Tusken de Marren - augustus 2022

INFORMATIEBIJLAGE VAN GEMEENTE DE FRYSKE MARREN | AUGUSTUS 2022

INHOUD

• Gemeentegezicht: Wilma Bijlsma, afvalcoach • Composteren bij de boer • Tûk Wenjen nu belangrijker dan ooit

Grondstof is geen afval!

Gemeentelijke activiteiten kalender Vergaderingen gemeenteraad

Wist u dat meer dan de helft van het restafval van alle huishoudens in onze gemeente nog prima gebruikt kan worden als grondstof voor recycling?

Zonde om te verbranden! Daarom willen we het scheiden van afval makkelijker maken voor onze inwoners.

Woensdag 31 augustus Petear, 19.30 uur Kijk voor actuele informatie op: defryskemarren.nl/ gemeenteraad

Heeft u zelf handige tips om minder afval te krijgen?

Deel dit dan met ons! Mooie tips geven we graag een plekje in onze afvalcampagne. Natuurlijk geven we ook graag antwoord op al uw afvalvragen. We zijn telefonisch bereikbaar op 14 05 14 of per mail: communicatie@ defryskemarren.nl.

Wateronderhoud

vijvers en watergangen

Meer informatie vindt u ook op onze website: defryskemarren.nl/afvalcampagne.

Buiten Bewegen, Ontmoeten, Sporten en Spelen (BOSS) In De Fryske Marren krijgen we steeds meer te maken met waterplanten die harder groeien dan gewenst. Of waterplanten die zorgen voor overlast en schade aan de natuur.

In de afgelopen maanden hebben we zo veel mogelijk plantsoorten verwijderd die van nature niet voorkomen in Nederland (exoten).

Deze werkzaamheden zorgen voor een betere doorstroming van het water en voorkomt verdringing van de waterplanten die daar wel thuishoren.

Vanaf 1 september starten de najaarswerkzaamheden waarbij we de watergangen gaan hekkelen en een deel van de vijvers gaan maaien. We maaien ongeveer 60 procent van de begroeiing op de bodem als op de schuine kanten van de vijvers. Aanvullend maaien we stapsgewijs oevers en aangrenzend(e) gras(velden). Doordat we bepaalde plantsoorten laten staan, zorgen we voor het behoud en versterken van de biodiversiteit.

Meer info: defryskemarren.nl/ wateronderhoud.

De Ulesprong in Sint Nicolaasga

Een frisse duik in natuurwater:

wêr springsto yn it wetter?

In Fryslân is het zomers heerlijk vertoeven. Ook in onze gemeente hebben we een aantal prachtige officiële zwemlocaties. Denk aan het Lemsterstrand in Lemmer, De Lange Hoek in Elahuizen, de Woudfennen in Joure, De Hege Gerzen in Oudemirdum en ‘t Mirnser Klif in Mirns. Ook strand De Ulesprong in Sint Nicolaasga is een mooie officiële zwemplek met een strand en grote ligweide.

Postma uit Joure heeft als nieuwe beheerder een hoop ideeën voor de locatie en hoopt de plek nog mooier te maken dan deze al is. Inge: “Ik vind het plekje zo mooi en kwam er vroeger al met mijn ouders. Ik wil een soort bohemian / Ibiza style creëren. Een relaxte en aantrekkelijke plek waar je ’s middags heerlijk met een kop koffie en wat lekkers kunt zitten of waar je kunt wegdromen in één van de hangmatten.”

Nieuwe beheerder De Ulesprong Wist u dat we voor deze laatste locatie inmiddels een nieuwe beheerder hebben gevonden naar aanleiding van onze openstaande vacature? Inge

Op officiële zwemlocaties wordt de waterkwaliteit en de fysieke veiligheid in de gaten gehouden. Meer info: www.zwemwater.nl.

Stel nu dat de hele gemeente voor álle leeftijden een plek is om te bewegen, ontmoeten, spelen en sporten (BOSS)? Denk aan een speellandschap dichtbij huis met groene, prettige plekken en ruimte voor sport en ontmoeting. Welke plekken en routes zijn er al? Wat zou u willen doen en wat is nog nodig?

