buurtkrant van het A-Kwartier jaargang 38 nummer 2 2022
krant
Laurens Stiekema
Mister geveltuintjes Groningen
Titus Blom
100 jaar hengelsport
Dolf Verlinden & Roos Custers verbonden met Oekraïne 1
De A-krant is een uitgave van buurtvereniging Het A-Kwartier in Groningen en wordt vier keer per jaar in een oplage van 2300 exemplaren huis-aan-huis verspreid in de hele buurt. Bij een teveel aan kopij kan de redactie besluiten de kopij verkort, niet of in een volgend nummer te plaatsen. Ingezonden brieven worden niet anoniem geplaatst en de schrijver/ ster is verantwoordelijk voor de inhoud. Leden van Het A-Kwartier ontvangen - per email - automatisch ook het A-mail bulletin met actuele informatie over ontwikkelingen en aktiviteiten. Niet-leden kunnen zich daar voor inschrijven: stuur een email naar hetakwartier@gmail. com o.v.v. 'aanmelding A-mail bulletin'. Nog geen lid en woon of werk je in het A-Kwartier? Persoonlijk lidmaatschap ¤ 12,50 per jaar. Meerpersoons-lidmaatschap ¤ 17,50 per jaar. Informatie op de website: www.a-kwartier.nl Buurtvereniging Het A-Kwartier Banknummer: NL33INGB0005031398 Kamer van Koophandel: 40025343 Website: www.a-kwartier.nl Email: hetakwartier@gmail.com Email A-krant: akrantje@gmail.com Buurtpand De Oude Drogisterij Lage der A 4: Hans Imelman, 050-3125020 Post voor Het A-Kwartier en de redactie van de A-Krant: Reitemakersrijge 18, 9711 HT Groningen Bestuur van Het A-Kwartier: Trinet Holtslag (voorzitter) Klaas van der Meulen (secretaris) Giorgio Achterbosch (penningmeester) Marieke Kremer (e-mail en leden) Evelien (Eef) Alkema (activiteiten) Mark Hömmen
• Politie: 0900-8844 • Meldpunt Overlast: 050-5875885 • Wijkpost Binnenstad: voor klachten over uw woonomgeving 050-3678910 • of: www.gemeente.groningen.nl/ overlast-en-zorg-melden
Verspreiding van de A-krant: Hans en Tineke Mulder, Schuitemakersstraat 7a 06-26769660 / 050-3120413; email: ormu@home.nl Hier kunt u zich ook aanmelden als u wilt meehelpen de A-krant te bezorgen. 2
van de redactie De zomer is aantocht. Terwijl de dagen langer worden (net als de rijen op Schiphol), genieten we van zon, plantsoen en terras. Gelukkig valt er af en toe een flinke bui, zodat hetgeen groen moet zijn niet vergeelt en de boeren hoop kunnen houden op een goede oogst. In deze A-krant treft u weer een bonte verzameling artikelen aan. Hans hoopt de RUG tot nadenken te bewegen in zijn laatste deel van Stad & Student. We nemen een kijkje in de winkel van Titus Blom. Al 100 jaar een begrip in de stad en toch komt niet iedereen er. Tjitske laat ons kennismaken met het begrip 'incomateriaal', u hopelijk niet bekend. Het bestuur van de buurtvereniging informeert u uitgebreid over allerhande zaken, zodat u weer op de hoogte bent van het wel en wee in de buurt. Ook in deze editie ontbreekt een scheepsverhaal niet: we bewonderen ditmaal de Verwondering om daarna met dito blik te lezen over het werk van foto's: Klaas van der Meulen Laurens Stiekema. U heeft nog geen geveltuin? This is your man! Sacha en Hans verwennen ons met poëzie en proza, zoals alleen zij dat kunnen. Daarna ontdekt u een nieuw fenomeen: een winkel van vrolijkheid in de Visserstraat en krijgt u een inkijkje bij Stichting Monument & Materiaal die op Open Monumentendag (10 september) voor elke geïnteresseerde te bezoeken is. Tot slot vertellen buurtgenoten Dolf en Roos u over hun verbondenheid met Oekraïne. Laten we dat gevoel warm houden!
colofon
omslag: Wadapartja-pleintje (foto: Hn Santing)
We wensen u veel leesplezier en danken iedereen die een bijdrage heeft geleverd. (EK) Redactie:
Medewerkers aan dit nummer:
Tjerd van Riemsdijk, Dick Veen, Hans van de Sande, Wilma Mik, Tjitske Zuiderbaan, Henk Sytze Meerema, Esther Klaver (eindredactie), Han Santing (vormgeving & foto's)
Trinet Holtslag, Karlijn Donders, Klaas van der Meulen, Sacha Landkroon (gedicht), Margje van der Neut, Erik Pieterman Kopij voor A-krant 2022 | 3 inzenden vóór 15 augustus 2022
Drukkerij Scholma, Bedum
3
Stad & Student
een lastige combinatie deel 4: bestuurlijke remedies tekst: Hans van de Sande Als de dingen veranderen, zouden ze bestuurd moeten worden. In Groningen gebeurt eerder het omgekeerde: de dingen worden bestuurd met het doel ze te veranderen. Men noemt dat innovatie en dat begrip dragen alle bestuurders hoog in het vaandel. Het fatsoenlijk besturen van een organisatie in een steeds veranderende context wordt in die kringen met minachtig bejegend. 'Op de winkel passen', noemen ze het en dat is in hun ogen iets heel negatiefs. Een echte bestuurder dwingt de wereld om zich aan zijn ideeën aan te passen. Voor veel bewoners van het A-Kwartier zou het een zegen zijn als de bestuurders van Stad en Hogeschool op hun respectievelijke winkel zouden passen en het zou helemaal mooi zijn als ze dat ook nog eens op afgestemde wijze deden. Maar nee, het universiteitsbestuur is vooral bezig met de positie van hun academie op de Shanghai Index, met het laten verrijzen van steeds megalomaner gebouwen in Paddepoel, met internationaliseringsprojecten, met het werven van steeds meer buitenlandse studenten en met het rondkrijgen van een begroting die voor een groot deel opgeslokt wordt door de 4
hobby's van het groeiende leger van Managers. Zodra een Groninger een Nobelprijs krijgt, staan ze vooraan om te roepen dat dat komt omdat Groningen University zo excellent is. Op die manier trachten ze de eer en status op hun eigen conto geschreven te krijgen. In wezen zou je het beleid van de RUG kunnen samenvatten als: maximale status voor de organisatie en zo weinig mogelijk last van studenten en anderen. Ga maar eens naar de website van de RUG: het is daar een aaneenschakeling van behoorlijk stinkende eigen roem en de studenten worden in wezen gedoogd omdat de middelen voor die eigen roem gekoppeld zijn aan studentaantallen. Dat de stedelingen hierdoor wel enorme last van de studenten hebben is voor dit soort mensen totaal oninteressant. Bij de gemeente is dat in wezen niet anders en tenzij de bestuurders besluiten eens samen echt om de tafel te gaan zitten en de problemen van afstemming Stad en Universiteit serieus te nemen, zullen beide partijen langs elkaar heen blijven werken. Voor Groningen University zijn de problemen van Stad en Stadjers klein bier. En voor het Groninger gemeentebestuur is de RUG een zo belangrijke statusfactor en werkgever, dat ze alleen durven uit te halen naar Vindicat, terwijl er in de Poelen van verderf rond de Peperstraat echt wel ergere dingen gebeuren en de morele verontwaardiging over rijkeluiskinderen, in vergelijking met de grote belangen van universiteit en stad, feitelijk niet zo relevant is. Consequentie van dit alles is dat het vertrouwen van de A-Kwartierder in de Universiteit eigenlijk verdwenen is. Daar dragen uitspraken als "Het centrum is onze campus!" al helemaal niet toe bij. Het centrum van de stad claimen voor • links: het prestigieuze Feringa Complex (beeld: RUG) eigen belang en een • boven: prof. dr. Jouke de Vries, voorz. College van Bestuur RUG (foto: RUG) vergaande blindheid voor de belangen van Stadjers is kortzichtig en getuigt niet van de sociale en cognitieve intelligentie die je op een Universiteit verwacht aan te treffen. De Universiteit neemt wel, maar geeft niet. Als dat de cultuur van de organisatie is, dan kun je het de studenten bijna niet kwalijk nemen dat ze in hun eigen bubbel leven. Voorbeeld doet immers volgen, ook als het een slecht voorbeeld is. 5
