Ludwig von Mises: Ορίζοντας την οικονομική πρόοδο
Αυτό που ονομάζουμε οικονομική πρόοδο, είναι το αποτέλεσμα μιας συσσώρευσης
κεφαλαιουχικών αγαθών που υπερβαίνει την αύξηση του πληθυσμού. Εάν η τάση αυτή
υποχωρήσει και επιφέρει στασιμότητα στην περαιτέρω συσσώρευση κεφαλαίου ή
προκαλέσει την αποσυσσώρευση κεφαλαίου, δεν θα υπάρξει πλέον πρόοδος με αυτή την έννοια του όρου.
Ακόμηπιοανεπίτρεπτοείναιναχρησιμοποιούνταιστιςιστορικέςμεταβολέςοιόροι ανάπτυξηκαιπαρακμή,πρόοδοςκαιοπισθοδρόμηση,βελτίωσηκαιεπιδείνωση,εάνο ιστορικόςήοφιλόσοφοςδενπροσποιείταιαυθαίρεταότιγνωρίζειποιοςθαέπρεπεναείναι
οαπώτεροςστόχοςτωνανθρώπινωνεγχειρημάτων
Του Ludwig von Mises Απόδοση : Εύθυμης Μαραμής
Μια ρεαλιστική φιλοσοφική ερμηνεία της ιστορίας πρέπει να απέχει από κάθε αναφορά στην χιμαιρική έννοια μιας τέλειας κατάστασης των ανθρώπινων σχέσεων. Η μόνη βάση από την οποία μπορεί να ξεκινήσει μια ρεαλιστική ερμηνεία, είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος, όπως και όλα τα άλλα ζωντανά όντα, οδηγείται από το αυθόρμητο ένστικτο να διατηρήσει την ύπαρξή του και να απομακρύνει, όσο είναι δυνατόν, κάθε δυσάρεστη κατάσταση που βιώνει. Από αυτή την άποψη, η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων κρίνει τις συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να διαβιώσει. Θα ήταν λανθασμένο να καταφρονήσουμε τη στάση τους αυτή ως υλισμό, με την ηθική έννοια του όρου.
Η επιδίωξη όλων αυτών των ευγενέστερων στόχων, τους οποίους οι ηθικολόγοι θέτουν έναντι σε αυτά που επικρίνουν ως απλώς υλιστικές απολαύσεις, προϋποθέτει έναν βέβαιο βαθμό υλικής ευημερίας.
Τα σφάλματα του υλικού ιστορικισμού
Η αντιπαράθεση για τη μονογενετική ή πολυγενετική προέλευση του Homo sapiens, είναι ελάχιστης σημασίας για την ιστορία. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι απόγονοι μιας ομάδας πρωτευόντων, που εξελίχθηκε μόνη της στο ανθρώπινο είδος, πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι σε πολύ πρώιμο χρονικό στάδιο η διασπορά στην επιφάνεια της γης διέσπασε αυτή την αρχική ενότητα σε περισσότερα ή λιγότερα
μεμονωμένα μέρη. Για χιλιάδες χρόνια, καθένα από αυτά τα μέρη ζούσε τη δική του ζωή με λίγη ή καθόλου επαφή με άλλα μέρη. Ήταν τελικά η ανάπτυξη των σύγχρονων μεθόδων της αγοράς και των μεταφορών που έθεσαν τέλος στην απομόνωση διαφόρων ομάδων ανθρώπων.