Denk en doe mee en vul de vragenlijst in op: www.defryskemarren.nl/BOSS. Of scan de qr-code!

Invullen kan snel of uitgebreid en de enquête is anoniem. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking!

Vragen en/of meer informatie?

Heeft u nog vragen, dan kunt u contact opnemen met Eelco Mur via telefoonnummer 14 05 14 of via e-mail: info@defryskemarren.nl.

Tusken de Marren | Informatiebijlage van gemeente De Fryske Marren | augustus 2022 verschijnt maandelijks huis-aan-huis als bijlage van GrootdeFryskeMarren.

Redactie communicatie gemeente De Fryske Marren, postbus 101, 8500 AC Joure, telefoon 14 05 14 E-mail redactie@defryskemarren.nl. Tekst Letterhuis, Esther van Opzeeland | gemeente De Fryske Marren.

10

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren AUGUSTUS 2022

www.defryskemarren.nl

GEMEENTEGEZICHT Wilma Bijlsma, afvalcoach

FOTO: NANTKO SCHANSSEMA, FOTO NANTKO

Door afval te scheiden, beperken we met elkaar de afvalberg en ontlasten we het milieu. Toch is afvalscheiding voor sommige inwoners best lastig. Wilma Bijlsma is afvalcoach bij de gemeente, ze biedt inwoners de helpende hand als het gaat om goed afval scheiden.

WAT HOORT ER IN DE (GRIJZE) RESTAFVALCONTAINER?

Afval is grondstof

Als we Wilma vragen naar een interessant weetje over afval, reageert ze: “Wist je dat weinig afval écht afval is? Veel van wat wij weggooien, kan worden hergebruikt als grondstof voor nieuwe producten. In De Fryske Marren gooien we jaarlijks behoorlijk wat afval in de grijze container. Die container is bedoeld voor huishoudelijk afval dat niet hergebruikt kan worden: restafval. Restafval wordt verbrand. Maar we zien dat de restafvalcontainers in onze gemeente voor meer

dan de helft gevuld zijn met recyclebaar afval. Zonde als dat wordt verbrand, en slecht voor het milieu.”

Beter voor het milieu

Hergebruik bespaart nieuwe grondstoffen, energie en geld. “Daarom moeten we herbruikbare grondstoffen gescheiden van het restafval inleveren”, legt Wilma uit.

“Veel inwoners doen dat al heel goed. Als iedereen het doet, blijft er per persoon minder restafval over.

Dat is niet alleen beter voor het milieu, maar ook voor je portemonnee. De afvalstoffenheffing van de gemeente kan daardoor laag blijven.”

Thuis afval scheiden

Welke grondstoffen zijn herbruikbaar? Wilma geeft een aantal voorbeelden. “Denk aan glas, papier, textiel en GFT-afval (groente-, fruit- en tuinafval).

Dit afval hoort dus niet in de restafvalcontainer. Ook plastic en blik is recyclebaar. In onze gemeente mogen blik, zacht plastic en drinkpakken wél in de restafvalcontainer, omdat afvalverwerker Omrin ze nascheidt. Hard plastic niet, dat moet je thuis scheiden.”

Nagellak

En dan zijn er nog andere dingen die we – soms onbewust – in de grijze container gooien, terwijl ze daar niet in horen. “Weinig

‘Op het milieuterrein is iedereen welkom, ook als je met maar één verfblik komt’

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

mensen weten dat een leeg flesje nagellak of een oude bus haarlak klein chemisch afval zijn. Dat moet je apart inleveren.” Ook een halfleeg verfblik, hout, gips, piepschuim en bouwafval horen niet bij het restafval.

De verpakkingsmaterialen van kunststof en blik en drinkpakken worden teruggewonnen en hergebruikt. De rest gaat naar de verbrandingsinstallatie.

“Veel boeren, inclusief ikzelf, bevinden zich in een lastige positie”, zegt Pieter van der Valk, melkveehouder uit Ferwoude.

“Voor een rendabel verdienmodel moeten we met onze bedrijven meer productie draaien. Maar de maatschappij vraagt ons juist om meer aan natuur te doen en minder CO2 en stikstof uit te stoten. De kunst is om die twee belangen met elkaar te verenigen, in de vorm van circulaire landbouw.”

