats Business edition 12

“ik wil graag bijdragen aan de energieverdeling”

scan deze hele pagina met layar en bekijk de video

Lise Marie Bom tijdens haar stage bij Suiker Unie.

een milieukundige heeft als taak om te kijken naar die

toepassen in mijn werk. Het hoeft niet ingewikkeld te zijn.

reststromen en daar nieuwe dingen mee doen. samenwer-

Vrijwillig je collega een handje helpen kan al veel doen.

king tussen verschillende industrieën is hierbij van belang.

er is veel vraag naar milieukundigen op de arbeidsmarkt.

relaties tussen bedrijven worden ook steeds duurzamer,

ik zie mezelf later wel wat gaan doen in de biobased product-

wanneer deze partijen afhankelijk van elkaar worden. dit is

ontwikkeling. ik zou graag participeren in een onderzoek-

een interessante ontwikkeling, wat ik nu en later graag wil

of projectgroep met een vraagstuk op chemisch gebied.”

hasbeats Business edition 13

saMenWerKen

Koekjesbakkerij Veldt en Has Hogeschool: al jaren koek en ei Kees Pater, eigenaar van Koekjesbakkerij Veldt, werkt al vele jaren samen met Has Hogeschool. Van bedrijfsopleidingen tot projecten en excursies: de kennisuitwisseling vindt op diverse manieren plaats. sinds twee jaar is Kees ook sponsor van de Food design experience, die op 5 februari 2013 weer op de Has zal worden gehouden. als creatieve foodondernemer waardeert hij dit event natuurlijk enorm. tekst: Marieke ellenbroek, Foto’s: Margriet Hoffmans en Karin Jonkers

Voor Kees, die zoals hij het zelf zegt, is ‘geboren op de

bedrijf weer op de rails te krijgen en er mijn eigen creatieve

meelzakken’, leek een toekomst in de bakkerijsector niet

sausje overheen te gieten.”

meer dan logisch. al sinds 1924 is zijn familie actief in de bakkerswereld. in navolging van zijn vader en opa, begon

Breed leren kijken

Kees op zijn negentiende in het bedrijf van zijn vader

Creatief is Kees altijd geweest. Hij behoorde tot de eerste

(Bakkerij Pater in avenhorn). Zijn loopbaan begon in de

lichting cursisten van de opleiding Food innovation, de

logistiek. na diverse andere functies in de bakkerijsector,

variant van Has Kennistransfer op de hbo opleiding Food

onder andere in de verkoop en als directeur patisserie,

design & innovation van de Has. “de opleiding heeft mijn

vond Kees dat hij genoeg geleerd had om op eigen benen

ogen geopend,” vertelt hij enthousiast. “Het belangrijkste is

te staan. in 2005 kocht hij Koekjesbakkerij Veldt, een bedrijf

dat je breed leert kijken. Wie is je klant? Wat vindt hij van

dat op dat moment in zwaar weer verkeerde. “ondanks dat

je product? is de verpakking praktisch en aantrekkelijk?”

zag ik veel potentie in het bedrijf,” vertelt hij. “Ze maakten

tijdens de opleiding bracht de groep in het kader van

goede producten, die op meerdere markten verkocht

doelgroeponderzoek een bezoek aan een bejaardentehuis.

konden worden. ik zag er wel een uitdaging in om het

“Wat die mensen allemaal vertellen. Het is een schat aan informatie voor nieuwe ideeën.” Behalve de opleiding Food innovation, heeft Kees ook de cursus Kennismaking met Voedingsmiddelentechnologie bij Has Kennistransfer gevolgd. “Het is een handige cursus voor mensen die geen technologische achtergrond hebben. Je leert de belangrijkste onderwerpen in relatief korte tijd. ook enkele van mijn medewerkers hebben deze cursus gevolgd.”

Hoofdsponsor de studenten van de opleiding Food design & innovation krijgen in hun eerste jaar een rondleiding door Bakkerij Veldt. in het vierde jaar zien ze Kees op de Food design experience. “een uniek event in de foodwereld, want wat is er mooier dan jonge mensen met zoveel enthousiasme hun concepten te zien presenteren?” Koekjesbakkerij Veldt is

Kees Pater hasbeats Business edition 14

Food Design experience op 5 februari 2013 presenteren de afstudeerders van Food design, Food Marketing en Food Packaging hun creatieve weer concepten tijdens de Food design experience. dit event vol inspiratie, beleving en innovatieve foodalweer voor het derde jaar op rij een van de hoofdsponsors

concepten wordt alweer voor de vijfde keer

van de Food design experience. Waarom de Has en

op Has Hogeschool gehouden. Het thema

Koekjesbakkerij Veldt zo’n goede match blijken te zijn?

