Has Hogeschool FoodBoek - Food Experience 2015

s r e d r e e d u t

OGY L O N H D TEC O O F N TION E A V O N & IN N G I S E FOOD D

Afs

1

2

s r e d r e e d u t

OGY L O N H D TEC O O F N TION E A V O N & IN N G I S E FOOD D

Afs

3

Inhoudsopgave 5

Voorwoord

6

Foodwaste en restromen Paul Widdershoven Martijn Gruters Vinn Woudenberg Maam Dijkstra Anouk de Rooij Hannah van Berge Mark Smolenaers

12

14

16

Studenten ontwikkelen ontgiftend aspergedrankje voor Teboza Cloud 9 Mariëlle van Maren BESTE Martijn Jacobs FOOD GIST OLO TECHN 15 20 Thomas Bosson Doelgroepenvoeding Julie van Montfort Dalila Sayd Eva Strolenberg Floor Vingerhoets Mandy Dijcks Lotte Huijser Charlotte Onstwedder Anne-Lot Visscher Noortje van der Heijden Oscar van de Water Charlotte Hopstaken Linda Somers Angela Moeken Marjolein van Heumen

26 Femke van de Klundert onderzocht voedingsideeën bij het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis 28 Brewer`s Bread Mark Bartel Jasper van den Broek Tess Hendrikx 29 SOES Ilse Linthorst Pippa Vogel 30 Het Festival van de Rammelende Magen

Sanne van den Borne Carlo Cramer Nikki Soetekouw

34 Nieuwe grondstoffen Laura de Smit Merel Maas Sophie Schuite 38 Procesoptimalisatie versus ambacht Irene Commandeur Stefan Rustenburg Ilse Heijnen

66 Daan van Vugt richt zich met Recycold op logistiek proces gekoelde producten S PUBLIIJEK PR S

2015

42 Maak zelf kaas met de Kaassmaker van food designers Berber Galema en Larisse Blok 44 Vervolg Procesoptimalisatie versus ambacht Yvette Hoffmans BESTE OD Pleun van den Oever PAFO CKAGER 2015 Eline van der Kroon Eline Bommelje 46 Janneke Pieters zet liefde voor brouwen om in brewpub ‘Brouwerij Boegbeeld’ 48 Nieuw product E EERVOLL DING Anne Lyskawa VERMEL15 20 Anne Claessens Rens Schipperheijn Gwendolyn Lijding Barbara van der Biezen BESTE FOODER Nanda de Beer DESIGN 2015 Michelle Udo 54 Lamb Weston hecht veel waarde aan studenten in hun innovatieproces 56 Roggebladerdeeg Ellen Reijers Robin Haakmat Lissa Bijnen 58 Afzetpunt/Kanaal Mylène van Schaik Linsey Boersbroek Thomas van Kempen Maud Robeerst Jochem Brokking Boris van Tol

4

68 Food Technology 70 VSI Carine Bergman en Beate Bode 71

Kleinbroodlijn Elsemiek Görts, Anouk Roefs, Iris Limon en Marthe Loman

72 SPAKO rook/kookkast Tom Engbers en Joost Obdam 73 Vleesdeeg en eindproduct Ruben Molenaar, Joop Simons en Daniël Sollier Armstrong 74

Pasteurisatieproces Annet van Helvoort en Anthea Leung

75 Cloud 9 Mariëlle van Maren, Martijn Jacobs en Thomas Bosson 76 Homogenisatie-efficiëncy & roomverwerking Remco Kornet, Hay Jacobs, Joanne Middelkoop en Max Raymakers 77 Crushed Grapes Johan Henckens, Coen Vlothuizen, Jasper Obers en Nick Mennen

BESTE

FOODEER MARKET

2015

78 Winnaars Food Experience 2015 80 FreshFood & Innovation 84 Sponsoren

Kweekvijver voor vernieuwing in agrifood De HAS Food Experience is inmiddels een begrip geworden in de food branche.

Niet alleen binnen maar ook ver buiten de regio Noordoost-Brabant. Het is een dag die garant staat voor inspiratie, interactie en food beleving. Een dag waarop het werkveld de waarde kan zien van de afgestudeerde studenten Food Design & Innovation die vol trots en passie hun eigen concepten presenteren. En waar sommigen later op terug kunnen kijken als de eerste stap op weg naar het concrete product dat succesvol zijn weg naar de markt heeft gevonden. Of misschien zelfs naar een eigen bedrijf.

Noordoost-Brabant is top in agri & food. De agrifood sector is de grootste en belangrijkste sector in onze regio en daar zijn we ook goed in. Willen we de voorsprong die we nu hebben behouden, dan moeten we slimmer, sneller en beter innoveren. Dat HAS Hogeschool met de twee Food-opleidingen een kweekvijver voor vernieuwing in agrifood is, liet de 2015 editie van Food Experience weer zien. En dat bleek ook uit de grote belangstelling van het aanwezige bedrijfsleven. In totaal presenteerden 47 vierdejaarsstudenten van de opleiding Food Design & Innovation hun eindwerk.

Daarnaast toonden 32 vierdejaarsstudenten van de opleiding Food Technology hun bijzondere technologische innovaties.

Het is belangrijk om jong talent en kansrijke initiatieven te koesteren, ze vormen namelijk onze toekomst. AgriFood Capital biedt volop inspiratie en mogelijkheden voor jonge en creatieve mensen die hun uitdaging zoeken in de agrifood sector.

De AgriFood Campus waar HAS Hogeschool deel van uitmaakt, is zo’n inspirerende omgeving. Een topkenniscluster waar praktijk, onderzoek en onderwijs samenvallen.

Een ‘proeftuin Agrifood’ waar ideeën tot bloei kunnen komen. Waar afstudeertrajecten kunnen uitgroeien naar nieuw ondernemerschap.

Voedsel verbindt. Ook in de projecten die HAS Hogeschool uitvoert voor én met het bedrijfsleven blijkt steeds weer de synergie tussen student, docent en ondernemer.

Het is deze synergie die de samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheden binnen AgriFood Capital zo typeert.

Ik wens alle afgestudeerde studenten Food Design & Innovation en Food Technology een mooie toekomst toe in de agrifood branche.

Ton Rombouts, Voorzitter AgriFood Capital

5

6

n e e t n s e a w m o Food reststr

7

Food waste en reststromen Food Designers spelen er slim op in. Zij proberen onder meer de perceptie van de consument te kantelen. Want zo’n vijf tot tien procent van alle fruit en groente belandt nu louter op de afvalberg omdat het niet ‘perfect’ van vorm of kleur is. Da’s raar. Want de kaarsrechte wortel die The World Beauty Contest for Carrots wint, is niet gezonder of voedzamer dan zijn kromme soortgenoot.

Zo’n 14 procent van ons eten verdwijnt jaarlijks ongebruikt in de afvalbak. Dat is bijna 50 kilo voedsel per persoon. In geld uitgedrukt: 2,6 miljard per jaar oftewel circa 155 euro per persoon. Per huishouden in Nederland gaat het jaarlijks om ruim 105 kilo voedsel.

Dat is exclusief de dranken – koffie, thee, wijn, bier, sap, limonade – die door de gootsteen verdwijnen. Uiteraard tellen bananen- of aardappelschillen niet mee. Het gaat om vermijdbare verspilling. Maar dan nog: de Nederlandse huishoudens kieperen jaarlijks honderdduizend volle vuilniswagens vullen.

Initiatieven die zulke verspilling tegengaan, zijn Kromkommer, Klikipedia en Buitenbeentjes van AH. Food Designers onderzoeken ook de mogelijkheden om reststromen te verwaarden. Kortom: ze kijken wat je kunt doen met restproducten van een voedingsmiddelenproces. Dat blijkt vrolijk veel te zijn: van brood uit borstel, de gekookte gerst die in bierbrouwerijen als restproduct geldt, tot worst van Nederlandse geitenbokjes – dieren die nu op transport naar Zuid-Europa gaan.

Gelukkig groeit het besef dat food waste een verspilling van energie en ruimte is. Bovenal past het niet in een wereld waarop circa 870 miljoen mensen – volgens het World Food Program van de Verenigde Naties – niet genoeg te eten hebben. Ruim 98 procent van hen woont in ontwikkelingslanden.

Paul Widdershoven Paul.widdershoven@hotmail.com paulwiddershoven.wix.com/brouwersbrood

sympathiek • nauwkeurig • oplossingsgericht • stressbestendig Waarom dit concept? Tijdens het maken van bier ontstaat er een restproduct dat bostel (gekookte gerst) wordt genoemd. Jaarlijks produceren de brouwerijen voor meer dan 400.000 ton aan bostel, maar alleen veehouderijen willen het hebben als goedkoop voedingssupplement.

BROUWERSBROOD

Wat wil je bereiken? Brouwersbrood is een concept dat deze food waste tegengaat, door middel van een ambachtelijk gebakken brood op basis van bierbostel. Deze bostel is doordrenkt met het jonge bier en zit boordevol smaak, wat het brood een heel eigen kenmerk geeft.

8

Martijn Gruters Martijngruters@hotmail.com

Dutch Dried Ouwe koeien in een nieuw jasje Waarom dit concept? Dit concept is ontstaan uit het samenvoegen van mijn interesses en de belangrijke dingen die ik in mijn leven heb meegemaakt. Ook vind ik het belangrijk om bij te dragen aan een duurzame maatschappij.

uniek • eigenwijs • creatief • verrassend Wat wil je bereiken? Uiteindelijk zal het mooi zijn om de mensen er bewust van te maken dat door een ouderwetse conserveringsmethode er meer met vlees kan worden gedaan dan normaal.

Vinn Woudenberg vinnie_woudenberg@hotmail.com

innovatief • leergierig • betrouwbaar • nieuwsgierig

Capretto

Waarom dit concept? In Nederland worden jaarlijks 225.000 geitenbokjes geboren. Deze bokjes bieden in Nederland geen economische waarde en worden om deze reden veelal naar Zuid-Europa getransporteerd.

Wat wil je bereiken? Capretto gaat deze food waste tegen en wil de Nederlandse consument laten inzien dat dit vlees kwalitatief goed en lekker van smaak is.

Al het vlees van het geitenbokje wordt verwerkt tot een ambachtelijke droge worst.

9

Maam Dijkstra Maamdijkstra@gmail.com

MAAM’S no waste preserves

eigenwijs • principieel • leergierig • enthousiast

Waarom dit concept? Omdat voedselverspilling een groot onderschat probleem is, daarom wil ik een alternatief bieden dat op kleine schaal op verantwoorde wijze voedselverspilling tegengaat.

Wat wil je bereiken? Voedselverspilling op kleine schaal tegengaan door groente- en fruitafval van supermarkten/ groenteboeren op duurzame wijze te verwerken tot nieuwe houdbare producten.

Anouk de Rooij anouk@foodiesign.nl foodiesign.nl

BOTTEL

gepassioneerd • creatief • direct • zelfstandig Waarom dit concept? Iedereen dronk vroeger wel eens rozenbottelsiroop en at rozenbotteljam, echte nostalgie dus. Rozenbottel is een beetje een vergeten fruitsoort. Ik wilde dit product weer terug laten komen in een nieuw concept en dat werd BOTTEL.

Wat wil je bereiken? In de toekomst wil ik graag bijzondere nieuwe concepten ontwikkelen, maar ook heel graag verder met mijn foodblog. Mijn grootste droom is een café met mijn eigen bier en waar je gewoon lekker kunt eten.

10

Hannah van Berge hmvanberge@gmail.com

Vers Lokaal

doorzetter • praktisch • gestructureerd • betrouwbaar

Waarom dit concept? Steeds meer mensen beginnen een eigen moestuin, waarbij moestuinders vaak te maken hebben met een teveel aan producten. Hoe kan dit overschot gemakkelijk gedeeld worden met de consument die juist op zoek is naar met zorg verbouwde producten uit eigen omgeving?

Wat wil je bereiken? Vers Lokaal als matchmaker! Een hybride app die het mogelijk maakt versproducten aan te bieden en te vinden in eigen omgeving. De consument weet wat er waar op welk moment te verkrijgen is en de moestuinder kan zijn met zorg verbouwde producten gemakkelijk delen!

Mark Smolenaers marksmolenaers@gmail.com

Aardseigen

realistisch • leergierig • respectvol • daadkrachtig Waarom dit concept? Aardseigen groenten verdienen een eigen podium, men vindt ze ‘anders’, daarom ook deze andere manier van presenteren. Het wordt tijd dat de consument zelf de verantwoordelijkheid pakt en meewerkt in de strijd tegen voedselverspilling.

Wat wil je bereiken? Ik probeer aandacht te trekken voor misvormde groenten, zodat deze voor een eerlijke prijs verkocht kunnen worden. Ik probeer de consument de juiste richting in te duwen zodat we verspilling kunnen verminderen in de toekomst.

11

Studenten ontwikkelen ontgiftend aspergedrankje voor Teboza De aspergetijd begint steeds vroeger. Als we Teboza in Helden half maart bezoeken, zijn de eerste asperges van de volle grond al geoogst.

Het heeft veel te maken met het verloop van de winter, vertelt grower Will Teeuwen. “Een asperge oogst je als hij rijp is”, legt hij uit. “Vanaf 11 graden begint hij te groeien.

Dol op temperatuurverschillen is de plant niet. Daarom gedijt hij goed in Noord-Limburg: geen zee-, maar ook geen landklimaat met vrij stabiele temperaturen.” De asperge komt oorspronkelijk niet uit Nederland, maar werd ontdekt in de buurt van de Zwarte Zee en werd lang gebruikt als medicijn. En hoewel de witte asperge veruit het populairst is, wordt de groene asperge wereldwijd het meeste gegeten.

Restroom verwerken tot concentraat “Als aspergeproducent heb je na verwerking altijd schillen en stukken over”, vertelt Will. We noemen dit afval, maar de goede stoffen zitten er gewoon in. Zonde, daarom verwerken we deze reststroom tot concentraat en poeder. Maar wat kun je er vervolgens mee? We hebben twee studenten van de HAS, Tom Lepoutre en Nick van der Velden van de opleidingen Voedingsmiddelentechnologie en Food Design & Innovation, gevraagd hier binnen hun beroepsopdracht een concept voor te bedenken. Waarom studenten? Omdat zij een frisse blik 12

hebben, er blanco instappen. En omdat het om studenten van verschillende opleidingen ging, ontstond er een leuke kruisbestuiving.

Ontgiftend fruitdrankje met asperges erin Maar de meest bijzondere toepassing is toch wel een detoxdrankje met daarin aspergeconcentraat. “De studenten hebben onderzocht welke stoffen aspergeconcentraat bevat. Er bleken drie ontgiftende stoffen in te zitten. Dit leidde vervolgens tot ideeën voor een aspergedrankje dat ontgiftend werkt, helemaal passend bij de huidige trend van gezond eten en drinken. Het is een fruitdrankje en we zijn momenteel bezig om de eerste proefpartij te laten maken. Als dit een succes blijkt, gaan we op zoek naar een partner die de verder ontwikkeling op zich neemt.”

We noemen dit afval, maar de goede stoffen zitten er gewoon in.

Zonde, daarom verwerken we deze reststroom tot concentraat en poeder.

Bijvoorbeeld aspergesnoepjes, waarvan wij de eerste partij als relatiegeschenk weggeven. En Aspergebier.

