Klederdracht Magazine

KLEDERDRACHT Augustus 2017

MAGAZINE

Kleurrijk

Urker dracht heeft eigen

verleden van de Urker dracht

URKER JEUGD MASSAAL IN HET URKER

PATRONEN KLEDERDRACHTGROEPEN

presenteren zich op de

De makers van

klederdracht

D A G VA N D E

KLEDERDRACHT 2

• 1 •

SE

PT

URK

EMBER

20

17

Meer dan 45 jaar geschiedenis

We care for fish

Amsteldiep 2, 8321 WH Urk • Tel. 0527 206 530 • www.neerlandia.com • 2 •

Voorwoord

Inhoud Programma Dag van de Klederdracht Weer in het Urker!

....................................

Het kleurrijke verleden

............................

Urkerdag is een begrip

............................

De hullenmaakster Wat trek je aan

....................................

..........................................

Het aankleden in grote stappen De zoektocht naar stoffen Het maken van sieraden

...........

......................

.........................

Schilden tegen onkuisheid

.....................

De makers van pakken en karpoetsen Groeiende vraag naar Urker goed

.......

Het patroon van de Urker klompen Makers van het vrouwenpak

.................

Museumstukken vragen aandacht Steeds meer jongeren in’t Urker Liefhebbers van klederdracht De klederdrachtgroep Urk

....

.......

..........

................

......................

Ambassadeurs van Urker dracht

..........

‘Optreden in nationaal costuum’

..........

Creatief met klederdracht

......................

Presentatie klederdrachtgroepen

.........

Colofon Een uitgave ter gelegenheid van de Nationale Dag van de Klederdracht door het comité Nationale Dag van de Klederdracht in samenwerking met GBU media.

OPLAGE: 7.000 exemplaren VORMGEVING, TEKST EN FOTOGRAFIE: GBU media

4 5 6 11 13 13 14 17 18 19 21 23 24 25 29 31 33 34 37 39 41 43

Urk heeft een eigen klederdracht. Helaas niet meer zo vaak te zien in het dagelijks leven op Urk, maar alleen nog tijdens speciale gelegenheden.

En dat gebeurt steeds vaker en massaler. Zoals op de Urkerdag, de zaterdag voor Pinksteren.

Jong en oud laten dan hun mooiste kleren zien. Ik vind het een prachtig gezicht.

Verschillende koren kleden zich in klederdracht, maar ook grootouders willen hun kleinkinderen nog wel eens ‘optuien’ (voor de sier aankleden). Ook bij de jeugd wordt het steeds populairder. Op deze manier wordt bijgedragen aan de instandhouding van de Urker klederdracht. Ik vind het mooi dat er nog aandacht is voor de mode van oudsher, waarbij identiteit, ambacht en handwerk de boventoon voeren.

Op zaterdag 2 september organiseert museum ‘Het Oude Raadhuis’ de Nationale Dag van de Klederdracht op Urk met als doel de instandhouding van de klederdracht, het vergroten en overdragen van kennis en meer bekendheid geven aan dit stukje cultureel erfgoed.

Een dag waarop diverse klederdrachten van Nederland op Urk te zien zijn. Er zijn zo’n 240 personen aanwezig in klederdracht. Bent u een liefhebber van klederdracht dan moet u deze dag op Urk zijn.

In dit magazine leest u veel over de klederdracht. Hoe kleed je jezelf aan? Wat is origineel? Wie maakt de klederdracht nog op Urk? Wat voor klederdrachten zijn er nog meer in ons land?

Wilt u meer weten over Urk, de klederdracht en het eigen dialect, dan is een bezoekje aan HET museum ‘Het Oude Raadhuis’ een must. Het museum, dat sinds 1989 gevestigd is in het voormalige gemeentehuis, geeft een indruk van de leefomstandigheden van de karakteristieke bewoners en bebouwing van Urk in vroegere tijden.

Ik hoop u te ontmoeten. Dus: tot ziens op Urk! Pieter C. van Maaren, burgemeester Urk

• 3 •

Programma

D A G VA N D E

KLEDERDRACHT 2

SE

URK

20 PT EMBER

zaterdag 2 september

17

10:15

Welkomstwoord op het plein bij de Bethelkerk door de burgemeester van Urk. Start van de Nationale Dag van de Klederdracht.

Start klederdrachtshows.

Urk krijgt 17 klederdrachtgroepen op bezoek, die zich elk in 15 minuten presenteren op een podium op het plein bij de Bethelkerk.

Start klederdrachtmarkt.

Een markt met de makers van de klederdracht, oude ambachten en verschillende leuke kramen in het oude dorp.

Museum Het Oude Raadhuis, de Botterschuur en de vuurtoren zijn open.

Op deze locaties worden diverse activiteiten georganiseerd.

Volksdansen naast Cultuur-eus Tromp de Vries.

Ginkiestocht Ginkiestocht Volksdansen naast Cultuur-eus Tromp de Vries.

Parade van alle klederdrachtgroepen door de hoofdstraten van Urk. Zie plattegrond voor de route.

Afsluitende groepsfoto van de klederdrachtgroepen bij de Bethelkerk.

10:30 10:45

Het gehele oude dorp van Urk zal in het teken staan van klederdracht met verschillende activiteiten.

Centraal punt is museum ‘Het Oude Raadhuis’ in Wijk 2. Bekijk de geschiedenis van het voormalige eiland Urk met de visserij en scheepvaart, handel en nijverheid, volkskunst, moderne kunst en natuurlijk de klederdracht. In het museum is ook het toeristisch informatiekantoor te vinden. Vanaf deze locatie starten ook de ginkiestochten. Wandel met een gids door de smalle stegen (ginkies) van Urk en ontdek de vele bezienswaardigheden, hoor de mooiste verhalen en leukste anekdotes van de gids.

Op de Westhaven is de Botterschuur toegankelijk met op de kade tal van oude ambachten. U kunt hier heerlijk flaneren langs de kades, stranden en wandelen over het mooie plankier. Op de vuurtoren kunt u genieten van een prachtig uitzicht.