van dit jaar is FoodManship, een combinatie

“de Has is een actieve club, die echt met je meedenkt,”

van eigenschappen en talenten die een

vindt Kees. “sinds ik bij Koekjesbakkerij Veldt begon, is onze

foodondernemer succesvol maakt.

omzet verdrievoudigd. dan kom je andere uitdagingen tegen. Je hebt nieuwe kennis en kunde nodig op het gebied

>>> www.fooddesignexperience.nl

van bijvoorbeeld technologie, marktontwikkelingen en verpakkingsleer. de Has bleek hierbij de perfecte partner.”

hasbeats Business edition 15

RuBRiek

toPKlas onderneMen

Harvy schouten runt dierenvakantieboerderij de lofert in Berlicum ieder jaar studeert een groep studenten af aan de richting topklas ondernemen: een afstudeerrichting binnen Has Hogeschool die zich richt op het ondernemerschap. deze studenten willen een eigen bedrijf opzetten en onderzoeken onder begeleiding van docenten en coaches uit het bedrijfsleven of hun businessplan levensvatbaar is. Harvy schouten studeerde in 2007 af en is van de eerste lichting. Hij runt de goedlopende dierenvakantieboerderij ‘de lofert’ in Berlicum. tekst: Florieke Koers, Foto: Karin Jonkers

op een besneeuwde ochtend bezoeken we de dieren-

Hoe heb jij je studietijd ervaren?

vakantieboerderij waar Harvy schouten samen met zijn

“ik voelde me heel vrij. ik wist nog niet precies wat ik wilde

vriendin romy woont en werkt. Harvy groeide op tussen

doen en heb zowel de dier- als de veehouderij onderzocht.

de dieren en deze zijn altijd zijn lust en zijn leven gebleven.

in mijn derde jaar ben ik in denemarken op stage geweest

Met zijn dierenvakantieboerderij biedt hij een opvangadres

bij een nederlands echtpaar met een moderne melkvee-

voor huisdieren van mensen die bijvoorbeeld met vakantie

houderij. toen mijn afstudeerjaar naderde, werd bij de Has

gaan of ziek zijn. daarnaast fokt het stel duitse herders en

net de afstudeerrichting topklas ondernemen gelanceerd.

hebben ze akkerbouwgrond en grasland. Het pension ligt

ik kreeg de mogelijkheid in de eerste lichting mee te

onder de rook van den Bosch: in het buitengebied van

draaien. tijdens mijn studietijd had ik ontdekt dat ik het

Berlicum vlakbij landgoed de Wamberg.

bedrijf van mijn ouders wilde overnemen en het topklasjaar gaf me de mogelijkheid met stevige begeleiding een

Waarom ben jij aan HAS Hogeschool gaan studeren?

degelijk businessplan te schrijven en tegelijkertijd na te

“Mijn ouders hadden een gemengd agrarisch bedrijf.

denken over vernieuwingen binnen het bedrijf.”

Zij konden dit niet verder uitbreiden en zochten naar een verbrede activiteit. Zij fokten met duitse herders en de

Wat was voor jou de meerwaarde van Topklas Ondernemen?

klanten die bij hen een hond kochten, vroegen vaak naar

“ik heb topklas ondernemen als heel positief ervaren.

een tijdelijke plek om de dieren onder te brengen.

als ondernemer blijf je vaak een beetje ‘vastgeroest’

Zo ontstond het idee om starten met een pension.

zitten binnen je eigen sector. Bij topklas zaten studenten

dat was in 1995. in de loop der jaren hebben ze de dieren-

van allerlei richtingen en juist daardoor leerde ik om over

vakantieboerderij verder uitgebouwd en het agrarisch

mijn eigen grenzen heen te kijken. We zijn begeleid door

bedrijf ingekrompen. als klein jongetje werkte ik al mee op

docenten en coaches met veel expertise en dat kwam mijn

het bedrijf en langzaam groeide mijn interesse voor dieren.

businessplan echt ten goede. natuurlijk was het wel even

na de havo ben ik naar Has Hogeschool gegaan omdat

spannend toen we aan topklas begonnen, vooral omdat

ik me breed wilde oriënteren en graag dichtbij huis en

het voor de Has de eerste keer was. ik vind het erg leuk

natuurlijk het pension wilde blijven wonen.”

om te zien dat de afstudeerrichting nog steeds draait en

hasbeats Business edition 16

“Bij topklas ondernemen leerde ik over mijn eigen grenzen heen te kijken”

scan deze hele pagina met layar en bekijk de video

Harvy Schouten en zijn vriendin Romy.

goede resultaten boekt. ik ben laatst door de huidige lichting

Hoe ziet jij de toekomst?