Op de fiets

Thuis afval scheiden dus.

Maar hoe doe je dat? “Het is belangrijk dat je elk type afval in de juiste container doet”, zegt Wilma. “Papier en GFT in de daarvoor bestemde containers. Die worden regelmatig geleegd.” Hoe zit het met ander recyclebaar afval? “Dat kun je gratis inleveren op de milieuterreinen in Harich, Joure of Lemmer.

Deze terreinen hebben ruimere openingstijden gekregen, superhandig.” Het is overigens allang niet meer zo dat je alleen met een auto en aanhangwagen naar het milieuterrein kunt komen.

Wilma: “Iedereen is welkom, al kom je lopend of op de fiets

met één verfblik.” Wat ook handig is: op het milieuterrein kun je gratis zakken krijgen om thuis herbruikbaar afval in te verzamelen. En wist u dat klein chemisch afval op verzoek ook wordt opgehaald? Een belletje naar de gemeente is voldoende.

In de toekomst zal Wilma rondleidingen geven op de milieuterreinen, af en toe meelopen op de route van de vuilniswagens en individueel advies geven aan inwoners. “Ik vind het een mooie uitdaging om het restafval samen met de inwoners te verminderen. Soms denken mensen: ach, ik ben maar alleen, wat maakt mijn aandeel nou voor verschil? Maar alle beetjes helpen. Het kost niks extra om het meteen in de juiste container of zak te doen of het even weg te brengen.

Daarmee dragen we samen bij aan een betere wereld.”

Meer informatie: defryskemarren.nl/ afvalcampagne

FOTO’S: RIANNA HILARIUS, STUDIO SPONTAAN

Een aantal jaar geleden zette de gemeente een nieuwe stap qua hergebruik van grondstoffen. Grasmaaisel, bladeren en hekkelspecie voert zij voor een groot deel niet meer af, maar verwerkt ze tot compost.

Op initiatief van de Club van Aanjagers en met hulp van Agricycling Fryslân zijn nu ook lokale boeren begonnen met composteren, met duurzamere landbouw als doel.

Eenmaal gecomposteerd is verzameld biomateriaal op verschillende manieren te benutten. Bijvoorbeeld om bermen aan te vullen, of om de bodem in plantsoenen vruchtbaarder te maken.

In Súdwest-Fryslân is vorig jaar de basis gelegd voor een minstens zo waardevolle bestemming van de compost: landbouwgrond.

Wilma Bijlsma

Wilma werkt acht jaar bij gemeente De Fryske Marren.

Sinds kort als afvalcoach, een nieuwe functie. Het doel van de functie is om meer bewustwording te creëren over afval. “Zelf wist ik daar ook nog niet alles van”, steekt Wilma van wal. “Daarom word ik op dit moment ingewerkt op de milieuterreinen van de gemeente. Ik leer de hele afvalcyclus kennen.”

COMPOSTEREN BIJ DE BOER

• Kunststof verpakkingen, blik, drinkpakken (melken sappakken en -pakjes).

• Afval dat niet gerecycled kan worden zoals luiers, stofzuigerzakken, chipszakken, etc.

• Plantresten van de Japanse Duizendknoop.

Coby Meesters

11

Gezondere en sterkere bodem

Om daar samen met andere agrariërs aan te werken, hebben Pieter en ondernemer Evert Schoneveld de coöperatie Agricycling Fryslân opgericht. Het gebruik van biomassa voor de landbouw is hun eerste project. Het concept houdt in dat boeren gemeentelijk biomateriaal op hun erf geleverd krijgen, waar zij dat composteren volgens de Controlled Microbial Composting-methode: gestuurd, gecontroleerd en onder zuurstofrijke omstandigheden. Zo

Vlnr.: Gerrit Weerman, Erik van der Veen en Marcus Noordmans.

ontstaat een stabiel eindproduct dat niet verder afbreekt. De compost rijden ze vervolgens uit over hun eigen land.