Aspergesnoepjes en aspergebier De studenten focusten zich voornamelijk op toepassingen voor het concentraat. Een concentraat is makkelijker te verwerken dan poeder. “Ze bedachten mooie dingen”, meent Will. Bijvoorbeeld aspergesnoepjes, waarvan wij de eerste partij als relatiegeschenk weggeven. En Aspergebier. Dat lijkt niet nieuw, maar dat is het wel. Er bestaat namelijk wel bier dat lekker smaakt bij asperges, maar hier gaat het echt om bier gemaakt van asperges. De smaak van het bier zijn we nog aan het verbeteren, de bedoeling is dat het een witbier wordt. Het is bekend dat asperges ontkateren, dus wat is er mooier dan een bier waar je geen kater van krijgt?” Will ziet het helemaal zitten.

De asperge medicinaal in het krijgen Ondertussen blijft Teboza naar nieuwe toepassingen voor asperges zoeken. Het bedrijf werkt daarom bijvoorbeeld samen met Bayer CropScience. “We volgen de ontwikkelingen in Amerika op de voet: die gaan daar heel snel.” Will wil vooral terug naar de oorsprong van asperges: “Mijn missie is om de medicinale betekenis van asperges in het vizier te krijgen. De aspergebranche is een vrij traditionele branche. Ik hoop daar verandering in te brengen.”

13

Cloud 9, een cocktail op basis van paprikasap Tot nu toe was Cloud 9 de naam van een superhero, toneelstuk, song, misdaadroman, drug en Disney-film.

But that’s history. Want vanaf nu is Cloud 9 vooral een onweerstaanbaar lekkere cocktail op basis van 39 procent paprikasap.

Het kan vreemd lopen met productontwikkeling. Want de inspiratie voor de ontwikkeling van Cloud9 danken we aan de Russische overheid. Na de aanslag op de MH17 in juli 2014 stelde de Europese Unie sancties tegen Rusland in. Dat land nam tegenmaatregelen, waaronder een boycot van groente en fruit uit Europa. Dat trof de Nederlandse telers zwaar.

Twee vliegen in één klap: we helpen de telers en de consument die cloudy cocktail drinkt, voelt zich bij elke slok ‘on Cloud 9’.

Om waarde uit het ontstane paprika-overschot te creëren, hebben we deze cocktail ontwikkeld. Twee vliegen in één klap: we helpen de telers en de consument die cloudy cocktail drinkt, voelt zich bij elke slok ‘on Cloud 9’.

BESTE

FOODOGIST OL TECHN

2015

Mariëlle van Maren

Martijn Jacobs

Thomas Bosson

taak- en resultaatgericht geduldig flexibel zorgvuldig

gedreven gedisciplineerd sturend levensgenieter

creatief enthousiast analytisch leergierig

mariellevanmaren@gmail.com

Martijnjacobs91@gmail.com

bosson.thomas@gmail.com

14

‘De HAS Food Experience is een event dat georganiseerd wordt om onze studenten Food Design & Innovation en Voedingsmiddelentechnologie te presenteren aan het bedrijfsleven.’

15

16

g n i d e o v n e oep

r g l e o D

17

Doelgroepenvoeding op Koningsdag, supporters van het Nederlands elftal, de bezoekers van een bruiloft of uitvaart.

Volgens de digitale bevolkingsteller van het CBS zijn er op het moment dat deze zin wordt getikt 16.916.493 Nederlanders. Zijn er dan ook 16.916.493 doelgroepen?

Als je het strikt beziet wel. Want geen elke mens is hetzelfde. Wij verschillen in geslacht, leeftijd, culturele herkomst, leefstijl, woonplaats en regio. Om over smaak nog maar te zwijgen.

Wie verder kijkt dan z’n eigen aanrechtblad, zal zich blijven verbazen over de wondere wereld van de doelgroepen. Een klein voorbeeldje: het jaïnisme, een oud-Indiase religie, kent wereldwijd zo’n negen miljoen aanhangers die extreem vegetarisch zijn. Ze mogen geen wortelgroenten eten, omdat ze daarmee de plantgroei belemmeren. Ook knolgewassen zijn uit den boze: het risico dat je een pieppieppiepklein insectje eet, vinden ze te groot.

Feit is dat doelgroepenvoeding een sterke opmars beleeft. De samenleving telt honderden groepen van mensen die uitgesproken voedselwensen hebben of – nog een stapje verder – voor wie specifieke voeding noodzaak is. Een willekeurige greep: kracht- en duursporters, reizigers, zieken, baby’s, kleuters, pubers en senioren.

Maar ook mensen met kauw- en slikproblemen, diabetes, een voedselallergie – van gluten tot noten – of mensen die op grond van hun geloofsovertuiging speciale voedingsvoorschriften volgen. Dat geldt voor enkele miljoenen Nederlanders: joden, orthodoxe christenen en moslims, maar ook hindoes en boeddhisten. Daarnaast zijn er tal van gelegenheidsdoelgroepen: feestvierders

Over micro gesproken: wie inzoomt op een doelgroep vergaart veel kennis over de geografische spreiding, smaakvoorkeuren, eetpatronen, do’s and dont’s. Als je die doelgroepbepaling en -analyse slim aanpakt, snijdt het mes aan twee kanten: je verovert een nieuwe, winstgevende markt en verbetert het welzijn van een specifiek groep. Slotvraag. Zijn ook eindexamenstudenten Food een doelgroep? Ja, aan het boodschappenlijstje in juni te zien wel: champagne, bier en taart.

Julia van Montfort info@buropop.nl buropop.nl

Be Better

eigenwijs • zelfstandig • zorgvuldig • leergierig Waarom dit concept? Met Be Better wil ik de bed & breakfast ondernemer helpen met zijn presentatie naar buiten toe. Hier komen verschillende aspecten bij kijken die apart vaak niet rendabel zijn om in te kopen, maar die ik voordelig als totaalservice aanbied.

Wat wil je bereiken? Ik hoop gelukkig te eindigen in mijn wijngaard in Italië en in de tussentijd hoop ik vooral te kunnen doen wat ik leuk vind; ondernemen, mensen om me heen hebben en goede koffie drinken.

18

Dalila Sayd Dalila@heteetschap.nl heteetschap.nl

De Krans van

maatschappelijk betrokken • nieuwsgierig naar anderen • daadkrachtig

Waarom dit concept? ‘De krans van’ is een persoonlijk alternatief voor het plakje cake dat doorgaans wordt geserveerd tijdens een koffietafel. Het concept omvat een krans die gemaakt is van bonbons. De persoonlijkheid van een overledene wordt vertaald in de kleur, de smaak en de vorm van de bonbons.

Wat wil je bereiken? Tijdens een uitvaart zijn alle gasten met elkaar verbonden door hun gezamenlijk verlies. De krans zorgt voor verbondenheid tussen alle aanwezigen en de overledene wordt op een persoonlijke manier herdacht.

Eva Strolenberg eva@eetwerk.nl eetwerk.nl

De ingrediënten voor geluk

creatief • ideeënvormer • positief Waarom dit concept? Halen wij geluk uit een hedonistische consumptiecultuur? Eten wordt in dit project gebruikt als kapstok om op zoek te gaan naar de ingrediënten voor geluk.

Wat wil je bereiken? Ik wil ontwerpen aan betekenis, en een maatschappelijk belang kunnen dienen. Daar word ik gelukkig van.

19

Floor Vingerhoets floorvingerhoets@gmail.com

KOOKGENOT

creatief • doorzetter • harde werker • leergierig

Waarom dit concept? KOOKGENOT is een semi-kant-enklaar-maaltijd ontwikkeld voor de doelgroep aanleunwoning-ouderen. Één component wordt door de consument gebakken en één component wordt in de magnetron bereid. Hierdoor wordt er meer textuur in de maaltijd gebracht. De consument heeft weer de beleving van het

koken en voelt zich onafhankelijk doordat zij het product zelf koopt. Wat wil je bereiken? Mijn ideale baan is in de productontwikkeling. Dit komt door mijn passie voor koken en gezonde voeding. Een functie waarin technologie centraal staat en waar veel doorgroeimogelijkheden in zijn, zou enorm bij mij passen.

Mandy Dijcks m.h.j.dijcks@ziggo.nl nl.linkedin.com/in/mandydijcks/nl

nieuwsgierig • alles-eter • authentiek • foodfanaticus Waarom dit concept? Een steeds groter wordende doelgroep ‘ouderen’ de kans geven om midden in het leven te staan. Mijn conceptcateringbedrijf biedt hen de mogelijkheid om van het leven nog steeds een feest te maken.

OUT & WIJZ Wat wil je bereiken? Ervaring opdoen als product- en conceptontwikkelaar in binnen- en buitenland om uiteindelijk een eigen bedrijf te starten en de rest van de wereld te ontdekken.

20

Lotte Huijser Lotte@moodfoodie.com moodfoodie.com

MOODFOODIE

foodie • eigenwijs • zorgzaam • ambitieus

Waarom dit concept? Ik ben op zoek naar voedingsmiddelen die een positieve invloed hebben op je ‘mood’. Met deze voedingsmiddelen schrijf ik recepten die helpen tegen stress, vermoeidheid, slapeloosheid en een down gevoel, eten waar je blij van wordt!

Wat wil je bereiken? Alledaagse voedingsmiddelen bevatten veel meer dan je denkt. Met lekkere makkelijke receptjes wil ik mensen een geluksmomentje geven wanneer ze gestresst zijn, moe, slecht slapen of zich down voelen.

Charlotte Onstwedder CN.Onstwedder@outlook.com

Toetjetoe

creatief • innovatief • enthousiast • eerlijk Waarom dit concept? Vanuit de groeiende cijfers van overconsumptie bij jonge kinderen en mijn eigen ervaring met overgewicht is Toetjetoe ontstaan. Toetjetoe zuiveltoetjes met fruit en groentesap bieden een “natuurlijke” ondersteuning bij een gezonde maaltijd.

Wat wil je bereiken? Door zuiveltoetjes te maken met een verlaagd gehalte aan Kcal, vetten en suikers laat Toetjetoe kinderen zien dat gezond ook lekker kan zijn, of ze nu wel of niet hun bord hebben leeg gegeten.

21

Anne-Lot Visscher annelotvisscher@hotmail.com

BITE bringing In texture experiences

ondernemend • gedreven • sociaal • inspirerend

Waarom dit concept? Mijn oma kon geen vast voedsel meer nuttigen. Hierdoor heb ik ervaren hoe het is wanneer eetbeleving wegvalt. BITE brengt beleving door hartige ready-to-cook maaltijdboxen vol verse, kleur- en smaakvolle producten met textuur aan te bieden.

Wat wil je bereiken? Eetbeleving terugbrengen in het leven van mensen met slikstoornissen. Eten is niet alleen functioneel maar ook emotioneel. Met BITE’s lekkere, gevarieerde maaltijden die makkelijk te bereiden zijn, kunnen mensen met een slikstoornis weer van eten genieten.

Noortje van der Heijden noorvdheijden@gmail.com

nuchter • enthousiast • nieuwsgierig • gezelligheidsdier Waarom dit concept? Omdat glutenvrij leven niet voor iedereen altijd even makkelijk is, wil ik het op het gebied van bakken wat meer gemak geven.

Eat me! Glutenfree

Wat wil je bereiken? Door gemakkelijk glutenvrij te kunnen bakken, wil ik het feestje weer terugbrengen in de keuken.

22

Oscar van de Water O_van_de_water@hotmail.com

Hoe kan de voedingsmiddelenindustrie de zorg ‘ontzorgen’

enthousiast • direct • behulpzaam • zelfverzekerd

Waarom dit concept? Het onderzoeksrapport geeft inzicht in de wensen en behoeftes vanuit de zorgsector.

Wat de voedingmiddelenindustrie aanbiedt, sluit hier niet naadloos op aan.

Wat wil je bereiken? Een beter evenwicht tussen vraag en aanbod van beide partijen. Met een aantal tools aangeboden door de voedingsmiddelenindustrie heeft de zorgsector meer tijd om zorg te verlenen.

Charlotte Hopstaken charlotte.hopstaken@gmail.com

Hands-On Opening

enthousiast • nieuwsgierig • creatief • vrolijk Waarom dit concept? Ik wil met dit concept frustraties vermijden. Door de aangepaste opening gaat de verpakking een stuk gemakkelijker open voor iedereen. Zo zijn vleeswarenverpakkingen ook te openen door mensen met verminderde mobiliteit in de handen.

Wat wil je bereiken? Ik wil het gebruiksgemak van vleeswarenverpakkingen verbeteren. Op dit moment is het openen van zo’n verpakking voor veel mensen nog een bron van ergernis. De vernieuwde opening voorkomt deze ergernissen.

23

Linda Somers cjmsomers@gmail.com

O pen

punctueel • nieuwsgierig • zelfstandig • bied een luisterend oor

Waarom dit concept? Om de doelgroep 65-plussers met een matige of ernstige motorische beperking te kunnen helpen met een dagelijks probleem. Het openen van kartonnen verpakkingen wordt door de O pen weer gewoon.

Wat wil je bereiken? Ik wil ervoor zorgen dat ook mensen met een verminderde motoriek gewoon een verpakking kunnen openen zonder hierbij naar een mes of schaar te hoeven grijpen.

Angela Moeken moeken.angela@gmail.com

Frank blaast glutenvrij brood nieuw leven in

nieuwsgierig • intuïtief • gedreven • accuraat Waarom dit concept? Frank biedt vers oerbrood aan en laat zien dat een leven zonder gluten absoluut geen straf hoeft te zijn; een volwaardige portie voor een voedzame maaltijd. Smaakvol en zo eerlijk mogelijk.

Wat wil je bereiken? Frank rekent af met de standaard en verplaatst het brood vanuit het verdomhoekje naar de brood-afdeling. De verpakking wordt opgehangen, waardoor Frank er letterlijk met kop en schouders bovenuit steekt en zo de aandacht krijgt die het verdient.

24

Marjolein van Heumen Marjolein@peuzel.com peuzel.com

Peuzel, lekker eten voor iedereen!

eigenwijs • ambitieus • zorgzaam • systeemprikker

Waarom dit concept? Peuzel voorziet je van recepturen waarmee je voor jezelf of voor een ander een lekker vloeibaar gerechtje op tafel kunt zetten, omdat kunnen genieten van eten juist nu zo belangrijk is.

Wat wil je bereiken? Lekker eten moet voor iedereen mogelijk zijn, en hiermee gaat Peuzel helpen. Peuzel helpt mensen met dysfagie weer te kunnen genieten van eten. En geeft hun die gemiste geluksmomentjes weer terug.

25

Femke van de Klundert onderzocht voedingsideeën bij het ElisabethTweeSteden Ziekenhuis Femke van de Klundert twijfelde wel even over haar studiekeuze. Werd het Food Design & Innovation of toch liever Verpleegkunde? Het werd HAS Hogeschool. Toen zij stage liep bij het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg, kwamen die twee interessegebieden ineens weer bij elkaar.

Het Tilburgse ziekenhuis wil zich graag meer gaan richten op patiëntgerichte voeding, maar mede door de fusie tussen het Elisabeth en het TweeSteden is er nog geen samenhangend geheel als het gaat om gezonde voeding. Femke bracht in kaart wat er al gebeurt op dit gebied en welke ideeën er leven over een toekomstig ziekenhuis dat zich richt op voeding.

Wat speelt er op het gebied van voeding?

“Er zijn veel mensen met eigen initiatieven”, legt Femke het onderzoek uit. “Maar ze weten het vaak niet van elkaar. Het blijft bij ad hoc acties en losse projecten van verschillende afdelingen. Ik heb met al die mensen gesproken, van diëtisten en koks, tot verpleegkundigen en artsen. Ik heb een overzicht gemaakt van wat er speelt 26

op het gebied van voeding, welke connecties er zijn tussen mensen en afdelingen en wat we nog missen om het Voedingziekenhuis Midden-Brabant - dat is de werktitel - van de grond te kunnen krijgen.”

