HAS Beats Hogeschoolgeluiden - Mei 2012

hogeschoolgeluiden special

INTERNATIONAL DAYS Kunst met eitjes WORKSHOP HAS D’HUZES Inspiration Dinner OVER DUURZAAM VLEES Margje Voeten doet onderzoek naar HALFWILDE GRAZERS

mei 2012 jaargang 4, nummer 8 1

inhoudsopgave onderzoek

Margje Voeten doet onderzoek naar halfwilde grazers

8-9

raad van toezicht

Interview Ellen de Brabander

overige artikelen 6

HAS d’HuZes Workshops voor het goede doel HAS Year Event Uitreiking HAS Awards

21

Fotocollage Paviljoen Nederland Bloeit

23

Reünie TLM bestaat vijftien jaar

26

dossiers Lectoraten Discussie over duurzaam vlees

24-25

28-29

anton jurgens institute

ICT Beats Beter werken met besturingssysteem Windows 7

Laatste puzzelstukje valt op z’n plaats

rubrieken

10-11

12-13

special International Days

editorial nieuws & agenda heartbeat verslag in beeld marc & perry HAS Limburg estafettecolumn meten is weten kantine van de toekomst

3 4-5 7 16-17 20 22 27 30 31

14-19 fsc-logo 2

Tekst: Florieke Koers Foto: Margriet Hoffmans

editorial

Nominaties HAS Awards Eind april mocht ik een weekje mensen gaan interviewen die genomineerd zijn voor onze HAS Awards. De HAS Awards zijn een nieuw fenomeen binnen HAS Den Bosch en dus was het best spannend te ontdekken wat de reacties hierop zouden zijn. We hebben drie categorieën: jong talent, praktijkonderwijs en bedrijfsopdracht. En met deze HAS Awards willen we de professionals van nu én morgen in het zonnetje zetten. We hadden alle interviews in dezelfde week gepland en dus ging ik met filmploeg en fotograaf letterlijk de boer op. En dat was fantastisch.

Ik heb al veel verhalen gemaakt van mensen die ‘iets’ met de HAS hebben. Ik wist dus wel dat HAS’ers en andere mensen in de agrofoodsector zeer betrokken zijn bij wat ze doen en er graag en gepassioneerd over spreken. Maar nu werd ik er toch wederom door geraakt.

Wát een enthousiaste mensen. Gemotiveerd, leergierig, gericht op samenwerken en zeer gedreven. Of het nu ging over koeien, varkens, kippen, ecologie, landschap, bomen kweken, waterzuivering, onderzoek doen, advies geven, managen, duurzaam werken of innoveren. Het kwam recht uit hun hart. En ze waren allemaal te spreken over HAS Den Bosch en zagen samenwerken met onze onderwijsinstelling als een grote meerwaarde. Daar mogen we trots op zijn! Wat zij mij allemaal precies verteld hebben? Van iedere interviewkandidaat kun je een filmpje bekijken op www.hasdenbosch.nl/hasawards. Stem en wie weet wint jouw favoriet wel een HAS Award! De HAS Awards worden uitgereikt op 1 juni tijdens het HAS Year Event. Meer informatie over de HAS Awards en het HAS Year Event kun je vinden op pagina 21 van deze HAS Beats.

Tijdens de International Days konden studenten, medewerkers en internationale gasten skypen met Lise Marie Bom, een student Milieukunde die momenteel een semester in Barcelona studeert. Meer lezen over de International Days? Blader door naar de special op de pagina’s 14-19. Foto: Sven Akerboom

has beats hogeschoolgeluiden • jaargang 4 • nummer 8 • mei 2012 Colofon HAS Beats hogeschoolgeluiden is het interne magazine van hogeschool HAS Den Bosch en HAS KennisTransfer.

Het verschijnt tien keer per jaar. Hoofdredacteur Florieke Koers Aan dit nummer werkten mee Marloes Bakker, Marieke Ellenbroek, Annika Dossow, Margarita Millenaar, Suzanne van den Bergh, Maaike de Graaf, Frans van Leijden, Chantal Vrijhof, Marcel Spaas, Perry van Kerkhoven en Marc Maas Fotografie Margriet Hoffmans Tekstcorrectie Marijke Wolfs Vormgeving Yell & Yonkers Drukwerk Drukkerij Tielen Vragen en/of opmerkingen? hasbeats@hasdb.nl 3

nieuws & agenda

newS beatS

Wil je goed op de hoogte blijven van wat er allemaal speelt in en om HAS Den Bosch?

Kijk regelmatig op intranet en de website en lees het nieuws als eerste! Of hou ons in de gaten op Twitter en Facebook: @HASDenBosch en facebook.com/hasdenbosch

Seminar voor hondendeskundigen op Animal Event Hogeschool HAS Den Bosch heeft op 5 mei een seminar voor hondengedragsdeskundigen, hondentrainers en andere professionals uit de hondenwereld gehouden.

Het thema was: ‘Hoe houden we onszelf en onze klanten bij de les?’ Het seminar vond plaats tijdens Animal Event, het driedaagse dierenevenement dat dit jaar voor de zesde keer in de Beekse Bergen werd gehouden.

Diverse sprekers gingen in op bovenstaand onderwerp: hoe spelen we in op recente ontwikkelingen, wat kun je doen met deze ontwikkelingen en wat doe je er al mee?

Verder werd er gesproken over het nut van bijscholing en hoe je trainingen interessant kunt maken voor je klanten.

HAS Den Bosch stond tijdens Animal Event ook nog in het promodorp. In de stand werden projecten gepresenteerd waardoor ondernemers en bedrijven een betere kijk krijgen op wat de hogeschool voor hen kan betekenen. Ook hield de instelling een aantal workshops verdeeld over de verschillende dagen. >>> animal-event.nl

Battle of Greenhouses voor glastuinbouwondernemers HAS Den Bosch organiseert in het kader van het Center of Expertise Greenports samen met INHolland, GreenBrains en Greenport Venlo the Battle of Greenhouses. Een strijd tussen glastuinbouwondernemers met maar één doel voor ogen: een kennisvoucher ter waarde van € 22.500,-.

De Battle bestaat uit een zestal voorrondes en een finale.

Per voorronde houden twaalf deelnemers een elevator pitch. Iedere Greenport-regio levert twee finalisten aan. De finale is op 21 juni. >>> greenportvenlo.nl/idays

4

Nieuwe expositie: E.G.O. onder de loep Bij HAS KennisTransfer is weer een nieuwe expositie te zien. Tot en met de zomervakantie kun je op de vierde verdieping de kleurrijke werken van Jacques Offenbach bekijken. De reeks werken kreeg de naam E.G.O., die de ambivalentie van de beroemdheden weergeeft. Publieke persoonlijkheden uit de afgelopen eeuw, zoals Maria Callas, James Dean en Ramses Shaffy, vormen de basis van deze reeks. Jacques nam hen onder de loep door foto’s grafisch te mixen en af te werken met diverse materialen waaronder acryl en olieverf.

haS in het nieuwS

nieuws & agenda

HAS Den Bosch komt regelmatig in het nieuws. Op deze pagina een kort overzicht.

Op intranet kun je de volledige artikelen lezen onder HAS in het nieuws.

Leefbaarheid Hoogeloon krijgt een 7,8 Het gemiddelde cijfer dat inwoners van Hoogeloon aan de leefbaarheid geven is een 7,8. Dat blijkt uit een onderzoek van vijf studenten van HAS Den Bosch. Het onderzoek is uitgevoerd om te kijken naar de impact van het verdwijnen van het zuigelingenbureau uit Hoogeloon.

Ondanks de afwezigheid van voorzieningen krijgt de algemene leefbaarheid toch een hoog punt.

Van: ed.nl, 17 april 2012

a d n e g A

ittocht ngen 8 mei U opleidi e l l a d von Open a 24 mei ent ear Ev Y S A iade Olymp 1 juni H e d n u ijksk Aardr e l SO a n fi M en L 8 juni T g a ntatied ra orië t x E i 12 jun gen lomerin p i D i l 5-12 ju ntie ervaka m o Z -3 sept 16 juli

HAS Limburg vraagt menig ondernemers Hogeschool HAS Den Bosch is in beweging. De school wil een nieuwe locatie openen in Venlo. Voor een goede onderbouwing is HAS Den Bosch daarom een onderzoek gestart. Via een enquête wil zij erachter komen wat de mening is van ondernemers en werknemers werkzaam in Limburg, over de opleidingsbehoefte en verwachting van afgestudeerden van de toekomstige HAS in Limburg.

Van: Greenportvenlo.nl, 20 april 2012

Vanaf nu mogelijkheid om elektrisch te rijden Het project elektrisch rijden is eindelijk praktisch gezien van start gegaan. Het project werd al veel in gang gezet maar liep vertraging op omdat de techniek het liet afweten. De problemen zijn inmiddels opgelost en sinds 1 mei kunnen docenten en medewerkers van HAS Den Bosch gebruik gaan maken van de elektrische auto’s. Je kunt maximaal 70 kilometer rijden met één volle accu (dus een straal van ca. 35 km rondom de school hanteren). Alleen medewerkers mogen de auto’s reserveren en erin rijden.