uitgenodigd om over mijn ervaringen te komen vertellen en

“die zie ik zonder meer rooskleurig. Ja, we zitten in een

dat was heel bijzonder. ik vond het heel inspirerend om al

crisis. Maar de invloed ervan op ons bedrijf is gelukkig

die innovatieve ideeën van deze studenten te horen.”

beperkt. We merken dat mensen op vakantie blijven gaan, crisis of geen crisis. negentig procent van onze klanten

Je bent dus nog steeds nauw bij HAS Hogeschool betrokken?

zijn vaste klanten. Wij bieden klanten iets extra’s door

“Jazeker, op verschillende vlakken. ieder jaar heb ik twee

bijvoorbeeld te proberen de thuissituatie van een dier na

stagiaires van de Has: dit zijn eerstejaars studenten die

te bootsen en daar komen mensen voor terug. We doen

bij ons hun oriëntatiestage komen doen. daarnaast heb ik

veel aan klantenbinding en ook dat werpt vruchten af.

een keer met een docent een vraagstuk opgesteld waar

daarnaast blijven we vernieuwen. dat heb je als bedrijf echt

studenten binnen een module mee aan de slag konden

nodig om lekker door te kunnen blijven draaien.”

gaan. tot slot heeft de Has een tijd geleden een voorzet gegeven tot de oprichting van een studieclub over dieren-

dierenvakantieboerderij de lofert biedt plaats aan zowel

pensions. Verschillende pensioneigenaren nemen hieraan

honden en katten als aan andere huisdieren. Het pension

deel. We leren binnen deze club veel van elkaar en bieden

is het gehele jaar geopend. Wilt u meer weten over het

daarnaast gezamenlijk steun aan de Has in de vorm van

pension van Harvy schouten? scan deze pagina en bekijk

het leveren van kengetallen. die waren er tot voor kort niet

de video met layar.

veel. Zo wisselen we kennis uit en daar hebben zowel de pensioneigenaren als de Has iets aan.”

>>> www.dierenvakantieboerderij.nl hasbeats Business edition 17

inauGurele redes

lectoren Harry van delft en Han swinkels spreken over duurzaamheid en waardecreatie dit najaar was een bijzondere tijd voor Has Hogeschool, want twee nieuwe lectoren hielden hun inaugurele rede. lector agrofoodmarketing Harry van delft hield op 25 september bij Has Hogeschool zijn inaugurele rede.

Het begrip waardecreatie stond in zijn rede centraal. lector duurzame Veehouderijketens Han swinkels was een paar weken later aan de beurt: hij hield zijn rede op 11 oktober. Centraal stond dat er binnen veehouderijketens een omslag nodig is naar duurzaam geproduceerde voedselproducten.

tekst: Florieke Koers, Foto’s: Margriet Hoffmans

“de agrofoodsector staat voor een aantal forse uitdagingen

Helden

en fundamentele veranderingen in relatie tot een sterk

de inaugurele rede van Harry was doorspekt met filmpjes

groeiende wereldbevolking, de noodzaak tot verduurzaming

van leden van het lectoraatteam. Frits sissing, een oud

en ‘opdrogende’ hulpbronnen”, stelde Harry in zijn rede op

collega van Harry én oud food marketeer, interviewde de

25 september voor zo’n tweehonderd gasten. “ook eisen

vijf teamleden over hun helden. Manon de Kort, Margit van

van afnemers en de externe omgeving ontwikkelen zich

den anker, antien Zuidberg, Maaike de Vries en domingo

snel. Het verdienmodel staat ter discussie, want marges in

loth vertelden in de filmpjes enthousiast over wat hun

delen van de food-keten zijn te laag. naast de route van

functie is bij Has Hogeschool en wie zij in de sector als

efficiency en schaalgrootte wordt een andere marsroute

held zien. Hun helden kwamen van de bedrijven rondeel

naar de toekomst steeds belangrijker: die waarin de klant

eieren, Beeter, C2B, tasty tom en Willem & drees. deze

en het creëren van waarde centraal staan. dat vraagt om

ondernemers kenmerkten zich door hun innovativiteit,

een sterke externe oriëntatie, om continue innovatie en een

ondernemerslust, de waarde die ze hechten aan samen-

echte bereidheid samen te werken. in deze ontwikkeling

werken, de manier waarop zij hun verhaal vertellen en

speelt marketing een belangrijke rol.” Volgens Harry is de

klanten betrekken bij hun producten.

marketeer bij uitstek geschikt de kansen en uitdagingen van de markt te verbinden met de kracht en sterkte van