Pieter: “Het aandeel organische stof in de bodem neemt zo flink toe. Dat heeft diverse voordelen. De bodem wordt gezonder en sterker. Hierdoor is minder kunstmest nodig en neemt de uitstoot van stikstof af. Tegelijkertijd vermindert het de uitstoot van CO2, doordat een gezonde bodem CO2 bindt. Verder zorgt het ervoor dat de grond meer water vasthoudt, wat nuttig is bij droogte én wateroverlast, en draagt het bij aan de biodiversiteit, zowel onder als boven de grond. Dit alles laat zien dat de bodem de enige plek is waar we écht – op een volledig natuurlijke manier – kunnen recyclen.”

Voortgezet gebruik

Gerrit Weerman (links) en Marcus Noordmans.

In De Fryske Marren is sinds enkele jaren Buorkjen mei Wearde actief, een werkgroep van de Club van Aanjagers.

Toen voorzitter Jan Holtrop over het project in Súdwest-Fryslân hoorde, was hij direct enthousiast. “Dit sluit perfect aan bij ons hoofddoel: meer waardering en begrip creëren voor de landbouw, en zo het voortbestaan van onze bedrijven veiliger stellen. Wij wilden dit concept daarom graag samen met de gemeente en Agricycling Fryslân ook in De Fryske Marren opzetten.”

‘De bodem is de enige plek waar we écht kunnen recyclen’ Jan ging daarover in gesprek met Marcus Noordmans, beleidsadviseur ruimtelijke ontwikkeling bij de gemeente. Ook hij zag het meteen zitten. Marcus: “Per jaar verzamelen we hier zo’n zesduizend ton aan gemaaid gras, bladeren en hekkelspecie. Niet alles gebruiken wij voor onze eigen compost, dus het is mooi dat lokale boeren daar ook een deel van kunnen benutten.” Een hobbel in de weg was nog wel de juridische kant van het verhaal. De verzamelde biomassa is eigenlijk afval en daar gelden allerlei regels voor. “We hebben dit als gemeente opgelost door het composteren te bestempelen als voortgezet gebruik: van reststof naar grondstof”, aldus Marcus.

Is het project een succes, dan ziet Jan graag dat nog meer boeren zich erbij aansluiten. “Hoe groter onze groep, hoe invloedrijker wij zijn. En hoe meer we de landbouw hier echt kunnen vernieuwen.”

Leerproces

Meer weten over Agricycling? Kijk op agricycling.nl. Meer informatie over de Club van Aanjagers? Ga naar tsjukemarplannen.nl.

In De Fryske Marren doen nu elf agrariërs aan het project mee. Eind juni ontvingen ze de eerste levering biomateriaal. Marcus: “Dit is mede te danken aan onze collega’s van ruimtelijk beheer. Zij hebben hard gewerkt om dit op korte termijn mogelijk te maken.”

Ondertussen zijn er al vier à vijf andere Friese gemeenten die het voorbeeld van Súdwest-Fryslân en De Fryske Marren willen volgen. En ook in Groningen en Overijssel willen ze met het concept aan de slag. Pieter hoopt op veel onderlinge samenwerking.

“Het blijft een leerproces, ook voor onszelf. Er zijn op dit gebied nog heel wat vragen te beantwoorden. Dat doen we een stuk makkelijker met elkaar, dan ieder voor zich.”

12

Informatiebijlage gemeente De Fryske Marren AUGUSTUS 2022

www.defryskemarren.nl

13

FOTO’S: RIANNA HILARIUS, STUDIO SPONTAAN

TÛK WENJEN NU BELANGRIJKER DAN OOIT

HELPT ONDERMEER MET:

De overstap naar aardgasvrij verwarmen had de noodzaak om energiezuiniger te wonen al groter gemaakt. De gestegen gasprijzen hebben daar de afgelopen tijd nog een schepje bovenop gedaan.

Gelukkig is Tûk Wenjen er nog steeds – en blijft het zich uitbreiden – om inwoners een helpende hand te bieden.

Energiecoach Elk jaar betalen we meer voor gas, elektriciteit en water.

Met een aantal eenvoudige maatregelen bespaart u al snel tien procent op uw energieverbruik. Wilt u weten hoe u slim energie kunt besparen? Maak dan een afspraak met een energiecoach van Tûk Wenjen.