Titus Blom honderd jaar hengelen
tekst & foto's: Tjitske Zuiderbaan
6
H
ij is al 35 jaar middenstander, maar Titus Franzen heeft er nog geen genoeg van. Vijf dagen per week fietst hij met plezier van Winsum naar Groningen om zijn klanten te bedienen. In juli 2022 bestaat de winkel 100 jaar. Zijn opa begon de zaak achter de Korenbeurs als hengelsport- en sigarenwinkel. Naast hengelsportartikelen verkocht hij later onder meer kattenbakvulling, konijnen en kanaries. De winkel zat ook een tijdje aan de Oude Kijk in het Jatstraat 3. Kocht je daar in 1938 voor 20 cent drie blikjes 'Prima Vischvoer', dan kreeg je '1 Goudvisch gratis'. Op het huidige adres A-straat 12, woonden opa en oma boven de winkel. 'Mijn ouders woonden ook boven de winkel. Ik ben er als het ware achter de toonbank geboren.' De jonge Titus vond het heerlijk om op te groeien in de binnenstad. 'Alle middenstanders woonden nog boven hun winkels en mijn vriendjes dus ook. Dat was een andere tijd.' Vissen als beleving In 1976 kwam hij in vaste dienst in de winkel en kon vader langzamerhand afbouwen. Elf jaar later nam Titus de winkel definitief over, hoewel dit niet altijd vanzelfsprekend was geweest. 'Ik moest in dienst en wilde dan het liefst bij de marine, want ik ben gek op water. Maar met mijn opleiding zou ik alleen in aanmerking komen voor een baan op de wal en daar voelde ik niet veel voor. Toch denk ik nog wel eens terug aan hoe mijn leven eruit had gezien als ik die keus wel had gemaakt. Maar nee, dit is een fantastisch vak, vooral door de omgang met mensen. Het is eerlijk gezegd wel minder geworden door de opkomst van de grote webwinkels, de echte sjeu is er een beetje af. Vissen is een beleving, die je moet overdragen, en daarom is het altijd leuk als je opa's met kleinkinderen of moeders met kinderen ziet binnenkomen. Gelukkig heb ik nog een redelijk grote groep vaste klanten. Maar de jongeren zijn van het gemak. Die bestellen online.' De klandizie bestaat uit alle lagen van de bevolking, van jong tot oud, van hoog tot laag. 'We krijgen veel jongens met ADHD die helemaal rustig worden aan de waterkant. Niet alleen door het vissen, maar door de hele natuurbeleving.' 7
Straatvissen Op dit moment is street fishing de grote trend. 'Dat is eigenlijk niks anders dan met een hengeltje en een netje een wedstrijdje vissen in de stad. Deelnemers geven onderling via een app door wie wat heeft gevangen. Ze maken een foto van de vangst, onthaken de vis netjes op een haakmat en laten hem vrij. In de zomer in de volle zon kan vooral de snoek niet lang buiten het water, die is rap door zijn zuurstof heen. Die moet je dus snel onthaken. Vervolgens houd je hem even vast tot hij weer begint te flapperen en dan laat je hem voorzichtig te water. Ik organiseer jaarlijks van deze wedstrijden, die zijn door het hele land populair.' Het water in de grachten is de laatste 20 jaar steeds schoner geworden, doordat de waterzuivering geavanceerder is en er meer troep uithaalt. 'Er leven nu weer meer vissen. Ook hele grote.' Duurzaamheid in de hengelsport Er zijn al veel dingen verboden op hengelsportgebied, zoals de grote weerhaken, dat moeten nu kleine zijn. De vis moet worden teruggezet en over zeven jaar moet al het lood zijn vervangen door milieuvriendelijk materiaal. 'De hengelsport doet zijn best om loodvrij te worden. Lood hoort niet in het water thuis. Bepaalde kleurstoffen in visvoer mogen ook niet meer.' Ook worden er nu eisen gesteld aan de behandeling van de gevangen vis. 'We zorgen ervoor dat de vis goed wordt behandeld en dat begint hier achter de toonbank. Dat stukje educatie hoort erbij. Toch blijven er altijd mensen die vinden dat vissen verboden moet worden. Nu we een links college krijgen met een vertegenwoordiging van de Partij voor de Dieren, ben ik benieuwd wat dat voor consequenties voor de hengelsport zal hebben. Maar vergeet niet dat sportvissers overal komen, ook op afgelegen plekjes. Zij signaleren als eerste dat een plek bijvoorbeeld vervuild is, of dat er dode vis ligt.' Fluorescerend lokaas Het meest verkochte artikel is in de 100 jaar van het bestaan van de winkel niet veranderd: maden. Er zijn wel andere soorten voer bijgekomen. 'Zo hebben we hennepzaad, gemalen hennepzaad en zelfs geroosterd hennepzaad. Je kunt het weken, tot het gaat kiemen en sommige vissoorten vinden dat extra lekker. Allemaal om de vissen te lokken. Je moet rekening 8
houden met de jaargetijden. In bepaalde periodes moeten de vissen aansterken, dan hebben ze meer calorieën nodig.' Naast lokken met voer kun je ze ook verleiden met lokaas. Kunststof vissen die bijna niet van echt te onderscheiden zijn. 'Vissen zien licht en donker, althans, dat denken wij. En toch doen sommige kleuren en kleurcombinaties het beter dan andere. Vooral gestreepte. Snoek jaagt op baars en die hebben streepjes. Bij donker weer en troebel water gebruik je fluorescerende kleuren.' De nepvisjes zijn ware kunststukjes. 'Er zijn mensen die zelf niet vissen, maar die lokaas sparen.' Ook het materiaal van de hengels is in de loop der jaren sterk verbeterd en zelfs de digitale revolutie is tot de sportvisserij doorgedrongen. 'Er bestaat een app van Sportvisserij Nederland die in verbinding staat met een kunststof bol die je aan een lijntje in het water gooit. Op je telefoon of je smartwatch zie je dan een echo van de bodem. Dat werkt met sonar. Piepjes geven beweging aan. Als je maar vijf uur vistijd hebt, wil je wel graag ergens gaan zitten waar je zeker weet dat er vis zit.' Geen opvolging 'Zo lang ik het nog leuk vind ga ik door. Ik heb een eigen pand en geen personeel. En ik zit in het waterschap Noorderzijlvest, waar ik probeer de belangen van de sportvisser te behartigen. Heerlijk om het druk te hebben, maar wel af en toe met het bootje in Zoutkamp eropuit. Mijn twee dochters nemen de zaak niet over, die hebben andere interesses, maar de tijd is er ook naar. De grote online winkelketens nemen het over, of de dierenspeciaalzaken die de hengelsport erbij doen. En zoals het vroeger was, met hele gezinnen aan de waterkant en moeder met een breiwerkje, zo is het ook niet meer. Toch hoop ik dat het voor volgende generaties een mooie hobby blijft. PS: Titus is erg blij met de herinrichting van de A-straat. Alleen zouden er wel wat meer vuilnisbakken mogen komen. Er is er nu welgeteld 1 en die staat verdekt opgesteld om de hoek in de Sledemennerstraat. 9
UW MAKELAAR IN DE BUURT!
● Lokaal
en enthousiast team in aankoop- en verkoop van woningen ● Gevalideerde taxaties ● Zekerheid, eerlijkheid & transparantie ● No Cure No Pay
● Specialist
Een gratis waardebepaling van uw woning of een vrijblijvend gesprek? Altijd welkom aan de Westersingel 3!