Goede initiatieven

de onderneming. en wel zo dat de klant en zijn omgeving

ook Han swinkels sprak zijn rede uit voor een volle zaal

belangrijker worden dan de prijs. “dit toekomstbeeld vraagt

met mensen uit het bedrijfsleven en medewerkers en

om mensen met competenties waarmee we als sector in

studenten van de Has. Han betoogde in zijn rede dat de

staat zijn het roer om te gooien. We hebben mensen nodig

veehouderij is vastgelopen. “er is onduidelijkheid over wie

die ondernemen met het gezicht naar de markt, die goed

welke verantwoordelijkheden heeft en er heerst een

kunnen samenwerken, die de creativiteit en het lef hebben

cultuur van randvoorwaarden en gedogen. Producten

om te innoveren. dát zijn onze nieuwe helden.

zijn te goedkoop en marges worden steeds kleiner.

aan het opleiden en inspireren van deze mensen draagt het

een economische prikkel om écht kwaliteit te leveren

lectoraat agroFoodMarketing van Has Hogeschool actief bij.”

ontbreekt. en de samenleving ziet het dier niet meer alleen

hasbeats Business edition 18

“We focussen ons op het versterken van mensgerichtheid”

scan deze hele pagina met layar en bekijk de video

Harry van Delft

als een gebruiksvoorwerp. Maatschappelijke organisaties

in het verbreden van het perspectief van de student.

als Wakker dier en de dierenbescherming haken hierop

dit geldt voor zowel studenten die affiniteit met de vee-

in en vernieuwen op hun manier met bijvoorbeeld de

houderijsector hebben, als studenten die op afstand van

bekende reclamefilmpjes over plofkip, maar ook met

de veehouderij staan. Vernieuwen en verbinden, dat zijn de

merken als Beter leven.” Han gaf aan dat deze

toverwoorden. Het lectoraat blijft daarbij altijd op zoek naar

ontwikkelingen leiden tot goede initiatieven in de sector,

nieuwe inspiratiebronnen. ik eindig met een oproep aan

bijvoorbeeld de duurzame Zuivelketen en het Verbond van

mijn generatiegenoten. denk eens wat minder aan je eigen

den Bosch om voor 2020 al het vlees duurzaam te krijgen.

generatie en meer aan de jongeren.”

“Verbonden werken aan verbetering van het productieproces gestoeld op gelijke waarden en een gedeelde ambitie. Zowel ketenbedrijven als netwerkpartners participeren hierin. Has Hogeschool schaart zich onder de netwerkpartners. ons doel is het verbinden van agro en food. een nieuwe generatie studenten staat te trappelen om hiermee aan de slag te gaan. Meten is daarbij weten.

Kwalitatief duiden kan verhelderend zijn en een impuls betekenen voor de partners. Meten moet echter geen doel

“ons doel is het verbinden van agro en food”

op zich zijn, het moet een middel zijn om te werken aan een gezamenlijke ambitie.” in het brandpunt Het lectoraat heeft volgens Han zes speerpunten.

Het richt zich op systeeminnovaties, welzijn en gezondheid, maatschappelijke inpassing, energie, milieu en klimaat, markt en ondernemerschap, en verantwoord consumeren. “open innovatie in agro en food is daarbij heel belangrijk. daarbinnen kunnen allerlei projecten worden gedaan, groot en klein. Het lectoraat vindt het belangrijk dat zowel studenten als docenten meedoen aan open innovatie met het bedrijfsleven. Het is onze ambitie om studenten in het brandpunt te plaatsen van de ontwikkelingen van huidige én nieuwe veehouderijketens. Het lectoraat heeft een rol Han Swinkels hasbeats Business edition 19

RuBRiek

Bo uitGeliCHt

Klein duwtje in de rug richting duurzamer of gezonder gedrag subtiele veranderingen in de aankoopomgeving kunnen leiden tot duurzamer of gezonder gedrag. de consument heeft soms een klein duwtje in de rug nodig om bijvoorbeeld duurzame thee, diervriendelijk vlees of een stuk fruit te kopen in plaats van snoep. dat blijkt uit de resultaten van het nudging onderzoek, uitgevoerd door een consortium bestaande uit Wageningen ur, schuttelaar & Partners, Has Kennistransfer en het restaurant van de toekomst. tekst: Marieke ellenbroek

in de periode van januari tot juni 2012 hebben studenten

over andere treinreizigers die ook kozen voor fruit.