Υποστηρίζοντας το γεγονός ότι η εξέλιξη της ανθρωπότητας από τις αρχικές της συνθήκες στην παρούσα κατάσταση, ακολούθησε μια συγκεκριμένη γραμμή, διαστρεβλώνουμε τα ιστορικά γεγονότα. Δεν υπήρξε ούτε ομοιομορφία ούτε συνέχεια στη διαδοχή των ιστορικών γεγονότων. Ακόμη πιο ανεπίτρεπτο είναι να χρησιμοποιούνται στις ιστορικές μεταβολές οι όροι ανάπτυξη και παρακμή, πρόοδος και οπισθοδρόμηση, βελτίωση και επιδείνωση, εάν ο ιστορικός ή ο φιλόσοφος δεν προσποιείται αυθαίρετα ότι γνωρίζει ποιος θα έπρεπε να είναι ο απώτερος στόχος των ανθρώπινων εγχειρημάτων. Δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ανθρώπων σχετικά με κάποιο πρότυπο βάσει του οποίου τα επιτεύγματα του πολιτισμού μπορούν να θεωρηθούν ότι είναι καλά ή κακά, καλύτερα ή χειρότερα. Η ανθρωπότητα εκτιμά σχεδόν ομόφωνα τα υλικά επιτεύγματα του σύγχρονου καπιταλιστικού πολιτισμού. Η τεράστια πλειοψηφία θεωρεί ότι το υψηλότερο βιοτικό επίπεδο που εξασφαλίζει αυτός ο πολιτισμός στον μέσο άνθρωπο, είναι ιδιαίτερα επιθυμητό. Θα ήταν δύσκολο να εντοπίσουμε, πέραν μιας μικρής και συνεχώς συρρικνούμενη ομάδας συνεπών ασκητών, ανθρώπους που δεν επιθυμούν την απόλαυση των υλικών αγαθών του δυτικού καπιταλισμού για τον εαυτό τους, τις οικογένειες τους και τους φίλους τους. Αν, από αυτή την άποψη, οι άνθρωποι αξιώνουν ότι «έχουμε» προοδεύσει πέρα από τις συνθήκες των προηγούμενων εποχών, η αξιακή τους κρίση συμφωνεί με αυτή της πλειοψηφίας. Αλλά εάν υποθέτουν ότι αυτό που αποκαλούν πρόοδο είναι ένα απαραίτητο φαινόμενο και ότι επικρατεί κατά τη διάρκεια των γεγονότων κάποιος νόμος που κάνει την πρόοδο με αυτή την έννοια να συνεχίζεται για πάντα, κάνουν μεγάλο λάθος.
Η πρόοδος δεν επιτυγχάνεται αυτόματα
Για να διαψευστεί αυτό το δόγμα μιας εγγενούς τάσης προς την πρόοδο, που λειτουργεί αυτόματα, δεν υπάρχει λόγος να αναφερθούμε σε εκείνους τους παλαιότερους πολιτισμούς στους οποίους οι περίοδοι υλικής βελτίωσης ακολουθήθηκαν από περιόδους υλικής παρακμής ή από περιόδους στασιμότητας. Δεν υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι ένας νόμος ιστορικής εξέλιξης λειτουργεί αναγκαστικά προς τη βελτίωση των υλικών συνθηκών ή ότι οι τάσεις που επικρατούσαν στο πρόσφατο παρελθόν θα συνεχιστούν και στο μέλλον.
Αυτό που ονομάζεται οικονομική πρόοδος, είναι το αποτέλεσμα μιας συσσώρευσης κεφαλαιουχικών αγαθών που υπερβαίνει την αύξηση του πληθυσμού. Εάν η τάση αυτή υποχωρήσει και επιφέρει στασιμότητα στην περαιτέρω συσσώρευση κεφαλαίου ή προκαλέσει την αποσυσσώρευση κεφαλαίου, δεν θα υπάρξει πλέον πρόοδος με αυτή την έννοια του όρου.
Ο σοσιαλισμός είναι σύστημα αποσύνθεσης της
Όλοι, εκτός από τους πιο φανατικούς σοσιαλιστές, συμφωνούν ότι η άνευ προηγουμένου βελτίωση των οικονομικών συνθηκών των τελευταίων διακοσίων ετών, είναι επίτευγμα του καπιταλισμού. Είναι, τουλάχιστον, πρόωρο να υποθέσουμε ότι η τάση προς την οικονομική
παραγωγής
πρόοδο και βελτίωση θα συνεχιστεί υπό μια διαφορετική οικονομική οργάνωση της κοινωνίας.
Οι υποστηρικτές του σοσιαλισμού, απορρίπτουν ως απερίσκεπτα όλα αυτά που μας δείχνουν τα ανεπτυγμένα οικονομικά, ότι ένα σοσιαλιστικό σύστημα, όντας ανήμπορο να καθιερώσει κάποιον οικονομικό υπολογισμό, θα αποσυνθέσει τελείως το σύστημα παραγωγής. Ακόμη και αν οι σοσιαλιστές είχαν δίκιο στο να αγνοήσουν την οικονομική ανάλυση του σοσιαλισμού, αυτό δεν θα αποδείκνυε και πάλι ότι η τάση προς την οικονομική βελτίωση θα μπορούσε να συνεχιστεί υπό ένα σοσιαλιστικό καθεστώς. ***
Απόσπασμα από το κεφάλαιο 16 του Theory and History (1957).