Lana, Maaike, Norbert & Miranda
Westersingel 3 I 9718 CA Groningen I 050 - 760 17 77 Groningen@iQMakelaars.nl I www.iQMakelaarsGroningen.nl
Incomateriaal Tjitske Zuiderbaan
Uit het niets staan er drie grote kerels in plastic pakken in moeders woonkamer. Ik heb ze niet horen binnenkomen. Even tevoren had ik de thuiszorg gebeld en de voordeur alvast opengezet. Mijn zieke moeder moest plassen, maar ik kreeg haar niet uit bed. 's Nachts was ze half onder het bed gevonden door de jongen van de thuiszorg. Hij had haar terug in bed weten te hijsen. Mogelijk heeft ze hierbij letsel opgelopen, waardoor ze nu niet op haar benen kan staan. Of ze is zo verzwakt van de corona. Twee van de drie mannen zijn kaal, de ander heeft zijn lange haar in twee staartjes over zijn schouders hangen. Dat verwart me, is het wel een man? Ik blijf hem/haar aankijken, hij/ zij kijkt terug, zwijgend. 'Mijn moeder moest plassen, maar ze kan niet op haar benen staan,' zeg ik, en ik kijk de mannen één voor één aan. Niet begrijpend staren ze terug, stuk voor stuk zwijgend. Dan gaat de bel, en even later komt de thuiszorgster binnen. 'Maar wie zijn júllie dan?' vraag ik in opperste verwarring aan de mannen in pakken. 'U hebt de huisartsenpost gebeld.' In de consternatie helemaal vergeten. Ik leg uit dat mijn moeder corona heeft en vannacht is gevallen, dat ze onderzocht moet worden, maar eerst moet plassen. Met onverholen tegenzin hijst één van de kale mannen, samen met de thuiszorgster, mijn moeder op haar rollator. Als ze eenmaal zit, laat ze zich als een zoutzak
voorovervallen tegen de zachte boezem van de verzorgster. De arts wil zich niet aan haar vertillen en laat haar terug op bed zakken. 'Is er incomateriaal in huis?' wil hij weten. 'Incomateriaal?' Nu is het mijn beurt om niet begrijpend te kijken. 'Luiers, incontinentiemateriaal.' Nee, moeder is nog hartstikke continent. De thuiszorgster kan het materiaal regelen, maar mijn moeder moet nú plassen. 'Leg maar een vuilniszak in bed met wat handdoeken, dan moet ze het maar laten lopen,' suggereert de kale arts, terwijl hij haar heup op mogelijke breuken onderzoekt. Ik loop naar de keuken om een vuilniszak te pakken en wanneer ik terugkom, kijk ik recht in het ontblote geboortekanaal waar ik 66 jaar geleden ben uitgefloept. Dodelijk vermoeid van al dat gesjor aan haar lijf, valt moeder zonder te plassen in slaap. Met haar wijd open mond herinnert ze me aan mijn stervende schoonvader, die lag er precies zo bij en dat heeft maar een paar uur geduurd. Paniek maakt zich van mij meester. Tegelijkertijd kan ik een gevoel van opluchting niet ontkennen en wil ik zeggen, toe maar, ga maar, het is mooi geweest. Ze is 98 en tot nu toe zelfstandig, het is bijna ondraaglijk om haar zo afhankelijk te zien. Dat is ook het laatste wat ze zelf heeft gewild. Een paar uur later kan ze haar plas niet meer ophouden, maar ze is intussen voorzien van incomateriaal. 'Ik pies in mijn broek,' roept ze paniekerig vanuit de slaapkamer en verslagen mompelt ze erachteraan: 'godverdomme'.
11
De culinaire cadeaushop Grote Kromme Elleboog 8 telefoon 050 31 88 451 www.leuklekker.nl
van het bestuur • Het eind januari gestarte bestuur is geregeld bij elkaar geweest omdat tal van zaken geregeld moest worden. Van het thuis raken in de administratieve en archiefsystemen tot en met het opstarten van de organisatie van onze activiteiten en werkgroepen. Dit wordt allemaal energiek opgepakt. En gelukkig mogen we ook weer van alles. Onze buurtbewoners hebben daar duidelijk net als wij weer zin in; onze eerste activiteiten werden goed bezocht. En we krijgen hulp van alle kanten. Die is heel welkom, want wij kunnen niet alles alleen. De werkgroepen vullen zich langzaamaan en ook ontstaan er spontaan commissies. Laten we met elkaar deze energie vasthouden en onze buurt wordt nog mooier en gezelliger dan hij al was! • Erelidmaatschap voor Fleur Woudstra Op donderdag 24 maart werd in een zeer gezellige en goed bezochte bijeenkomst in de Oude Drogisterij afscheid genomen van Fleur Woudstra. Bewoners uit het AKwartier, oud-bestuursleden, medewerkers van de gemeente, vrienden en bekenden kwamen Fleur de hand schudden, zoals rechts Warmolt Brouwer. Hans van de Sande las een aan Fleur gewijd sonnet voor. Klaas van der Meulen sprak namens het bestuur van Buurtvereniging AKwartier enkele woorden. Fleur is vanaf het begin actief geweest in de Buurtvereniging. Met grote inzet, toewijding en volharding is er met haar inzet veel tot stand gebracht in het A-Kwartier. Met enthousiasme vertegenwoordigde Fleur de vereniging in diverse gremia: het 3MO, het Cultureel Platform Cultureel Erfgoed en meer. • Reguliere ALV en huldiging erelid Esther Klaver Voor de pauze komen de serieuze zaken aan de orde: alv-notulen, werkplannen, vooruit- en terugblikken, bestuurssamenstelling, personalia, werkoverleg met de gemeente, financieel overzicht en kascommissie. Dan is het tijd voor een hapje en een drankje en de huldiging tot erelid van Esther Klaver vanwege haar jarenlange 13
verdiensten als voorzitter van onze buurtvereniging. Zij blijft gelukkig betrokken bij de buurtvereniging. Als cadeau is er een optreden van spoken-word-performer en huisdichter van de A-krant Sacha Landkroon (zoon van brugwachter Henk Landkroon die lange tijd de A-brug en de Visserbrug bediende). Hij draagt voor uit eigen werk. Zijn gedichten, met als titels: Simon brengt soms het verleden tot leven; Brokstukken der beschaving, Bietencampagne, Swastika Home, A-Kwartiertje, kenmerken zich door een zeer persoonlijke stijl en inhoud. Het viel goed in de smaak. • Noordelijk Scheepvaartmuseum wordt Museum aan de A Tegen de vijftig bezoekers waren bij de buurtborrel in het Noordelijk Scheepvaartmuseum. Het museum sluit binnenkort voor een ingrijpende verbouwing. Directeur Nicolette Bartelink licht de plannen toe. Als alles meezit heeft het huidige museum tegen 2024 een complete make-over gehad en opent het onder de naam Museum aan de A (kortweg MADA). De nadruk gaat van scheepvaart naar de Groninger geschiedenis. • Buurtarchief 1985-2013 naar de Groninger Archieven Door een voor de gelegenheid uit buurtbewoners samengestelde commissie is het papieren archief aan kant! Twee middagen is er in een door het Der Aa-Theater beschikbaar gestelde ruimte hard doorgewerkt om stukken te selecteren en sorteren. Nu zit het historische archief in zo'n 15 archiefdozen. Genoeg interessant materiaal voor een boek of promotieonderzoek over een lange tijd betippelde en geraamde buurt en de gewenste omslag naar een leefbare, aantrekkelijke historische wijk. • Columns Na een oproep aan de leden van Buurtvereniging A-Kwartier meldden zich zes belangstellenden voor de functie van columnist voor de website. Om de twee weken verschijnt er een column van de hand van Hans Alders, Evelien Alkema, Mark Hömmen, Klaas van der Meulen, Hans van de Sande en Tjerd van Riemsdijk. In dit ritme schrijft elke columnist om de twaalf weken een column. Lentekriebels opruimactie De tulpen staan in bloei en het zonnetje laat zich af en toe zien. Dat is aanleiding om mee te doen aan de jaarlijkse opruimactie van de gemeente Groningen: Lentekriebels! Na twee uren en enkele kuubs afval, waaronder ontstellend veel peuken, raken de ondergrondse containers stampvol. Er wordt nagepraat en geborreld in Atelier Hinke Veenstra (Visserstraat 53). Spontaan worden twee commissies in het 14
leven geroepen: een Opschooncommissie die maandelijks een rondje wijk gaat doen en een Geveltuinenjury die een prijs gaat uitreiken voor de fraaiste geveltuin in het A-Kwartier. De Opschooncommissie is intussen van start: elke eerste maandag van de maand start de club om half vijf bij de Visserbrug, voor materiaal wordt gezorgd. Sluit aan en ruim lekker wat rommel op! Contactpersoon: Ellen Spits, tel. 0610015010. • Workshop Klassieke Academie De ingang naar de Klassieke Academie zit nogal verstopt aan het A-Kerkhof naast boekhandel van der Velde. Het was een unieke gelegenheid om binnen te kijken in het enorme pand, voorheen onderdeel van de firma Zwartsenberg. Voorzitter Henri Hendriks vertelde over het ontstaan van de Academie als reactie op het verdwijnen van de klassieke vorming aan de andere academies in het land, waardoor kennis en vaardigheden, zoals anatomie, perspectief, kleurenleer en compositie, het goed leren waarnemen, construeren en vormgeven dreigden te verdwijnen. We konden onze eigen aanleg testen tijdens de workshop tekenen aan de A, onder leiding van Jille van de Veen. Aansluitend was de evaluatie van ons werk onder het genot van een geanimeerde buurtborrel.