Het is absoluut niet toegestaan om studenten te laten rijden. De auto’s staan geparkeerd in het Paleiskwartier.

Deelnemers aan het project zijn naast HAS Den Bosch onder meer het Koning Willem 1 College, Avans Hogeschool, Brabant Water, de rechtbank en Ricoh. Het project kwam tot stand in samenwerking met Gemeente ’s-Hertogenbosch, Provincie Noord-Brabant, Mobility Mixx en Pro Lease.

@HaSDenbosch

@Keultjes Geïnspireerd door studenten van #hasdenbosch ben ik nu ook aan het denken over een #verticale moestuin Apr 26 @Hannekevanleur Moe maar voldaan van een inspirerende, uitdagende & afwisselende 1ste week als docent @hasdenbosch Apr 26 @KoeienRob Vandaag eerst de veearts #deenssysteem daarna naar #hasdenbosch voor de eindpresentatie van #TUNE ben benieuwd wat studenten brengen Apr 17 @Thdegraaf Op bezoek geweest bij Design Academy, een van de pareltjes in het hbo. Nu naar #HAS Den Bosch, mooie andere -agrarischetak van sport.

Apr 6

>>> Voor de gebruiksregels kijk op intranet 5

haS d’huZes

Tekst en foto: Annika Dossow

Kunst met bloemen en eitjes: workshops voor het goede doel

N

adat ze tijdens de open dag in maart al geld hadden ingezameld voor HAS d’HuZes kregen de internationale studenten van HAS Den Bosch de smaak te pakken. Daarom organiseerden ze twee creatieve workshops voor HAS-personeel en hun kinderen: precies op tijd voor Pasen!

Ten eerste een compliment aan onze HAS-ouders: wat hebben jullie toch goed opgevoede kinderen! Je zou verwachten dat een groep van negen kinderen tussen de twee en twaalf jaar weet hoe ze met rauwe eieren, verf en lijm één grote zooi van ons Atelier kunnen maken.

Maar de kinderen van onze medewerkers werkten anderhalf uur geconcentreerd aan hun paaseitjes en lieten hun creativiteit de vrije loop. Vooral het uitblazen van de rauwe eieren, deze insmeren met behanglijm en vervolgens inwikkelen met kleurrijk touw was spannend en voor iedereen iets nieuws. Lotte (10): “Ik vond het super dat ik alles zelf mocht doen en eieren uitblazen had ik nog nooit gedaan. Dat HAS Den Bosch met Pasen iets voor kinderen doet, vind ik erg leuk.”

Paasboeketten maken Ook de ouders gingen lekker aan de slag. Onder begeleiding van de studenten van de opleiding Floral Design & Business Management schikten zij prachtige

en nagenoeg professioneel uitziende paasboeketten.

Marijke Wolfs was helemaal blij met haar bloemstuk: “De studenten gaven mij persoonlijk advies over bijvoorbeeld de compositie, dat vond ik erg leuk.” Ook collega Paul Soetekauw was enthousiast: “Dit zouden we veel vaker moeten doen, bijvoorbeeld rond de kerst.” Iedereen was zeer tevreden met het resultaat. En niet alleen de deelnemers, maar ook de studenten Floral Design zelf. “Het is heel interessant om te zien wat iedereen ervan heeft gemaakt”, zei tweedejaars studente Esmee van Miert.

“Zoveel creativiteit, ik sta er echt verbaasd van te kijken!”

De studenten werkten zelf aan een aantal boeketten die later via de receptie verkocht werden. Ook de overgebleven eieren werden er verkocht. In totaal haalden de studenten een bedrag van rond € 200,- op dat in z’n geheel naar HAS d’HuZes gaat. Wij bedanken onze sponsoren FleuraMetz en Gerrits Eieren Rijkevoort voor alle bloemen en eieren en natuurlijk onze internationale studenten en alle deelnemers voor het werk dat ze gedaan hebben.

De HAS-kindjes concentreren zich op het mooi maken van hun paaseitjes.

6

heartbeat

Tekst en foto: Suzanne van den Bergh

hart

Waar klopt het van kamer 3D 36 van?

I

Henco Vonk Noordegraaf, Huub van Osch en Dian van Limpt.

n onze rubriek Heartbeat vragen wij aan medewerkers van de HAS naar dat gedeelte van hun werk waar ze voor leven, wat hun passie is. Deze keer vroegen wij aan kamer 3D 36: “Waar gaat jouw hart sneller van kloppen?”

In 3D 36 zitten Huub van Osch (docent en projectleider Toegepaste Biologie), Dian van Limpt (docent en beheers-medewerkster Toegepaste Biologie) en Henco Vonk Noordegraaf (docent en beleidsmedewerker Toegepaste Biologie).

Gehoord worden Huub, Dian en Henco zijn het op veel gebieden met elkaar eens als we bespreken waar hun hart sneller van gaat kloppen. Zo vertellen ze: “Vaak komen collega’s onze kamer binnen met vragen of opmerkingen over onderdelen binnen de opleiding waar zij meer duidelijkheid over willen krijgen. Ons hart gaat sneller kloppen als deze mensen na een gesprek met een beter gevoel onze kamer uitgaan omdat zij gehoord worden en weten dat er iets met hun opmerking wordt gedaan.” Ook houden Huub, Dian en Henco regelmatig intervisiebijeenkomsten, waardoor docenten met goede zin verder kunnen met hun werkzaamheden. “Ons hart gaat sneller kloppen als dat van onze collega’s minder snel gaat kloppen (met de goede heartbeat), omdat er bij hen bijvoorbeeld een last van de schouders is gevallen.

Ook als we een stap zetten die door de studenten

positief bevestigd wordt, gaat ons hart sneller kloppen.

We zijn heel nieuwsgierig naar de toekomst. We hopen dat we door de komst van een andere sectordirecteur nieuwe uitdagingen en kansen kunnen vormen. Samen hopen we hier een groot succes van te maken. Daarnaast hebben we nu een mooi team, onze zorg gaat ernaar uit om het team zo mooi te laten blijven.”

Toegepaste Biologie in de markt zetten Henco vertelt dat zijn hart gaat sneller kloppen als hij met zijn ligfiets bij HAS Den Bosch aankomt. Huub vult aan dat dit bij hem gebeurt tijdens zijn wekelijkse fitnesstraining.

Huub, Dian en Henco zeggen lachend dat hun harten ook sneller gaan kloppen als zij met de trap naar de derde verdieping lopen. “Dit geldt vooral voor Huub, die hiervoor een lange tijd op de tweede verdieping heeft gewerkt.”

De grootste uitdaging voor de drie docenten Toegepaste Biologie is het ontwikkelen en bijstellen van het curriculum van de opleiding. Dian vertelt: “We zijn nu druk bezig om Toegepaste Biologie als product in de markt te zetten.

Het is erg leuk om van stagebedrijven te horen dat we hier al een eind mee op de goede weg zijn.”

7

onderzoek

Tekst: Florieke Koers Foto’s: Margje Voeten en Margriet Hoffmans

Margje Voeten onderzoekt samen met studenten halfwilde grazers

D

at onderzoek doen de basis is van de opleiding Toegepaste Biologie weten we allemaal wel. Maar wat voor onderzoek doen ze dan precies?

Docente Margje Voeten doet samen met de studenten onderzoek naar halfwilde grazers: een sociale kudde uitgezette runderen die vrij door een natuurgebied lopen.

Margje Voeten is wildbioloog en gespecialiseerd in begrazing. In veel natuurgebieden worden grote grazers ingezet als beheermaatregel. De grazers lopen vrij rond en zorgen dat een gebied niet dichtgroeit en de vegetatie open blijft. Het leek Margje interessant om onderzoek te doen naar het terreingebruik van deze grazers. Samen met een groepje tweedejaars studenten ging ze aan de slag in een natuurontwikkelingsgebied rondom Slot Loevestein waar een zijtak van de Maas in de Waal uitkomt.

Binnen het project werken ze samen met de Stichting Free, die het begrazingsbeheer in dit gebied doet. Rode Geuzen (een kruising tussen een Saler en het Brandrood rund) worden hier ingezet om te zorgen dat de uiterwaarden niet dichtgroeien, zodat bij hoge waterstand het water in de rivieren voldoende snel afgevoerd kan worden.

De Rode Geus met kraag om.