“Wij merken het duidelijk aan de toegenomen belangstelling”, vertelt Johan Lukkes, projectleider van Tûk Wenjen. “Niet alleen is het aantal aanvragen voor adviesgesprekken snel gegroeid, ook zien we dat een heleboel mensen knopen doorhakken en grotere maatregelen nemen. Met behulp van Tûk Wenjen hadden veel van hen hun woning al beter geïsoleerd. Nu zetten ze ook de stap naar bijvoorbeeld een hybride cv-ketel of een volledig elektrische warmtepomp.”

Een energiecoach is een betaalde of vrijwillige specialist die veel weet van energie besparen. Hij of zij coacht inwoners van De Fryske Marren die in een koop- of huurhuis wonen en helpt hen om energie te besparen.

De energiecoach komt gratis langs om te kijken waar voor uw woning bespaarkansen liggen. Naast tips en hulp krijgt u van de coach een aantal besparingsproducten, die hij of zij eventueel meteen samen met u installeert.

Energieverbruiksmeter

Tûk Wenjen bestaat inmiddels zo’n negen jaar. Via dit initiatief van de gemeente kunnen inwoners subsidie krijgen voor verschillende soorten adviesgesprekken voor het besparen van energie. De gemeente werkt daarbij samen met een vijftal adviesbureaus.

De adviseurs van deze bureaus geven onafhankelijk advies voor het verduurzamen van woningen en stellen daarbij steeds het belang van de bewoner centraal. Na zo’n advies ben je tot niets verplicht. En wil je maatregelen laten uitvoeren, dan kun je zelf kiezen door wie je dat laat doen.

Een gemiddeld gezin betaalde tot voor kort jaarlijks ongeveer € 770 aan elektriciteit. Door de stijgende prijzen is dit opgelopen tot ruim € 2000. Huishoudelijke apparaten zijn een grote kostenpost. Gelukkig zijn er veel mogelijkheden om hierop te besparen. Het is dan wél belangrijk om te weten welke apparaten de meeste energie verbruiken. De grootste energieslurpers zijn normaal gesproken de (af)wasmachine, de droger, de koelkast, de vriezer en de verlichting.

Met een energieverbruiksmeter ziet u welke apparaten in uw huis veel energie vragen. Bij de balie van het gemeentehuis in Joure en de servicepunten in Lemmer en Balk kunt u zo’n meter ophalen. U magdeze zeven dagen gratis gebruiken. Het aanvragen van de meter kan via tukwenjen.nl.

Maatregelen en gedrag

Bij energiebesparende maatregelen kun je aan van alles denken. Zoals het aanbrengen van spouwmuurisolatie, tochtstrippen of radiatorfolie. Of het vervangen van je ruiten door beter isolerend dubbel glas.

Dit valt allemaal onder ‘laaghangend fruit’: aanpassingen die relatief weinig geld kosten, maar veel rendement hebben.

Johan: “Vaak kom je met enkele simpele ingrepen al een heel eind om je woning energiezuiniger te maken en bovendien te zorgen voor extra wooncomfort. Maar je eigen gedrag speelt net zo goed een belangrijke rol. Ook door bijvoorbeeld de verwarming ’s nachts lager te zetten, apparaten niet op de stand-bystand te laten staan en minder lang te douchen kun je

TÛK WENJEN

Luchtkwaliteitsmeter Johan Lukkes, projectleider Tûk Wenjen

veel energie besparen. Daarom zetten we met Tûk Wenjen tegelijkertijd in op meer bewustwording.”

Nieuwe diensten

Diensten van Tûk Wenjen waar al vaak gebruik van is gemaakt, zijn onder andere het basis energieadviesgesprek, het isolatieonderzoek, de thermografische quickscan en de cv-ketel

- JOHAN -

‘Vaak kom je met enkele simpele ingrepen al een heel eind’

‘IK HOORDE DE KACHEL CONTINU LOEIEN’ Bijna een jaar geleden kocht Attie haar woning in Joure. Na aankoop bleek de isolatie te wensen over te laten, maar via Tûk Wenjen maakte zij daar meteen werk van.

