Erfgoed

ERFGOED Begijnendijk en Betekom? Ooit een (sub)tropisch paradijs

De klimaatopwarming is zonder twijfel een van de grootste uitdagingen van de 21ste eeuw. De snelle opwarming van het klimaat heeft zonder meer verstrekkende gevolgen voor mens en milieu. Niet dat het klimaat vroeger altijd stabiel is geweest, wel integendeel. Gedurende de geologische geschiedenis van onze aarde wisselden warme en koude perioden mekaar af. Soms ging dit snel, maar vaak duurde het miljoenen jaren voor het klimaat significant veranderde. Van deze geologische klimaatveranderingen bleven ook bewijzen achter in de bodem van Betekom en Begijnendijk. De vrijwilligers van het GA&DC vertellen je er graag meer over. Global cooling

Het lijkt wat tegenstrijdig, maar na het verdwijnen van de dinosauriërs kwam de aarde in een afkoelingsfase terecht. Ten minste als je die klimaatevolutie op een tijdspanne van enkele tientallen miljoenen jaren bekijkt. Zo was het oceaanwater in het geologisch tijdperk van het Eoceen, zo'n 50 miljoen jaar geleden, soms tot 10°C warmer dan nu en groeiden er in die periode palmbomen in Groenland. Het tropisch regenwoud strekte zich toen zelfs uit tot aan de Poolcirkels! Tussen 50 miljoen jaar geleden en nu vertoont de temperatuur op aarde echter een dalende trend. Over het algemeen kan je stellen dat het klimaat tot zo'n 2 à 3 miljoen jaar geleden steeds warmer was dan nu. Doorgedreven onderzoek van boringen in de diepzee en op de ijskappen van Groenland en Antarctica hebben een vrij gedetailleerd beeld opgeleverd van de klimaatevolutie gedurende de laatste tientallen miljoenen jaren. Ook bij ons zijn bewijzen van oude klimaatveranderingen te vinden.

Betekomse keien als bewijs voor de klimaatverandering

Zowat overal in Betekom en Begijnendijk kan je aan de oppervlakte vuursteenkeien vinden. Vuursteen is een zeer hard en taai gesteente

dat ontstaat als grote knollen in krijtgesteenten. In de krijtgroeven van Henegouwen en Luik kan je dergelijke vuursteenknollen in het oorspronkelijke moedergesteente observeren. Wanneer die zachte krijtlagen door erosie worden weggespoeld, komen de harde vuursteenblokken vrij en kunnen ze meegenomen worden in de stroming van beekjes, rivieren of de zee. Doordat de stenen in de stroming voortdurend tegen mekaar botsen en geschuurd worden door het zand, worden de oorspronkelijke stenen steeds kleiner en bekomen ze hun typische afgeronde vorm. Wanneer een rivier haar oorspronkelijke bedding verlaat of de zee zich terugtrekt, blijven de keien achter in het landschap. Daar ondergaan ze dan verder de werking van weer en wind. Zo zijn de Betekomse en Begijnendijkse keien hier ooit terechtgekomen door de zee of rivieren. Dit gebeurde ergens tussen 5 miljoen en 10 000 jaar geleden.

Het bijzondere aan die vuursteenkeien is dat ze, afhankelijk van het klimaat of milieu, een ander verweringsproces ondergaan. Bij zeer koude temperaturen, die alleen in ijstijden voorkomen, ontstaan heel specifieke breukpatronen in de keien. Deze kunnen door specialisten gemakkelijk worden herkend. Zo tonen de Betekomse en Begijnendijkse vuursteenkeien aan dat in de gemeente ooit een zeer koud polair klimaat heeft geheerst.

Er is nog meer! De meeste vuursteenkeien zijn door het langdurig verblijf in de bodem verkleurd. Grijze vuursteen zal na vele honderden of duizenden jaren in een ijzerrijke bodem geel tot bruin verkleuren aan het oppervlak. Deze verkleuring is afkomstig van het mineraal Limoniet (= natuurlijke roest) en komt voor in streken met een gematigd klimaat. In warme klimaten daarentegen zullen de keien gekleurd worden door het mineraal hematiet. Dat mineraal, in feite gewoon ijzeroxide, is verantwoordelijk voor de rode kleur van de bodems in warme klimaten, zoals die nu voorkomen in Australië of Afrika. Nu is het zo dat in de gemeente ook vele vuurstenen te vinden zijn met een dieprode verweringskleur van hematiet. Deze rode keien zijn een bewijs dat onze streken ooit een (sub)tropisch klimaat hebben gekend! Wie weet! Misschien kleuren onze keien binnen enkele duizenden jaren terug bloedrood. Het Gemeentelijk Archief en Documentatiecentrum (GA&DC) bestaat uit een kleine groep van enthousiaste vrijwilligers met een passie voor het verleden van de gemeente. Hun interesse in de geschiedenis van Begijnendijk en Betekom varieert van documenten, foto- en ander beeldmateriaal tot objecten en geluidsfragmenten. Alles wat toelaat om de rijke historie van de gemeente te belichten en te reconstrueren, boeit hun.

In de loop van de jaren werd een behoorlijke brok aan informatie, beeldmateriaal en objecten verkregen. Je kan dat materiaal op vaste dagen of na afspraak in het centrum raadplegen. Het spreekt voor zich dat de leden ook zelf aan de slag willen met deze verzameling. Zij trachten het rijke verleden van de gemeente weer tot leven te brengen via specifieke activiteiten, zoals het geven van lezingen, het organiseren van filmavonden en een stambomendag, het fotograferen en filmen van gebeurtenissen en de deelname aan activiteiten van andere verenigingen. Sommige projecten resulteren in een artikel, brochure of boek.

Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van de gemeente en wil je actief mee de handen uit de mouwen steken? Dan ben je meer dan welkom bij het GA&DC.

www.gadc.be gadc@begijnendijk.be