Femke bedacht een concept voor een app waardoor patiënten thuis informatie kunnen vinden over welke voeding bij hun aandoening past. Dit kan de nazorg vanuit het ziekenhuis ondersteunen. Ook voorafgaand aan een ingreep willen we patiënten adviseren over voeding zodat zij zich optimaal kunnen voorbereiden en een sneller herstel volgt. Tot slot willen we via de juiste voedingsadviezen preventie toepassen.”

Gezonde voeding staat voor het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis hoog op de agenda.

En ik heb het ziekenhuis een duw in de rug gegeven om voeding en

Voeding koppelen aan aandoening “Gezonde voeding staat voor het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis hoog op de agenda”, verklaren Eline Vermeulenen Ernest Smolders. Ze bekleden beiden de functie van hoofd Hotel: Eline van het Elisabeth en Ernest van het TweeSteden. Onder hen vallen onder meer afdelingen als het centraal facilitair meldpunt, de receptie, catering, schoonmaak, beveiliging en patiëntenvoeding.

“Gezonde voeding aangepast op de aandoening die een patiënt heeft, stimuleert het herstel en door voeding op een deskundige en gastvrije manier aan de patiënt aan te bieden, kunnen wij als ziekenhuis het verschil maken.”

gezondheid sterker aan elkaar te koppelen. Daar ben ik trots op.

Food designer kan sleutelrol bekleden Wat maakt een food designer nu zo geschikt voor dit onderzoek? Femke weet het antwoord: “Op de HAS word vaak gezegd dat een food designer in het werkveld een sleutelrol kan bekleden tussen verschillende afdelingen.

Binnen deze stage heb ik dat ook echt op die manier ervaren. Ik heb niet zo vaak letterlijk in de keuken gestaan als ik misschien verwacht had. Maar ik heb wel mensen met ambities op het gebied van voeding met elkaar kunnen verbinden. En ik heb het ziekenhuis een duw in de rug gegeven om voeding en gezondheid sterker aan elkaar te koppelen. Daar ben ik trots op.

Preventie en optimaal herstel Ze vervolgen: “Lag een patiënt vroeger gemiddeld zeven dagen in het ziekenhuis, nu is dit maar drie of vier dagen. De patiënt krijgt wel een diëtist aan zijn bed, maar te kort om een gedragsverandering te bewerkstelligen.

27

Brewer`s Bread Past brood in een bierglas? Als je propt. Maar het drinkt lastig. Gelukkig is er Brewer’s Bread. Het is speciaal ontwikkeld voor de bewust etende vrouw.

Door het gebruik van bierbostel bevatten de afbakbroodjes 32% minder koolhydraten dan regulier wit brood. Hierdoor past het Brewer’s Bread uitstekend in een Low Carb-dieet. Bovendien bevatten de broodjes meer vezels, meer eiwitten en minder calorieën dan andere afbakvarianten in het schap.

Door het gebruik van bierbostel bevatten de afbakbroodjes 32% minder koolhydraten dan regulier wit brood.

Zo snijdt het broodmes aan twee kanten: de consument kan zijn verkozen voedingspatroon aanhouden en toch van een mate van luxe genieten.

Mark Bartel

Bartel_mark@hotmail.com

doorzetter creatief praktisch leergierig

Jasper van den Broek

Tess Hendrikx

Broekjasper@gmail.com

tesshendrikx@hotmail.com

leergierig enthousiast flexibel doorzettend

enthousiast vrolijk sociaal gemotiveerd 28

SOES ontwikkelt glutenvrij bakkerijproduct Ga je soezen van soezen? Sommige mensen wel. Wie een glutenintolerantie heeft, kan slaperig raken van deegproducten die gluten bevatten. Maar de wakkere food designers van SOES hebben de oplossing: smakelijke, glutenvrije varianten op de reguliere slagroomsoes uit het diepvriesvak van de supermarkt.

Het is de logische uitkomst van een uitgebreid onderzoek in het bakkersassortiment. Tot de kansrijke producten behoorden glutenvrije soezen, die immers nergens verkrijgbaar zijn. Sensorische testen wijzen uit dat de consument niet of nauwelijks verschil bespeurt tussen de reguliere slagroomsoes en zijn glutenvrije neefje/ nichtje. Om een bredere markt aan te spreken, zijn er ook glutenvrije deluxe varianten ontwikkeld. De concurrentie met andere zoete bakkersproducten – zowel vers als in het diepvriesvak – kunnen ze moeiteloos aan.

Sensorische testen wijzen uit dat de consument niet of nauwelijks verschil bespeurt tussen de reguliere slagroomsoes en zijn glutenvrije neefje/nichtje.

De soezen van de deluxe variant zijn gevuld en met speciale vullingen en toppings bedekt. Zo ontstaan bijzondere combinaties van smaak en structuur. De vier varianten op rij: witte chocolade met frambozen-bavaroise vulling, chocolade-mousse vulling met chocolade-karamel topping, Zwitserse roomvulling met zwarte bessen-curd coating en als onweerstaanbaar slot een citroen-cheese cake met citroen-curd topping.

Ilse Linthorst

Pippa Vogel

creatief commercieel spontaan foodie

zorgvuldig flexibel eerlijk integer

linthorstilse@gmail.com

29

pippavogel@Live.nl

Het Festival van de Rammelende Magen Nederland telt zoveel festivals dat je er een alfabet van kunt maken. Van Appelpop, Boulevard en Cinekid tot Zeeland Nazomerfestival. Ze brengen veel mensen op de been. Er zijn maar liefst 775 festivals die meer dan 3000 bezoekers trekken. Tot de reuzen behoren Amsterdam Dance Event [60.000] en het gratis Bevrijdingsfestival Zwolle [120.000] en Haagse Parkpop [250.000]. Om honger en dorst van te krijgen. Dat weet ook StarCuisine.

Het Rijswijkse bedrijf daagde Food Designers uit om een concept voor Festival Food te ontwikkelen.

StarCuisine is een moderne BRC-gecertificeerde kookfabriek. Het assortiment bestrijkt de Indonesische, Thaise, Chinese en Indiase keuken. De gerechten vinden hun weg naar onder meer party- en contractcateraars en restaurants.

uit om concepten met een etnic taste & style te ontwikkelen. “Het waren fictieve opdrachten, maar ze zijn met overtuiging uitgevoerd”, zegt Molenschot. Een jury beoordeelde alle twintig concepten tijdens een presentatie in Den Bosch.

In 2013 draaide StarCuisine een pilotjaar op zes festivals, waaronder Concert At Sea en Brabant Open Air. Het caterde ook het concert van Bruce Springsteen – luisteren naar ‘Hungry heart’ doe je liever niet met een lege maag.

Nog een succes: in 2014 besloot Lowlands met StarCuisine in zee gaan.

Als ‘nagerecht’ enkele adviezen van Molenschot. Wat hem opvalt, is dat studenten vaak excelleren in creativiteit maar weinig kaas van business hebben gegeten. Een concept moet ook financieel gezond zijn. Verder drukt hij food designers op het hart om mee te draaien op festivals. Dat geeft inzicht in logistiek en opschaling. Tot slot wijst hij op de groeiende betekenis van styling en presentatie. Vroeger wilde het oog wat. Nu wil het méér.

Smaakt naar meer? “Ten dele”, glimlacht algemeen directeur Fernand Molenschot. Want de festivalwereld is ook wiebelig en onvoorspelbaar. “Het weer kan een spelbreker zijn. We hebben zonnige festivals gedraaid, die financieel goed uitpakten. Maar we zijn op verregende dagen ook zwaar het schip in gegaan.” Andere onzekere factoren zijn toewijzing en vergunningverlening. Zowel festivalorganisatoren als lokale overheden kunnen ter elfder ure hun beleid wijzigen. Tot slot vergt festival food goede kennis van het publiek. “Bezoekers van Concert At Sea zijn bijvoorbeeld gemiddeld ouder en welgestelder dan de festivalgangers op Lowlands. Hoe jonger, hoe behoudender in uitgaven.”

In vogelvlucht drie van de deelnemende festival food-concepten: als eerste Curry Art, dat Laura Maat voor de Dutch Design Week in Eindhoven ontwikkelde.

Het is een vegetarische curry met opgeschuimde kokosmelk, die volledig met een espressoapparaat [!] kan worden bereid.

Voor het Seventh Sunday Festival in Erp bedacht Noortje van Dijk samosa’s die extra feestelijk zijn. Kleurpoeders maken haar ‘Happy Holifood’ oogverblindend mooi.

De laatste vondst is van Suze van Berloo. Voor festival De Zwarte Cross onwtikkelde zij ‘Tante Rikie’s trekmuur’.

Een vernuftige automatiekmuur met bamischijven in vier smaken. In stijl: bij het trekken hoor je motorgeluiden, de mayonaie alias ‘hartkleppensmeer’ vloeit uit oliepompen.

Eén zekerheid: het klassieke festivalmenu – friet, pizza, shoarma – begint wat uit de gratie te raken. Anno 2015 wil de bezoeker dat festival food alle zintuigen prikkelt, natuurlijke ingrediënten bevat en duurzaam is. In die wetenschap daagde StarCuisine studenten Food Design

30

aat M ra

Lau

31

je

rt Noo

jk

Di n a v

32

o

e Suz

rlo e B n

va

33

34

e w u e i N

n e f f o t s d n gro

35

Nieuwe grondstoffen voedingsstoffen en zetten hun voedsel tien keer efficiënter in eiwit om dan rundvee,

Onze grondstoffen zijn niet onuitputtelijk. Zelfs in de spellenwereld van Kolonisten van Catan, Agricola en Hay Farm – die grenzeloos amusement willen bieden – groeien de bomen niet tot in de hemel. Op is op.

Andere nieuwe grondstoffen die letterlijk worden beproefd, zijn planten uit de natuur. Vrijelijk te plukken, vaak dichtbij. Voor de 160 soorten zeegroenten die wereldwijd worden gegeten, moet je wat verder van huis.

Vooral de consumptie van dierlijke eiwitten is een bron van zorg. Enerzijds belast het onze ecosystemen. Bovendien is het te veel eten van dierlijke eiwitten ook minder gezond. Anderzijds hebben mensen voldoende eiwitten nodig. Zij zijn onmisbaar voor groei en herstel van cellen, stofwisseling, orgaanfuncties en de aanmaak van antistoffen, enzymen en hormonen. Dat beseffen ook Food Designers. Samen met industrie en horeca zoeken ze naar nieuwe grondstoffen en de toepasbaarheid ervan.

Dat vooral creativiteit een belangrijke ‘grondstof’ is, bewijzen Food Designers. Zo rekent ‘Tofoo Bread Spread’ fijntjes af met het idee dat alternatieven voor vleesbeleg niet smakelijk zouden zijn. Gezond en goed voor dierenwelzijn en milieu.

Het concept ‘Pluk’ speelt slim en verantwoord in op wildplukken: een mix van eetplezier en stof tot nadenken.

Een van de trends in Europa en de VS is insecten als bron van eiwitten. Elders is dat vertrouwde kost: in maar liefst 98 landen staan insecten op het menu. Circa 1400 soorten zijn eetbaar voor de mens. Zo sla je twee vliegen in één klap: insecten leggen amper beslag op ruimte en

Tot slot verrast het concept WINE TALKS: echte wijn in poedervorm, wat overtollige flessenwijn – na gebruik in een gerecht – voorkomt.

Laura de Smit

lauraaverildesmit@gmail.com tofoo.nl facebook.nl/tofoobreadspread

Tofoo Bread Spread

creatief • perfectionist • nieuwsgierig • harmonie Waarom dit concept? Je bent wat je eet. Met het oog op gezondheid, een beter milieu en dierenwelzijn heb ik de Tofoo Bread Spread ontwikkeld. Verantwoord voor iedereen.

Wat wil je bereiken? Met dit concept wil ik mensen inspireren. Ik wil laten zien dat tofu een voedzaam product is en ook een heel lekker product kan zijn. Tofoo maakt tofu voor iedereen toegankelijk.

36

Merel Maas merelmaas1992@gmail.com

Pluk

probleemoplossend • nieuwsgierig • optimistisch • sociaal

Waarom dit concept? Wildplukken wordt steeds populairder, wat zowel goede als slechte gevolgen heeft. Met mijn concept wil ik de variatie die wildplukken biedt op een makkelijke en veilige manier aanbieden zodat iedereen ervan kan genieten.

Wat wil je bereiken? Ik wil mensen er graag toe aanzetten om verder over dingen na te denken en de veelzijdigheid van voedsel laten zien. Op die manier wil ik mensen dichter bij elkaar brengen en ze plezier geven.

Sophie Schuite Sophieschuite@hotmail.com http://nl.linkedin.com/pub/sophie-schuite/2b/680/413

WINE TALKS

creatief • eigenwijs • spontaan • nieuwsgierig Waarom dit concept? WINE TALKS is het innovatieve product in de Nederlandse keuken. Nooit meer wijn weggooien na gebruik in een gerecht; echte wijn in poedervorm met dezelfde kwaliteit en smaak als wijn uit de fles maar maandenlang houdbaar!

Wat wil je bereiken? WINE TALKS zorgt voor gemak in de keuken maar geeft elke hobbykok toch een culinair gevoel door het strakke design van de fles. Een uniek product dat het wijngebruik in de keuken voor altijd zal veranderen.

37

38

e i t a s i t l h a c m a i b t m p a o s e s c u Pro vers

39

Procesoptimalisatie versus ambacht Als tegenwicht groeit de hang naar ambachtelijk voedsel. Terugkerende woorden in de wereld van home made en slow food: authentiek, liefde, passie, eerlijk. In dat laatste begrip zit een venijnige uithaal naar de voedingsindustrie. Onder consumenten groeit de achterdocht over onder meer herkomst en bereidingsprocessen van voedingswaren. Of zoals een recent schandaal bij een rundvleesverwerkende handel heeft geleerd: ‘Vertrouwen komt te voet en gaat te paard.’

Procesoptimalisatie is een leuk woord voor galgje, Wordfeud of Scrabble. Maar je scoort er vooral mee in de wereld van de industriële voedingsmiddelentechnologie. Daar worden processen steeds verder geoptimaliseerd. Reden: de wereld telt inmiddels 7.318.476.088 monden die gevoed moeten worden. Dat maakt het noodzakelijk om slimmere, betere, en efficiëntere technologieën te bedenken en toe te passen.

Het gaat de voedingsindustrie niet alleen om meer kubieke meters of tonnen voedsel. Het gaat vooral om eten dat beter houdbaar is, gezonder maakt, het gemak dient.

Zo groeit de belangstelling voor initiatieven als voedselwaakhond Foodwatch en het vaak onthutsende programma Keuringsdienst van waarde maar ook voor Foodguerilla en The Food Line Up, die als schakel tussen cateraars en evenementen werkt.

Procesoptimalisatie verkent en verlegt grenzen. Niet alleen van landen en technologie, ook van creativiteit en ethiek.

Dat roept vragen op, waarvan sommige zwaar op de maag kunnen liggen. Want heiligt procesoptimalisatie alle middelen en technieken? Zo zijn GMO’s – Genetically Modified Organisms – technisch gezien is alles mogelijk. Wereldwijd wordt al circa 140 miljoen hectare GMO-gewassen geteeld.

Maar willen we het ook? En hoe ziet de consument dat?

Interesse voor ambacht en kleinschaligheid spreekt uit onder meer microbrouwerijen, koffiehuisjes, stads- en pluktuinen, waarbij Do It Yourself het veld ruimt voor Do It Together.

Irene Commandeur irene.commandeur@gmail.com haveaball.nl

Have a Ball met de bitterbal

gepassioneerd • realistisch • pragmatisch • gevat Waarom dit concept? Have a Ball is een inspiratieboek geschreven over de bitterbal. Het geeft aan de hand van de 25 meest bekende feestmomenten op drie verschillende manieren inspiratie om de bitterbal op een originele manier te presenteren.