10:45

10:45 11:00 11:30 14:00 15:00 16:00 16:45

19

Plattegrond Oud Urk 8

11

9

10

7

12 1

13

2

3

6 5 1

TTourist info Urk

2

Museum

3

Bethelkerk

4

Botterschuur

5

Scheepswerf

6

Vuurtoren

7

Ommelebommelestien

Pensions/vakantiewoningen

8

Vissersmonument

Horeca

9

Kerkje aan de Zee

10

Oorlogsmonument

11

Museum/cultuur Ethiopie

12

Atelier & Mozaiekkelder

13

Straatmozaiek

14

IJsvlet

15

Orca

16

IJsselmeervisafslag / havenkantoor

17

Veerdienst/rondvaarten Zuiderzee

18

Gemaal

19

Gemeentehuis/bibliotheek Historische steiger

20

5

4

14 17

15

5

16

Route parade

17

18

20

• 4 •

Weer in het Urker!

Op zaterdag 2 september vindt op Urk de Nationale Dag van de Klederdracht plaats.

Niet alleen de Urker klederdrachtgroep presenteert zich deze dag. Tal van andere groepen uit plaatsen waar klederdracht als cultureel erfgoed wordt gezien komen naar Urk. De 17 klederdrachtgroepen worden verderop in dit magazine aan u voorgesteld.

Verder zal er in dit magazine dieper worden ingegaan op de geschiedenis van de Urker klederdracht. U krijgt uitgebreide informatie over de klederdracht en er komen verschillende personen aan het woord die volop actief zijn om de Urker klederdracht in stand te houden. Urk mag trots zijn dat er nog veel kennis aanwezig is die ook wordt gedeeld en overgedragen. Museum ‘Het Oude Raadhuis’ heeft een groot deel van dit erfgoed in beheer. Dit gebeurt allemaal met steun van de vele vrijwilligers die zich hiervoor inzetten.

Het Comité Nationale Dag van de Klederdracht wil er samen met u een gezellige en leerzame dag van maken. En nodigt u van harte uit om alle activiteiten in klederdracht of ‘in burger’ te komen bewonderen. We hopen dat dit initiatief mag bijdragen aan het behoud van onze cultuur. Een woord van dank aan de Gemeente Urk, de vele vrijwilligers, adverteerders en sponsors van deze dag is zeker op zijn plaats. Zonder hen was het niet mogelijk geweest om deze dag te realiseren. We wensen u veel leesplezier!

Comité Nationale Dag van de Klederdracht: Evert Weerstand, Anneke Weerstand, Anna ten Napel, Jan Hoekstra, Puck van der Zwan, Eef de Vries en Jan Anker.

Ontdek Urk

tijdens een

Ga tijdens de Nationale Dag van de Klederdracht mee op ‘ginkiestocht’ (steegjestocht) door oud Urk en laat je verrassen door de mooiste plekjes en unieke verhalen van dit voormalige eiland in de Zuiderzee.

Foto: Riekelt Pasterkamp

ginkiestocht Datum: Starttijden: Startlocatie:

2 september 2017 11.30 en 14.00 uur Tourist Info Urk, Wijk 2-2 (bij Museum ‘Het Oude Raadhuis’) Kosten: � 5,00 per persoon Aanmelden: info@touristinfourk.nl

TIP VOOR GROEPEN Een ‘ginkiestocht’ is het hele jaar door voor groepen te boeken (m.u.v. zon- en feestdagen) en goed te combineren met bijvoorbeeld een (botter)tocht over het IJsselmeer, bezoek aan IJsselmeerafslag of museum, een klederdrachtshow en natuurlijk een culinaire (vis) beleving aan of bij het water. Een dagje Urk betekent een uniek en sfeervol dagje uit met familie, vrienden of collega’s!

MEER IN FO: WWW. TO UR I STI N FO UR K . N L

Gemeente Urk wenst iedereen op Urk een hele prettige Nationale Dag van de Klederdracht

• 5 •

De invloed van mode, rouw en geloof

Het kleurrijke verleden van de Urker dracht De Urker dracht staat bekend om de soberheid, waarin zwart de overhand voert. In het verleden was de Urker dracht veel kleurrijker en kwam het zwart er bijna niet in voor. Onder invloed van mode, rouw en het protestantisme ontwikkelde de Urker klederdracht zich tot de sobere vorm waarin we het nu nog kennen.

De klederdrachten zijn ontstaan in de zestiende eeuw. Adel en geestelijken droegen andere kleding dan kooplieden, vissers, boeren en ambachtslieden. Kleding was toen ook een middel om het verschil in welstand duidelijk te maken.

De klederdrachten waren ook toen al onderhevig aan mode, maar op afgelegen plekken als het eiland Urk was die invloed nihil. De kledingvormen uit de zestiende eeuw bleven op Urk dan ook heel lang bestaan. De eerste beelden die tot nu toe bekend zijn van de Urker dracht dateren uit 1840. Jonkheer Pieter van Loon schetste de Urkers en plaatste deze later in een aquarel die hij maakte op Schokland.

Valentijn Bing en Braet von Ueberfeldt hebben de Urker dracht rond 1856

gedetaileerd geschetst. Hier zien we de kleurigheid die ook de mode van de achttiende eeuw kenmerkt. Het huidige zwarte ‘doekien’ werd gedragen in diverse kleuren als groen, rood en blauw.

Ook het bovenbaadje (rokje) werd open gedragen, waaronder het kleurige baadje zichtbaar was met de rijen zilveren knoopjes. Hoe meer knoopjes, des te welvarender men was. Bij de vrouwen zien we ook veel kleur in de hullen, de mouwen en ook de rokken waren toen kleurig.

Verwant In die tijd is de Urker dracht ook nog nauw verwant aan de Schokker dracht.

Deze staat nog steeds bekend als kleurig, maar dit eiland werd in 1859 ont-

De winterdracht van de Urker vrouw omstreeks 1856.

ruimd en de dracht heeft daarna geen verandering ondergaan. De versobering van de Urker dracht vond met name aan het eind van de negentiende eeuw

Kleurrijke Urker dracht op een aquarel uit 1840 van jonkheer Pieter van Loon en een schilderij uit 1855 van Valentijn Bing.

• 6 •

• 7 •

Visbuffetplaza Elke vrijdag doorlopend culinair genieten van diverse buffetten vanaf 17.00 uur Heerlijke soepen, verrassende salades en smakelijke oven gerechten. Bovendien royale keus aan diverse soorten vis en Noordzeevis à la minute bereid door onze kok bij het kookeiland. Als dessert heerlijk Flevolands schepijs uit onze ijssalon door uzelf geschept met vers fruit en verse slagroom.