Bedrijfskunde & agribusiness Jeroen Maas en Coby Wirken

treinreizigers bleken iets vaker te kiezen voor een gezond

in samenwerking met Pauline rousseau en Maaike de

tussendoortje als ze wisten dat het merendeel van hun

Vries van Has Kennistransfer, als onderaannemer van

medereizigers dit ook deed. “dit onderzoek geeft een

Wageningen ur, in bovengenoemd consortium gewerkt

eerste indicatie dat dit soort interventies voor subtiele

aan een onderzoek in opdracht van het Ministerie van

veranderingen kunnen zorgen”, aldus Hans van trijp,

el&i. Het doel van het onderzoek was het bepalen welke

Hoogleraar Wageningen ur. “We moeten nu verder

nudges – dat wil zeggen kleine duwtjes in de goede

onderzoeken wat de effecten zijn op grote schaal.”

richting – effectief en ethisch aanvaardbaar zijn bij het

ook is onderzoek gedaan in een laboratorium, een virtuele

kiezen voor duurzame en gezonde producten. Hoe werkt

supermarkt en in verschillende real-life situaties. daarbij

dat dan precies, die nudges? Maaike de Vries legt uit:

komt een aantal manieren naar voren om consumenten te

“Het gaat eigenlijk om hele subtiele veranderingen in de

verleiden tot duurzaam en gezond voedsel. Zo blijkt dat

omgeving waar de producten worden aangeboden. Mijn

consumenten eerder voor thee met een duurzaamheids-

eerste nudge was een bordje met de tekst: ‘Kies gezond,

keurmerk kiezen wanneer deze in het midden van het

voel je goed!’. dit plaatste ik in onze kantine om de keuze

theeschap ligt. een experiment met vlees toont aan, dat

voor gezonde dranken te bevorderen. eerst heb ik het

men eerder kiest voor diervriendelijk vlees wanneer dit in

bordje een week bij de versgeperste sappen gezet, daarna

hetzelfde schap ligt als het reguliere en het biologische vlees.

een week bij de minder gezonde frisdranken. Vervolgens hebben we de aankopen met elkaar vergeleken.”

Duurzaam en gezond voedsel

de studenten kregen de opdracht om in de kantine van

Voor het eerst is in nederland is structureel onderzocht in

de hockeyvereniging in den Bosch een poster te hangen

hoeverre nudging relevant is voor duurzaam en gezond

met een bekende hockeyster die een appel eet. “dit is de

voedsel. in de onderzoeken wordt ook rekening gehouden

zogenaamde imitatie-nudge,” aldus Maaike. “Het idee is

met de ethische aspecten en komt men tot een aantal adviezen

dat mensen het gedrag van een bekend persoon imiteren.”

voor bedrijfsleven en overheid. Zo mag er geen sprake zijn van het inperken van de keuzevrijheid en moet de nudge een

Trein

maatschappelijk doel dienen. Het onderzoek is gefinancierd

Het onderzoek naar deze nudges werd vervolgens ook

door het ministerie van el&i. Partijen die hun medewerking

op grotere schaal uitgevoerd. in een virtuele kiosk en bij

aan het onderzoek verleenden zijn Plus retail BV, ns stations,

twaalf nederlandse kiosken op het station werd met een

het Jeroen Bosch ziekenhuis, Hockeyclub den Bosch,

schapkaartje en grondsticker meer informatie gegeven

stichting Max Havelaar en stichting ik Kies Bewust.

hasbeats Business edition 20

Bedrijfsopdracht via HAS kennisTransfer ieder jaar studeren ruim 300 studenten af bij Has Hogeschool. dit doen ze door het uitvoeren van een bedrijfsopdracht (Bo) bij Has Kennistransfer. Has Kennistransfer richt zich op bedrijven in de sector. die zijn ze van dienst met onderzoek, advies en opleidingen voor professionals. Bedrijfsopdrachten zijn betaalde opdrachten die via acquisitie worden binnengehaald. Het netwerk van bedrijven die zich hebben verbonden aan Has Kennistransfer is inmiddels heel groot, maar de organisatie blijft altijd op zoek naar nieuwe bedrijven om mee samen te werken. >>> www.haskennistransfer.nl

‘Kies gezond, voel je goed!’

hasbeats Business edition 21

Hoe houd je een groen erfgoed in stand?

hasbeats Business edition 22

Groen ruiMteliJK erFGoed

Has biedt leergang voor behoud van historisch groen in december is de leergang ‘Groen ruimtelijk erfgoed’ weer van start gegaan bij Has Kennistransfer. de leergang is bedoeld voor personen die betrokken zijn bij het instand houden van historische tuinen, parken en landschappen. de opleiding omvat naast colleges en excursies ook een individuele projectopdracht. tekst: Henk dijkman en Marloes Bakker, Foto’s: terra architectura

ing. Klaas de Boer (beheerder cultuurhistorische objecten

de cursisten moeten zelf hun studieobjecten kiezen.

bij landschap noord-Holland) en ing. tjeerd Prins (adviseur

daarin kan behoorlijk veel variatie zitten, de één kiest

bij Has Kennistransfer) verzorgen de opleiding. Klaas de

bijvoorbeeld een oud slot, terwijl de ander het heeft over

Boer: “Het initiatief voor de opleiding komt voort uit de

Batadorp. dan krijg je vanzelf een breed scala binnen de

nederlandse tuinenstichting. de toenmalige directeur

opleiding. de leergang wordt afgesloten met een tentamen.