8

“Met zo’n kraag kunnen ze precies meten waar de runderen zich ophouden” Margje en de studenten willen graag weten hoe de Rode Geuzen het terrein gebruiken en of ze voorkeur voor een bepaald vegetatietype hebben. Eerst brachten ze het gebied en de vegetatietypen zoals wilgenbos of grasland in kaart. Daarna deden ze drie runderen een kraag om met een gps-zendertje erin. Met zo’n kraag kan 24 uur per dag in kaart gebracht worden waar de runderen zich

Een overzichtskaartje met de metingen van de afgelopen maanden.

ophouden: elk uur wordt hun positie bepaald en deze gegevens worden opgeslagen in een datalogger in de kraag die je eens in de paar maanden kunt uitlezen. Volgens Margje leverde dit al een verrassend resultaat op: de runderen lopen zo’n beetje overal over het terrein en een echte voorkeur lijken ze niet te hebben. Ook is het interessant om te zien dat ze ‘s nachts de dijkjes vermijden.

De studenten verwerkten de resultaten in GIS en maakten een kaartje met allemaal bolletjes erop. Ieder bolletje staat voor een meting (1x per twee uur). En je kunt dus duidelijk zien dat de bolletjes bijna overal in het gebied staan. Margje vindt dergelijke gegevens heel nuttig, niet alleen omdat de studenten er veel van leren, ook omdat de beheerders van zo’n gebied hun beheerplan erop af kunnen stemmen. Onderzoeken met gezenderde wilde dieren kunnen ook inzicht geven in ziekteverspreiding.

posterpresentatie houden over dit onderwerp. Margje is erg trots op wat de studenten al bereikt hebben. Maar zijn drie runderen met een kraag niet wat weinig om betrouwbare gegevens te krijgen? Margje beaamt dit, maar de apparatuur is helaas duur dus moest het bij deze drie kragen blijven. Ze benadrukt echter dat drie koeien wel al een leuk beeld geven. Het gebruik van digitale middelen is bij dit soort onderzoek echt een must. De studenten zijn daarom veel in het GIS-lokaal te vinden. Margje is van plan om volgend studiejaar een aantal vierdejaars op het project te zetten zodat het onderzoek verder verdiept kan worden. Onderzoek dat volgens Margje door de praktische insteek precies past bij HAS Den Bosch.

Activiteitsmeting Maar het onderzoek gaat verder, want Margje en de studenten willen niet alleen weten waar de dieren zich bevinden. Ze willen ook onderzoeken wát de dieren wáár doen: dus in welke gebieden ze grazen en in welke gebieden ze rusten. Dat doen ze met dezelfde kraag, want er zit ook een bewegingsdetector in die de beweging van de kop van het rund waarneemt. Activiteitsmeting wordt nog niet veel gebruikt en is best complex. In augustus mag een aantal studenten op een congres een

Margje Voeten

9

raad van toezicht

Tekst: Florieke Koers Foto: Margriet Hoffmans

Ellen de Brabander combineert HAS Den Bosch met baan in Amerika

S

inds medio vorig jaar heeft de Raad van Toezicht een nieuw lid: Ellen de Brabander (49) werkt bij farmaceut Merial in de Verenigde Staten. Ze woont echter ‘gewoon’ in Venlo. Wat is Ellens visie op HAS Den Bosch en hoe krijgt ze het voor elkaar haar werk te combineren met haar gezin?

“Ik woon en werk op meer plaatsen die inderdaad niet bepaald bij elkaar naast de deur liggen”, beaamt Ellen. “Ik werk sinds vier jaar bij Merial (onderdeel van Sanofi), een farmaceutisch bedrijf dat onder meer dierenvaccinaties ontwikkelt en produceert. Mijn standplaats is Nederland en enkele weken per maand ben ik op het hoofdkantoor van Merial in Atlanta.” Ellen is wereldwijd eindverantwoordelijk voor alle activiteiten van Merial op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Ze staat aan het hoofd van negen R&D-afdelingen waar ruim 700 mensen werken en is lid van het executive managementteam. Lag haar passie na haar afstuderen, promotie en post-doc in

voedsel te voorzien. We moeten voorkomen dat landbouw dieren ziek worden en het ontwikkelen van vaccins voor dieren is een belangrijke schakel in die keten.

Merial probeert deze schakel te optimaliseren. Maar ook op andere gebieden moeten schakels worden aangepakt.

HAS Den Bosch kan op allerlei gebieden een bijdrage leveren.” Ellen vindt HAS Den Bosch een inspirerende omgeving. “Je komt hier de nieuwe generatie mensen tegen. Ik wil mijn kennis en ervaring van twintig jaar in het bedrijfsleven graag voor het onderwijs inzetten en dat ik in Noord-Limburg woon, is in het geval van HAS Den Bosch ook een voordeel. Tot slot: mijn oudste zoon is

“Zowel bedrijfsleven als onderwijs hebben een belangrijke rol in het creëren van een duurzame toekomst” scheikunde vooral bij onderzoek, uiteindelijk stapte ze toch over naar het bedrijfsleven. Ze werkte bij DSM en later bij Intervet, waarvoor ze met haar man en vier kinderen naar Venlo verhuisde. En nu werkt ze alweer een paar jaar bij Merial. “Twee jaar geleden is mijn man gestopt met werken. Dat dit kon is wel een luxe hoor en ik vind het erg prettig. Voor een groot deel is het aan de huidige technologie te danken dat ik mijn baan kan combineren met mijn gezin. Ik reis veel, maar verlies veel minder tijd dan vroeger omdat ik ondertussen gewoon door kan werken. En ik ben niet altijd in Amerika, ik ga ook regelmatig naar het kantoor van Merial in Lyon.”

Schakels in de keten Toen Dick Pouwels haar vroeg lid te worden van de Raad van Toezicht, wilde ze dit graag inpassen in haar drukke werkschema. “Zowel bedrijfsleven als onderwijs hebben een belangrijke rol in het creëren van een duurzame toekomst. Net als HAS Den Bosch houdt ook Merial zich bezig met de vraag hoe we in de toekomst alle mensen op deze wereld moeten voeden. Ik ben ervan overtuigd dat dit uiteindelijk moet komen van betere technologieën.

Er is niet voldoende grond en water beschikbaar om met de huidige manier van werken iedereen van voldoende 10

nu 19 en bezig met zijn studie. Ik ben dus ook als ouder betrokken bij het hoger onderwijs en de aansluiting daarvan op het werkveld.”

Raad van Toezicht De Raad van Toezicht ziet toe op het handelen van het College van Bestuur van HAS Den Bosch. De taken van de Raad van Toezicht liggen vast in de statuten van de Stichting HAS Den Bosch. De leden van de Raad van Toezicht worden benoemd voor een periode van vier jaar en zijn steeds herbenoembaar voor een termijn van vier jaar.

De Raad van Toezicht van HAS Den Bosch kent zeven leden: Ing. A.J.A.M. (Antoon) Vermeer, voorzitter Ing. A.M. (Anton) van Doornmalen, vice-voorzitter Mevrouw A. A.M. (Agnes) Gunnewijk – Veer, lid J.A.M. (Hans) Huijbers, lid Ir. A.J.M. (Noud) Janssen, lid Drs. J.M.M. (Han) Polman, lid Mevrouw E.M. (Ellen) de Brabander - Van den Berg, lid

11

anton jurgens institute

Tekst en foto: Margarita Millenaar

Voor de business creators valt laatste puzzelstukje op zijn plaats

D

e afgelopen jaren zijn er een aantal groepen cursisten van de MBA Business Creation in Food and Health afgestudeerd bij het Anton Jurgens Institute. Ook dit jaar heeft de volledig groep hun MBA mogen behalen.

Zij werden na achttien maanden hard werken op 22 maart in het zonnetje gezet en gefeliciteerd met hun prestaties en het afronden van hun opleiding.

De cursisten verzamelden zich met familie, vrienden en collega’s bij de locatie van BurgGolf Haverleij. Nadat Domingo Loth had aangegeven dat er nog één opdracht voldaan moest worden in het kader van leadership management coaching, begaf iedereen naar de afslagplaats.

Hier kwamen de cursisten in twee teams, zoals zij ook in de business creation projects deden, lijnrecht tegenover elkaar te staan om hun kunsten te laten zien op de golfbaan, als ‘echte’ managers. Na de ‘laatste opdracht’ op het terrein, was het tijd voor het officiële gedeelte van

De hele groep MBA-studenten die dit voorjaar afstudeerde.

12

de dag: het in ontvangst nemen van de diploma’s. Tijdens de uitreiking gingen programmamanagers Domingo Loth, Irene Payens, Petra Buijs-Koekoek en Jac Giesen in op de meest opvallende kwaliteiten van de cursisten en welke ontwikkeling zij door hadden gemaakt. De cursisten werden in groepen van twee of drie personen naar voren gehaald om door de programmamanagers toegesproken te worden over hun meest bijzondere eigenschappen of wat hen in de laatste anderhalf jaar het meeste was opgevallen. Eén van hen was Theo Timmermans, die nadat hij

25 jaar geleden is afgestudeerd aan de HAS weer teruggekomen was om zijn kennis en vaardigheden te verder te ontwikkelen. Een man vol energie, nieuwsgierig naar alternatieve benaderingen en enthousiast om nieuwe mogelijkheden te ontdekken in allerlei situaties. Ook Justus Strüver, de internationale cursist uit Duitsland, kwam met zijn charmante en vriendelijke karakter ook iedere maand naar Nederland om tussen de ‘Käseköpfe’ meer kennis over business, health en management op te doen, maar ook om zijn persoonlijk kennis te verbreden.