Openingstijden Ma t/m do 9.00 tot 19.00 uur Vrijdag 9.00 tot 22.00 uur Zaterdag 9.00 tot 18.00 uur Klifweg 2-4, 8321 EJ Urk Telefoon: 0527 681540 www.visspecialiteitenbaarssen.nl

Hart voor klederdracht

en Vis, schelpen – r schaaldie pvries e vers en di

U W S P E C I A L I S T VO O R L A N G O U S T I N E S

ZEEBAARS

SCHOLFILET

DORADE

Oromar B.V. • Marsdiep 7 • 8321 MC Urk • Nederland • Tel. +31 (0)527 - 688042 • E-mail sales@oromar.nl • www.oromar.nl

• 8 •

plaats. Allereerst was mode hier de oorzaak van. Vooral de Engelse koningin Victoria heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Na de dood van haar echtgenoot prins Albert in 1861, besloot de vorstin niet alleen om zelf voor de rest van haar leven in het zwart gekleed te gaan. Het voorbeeld van Victoria vond in grote delen van Europa en Amerika navolging. Vooral aan de rouwkleding van vrouwen in de betere kringen werd eind negentiende eeuw veel aandacht besteed. In de etiquetteboeken luidde het ‘let op, de wereld oordeelt juist wat de rouw betreft, streng! Willekeurige beperking baart opzien’.

Het eiland Urk werd aan het eind van de negentiende eeuw getroffen door een aantal grote scheepsrampen waardoor bijna het hele eiland in rouw werd gedompeld en ook de kleding hierop werd aangepast. In ogenschouw nemend ‘de wereld oordeelt streng’ is de kleurigheid nooit meer teruggekomen in de Urker dracht. Hier speelt ook het protestantisme een rol oftewel de soberheid van het Calvinisme.

Volgens Puck van der Zwan is met name de armbedekking bij vrouwen een goed voorbeeld van de invloed van het geloof. ,,Volgens de strenge predikant Jean de Labadie moesten vrouwen in Zeeland hun blote armen bedekken. Op Urk zien we die armbedekking ook terug bij de vrouwen bij kerkgang en zeker als ze aan het avondmaal gingen. Op Urk noemen ze die gebreide armbedekking dan ook ‘wintjes’.

De Urker dracht rond 1856 volgens Bing en Braet van Ueberfeldt. De pet werd vooral door de landlieden gedragen.

meer dagelijks droeg. De schaarste aan speciaal voor de dracht benodigde stoffen speelde ook een rol. ,,Groot voordeel van de Urker dracht is dat het de natuurlijke vormen van het lichaam volgt. Het zit daarom lekker. Dat

Weinig verandering De huidige dracht is sinds het begin van de twintigste eeuw weinig veranderd. ,,In de jaren twintig had je nog wel de verandering in haardracht bij de vrouwen. Vrouwen hadden altijd kort haar en knipten dit in een pony. Onder invloed van mode gingen de meisjes langer haar dragen en kreeg je de dotten haar die onder de hulle uitstaken.

Op die manier ontstond ook het dragen van de strikjes van de karpoets aan de voorkant. De jongeren wilden anders zijn dan de ouders en draaiden de karpoets om”, vertelt Van der Zwan.

De Urker dracht bleef lang bestaan, maar al voor de oorlog groeide een generatie op die als kind de dracht niet

Oude tekening uit de 19e eeuw.

• 9 •

kun je niet zeggen van alle klederdrachten als het gaat om vrouwenkleding.

Bijzonder is wel dat het middelde altijd in gebruik is gebleven. Dit rijglijf stamt nog uit de Parijse mode eind achttiende eeuw. Daar werd je nog echt ingesnoerd, maar in de Urker dracht is het meer een goedzittend corset geworden.

Bij de mannen was de dracht ook van oudsher op de praktijk gericht. In weer en wind vertoefden ze op zee en al die lagen kleding moesten ze toch warm houden. Wel had je verschil tussen zomer- en winterkleding. In de zomer tabé, in de winter het lakense pak en je had ook nog het duffelse pak. Dat was zo dik, ruw en stevig dat je het recht vooruit kon houden. Het pilose pak was de echte werkkleding, waterafstotend en door het wassen grijs geworden en vaak versteld. Het was soms een lappendeken, maar dit was niet erg, want iedereen zag er zo uit”, aldus Van der Zwan.

Vor je

Urreker skoenen

Goon je vanzelluf nor

‛

OE EAW JE ’T IER PIETER?

’

KAN NIET ‛ UT BETER ZUUN!

’

Omdat we wieten dat ut goed moet weezen. www.talma-urk.nl • Tel. 0527-68 17 35

• 10 •

Ook jeugd kleedt zich massaal in Urker dracht

Urkerdag is een begrip Er zijn geen Urkers meer die zich nog dagelijks tooien in de Urker dracht, maar de Urker dracht is niet dood. Op Urkerdag, de zaterdag voor Pinksteren, gaan honderden Urkers weer in de aloude dracht.

Eigenlijk een feest voor de Urkers zelf, maar Urk telt op die dag steeds meer bezoekers van buitenaf.

De Urker dracht is sinds de Tweede Wereldoorloog geleidelijk uit het Urker straatbeeld verdwenen. Het was allemaal te omslachtig om je dagelijks in de Urker dracht te kleden en ook de noodzaak voor dikke, warme kleding was er niet meer. Als koorkleding zag je de dracht nog wel bij optredens van de mannenkoren Crescendo en Hallelujah, het vrouwenkoor De Lofstem en het kinderkoor Klein maar Dapper.

Er was een groep mensen die vond dat er in bredere kring aandacht moest blijven voor dit stukje Urker cultuur. Het begon in 1981 wat schoorvoetend met een optreden van de Urker klederdrachtgroep op het marktplein tijdens een activiteit van de Hofsteewinkeliers.