Jan-Willem edinga zag dat er in het onderwijs heel weinig

daarnaast presenteert iedere cursist een projectopdracht

leermogelijkheden waren ten aanzien van het groene

aan de beoordelingscommissie, een zogenaamd ‘integraal

erfgoed. uit allerlei groene vakdisciplines heeft hij mensen

instandhoudingsplan’: indien de cursist beide onderdelen

uitgenodigd, waaronder mijzelf, om gezamenlijk een opleiding

met goed gevolg heeft afgerond, ontvangt hij het diploma

van de grond te krijgen. Wij waren het er over eens dat

Groen ruimtelijk erfgoed. dit diploma is erkend door de

er iets ontwikkeld moest worden om de kennis over dit

Vereniging Kennisontwikkeling Groen erfgoed.”

specifieke vakgebied door te geven. daarbij was de centrale vraag: ‘Hoe houd je een groen erfgoed in stand?’

Richtlijnen tuinhistorisch onderzoek

Het leeft, verandert voortdurend en is ook aan verval

“in nederland zijn ruim 1300 groene monumenten en ge-

onderhevig. daarvoor hebben we een cursus op hbo-niveau

meenten worden zich er steeds bewuster van dat zij over

bedacht, die een goed onderdak vond bij Has Kennis-

waardevol groen erfgoed beschikken. dit betekent ook dat

transfer. Zij bieden al jarenlang groene cursussen aan.”

er meer vakkennis nodig is. in de leergang komt aan de orde hoe je erfgoed in stand kunt houden en wat daar alle-

Breed scala aan onderwerpen

maal bij komt kijken. Hoe snoei je bomen? Hoe onderhoud

“Binnen de leergang Groen ruimtelijk erfgoed ben ik vanuit

je heesters en vaste planten? Wat groeit en bloeit daar in

Has Kennistransfer de cursusleider”, zegt tjeerd Prins.

die tuin? alles is sterk gestoeld op historisch materiaal. Hoe

“Klaas is dat vanuit de Vereniging Kennisontwikkeling Groen

zijn de ruimtelijke ordening en wet- en regelgeving rondom

erfgoed. samen zorgen we dat alles draait. als je kijkt naar

het historisch groene erfgoed geregeld? en: hoe stel je een

het profiel van de cursisten, zijn het veelal mensen met

beheerplan op?” tot voor kort richtte de wetenschappelijke

al behoorlijk wat werkervaring in de leeftijd van dertig

discussie en de methodologie zich sterk op onderhoud,

oplopend naar halverwege vijftig. de groep heeft een

conservering, restauratie en reconstructie van erfgoed.

hbo- of academische achtergrond en is werkzaam bij

er werden nauwelijks handvatten geboden voor de fase

bijvoorbeeld gemeenten, landgoederen en buitenplaatsen

die eraan voorafgaat: het waarderen van groen erfgoed.

of heeft een eigen tuinontwerp-/of adviesbureau. Binnen

recentelijk zijn hiervoor de ‘richtlijnen voor tuinhistorisch

het traject verzorgen we ook vier openbare colleges waar

onderzoek’ opgesteld, waarvan de resultaten een inspiratiebron

iedereen welkom is, dus ook studenten van de Has.

vormen voor (her)inrichtingsvoorstellen of instandhoudingsplannen. >>> hasbeats Business edition 23

Leergang Groen Ruimtelijk erfgoed deze leergang richt zich op werkenden die betrokken zijn bij het in stand houden van historische tuinen, parken en landschappen.

Maar ook mensen die de ambitie hebben om in de (groene) erfgoed sector te werken of betrokken zijn bij particuliere erfgoedinstellingen kunnen zich aanmelden. de leergang Groen ruimtelijk erfgoed bestaat uit drie hoofdthema’s: • Historische tuinkunst en landschapsarchitectuur, interpretatie ontwerp en vormgeving.

• Historische horticultuur en hovenierskunst, technische uitvoering en vormgeving.

• rentmeesterschap, besturen en beheren.