foto's: Han Santing
• Aankomende activiteiten Op zondag 26 juni kunt u Zondags Fietsen met Henk (Bij Mooi Weer). Start is om 13.30 u. voor de Oude Drogisterij, Lage der A 4. Bij mooi weer wordt er traditioneel neergestreken op een terrasje. Als het regent wordt er niet gefietst. Rond de zomer hebben we verder in voorbereiding: een zomerse avondwandeling onder begeleiding van zwerfvogel.nl en een Groninger taalactiviteit met onze buurtgenoten van het Groningen Centrum Taal & Cultuur. • 3MO Op het driemaandelijks overleg met onze wijkwethouder Roeland van de Schaaf en diverse ambtenaren van de gemeente zijn onderwerpen doorgesproken die aandacht (blijven) vragen: geluidsoverlast, aantasting sociale cohesie door en overlast vanuit sommige Airbnb's en Short Stay voorzieningen, zwerfvuil rondom afvalcontainers, 15
Kunstatelier Noes Met werk van Beeldend Kunstenaar Annuska ‘t Hart
Geopend op afspraak en iedere zaterdag van 13.00-17.00 u
Pottebakkersrijge 13 9718 AG Groningen Telefoon 06-30109303 Website www.annuska-t-hart.nl
fietsen en reclameborden op de trottoirs, darkstores, voldoende betaalbare parkeerplekken voor onze eigen bewoners en hun bezoekers en een schone en zo prettig mogelijke woonomgeving met veel meer groen. Het is het laatste overleg waarbij Roeland van der Schaaf onze wijkwethouder is. Wij willen hem (en ook zijn ambtenaren) van harte bedanken voor het oprecht luisterend oor en de inzet voor onze buurt. Natuurlijk gaat nog niet alles zoals wij graag zouden zien, maar er gebeurt zeker niet niks. • Start werkgroepen Er zijn inmiddels twee werkgroepen gestart. Een werkgroep 'Activiteiten' met bestuurslid Evelien Alkema, Hubert Nauta en Richard Krikken gaat maandelijks een leuke activiteit organiseren. Deze werkgroep bedenkt een alternatief voor het in 2020 door Corona gecancelde lustrum. De tweede werkgroep gaat zich bezighouden met problemen die zich voordoen in A-Kwartier als gedeelte van de binnenstad. Werkgroepleden zijn: bestuursleden Trinet Holtslag, Giorgio Achterbosch en Klaas van der Meulen en daarnaast Hans Alders, Richard Krikken en Femia Wortelboer. Het eerste van een voorgenomen zeswekelijks overleg is achter de rug. • Advies Ook de komende tijd wordt weer van alles georganiseerd. Niet alles is al bekend bij het ter perse gaan van de buurtkrant. Daarom raden we iedereen aan de website a-kwartier.nl en de mailberichten van Buurtvereniging het A-Kwartier in de gaten te houden. Krijgt u de mailberichten nog niet, meld u dan aan voor het A-bulletin aan via hetakwartier@gmail.com. U hoeft hiervoor geen lid te zijn van de buurtvereniging. Maar mocht u ook lid willen worden, dan kan dat natuurlijk ook. Dit kan via hetzelfde mailadres.
DESIGN MEUBELEN VERLENGDE VISSCHERSTRAAT 1 9718 JA GRONINGEN TELEFOON 050 - 314 36 22 MOBIEL 06 - 30 899 191 INFO@HOEKJEGRONINGEN.NL
WWW.HOEKJEGRONINGEN.NL
17
Bewondering voor de Verwondering tekst: Dick Veen | foto's: Han Santing 18
M
ijn eerste ontmoeting met de Verwondering was in het dorpje Winneweer. De Verwondering lag afgemeerd voor café Zaagman. Ik reed daar vaak langs het water en had nog nooit zo'n groot schip in het Damsterdiep gezien. In mijn herinnering lag het hele kanaal vol en was de, aan de overzijde van het water gelegen, hout- en keukenfabriek Nanninga, lopend en met droge voeten te bereiken. Normaal gesproken zag je wat pramen die gebouwd werden bij Apol scheepwerf te Wirdum, soms een houtvlot voor de fabriek of een roeibootje, maar dat was het dan ook. Pleziervaart op het Damsterdiep was er nagenoeg nog niet, en oude vrachtschepen zag je er evenmin. In werkelijkheid was de 204 ton metende Waspikker klipper (met een echte Waspikker kont) te klein geworden voor de beroepsvaart en in die hoedanigheid dan ook afgedankt. Het lag te wachten op haar lot.
IJzer In 1894 liet schipper Warre te Waspik de Anna Maria bouwen, een door zeilen voortbewogen vaartuig. Het werd een S-spant, een snelle zeiler. Zijn vorige schip was nog van hout geweest, maar de moderne tijden brachten iets nieuws: ijzer! De Anna Maria werd dan ook een metalen schip. Schipper Warre voer op de Rijn en bracht vracht van en naar Duitsland. Toen het zeilen te veel reistijd ging kosten, werd het schip gebruikt als 'sleepschip': een sleepboot bracht schepen, zoals de Anna Maria, in een lang lint van 2 tot 6 schepen 'naar boven' (stroomopwaarts). Stroomafwaarts werd er dan wel gezeild en werd er bovendien handig gebruik gemaakt van de stroom ('stevelen'). Motorisering De modernisering ging door en om de Anna Maria up to date te houden werd het schip uitgerust met een lamme arm: een schroef die aan de zijkant van het schip werd aangebracht, zoals op de foto rechts (niet de Anna Maria) is te zien. Hiermee hield de ontwikkeling niet op: eind jaren 30 werd er een motor ingefoto: Leo Schuitemaker bouwd en was het schip klaar voor de toekomst. Deze toekomst duurde tot 1956 toen het schip verder werd aangepast: de 'den' (opstaande rand in het dek) werd verhoogd, zodat er meer kubieke meters laadruimte werd gecreëerd, de klipper kop werd rechtgetrokken en er kwam een nieuwe motor in. Voortaan werd het schip voortgestuwd door een 110 PK Mercedes. 19
Het einde brengt een nieuw begin 82 jaar na de tewaterlating kwam een einde aan het gebruik van de Anna Maria als vrachtschip. Anna Maria was oud, versleten, te klein en alleen nog geschikt voor de sloop. Een klein sprankje hoop ontstond toen de idee ontstond haar naar Suriname te brengen, maar de onafhankelijkheidsperikelen deden het plan mislukken. In 1977 kwam er nog één laatste kans: besloten werd een advertentie te plaatsen om het schip te verkopen. Just Vink was ondertussen druk bezig met een theater: het Microtheater, een theatertje met 100 plaatsen. Omdat deze opzet Just erg beviel, wilde hij graag een microtheater voor zichzelf. Toen hij de verkoopadvertentie van Anna Maria las, wist hij het direct: dit schip wordt mijn eigen theater. Voor 18.000 gulden werd Just de nieuwe eigenaar van Anna Maria en hij herdoopte haar Verwondering. Als acteur kon Just inmiddels aan de slag bij Genesius in Groningen. Dat leek hem een prachtige uitvalsbasis voor het schip. Nu zou hij ook op het Wad kunnen varen; een vaargebied dat hem erg trok. De Verwondering werd omgebouwd tot een theater met ruim veertig zitplaatsen. Just was de schipper, bikker en schilder, maar ook de schrijver, regisseur en soms zelfs speler. Theater te Water werd zijn baan, het schip zijn bestaan. Het ruim was het deel van het schip waar spelers en publiek elkaar ontmoetten en kon voor elke voorstelling vrij worden ingericht. Zo was het de ene keer een slavenschip en een andere keer een circus, kapsalon of
• boven: Just Vink met zoon Bram op het toneel in en aan dek van de Verwondering. • onder: Theater te Water aan de Hoge der A (foto: DvhN) en • rechts: de Verwondering aan de Sluiskade.
20
een kantoor. Het schip maakte vele reizen door Groningen, Friesland en Drenthe. Maar ook Rotterdam en Amsterdam werden aangedaan om de prachtige voorstellingen letterlijk 'aan de man' te brengen. In de zomer kon je de Verwondering vinden op de Koffieboonplaat waar het als vakantieverblijf diende voor Just en zijn gezin. Wat er ook aan boord gebeurde, vrachtvervoer, toneel, of vakantie, het onderhoud ging door. IJzer roest, dus er was altijd wat te doen. De Mercedes werd vervangen door een Daf. Het geluid van laden en lossen was vervangen door muziek, tekst en gelach. Het maakte voor het schip geen verschil. Zo'n drieduizend speelavonden werd het ruim gevuld met publiek. 1894-2022 Inmiddels bestaat Theater te Water niet meer, maar is het Podium Verwondering geworden. De scheepsnaam klopt als een zwerende vinger: 83 jaar lading, 45 jaar toneel, daar past verwondering bij en zeker ook bewondering! 128 lange jaren is dit schip werkzaam geweest en nog steeds is haar tijd niet voorbij. Zolang Just het leuk blijft vinden en zolang het publiek blijft komen zal Podium Verwondering blijven bestaan. Zonder het schip Verwondering geen Podium Verwondering. Dus blijft het schip in de winter te vinden aan de Sluiskade en in de zomer aan de Hoge der A, een verrijking van ons A-Kwartier. Toen ik het schip voor het eerst zag, moest ik ervoor naar Winneweer. Nu kijk ik in de zomer uit het raam en zie ik een stukje geschiedenis dat nog steeds toekomst heeft. Een blijvende herinnering aan tijden die geweest, maar gelukkig nog niet voorbij zijn.