De eerste Urkerdag vond twee jaar later ook plaats op de markt. Puck van der Zwan kwam hier ook weer met zijn klederdrachtshow. De Urkers werden

opgeroepen om zoveel mogelijk in het ‘Urker’ naar de markt te komen, maar de opkomst was matig. De doorbraak kwam in 1988 toen een klederdrachtwedstrijd werd gehouden voor het nieuwe gemeentehuis, waar ook veel jeugdigen aan meededen.

Naaicursussen De generatie die nog Urker kleding kon maken was aan het uitsterven en om die kennis niet verloren te laten gaan werden er vanuit de Stichting Buurtwerk cursussen georganiseerd. Riemde Weerstand-Korf gaf les in het maken van mannenkleding en Mine Kramer-Woort was verantwoordelijk voor de vrouwenkleding. Dinie Koffeman zorgde voor het vastleggen van de beschrijving en de patroontekeningen in een boekje.

Er was grote belangstelling voor de cursus en er ontstonden zelfs wachtlijsten.

• 11 •

In de loop der jaren groeide de deelname aan de Urkerdag. Onder de vlag van Stichting Buurtwerk Urk ging het comité verder als ‘commissie Urkerdag’.

De zaterdag voor Pinksteren is intussen uitgegroeid tot een traditie. Een dag vol activiteiten, waarop een groot deel van de bevolking de Urkerdracht weer aantrekt. Urkerdag is uitgegroeid tot een traditie. Een dag vol gezelligheid waarop er veel vis wordt gebakken en gerookt. Ook traditionele Urker gerechten als dikkoek en koolmoes vinden gretig aftrek. Een dag ook waarop duizenden foto’s worden gemaakt. Puck van der Zwan had nooit kunnen denken dat het tot zo’n groot evenement zou uitgroeien. ,,Het mooist vind ik nog dat de Urkers ook steeds meer in de originele dracht gekleed gaan. Er wordt echt aandacht aan gegeven. Ik geniet van die dag”, aldus Van der Zwan.

‘Ze adden zelfs een warrekien vor mij, maar ik eaw gauw moat Jannes z’n tillefoonnummer duuregieven.’

Wel op zoek noar warrek?

Wijk 2-29, 8321 ER URK • Tel. 0527-748010 www.werckpost.nl

K

LE

De make rs van DE R D R AC HT

Marianne Hakvoort (70)

Hullenmaakster Marianne is nog de enige op Urk die regelmatig hullen maakt. Dat komt ook omdat ze de enige elektrische hullenplooimachine heeft. Ooit eigendom van Aal de Boer.

Het hullenplooien is een vak apart.

De plooimachine moet een constante temperatuur hebben en dat is een stuk lastiger als je de verwarmingselementen op het gas op temperatuur moet brengen. ,,Dan koelen ze toch al snel af en daar heeft de elektrische hullenplooier geen last van”, vertelt Marianne. Het hullenplooien doet ze samen met schoonzus Dirkje Hakvoort, want je moet het met z’n tweeën doen. Daarna met een scherp mesje nog even bijplooien om een mooie ronding te krijgen.

Het maken, maar ook schoonmaken van een hulle is tijdrovend. ,,Als ik ze schoonmaak dan gaat eerst de kop eraf om te worden gewassen, het witte stookjeshoed gaat in de witte stijfsel en het gele gaat in stijfsel met een kleurstof om zo de gele kleur te krijgen. Daarna wordt het weer aan elkaar gezet en moet de hulle nog geplooid worden. Als ik een aantal hullen moet schoonmaken dan ben

Wat een Urker vrouw aantrekt • • • • • • • • • •

Zwarte kousen Diezek Onder borstrok Witte Onderrok Middelde met rode borstlap Zwarte bovenrok Kraplap Gestreepte boezel Muilen aan de voeten Een ‘sefuutjen’ (voor de kou)

Hoofd: • Witte ondermuts met zwart lintje • Hulle met oorijzer en bevestiging met gouden spelden • Achterop de hulle een zwart dessien • Om de nek een gouden slot met 5 rijen kralen Voor de zondagse kerkgang nog een zwarte boezel met gouden haakjes. En om de schouders een zwarte zijden doek met franjes

ik daar zo een week of twee mee bezig. Meestal zijn dat klussen die ik voor Pinksteren en Kerst doe.”

Marianne maakt al meer dan dertig jaar Urker klederdracht en is ook lid van de klederdrachtgroep. ,,Ooit heb ik nog de werkpakken voor de pooienrokers gemaakt. Ik kwam op een vakantie in België nog een rol pilo tegen en dat is natuurlijk heel uitzonderlijk. In vroeger dagen werd dat ook wel gebruikt voor werkkleding van de Belgische vissers. Probleem was toen dat ik geen geld genoeg bij me had om het te kopen. Zo’n groot bedrag pinnen ging toen ook nog niet.

We zijn naar een bank in Zeeland gegaan en die heeft gebeld met de Rabobank op Urk. Zij gaven toen groen licht om me dat geld te geven. Zo kwam ik aan deze bijzondere stof, maar die is intussen allemaal verwerkt in Urker werkpakken”, vertelt Marianne.

• 13 •

Wat trekt een man aan Daags • Zwarte kousen • Blauwe tussenbroek • Gestreept werkbaadje • Werkbroek (pilo) • Bovenbaadje (pilo) of een gebreide trui • Klompen • Om de nek een rode opgerolde zakdoek • Karpoets of gebreid mutsje • Gouden keelknopen • Broekstukken (daags meest rijksdaalders) Zondag • Gebreide werkjeskousen • Blauwe tussenbroek • Gestreept baadje • Rukkien (bovenjasje) • Zwarte bovenbroek • Om de hals een zijden doek met de gouden doekiesring • Zilveren broekstukken met Bijbelse voorstelling • Handgemaakte zwarte schoenen met strikjes

In grote stappen

Het aankleden Klederdracht trek je niet even snel aan. Daar komt wel even wat bij kijken. Neem alleen al de vele spelden die je nodig hebt bij het goed aankleden van de vrouw.

Marianne Hakvoort laat in grote stappen zien hoe ze haar kleinkinderen Marina (11) en Harjan (9) de Vries aankleedt.

Over het ondergoed gaat het ‘striepte baodjen’.

Knopen dicht en als afsluiting de keelknopen.

De zwarte broek en het bovenbaadje ‘rukkien’ gaan er overheen. Het baadje in de broek en met de broekstukken wordt de broek dichtgemaakt. Het doekje met de ring en de karrepoes maken het af.