BN’ers in de food Een Bekende Nederlander in de voedingsmiddelenindustrie, Marian Peters, studeerde ook af. Marian is secretaris van de Vereniging van Nederlandse Insectenkwekers en is gepassioneerd en enthousiast over haar werk.

Tijdens de MBA heeft Marian een innovatief product ontwikkeld, dat zo goed was dat ze het direct op de markt zou kunnen brengen. En dat gaat ze ook doen, want het ondernemerschap zit in haar bloed. Een andere BN’er in deze groep was Heidi Alemans, de meest bekende en enige stuntvrouw van Nederland. Zij is begonnen aan de MBA om een goede basis voor haarzelf te creëren als professional in de voedingsmiddelenindustrie en om haar management en leiderschapsvaardigheden te vergroten. Heidi is flexibel genoeg om zich verder te kun-

nen ontwikkelen in een altijd veranderende wereld. Voor Robert Leene van McDonald’s Nederland, was het dubbel feest. Robert is sinds kort operation manager Nederland en maakt deel uit van het managementteam van McDonald’s Nederland. Voor de afsluiting hadden de cursisten een speech voorbereid om het Anton Jurgens

“Zij werden na achttien maanden hard werken op 22 maart in het zonnetje gezet” Institute te bedanken voor hun goede zorg en het intensieve traject. “De MBA was als een puzzel, waarbij we iedere maand weer een aantal nieuwe puzzelstukjes kregen. En uiteindelijk viel alles op zijn plaats”, gaf Evelien Zaal aan, voordat ze Domingo Loth verraste met een cadeau van de MBA-groep, een puzzel met een foto van alle MBA-cursisten van dat jaar. Aan het eind van de dag was de borrel, waar alle aanwezigen konden nagenieten van de ondergaande zon en waar nieuwe plannen werden gesmeed voor de toekomst.

13

international days

Tekst: Suzanne van den Bergh en Laura Lap Foto: Sven Akerboom

Duurzame fingerfoodhapjes tijdens welkomstreceptie

special

A

lle eerstejaars studenten Food Design & Innovation hebben afgelopen blok hard gewerkt aan hun tentamenopdracht om een duurzaam fingerfoodhapje voor de International Days te bedenken. Van de 72 fingerfoodhapjes kon helaas slechts een select aantal geserveerd worden tijdens de welkomstreceptie van de International Days op 17 april.

Passend bij het thema van de International Days, ‘Sustainability: The Next Step’, moest ook het fingerfoodhapje een duurzaam karakter hebben. Dat de studenten dit serieus hebben genomen, bleek door het veelvuldig gebruik van duurzame streek- en seizoensproducten. Maar ook is er gedacht aan de manier van bereiden, bijvoorbeeld zonder gas of water, of door gebruik te maken van een veel minder belastende, maar uiterst waardevolle dierlijke eiwitbron: insecten. De fingerfoodreceptie vond voorafgaand aan de officiële opening van de International Days plaats. Twee Food Design-studenten serveerden de hapjes aan de gasten terwijl een ander team druk bezig was met de bereidingen ervan in het Food Design Centre, onder begeleiding van Paul Soetekouw.

Arretjescake en bieterbal De bonbonvormige arretjescake verraste veel gasten: ze waren namelijk met meelwormen gevuld. De hapjes waren gevriesdroogd en dit zorgde voor een lekkere knapperige bite. Frans Hyso, één van de buitenlandse gasten

Lekker duurzame hapjes voor een goedgevulde maag.

14

(Albanië) en tevens oud-student Horticulture & Business Management reageerde enthousiast: “I had no idea that worms could be so delicious.” En dit was zeker niet het enige hapje dat in de smaak viel. Ook de typisch Hollandse bieterbal kon niet ontbreken, dit keer echter niet gevuld met vleesragout, maar met zoals de naam al verraadt: rode bietenragout. Met een goed gevulde maag namen de gasten om 17.30 uur plaats in het Paviljoen voor de officiële opening van de International Days. Frederike Praasterink heette in haar nieuwe functie als lid College van Bestuur de buitenlandse gasten van harte welkom en hield een inspirerende toespraak.

Dank Met dank aan alle eerstejaars Food Design & Innovation, in het bijzonder Robin Gorte, Jeanne in ’t Hulst, Noortje van der Heijden, Babette van den Brink, Anne-Lot Visscher, Paul Widdershoven, Thomas van Kempen en Jesse Gijsen, én dank aan hun begeleiders: Joke Overgaag, Paul Soetekouw, Eva Arts en Ria van de Ven.

Tekst: Margarita Millenaar Foto’s: Sven Akerboom en Margarita Millenaar

international days

special

Voeding, plant en dier komen samen in duurzaamheidscarrousel

D

e tweede dag van de International Days begon met een duurzaamheidscarrousel. Hierbij hield een aantal lectoren en andere experts op dynamische wijze een presentatie over hun vakgebied.

Voeding, plant en dier kwamen in de duurzaamheidscarrousel bijeen: de disciplines zijn sterk verweven met elkaar als het gaat om duurzaamheid.

De duurzaamheidcarrousel toonde aan hoe organisaties duurzame innovaties kunnen ontwikkelen met voordelen voor zowel de bevolking, de planeet als de economie. En dat in drie grote thema’s.

verbeterde producten in ieder huishouden en bedrijf hebben.” Hij gaf als voorbeeld de ontwikkeling van zonnecellen die gemaakt zijn op basis van gras.

Food en duurzaamheid Annet Roodenburg, lector Voeding en Gezondheid, benadrukte dat we ons meer moeten richten op plantgebaseerde in plaats van op diergebaseerde voeding.

Dit helpt om de carbon footprint van de vee-industrie te verminderen. Ook Unilever houdt zich bezig met de verkleining van hun carbon footprint door middel van het Sustainable Living Plan. Sheila Wiseman gaf aan dat ze tot dusver hun carbon footprint met 40% en hun voedselverspilling met 73% hebben verlaagd, door verbeteringen in de hele keten door te voeren. Het Voedingscentrum voert momenteel campagne om ook de consument bewuster te maken en Corné van Dooren gaf aan wat wij als consument kunnen doen op dit gebied. “We moeten ons dieet veranderen om zo onze afvalproductie te verlagen.”

Wim Staal

Dier en duurzaamheid Han Swinkels, lector Duurzame Veehouderijketens, vertelde over het belang van ontwikkelingen en innovaties in de vee-industrie. Susanne Vonk van Vencomatic Group liet een in de praktijk gebracht innovatieve loopstal voor pluimvee zien, waarbij aanpassingen zijn gemaakt om het dierenwelzijn te verbeteren. Daarbij heeft de aanpassing er ook nog voor gezorgd dat de energiekosten met 50% zijn verlaagd.

Sheila Wiseman

Plant en duurzaamheid Lector Biobased Productontwikkeling Gert-Jan van Delft gaf aan dat fossiele brandstoffen uiteindelijk geheel vervangen kunnen worden door plantgebaseerde brandstoffen. Daarop presenteerde Dr. Wim Staal zijn visie over welke nieuwe ontwikkelingen er zijn in de nanotechnologie.

“In de nabije toekomst zullen we met nanotechnologie

Susanne Vonk 15

international days

ational de Intern nk opent ri e h die c st e a e ra sp irerende rederike P F sp id in -l n vB e C e Kersvers kwekkend t. een indru vel bezorg n e p Days met ip k r e rd o o h e menig to

Een stralende Patricia de Cocq tijdens het sym posium dat ter ere van haar promotie (lat er die dag bij Wagen ingen University) was georganiseerd.

16

Tekst: Esther Mauriks Foto’s: Sven Akerboom

De internatio nale gasten lende facilit worden weg eiten tijden wijs gemaa s een rond kt in de ve leiding doo rschilr HAS Den Bosch.

et werden risch buff ta e g ve iept. en heerlijk ande relaties verd not van e a e g st e t e b h n r Onde gelegd e ontacten nieuwe c

‘Danish auteur van (post) NDSKAB en e LA d e in t ns ch ee zi In twee d tD nd geeft in rukbezoc eur van he Lu ct a rie d a re fd em hte colleg Hoo de invloe arken. cture’ Ann em te es vertelt hi en D d die cult rc A n e va p r uu au ct uur heeft te Landsca hi in rc d sa it p g ha bij het lere teur Ronald van d e va sc l Engels. nd la ne e Krol ove er n van een od m r vreemde taal,

verSLaG in beeLD

special

ssant

en intere

rijgen e keling k ik tw n o eek d en str utures Game. ten Sta nF a rb Studen U e over d college

Voor iedereen was er gelegenheid om een kijkje te nemen in de HAS-keuken van innovatieve teeltsystemen.

