Kasteel Zellaer

LANDGOED KASTEEL ZELLAER BINNENKORT TOEGANKELIJK VOOR HET PUBLIEK De gemeenteraad van Bonheiden besliste op 29 maart mede-eigenaar te worden van het domein Zellaer.

Na het verlijden van de akte wordt de gemeente voor 20% eigenaar van het landgoed. Het bisdom Mechelen-Brussel blijft eigenaar voor 80%.

De twee eigenaars gaan op hun beurt het domein in erfpacht geven aan “Kempens Landschap�. Dat is een intergemeentelijke erfgoedorganisatie waarvan Bonheiden samen met 64 andere gemeenten partner is voor een periode van 54 jaar.

Deze gespecialiseerde organisatie heeft de expertise in huis om het Bonheidense kasteeldomein terug te laten verrijzen in al zijn glorie. Het negentiende-eeuwse kasteel, omringd door ruim 18 ha waardevol parkgebied, is toe aan een nieuwe toekomstvisie.

Middeleeuwse wortels Het domein ontstond vermoedelijk in de dertiende eeuw als feodaal waterslot. Verschillende adellijke families bewoonden achtereenvolgens het kasteel. De gracht en het parkdomein zijn historisch waardevol. De padenstructuur en waterpartijen werden al opgetekend op de Ferrariskaart uit de achttiende eeuw.

In het park staan oude monumentale bomen zoals ginko, pterocarya en linde die vermoedelijk minstens 200 jaar oud zijn. Het park is dan ook beschermd als landschap.

Romantisch kasteel Aan het einde van de negentiende eeuw maakte het vervallen kasteel plaats voor een pseudo-middeleeuwse waterburcht. De architect Heugenbaarts liet zich voor het ontwerp wellicht inspireren door een vijftiende-eeuws Frans Loirekasteel. Ook het interieur van het kasteel werd ingevuld in neogotische stijl. Het kasteeltje met ophaalbrug, kantelen en schietgaten is een uiting van de negentiende-eeuwse geest van romantiek, met heimwee naar een roemrijk verleden. In 2001 werd het om die reden beschermd als monument.

Het kasteeltje met ophaalbrug, kantelen en schietgaten is een uiting van de negentiendeeeuwse geest van romantiek, met heimwee naar een roemrijk verleden.

Bezinningsplek Het domein Zellaer deed lange tijd dienst als diocesaan bezinningscentrum verbonden aan het bisdom Mechelen. Leden van de vereniging ‘Het Werk van de Gemeenschapsretraites’ leefden er samen in een gemeenschap. De werking van het bezinningscentrum is echter stopgezet. De bewoners die er nog verblijven verhuizen naar een bijgebouw van het kasteel, ‘het paviljoen’ genoemd. Dat zal een aparte toegang krijgen aan de Zellaardreef.

Kasteel Zellaer toeristische magneet voor Bonheiden Op vraag van het gemeentebestuur onderzoekt Kempens Landschap hoe dit unieke domein een nieuwe bestemming kan krijgen. Het domein zal opengesteld worden als plek voor zachte recreatie. Tegelijkertijd is er nood aan een duurzame en economisch rendabele functie voor het kasteeldomein.

Om het domein goed in kaart te brengen en een visie op te maken voor het toekomstige beheer ervan, wordt eerst een geïntegreerd natuur- en erfgoedbeheersplan opgesteld. Het gemeentebestuur heeft hiervoor een bedrag van 50.000 euro per jaar voorzien in de begroting.

Verhalen van het volk In akten uit de 14de en 15de eeuw wordt het gebied tussen Pasbrug en de Bruinbeekstraat ‘de Campe’ Zellaer genoemd. Maar de naam moet ongetwijfeld iets te maken hebben met Arnoldus van Zellaer. Hij was een welgesteld kanunnik van Sint-Rombout te Mechelen. Hij gaf het kapittel van Sint-Rombout immers twaalf kapelaniën. Die twaalf brachten ook een rente op die aan de kanunniken werd toegekend voor het verrichten van geestelijke bedieningen. Bij de dood van Arnoldus van Zellaer werden allerhande schenkingen gedaan. Maar over bezittingen in Bonheiden bestaat geen enkel bewijs. Hoe men dan aan de naam is gekomen, blijft alsnog een raadsel.

De overlevering wil dat die Arnold van Zellaer het kasteel als zijn woning had en dagelijks te paard naar Mechelen reed. Er bestaat of er is tot op vandaag geen schriftelijk bewijs dat de kanunnik eigenaar was van het gelijknamige slot.

In 1888 werd het oude, in de loop der tijden aangepaste en verbouwde kasteel, afgebroken om het huidige te bouwen. Bij die afbraak werden zeer oude grondvesten gevonden, want men vond houten, in de grond geheide palen. Men vermoedt dat ze uit de 13de eeuw dateren. De eerst gekende eigenaar, de familie Charles, wordt vermeld in een akte uit 1597. Een telg uit die familie, Jan Charles met name, zetelde in de Grote Raad in Mechelen.

We maken een sprongetje naar 1836 en lezen in een beschrijving van een te verkopen goed. Eerste koop: Een schoon buytengoed, genoemd Zellaeren, behelzende een sterk en fraey kasteel… , hebbende benedenwaarts vestibule in marmer gevloerd, verscheyde schoone zaelen behangen en versierd met marmer schouwen…

Het waren Hendrik Petrus Lauwers en Cornelis Van Trichelveldt die het beschreven goed kochten. De eerste was zoutzieder, de tweede brouwer.

Daarmee naderen we stilaan waar we willen zijn. Baron Albert d’Udequem d’Acoz koopt het kasteel en schenkt het aan zijn kleindochter Maria Neeffs, dochter van Emmanuel Neeffs en Ludwina d’Udequem d’Acoz. Hij was burgemeester van Bonheiden van 1874 tot 1879. Maria trouwde met Gustavus de Vrière en brengt het kasteel in als bruidsschat. Na dat huwelijk vestigde het koppel zich in het Zellaerkasteel.

Vermeldenswaard zijn zeker de afstammelingen uit het huwelijk de Vrière-Neeffs: Ludwina en Maria. De eerste trouwde met baron Stephanus Orban de Xivry. Zij overleed op de vlucht voor de Duitsers tijdens Wereldoorlog I. De baron hertrouwde met haar zus Maria.

Ludwina Orban de Xivry, dochter uit het eerste huwelijk, erfde het kasteeldomein in 1967. De parochie Ludwina is dan ook naar haar genoemd.

De fanfare en het kasteel De fanfare Sint Rochus (nu Koninklijke Muziekvereniging Bonheiden) kreeg lang financiÍle steun van Baron Gustavus de Vrière, die veel sympathie had voor de fanfare en later van zijn schoonzoon Baron Orban de Xivry. Zij waren lange tijd erevoorzitters van de vereniging. Als blijk van waardering gaf de fanfare daarvoor jaarlijks een muzikale hulde in de hovingen van het kasteel Zellaer te Bonheiden.

De fanfare is gesticht in 1875 en viert binnenkort haar 145ste verjaardag. Misschien is dat wel een mooi moment om die oude traditie weer in ere te herstellen.

Op bezoek in het kasteel Zodra de aktes verleden zijn, zal het domein worden opgesteld voor het grote publiek en zal het toegankelijk zijn voor wandelaars en zachte recreatie. Na de activatie van het beheersplan en het toewijzen van een herbestemming zullen ook de gebouwen toegankelijk worden.

Houd zeker www.bonheiden.be in het oog voor concrete en actuele informatie.