21
Laurens Stiekema Mister Geveltuintjes Groningen
tekst: Klaas van der Meulen | foto's: Han Santing 22
D
e mooiste? Hoek Minerva - oude Groninger Museum. Dan een paar in de Visserstraat en Hoekstraat. Turftorenstraat. Hoek Vissersbrug - Hoge der A. Muurstraat. Maar de meest complete serie geveltuinen is te bewonderen aan de Schuitemakersstraat. Een rood huizenblok blinkt uit met een synchrone, organische serie geveltuintjes. 'De Schuitemakersstraat hoort wel bij de top van geslaagde geveltuinprojecten. Waarschijnlijk een jaar of vijf, zes jaar geleden aangelegd.' BinnensteBuiten Mister Geveltuintjes Groningen is onbetwist Laurens Stiekema (foto rechts). 'Mijn grootste angst is ooit in een geveltuin begraven te worden,' vertelt Stiekema met een lach. Van oorsprong is hij hovenier. Hij woont in Winsum, is 62 en werkt al 36 jaar voor de gemeente Groningen. Op tv was hij te bewonderen in het programma BinnensteBuiten. Met een collega zag je hem door de stad struinen, overal een verhaal vertellend. 'Winkelbedrijven geven de voorkeur aan gevelgroen: planten die de etalages vrij laten. Weelderige wingerds, blauwe regens, klimhortensia's en woekerende groenblijvende hedera's.' Tegelwippen Geveltuintjes zijn hot. Ze zijn (in de regel) maximaal anderhalve tegel diep en de bewoner van het erachter liggende huis • Van boven naar beneden: 1) Schuitemakerstraat: synchroon en organisch. Deze straat kon en kan wel wat groen gebruiken. 2) Turftorenstraat: de geveltuin kan je ook vrijwaren van teveel fietsen voor je huis. 3) Dwarsstraat: de bewoner wilde een tuintje, maar ook ruimte om de motor te parkeren. 4) Dwarsstraat: prachtig, maar let wel op met de keuze van planten of bomen. Sommige groeien per jaar een meter of meer. Foto links: Sledemenner-straat, groenkampioen van het A-Kwartier.
23
bepaalt de breedte. Via de website van de gemeente Groningen kun je een geveltuin aanvragen. Om van een stuk stoep een tuin te maken, moet je 'tegelwippen'. 'Dit woord bestaat zo'n vier jaar, het ontstond in de tijd dat er veel werd gesproken over biodiversiteit. Er verschenen beleidsnotities over groenparticipatie, ecologische ontwikkelingen in wijken, waterbeheersing en meer. Het houdt in dat tegels worden verwijderd en er ruimte ontstaat voor tuinen of tuintjes. Regenwater kan dan beter door de grond worden geabsorbeerd en hoeft niet in de riolen te verdwijnen. Wij zitten nu op zo'n 3.500 geveltuinen in ruim tien jaar! En vergeet niet, door de ontstane relaties met buurtbewoners blijven er altijd vragen binnenkomen.' Op kosten van de gemeente 'Een trend is dat jonge gezinnen aanvragen voor geveltuinen doen. Ze willen iets doen aan de biodiversiteit en dan zijn kleinschalige tuintjes ideaal. We zijn ook actief om en rond scholen. We hebben nogal wat pleinen heringericht en nu zijn we samen met IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid) bezig met Tiny Forests en wordt er geld vrijgemaakt voor vergroening van schoolpleinen. Groningen is uniek in Nederland. Uit een vergelijkend onderzoekje is gebleken dat Groningen de enige gemeente is die de geveltuinen op haar kosten aanlegt. Dat kan stimulerend werken. De financiën voor geveltuinen komen uit de rioolheffing. En kwaliteit staat bij ons voorop. Op een bepaald moment ontstond er een NK Tegelwippen. Vorig jaar werd duidelijk dat Groningen rivaal Leeuwarden glansrijk heeft verslagen.' Extra ontstening 'Er is onderzoek gedaan naar stadsdelen waar hittestress is. Voor Minerva bijvoorbeeld aan het Zuiderdiep. Dan wordt er actie ondernomen en sneuvelt asfalt ten faveure van waterdoorlatende • Van boven naar beneden: 1) Pottebakkersrijge: eigen initiatief levert ook mooie resultaten op. 2) Muurstraat: na het verdwijnen van de prostitutie wordt duidelijk hoe mooi dit stukje buurt kan zijn. 3) Noorderhaven: de geveltuin kan ook omhoog zoals hier met wijnranken. 4) Dwarsstraat: klassiek en eenvoudig. 5) Westerhavenstraat: ook een straat die de laatste jaren behoorlijk groen is gaan kleuren.
24
ondergrond. Wordt het een stuk mooier, duurzamer en biodiverser van. Vaak word ik opgeroepen om advies te geven. Bovengemiddeld vaak zelfs. Zeer leuk werk. Naast de sportterreinen en de begraafplaatsen zijn geveltuinen nu mijn core-business. Steeds vaker worden burgers betrokken bij ecologische ontwikkelingen. We hebben de tijd van verduurzaming in de voedselvoorziening gehad. Iedereen wilde een moestuin. Nu zijn het geveltuinen die de ranglijst aanvoeren.' Fiets of voortuin 'Wij zijn bijna overal in de stad bezig. In de Oosterparkwijk minder natuurlijk, want daar zijn al veel voortuinen. De Plantsoenbuurt en Oosterpoort voerden lang de boventoon. Nu zijn Vinkhuizen en Paddepoel de hotspots. Een hele uitdaging. In het A-Kwartier is er veel gedaan aan verbetering van de leefbaarheid. In straten als de Hoekstraat en Muurstraat is de prostitutie verdwenen en is nu meer groen. In het Ebbingekwartier, even een zijstraat, zijn we bezig met tuinomranding van cortenstaal. Dat heeft een geweldige uitstraling en neemt weinig ruimte in. Over ruimte innemen gesproken: vergelijk eens de ruimte die fietsen innemen en de geveltuintjesoppervlakten.' Noodzaak tot vergroening Of de gemeentemedewerkers ook aanbellen bij al te lang aarzelende bewoners om hen op de geveltuinkansen te wijzen? 'Nee hoor, we geven graag het voorbeeld en • Van boven naar beneden: 1) Reitema- hopen dan dat de bewustwording groeit en het wordt kersrijge: binnentuin in het nieuwe Blockhouse. Nu de gevels nog. 2) Westernagevolgd op brede schaal. Vaak is er een tegenbinnensingel/Sledemennerstraat: groen- stemmer, maar soms zie je die bijdraaien gaande het voorziening (waaronder fruitbomen) proces. Het gemeentebestuur is doordrongen van i.s.m. bewoners, gemeente en woning de noodzaak tot vergroening, met wijkwethouder bouwvereniging. 3) Westerhavenstraat: groen als protest tegen fietsenoverlast. Glimina Chakor als motor. Het leuke van mijn werk 4) Akerkstraat: elke bewoner die een is dat ik meestal 'bottom-up' werk en niet, zoals bij geveltuintje wil, wordt vooraf geïnfor- veel andere afdelingen, 'top-down'. Ik kan je zeggen meerd door de gemeente over de mogedat dit me veel beter bevalt. We stropen de mouwen lijkheden. Hier moeten de bewoners nog op, op weg naar hoogwaardig natuurgroen.' even wachten op de herinrichting. 25
Het Juridisch Spreekuur gratis juridisch advies
www.hetjuridischspreekuur.nl