De suc ce ship in svolle discu ssie ov Horticu er lt met ge ĂŻnteres ure & Aerable International seerde E studen Farming trok ntrepreneurten. een vo lle zaa l

HAS-alumnus Anneke Zee vertelt een bo ondernemersc eiend verhaa hap in Ethiop l over iĂŤ.

a Skype romans vi rt Kees V e m die o vo B e e d ri n Lise Ma Milieuku te n n te e n d e tu d u -s et st et HAS Studenten Dierdeert.

Samen m esprek m en veehouderij kri elona stu imeerd g er in Barc jgen een college n va rt n VION Food Gr a p een gean ze n van Paul Jansen o oup over de door ij b r e st het bedrijf geha duurzaamheids een seme nteerde trategie.

17

international days

Tekst: Marieke Ellenbroek Foto: Sven Akerboom

HAS International Business Café: hart voor duurzaamheid

special

O

p 18 april vond bij hogeschool HAS Den Bosch in het kader van de International Days het Business Café: ‘Sustainability: the next step!’ plaats.

Studio Jux en Fairfood International presenteerden die avond hun kijk op duurzaamheid aan ongeveer vijftig nationale en internationale gasten. Deze inspirerende sprekers lieten zien dat er veel mogelijk is als je maar wilt en dóet.

Carlien Helmink van Studio Jux

Onder inspirerende leiding van Erik Thijs Wedershoven werden de gasten voorgesteld aan Carlien Helmink, mede eigenaresse van Studio Jux. Als modeliefhebster werkte Carlien tijdens haar studie communicatiewetenschappen als facility manager voor Pepe Jeans. Toch miste ze iets: ze vond de modewereld te commercieel en te weinig sociaal betrokken. Na een ontmoeting met ontwerpster Jitske Lundgren, die net was afgestudeerd aan het Parijse Institut Français de la Mode en bezig was met het opzetten van haar eigen kledinglijn, kregen zij een idee. Met hun gedeelde passie voor mode wilden Jitske en Carlien iets goeds voor de wereld doen. Samen bedachten ze een businessplan voor een groen modelabel genaamd ‘Studio Jux’. Het uitgangspunt was duurzame, leuke mode waarbij ze zoveel mogelijk rekening hielden met people, planet en profit. Inmiddels hebben zij vijftig winkels in twaalf landen. Hiermee bieden ze werkgelegenheid aan dertig Nepalese werknemers. “Wij zijn hét bewijs dat fashion en sustainability samen gaan en dat je er nog succesvol mee kunt zijn ook,” aldus Carlien.

18

Food-wereld duurzamer maken De tweede spreker van de avond was Abigail Joffre van Fairfood International. Net als Carlien begon Abigail oorspronkelijk als vrijwilliger bij Fairfood, waar ze inmiddels werkt als PR-manager. Het doel van Fairfood International is om de food-wereld duurzamer te maken. Zij benaderen bedrijven in de food-sector en gaan met hen een open gesprek aan. Dus niet door te bekritiseren, maar door te kijken op welke punten bedrijven kunnen en willen verbeteren. “We benaderen bedrijven vanuit een positieve dialoog over sociale, economische en omgevingsaspecten.

Ons uitgangspunt is dat er altijd wel iets te verbeteren valt en dat verduurzaming een continu proces moet zijn,” vertelde Abigail. Beide sprekers maakten met hun verhaal duidelijk dat duurzaamheid vanuit het hart moet komen en dat iedereen de verantwoordelijkheid heeft om hier een steentje aan bij te dragen.

Tekst: Annika Dossow Foto’s: Annika Dossow en Margarita Millenaar

international days

special

Afsluiting International Days met bezoek Floriade

E

r was geen betere manier om de International Days af te sluiten dan met een bezoek aan de Floriade. Na de hele dag de tentoonstelling te hebben kunnen bewonderen, kwamen de gasten en de medewerkers van HAS Den Bosch in het paviljoen van Nederland Bloeit bij elkaar voor een gezellige afsluiting. Hoe kijken de gasten terug op de International Days?

HAS-afgestudeerden Anneke Zee uit Zimbabwe en Frans Hyso uit Albanië

Assistant Professor Genetics and Plant Breeding Krasimira Uzunova uit Bulgarije

Na een tijdje in Ethiopië en Ecuador te hebben gewerkt, zijn Anneke en Frans sinds kort weer terug in Nederland.

Ze wilden graag aan de International Days deelnemen, vooral omdat Anneke, die inmiddels haar MSc International Horticulture heeft afgerond, zelf als spreker optrad.

“Ik vond de International Days erg interessant, vooral het HAS Business Café”, zegt Anneke. Haar vriend Frans valt haar bij: “Ik vond de colleges over de Finse plattelandsvernieuwing en de Deense landschapsarchitectuur het leukst. En de afsluiting hier op de Floriade is gewoon perfect.” Anneke is ook tevreden met haar eigen prestatie: “De studenten stelden goede, soms wel erg moeilijke vragen en volgens mij hebben zij aan het college écht iets gehad.”

Krasimira heeft haar hart verpand aan Nederland. “Het is echt een heel bijzonder land. Mijn zoon studeert in Utrecht, dus kom ik vaak in Nederland. Ik probeer hem nu te overtuigen dat hij nog een tweede bachelor moet gaan doen bij HAS Den Bosch.” Via één van haar eigen studenten die bij HAS Den Bosch uitwisselingsstudent was, kwam Krasimira in contact met de instelling. “Ik denk dat wij veel kunnen leren van de praktische manier van lesgeven van de HAS. Dat doen wij in Bulgarije nog veel te weinig.” Krasimira heeft met volle teugen van de International Days genoten: “Alles was perfect georganiseerd, van de uitnodiging tot de rondleiding. Ik vond vooral de colleges van de ondernemers erg interessant. En de mogelijkheid om met mijn Nederlandse collega’s zoals Jasper den Besten te kunnen netwerken was geweldig.

Ik hoop dat hij ons ook een keer in Bulgarije komt bezoeken – ik heb al een heel programma voor hem bedacht.”

“Ik vond vooral de colleges van de ondernemers erg interessant”

Anneke Zee en Frans Hyso

Krasimira Uzunova (in het midden) met de organisatoren van de International Days: Laura Lap en Esther Mauriks (r).

19

marc & perry

Tekst: Marc Maas en Perry van Kerkhoven Foto: Magriet Hoffmans

Verplicht de Uittocht!

Hoi Per,

Wat kosten wij de organisatie per uur? Dit ligt volgens mij in de buurt van 100 euro. Ik zal er niet ver naast zitten.

Dat betekent dat een vergadering van een uur met tien docenten 1000 euro kost. Een dagje weg zoals de Uittocht kost al gauw acht uur maal 100 mensen maal 100 euro, is 80.000 euro! Dit zijn alleen de arbeidskosten. Dan vergeten we voor het gemak het goede eten, het lekkere stukje taart bij de koffie en de huur van de bus met chauffeur. Het gaat allemaal om de munten.

En terecht in deze tijden van crisis. Of toch niet Perry?

Hoe kwantificeer ik het belang van teambuilding?

Wat kost het onze organisatie om niet mee te gaan?

De relaties tussen de docenten en het ondersteunend personeel bepalen de sfeer, de bedrijfscultuur. Ze bepalen in mijn ogen het ‘winnersgevoel’. Hard maken kan ik het niet. Net zoals de vele bezuinigingen die de zwakkeren onder ons treffen. Ze dragen niet voldoende bij aan de staatskas. Ze kosten alleen maar. Waarom kan ik deze waarden van saamhorigheid niet hard maken?

We weten met zijn allen dat de onderlinge relaties essentieel zijn voor ons welbevinden en onze prestaties.

Verplicht de Uittocht.

Marc

20

Ja Marc,

Verplicht de Uittocht. Haal koffie. Begin de dag met een dans. Lees een goed boek. Zwaai naar de receptionistes en haal goeie koffie voor ze. Er wordt geklaagd dat Nederlandse automobielkilometers voor de meer dan de helft uit funkilometers bestaan. Misschien moet het van de helft naar driekwart. Meer fun under the sun. De Uittocht dreigt een stille dood te sterven.

Dat is eigenlijk jammer, want je spreekt elkaar nog eens. Dat gevoel kun je niet in euri uitdrukken.

Verplicht de Uittocht. Het maakt me dus niet zo veel uit wat zo’n Uittocht kost. Laten we gewoon wat minder dagen en avonden organiseren en wat minder vergaderen. Al dat geld sparen we op en verbrassen we met z’n allen op een dag in mei.

Maar dan echt brassen. Wat denk je van een os aan het spit en voor de vegetariërs echt lekkere groente? Onze eigen groente in het Gement zoeken en dat ter plekke in een salade verwerken?

Vaten bier tot we niet meer kunnen? Iedereen thuis gebracht. Het gaat hier niet om de munten.

Verplicht de Uittocht.