Gedurende de leergang doe je historisch onderzoek met daarbij analyses en een waardering. de toepassing van kennis en vaardigheden in de praktijk is erg belangrijk binnen de opleiding. daarom maak je als projectopdracht ook een instandhoudingsplan van een door jou geselecteerde tuin, park of landschap. de lessen worden gegeven in de middag en de avond. de totale opleiding bestaat uit 22 dagdelen cursus en 6 dagen excursie. als je alle onderdelen binnen de cursus met gevolg hebt afgerond, ontvang je het diploma, erkend door de Vereniging Kennisontwikkeling Groen erfgoed.

De Haar hasbeats Business edition 24

ColuMn

Eric Alink is geboren in ’s-Hertogenbosch, waar hij ook woont en werkt. Hij studeerde Nederlands MO-A en journalistiek. Als zelfstandig gevestigd journalist en tekstschrijver werkt hij voor dagbladen, overheden, nonprofitorganisaties en bedrijfsleven. Daarnaast vervult hij sinds mei 2010 in ’s-Hertogenbosch de functie van stadschroniqueur. Hij bekijkt HAS Hogeschool en de agrofoodsector vanuit zijn eigen, bijzondere oogpunt.

ossenstaartsoep Als kind speelde ik graag met de kerststal. Op m’n knieën, tussen grotpapier en mos. Het liefst herverkavelde ik alle gipsen beelden. Jozef liet ik een stal-, tuin- en keukengesprekje met koning Balthasar aanknopen, de schapen mochten verstoppertje spelen. Maria legde ik te rusten, want kraambed is kraambed. Alleen: het kribje durfde ik niet te verzetten. Bij zo’n goddelijk schepseltje lagen immers mirakels op de loer. Dat gipsen hummeltje zou plotseling kunnen gaan krijsen. Zo ijl en hoog, dat alle ballen kapot zouden springen. nee, afblijven van Jezuske. Mijn moeder was al kribbig.

Haar chagrijn had alles met eten van doen. Want op eerste

ook het kerstdiner heeft zijn exclusiviteit verloren. als kind

en tweede Kerstdag aten we rariteiten die veel tijd, geld en

keek ik met grote ogen naar lychee, oester en truffel. die

logistieke kopzorg kostten. Het hele jaar excelleerde mijn

moesten wel uit een afgelegen hoek van het melkwegstel-

moeder in sobere Hollandse maaltijden – uienstamp was

sel komen. Maar anno 2012 zeurt zoon Willem of we met

haar sterkste culinaire troef. Maar met Kerstmis pakte ze

Kerst niet een keer pannenkoeken kunnen bakken. Want

uit. Qua wild verdween de halve Veluwe in haar ovenslede,

zo’n vers ingevlogen Whole roast turkey à $ 134 van Katz’s

de boontjes mompelden opeens Franse woorden – iets

delicatesse uit new York: had it, chewed it, burped it.

met haricots verts – en de rodebosmierzoete toetjes ontlokten oh’s en ah’s aan de familie. Gezellig? Mwah.

Mijn lief, die in potten- en pannenkwesties zorgelijk vaak

de norit lag op het dressoir. Binnen handbereik. Want het

het laatste woord heeft, meldde vorige week dat ze zich

natafelen eindigde vaak in maagzuurwekkende ruzies.

nog op het kerstdiner wil beraden. Vanochtend sprak ze

ach, in de bestekla van het leven liggen meer messen dan

verlossende taal. “Het wordt een Betlehemse maaltijd”, zei

gebaksvorkjes.

ze. Wat dat inhoudt? dat je volstaat met het beschikbare. oftewel: schaap, lam, ezel of kameel. ‘nee, ossenstaart-

is Kerstmis veranderd? ten dele. Het bijbelse verhaal lijkt

soep!’ riep zoon verheugd. Mijn maag kromp. ik dacht

zijn magie verloren te hebben. Zo kon timmerman Jozef

aan die ene keer. spelen met de kerststalbeeldjes. te ruw.

vroeger in het Betlehem-verhaal niet ontbreken. nu verwijzen

opeens miste de os zijn staart. een familiemysterie, dat

kinderen je naar de iKea in rishon le-tsiyon, een wijk van

me elke Kerst de eetlust ontnam. ik heb het nooit durven

Jeruzalem. leuke babybedjes, die Hjalfjørd, Kvar en thorre.

zeggen.