Wat wil je bereiken? Met mijn concept wil ik de horeca inspireren om zelf aan de slag te gaan met de bitterbal.

Het is een veelzijdige snack, die je in principe elke vulling kan geven die je maar wenst.

40

KS PUBLIIJES PR

2015

Stefan Rustenburg stefanrustenburg@gmail.com

Dutchpot

van alles een beetje

Waarom dit concept? Ik vertel graag verhalen. Dit doe ik zowel in mijn foto’s als in mijn foodconcepten. Dutchpot vertelt het verhaal van de erbarmelijke student en de verwantschap tussen DoomsdayPreppers en blikvoer.

Die twee heb ik verbonden.

Wat wil je bereiken? Ik wil graag verhalen blijven vertellen, inspireren, vormgeven en fotograferen. Als ik me hierin verder zou mogen ontwikkelen, maakt dat mij heel gelukkig. Verder hoop ik stiekem ooit Telekids te mogen presenteren.

Ilse Heijnen ilse_heijnen@hotmail.com

Dubio

spontaan • vrolijk • flexibel • teamplayer Waarom dit concept? Dubio zijn vier verschillende licht bruisende fruit/groentenmix-drankjes. Heerlijk fris en verrassend van smaak. Met Dubio kan iedereen de perfecte respons geven op gasten die geen keuze kunnen maken.

Wat wil je bereiken? Mensen blij maken en verrassen.

Dubio zorgt hiervoor. Mensen herkennen de situatie en de uitspraken op de flesjes. Met Dubio zorg ik voor een verrassend effect en een gezellige sfeer!

41

Maak zelf kaas met de Kaassmaker van food designers Berber Galema en Larisse Blok Kaas maken. Wie weet nog hoe dat moet in Nederland? Ondanks het feit dat Nederland een echt kaasland is, zijn er niet veel mensen die nog weten hoe het proces van kaasmaken in elkaar steekt. En ze weten ook niet dat het eigenlijk helemaal niet zo moeilijk is. (Bijna-)afgestudeerden Food Design & Innovation Berber Galema en Larisse Blok willen daar verandering in brengen met de Kaassmaker. De twee meiden hebben hun eigen food design studio de Smakerij en de Kaassmaker is hun eerste product. handzame doos in de vorm van een boek: als je ‘m niet gebruikt, kun je de doos zelfs zo in de boekenkast zetten. De kaaspers is gemaakt van hoogwaardig eikenresthout.”

Keukentool om zelf kaas te maken “De Kaassmaker is een nieuwe keukentool waarmee je zelf thuis ambachtelijke kaas kunt maken”, vertelt Larisse.

“Het is een simpel proces waarmee je al na drie uur een vers kaasje hebt en je kunt het gewoon maken met producten uit de supermarkt, vertelt Larisse. Ook kun je het kaasje nog zo’n zes weken laten rijpen. Alle attributen die je nodig hebt voor het kaasmaken, zitten in een

Eindopdracht voor de HAS “De Kaassmaker was eindopdracht voor mijn opleiding aan de HAS”, vult Berber aan. “Toen ik voor die opdracht 42

een concept moest ontwikkelen, wilde ik mensen zelf aan het werk zetten, ze hun hersenen én spierballen laten gebruiken. Kaas was daarbij meteen mijn favoriet: Nederlanders eten veel kaas, maar het proces is met veel mysterie omgeven. Daarnaast wilde ik dat het een klein product werd: handzaam en makkelijk op te bergen.

Het protoype was vorig jaar een groot succes op de Food Experience. Eén van de bedrijven die me aanspraken, wilde het product al relatiegeschenk hebben. Maar dat kon natuurlijk niet zomaar.”

geproduceerd door een sociale werkplaats, maar als we de productie willen opschroeven, hebben we een nieuwe fabrikant nodig.”

Voor de eerste serie Kaassmakers hadden we 5000 euro nodig.

Maar in 40 dagen haalden we het dubbele op.

De Kaassmaker is een nieuwe keukentool waarmee je zelf thuis

Eigen bedrijf De Kaassmaker is ondergebracht in de Smakerij. “Ik heb de afstudeerrichting Topklas Ondernemen gedaan”, legt Larisse uit, “wat inhield dat ik in mijn laatste jaar mijn eigen bedrijf, de Smakerij, oprichtte. Berber en ik hadden tijdens de opleiding al veel contact met elkaar en konden erg goed samen nieuwe dingen bedenken.

Langzaamaan ontstond tijdens het afstudeerjaar het idee om samen te werken binnen een eigen bedrijf.

Zodoende hebben we de Kaassmaker en de Smakerij als het ware samengebracht.” Berber: “Binnen ons bedrijf staat de speelfactor voorop en we vullen elkaar daarbinnen perfect aan. In de toekomst willen we internationaal gaan met de Kaassmaker. En nog veel meer totaalconcepten ontwikkelen.”

ambachtelijke kaas kunt maken.

Kaassmaker loopt goed Na de Food Experience zijn de meiden gaan kijken hoe ze het financieel mogelijk konden maken om het product daadwerkelijk te kunnen gaan maken en verkopen.

Dit werd een crowdfundingsactie via oneplanetcrowd. nl.

Larisse: “Voor de eerste serie Kaassmakers hadden we 5000 euro nodig. Maar in 40 dagen haalden we het dubbele op. Het was dus een groot succes. Inmiddels zijn de eerste twee series van 100 uitverkocht en is de derde serie van 100 in productie. We gaan onderzoeken of we de productie kunnen opschalen. Nu wordt de Kaassmaker

43

Yvette Hoffmans yvette.h@homail.nl

Squeeze2Freeze

adequaat • netjes • oprecht • gezellig

Waarom dit concept? Bent u het ook beu om die onhandige koelbox mee te sleuren? Met de Squeeze2Freeze is de vrijheid nabij! Met dit handige hulpmiddel kun je zelf het moment en de plaats bepalen om een drankje koud te drinken.

Wat wil je bereiken? Wat ik wil bereiken, is dat ik ga werken met de juridische kant van de verpakkingswereld.

Zodat ik de nieuwe innovaties binnen de verpakkingsindustrie voedselveilig kan verklaren!

BESTE

FOOD ER PACKAG

2015

Pleun van den Oever pleunvandenoever@gmail.com

MIKS je zelfgemaakte smoothie on the go!

energiek • spontaan • verteller • gezondheidsfreak Waarom dit concept? Als gezondheidsfreak voldoet mijn MIKS diepgevroren 100% groenten- en fruitmix aan alle ‘meuk’-vrije eisen die de gezonde consument van tegenwoordig stelt. Eenvoudig zelf te maken en on the go mee te nemen!

Wat wil je bereiken? Met de grote stukken groenten en fruit ziet de consument precies wat er in de gezonde smoothie gaat. Op deze manier wil ik de consument bewust maken hoe gemakkelijk en lekker puur eten kan zijn.

44

Eline van der Kroon emvanderkroon@gmail.com

Champignonbakje

positief • doorzetter • creatief • geduldig

Waarom dit concept? Als groot liefhebber van champignons liep ik altijd tegen hetzelfde probleem aan: na openen gaat het bakje niet meer dicht. Iedereen bleek het probleem te herkennen, dus ik vond het tijd voor verandering.

Wat wil je bereiken? Ik wil mensen in ieder geval een verpakking minder geven om zich aan te ergeren. Na gebruik kan het bakje gewoon worden hersloten en zonder problemen weer netjes worden teruggezet in de koelkast.

Eline Bommelje elinebommelje@hotmail.com

AERDS

vrolijk/bruisend • gedreven • eigenwijs • gevoelig Waarom dit concept? De aardappel staat in mijn concept centraal. Wat kun je ermee doen? Echt heel veel. Om de aardappel weer populair te maken bij de consument is hier AERDS, een concept dat alle positieve factoren van de aardappel naar boven haalt.

Wat wil je bereiken? Mensen laten inzien hoe gezond de aardappel kan zijn. Met mijn gezonde aardappelkoekje wordt niet alleen de honger gestild, het koekje bevat ook nog eens erg weinig calorieën. Echt een product om een keer uit te proberen!

45

Janneke Pieters zet liefde voor brouwen om in brewpub ‘Brouwerij Boegbeeld’ Een vrouw die brouwt. Dat is afgestudeerde Food Design & Innovation Janneke Pieters.

En dat niet alleen. Samen met vriendin Mary-jane Snelders begint zij een brewpub in de nog te ontwikkelen hotspot De Tramkade op het terrein van de voormalige mengvoederfabriek De Heus in Den Bosch.

Maar het begon allemaal in het vierde jaar van haar opleiding tijdens het project eigenheid. Ze ontwikkelde toen haar eerste biertje: een tripel speciaalbier voor stoere vrouwen met onder meer rode peper en puntpaprika, walnoten en honing. Haar passie voor het brouwen was geboren.

KOOKbier speciaal voor mannen “Ook voor mijn individuele opdracht, die ik presenteerde op de Food Experience 2014, wilde ik iets doen met bierbrouwen voor een specifieke doelgroep”, vertelt Janneke.

“Mijn vader kookt graag, maar kan absoluut niet met kruiden overweg. En hij is dol op bier, zoals veel mannen.

46

Ik ontwikkelde drie bieren om mee te koken: stoof-, woken barbecuebier. De kruiden voegde ik al tijdens het brouwen toe en op het etiket stond een simpel recept zodat mannen precies wisten wat ze moesten doen. De smaak van het bier bleek zo goed, dat het ook lekker was om naast het gerecht te drinken.”

Dieze. Door deze locatie hopen we het boegbeeld van de Tramkade te worden. We vinden het belangrijk om een verbinding te maken met de stad Den Bosch bij het maken van het bier. Met die gedachte hebben we inmiddels drie bieren ontwikkeld: Bosch Kutbier, Bosche Bolle en Witte Sieb. We zijn bezig met het optimaliseren van de recepturen. Pas als de bieren helemaal goed zijn, gaan we nieuwe producten ontwikkelen. We willen ons bier uiteindelijk niet alleen in de brewpub verkopen, maar ook op andere plekken in de stad.”

Je drinkt je bier dus terwijl je ziet

Brouwwereld een mannenwereld “Microbrouwerijen zijn heel populair. Ze schieten als paddenstoelen uit de grond, maar een echte brouwopleiding is er niet in Nederland. We bezoeken dan ook veel andere microbrouwerijen voor advies en worden overal warm ontvangen. De brouwerswereld is wel echt een mannenwereld, dus twee vrouwen die brouwen is iets unieks in Nederland. Vreemd eigenlijk als je bedenkt dat vroeger juist de vrouwen het bier brouwden. Totdat de mannen ontdekten dat ze er geld mee konden verdienen.” En wanneer gaat de brewpub open? “Dat weten we nog niet precies, dat hangt af van de ontwikkeling van De Tramkade. Maar wij zijn er klaar voor.”

waar het gemaakt wordt.

Thuisbrouwen Op de Food Experience had Janneke veel bekijks. Bij de uitreiking van de FoodManShip Awards won ze de publieksprijs. Enthousiast over dit succes besloot Janneke dat ze na haar afstuderen wilde blijven brouwen.

Samen met Mary-jane ging ze experimenteren in eigen keuken, in grote pannen. De meiden benaderden De Conceptenbouwers, een bedrijf dat werkt aan oplossingen op het gebied van ruimtelijke en organisatorische vraagstukken en zich buigt over de inrichting van De Tramkade. Hier komt onder meer een leer- en werkhotel, maar ook een restaurant, werkruimte voor ondernemers en een stadsstrand. Met hulp van hen ontstond het idee om een brewpub te starten in het oude brandweerhuisje van De Heus.

De brouwerswereld is wel echt een mannenwereld, dus twee vrouwen die brouwen is iets unieks in Nederland.

Brouwerij Boegbeeld “In een brewpub wordt bier gebrouwen en je kunt er bier proeven”, legt Janneke uit. “Je drinkt je bier dus terwijl je ziet waar het gemaakt wordt. We noemen ons Brouwerij Boegbeeld, want het brandweerhuisje steekt uit over de

Contact met Janneke en Mary-jane?

Mail naar info@brouwerijboegbeeld.nl

47

48

t c u d o r p w u e i N

49

Nieuw product kans is ook groot dat je van minstens één product dacht: ‘Goh, zou ik wel eens willen proberen.’ Die reactie is niet vreemd. Want de voedingsindustrie en food designers blijven grenzen verleggen, verbeteren en innoveren. Dat doen ze op grond van wakkergeschudde of waargenomen behoeftes. Veel nieuwe producten willen een antwoord op een ongemak of probleem zijn. Zo levert intensievere samenwerking tussen de food en health-sector producten op voor onder anderen consumenten met specifieke kwalen. Nieuwe duurzame en biologische producten haken in op de groeiende zorg om klimaat en milieu. Weer andere spelen in op het verlangen naar gemak.

Ken je Nova Zembla Lemon? dat is een frisdrank met citroenmaak waarvoor smeltwater van de poolkap wordt gebruikt. Een deel van de opbrengst gaat naar een internationale organisatie die de aandacht op global warming vestigt.

Heb je Bedhoney al geprobeerd? Dat is beschuit-met-honingsmaak die niet kruimelt. Volgens de makers leent hun vondst zich uitstekend voor liefdesontbijtjes. We namen de proef op de som: geslaagd!

Niet minder vrolijkmakend is Twitter Pasta. Dat is brede lintspaghetti, waarop met eetbare inkt grappige teksten van maximaal 140 tekens zijn gedrukt.

Een voorproefje: in dit hoofdstuk vind je onder meer alcoholisch waterijs, biologische faire trade frisdrank, energybier en hokjesdierkoekjes – die niet alleen je maag maar ook de discussie over sociale etiketten voeden.

Eén opmerking, voordat je naar de supermarkt of kruidenier rent: de drie beschreven producten bestaan niet.

Ze zijn verzonnen. Maar wellicht is er een markt voor. De

LE EERVEOLLDING VERM

2015

Anne Lyskawa info@meatgreen.nl meatgreen.nl

MeatGreen

gedreven • enthousiast • creatief • zorgvuldig Waarom dit concept? MeatGreen sluit aan bij de behoeften van consumenten die gezonder en bewuster willen eten maar toch elke avond een lekker stukje vlees bij de maaltijd willen. ‘MeatGreen’ is een burger die bestaat uit 50% vlees en 50% groenten.

Wat wil je bereiken? MeatGreen zorgt ervoor dat er minder vlees en meer groenten wordt gegeten. Door een kleinere hoeveelheid vlees te mengen met groenten heeft men toch het gevoel van een normale portie vlees, zonder dat het zo belastend is voor het milieu!

50

Anne Claessens ap.claessens@gmail.com

BOOZD

eerlijk • stressbestendig • zorgvuldig • vrolijk

Waarom dit concept? BOOZD is een alcoholisch waterijs dat op twee manieren genuttigd kan worden. De consument heeft de keuze om het alcoholisch ijs te eten als een waterijsje. Maar wanneer het ijs smelt, houdt de consument een lekker verfrissend alcoholisch drankje over.

Wat wil je bereiken? BOOZD lost het probleem op van lauwe drankjes én van ijsjes die snel opgegeten dienen te worden. BOOZD geeft de consument het beste van twee werelden, namelijk een alcoholisch waterijsje én een alcoholische drank.

Rens Schipperheijn rensschipperheijn@gmail.com

Maya “By Maya inspired soda”

gedreven • sociaal • marktgericht • vindingrijk Waarom dit concept? ‘Maya’ is een biologische fairtrade frisdrank op basis van honing, cacao, limoen en rode peper. ‘Maya’ is ontwikkeld om een tegenhanger te bieden voor het zoete frisdrank aanbod op de Nederlandse markt.