• 14 •

Eerst het ondergoed met de witte lange rok. Daar overheen gaat het middelde dat aan de voorzijde wordt vastgesnoerd. Aan de achterzijde van het middelde zit de worst waar de gebloemde rok overheen gaat. Maar eerst wordt de losse ’diezek’ bevestigd.

Over het middelde gaat de kraplap.

De dotten worden in het haar gewikkeld en in de ondermuts weggewerkt.

De daagse dracht met de gestreepte boezel.

Het oorijzer met de hulle gaat er overheen en de achterkant wordt met spelden vastgezet.

De zondagse dracht met de zwarte bovenrok met gouden speld en het witte doekien.

• 15 •

EenEen gulletjen got

gulletjen... er toch mie strikken

6 TROMP

...got er toch mie strikken!

Adres: Zuidoostrak 7, 8321 MA Urk Telefoon: (0527) 683 447 E-mail: info@vanslootenvis.nl Website: www.vanslootenvis.nl

K

LE

De Magneet zet traditie voort

De make rs van DE R D R AC HT

‘Het blijft zoeken’ Van oudsher was Sijtje Woort (van de Magneet) de leverancier van stoffen voor de Urker klederdracht.

Kleindochter Marjolein zet die traditie voort met haar man Riekelt Brands in de zaak van Woninginrichting Wakker. ,,Het blijft een voortdurende zoektocht om zo authentiek mogelijke materialen te krijgen en het geeft een goed gevoel als dit weer lukt”, zo vertellen beiden.

Bij de textielfabriek in Tilburg wordt al meer dan honderd jaar de gestreepte boezelstof en stof voor de gestreepte baadjes gemaakt. Urk heeft vier patronen voor de baadjes. ,,Een paar jaar geleden stortte de oude machine in, maar gelukkig besloot de leverancier om een andere machine om te bouwen voor de typische Urker stof. Dat was dus een hele opluchting”, zo vertelt Riekelt die samen met Marjolein voortdurend bezig is om de Urker dracht zo authentiek mogelijk te houden. ,,We lopen zo heel wat textielbeurzen af met wat lapjes Urker stof, bandjes, franjes of knopen mee. De meesten kunnen het wel maken, maar dan komt de vraag hoeveel je moet afnemen en hoe de kwaliteit is.”

Intussen heeft Wakker Woninginrichting een compleet assortiment in huis.

Van stoffen, wol, knopen, sieraden tot spiegelband. Nieuwste aanwinsten zijn de prachtige zwarte franjes uit Engeland voor omslagdoek. ,,We zijn nu nog bezig om ook zwarte knopen voor het zwarte baadje te laten maken. Zo gaan we steeds weer verder”, aldus Riekelt. ,,Intussen doen we zaken met fabrieken uit heel Europa. Voor de zijden kraplapstof maken we bijvoorbeeld gebruik van de Oostenrijkse folklore. De grote uitdaging is het nabootsen van de pilose werkpakken. Die stof wordt gewoon niet meer gemaakt en de kleurstoffen zijn nu zo goed dat het niet meer zo bleek wordt als toen. Maar we komen nu aardig in de buurt.”

Door de Urkerdag is de vraag behoor-

lijk toegenomen. ,,Dit maakt het voor ons ook mogelijk om stoffen te zoeken en aan te schaffen. Het is prachtig om weer zoveel Urkers in dracht te zien, en dan natuurlijk ook zo authentiek mogelijk. Wij proberen om het in ieder geval betaalbaar te houden”, aldus Marjolein.

• 17 •

Riekelt en Marjolein met hun kinderen in de Urker dracht. Samen zetten ze een traditie voort.

K

LE

Sieraden zijn een essentieel onderdeel

De ma ke van rs DE R D R AC HT

‘Wij maken het na’ Bij klederdracht horen ook sieraden. Door het gebruik van edelmetalen in vroeger dagen ook een middel om ook de welstand aan te geven. Net als toen zijn er nu ook alternatieven. Puck van der Zwan (72) en Rijke Snoek (55) willen het voor iedereen bereikbaar maken. ,,Wij maken het na, vaak van koper, en dus veel goedkoper.”

Van der Zwan is natuurlijk een kenner van de Urker dracht. Een van de initiatiefnemers van de Urkerdag, de man van de klederdrachtgroep, uitgever van een boek over de Urker dracht, wekelijks in het vissershuisje naast het museum en nog iedere zondag in het Urker. Net als Rijke Snoek overigens.

Beiden zijn gespecialiseerd in het maken van Urker sieraden.Van keelknopen tot slotjes. Een echt peuterwerkje, waar met veel geduld en kunde het goudkleurige koper wordt gevormd tot een sieraad voor de Urker dracht. Het wordt afgelakt met metaalvernis en is niet meer van de echte gouden sieraden te onderscheiden.

Sobere dracht Volgens Puck van der Zwan is de Urker dracht altijd sober gebleven als het gaat om sieraden. ,,Er was meestal grote armoede op het eiland en er moest aardig gespaard worden om een zilveren oorijzer, gouden slot, gouden boezelhaakjes, gouden keelknopen of gouden spelden te kunnen aanschaffen.

Er waren ook genoeg Urkers die dit niet konden betalen.”

Van der Zwan vertelt dat het voor de

vissers ook een stukje verzekering was. ,,De gouden keelknopen, oorringetjes en de broekstukken moesten genoeg geld opbrengen om voor een begrafenis te kunnen zorgen als ze onverhoopt als drenkeling ergens zouden aanspoelen.”

De trouwring werd door de mannen om het doekje gedragen. Een ring om de vinger was in het vissersberoep te gevaarlijk. Bovendien waren de vingers van de vissers door het zware handwerk behoorlijk dik.

Bij de vrouwen was het gouden slot het meest kostbaar. ,,Voor 1890 waren de kralen nog van bloedkoraal, daarna werden het onder invloed van de mode donkerrode granaten. Wie dit niet kon betalen gebruikte gekleurd glas, het

• 18 •

zogenaamde boerengranaat. In de rouwperiode of als daagse dracht werd bij de kralen een zilveren slot gedragen.”