Perry

HAS Den Bosch lanceert Year Event met uitreiking

Wat:

Evenement georganiseerd rondom het verschijnen van het jaarverslag, met: • Collegevoorzitter Dick Pouwels laat alle mijlpalen van 2011 de revue passeren • Uitreiking HAS Awards aan de winnaars van de categorieën beste bedrijfsopdracht, meest veelbelovende student en beste bedrijf praktijkgericht onderwijs • Gratis exemplaar jaarverslag met daarin alle nominaties voor de HAS Awards

En ook:

Gastsprekers tijdens het HAS Year Event: • Chris Buijnk, Secretaris-generaal ministerie Economische Zaken, Landbouw en Innovatie • Bert Pauli, Gedeputeerde Economische Zaken en Bestuur Provincie Noord-Brabant • Ruud Huirne, directeur Food & Agri Rabobank • Jos Nelissen, oprichter en algemeen directeur van Newtricious

Datum: 1 juni 2012

Tijd en lokatie: 14.00u-17.00u, aansluitend netwerkborrel Hogeschool HAS Den Bosch, Onderwijsboulevard 221

Stem op je favoriete genomineerde!

Stemmen kan vanaf 18 mei.

Ga naar www.hasdenbosch.nl/HASawards en bekijk de filmpjes!

21

haS limburg PrOjeCtGrOeP hOuDt je OP De hOOGte via De

Tekst: Frans van Leijden

LiMbLOG

S

inds afgelopen najaar is de projectgroep HAS Limburg actief bezig te onderzoeken hoe de nieuwe vestiging van HAS Den Bosch in Limburg eruit moet komen te zien. Op 13 en 14 februari hielden we twee informatiebijeenkomsten voor de HAS-medewerkers over de vorderingen die we maken. Maar ook op een andere manier houden we iedereen op de hoogte: kort na de kerstvakantie ging de Limblog online op intranet. In de HAS Beats de komende tijd iedere uitgave een paar fragmenten uit de blog.

14 april 2012 Vorige week heeft de projectgroep HAS Limburg haar opdracht afgerond. Met de presentatie van een blauwdruk voor HAS Limburg aan het College van Bestuur en de sectordirecteuren werd een eerste fase op weg naar de realisatie van HAS Limburg in 2013 afgesloten. Met enkele kanttekeningen en het parkeren van de discussie over de exacte richting waarin Bedrijfskunde en agribusiness zich in Den Bosch en Limburg zou moeten ontwikkelen, werden de plannen met groot enthousiasme ontvangen (waar een Limburgse vlaaipunt al niet toe kan leiden). Dit leidde tot een formeel zogenaamd voorgenomen besluit van het College van Bestuur om ook daadwerkelijk de plannen door te zetten. Na advisering en goedkeuring door respectievelijk de Hogeschoolraad en de Raad van Toezicht en zekerheid over de financiering van het geheel, kan de kogel de rest van de kerk door en gaan we definitief naar Venlo.

“Zegt het voort: de HAS komt naar Limburg!”

Voor nu betekent dit dat we de grote lijnen die in het rapport HAS Limburg zijn aangegeven verder in detail gaan uitwerken. Ook gaan we ons met name buigen over de organisatorische kant van het geheel. We kunnen dit namelijk alleen doen als we - en daarmee bedoel ik ons als collega’s - er achter staan en onze schouders eronder willen zetten. De leden van de projectgroep HAS Limburg zijn al lang enthousiast en zullen op de één of andere manier verder gaan. Maar nu staan we op het punt dat we 22

met meer mensen de daadwerkelijke realisatie op moeten gaan pakken. Als jij daarvoor in bent, laat het dan weten. Ik verzeker je dat het uitermate boeiend werk is.

26 april 2012 We hebben eens goed met elkaar nagedacht over de zogenaamde externe communicatie over de HAS in Limburg. Of met andere woorden, hoe vertellen we aan wie en met welke middelen dat er met ingang van september 2013 twee brede bachelor-opleidingen van de HAS in Limburg aangeboden worden. Veel daarvan kan je als organisatie natuurlijk sturen. We gaan op middelbare scholen vertellen dat we er aankomen. En we zullen weer mooie brochures en websites hebben waarin het prachtig uitgelegd wordt. Om nog maar niet te praten over de ongekende mogelijkheden van social media. Maar uit onderzoek blijkt dat één van de krachtigste communicatie instrumenten nog steeds de mond-tot-mond reclame is.

Of met een mooi woord: word of mouth. En laat dat instrument nu net niet goed te sturen zijn.

Hoewel… Wij zijn op de HAS met ongeveer 300 collega’s en bijna 2200 studenten. En we hebben allemaal familie, vrienden en kennissen die uit Limburg komen of weer anderen kennen uit Limburg. Als we nu eens bij ons zelf beginnen en de positieve boodschap uitsturen die luidt: “De HAS komt naar Limburg!” Wat een geweldig effect zou dat kunnen hebben. En wat een promotiebudget zou dat besparen!

Wil je de gehele blog lezen? Kijk op intranet onder het kopje Limblog op de homepage. Er worden met regelmaat nieuwe stukjes gepubliceerd.

Foto’s: Sven Akerboom en Annika Dossow

PaviLjOen neDerLanD bLOeit FLOriaDe

fotocollage

23

lectoraten

Tekst: Florieke Koers

Discussie over duurzaam vlees op Inspiration Dinner

L

ekker eten en tegelijkertijd discussiëren over belangrijke thema’s binnen de dierlijke sector. Dat is de strekking van de Inspiration Dinners die de Nederlandse Zoötechnische Vereniging (NZV) regelmatig organiseert.

Deze keer werd het diner gehouden bij de ZLTO. Dagvoorzitter was Han Swinkels, lector Duurzame Veehouderijketens. Het thema was: Duurzaam vlees in 2020, wat gaat u eraan doen?

Organisator van de avond was Esmée Twigt, de huidige Kennismaker Melkvee van HAS Den Bosch. Zij opende dan ook de avond, die met ongeveer vijftig mensen goedbezocht was. Er waren mensen uit het bedrijfsleven uitgenodigd, maar ook medewerkers en studenten van HAS Den Bosch en Wageningen University. Alvorens over te gaan tot discussies tijdens het diner, gaven Ton Cornelissen (secretaris Commissie van Doorn, kwartiermaker Verbond van Den Bosch) en Hans de Haan (kwartiermaker Verbond van Den Bosch, ZLTO) een toelichting over de verwachtingen rondom het Verbond van Den Bosch. In 2011 is in het Verbond van Den Bosch vastgelegd dat Nederlandse supermarktketens in 2020 alleen nog duurzaam vlees in de schappen hebben liggen. Dit Verbond komt voort uit de onrust van burgers over ontwikkelingen in de intensieve veehouderij. Het Verbond creëert een gezamenlijke ambitie die de veehouderij ruimte biedt zich om te vormen tot ‘zorgvuldig intensief’.

“De tijd om een omslag te maken is rijp”, stelde Ton. “Wij moeten anders gaan denken over de manier waarop we voedsel produceren.”

Ambities Maar wat betekent dit voor dierenwelzijn, volksgezondheid en de sector? En wat wordt er verwacht van veehouders, van beleidsmakers, van onderwijsinstellingen en van het bedrijfsleven om te zorgen dat we op tijd klaar zijn voor 2020? De Commissie van Doorn deed onderzoek en stelde een advies op dat de focus legt op een gecoördineerde ketenaanpak, maar ook een lokaal inpassingsbeleid bevatte. In de commissie namen Daan van Doorn, Felix Rottenberg, Ab Klink, Martin Scholten, Marijke Vos, Pieter Winsemius, Ad Hectors en Jeroen Naaijkens zitting. Ton en Hans legden uitgebreid uit hoe het advies tot stand is gekomen en welke concrete acties er al zijn opgepakt zoals het terugdringen van antibioticagebruik. Verder denken zij in hun rol als kwartiermakers hard na over wat er voor nodig is om de ambities die in het Verbond staan te verwezenlijken voor 2020.

24

Docent Piet Verhoeven van HAS Den Bosch weidde daarna nog kort uit over hoe docenten zich voorbereiden om de professionals van morgen te onderwijzen richting 2020. De rol van de kennismaker als verbinder tussen innovatie, bedrijfsleven en onderwijs werd toegelicht met voorbeelden zoals Pro Dromi kraamhokken, Summerschool Varkens en de nieuwe onderwijsmodule Integrale Concept Ontwikkeling.

“De tijd om een omslag te maken is rijp” Anders werken De kern van de discussie tijdens het diner was: wat is voor jou belangrijk en wat zou jij kunnen doen? De discussie richtte zich vooral op wat duurzaamheid nu eigenlijk betekent voor de sector. Want wat duurzaamheid is voor een boer, is het dat nog niet voor een burger. Boer en burger moeten dichter bij elkaar gebracht worden.