Wat wil je bereiken? In de toekomst wil ik ‘Maya’ in samenwerking met een bedrijf introduceren op de Nederlandse markt. Daarnaast wil ik graag concepten ontwikkelen op basis van alternatieve voeding.

51

Gwendolyn Lijding gwendolyn.lijding@gmail.com

Marktpotentie onderzoek energybier

flexibel • gedreven • energiek • rationeel

Waarom dit concept? De verrassende smaak en populariteit van energybier in het buitenland heeft mij geïnspireerd om onderzoek te doen naar de Nederlandse marktpotentie van dit product.

Wat wil je bereiken? Met het oppeppende en verfrissende energybier wil ik een bijdrage leveren aan de diversiteit van het Nederlandse laag-alcoholhoudende drankensegment, met als doel brouwerijen te inspireren en te adviseren bij de uitbreiding van het assortiment.

Barbara van der Biezen barbaravanderbiezen@hotmail.com

gedreven • leergierig • enthousiast • daadkrachtig

Twist Cap, Which color do you have?

Waarom dit concept? Twist Cap is mijn afstudeerproject geworden na 18 weken omdat ik op zoek was naar een uitdaging voor mezelf en ik wilde een onderscheidend en innovatief concept neerzetten.

Wat wil je bereiken? Ik wil me graag onderscheiden van anderen en laten zien wie ik ben! Het leven is net een kleurplaat, de lijntjes zijn gezet, je moet het zelf inkleuren.

52

BESTE

FOODER E D SIGN

2015

Nanda de Beer debeer.nanda@gmail.com sous-chef.nl

SOUS CHEF

eigenwijs • perfectionistisch • creatief • zelfstandig

Waarom dit concept? Ik bied de consument een gezond kant-en-klaar product. Consumenten willen steeds vaker voor gemak kiezen en vinden gezondheid ook belangrijk, maar kunnen die combinatie niet vinden in de vakken van de supermarkt.

Wat wil je bereiken? Met SOUS CHEF kan de consument genieten van gezonde kant-en-klaar producten waar alleen gebruik is gemaakt van pure ingrediënten. Een groenteproduct met smaak, vitamines en textuur, zodat men de pure smaak van groenten opnieuw leert kennen.

Michelle Udo

michelleudo@gmail.com Illustratie: Enzo Pérès-Labourdette artofenzo.com

concept designer • epicurist • non-mainstream • kletsmajoor Waarom dit concept? ‘We leven in een maatschappij waarin mensen al snel een etiket opgeplakt krijgen. Het concept ‘Hokjesdieren’ steekt de draak met dit ‘hokjesdenken’. Ik maak er gewoon koekjes van. Elk koekje

Hokjesdieren

heeft zijn eigen unieke smaak die past bij het zogenaamde labeltje.’ Wat wil je bereiken? In eerste instantie wil ik mensen aan het lachen maken, als het concept mensen aan het denken zet, is dat mooi meegenomen.

53

Lamb Weston hecht veel waarde aan studenten in hun innovatieproces Lamb Weston is een wereldspeler op het gebied van friet- en aardappelspecialiteiten en al jaren een goede samenwerkingspartner van HAS Hogeschool. Vorig jaar was het bedrijf dan ook niet voor niets genomineerd voor een HAS Award in de categorie Beroepsopdracht. Dirk van Dijk was namens Lamb Weston bij de uitreiking aanwezig en heeft ook een jaar later nog steeds intensief contact met studenten en medewerkers van onze hogeschool. Hij raakt niet uitgepraat over het samenwerken met studenten. ‘ecosysteem’ gedaan en gevraagd hoe wij dingen anders zouden kunnen doen. Verbinding zoeken met anderen was één van de aanbevelingen uit het onderzoek. Dit hebben we uitgevoerd in de vorm van het aangaan van partnerships.”

Verbinding zoeken met anderen “Drie jaar geleden merkten wij een stagnatie op het gebied van innovatie op binnen ons bedrijf”, vertelt Dirk.

“Toen hebben wij onderzocht hoe we dit weer op gang zouden kunnen krijgen. We hebben een rondje door ons

54

Beleving toevoegen “Een andere aanbeveling was het toevoegen van beleving aan onze concepten”, vervolgt hij. “We hebben bij Lamb Weston wel veel ideeën, maar zijn vrij technisch ingesteld en dus zochten we een partner die ons daar een handje bij kon helpen. Zo kwamen we bij HAS Hogeschool uit.” De duurzame samenwerking kwam in drie stappen tot stand. “Eerst was er een oriëntatiefase”, legt Dirk uit. “De eerste groep studenten die een beroepsopdracht bij ons deed, vroeg zich af hoe je aan friet beleving kunt toevoegen en wat een verpakking daaraan kan bijdragen.”

Potato Dipping Experience De tweede groep ging daadwerkelijk aan de slag met het ontwikkelen van een aantal concepten. Eén van die concepten betrof een nieuwe potato dipper. “De studenten deden een marktonderzoek naar eetbeleving in casual dining restaurants en quick service restaurants om te kijken op welke manier we beleving zouden kunnen toevoegen. Het werd de Potato Dipping Experience, verschillende belevingsconcepten waarbij sharing en joy at the table centraal stonden. Met één van de concepten kon je door te dippen je eigen muziek componeren met een interactief dipping board. De studenten zijn inmiddels afgestudeerd maar we hebben nog steeds contact met hen om te kijken hoe de concepten in de toekomst verder ontwikkeld kunnen worden.”

“We hebben bij Lamb Weston

Unieke resultaten En nu is het de beurt aan een derde groep studenten.

“Ik heb me bij de vorige twee groepen vrij intensief bemoeid met de inhoud”, zegt Dirk. “Dat laat ik nu los. Deze groep richt zich op de veranderende eetcultuur. De drie-maaltijden-per-dagcultuur verdwijnt en er ontstaat een 24-uurseetcultuur. De studenten onderzoeken hoe eetpatronen veranderen, wat dit voor impact heeft op ons product en hoe wij daar op kunnen inspelen.” Dirk is benieuwd naar de uitkomsten. “Het is elke keer weer verrassend met wat voor eigenzinnige ideeën een groep komt: unieke resultaten waar wij als bedrijf goed op voort kunnen bouwen.”

wel veel ideeën, maar zijn vrij technisch ingesteld en dus zochten we een partner die ons daar een handje bij kon helpen.

Zo kwamen we bij HAS Hogeschool uit.”

55

Roggebladerdeeg Geen graansoort die dagelijks enthousiaste bestormingen van bakkerijen veroorzaakt. Ook landelijke fanclubs ontbreken. Eerlijk gezegd: rogge heeft een wat oubollig imago. Dat is onterecht. Het heeft een hoog vezelgehalte en zit vol mineraalsoorten. Ons doel: rogge in een modern jasje steken.

We ontwikkelden een nieuw product waar rogge het hoofdingrediënt van is: roggebladerdeeg. Het is ons gelukt om het bladerdeeg luchtig te maken. Tegelijkertijd geeft de rogge het bladerdeeg een goede bite en een verzadigend gevoel.

Ons doel: rogge in een modern jasje steken.

Bovendien vormt roggebladerdeeg een bewustere keuze binnen het segment. Vanzelfsprekend hopen we dat rogge zo meer ‘volgelingen’ krijgt. Hippe rogge voor iedereen!

Ellen Reijers

Robin Haakmat

Lissa Bijnen

doorzetter leergierig kritisch doelgericht

enthousiast gedreven communicatief creatief

sociaal doorzetter flexibel betrouwbaar

ellen.reijers@gmail.com

robinhaakmat@hotmail.com

Lissabijnen@outlook.com

56

‘Het gaat om het ontwikkelen van creatieve concepten’

57

58

l a a n a K / unt

p t e z f A

59

Afzetpunt / Kanaal voor dat je producten op die specifieke locaties te verkrijgen zijn óf je je zoekt potentiële klanten zelf op – het fenomeen Foodtruck is sterk in opmars. Tot slot is internet een ijzersterk afzetkanaal.

Volgens providers biedt een regulier tv-abonnement zo’n 60 kanalen. Rijkswaterstaat gaat nog een stapje verder. Volgens deze dienst telt Nederland 1156 kanalen inclusief talloze zijkanalen. Hamvraag: via hoeveel kanalen kun je een foodproduct afzetten? Antwoord: niet te tellen. Want overal waar mensen zijn, kunnen ze honger of dorst krijgen.

In dit hoofdstuk spelen concepten op de veelzijdigheid van kanalen en afzetpunten in. Zo maakt Fresh cut&bite een bezoek aan de kapper extra leuk – en dat gaat verder dan een frietje kapsalon met shoarma, Goudse kaas en salade. Het concept PiqueNique biedt zelfs de kans om hartje winter te picknicken: binnen. Inclusief mals gras en fluitende vogeltjes.

Oké, de tandartsstoel valt af – al is een wortelkanaal ook een kanaal. Maar verder is vrijwel elke plek voorstelbaar.

Zo kun je bij boekhandel Heinen in Den Bosch cappuccino, verse jus d’orange of een croissantje bestellen. Wat verderop, in natuurgebied Haanwijk, staat maandelijks een mobiele bakker langs de fietsroute. Smullen maar.

Een medaille verdient ook Waffle, een gezonde en lekkere snack die tegenwicht wil bieden aan de onvermijdelijke chips en gehaktballen in de 20.000 sportkantines van Nederland.

Andere denkbare kanalen: van treincoupé, bushalte en camping tot festival, school- of sportkantine. Je zorgt er-

Mylène van Schaik m.van.schaik90@gmail.com

nieuwsgierig • gepassioneerd • vastberaden • conceptdesigner Waarom dit concept? Wie houdt er nu niet van een heerlijk roomijsje? En wat te doen als je die niet meer kunt eten wegens allergie of intolerantie? NOPE biedt overheerlijke room- en yoghurtijs op basis van soja. Maak het helemaal naar wens met een van de vijf toppings.

NOPE delicious soya ice cream

Wat wil je bereiken? Met de NOPE foodtruck tour ik door het land om zo iedereen in parken en op festivals te voorzien van een heerlijk ijsje.

60

Linsey Boersbroek linseyboersbroek@live.nl linseyboersbroek.com

Fresh cut&bite

creatief • eigengereid • zorgzaam • doelbewust

Waarom dit concept? Fresh cut&bite is een concept dat ontstaan is vanuit de interesse in het kappersvak en het zelf willen opzetten van een klein eethuisje. Beide aspecten binnen een bedrijf geven de klant meer beleving en waar voor hun geld.

Wat wil je bereiken? In de toekomst zie ik mezelf als een creatief leider die, als zelfstandig ondernemer, meewerkt in projecten van anderen om tot nieuwe inzichten te komen en de innovatieve lat hoger te leggen. Ik zou dit graag uitbreiden naar het opzetten van een eigen horeca onderneming, mogelijk met ondersteuning van het Fresh cut&bite concept.

BESTE

FOODEER T MARKE

2015

Thomas van Kempen Thomasvankempen@msn.com bit.ly/CVTSVK

Nummertje, de nieuwe Chinees

gedreven • loyaal • positief • eigenwijs Waarom dit concept? Nummertje is het nieuwe ChineesIndonesische concept dat afrekent met de Chinees zoals we die nu kennen. Eindelijk is er een Chinees in een nieuw concept die na jarenlange stilstand inspeelt op de nieuwe werkelijkheid.

Wat wil je bereiken? Als kleine jongen wilde ik uitvinder worden en in conceptontwikkeling heb ik deze droom invulling kunnen geven. Ik wil altijd het ultieme concept kunnen ontwikkelen voor de out-of-home-markt en ben hierin uiterst gedreven.

61

Maud Robeerst mrobeerst@hotmail.com

PiqueNique, de indoor picknick!

optimist • doorzetter • dromer • avonturier

Waarom dit concept? Een zomerse dag, een schaars begrip in Nederland. Waarom niet gewoon de zomer midden in de winter beleven? Pique Nique is een horecaconcept waarmee je het gehele jaar door van de zomer kunt genieten, inclusief mals gras en fluitende vogeltjes.

Wat wil je bereiken? Zorgen dat iedereen het vrije gevoel niet alleen in de zomer, maar ook in de winter kan beleven! Lekker picknicken zonder dat je bang hoeft te zijn dat de wolk boven je gaat breken!

Jochem Brokking jlbrokking@gmail.com

klantgericht • gedreven • enthousiast • communicatief Waarom dit concept? De Nederlandse horeca kan stukken beter. HTS biedt ondernemers grip op hun zaak door middel van een bruikbare tool gebaseerd op een wetenschappelijk model dat beleving en emotie van gasten kan meten.

Hospitality Training Service Wat wil je bereiken? HTS wilt dat de gastvrijheid terug komt in de Nederlandse horeca. Door bewustwording en waardevermeerdering in zijn processen en bedrijfsvoering kan een ondernemer zijn zaak verbeteren en doen waar hij goed in is; de gasten in de watten leggen.

62

Boris van Tol Borisvantol@gmail.com

De Scheurzak

regelneef • commercieel • communicatief vaardig • ambitieus

Waarom dit concept? Ik ben vaak onderweg in de auto.

Wanneer ik trek heb ga ik naar de McDrive. Het eten in de auto gaat dan niet altijd vlekkeloos. Hiervoor heb ik met mijn product een innovatieve oplossing gevonden.

Wat wil je bereiken? Na mijn carrière als student streef ik naar een mooie carrière waarin ik als tussenpersoon commercie en creativiteit kan samen brengen. Uiteindelijk hoop ik een mooi bedrijf of merk te mogen vertegenwoordigen als bijvoorbeeld Brand Manager.

Sanne van den Borne BornDesgin.Sanne@gmail.com BornDesign.nl

oplossingsgericht • behoedzaam • prestatiegericht • zelfbewust Waarom dit concept? Veel mensen herkennen het: te veel nadenken. Hierdoor stond ik niet meer in contact met mezelf. Door meer te gaan voelen, kom ik dichter tot mezelf. Ik ontdekte een belangrijk voelmoment voor mij; tijdens het koken/eten met mijn handen.

Tastbaar Voeden

Wat wil je bereiken? Dit gevoel wil ik vergroten, uitbreiden en delen. Ik heb een app gemaakt waar mensen onder begeleiding van een audio leren voelen aan het voedsel en in hun lichaam, gelijktijdig met het kookproces.

63

Carlo Cramer carlocramer3@msn.com facebook.com/waffleconcept

Waffle

een creatieve zorgzame chaoot

Waarom dit concept? Steeds meer mensen in ons land zijn te zwaar. De toename van het aantal kinderen met overgewicht is alarmerend. Toch bieden méér dan 20.000 sportkantines ongezonde voeding aan. Verbazingwekkend, want een gezonde voedingskeuze is onlosmakelijk verbonden met sport en beweging!

Wat wil je bereiken? Met Waffle wil ik laten zien dat de gezonde keuze de makkelijke keuze is. Voor zowel de sportkantinehouders als de kinderen en ouders die na het sporten lekker willen snacken. Het is de eerste stap richting een gezonder assortiment anno 2015!

Nikki Soetekouw

nikki@knikprojects.nl facebook.com/knikprojects knikprojects.nl

KNIK

ambitieus • enthousiast • creatief • meedenkend Waarom dit concept? In mijn eigen onderneming heb ik vrijheid. Door niet te gaan werken voor één opdrachtgever, blijft mijn blik fris en flexibel. Kleine verschuiving, groot resultaat; Knik!

Wat wil je bereiken? Over vijf jaar wil ik een goedlopende onderneming hebben die mensen kennen van naam.

Ik wil alleen de dingen doen die ik echt leuk vind om te doen!