Een versiering die helemaal verdween was de zilveren schoengesp bij de mannen. ,,Na 1900 kwamen hier zijden strikjes voor in de plaats”, aldus Van der Zwan. Volgens hem zijn er geen specifieke Urker sieraden. ,,De Urker sieraden komen eigenlijk overal vandaan. Er was dan ook een grote verscheidenheid aan motieven en vormen. De vissers gebruikten ook rijksdaalders als broekstukken. Als ze ergens verwaaid lagen en geld nodig hadden, kon het gebeuren dat de schalm eraf geslagen werd en hadden ze weer wat leefgeld. Versieringen waren dan ook multifunctioneel.”

De afbeelding van de Samaritaanse vrouw.

Koningin Esther als voorbeeldige vrouw.

Urker broeksknopen

Schilden tegen onkuisheid De zilveren broeksknopen die gebruikt worden om de mannenbroek af te sluiten hebben vaak een Bijbelse afbeelding. Historicus Elisabeth Oost deed onderzoek naar die afbeeldingen en daaruit blijkt dat ze zorgvuldig zijn gekozen. ,,Ze dienen soms als voorbeeld maar meestal als moralistische waarschuwing van seksuele aard.”

De broeksknopen werden van oudsher gebruikt om de broek af te sluiten. Eerst werden hier munten voor gebruikt. ,,In de achttiende eeuw kwamen de bolle knopen in opkomst. Deze knopen hadden de grootte van een rijksdaalder en vertoonden diverse Bijbelse voorstellingen.

In de Nederlandse volkskunst komen we Bijbelse voorstellingen veelvuldig tegen als uiting van het godsdienstig besef. Op meubelen en betimmeringen zien we die tot het midden van de zeventiende eeuw in de hogere kringen, daarna wordt het populair bij de gewone man. De late opkomst van de Bijbelse taferelen op de Urker broekstukken sluit hier bij aan”, aldus Elisabeth. ,,De afbeeldingen op de knopen van de Urker mannendracht bleken zorgvuldig te zijn gekozen. De plaats waar de knopen bevestigd waren, de klep aan de voorkant ter afsluiting van de broek leende zich het beste voor een moralistische waarschuwing van seksuele aard. Zo zou de drager op het moment dat hij

in verleiding zou komen, eerst de verbeelde waarschuwing langs moeten gaan alvorens tot de daad over te gaan.”

Opvallend is echter dat de vrouw vaak als verleider wordt afgebeeld inplaats van de man als versierder. Een veel voorkomend motief is dat van de vrouw van Potifar die Jozef probeert te verleiden. Op Urk kent men ook de afbeelding van de Samaritaanse vrouw. Zij wordt er door Jezus op aangesproken dat ze al vijf mannen heeft gehad en dus een losbandig leven leidt.

De onkuisheid van de vrouw verdwijnt op de achtergrond als de vrouw zich tot Jezus keert.

Deze afbeelding is dus enerzijds een waarschuwing tegen onkuisheid en anderzijds een voorbeeld voor de christelijke navolging.

Een vaak voorkomende voorstelling is ook die van Salamo’s oordeel. De nadruk ligt in de voorstelling op de vrouwen. Algemeen neemt men aan dat ze van lichte zeden waren, omdat er geen man ten tonele wordt gebracht. De

• 19 •

vrouwen fungeren als waarschuwing dat een onzedig leven alleen maar ellende met zich meebrengt.

In de afbeelding van Adam en Eva staat ook de vrouw centraal als degene die de man verleidt.

Ook in de afbeelding van David en Bathseba wordt niet David als schuldige aangewezen, maar ligt de nadruk op Bathseba als onkuise vrouw die niet had moeten baden, waardoor David in de verleiding kwam.

In de afbeelding van koningin Esther dient de vrouw wel als voorbeeld. Als koningin Vasthi volgde ze haar geloof en volgde niet de geboden van haar man. Als trouw echtgenoot behoedde ze hem wel voor een moordaanslag.

Volgens Elisabeth Oost werd de moraliserende boodschap op de broekstukken waarschijnlijk al in de negentiende eeuw niet meer begrepen. ,,Het zijn vooral pronkstukken geworden die met gepaste trots worden gedragen bij de Urker dracht.”

Wai goon alteed nor de Hofstee om oenze booskippen

Bloemboetiek

Luzerne

Bonairestraat 1B | 8321 HA Urk | 0527-685098

Bloemboetiek

Luzerne

Bonairestraat 1B | 8321 HA Urk | 0527-685098

Brouwer Keurslager

• 20 •

K

LE

Lummie de Vries (48)

Pakkennaaister

De makers van T DE R D R AC H

Het begon met de uitdaging die ze aanging met haar man Wouter. Zij zou het pak maken en hij zou op de zang. Lummie kreeg privéles bij Riemde Weerstand en maakte samen met haar het eerste mannenpak. Later leerde ze ook nog het maken van een vrouwenpak. ,,Twintig jaar geleden plaatste ik een kleine advertentie voor het maken van Urker klederdracht en sindsdien heb ik niet meer zonder werk gezeten”, vertelt Lummie. ,,Ik heb zelf de patronen en dit wordt natuurlijk per persoon aangepast.”

Lummie geeft nu zelf naaicursussen en ze merkt dat de Urker klederdracht ‘hot’ is. Voor de komende winter heeft ze al 40 cursisten op de lijst staan. ,,Een cursus duurt gemiddeld voor mannenkleding 8 weken en voor vrouwenkleding 15 weken.”

Lummie combineert bij het naaiwerk de machine en het handwerk. ,,Wel probeer ik zo authentiek mogelijk te blijven en ik vind het geweldig dat je bij Wakker op Urk voor alle stoffen terecht kan en er ook steeds meer keuze is.” In het maken van een Urker pak gaan heel wat uren zitten. ,,Ik maak het meeste zelf en in elk pak zit al rond de 250 euro aan stoffen. Daar komen al de uren nog bij en dan is het nog aan de drager zelf om de versieringen aan te schaffen. Je kunt het zo duur maken als je zelf wilt.”