Paul Jansen, verantwoordelijk voor de public affairs binnen VION Food Group, vatte dit juist samen: “Het is een stukje communicatie ja, maar dat niet alleen. Consumenten hebben wantrouwen tegen onze sector ontwikkeld en alleen door anders te gaan werken, kunnen we dit veranderen.” Al het vlees duurzaam in 2020 is dus meer dan een imagocampagne alleen. Er moet écht iets veranderen de hele keten moet zich daarvoor inzetten. >>> www.brabant.nl/actueel/nieuws/2011/september/adviescommissie-van-doorn.aspx >>> www.nzvnet.nl

Wil je meer lezen over de lectoraten van HAS Den Bosch? Op intranet vind je alle in de HAS Beats verschenen artikelen van de afgelopen tijd in het dossier ‘Lectoraten’ onder het kopje HAS Beats.

25

reünie

Tekst en foto: Florieke Koers

Tuin- en landschapsmanagement bestaat vijftien jaar

I

n 1996 ontstond binnen Tuinbouw en akkerbouw de nieuwe afstudeerrichting Groenbeheer. Deze richting groeide uit tot een volledige studie.

Tuin- en landschapsmanagement bestaat dit studiejaar vijftien jaar en dat was een goede reden om alle oud-studenten uit te nodigen voor een reünie. Er werd onder meer gesproken over de ontwikkelingen in de sector.

Een flinke groep oud-studenten kwam op 15 maart bijeen in de Deel om terug te kijken naar hun jaren als student bij HAS Den Bosch, bij te kletsen met oud-studiegenoten en te praten over hoe de sector (en dus ook de opleiding) zich ontwikkelt. Docenten Sjaak Groen en Paul van der Donk leidden de discussie. Er waren een paar mensen van de oudste lichtingen, maar vooral was er veel jong grut, sommigen amper een paar jaar afgestudeerd.

Leuk om weer eens bij te praten met oude klasgenoten.

26

Docente Anna Arts vertelde uitgebreid over het ontstaan van de studie als afstudeerrichting en hoe Groenbeheer zich uiteindelijk losmaakte van Tuinbouw en akkerbouw in 2003. “Sindsdien is Tuin- en landschapsmanagement een volwaardige studie richting groen en beheer die bijdraagt aan een duurzame groene leefomgeving.”

In 2009 ontstond uit de studie een aparte ontwerpopleiding: Landscape Design. “Er bleek onder sommige

estafettecolumn Tekst: Marcel Spaas Foto: Margriet Hoffmans

studenten behoefte te zijn om zich volledig te richten op ontwerpen. De focus binnen Tuin- en landschapsmanagement werd sinds de afsplitsing verlegd en de studie richt zich nu helemaal op beheer en management.” Ook legde Anna een en ander uit over het project TLM 2020.

“Een aantal docenten onderzoekt wat de opleiding nodig heeft om bij de ontwikkelingen in de sector te kunnen aansluiten. En natuurlijk onze grootste uitdaging: hoe zorgen we telkens weer dat scholieren enthousiast worden van Tuin- en landschapsmanagement en zich voor onze opleiding aanmelden.”

“Er wordt onderzocht wat de opleiding nodig heeft om bij de ontwikkelingen in de sector te kunnen aansluiten” Integraal denken Anna stipte een aantal voorbeelden aan van ontwikkelingen in de sector die van invloed zijn op de inhoud van de studie. Een ervan is de ontwikkeling van de zich terugtrekkende overheid. “Burgers krijgen meer verantwoordelijkheid. Groenbeheerders moeten integraler gaan werken en de burger daar sterk bij betrekken. Op integraal leren denken moet in de studie dus meer focus worden gelegd om de studenten zo goed mogelijk voor te bereiden op het werk dat ze na hun studie gaan doen.” Met een aantal stellingen werden de aanwezigen aan de tand gevoeld over hun ideeën over de ontwikkelingen in de sector en de aansluiting van het onderwijs daarop. Ook vertelde een aantal oud-studenten wat over hun carrière. Een van hen was Rogér Hoeijmakers. Evenals Anna sprak hij over integraal denken. “Ik ben onderaan begonnen na mijn studie, als inventarisatiemedewerker”, vertelde hij. “In de jaren die volgden heb ik verschillende functies gehad en inmiddels ben ik beleidsmedewerker bij een gemeente.

Ik maak beleid op het gebied groen-, speelterreinen- en wijkbeheer. Daarvoor volg ik de ontwikkelingen in de sector op de voet en probeer dit te vertalen naar concrete ideeën waar we binnen de gemeente iets mee kunnen.

De uitdaging ligt daarbij vooral in het vinden van draagvlak voor die ideeën in de politiek. Integraal denken is daarbij onmisbaar, iets wat je het beste al tijdens je studie kunt leren.”

R

ecyle je suf

Tjonge wat was het weer een feest. Het hele Vondelpark stond op zijn kop. Ieder meter was bezet met een kleine ondernemer in de dop. 100derden zo niet 1000zenden kleine tijdelijke zelfstandig ondernemertjes die ondersteund door paps of mams de in de afgelopen jaren zorgvuldig opgebouwde voorraad aan speelgoed aan de man probeerden te brengen. Uitpuilende zolders en kinderkamers zijn leeg getrokken en op zeiltjes geëtaleerd aan de voorbij rupsende massa. Geweldig! Wat een pret en wat een heerlijke manier om winkeltje te spelen. En iedereen is blij, ontspannen en aardig in voor een babbel of een geintje. Sociale cohesie ten top! Was het maar iedere dag Koninginnedag.

Barbies, My Little Pony, Pokemon-plaatjes, Cars, DvD’s, Playmobiel, sjoelbakken, kastelen, leesboeken, de mooiste kleertjes, sportschoenen, babykleren, fietsen, fietshelmen, tassen, wipstoeltjes: een goede mix van vele gebruikte en nauwelijks gebruikte spulletjes. En de cupcakes niet te vergeten! En op dat momenten denk ik aan twee dingen: Wooooo,wat zijn dat toch veel spullen! En waar komt dat allemaal vandaan ? En dan bedoel ik niet de Toysaurus of Bart Smit. Maar de fabrieken in China en Thailand die dag in dag uit Barbies, My Little Ponies en ander speelgoed produceren.

En hoe wordt dat dan gemaakt? En door wie? En welke enorme aantallen komen er uit die landen en belanden rechtstreeks in een kist voorbestemd voor Koninginnedag? En: Wat zou het toch heerlijk zijn als we allemaal minder de behoefte zouden hebben om alles te moeten hebben. Dat wat we gebruiken duurzaam geproduceerd is, niet ten nadelen van mens en omgeving in de hele life cycle.

Dat mensen uitgaan van eigenheid, creativiteit en samenwerken. Circulair denken en doen zoals in de natuur. En ja, ik heb genoten van Koninginnedag! Een goede start begint – gegeven de situatie – bij recyclen. Wat vind jij, Leo Jansen?

Tips: www.thestoryofstuff.com en www.markplaats.nl

27

ict beats

Tekst: Marloes Bakker Foto: Margriet Hoffmans

Beter werken met besturingssysteem Windows 7

I

n onze reeks over vernieuwingsprojecten binnen het ICT-actieplan FIT-IT is het deze maand de beurt aan het project ‘Werkplek kantoor automatisering 2012’. Net voor de zomer zullen alle laptops en pc’s voor medewerkers en studenten worden uitgerust met het besturingssysteem Windows 7 én Microsoft Office 2010.

“Op dit moment draaien alle laptops en desktops binnen de HAS nog op het besturingssysteem Windows XP Professional en werken we met het kantoorpakket Microsoft Office 2007. Deze besturingssystemen zijn ontzettend verouderd. Tijd voor vernieuwing!”, vertelt projectleider Paul Veenstra. “De software die we gebruiken in ons applicatielandschap wordt steeds minder ondersteund door Windows XP als ondergrond. Dit vereist een modern besturingsysteem, zoals Windows 7, dat meteen ook minder beheerslast voor de organisatie met zich meebrengt.

Overstappen naar Microsoft Office 2010 is daarbij ook een noodzakelijke keuze, zeker omdat de boeken over Office 2007 die we gebruiken tijdens lessen over ICT al een tijd niet meer te verkrijgen zijn bij de uitgeverijen.

Voor medewerkers installeren we een Nederlandstalige versie van Office 2010, voor studenten stappen we over naar de Engelse variant. Met dit project verhogen we

echter niet alleen de kwaliteit van ons onderwijs, maar leggen we ook meteen een solide basis voor de volgende stappen binnen de toekomst van FIT-IT. Overal kunnen werken, met elk apparaat, op elk tijdstip van de dag kan natuurlijk alleen als onze basis volledig up to date is.”