hasbeats Business edition 25

onderZoeK

Has meet tevredenheid recreanten in natuurparken in de nederlandse provincie Brabant en de Belgische provincie antwerpen liggen het landschap de Brabantse Wal en natuurpark het Grenspark de Zoom-Kalmthoutse Heide. Het landschap en het natuurpark overlappen elkaar gedeeltelijk en worden beiden frequent bezocht door omwonenden en toeristen. samen vroegen ze Has Kennistransfer een onderzoek te doen naar de klanttevredenheid van deze recreanten. tekst: Florieke Koers, Foto: Grenspark archief

doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in

tevreden waren over de geboden faciliteiten in de Brabantse

de wensen en behoeften van de recreanten om de

Wal en het Grenspark. “de uitkomsten lieten echter ook

recreatievoorzieningen optimaal op hen af te kunnen

verbeterpunten zien, zoals een beperkt aanbod van

stemmen. de Brabantse Wal had het specifieke doel

kampeermogelijkheden, bankjes en toiletten. in beide

om zich op een zodanige manier te ontwikkelen dat de

gebieden werd veel gebruik gemaakt van de geboden

plattelandseconomie gestimuleerd wordt. Het Grenspark

horecafaciliteiten. de bezoekers van de Brabantse Wal

zocht naar manieren om het gedeelte van het natuurpark

lieten in de enquête weten dat ze het aanbod hiervan

aan de nederlandse zijde beter te ontsluiten en zo de

graag uitgebreid zien worden. opvallend was dat de meeste

bezoekersdruk goed te spreiden.

recreanten afkomstig waren uit de directe omgeving en dat beide gebieden slechts beperkt door toeristen werden

enquêteren in ieder seizoen

bezocht. door meer aandacht te besteden aan communicatie

Via een kennismakelaar kwamen het landschap en natuur-

en profilering van de verschillende mogelijkheden tot

park bij Has Kennistransfer terecht. in augustus 2011 ging

recreatie binnen de Brabantse Wal kan dit landschap meer

Has Kennistransfer met het onderzoek van start. adviseurs

toeristen trekken, wat de plattelandseconomie ten goede

Maaike de Vries en Pauline rousseau waren hierbij betrokken.

komt. Voor het Grenspark zal een goede communicatie

“in overleg met de opdrachtgevers hebben we een enquête

van activiteiten op verschillende plaatsen in het natuurpark

opgesteld voor de bezoekers van de Brabantse Wal en het

(én in de Brabantse Wal) bijdragen aan spreiding van de

Grenspark”, vertellen ze. “de enquête is in de periode van

bezoekersdruk. eveneens bleek het aanbieden van grens-

augustus 2011 tot mei 2012 gedurende acht dagen afgenomen

overschrijdende wandelroutes een goede stimulans voor

op zeven geselecteerde punten in de Brabantse Wal en

het ontsluiten van het natuurpark richting nederland.”

het Grenspark. in ieder seizoen werd op een doordeweekse

Has Kennistransfer heeft op basis van de uitkomsten

dag en een weekenddag geënquêteerd, om een

gerichte adviezen geformuleerd die gebruikt kunnen

representatief beeld van de voorkeuren van recreanten

worden ter ontwikkeling van de Brabantse Wal en het

door het jaar heen te krijgen. de enquêtes werden

Grenspark. Het zijn concrete adviezen die ze vrij makkelijk

afgenomen door studenten van Has Hogeschool onder

kunnen implementeren.

leiding van een teamcaptain (ook een student). in totaal hebben we zo bijna 1400 enquêtes afgenomen.”

Domeinen komen samen “We hebben hen daarnaast aangeraden het onderzoek

Verbeterpunten

over vier jaar te herhalen zodat het effect van de

na analyse van de resultaten bleek dat de recreanten erg

aanpassingen kan worden gemeten. dit was immers een

hasbeats Business edition 26

“in ieder seizoen werd op zeven verschillende plekken geënquêteerd”

De Brabantse Wal en het Grenspark overlappen elkaar deels.

nulmeting.” niet alleen voor de Brabantse Wal en het

Bedrijfskunde en agribusiness. daarnaast is Has

Grenspark was het een nuttig onderzoek, maar ook voor

Kennistransfer een goede partij als het gaat om

Has Kennistransfer. “de opdracht sloot bij verschillende

adviestrajecten en klanttevredenheidsonderzoeken.

domeinen van de Has aan. Bij een dergelijk groot project

studenten van de Has konden we inzetten voor het

komen verschillende domeinen samen en daardoor kun je

afnemen van de enquêtes. Zij moeten een aantal vrije

beter resultaten boeken. Vakinhoudelijk sloot de opdracht

studiepunten verdienen door allerlei activiteiten te doen

goed aan bij duurzaamheid en bij de opleidingen tuin- en

en enquêteren is hiervoor heel geschikt. Ze doen ervaring

landschapmanagement, stad en streekontwikkeling en

op het gebied van onderzoek doen op.” hasbeats Business edition 27

FoodManShip Datum 5 februari 2013

Meld je aan op: www.fooddesignexperience.nl

food design experience 2013

hasbeats Business edition 28