“Dat was destijds een flinke tegenvaller. Mij was verteld dat de woning geïsoleerd was, maar zowel de dakisolatie- als de vloerisolatieplaten waren te dun en in de kozijnen zat enkel glas. Het gevolg was dat ik de kachel continu hoorde loeien. Ondertussen kwamen de koude wintermaanden eraan, dus ik dacht: ‘Hier moet snel wat aan gebeuren.’

Mijn broer werkt voor Tûk Wenjen en raadde mij aan om een basis adviesgesprek aan te vragen. De adviseur liep samen met mij de hele woning door en stelde een helder rapport op, inclusief stappenplan en kostenplaatje. De eerste stappen heb ik inmiddels laten uitvoeren: betere dak- en vloerisolatie en dubbel glas. Het resultaat was direct te merken!

Andere maatregelen gaan nog zeker volgen.”

Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: Kijk voor het actuele gemeentenieuws op: www.defryskemarren.nl www.defryskemarren.nl

check. Daar zijn nu vier diensten bijgekomen: de energiecoach, de energieverbruiksmeter, de luchtkwaliteitsmeter en het waterzijdig inregelen. Voor dit laatste zijn vouchers beschikbaar tot hiervoor de maximale subsidie is bereikt.

“Door ontwikkelingen in de samenleving neemt het belang van initiatieven als Tûk Wenjen alleen

Meer weten over Tûk Wenjen en de verschillende diensten? Kijk op tukwenjen.nl. Hier vindt u na de zomer ook updates over nieuwe informatieavonden.

Scan de qr-code!

maar toe”, zegt Johan. “Wij blijven het project uitbreiden, om het zo op allerlei manieren voor zoveel mogelijk mensen makkelijker te maken om hun woning te verduurzamen. Dit betekent bijvoorbeeld ook dat we ons straks meer richten op huurwoningen. Onze doelgroep wordt daarmee in één keer een stuk groter.”

Naast het aanbod van Tûk Wenjen is er de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) van het Rijk. Hiermee kunnen woningeigenaren subsidie aanvragen voor een zonneboiler, een warmtepomp, isolatiemaatregelen en aansluiting op een warmtenet.

Mogelijk wordt ook deze regeling uitgebreid. Ga voor meer informatie naar rvo.nl/subsidies-financiering/isde.

Een hoop woningen hebben een slecht binnenklimaat: te veel CO2, te vochtig of juist te droog. Dit is niet goed voor de gezondheid. Bij de gemeente kunt u een luchtkwaliteitsmeter lenen om uw binnenklimaat te meten. De resultaten van de meting zijn vervolgens via een app te bekijken.

De luchtkwaliteitsmeter kunt u ophalen bij de balies van het gemeentehuis in Joure en de servicepunten in Lemmer en Balk. U mag deze tien dagen gratis gebruiken. Omdat we bij warm weer vaker ramen open hebben staan, wat voor een beter binnenklimaat zorgt, kunt u zo’n meting het beste in het koudere deel van het jaar uitvoeren. Het aanvragen van de meter kan via tukwenjen.nl.

Waterzijdig inregelen Waterzijdig inregelen is het in balans brengen van uw cvinstallatie. Dit zorgt ervoor dat het warme water goed over de radiatoren wordt verdeeld. Een cv-dokter van Tûk Wenjen kan het inregelen voor u uitvoeren.

Verreweg de meeste cv-installaties zijn niet waterzijdig ingeregeld. Een radiator die dicht bij de cv-ketel staat, krijgt dan het snelst en de grootste hoeveelheid warm water. Een radiator die ver van de cv-ketel is geplaatst, krijgt juist weinig.

Het gevolg hiervan is dat die tweede radiator langzaam of zelfs nauwelijks opwarmt. Het waterzijdig inregelen van de cv-installatie lost dit probleem in de meeste gevallen op en kan u zo wel tien procent op uw energieverbruik besparen.

Let op: het is belangrijk om vooraf vast te laten stellen of uw cv-installatie ook echt waterzijdig in te regelen is en of dat tot besparing leidt. Het is daarom verstandig om eerst een cv-ketel check te laten uitvoeren.