Er stond een straffe zuidenwind toen ik op mijn dagelijkse wandeling het fraaie stukje tuin naast het oude museum betrad, dat een van de haast geheime charmes van de A-buurt vormt. De poort daarvan, uitgevoerd in bruin cortenstaal, is uitgespaard in een omheining van hetzelfde materiaal. Machtige platen waarin onregelmatige maar fraai afgeronde gaten zijn gebrand. Twee dames kwamen me uit de tuin tegemoet, lichtelijk verward en gehaast. Ik zag dat op hun kleding natte plekken zaten. Even verderop zag ik waarom. De Bolle Fontein was op hol geslagen. De fontein is, evenals de omheining, een kunstwerk van onze ex-buurtgenoot Noud de Wolf. De kunstenaar zelf is een haast mythische kruising tussen Beeldhouwer en Smid. Zijn Wagneriaanse werkplaats in de Visserstraat lag destijds vol aambeelden, kettingen, ankers, gigantische bouten en moeren en vele andere ijzeren voorwerpen die hij van tijd tot tijd - als hij zich daartoe geroepen voelde -, aaneensmeedde tot krachtige symbolen van macht. Zo ook smeedde hij eenmaal ijzeren platen tot een grote halve bol, een soort gigantische vrouwenborst die uit de aarde rijst en op de plaats van de tepel een gat heeft waar water uit kon spuiten: de Bolle Fontein. Onder allerlei condities heb ik het kunstwerk gepasseerd op mijn stadsronde en steeds zag ik andere aspecten. Ik heb haar gezien in de brandende zon, geheel verdroogd, maar ook met de zon spelend, de waterstraal regenbogen vormend. Ik zag haar in de herfst met plakkende bladeren er aan en in de winter, overdekt met een schitterende laag ijs. Deze keer zag ik haar terwijl een machtig straal omhoogschoot en me op de zuidenwind in een regen van fijne druppels hulde. Ik keek nog even naar de vluchtende vrouwen om en stond toen stil van bewondering voor dit nieuwe aspect van de fontein in de tovertuin. Omdat ik wel wat nat aan het worden was, pakte ik snel mijn camera en maakte tegen de wind in een foto van de bruisende straal. Dat was net op tijd, want direct nadat ik de foto nam had de onzichtbare bediener zijn fout ontdekt en de straal teruggebracht tot burgerlijke proporties. De resulterende foto onthulde dat de straal een gat had geboord in de hoge bewolking. Straalfontein (foto & tekst: Hans van de Sande) 27
Winkel in vrolijkheid
D
tekst: Hans van de Sande | foto's: Han Santing
e Visserstraat was vroeger een echte winkelstraat, maar die tijd ligt reeds ver achter ons. Aan de vorm van de gevels kun je soms nog zien dat er vroeger een winkeltje in was gehuisvest. Er zijn er in de loop der tijd vele verdwenen, maar er is ook wat bijgekomen: een moderne gevel van staal en glas en daarachter een heleboel kunst. Als je binnenkomt stap je in een vrolijke kruising van een galerie, een museum, een atelier en een centrum voor kunstonderwijs. Al is het niet altijd open, je zou het toch een 'kunstwinkel' kunnen noemen. In dit artikel gaan we u daarover nader inlichten. De afgelopen decennia woonde in het 'stalen huis' beeldhouwer Noud de Wolf, maar die is enige tijd voor de corona uitbrak naar elders verhuisd. Het huis werd vervolgens gekocht door een echtpaar dat lang door Nederland had gezworven en een definitieve woonplek in het stadshart van Groningen ambieerde: Evert van Gelder en Hinke Veenstra. Evert werkt met overgave in de commerciële sector en Hinke met evenveel enthousiasme in de 28
kunst. Ze had na de verbouwing algauw de benedenverdieping als atelier en tentoonstellingsruimte ingericht en begon met groot enthousiasme aan de uitbouw van haar eigen kunstimperium. Hinke is een kind van de jaren zestig en bezocht de academie Minerva, waar ze afstudeerde in de richting grafische vormgeving. Al snel bleek dat het klassieke handwerk over zou gaan in ontwerp via de computer. Hinke was één van de eerste grafische ontwerpers die het handwerk met de wereld van de automatisering wist te verbinden. Haar man Evert moest vanwege zijn werk enige malen verhuizen, waardoor Hinke elke keer weer opnieuw een nieuwe klantenkring moest zien op te bouwen. Er was gelukkig veel werk voor een veelzijdig grafisch ontwerper. Contacten werden snel gemaakt en de opdrachten stroomden binnen. Op zich leuk werk, maar een minpunt was dat de commerciële opdrachtgevers steeds wijzigingen in het ontwerp wilden doorvoeren. Dat is iets waar je, zoals Hinke dat uitdrukt, 'hoorndol' van wordt. Toen haar dochter geboren werd en het geboortekaartje een groot succes bleek, ging ze zich steeds meer richten op het vrije schilderen en steeds minder op commerciële opdrachten. Kaartjes ontwerpen, kinderboeken illustreren, schilderijtjes maken die leuk zijn voor de kinderkamer en zo af en toe een portretje. Het resultaat is een overweldigende diversiteit van grappige en luchtige schilderijen, aquarellen en wat dies meer zij. Hinke is een vrolijke vrouw en dat zie je goed aan haar oeuvre: veel vrolijkheid, veel originele onderwerpen en veel productie. Als ze eenmaal een stuk of wat schilderijen over een bepaald onderwerp af heeft, krijgt ze weer
• links: Visserstraat 53: het stalen huis • boven: schilderijen van Hinke Veenstra (foto's: H.V.) • onder: achterin het atelier/de winkel: een grote vitrinekast met nostalgie, waaronder een deel van de verzameling oliespuitjes van vader en miniatuur trechters van moeder, speelgoed en andere memorabilia
29
ideeën over een ander onderwerp en zo blijft ze zich steeds vernieuwen. Dat creatieve en innovatieve doet vermoeden dat ze, zoals zoveel kunstenaars, nog een stukje van de kinderziel behouden heeft en daar is ze trots op. Gezien hetgeen ze allemaal tot stand heeft gebracht moet ze ook serieuze kant hebben. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de organisatie van haar winkel en uit de vele goed draaiende groepjes die ze in de loop der jaren schilderlessen heeft gegeven. Zo heeft ze bijvoorbeeld voor groepen studenten (van Albertus Boven de deur staat als eye catcher een tandemof tijdens de Kei-week) workshops gegeven, waar ze brommer, een cadeau van vader Veenstra voor hen leerde logo's te maken of T-shirts te ontwerpen. zijn tweelingdochters op hun 17e verjaardag. Omdat Hinke uitblinkt in soepelheid van geest kun je als opdrachtgever met haar veel, zo niet alle kanten op. Als passant kun je dit alles bezichtigen en bevragen. Zie je Hinke achterin de zaak zitten dan is ze aan het werk, maar ze vindt het helemaal niet erg om gestoord te worden. Sterker nog: vaak hangt een bordje met WELKOM aan de deur en eigenlijk moet je dan wel naar binnen. Doe dat dan ook gerust, het verplicht je tot niets, een leuk gesprek is voor Hinke al genoeg. Eigenlijk heeft onze buurtgenoot dus een winkel in vrolijkheid. Het begin van een nieuw soort winkelstraat?