Neeltje Bakker (83)

Karpoetsenmaakster

Neeltje Bakker is nog een van de weinige karpoetsenmakers op Urk. Ze begon het karpoetsenmaken tientallen jaren geleden toen wijlen haar man Jan Bakker op Crescendo ging. ,,Riemde Weerstand maakte het pak en ik moest de karpoets maken. Ik had nog een oude karpoets en heb die helemaal uit elkaar gehaald en vervolgens nageknipt. Het ging me redelijk goed af. Daarna kwamen de jongens en zo is het uitgegroeid tot een haast dagelijkse bezigheid”, vertelt Neeltje.

De karpoets was het hoofddeksel voor de winter. ‘s Zomers werd vaak een viltje gedragen. De karpoets was oorspronkelijk gemaakt van bont van een ongeboren lam, maar toen dit materiaal in de Tweede Wereldoorlog niet meer voorhanden was, werd een ruw soort laken gebruikt. Voorheen waren dit de ’armeluis karpoesen‘. Aan de binnenkant zit nog steeds soepel schapenleer. Dit laken is daarna algemeen geworden voor de karpoets.

Neeltje speurt zelf steeds naar de goede stof voor de karpoets. ,,Het moet een ruwe stof zijn en dat kom je niet zo vaak tegen.” Ze maakt intussen elke week wel een karpoets en heeft dan ook een voorraadje in huis. ,,Voor echt maatwerk moet ik eerst even meten en daarna ga ik aan de slag. De ene keer gaat het sneller dan de andere keer, maar gemiddeld ben ik toch wel een dag of vier bezig met een karpoets. Allemaal handwerk, want dan plooit het niet zo snel. Voor de stevigte doe ik er nog een stuk karton in en als afwerking komen de zijden strikjes erop.”

Al die uren worden niet gerekend, want een karpoets kost maar 55 euro. ,,Och, het is geen kostwinning. Ik doe het als hobby.” Anderen het vak leren vindt ze lastig. ,,Begin maar net zoals ik ben begonnen. Ik kan altijd aanwijzingen geven, maar les geven zie ik niet zitten.”

• 21 •

Zo groos as een bessem op m’n naaie Ford

www.van-slooten.nl Beleefd anbeveulen vor elk vervoersmiddel in de toekomst.

We doen et goed in oenze tarieven binnen billijk.

Indestrieroendweg 27, 8321 EC Urrek â– (0527) 681 666

K

LE

De makers van T DE R D R AC H

De zendingskrans van de Gereformeerde Kerk

Groeiende vraag naar Urker goed De zendingskrans heeft een eigen groep die zich alleen bezighoudt met het maken van Urker klederdracht. Met de toename van de populariteit van Urkerdag hoeven ze zich over de afname van hun handwerk geen zorgen meer te maken. Het maken van Urker kleding brengt zo aardig geld op voor het goede doel.

In het winterseizoen komen ze op woensdagavond bij elkaar ‘op de krans’ voor het maken van Urker kleding, maar daarmee houdt het niet op. Bijna dagelijks zijn ze ermee bezig. Binnen de kransgroep heeft iedereen haar eigen specialiteiten. Nellie de Vries (71) breit de traditionele Urker visserstrui. De Urker vissers hadden hun eigen patroon en dit gaf een stukje herkenbaarheid. Ook als iemand als drenkeling ergens aanspoelde. ,,De Urker trui zit strak omdat het vooral werkkleding was en de trui werd voor de warmte ook wel onder een baadje gedragen”, vertelt Nellie. ,,Het is allemaal handwerk en een Urker trui wordt ook in zijn geheel gebreid, dus geen losse stukken die naderhand aan elkaar gezet worden. Al met al doe ik er wel een week of vier over. Het opnemen van de maat gaat op het oog. Ik zie bijvoorbeeld wel eens iemand in het gangpad lopen in de kerk met een te strakke trui en dan denk ik: daar kunnen nog wel twee werkjes bij”, lacht Nellie.

Gees Brands (72) breit op de hand ‘koesen’ voor de mannen en de zgn. ‘sefuutjes’ die de hals van de vrouwen warm moeten houden. Voor de vrouwen wit en voor de mannen zwart met het koningsblauwe afzetrandje. ,,Ook hier heb je bij de ‘koesen’ de bekende patronen voor de Urkers. De ‘warkkoesen’ zijn wat dichter en daardoor warmer dan de nette kousen die een open (kabel)patroon hebben. Met een paar kousen ben je ook zo drie weken bezig.”

Loes van Veen (62) maakt al meer dan twintig

Nellie de Vries, Gees Brands, Loes van Veen en Marretje Wakker.

jaar mannenpakken. Ooit geleerd op de cursus bij Riemde Weerstand in ‘t Jeugd. ,,Je hebt een grondpatroon en dat pas je per persoon aan, zodat je echt maatwerk krijgt. Als je de onderbroek, overbroek, striepte baodjen en het rukkien maakt ben je toch al gauw een week of vier bezig”, vertelt Loes. ,,Ze moeten dan nog zelf zorgen voor de karrepoes, sieraden, schoenen en kousen.” Op dit moment heeft ze twee pakken in bestelling.

Marretje Wakker (69) maakt vrouwenpakken. ,,Ik heb het destijds geleerd van Albertje Ras en maak nu al jaren pakken voor volwassenen en kinderen. Op dit moment heb ik er zeven in bestelling. Ook hier speelt het gevoel een grote rol bij het bepalen van de maat, maar zeker bij het maken van het middelde wordt er toch wel regelmatig gemeten, want dit moet toch wel als gegoten zitten.”

De dames halen veel van hun stoffen bij Wakker, maar speuren ook zelf wel

• 23 •

of ze iets tegenkomen op de markten buiten Urk. ,,Ik heb altijd een stukje blauwe stof van het middelde en het rode van de rokken in mijn knip”, vertelt Marretje.

Ze vinden het allevier leuk om te doen en het levert ook nog geld op voor de krans. ,,Maar je moet je uren niet gaan omrekenen, want dan wordt je uurtarief wel heel laag”, aldus Gees. ,,Je ziet wel dat ze dragen van klederdracht op Urk steeds serieuzer nemen, het wordt steeds mooier.”

Urkers waren bedreven in Fries houtsnijwerk

Urker klompen hebben een eigen patroon De Urker dracht kent vele specifieke kenmerken en het patroon op de klompen valt hier ook onder. Een patroon dat is aangebracht op de kap van de klomp met behulp van een scherp mesje, het zogenaamde Fries houtsnijwerk.