64

‘Ik vind het mooi om te zien hoe actuele trends naar hele praktische businessconcepten worden omgezet.’

65

Daan van Vugt richt zich met Recycold op logistiek proces gekoelde producten In de retail is een enorme verschuiving gaande richting het online bestellen en laten bezorgen van artikelen, ook gekoelde producten. Dit laatste brengt een grote logistieke uitdaging met zich mee, onder meer omdat koelwagens heel duur zijn in gebruik. Daan van Vugt vond een oplossing voor dit probleem en startte er zijn eigen bedrijf mee: Recycold. Het begon allemaal met een beroepsopdracht voor online supermarkt Vershuys. dure koelboxen die ook weer mee retour genomen moeten worden. We wilden een concept uitwerken voor een box die je eenmalig kunt gebruiken.”

Gekoelde producten efficiënt vervoeren “Vershuys wilde onderzoek doen naar de mogelijkheden om gekoelde producten op een efficiëntere en goedkopere manier te vervoeren”, vertelt Daan. Samen met een collega-student ging ik voor ons afstuderen op zoek naar nieuwe ideeën, vertelt Daan. “We zochten vooral naar een oplossing om gekoelde artikelen in een gewone bestelwagen te vervoeren. Nu gebeurt dit vaak met

Duurzaam karton Daan en zijn medestudent ontwikkelden een koelbox van duurzaam karton. “Dit was een halve oplossing: de box zelf was duurzaam en kon je als consument bij het 66

oud-papier doen, maar de koelmatten die erin zaten waren duur en slecht voor het milieu.” Na zijn afstuderen bleef Daan in contact met het projectteam, gegrepen door het idee van een duurzame en betaalbare koelbox.

Ook HAS Hogeschool bleef bij het project betrokken als kennispartner in de persoon van Luite Snijder.

een nieuwe gel ontwikkeld die in aanraking mag komen met voeding en die zijn we nu aan het testen in combinatie met de kartonnen koelbox.” Inmiddels is het concept verankerd in de start-up Recycold waar ik een van de aandeelhouders van ben en het is mijn missie om deze nieuwe koelbox zo efficiënt en duurzaam mogelijk te maken.

HAS blijft betrokken Daan heeft veel vertrouwen vanuit de markt. Dit werd recentelijk bevestigd door het winnen van de Blue Pitch: een pitch uitgeschreven door het Blue Innovation Center en gesponsord door de Rabobank en Limburgse investeerders. “Het geld dat ik won, steek ik weer in mijn bedrijf en dat geeft een extra stimulans.” Ook HAS Hogeschool blijft graag betrokken. Luite: “Normaal stopt de betrokkenheid voor ons na afronding van een beroepsopdracht. Het is leuk om nu door te gaan totdat er een marktintroductie komt. Dat is nieuw voor de HAS en daar doen wij nieuwe kennis mee op.”

Vershuys wilde onderzoek doen naar de mogelijkheden om gekoelde producten op een efficiëntere en goedkopere manier te vervoeren.

Alternatief voor dure koelmat Er ontstond een nieuwe opdracht: onderzoeken of er een bruikbaar alternatief te ontwikkelen is voor de te dure koelmat. “We deden veel materiaalonderzoek”, verklaart Daan. “We richtten ons in eerste instantie op het produceren van biobased kunsstoffen, maar dit bleek nog niet rendabel te zijn. Normaal kijk je bij biobased stromen naar nieuwe materialen, maar wij besloten juist te kijken naar wat er al is en hoe we dat zo goed mogelijk kunnen inzetten. In papier vonden we uiteindelijk de oplossing.”

Inmiddels is het concept verankerd in de start-up Recycold waar ik een van de aandeelhouders van ben en het is mijn missie om deze nieuwe

Start-up Recycold “Papier is ecologische verantwoord en heeft een duurzame uitstraling”, vervolgt Daan. “De consument weet hoe hij het apart kan inzamelen. Vervolgens hebben we

koelbox zo efficiënt en duurzaam mogelijk te maken.

67

68

Food

y g o l o n h c e T

69

Het optimaliseren van de ingangscontrole voor VSI VSI produceert repen voor klanten over de hele wereld.

Deze repen zijn onder te verdelen in functional foods, weight control, sport & fitness en snackrepen. Bij de productie van de repen worden wel 500 verschillende grondstoffen gebruikt.

De laatste jaren heeft VSI een ontzettende groei doorgemaakt. Het bedrijf is de afgelopen jaren uitgebreid van één naar drie vestigingen. Een vierde is op komst. Inmiddels produceren ze zo’n 170 miljoen repen per jaar.

Door de groei die VSI heeft doorgemaakt, wilde zij weten of de ingangscontrole van de grondstoffen nog toereikend was. Bij deze controles kan worden gedacht aan organoleptische keuringen, maar ook aan microbiologische of chemische analyses. We hebben onderzocht of de uitgevoerde controles op HACCP-studies zijn gebaseerd. Ook zijn de controles getoetst aan eisen vanuit wetgeving, BRC en IFS. De opdracht behelsde ook het statistisch toetsen van de steekproefgrootte.

We hebben onderzocht of de uitgevoerde controles op HACCP-studies zijn gebaseerd.

Ook zijn de controles getoetst aan eisen vanuit wetgeving, BRC en IFS. De opdracht behelsde ook het statistisch toetsen van de steekproefgrootte.

Het was een uitdaging om een steekproefgrootte te bepalen die statistisch verantwoord en werkbaar is. Dat is gelukt, want VSI is onze aanbevelingen aan het doorvoeren. Ook hebben we kostenbesparende adviezen gegeven. Zoals? Dure analyses vervangen door andere controlemogelijkheden die de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit accepteert – zoals ketengarantiesystemen.

Carine Bergman

Beate Bode

doorzetter leergierig zorgvuldig sociaal

recht door zee vrolijk flexibel doorzetter

cmpbergman@gmail.com

Beate_bode12@hotmail.com

70

Beter benutten van een kleinbroodlijn door de productie van platbrood We zaaiden een vraag: hoe kun je een kleinbroodlijn beter benutten? We oogstten zelf de oplossing: platbrood produceren dat voor de Nederlandse markt innovatief is. Tegelijkertijd hielden we de randvoorwaarde in het oog: de investeringskosten zouden minimaal moeten zijn.

Uit onze marktverkenning bleek dat Zweeds brood en de Marokkaanse harcha innoverend voor de Nederlandse markt zijn. We onderzochten de mogelijkheden van kleine investeringen en van niet voor de hand liggende apparatuur. Op grond daarvan schreven we een advies voor de productie van deze broden op de kleinbroodlijn.

Uit onze marktverkenning bleek dat Zweeds brood en de Marokkaanse harcha innoverend voor de Nederlandse markt zijn.

Zweedse brood op de kleinbroodlijn vergt een investering in walsen en een rijskast. Voor de productie van de Marokkaanse harcha – platbrood van griesmeel en boter – is de aanschaf van een extruder en een guillotine nodig.

Elsemiek GĂśrts

Anouk Roefs

Iris Limon

Marthe Loman

doorzetter leergierig empatisch analyserend

doorzetter positie betrouwbaar enthousiast

spontaan technologisch ruimdenkend teamplayer

positief doorzetter nuchter zorgvuldig

gorts.elsemiek@gmail.com

a.roefs@live.nl

iris_limon@hotmail.com

71

marthelomans@msn.com

Optimalisering SPAKO rook/kookkast Enkele jaren geleden heeft HAS Hogeschool een nieuwe rook/kookkast aangeschaft. Die is van verschillende parameters voorzien. Deze rook/kookkast biedt standaard rook/kookprogramma’s, waarbij de setpoints van de parameters zijn vastgesteld.

Geen vuiltje aan de lucht? Toch wel. Waar rook is, is vuur: de producten uit de kast zien er anders uit dan in het verleden. Alle programma’s zijn afkomstig van de oude rook/kookkast. Het huidige voedingsmiddelenprogramma dicteert de klimaatinstellingen. Dat de rook/kookkast enkele ongewenste effecten op de producten heeft, is na een aantal practica gebleken. Door de instellingen tijdens de practica te veranderen, zorgen we ervoor dat de huidige rook/kookkast het gewenste klimaat van de oude kast heeft.

Door de instellingen tijdens de practica te veranderen, zorgen we ervoor dat de huidige rook/kookkast het gewenste klimaat van de oude kast heeft.

Dat ‘oude’ klimaat is met behulp van meerdere testen gerealiseerd. Het wijkt nog amper van de ingestelde setpoints af. Voorheen was de luchtvochtigheid altijd een stuk te laag of te hoog was. Nu is zij met een marge van tien procent te realiseren. Zo kan voortaan hetzelfde klimaat tijdens practica gerealiseerd worden en zullen de producten weer zoals gewenst uit de rook/kookkast komen.

Tom Engbers

Joost Obdam

sociaal teamplayer enthousiast fanatiek

enthousiast sociaal leergierig

tomengbers94@gmail.com

joostobdam@hotmail.com

72

De bindingseigenschappen van vleesdeeg en eindproduct Mag het een onsje meer zijn in de vleessector? Ja, zeker wat betreft kennis over de invloeden van verkleiningsprocessen op binding en vleesdeeg en eindproduct. Om die reden hebben wij opdracht gekregen daar onderzoek naar te doen.

We hebben de invloeden van cutteren en wolven [verkleinen van vlees – red.] bekeken, maar ook de invloed van rusttijden op de consistentie, vocht- en vetbinding van het vleesdeeg. Voorafgaand aan de praktijktesten, die zijn uitgevoerd in het practicumlokaal, hebben we literatuuronderzoek uitgevoerd. Op basis van de theorie hebben we zelfstandig verschillende testen gedaan, waarbij we van aanwezige laboratoriumapparatuur gebruik hebben gemaakt.

Uit testen met de wolf blijkt dat rusttijd een positieve invloed op de stevigheid van het deeg heeft.

Uit testen met de wolf blijkt dat rusttijd een positieve invloed op de stevigheid van het deeg heeft. Een fijnere snijplaat resulteert in een steviger eindproduct. De test met de cutter laat zien dat farcebereiding en cutteren tot 2 °C de stevigheid van vleesdeeg positief beïnvloeden.

Rusttijd en kort cutteren hebben beide een negatieve invloed op het kookverlies.

Ruben Molenaar

Joop Simons

Daniël Sollier Armstrong

leergierig technisch sociaal zelfstandig

ambitieus resultaatgericht sociaal oprecht

loyaal doorzettend leergierig behulpzaam

ruben.molenaar@gmail.com

joop.simons@outlook.com

D.SollierArmstrong@gmail.com

73

Valideren en optimaliseren van een pasteurisatieproces Peka Kroef in Odiliapeel is een groeiend aardappelverwerkingsbedrijf. Om het productieproces te vergroten, wordt de bandpasteur verlengd. Dat vergt nieuwe validatie van het proces om de consument de voedselveiligheid van het product te kunnen garanderen.

Er wordt onder meer nagegaan of het nieuwe proces voldoet aan eisen als houdbaarheid en bereikte hittebehandeling. Aan de hand van testen hebben we bijvoorbeeld de temperatuurverdeling binnen in de pasteur vast kunnen stellen.

Zo kan er nu bijvoorbeeld energie worden bespaard – dankzij een mildere manier van koelen – terwijl nog steeds aan de eisen wordt voldaan.

Op onze ‘To do-lijst’ stond ook nader onderzoek naar de optimalisatie van het pasteurisatieproces. Zo hebben we het terugkoeltraject van het product bestudeerd, maar ook het effect van de hittebehandeling wanneer het product ‘op z’n kop’ wordt gepasteuriseerd.

Als resultaat is er een volledig plan voor de validatie van de pasteur ontwikkeld. Zo kan er nu bijvoorbeeld energie worden bespaard – dankzij een mildere manier van koelen – terwijl nog steeds aan de eisen wordt voldaan.

Zie ook www.pekakroef.com.

Anne van Helvoort

Anthea Leung

flexibel doorzetter enthousiast leergierig

doorzetter nieuwsgierig behulpzaam vrolijk

annevhelvoort@gmail.com

anthea_leung14@hotmail.com

74

Cloud 9, een cocktail op basis van paprikasap Tot nu toe was Cloud 9 de naam van een superhero, toneelstuk, song, misdaadroman, drug en Disney-film.

But that’s history. Want vanaf nu is Cloud 9 vooral een onweerstaanbaar lekkere cocktail op basis van 39 procent paprikasap.

Het kan vreemd lopen met productontwikkeling. Want de inspiratie voor de ontwikkeling van Cloud9 danken we aan de Russische overheid. Na de aanslag op de MH17 in juli 2014 stelde de Europese Unie sancties tegen Rusland in. Dat land nam tegenmaatregelen, waaronder een boycot van groente en fruit uit Europa. Dat trof de Nederlandse telers zwaar.

Twee vliegen in één klap: we helpen de telers en de consument die cloudy cocktail drinkt, voelt zich bij elke slok ‘on Cloud 9’.

Om waarde uit het ontstane paprika-overschot te creëren, hebben we deze cocktail ontwikkeld. Twee vliegen in één klap: we helpen de telers en de consument die cloudy cocktail drinkt, voelt zich bij elke slok ‘on Cloud 9’.

BESTE

FOODOGIST OL TECHN

2015

Mariëlle van Maren

Martijn Jacobs

Thomas Bosson

taak- en resultaatgericht geduldig flexibel zorgvuldig

gedreven gedisciplineerd sturend levensgenieter

creatief enthousiast analytisch leergierig

mariellevanmaren@gmail.com

Martijnjacobs91@gmail.com

bosson.thomas@gmail.com

75

Homogenisatie-efficiĂŤncy & roomverwerking We hebben gewerkt aan drie opdrachten: het ontwikkelen van een product op basis van room; onderzoeken of dagverse consumptiemelk milder kan worden gehomogeniseerd; het in kaart brengen van alternatieven voor hoge drukhomogenisatie.

Voor de productontwikkelingsopdracht hebben we een literatuurstudie en marktverkenningen uitgevoerd. Ook is er een brainstormsessie gehouden. Vervolgens hebben we een productconcept opgesteld, dat we hebben doorontwikkeld. Zo is ‘YoCream’ ontstaan, een friszuur product met de smaak van yoghurt en de structuur van slagroom.

De homogenisatiedruk van halfvolle melk kan met 70 bar worden gereduceerd; de homogenisatiedruk van volle melk met 30 bar.

Het onderzoek naar het milder homogeniseren van dagverse consumptiemelk heeft mogelijkheden voor forse drukverlaging aan het licht gebracht. De homogenisatiedruk van halfvolle melk kan met 70 bar worden gereduceerd; de homogenisatiedruk van volle melk met 30 bar.

Na literatuurstudie vonden we ook alternatieven voor hoge drukhomogenisatie: ultrasone homogenisatie en homogenisatie met een high shear mixer.

Remco Kornet

Hay Jacobs

Joanne Middelkoop

Max Raymakers

gedreven accuraat leergierig actief

teamplayer doorzetter leergierig oplossingsgericht

zelfstandig doorzetter exact vindingrijk

doelgericht realistisch teamplayer sportief

remcokornet@gmail.com

hayjacobs@outlook.com

Joanne.middelkoop@gmail.com

76

maxraymakers@hotmail.com

Crushed Grapes Het Engelse gezegde ‘to hear something through the grapevine’ betekent een gerucht horen. Zo doet op HAS Hogeschool het verhaal de ronde dat het concept Crushed Grapes maar liefst vier producten uit druiven telt. Het goede nieuws: dat klopt! Wijn, grappa, druivensapconcentraat en druiventhee zijn de uitkomst van verschillende brainstorms die we aan het maken van drank uit druiven hebben gewijd.