Testversie “In de huidige fase zijn we bezig met het operationeel maken van een zogenaamde testmachine. Deze testcomputer is de basisversie van het nieuwe systeem waar studenten en medewerkers straks mee zullen werken. Hier zit alles in verwerkt wat nodig is om de meest gangbare programma’s of applicaties te kunnen gebruiken. We hebben die selectie gemaakt op basis van de hoeveelheid gebruikers per programma in een eerdere fase van FIT-IT. Op 1 mei a.s. is de testversie klaar en dan hebben we echt de eindgebruikers nodig om de instellingen daadwerkelijk uit te proberen. Eén desktop plaatsen we bij de Infodesk en daarnaast zijn er twee laptops beschikbaar die medewerkers kunnen lenen. Hierop kunnen onze gebruikers hun eigen programma’s uitproberen en kijken hoe het nieuwe besturings systeem werkt. Er is een speciale website ingericht waar de resultaten van tests kunnen worden ingevoerd.

We verwachten dat 99% van de programma’s eigenlijk gewoon meteen werkt. Is dit niet het geval, dan komen wij

“Overal kunnen werken, kan alleen als onze basis volledig up-to-date is”

28

in beeld en proberen problemen op te lossen.

Sommige onderwijsapplicaties die bijvoorbeeld van tien jaar geleden stammen worden steeds moeilijker om te ondersteunen, maar gelukkig hebben we hiervoor onze eigen trucjes.”

Onopgemerkt “Op 20 juni is het zover. Dan is de testfase rond en gaan we dit uitrollen naar alle computers en laptops binnen de HAS.” Op de vraag ‘Wat merken gebruikers van deze veranderingen?’ antwoordt Paul heel resoluut: “Als wij ons werk goed doen, helemaal niks! Daarom is het ook zo’n leuk project. Iedere vernieuwing is een uitdaging voor een IT’er. Je wilt immers veranderingen met zo min mogelijk ergernissen voor de gebruiker laten verlopen. Ik ben pas echt trots als mensen een maand nadat we zijn overgegaan op Windows 7 ineens zeggen ‘O? Zitten we op een ander besturingssysteem?’ Dat ze dat eerder gewoon niet hadden opgemerkt.”

Wandelen Paul werkt nu zes jaar bij HAS den Bosch. Hij vindt zijn werk een echte uitdaging, omdat het automatiseringgedeelte zo dynamisch is. Paul vertelt: “Toen ik zes jaar geleden vanuit een commerciële omgeving bij de HAS begon, schrok ik best een beetje. Normaliter heb je binnen een organisatie 20 verschillende applicaties, hier is er een lijst van wel 100. Inmiddels vind ik dat we als HAS IT flink op pad zijn. We hebben een route uitgestippeld met FIT-IT die zich blijft ontwikkelen en we zijn nu lekker aan de wandel”.

Oproep: testers gezocht Na de zomervakantie beschikken alle laptops en computers binnen de hogeschool over het besturingssysteem Windows 7 en kantoorprogramma Microsoft Office 2010. De afdeling ICT heeft vanaf 1 mei één vaste PC en twee laptops beschikbaar bij de infodesk waarop je zelf kan testen of de door jou gebruikte programma’s probleemloos kunnen worden gestart in dit nieuwe besturingssysteem.

Dus, wanneer je zeker wilt weten of jouw (onderwijs) applicaties of andere programma’s direct foutloos werken in het nieuwe lesjaar, of dat screenshots uit dictaten mogelijk moeten worden aangepast? Grijp dan nu je kans. Het team van ICT staat voor je klaar om je te helpen met eventuele problemen die je tegenkomt.

Wil je meer lezen over de ICT-afdeling van HAS Den Bosch en haar activiteiten? Op intranet vind je alle in de HAS Beats verschenen artikelen van de afgelopen tijd in het dossier ‘ICT Beats’ onder het kopje HAS Beats.

Paul Veenstra 29

Tekst: Maaike de Graaf Foto: licor.com

Meten isWeten Het meten van fotosynthese

H

AS Den Bosch beschikt over een ongelooflijk uitgebreid assortiment meetapparatuur voor allerlei typen onderzoek. Soms zijn deze instrumenten erg goed verstopt en weten slechts weinigen van hun bestaan. In deze rubriek lichten we er iedere uitgave eentje uit. Deze keer gaan we het hebben over fotosynthese. Jouw meetapparaat in een volgend nummer? Mail je idee naar Maaike.

Je zou kunnen zeggen dat de wonderlijke omzetting van CO2 en H2O onder invloed van licht naar planten de basis vormt van de HAS. Want of je nu geïnteresseerd bent in de productie van planten of dieren (die de planten eten), in mensen (die de planten en dieren eten), in de vermarkting van dit alles of in de samenhang tussen dit alles: it all starts with photosynthesis. Geen wonder dus dat een aantal van ons terugkeert naar die basis: het meten van fotosynthese.

Het meten van het fotosyntheseproces komt feitelijk neer op het meten van de verschillen in aan- en afvoer van grondstoffen (CO2 en H2O fluxen) en van de activiteit van de chemische fabriek (het chlorofyl) in de plant. Onze fotosynthese meetapparatuur (LI-6400XT Portable Photosynthesis and Fluorescence System) kan beide processen in één keer meten. Je meet dit aan levende planten in hun natuurlijke (test-) omgeving. Dus binnen lab, kas, akker of ecosysteem.

Dat maakt dat je je planten op proef- of praktijkschaal kunt manipuleren, of in hun natuurlijke omgeving kunt onderzoeken. Zo kun je de effecten van licht, temperatuur, voeding, vocht en eventueel andere stressoren op de fotosynthese onderzoeken. En dat gebeurt inmiddels, want de eerste testmetingen met het de LI-6400XT zijn in de herfst uitgevoerd. Wil je hier meer over weten: neem contact op met Renata Fortuin of Jasper den Besten (onder wiens lectoraat het apparaat is aangeschaft).

PS: Het apparaat heet ‘portable’ te zijn, hoewel dat draagbare met een korrel zout genomen moet worden.

Versjouwbaar over korte afstanden, niet geschikt voor stuifzand of hoogveenonderzoek.

30

Tekst: Chantal Vrijhof Foto: Florieke Koers

kantine van de toekomst

De kantine als praktijkfaciliteit

D

it is de laatste Kantine van de Toekomst, want het project waarbinnen kantine en onderwijs samenwerkten aan een duurzame en gezonde toekomst, is inmiddels afgerond. Tijd voor een laatste blik op onze kantine en op de toekomst.

Tijdens het project Kantine van de Toekomst is veelvuldig samengewerkt met onderwijs en cateraar Beerens & Berens. Binnen diverse opleidingen zijn deelprojecten geformuleerd die een link hadden met de kantine. Zo hebben Food Designers bijvoorbeeld nagedacht over een nieuw concept in de kantine. Studenten Milieukunde hebben onderzoek gedaan naar mogelijkheden om energie te besparen. En Voedingsmiddelentechnologen hebben onderzocht hoe gezond het assortiment eigenlijk was en aanbevelingen gedaan voor verbetering. Dit zijn slechts een aantal voorbeelden van hoe de kantine betrokken is geweest bij het onderwijs. De opleidingen van de HAS beslaan de hele voedselketen, van grond tot mond. De opleidingen zijn allemaal zeer praktijkgericht.

Om onze studenten in contact te brengen met de praktijk hebben we daarom ook verschillende praktijkfaciliteiten in huis, denk aan de kas, de voedingsmiddelentechnologiehal, de milieuhal en de techniekhal. Deze faciliteiten zijn echter met name gericht op het primaire en/of verwerkingsstuk van de voedselketen. Een faciliteit om het laatste stuk van de keten, namelijk ‘de consument’, te onderzoeken hebben we eigenlijk nog niet in gebruik.

Terwijl de wens van de consument zeer belangrijk is in de hele keten. Hier liggen volgens mij kansen voor de kantine! De kantine biedt een real life commerciële setting waar verkoop van voeding plaatsvindt, waar je te maken hebt met echte consumenten die wispelturig kunnen zijn of juist heel erg gewoontegetrouw, maar die je ook kunt aanspraken/stimuleren/verleiden om bepaalde keuzes te maken. Met name voor modulen op het gebied van consumentengedrag en marketing liggen hier veel mogelijkheden voor leuke projecten en/of onderzoekjes.

Ans Beerens (van cateraar Beerens & Berens) staat zeer open voor samenwerking met het onderwijs. Het levert haar weer suggesties op voor verbetering en geeft haar meer inzicht in de doelgroep. Dus zou je graag binnen je marketing- en/of consumentenmodule gebruik maken van de kantine als praktijkfaciliteit, of zie je bij andere modulen aanknopingspunten voor samenwerking met de kantine, klop dan eens aan bij Ans Beerens! Zij is te bereiken via de kantine (gewoon binnenlopen) of via het algemene mailadres van Beerens & Berens (Groupwise).

Volgende keer in de HAS Beats

hogeschoolgeluiden

Interview met het nieuwe College van Bestuur • Achtergrond: het nieuwe gebouwbeheerssysteem • Project PURE Hubs • Bedrijfsopdracht wint scriptieprijs NVVL 31

hogeschoolgeluiden

mei 2012, jaargang 4, nummer 8 32