30
Ritz Bar, Pottebakkersrijge 2 1978, foto: Frank Straatemeier (RHC Groninger Archieven)
van verlangen en we branden een kaarsje voor haar als motten bij maanlicht dansten wij totdat de vogels het licht van de volgende ochtend begroetten we legden elkaar woorden in de mond tot de morgenstond toe en gaven stamgasten namen als Haak & Meneer Rien & Aaaarend terwijl we liters metaxa achterover klokten tot we sterren zagen spiegelen in neergeslagen ogen waar de slaap zich prepareerde voor een staatsgreep als een voorgesynchroniseerde versie van onze relatie die tot vandaag de dag standhoudt terwijl de bar en haar keepster door de jaren heen de geest hebben gegeven de pijp terzelfdertijd uit en aan Maarten terwijl ik terugdenk aan die dagen spuw ik woorden en daden uit het borrelde bij het zien van de foto weer even omhoog in mijn donkere kamer
31
sacha landkroon
we brandden
we nemen de sneltrein dwars door de jaren grote god wat lijkt het lang geleden dat roken nog mocht en bakken vol as op de toog en de kaarsen hun vet langs flessenhalzen lekken lieten als hitsige voorbodes van wat er later allemaal achter de rits vandaan zou komen sappen die stromen en mannen die komen en komen en gaan of er ooit weer scabreuze schavuiten schalkse daden zullen begaan laten we liefst in het midden als we stilstaan bij roemruchte dagen met Manny die aanstekers jatte alsof je ze je oude vlam was Amsterdammers schonk bij de vleet of haar leven d’r van af hing en later haar laatste levensadem gaf aan blessuretijd van oranje een tragisch heengaan in het harnas
dichter bij toen
navigeren door het onuitgesprokene
Stichting Monument & Materiaal een bewaarplaats vol historie
tekst: Erik Pieterman | foto's: Jaap Buist | illustratie: Katja Heid
In het A-Kwartier bevindt zich een voormalige 'bewaarplaats'. In de negentiende eeuw werden overal in het land zulke plaatsen gesticht om jonge kinderen van de straat te houden. Het motief was vaak louter praktisch. Zo gingen veel vrouwen aan het werk en hun kleine kinderen moesten toch ergens blijven. Niet elke bewaarplaats had dezelfde opzet; bij de ene plaats lag het accent vooral op het bewaren c.q. opvangen van de kinderen, terwijl bij een andere al meer aandacht was voor vorming en onderwijs. Men spreekt dan eerder over een bewaarschool dan een bewaarplaats. Heden ten dage is de Westerbewaarschool (Westerbinnensingel 48) nog steeds een belangrijke bewaarplaats. Alleen worden er nu geen kinderen meer opgevangen, maar wordt er historisch bouwmateriaal opgeslagen door Stichting Monument & Materiaal. Deze stichting is in 1983 opgericht en heeft als doel: • opslag en hergebruik van oud bouw- materiaal • rapporteren over archeologisch onderzoek • promoten van de cultuurhistorie Er wordt een breed scala aan historisch bouwmateriaal opgeslagen in het 32
depot. Dat varieert van verschillende typen deuren, glas-in-loodramen, wand- en vloertegels en trap-onderdelen, tot schouwen (zowel van hout als marmer). Het bouwmateriaal wordt tegen een schappelijke prijs ter beschikking gesteld aan eigenaren die hun pand weer in oude glorie willen herstellen. Soms verblijft het bouwmateriaal zeer kort in het depot van de stichting. Voor deurbeslag is vaak binnen een paar dagen al een geschikt pand gevonden waar het herplaatst kan worden. Maar er is ook bouwmateriaal dat jaren in het depot blijft opgeslagen, voordat het een nieuwe bestemming krijgt. Zo is recent een unieke schouw bestaande uit diverse decoratieve groene tegels verkocht, nadat deze tientallen jaren in het depot heeft gelegen. Bijzonder is bovendien dat deze schouw wordt teruggeplaatst in het historisch pand aan het Hereplein, waar het ooit uit is gehaald. Woont u zelf in een oud gebouw dat zich niet meer geheel in oude stijl bevindt? Neem dan gerust eens contact met ons op om te zien of wij bouwmateriaal in depot hebben dat misschien een goede plaats in uw pand zou kunnen krijgen. Bent u niet op zoek naar historisch bouwmateriaal maar toch nieuwsgierig naar ons depot? Dan biedt de Open Monumentendag op 10 september aanstaande een mooie gelegenheid om eens bij ons binnen te kijken. Behalve een rondleiding door het pand kunt u dan ook rondstruinen op onze rommelmarkt. De rommelmarkt biedt voor elk wat wils, variërend van klein bouwmateriaal tot diverse curiosa. Dit jaar staat de Open Monumentendag in het teken van duurzaamheid, een thema dat nauw is verweven met het doel van onze stichting! 33
Dolf Verlinden
Roos Custers
intens verbonden met Oekraïne tekst: Wilma Mik
Wie 's avonds over de Lage der A wandelt en een blik naar de overkant werpt, ontwaart boven in een van de Adrianipanden een Oekraïense vlag. Daar wonen Roos Custers en Dolf Verlinden. Kunstenaars, buurtgenoten en hartstochtelijke liefhebbers van het land Oekraïne en verbonden met veel van de inwoners.
foto: Han Santing
Na heel wat trappen betreed je het appartement. Sfeervol, met tal van kleuren, een schitterend uitzicht en een prominente plaats voor hun twee katten. Dolf woont sinds 1987 in het pand. Was hij toen de jongste bewoner, nu woont hij er veruit het langste en bezet inmiddels samen met Roos het mooiste en ruimste appartement. Dolf deed academie Minerva en werkt sindsdien gestaag aan een carrière als beeldend kunstenaar. Opgeleid door de realisten Wout Muller en Matthijs Röling ontwikkelde hij zich steeds meer in de abstracte richting. Tegenwoordig kun je zijn werk minimalistisch noemen. Hij timmert aan de weg met een solo-expositie in het Groninger Museum en onlangs nog een grote tentoonstelling in Antwerpen met een mooie publicatie erbij. "Ik had ook wel naar het conservatorium gewild", vertelt Dolf. Waarop Roos inspringt: "Eigenlijk had je paus willen worden of voetballer." Ach ja, als misdienaartje uit Velp droom je wel eens wat, riposteert Dolf.
foto: Roos & Dolf
Waaier Dolf bezig met zijn project 'I love you' Ook Roos deed de kunstacademie. Dat (foto: Peer Dijkstra) was niet vanzelfsprekend, want ze heeft nu eenmaal een waaier aan interesses en studeerde eveneens Nederlands.. "Ik deed twaalf vakken op school; stel dat ik later toch dokter wilde worden dan zou ik ook de beta-vakken nodig hebben." De waaier aan interesses uit zich ook in een waaier aan activiteiten. Zo organiseert ze elke maand samen met twee collega's Onder de Vulkaan in het Grand Theatre - een talkshow met sprekers uit wetenschap, kunst en literatuur. En dat al vier jaar. Ze organiseerde vijf jaar lang Dichters in de Prinsentuin. Haar hoofdbezigheid is nu uitgeverij Van Maaskant Haun, waar ze werkt 35
als uitgever, daarnaast is ze al vijftien jaar redacteur bij Uitgeverij Passage (o.a. van Anjet Daanje). We zijn er nog niet: ze geeft les aan de schrijversvakschool, maakt met andere literatuurliefhebbers de literaire podcast Tzum, en begeleidt de RUG-dichter. Reizen Ze inspireren elkaar en ondernemen veel samen. Een gedeelde liefde is reizen. En zo belandden ze 12 jaar geleden in Oekraïne. Roos: "Het begon met een reis naar Odessa. Dat is zo'n mythische naam. Daar moesten we maar eens naartoe." Het werd hun eerste kennismaking met het land en ze raakten op slag verliefd. Dolf: Het is zo'n mooi land, met een grote verscheidenheid aan landschappen, met eindeloze zonnebloemenvelden." En Odessa bleek een prachtige stad, sterk beïnvloed door Franse en Italiaanse stijlen en dat in een mediterraan klimaat. Dolf: "Er heerste onder de mensen ook een enorme sprankeling. Vol energie en overtuiging om een nieuwe weg in te slaan na het communistische tijdperk, gericht op het westen, een einde maken aan machtsmisbruik en corruptie." Sindsdien zijn ze het land systematisch aan het verkennen aan de hand van grote schrijvers en beeldend kunstenaars: Joseph Roth, Bulgakov, Malevich, Paustovski, Gogol Roos bij het monument van - allen Oekraïners. Ze zoeken de geboorAleksandr Poesjkin (Charkov, Oekraïne) teplaats op, een oude school, wellicht een café waar de kunstenaar vaak vertoefde, het graf. Er ontstaan vriendschappen, banden voor het leven. Dolf exposeert er, Roos is een beetje Russisch gaan leren om zich verstaanbaar te kunnen maken. De wil om aan een nieuwe samenleving te bouwen, kwam alom tot uiting tijdens de Maidan-revolutie in 2014 en werd verder aangewakkerd door de Krimbezetting en het neerhalen van de MH17. Roos: "We reden vlak na die terreurdaad door het land in de tegengestelde richting als de stoet met rouwauto's. Overal werden we omhelsd door de bewoners, die met ons meeleefden en het ook allemaal vreselijk vonden." De aanval Dat er iets stond te gebeuren, was duidelijk. Maar de schaal waarop met aanvallen van alle kanten, dat absoluut niet. Roos: "Een grote schok, een enorme schok. In al die jaren 36
zijn we verknocht geraakt aan het land en aan de mensen." De heftigheid van het gesprek neemt toe, ze praten door elkaar en struikelen over hun woorden. Dolf: "We staan ermee op en gaan ermee slapen." Via de app houden ze contact met al die vrienden en kennissen. Ze horen de vreselijkste berichten. Dolf had drie jaar geleden een expositie in Kiev, een drieluik reisde daarna nog naar een aantal andere steden. Sindsdien staat het bij een bevriende collega. In Irpin, een naam die we sinds kort allemaal kennen. "Hij vertelde dat hij de volgende dag zou vluchten naar Kiev, met zijn katje - de enige levende have die hij had. En dat ik me geen zorgen hoefde te maken over mijn werk. Dat had hij veilig opgeborgen onder een afdakje." Tsja. Wat is er nog over van Irpin? Het katje is zoek, de vriend heeft het overleefd. "Dat werk zal wel kapot zijn. Geen drama, zeker niet vergeleken met de dagelijkse drama's in dat land." Onverzettelijk Ze merken de grote bereidwilligheid van de mensen hier om te helpen. "Daar ben ik heel blij mee", zegt Roos. "Toen we zochten naar opvang voor een Oekraïens gezin kreeg ik, na een berichtje op Facebook, binnen een dag zeven woningen aangeboden. Je ziet een zeldzame saamhorigheid. Overal ontstaan initiatieven voor opvang en ondersteuning, taallessen, werk, gratis psychologische hulp voor getraumatiseerde mensen." De zorgen blijven om degenen die nog in Oekraïne zijn. We praten over de ongelooflijke onverzettelijkheid. Het spruit voort uit dezelfde bruisende energie waarmee de Oekraïners hun vrijheid hebben bevochten. Die laten ze zich niet zomaar weer afpakken. Dolf: "Het is precies dat elan waardoor we destijds zo gecharmeerd van het land en zijn bewoners raakten."
foto: Han Santing
37
Opening 350 jaar Groningens Ontzet dinsdag 17 mei 15.00-17.00 uur
18 mei t/m 28 augustus 2022 De Klassieke Academie en Museum aan de A nodigen je van harte uit voor de opening van de tentoonstelling 350 jaar Groningens Ontzet. Zestien studenten werkten gezamenlijk o.l.v. Rein Pol drie dagen aan vier grote doeken van 200 x 150 cm met thema's rondom het Groningens Ontzet.