Aangezien wijn het bekendste product uit druiven is, maakt het deel uit van Crushed Grapes. Vervolgens hebben we van het restproduct van wijn vloeibare meerwaarde gemaakt: grappa. Op haar beurt levert ook die bewerking een restproduct. Een innovatieve manier om de druivenresten na de vinificatie te verwerken, is het maken van een thee-achtig product. De producent plukt de vruchten van deze grondige aanpak: de druif wordt voor 100% benut en er is geen verdere reststroom.

De producent plukt de vruchten van deze grondige aanpak: de druif wordt voor 100% benut en er is geen verdere reststroom.

Ter verkenning van mogelijkheden buiten de wijnindustrie hebben we ook een stap in de wereld van de sapconcentraten gezet. Druivensapconcentraat zou een grondstof voor limonades kunnen zijn. Bovendien zou het als halffabricaat kunnen worden verkocht, om andere producten van natuurlijke druivensuiker te voorzien.

Johan Henckens

Coen Vlothuizen

Jasper Obers

Nick Mennen

teamspeler creatief leergierig

gestructureerd creatief analytisch betrouwbaar

leergierig sociaal actief enthousiast

teamplayer leergierig no-nonsense mentaliteit

johanhenckens.jh@gmail.com

coen_vlothuizen@hotmail.com

jasperobers@hotmail.com

77

nick_mennen_2@hotmail.com

BESTE

FOODER DESIGN

2015

Nanda de Beer

BESTE

FOOD ER PACKAG

2015

Pleun van den Oever

BESTE

FOODEER T MARKE

2015

Thomas van Kempen 78

BESTE

FOODOGIST OL N H C E T 15

20

MariĂŤlle van Maren Martijn Jacobs Thomas Bosson

KS E I L B U P PRIJS

2015

Stefan Rustenburg

LE L O V R E E ING D L E M VER

2015

Anne Lyskawa 79

FreshFood & Innovation: een frisse wind door de AgroFood sector!

Consumentgerichtheid, conceptontwikkeling, waardecreatie, marketing, merken… logische ingrediënten van FreshFood & Innovation, de jongste food-opleiding van HAS Hogeschool, die haar oorsprong vindt in de succesvolle opleiding Food Design & Innovation. Maar vanzelfsprekend zijn deze ingrediënten allerminst, althans niet voor iedereen…

Innovatie staat binnen de AgroFood sector namelijk nog in de kinderschoenen. En dat terwijl innovatie broodnodig is! Steeds meer ondernemers realiseren zich dat efficiënte, grootschalige bulkproductie van bijvoorbeeld groente, fruit, zuivel of vlees, met toenemende prijsconcurrentie uit andere delen van de wereld, niet voor iedereen toekomstbestendig kan zijn. Of dat deze strategie niet bij hen past. Om deze reden leidt de HAS, locatie Venlo

FreshFood Innovators op; AgroFood professionals met de creatieve, commerciële en samenwerkingsvaardigheden om op basis van versproducten vernieuwende en onderscheidende concepten te ontwikkelen die consumenten verrassen. Of het nu gaat om smaak, beleving, nieuwe toepassingen, gezondheid, duurzaamheid, gemak… er zijn nog zóveel kansen in de wereld van FreshFood, waar consumenten én producenten beter van worden!

80

Binnen het onderwijsconcept van de HAS, locatie Venlo, ‘Onderwijs in Praktijk’, werken studenten vanaf de eerste dag nauw samen met bedrijven uit de regio. Op deze manier werden het afgelopen jaar de conceptontwikkelingsvaardigheden van de eerste lichting studenten FreshFood & Innovation onder andere geoefend met projecten van Kwekerij Litjens, ZON Fruit & Vegetables, Varketing Group, Wijnen Square Crops en Pure Ingredients.

te onderzoeken welke innovatiekansen er zijn om paprika’s, bijvoorbeeld de klasse II paprika, meerwaarde te geven. Studenten pakten deze uitdaging enthousiast aan en onderzochten consumentenbehoeften, relevante trends, producten in andere markten en productgroepen, enzovoorts, enzovoorts. Op basis van de verkregen inzichten werden vervolgens honderden ideeën ontwikkeld, waarvan de circa 20 beste bij ZON Fruit & Vegetables werden gepresenteerd. Van paprika spread tot paprika bier, en van andere verpakkingsvormen tot koelverse gevulde paprika of gefrituurde paprikasnacks, stuk voor stuk verrassende ideeën met potentie!

Marc en Nicole Litjens uit Meterik hebben een modern glastuinbouwbedrijf met ruim 18 hectare paprika’s, verdeeld over drie locaties. Aan de HAS werd gevraagd om

Eduard Maas (Varketing Group): “Wat een creativiteit!

We zijn onder de indruk van de Veijf® borrelplankconcepten.

Hier zitten zéker een aantal ideeën tussen waarmee we aan de slag zullen gaan.

Dankjulliewel!”

81

Varketing Goup is een coöperatie van vijf varkensboeren, die samen optrekken, onder andere met het gezamenlijke merk Veijf®. Onder dit merk brengen zij via slagerij en groothandel lekker, regionaal varkensvlees op de markt, met een verbeterde vetzuursamenstelling (méér omega-3, minder verzadigd vet) en met aandacht voor duurzaamheid. Voor de introductie van Veijf® bij slagerij en horeca ontwikkelden de FreshFood studenten 12 unieke ‘borrelplank’-concepten. Zo werd onder andere kennisgemaakt met het speelse kroegconcept “TGIF” (Thank God It’s Friday) voor de vrijdagmiddagborrel, “De Veijfde Gang” met vleesspecialiteiten als alternatief voor een kaasplankje en met het “Meat Cups” tapasconcept, dat in een handomdraai van elke slager een traiteur kan maken.

Jos Caubo (ZON Fruit & Vegetables): “Wij zijn blij met de aanwezigheid van HAS Hogeschool in onze regio. HAS-studenten kunnen bij ons aan de hand van bedrijfsbezoeken en projecten kennismaken met de dagelijkse praktijk van ons bedrijf. Bovendien houden ze ons scherp met hun frisse kijk, en -zoals bij dit paprikaprojectinspireren ze ons met verse ideeën!”

82

De komende jaren ontwikkelt de opleiding zich verder.

Na de basiskennis en -vaardigheden, die in het eerste jaar worden aangeboden, staat het tweede leerjaar in het teken van verdieping op het gebied van onder andere marketing, bedrijfseconomie, strategie, onderzoek, verpakkingskunde en creatieve vaardigheden. Het derde jaar staat in het teken van stage en minoren. Het vierde jaar tenslotte, wordt besteed aan individuele specialisatie en afstuderen. Bedrijven zijn van harte welkom om hieraan bij te dragen en om mee te profiteren van FreshFood & Innovation, de frisse wind door de AgroFood sector!

Marc Pruijssers (opleidingscoĂśrdinator): “Het enthousiasme waarmee ons werk door onze Partnerbedrijven worden ontvangen, geeft aan dat we met de juiste dingen bezig zijn.

Maar we leunen niet achterover; de samenwerking met bedrijven houdt ons scherp en met hun betrokkenheid kunnen we ons onderwijs continu blijven verbeteren!�

83

84

n e r o s n o p S

85

Advertorial 1 IEDEREEN KAN

KOEKJES BAKKEN maar niemand bakt ze zoals Marijke

Lekkere koekjes zorgen voor de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid geluk. Dat is onze overtuiging.

Dat geluk begint al in onze bakkerij, waar vakmensen elke dag met plezier naar hun werk gaan.

Doordat onze koekjes met plezier gebakken worden smaken ze nou eenmaal lekkerder.

WWW.KOEKJESBAKKERIJ.NL 114

10 years of food experience 86

Innovatie zit in het DNA van Marel Stork Bij Marel Stork Poultry Processing zit innovatie diep in de genen.

Constant streeft Marel Stork ernaar om vernieuwende technologieĂŤn in te zetten ter verbreding en verbetering van de pluimveeverwerking.

Deze internationale voortrekkersrol vertaalt zich in concrete, geavanceerde ontwikkelingen. Zo kunnen veel nieuwe high-tech producten op de markt worden gebracht waarmee klanten een aanzienlijke voorsprong nemen op de concurrentie, zeker wat betreft effectiviteit en efficiĂŤntie.

Als wereldwijd opererend concern werkt Marel Stork al decennialang nauw samen met een aantal van ’s werelds meest vooruitstrevende voedselverwerkende bedrijven.

Op deze manier wordt de ideale voedingsbodem geschapen om steeds opnieuw optimalisaties voor het productieproces te introduceren. Van tekentafel tot assemblage vindt dit hele traject plaats in eigen beheer in Nederland.

Jaarlijks investeert Marel Stork 5 tot 7% van de inkomsten in onderzoek en ontwikkeling. Dit leidt tot baanbrekende innovaties die een enorme invloed hebben op de manier waarop voedsel wordt verwerkt.

Veel van deze innovaties uit het verleden zijn inmiddels de standaard voor de industrie geworden.

Investeren in innovatie betekent ook een investering in mensen die zich 100% inzetten om telkens weer nieuwe, vindingrijke oplossingen uit te denken waaruit aantrekkelijke producten en processen voor klant en consument voortvloeien. Marel Stork

Innovatieve technieken in de I-Cut 22 maken de allerhoogste precisie en snelheid in portionering mogelijk.

heeft een wereldwijd R&D team met meer dan 400 hooggekwalificeerde wetenschappers en technici op het gebied van engineering en voedingsmiddelentechnologie.

Marel Stork onderhoudt uitstekende contacten met toonaangevende universiteiten, onderzoeksinstituten en vooruitstrevende klanten en relaties binnen de bedrijfstak. De intensieve samenwerking met deze partijen is al jarenlang een belangrijk bestanddeel van de vele innovaties 87

die Marel Stork heeft gerealiseerd.

De patenten-portefeuille van meer dan 250 toegewezen patentfamilies is hiervan ook een bewijs.

Meer informatie: www.marel.com/poultry

AgriFood Capital AgriFood Capital Topregio Noordoost-Brabant AgriFood Capital is het samenwerkingsverband van ondernemers, overheden en onderwijsinstellingen in agrifood in Noordoost-Brabant. Samen werken we aan innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van duurzaamheid, voeding en gezondheid.

Door nieuwe producten en diensten te ontwikkelen.

Opleidingen af te stemmen op de kennisbehoefte van onze maakindustrie. Door ruimte te maken voor innovatieen expertisecentra en verbindingen te leggen met andere sectoren. Samen creëren we dé topregio in agrifood met een sterke economische bedrijvigheid. Een regio die uitdagend is om in te ondernemen, te wonen, te werken en te studeren.

Sowing innovation, harvesting the future

www.agrifoodcapital.nl 13329 AGRI_Adv_programmaboekje_BOV_2014.indd 1

10-12-14 15:53

Scelta Mushrooms Scelta Mushrooms is wereldwijd bekend als leider in de ontwikkeling en verkoop van champignonproducten.

‘Winnoveren’ is hét fundament onder ons bedrijf.

Bij ons draait alles om champignons. Wij verwerken deze tot een breed assortiment aan producten, van vers ingevroren en lang houdbare champignons tot gezondere snacks en natuurlijke smaakversterkers. Deze vinden hun weg naar pizza’s, soepen, sauzen, kant-en-klaarmaaltijden en andere producten en zijn verkrijgbaar in diverse internationale supermarkten. In meer dan 50 landen wereldwijd worden miljarden van onze champignons gebruikt vanwege hun uitzonderlijke kwaliteit. Samen met partners blijven we zoeken naar nieuwe sectoren waarin de champignon ingezet kan worden, naar nieuwe smaaksensaties, duurzame mogelijkheden en gezonde producten. Want ‘winnoveren’ is hét fundament onder het bedrijf.

88

Volledige outsourcing van logistiek en organisatie rondom poederbeheer Huijbregts Groep is een solide en betrouwbaar hightech familiebedrijf dat sterk is in het verwerken van poeders voor de levensmiddelenindustrie.

Huijbregts Groep neemt de complexiteit van poederbeheer van haar afnemers over.

Hierdoor kunnen producenten meer efficiency, een betere voedselveiligheid en een hogere flexibiliteit bereiken.

‘Huijbregts Innovation Centre, een proeftuin voor studenten en jong afgestudeerden’

Huijbregts is sterk in de dienstverlening rondom poederbeheer en neemt de zorg van poeders helemaal uit handen van de producent. Hierbij kan de Huijbregts Groep volledige traceerbaarheid garanderen en behoren korte en betrouwbare levertijden tot de standaard.

Speciaal om studenten een podium te bieden wordt een Huijbregts Innovation Centre ingericht. Dit is als het ware een proeftuin voor studenten en jong afgestudeerden.

Kwaliteit en voedselveiligheid staat hoog in het vaandel bij de Huijbregts Groep. In het eigen laboratorium worden er de benodigde controles uitgevoerd zodat de kwaliteit van zowel de afzonderlijke grondstoffen als het gemengd eindproduct steeds kan worden gegarandeerd.

De ondernemersgeest van de familie Huijbregts zorgt ervoor dat het bedrijf steeds het verschil kan maken. Met ruim 140 medewerkers fungeert Huijbregts Groep inmiddels als een belangrijke ketenpartner in de voedingsmiddelenindustrie.

89

Proeven van de Boerderij

Proeven van de boerderij e boerderij

Boeren horen bij ons oerHollands zelfbeeld. Boeren voeden onze maatschappij al eeuwen lang. Boeren vormen met hun boerderijen, stallen en akkers ons platteland. En boeren leveren een wezenlijke bijdrage aan onze economie. Kortom boeren zijn onmisbaar in een Hollands plaatje.

Vaak zijn boeren vele generaties Boeren horenalbij ons oergeworteld op zelfbeeld. hetzelfde boerenerf.

Hollands Boeren Ze zijn vergroeid met de lokale omvoeden onze maatschappij al geving, grond, natuur en de dieren. eeuwen vormen Ieder met zijnlang. eigenBoeren geur, kleur en met hun boerderijen, stallen smaak.

en akkers ons platteland.

Maar het zichteen op de Enstilletjes boerenisleveren weconsument buiten beeld geraakt. Iezenlijke bijdrage aan onze dere dag ligt er vers en veilig voedboeren zijn sel economie. op het bord Kortom bij de consument. onmisbaar in een Dat is een vanzelfsprekendheid. De consument niet meer stil bij Hollandsstaat plaatje. ons dagelijks brood. Die verorbert voedsel in een denderend ritme van Vaak zijn boeren al vele generahap, slik en weg. ties geworteld op hetzelfde boerenerf.

Ze zijn vergroeid Veel consumenten kunnen met zich de geen voorstelling meer maken bij al lokale omgeving, grond, natuur heten lekkers uit deIeder koelkast.

Daareigen ligt de dieren. met zijn misschien wel de grootste ‘designgeur, kleur en smaak. vraag’ rond ons voedsel.

Maar stilletjes is het zicht op de beeld geraakt.

Hetconsument is tijd voor buiten een grote ommets’ van AtelierNL. zwaai.

Hetdag is tijd Iedere ligtom er voedsel vers en weer veilig emotionele waarde te geven. voedsel op het bord bij deDe tijd is rijp om weer echt te proeven. consument. Dat is een vanzelfDe tijd dat boeren en consumenten sprekendheid.

De consument weer van elkaar proeven.

De tijd om staat nietvan meer stilHollandse bij ons dagete proeven onze bodem.

Debrood. tijd om teverorbert proeven van de lijks Die voedsel boerderij! www.zlto.nl in een denderend ritme van hap,

grond is anoniem, ijn verhaal geven slik en weg. ’

Veel consumenten kunnen zich geen voorstelling meer maken bij al het lekkers uit de koelkast. Daar ligt misschien wel de grootste ‘designvraag’ rond ons voedsel.

