Beter perspectief bieden dan

een muur rond Europa bouwen

Je zal die druppel maar zijn’, zegt Mieke. Ik ontmoet haar in de TGV richting Montpellier. We praten een half uur, delen veel. ‘Want het is júist die druppel op de gloeiende plaat die zoveel betekent. Niet direct voor de wereld, maar wel voor het individu, het gezin, de gemeenschap’.

We hebben het over Afrika. Haar schoonzoon komt uit Burundi en haar dochter gaat de Belgische diplomatie in Afrika in. Ik praat vol vuur over mijn bezigheden in de Sahel. Nog voor ze de trein is uitstapt, hebben we een LinkedIn connectie. Ik vertel over Fatima. De 26-jarige vrouw uit Niamey (hoofdstad van het WestAfrikaanse Niger) wordt ontslagen als kok bij een Belgisch gezin. Boventallig zouden we in Nederland zeggen waarna je de uitkering in kan. In Niger is geen sociaal-financieel vangnet. Fatima is hoofdkostwinner en zonder baan radeloos, ontredderd. Ze vertelt dat ze gaat vluchten. ‘Ik ga eerst naar een maraboe in Burkina Faso, daarna zoek ik een weg naar Europa’. Ik vertel haar over de muur die wij rond Europa bouwen, over de gevaren van de overtocht, de vreselijke mensen die ze gaat tegenkomen en die haar niets goeds gaan brengen. Ik vertel dat ‘wij’ in Europa niet zo gastvrij zijn als zij in Niger. ‘Wij in Europa moeten jou niet. Het klinkt onaardig en ik schaam me ervoor, maar het is de waarheid: Europa wil dat jullie blijven waar je bent. Hoe ellendig je het ook hebt’.

Fatima vlucht niet. Ze vindt een baan in een restaurant en treft een klant die haar wil helpen. Nu runt ze een bedrijfje, ze verkoopt rijst op krediet. Met haar broer Mohamed is ze een kleine ‘alimentation’ begonnen, een supermarktje. Ik heb de foto’s naar onze lokale Albert Heijn filiaalhouders gestuurd. Kijken of we kunnen samenwerken?

Gelukszoekers

Tijdens de officiële opening van de Nederlandse ambassade in Niamey zijn staatssecretaris Erik van der Burg (Migratie) en minister Liesje Schreinemacher (Buitenlandse handel) aanwezig. Ze gaan praten met de Nigerijnse president Bazoum over hoe om te gaan met de toenemende stroom migranten. Ik vertel ze mijn verhalen en we constateren: ‘we ain’t seen nothing yet’; het land heeft de grootste bevolkingsgroei en perspectieven zijn er niet. Een grote stroom vluchtelingen van de buurlanden zoekt een weg via Niger richting Europa. Van der Burg geeft toe dat we de regio niet uit het oog moeten verliezen. Maar dat hebben we al gedaan. En ik weet het, geopolitiek zijn er veel oorzaken voor de situatie waarin we nu zijn beland – kolonisatie, slecht leiderschap, bodemschatten die in Westerse, Russische en Chinese handen zijn. Feit is dat nu het Russische Wagner leger in de omringende landen van Niger een steeds steviger poot aan de grond krijgt. Wat de situatie voor de lokale bevolking alleen maar erger en onveiliger maakt. Meer mensen zullen een veilig heenkomen zoeken. ‘We kunnen hogere muren rond Europa bouwen, het zal de mensen niet tegenhouden’, concluderen we samen. ‘Gelukszoekers’, gaan we verder. ‘Is niet iedereen op zoek naar een beter leven? Als je een baan hebt en je kunt een betere krijgen, ga je toch ook solliciteren?’ Niger en de omringende landen kent miljoenen mensen zoals Fatima, gelukszoekers. Mensen, op zoek naar een beter leven. En het is er maar één op de paar miljoen die een kans krijgt, één die een druppel op die gloeiende plaat is. Voor meer druppels op de plaat moeten we samen mogelijkheden creëren.

Tikkende Tijdbom

Het ministerieel bezoek vertrekt met een zwaar bewapend konvooi naar de president. Ze komen net uit Agadez. Ik droom weg naar de tijd dat ik met een Peugeot 504 door de woestijn reed, Agadez aandeed, alle tussenliggende dorpen kon bezoeken en Niamey binnenreed. De mensen leefden in vrede en niemand hoefde bang te zijn. Er is veel veranderd in die bijna veertig jaar. De tocht is ondenkbaar nu. Overal zijn jihadisten, terroristen, bandieten. ‘De laatste zijn misschien wel het lastigst om aan te pakken’, vertelt Mounkaila Mossi, mijn rechterhand van de lokale stichting PetitPouss die zich bezighoudt met onlineonderwijs in het land. ‘Sinds de val van de voormalige Libische dictator Kadaffi is de hele Sahel regio overspoeld met wapens. Al Qaida heeft er bodem gevonden, Boko Haram, splintergroeperingen en talloze bandieten. Als je een organisatie hebt, kan je die uitnodigen voor een gesprek, zelfs Al Qaida. Bandieten zijn zonder organisatie, terroriseren hun eigen mensen, roven en verkrachten. Ze zijn het ergst’.

Alle ogen zijn gericht op Oekraïne - en terecht. Maar we moeten deze tikkende tijdbom niet veronachtzamen. Ook hier is er niet één oplossing, maar nu doen we niets.

Alleen gesprekken voeren hoe het land de vluchtelingen kan binnenhouden, is absoluut onvoldoende. Een zak geld achterlatend werkt ook niet. Niger is het enige land in de Sahel-regio dat nog stabiliteit kent. Maar er is meer nodig om ervoor te zorgen dat mensen niet hoeven te vluchten; er is perspectief op een beter leven nodig. Hoe? Laten we er om te beginnen maar weer eens voor zorgen dat de regio meer in de aandacht komt, dat er gesproken wordt over mensen zoals Fatima. In plaats van over abstractheden als ‘gelukszoekers’ en ‘vluchtelingen’.

Ik stap uit in Montpellier. Ik moet vier uur wachten op de aansluiting naar Carcassonne – de Fransen staken weer. Ik loop door de stad en drink een blikje 0-punt-0 IPA in het park. Er komen twee zwervers naast me zitten. We praten wat en ik geef ze een ander blikje. Ze moeten lachen om het alcoholvrije drankje en vragen me om geld. Ik heb toevallig net met cash boodschappen gedaan en geef de gelukzoekers mijn ene munt van 2 euro. Ik weet het, ook hier een druppel op de gloeiende plaat.