Exposerende studenten: Fred Morssink | Yvon Pfaff | Noah Remmelts | Hanneke van Eijk Joland van der Rijkelijkhuizen | Mirjam Ruesink | Jesamine Totañes Grietje van der Wal-Abma | Jolanda Warners Judith Schuurhuis | Sacha van Tetering | Elina Zijlstra | Bart Kelderman Jessica de Rover | Marietje Stiekema | Fleur Krist Sprekers: Nicolette Bartelink, directeur Museum aan de A / Noordelijk Scheepvaartmuseum Henri J. Hendriks, voorzitter Dagelijks Bestuur Klassieke Academie Exposerende studenten o.l.v. Rein Pol, kunstenaar en docent Klassieke Academie Museum aan de A | Brugstraat 24 | 9711 HZ | Groningen | 050 312 22 02 noordelijkscheepvaartmuseum.nl | info@noordelijkscheepvaartmuseum.nl Museum aan de A is de opvolger van het Noordelijk Scheepvaartmuseum
Nicolette Bartelink
directeur-bestuurder Museum aan de A tekst: Karlijn Donders icolette Bartelink wordt per 1 juni benoemd tot directeur-bestuurder van Museum aan de A, de opvolger van het Noordelijk Scheepvaartmuseum. Op 1 januari 2022 werd Bartelink voor vijf maanden aangesteld, deze periode wordt met vier jaar verlengd. Dat maakte Rob Schuur, voorzitter van de Raad van Toezicht (RvT) bekend. "Met Nicolette hebben we een ervaren, krachtige leider in huis, met scherp oog voor strategische belangen. We willen voor de continuïteit verdergaan op deze ingeslagen weg." Nicolette Bartelink is blij met de aanstelling en trots op het team. "In aanloop naar de verbouwing werken we heel hard aan het nieuwe museumconcept. Dat doen we gefaseerd. Met een nieuwe tijdelijke huisstijl openen we voor de zomer nog twee bijzondere tentoonstellingen in het Canterhuis. In het, eveneens middeleeuwse, Gotisch Huis is voorlopig nog de maritieme geschiedenis van Noord-Nederland te zien." Transitie De verandering naar museum over Groningen en de Groningers wordt steeds meer zichtbaar in het museum. Alleen de maritieme objecten die geen relatie hebben met Groningen krijgen een goed onderkomen in andere musea. Zo kreeg een Friese haringboot uit het begin van de 20e eeuw onlangs een passende bestemming in het Visserijmuseum in Zoutkamp. Eerder is al een grote dieselmotor, een Werkspoor van 6,5 ton, naar een museum in Brabant verhuisd.
39
foto: Joost Nuijten -Innuendo-
Museum aan de A Museum aan de A is de opvolger van het Noordelijk Scheepvaartmuseum dat na 90 jaar definitief de koers verlegt. Van museum over de Noord-Nederlandse scheepvaart naar museum over de stad en provincie. Over het leven van de (buiten)gewone Groningers. Over successen én schaduwkanten. Van Rabenhaupts overwinning in 1672 tot de Groningse betrokkenheid bij slavernij. Natuurlijk blijft het museum de verhalen over de Groninger scheepvaart vertellen. Want Groningen zonder scheepvaart zou Groningen niet zijn. Voor de transitie is nog een paar jaar nodig. Werk in uitvoering dus. Voor de liefhebber van een vlotte historische snack én de culturele en historische fijnproever: Museum aan de A wordt voor iedereen.
Gezocht in het A-Kwartier: Kamers met Aandacht Heb jij een kamer vrij in je huis en een groot hart? Stichting Kamers met Aandacht zoekt kamers in het A-Kwartier voor jongeren die op hun weg naar zelfstandigheid nog nét even een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Het gaat om kwetsbare, maar kansrijke jongeren (18 tot 23 jaar) uit de regio Groningen, die door omstandigheden niet bij hun ouders kunnen wonen en die momenteel vaak in een
mijn huis | jouw thuis
kamer gezocht Verhuur een kamer aan een jongere die nét even een tussenstapje nodig heeft om geheel zelfstandig te kunnen wonen.
met aandacht Een luisterend oor, helpende hand en een beetje oog voor elkaar.
Hebben we je aandacht?
40
pleeggezin, in de maatschappelijke opvang of op een locatie van jeugdhulporganisaties verblijven. Ze zijn toe aan zelfstandigheid, maar de stap om op eigen benen te staan, is soms nét iets te groot. Ze missen familie, vrienden of buren die hen kunnen helpen bij, vaak heel simpele, dingen. Daardoor struikelen ze soms, terwijl ze met een klein beetje hulp wél zelfstandig overeind blijven. Als verhuurder help je de jongere door hem of haar een veilige woonplek te verhuren en daarbij ook een oogje in het zeil te houden. Misschien een keer samen te eten of gewoon af en toe te vragen hoe het met hem of haar gaat. Andersom kan de jongere ook een handje helpen, door bijvoorbeeld een boodschap te doen of een klusje in huis. Bovendien zorgt de jongere voor wat gezelligheid en bedrijvigheid in huis. Ondertussen blijft de jongere begeleiding krijgen vanuit de betrokken jeugdhulporganisatie. Kamers met Aandacht is daarom meer dan het verhuren van een kamer; je kunt écht van betekenis zijn voor iemand die al het één en ander heeft meegemaakt. Iedereen met wat ruimte in huis (en in haar of zijn hart) kan een Kamer met Aandacht aanbieden. En iedere kamer of woonruimte kan een Kamer met Aandacht worden. Voorwaarde is wel dat de jongere er minimaal een jaar kan blijven wonen en de huurprijs niet hoger is dan wat door de landelijke huurcommissie wordt geadviseerd (met een maximum van ¤ 450,-). De coördinator van Kamers met Aandacht besteedt veel aandacht aan de matching tussen verhuurders en jongeren. Jongeren hebben verschillende behoeftes en verhuurders verschillende mogelijkheden. Door daar goed naar te kijken bij het koppelen, heeft het de grootste kans van slagen. De jongeren om wie het gaat kunnen de huur maandelijks voldoen, werken of studeren en hebben geen (verslavings-)problematiek die het dagelijks functioneren in de weg staat. Meer informatie Stichting Kamers met Aandacht is een non-profitorganisatie. De stichting heeft een ANBI status en is door het CBF erkend als Goed Doel. Groningers met, naast een vrije kamer, een warm hart en andere geïnteresseerden kunnen voor informatie kijken op www.kamersmetaandacht.nl of via de mail contact opnemen met Ruth Admiraal, coördinator regio Groningen. Haar emailadres is ruth@kamersmetaandacht.nl
41
vlnr/vbnb: 1) Een bos bloemen op de kade als herinnering aan de jongen die op 24 april verdronk in de A. 2) Het Turftorenpleintje na de herinrichting: (bloem)bakken om de bomen met bankjes en heesters tussen de geparkeerde fietsen. Of de heesters het redden is de vraag: sommige kleuren nu al bruin. 3) En het bestratingswerk gaat door: nu is Turftorenstraat deel 2 aan de beurt. 4) Zeker in het zonnetje is het goed toeven aan de voet van de A-kerk. De kleurige stoeltjes blijken een prima idee. 5) En na twee jaar mocht het weer: feest op Koningsdag inclusief de Vrijmarkt. (foto's: Han Santing)
42
whisky
Bezoek ons op Akerkhof 31
44