Het is tijd voor een grote ommezwaai. Het is tijd om voedsel weer

en. t te n en kaar even m. de

126

Kunstobject ‘Farmer Portraits’ van AtelierNL.

‘Een emmer ‘Een grond is anoniem, emmer grond de boer en zijnisverhaal anoniem, geven de boer en zijn verhaal de identiteit.’ geven de identiteit.’

emotionele waarde te geven.

De tijd is rijp om weer echt te proeven. De tijd dat boeren en consumenten weer van elkaar proeven. De tijd om te proeven van onze Hollandse bodem.

De tijd om te proeven van de boerderij! www.zlto.nl

10 years of food experience 90

Markies Catering Interview John van de Bunt, commercieel directeur Markies Catering

Scholencatering is de afgelopen jaren veranderd. Enerzijds de wens van opleidingen gezonde catering aan te bieden. Anderzijds heeft het betuttelen van jongeren absoluut een averechts effect. Veel leerlingen trekken, in de pauze, een sprintje naar de benzinepomp of supermarkt. Onderzoek aan toont dat juist deze doelgroep te verleiden is voor gezonde, hippe producten.

Producten kunnen een trend zetten in de scholen. Een trend op scholen is het eten van noodles. Markies lanceert een uniek noodleconcept met vers gekookte noodles, homemade saus, gepresenteerd in een hip kartonnen bakje met chopsticks.

Daar wil je natuurlijk liever mee gezien worden dan met roze koeken.

Bresc

Bresc is de koelverse knoflook- en kruidenspecialist; altijd op zoek naar nieuwe smaaksensaties, nieuwe concepten en verschillende toepassingsmogelijkheden om de chef behulpzaam te zijn.

Met ruim 20 jaar ervaring in de wereld van koelverse knoflook en kruiden zijn wij internationaal actief. Met een team van productontwikkelaars en culinair adviseurs werken wij samen aan de koelverse oplossing voor morgen.

De authentieke smaak en het gebruiksgemak van onze producten zijn de belangrijkste randvoorwaarden in het Productontwikkelingsproces. www.bresc.nl

91

Driessen Food Driessen Food is versleverancier voor de gastronomie. Wat is 1899 begon als eenmanszaak in gevogelte, is uitgegroeid tot een bedrijf met zo’n 120 medewerkers.

Ruim 500 horecabedrijven worden dagelijks voorzien van vis, vlees, groente, fruit en zuivel.

Rumpsterweg 17, 3981 AK Bunnik T +31(0)30 659 22 00 F +31(0)30 656 79 84

www.driessenfood.nl

De vraag naar regionale- en duurzamere producten hebben de laatste jaren gezorgd voor samenwerking met lokale boeren en -producenten. Weten waar en hoe producten worden gemaakt is niet alleen voor Driessen Food maar zeker ook voor haar afnemers interessant.

Hutten: Innovatie vanuit ambacht Het huidige voedselsysteem schreeuwt om vernieuwing. Daarom lanceerde Hutten in mei 2014 het open innovatienetwerk Foodsquad, ontwikkeld in samenwerking met de AgriFood Capital. Foodsquad streeft naar de realisatie van een nieuw voedselsysteem waarin voeding echt bijdraagt aan een beter leven.

Samen met diverse partners werken we aan projecten op het gebied van duurzame ketens, specialistische voeding en vitaal gedrag. Projecten over onder andere voedselverspilling, oncologische voeding en leefstijlprogramma’s. En dat altijd met de focus op vers, puur, ambachtelijk en zoveel mogelijk onbewerkt eten.

Bij Hutten worden producten ontwikkeld en getest. Ambachtelijk bereid en rijk aan de juiste voedingswaarden. De kennis van onze partners, gecombineerd met de kunde van onze ambachtelijke keuken vormt de bron van innovatie. Zo draagt Hutten bij aan een beter, gezonder en duurzamer leven voor de samenleving van vandaag en morgen. Dagelijks zetten meer dan 1350 samenwerkers in de partycatering, bedrijfscatering, hospitality services, food service en food care zich hiervoor in.

Bob Hutten, Directeur Hutten

92

Givaudan

Do you remember moments of happiness? At Givaudan, we create them. Every day.

Join us and impact your world.

Our name is an invitation to engage your senses at www.givaudan.com/careers

93

Passina Passion for juices, purees, concentrates and blends derived from a large variety of fruits?

Yes we have!

Today we are called Passina Products, but it all started in the early sixties with Passi AG in Switzerland who introduced “passion fruit juice� to the industry in Europe. In time, we became known as a well-established supplier of high quality tropical juices, purees and concentrates.

The Passina label has continuously been a symbol of quality and reliability throughout the years.

In our capacity as a producer, we strive to realise the potential of farmers, plants and suppliers in various countries of origin. This is part of what enables us to supply you with high quality fruit derived

Van Geloven

94

products on which you can rely.

Some things we do well, many things we do very well and some things we do to perfection. But everything we do, we give it our best and we do with passion.

Many of our technical people in processing, quality assurance and product development have graduated from HAS den Bosch. They all feel this gave them a good base for their current positions at Passina. Today we continue to work with students from HAS to help with their and our development. Their projects vary from New Product Development, investigating our processes, sustainability and corporate social responsibility. This keeps us in touch with the latest generation of HAS graduates, some of whom may come to work at Passina.

Pepsico Dagelijks nuttigen consumenten overal ter wereld, in ruim 200 landen en gebieden, meer dan een miljard keer PepsiCo-producten.

PepsiCo had in 2014 een netto-omzet van meer dan 66 miljard dollar en PepsiCo’s productportfolio biedt een breed scala aan smakelijke voedingsmiddelen en dranken, waaronder 22 merken die elk een geschatte retailjaaromzet hebben van meer dan 1 miljard dollar.

‘Performance with Purpose’ vormt de basis van PepsiCo: het tegelijkertijd leveren van uitmuntende financiële prestaties, duurzame groei en aandeelhouderswaarde. In de praktijk betekent Performance with Purpose dat PepsiCo een breed assortiment van voedingsmiddelen en dranken biedt, van lekker tot

gezond; continu zoekt naar innovatieve manieren om de milieu-impact te minimaliseren en operationele kosten te verlagen; wereldwijd een veilige en inclusieve werkomgeving biedt aan zijn werknemers, en de lokale gemeenschappen waarin het bedrijf actief is respecteert en ondersteunt, ook in de vorm van investeringen.

Als PepsiCo Nederland voeren wij bekende sterke merken als 7UP, Doritos, Duyvis, Gatorade, Lay’s, Mountain Dew, Pepsi, Quaker, Smiths en Snack a Jacks en staan we in Nederland in de top 6 van voedingsmiddelen- en drankenbedrijven. In Nederland werken er zo’n 750 mensen op vier vestigingen, waaronder drie productielocaties.

Voor meer informatie: www.pepsico.nl.

Food Valley NL www.dutchfoodinnovations.com Internationale site vol agrifood, feed en horti innovaties. www.foodvalleysociety.com De leden, ruim 140 organisaties in Nederland, Thailand, Japan, VS, India en België. www.foodvalleydirect.nl Helpdesk voor bedrijven op zoek naar kennis en/of partner. www.foodvalleyexpo.com Jaarlijkse internationale innovatie hot spot: conferentie & expo. www.foodvalleyaward.nl Jaarlijkse Nederlandse agrifood, feed en horti innovatieprijs. www.hollandfoodvalley.com Beurspaviljoen, house of tastings en Food Valley Tours in de VS, Engeland, Frankrijk en Duitsland. www.foodvalleyupdate.nl Nieuws, trends en events uit agrifood, feed en horti.

95

“Leading guidance and support partner who connects companies from all over the world to innovative companies and knowledge institutes in the Netherlands.”

Food Valley NL helpt bedrijven bij het vinden van kennis en partners binnen en buiten Nederland. Dankzij het jarenlang investeren in haar relaties gericht op innovatie en het bouwen van (inter)nationale clusters met bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen en overheid heeft Food Valley NL de ontwikkelingen en kennis scherp in het vizier. www.foodvalley.nl

NNZ ‘The Packaging Network’, Groningen Verpakkingsmultinational NNZ innoveert duurzaam Forse milieubonus door slimme verpakkingsoplossingen Duurzame Innovatie De Groningse verpakkingsmultinational NNZ investeert structureel in innovatie. Een belangrijke focus daarbij is het milieu en – meer specifiek – behouden van de kwaliteit van groenten en fruit door het aandragen van slimme verpakkings- oplossingen.

Binnen dat kader heeft het concern in de afgelopen jaren een aantal verpakkingsoplossingen aangedragen voor onder meer tomaten, aardappelen en appels.

De houdbaarheidswinst die daarmee geboekt wordt, is niet alleen gunstig voor consumenten en agf-handelaren, maar ook voor het milieu als geheel, zo bevestigt onderzoek dat uitgevoerd is door KPMG en CE Delft1 .

Forse milieubonus Een van de belangrijkste uitkomsten van dat onderzoek is dat de milieubelasting van bederfelijke waar een factor 3 tot een factor 50 groter is dan die van verpakkingen. Slimme verpakkingsoplossingen kunnen dus een forse milieubonus genereren. Voor NNZ een extra stimulans om haar op duurzame innovatie gerichte bedrijfsstrategie te continueren. Recentelijk heeft het

bedrijf een tweetal onderzoeken door Wageningen Universtity laten uitvoeren met als thema: ‘het effect van verpakking op de kwaliteit van groenten en fruit’. Het ene onderzoek betrof trostomaten en het

andere aardappelen. Voor NNZ lag de uitdaging in het creëren van een verpakkingsoplossing die de kwaliteitscomponenten van deze produkten borgt.

Case 1: Kwaliteits behoud voor trostomaten Voor trostomaten zijn er vier specifieke kwaliteitscomponenten bepalend: de ‘bite’, de smaak, het gewicht en de afwezigheid van kroontjesschimmel.

Het smaakcentrum van de Universiteit van Wageningen heeft de kwaliteit van onverpakte trostomaten vergeleken met tomaten verpakt in folie met een strook netverpakking. Hiertoe zijn de tomaten verpakkingen tien dagen opgeslagen bij een constant temperatuur en en luchtvochtigheid. De onderzoeksresultaten tonen aan dat tomaten zonder verpakking ‘bite’ verliezen en zacht worden. De verpakte tomaten behouden de ‘bite’ en gewicht, en tonen geen kroontjesschimmel (tabel 2).

Case 2: Kwaliteits behoud voor aardappelen Voor aardappelen zijn er twee specifieke kwaliteitscomponenten bepalend: voorkomen (of zo lang mogelijk uitstellen) van vergroening en het voorkomen (of zo lang mogelijk uitstellen) van (ont) spruiten. Het uitstellen van de bovenstaande processen is mogelijk door in de verpakking een atmosfeer van met een zuurstof gehalte van 1-5% en een kooldioxide gehalte van 10-15% te realiseren. De aardappel verpakkingen zijn tien dagen opgeslagen bij een constante temperatuur en en luchtvochtigheid.

Groente en fruit ademen zuurstof in en kooldioxide uit. Door de folie te behandelen met bepaald patroon van laserperforatie, wordt het gewenste zuurstof gehalte en een kooldioxide gehalte behaald en daarmee groenverkleuring en spruiten voorkomen (tabel 2).

verpakkingsvorm

‘bite’, hardheid (%)

gewichtsverlies (%)

brix

schimmel

verpakkingsvorm

zuurstof (%)

kooldioxide (%)

vergroening

spruiten

onverpakt

18

0.5

ja

ja

onverpakt

53

2,4

5,4

nee

18

0,5

ja

ja

folie met perforaties

72

1,8

5,9

ja

macro geperforeerde folie

14

nee

nee

72

1,8

5,9

nee

laser geperforeerde folie

5

folie met strooknet

Tabel 2 Verpakkingsoplossingen voor aardappelen

Tabel 1 Verpakkingsoplossingen voor trostomaten

Voor meer informatie: NNZ Aarhusweg 1 9723 JJ Groningen T 00 31 50 520 7800 www.nnz.nl • info@nnz.nl 96

Zie voor een volledige beschrijving van het onderzoek: http://www.ce.nl/publicatie/ verkenning_van_een_nieuwe_milieumethodiek_voor_verpakkingen_en_ integratie_met_productbeleid/228

1

Vencomatic Group Think ahead with poultry people Vencomatic Group wil wereldwijd de nummer ĂŠĂŠn zijn op het gebied van duurzame & pluimveevriendelijke systemen. Om dat te bereiken zitten ze niet stil. Sinds de oprichting in 1983 vestigde Vencomatic Group zich als een innovator in de pluimveesector. Met ruim 350 toegewijde medewerkers, lokale vestigingen en een wereldwijd dealernetwerk bedienen ze duizenden klanten. Ervaring en expertise worden ingezet om continue alternatieve oplossingen te ontwikkelen die bijdragen aan het succes van pluimveebedrijven wereldwijd.

Vencomatic Group is gevestigd in de Venco Campus, welke fungeert als internationaal kennis- en innovatiecentrum voor de pluimveesector.

Dit eivormige gebouw is het meest duurzame en energiebesparende bedrijfsgebouw in Europa en benadrukt daarmee het innovatieve karakter van het bedrijf.

Meer informatie vindt u op www.vencomaticgroup.com

97

Wij bedanken alle sponsoren van de Food Experience 2015!

Volledige outsourcing van logistiek en organisatie rondom poederbeheer Huijbregts Groep is een solide en betrouwbaar hightech familiebedrijf dat sterk is in het verwerken van poeders voor de levensmiddelenindustrie.

Huijbregts Groep neemt de complexiteit van poederbeheer van haar afnemers over.

Hierdoor kunnen producenten meer efficiency, een betere voedselveiligheid en een hogere flexibiliteit bereiken.

Huijbregts is sterk in de dienstverlening rondom poederbeheer en neemt de zorg van poeders helemaal uit handen van de producent. Hierbij kan de Huijbregts Groep volledige traceerbaarheid garanderen en behoren korte en betrouwbare levertijden tot de standaard.

Kwaliteit en voedselveiligheid staat hoog in het vaandel bij de Huijbregts Groep. In het eigen laboratorium worden er de benodigde controles uitgevoerd zodat de kwaliteit van zowel de afzonderlijke grondstoffen als het gemengd eindproduct steeds kan worden gegarandeerd.

‘Huijbregts Innovation Centre, een proeftuin voor studenten en jong afgestudeerden’ Speciaal om studenten een podium te bieden wordt een Huijbregts Innovation Centre ingericht. Dit is als het ware een proeftuin voor studenten en jong afgestudeerden.

De ondernemersgeest van de familie Huijbregts zorgt ervoor dat het bedrijf steeds het verschil kan maken. Met ruim 140 medewerkers fungeert Huijbregts Groep inmiddels als een belangrijke ketenpartner in de voedingsmiddelenindustrie.

Een comité van aanbeveling draagt dit evenement een warm hart toe o.a. bestaande uit Peer Swinkels (Bavaria), Ton Rombouts (Burgemeester ‘s-Hertogenbosch & Voorzitter Agrifood Capital), Roger van Hoesel (Food Valley), Pierre Wind (Kok des Vaderlands) en Lisette Kreischer (co-owner Dutch Weed Burger).

98

Colofon Grafisch ontwerp Karin Jonkers / Yell & Yonkers Coรถrdinatie Lindsay Kemps-Saitch Eindredactie Lindsay Kemps-Saitch, Loes Willems Teksten Lindsay Kemps-Saitch, Florieke Koers, Eric Alink Fotografie Karin Jonkers / Yell & Yonkers Druk Drukkerij Tielen Boxtel

99

100