De Urker klomp heeft veel verschillen met de gewone klomp. ,,Allereerst de motieven, waarvan de Hoornse ruit wel het meest gezien wordt. Verder heeft de klomp een platte voorkant zodat ze op de botter ook steun gaven tegen de scheepswand als de vissers aan de boorden stonden. De platte kant werd ook gebruikt om op te zitten en om de netten bij het verstellen strak te houden. De klomp was dan ook multifunctioneel”, vertelt Lammert Post (59)

ker klomp.

t motief van een Ur

Lammert snijdt he

die zich bezighoudt met het aanbrengen van de versiering op de klomp. Lammert heeft het weer geleerd van Auke Weerstand (73) die het wegens gezondheidsomstandigheden wat rustiger aan doet.

Lammert koopt de blanke houten klomp van een boertje uit Groningen en na het aanbrengen van het motief wordt deze met drie lagen zwarte verf in de Urker kleur gebracht.

Auke vertelt dat de Urkers in vroeger dagen bedreven waren in het Fries houtsnijwerk. ,,In de negentiende eeuw leerden de Urkers dit tijdens hun diensttijd bij de marine. Het groeide zo uit tot een handwerk dat in de wintermaanden werd beoefend als de vloot binnen lag. Prachtig gesneden stoven, mangelplaten en strijkplanken werden er gemaakt. Niet voor de sier, maar gebruiksvoorwerpen. En dan had je natuurlijk nog de rijk versierde bruidsklomp.

Het was een gebruik dat de verloofde de blanke klomp aan boord uitsneed en hij gaf deze dan aan de aanstaande bruid bij het inschrijven. In de periode van ondertrouw werd deze door de aanstaande bruid gedragen.

Na de trouwdatum ging de klomp in de ‘kesse’ of stond voor sier in de woonkamer. Dit is ook

• 24 •

de reden dat we ze nog veel tegenkomen in diverse musea”, vertelt Auke.

Urker peppels De klomp werd algemeen gebruikt door de vissers. Met lijnolie werd de klomp waterdicht gemaakt. ,,Aan boord van de botter werd onderscheid gemaakt tussen de klompen door merkjes bovenop de achterrand.

De schipper had één streepje, de knecht twee streepjes en het derdemannetje drie. Op zondag werden de zwarte klompen ook wel gedragen als de straten modderig waren of bij koud weer. Speciaal voor de kerkgang werd er een leertje op de achterkant van de klomp aangebracht om het luidruchtige getik van hout op hout in

Fries houtsnijwerk Fries houtsnijwerk is het versieren van houten gebruiksvoorwerpen met de kerfsneetechniek.

Kenmerkend zijn de geometrische figuren zoals rozetten, sterren en de vlechtfiguren. De term Fries, waar deze vorm van volkskunst de naam aan te danken heeft, slaat niet alleen op Friesland. Het kwam voor in het hele noorden van Nederland en het gebied rondom de voormalige Zuiderzee. De houtsnijder tekent de patronen op het hout, soms met gebruik van carbonpapier. Een passer is noodzakelijk voor het maken van de rozetten en andere cirkelvormige figuren. Vaak wordt er lindehout gebruikt, dat is zacht en blank, zonder veel noesten. Maar ook rozenhout, eikenhout en tropische houtsoorten zijn geschikt. De snijders van Fries houtsnijwerk gebruiken een klein scherp mesje.

K

LE

Auke Weerstand bezig

De makers van T DE R D R AC H

met snijwerk op een bru idsklomp.

de kerk te voorkomen.”

De Urker klomp werd meestal van populierenhout gemaakt. ,,Dit was wat goedkoper en het sneed ook makkelijk. De uitdrukking ‘Hij heeft een paar nieuwe peppels’, verwijst naar de houtsoort.”

Klompen werden vroeger gewoon op Urk gemaakt. ,,Jan Nentjes maakte naast manden ook klompen. Nu kan op Urk alleen Piet Brouwer nog klompen maken, maar die maakt nog maar heel af en toe een paar klompen”, geeft Auke aan. De meeste Urker klompen komen nu bij Lammert vandaan. ,,Ik heb altijd wel een voorraadje van maat 35 tot 45 klaarstaan.”

Dirkje Hakvoort (65)

Het vrouwenpak

Dirkje maakt complete vrouwenpakken. Het begon allemaal voorzichtig toen ze wat sieraden en kleding van haar moeder erfde. ,,Mijn moeder was kleiner van postuur, dus mijn eerste schreden waren het verstellen van de kleding. Ik heb het mezelf aangeleerd en heb het langzaamaan uitgebreid.

Allemaal handwerk.”

Het maken van het middelde is het meest tijdrovend van het vrouwenpak. ,,Dat is echt maatwerk en daar ben ik vele uren mee bezig. Het moet lekker zitten en je moet aan het eind van de dag niet verzuchten: blij dat het uit kan.”

Wekelijks is Dirkje ook te vinden in het vissershuisje van het museum. ,,Gekleed in de Urker dracht en dan ben ik meestal bezig met een stukje naaiwerk”, vertelt Dirkje, die deze middag samen met Marretje Bakker (68) gezellig bezig is. Ook Marretje is zeker al twintig jaar bedreven in het maken van Urker kleding. ,,Ik ben nu bezig met een kraplap, ook weer allemaal handwerk. Om het mooi te krijgen ben je daar ook wel een uur of vijf mee bezig.”

• 25 •

€19, Voor slechts

95

€5,- korting

KORTINGSCODE:

KLEDERDRACHT Kortingscode geldig tot en met 30-11-2017

ALLOCACOC POWERCUBE

Verkrijgbaar in rood, blauw, groen en grijs

Voor 23:58 uur besteld, Morgen gratis in huis

De camera’s van nu... de Urker no-nonsense van toen!

Ben je opzoek naar een stekkerdoos waar je behalve je naaimachine, je bureaulamp en je radiootje ook nog eens je telefoon en tablet mee kan opladen? De vreselijk handige stekkerdozen van Allocacoc voorzien je in deze noodzakelijkheden.

Alles dus van stroom voorzien en je hoeft je geen zorgen te maken dat je het resultaat van je noeste arbeid niet met iedereen zou kunnen delen...

Alteed skarp!

• 27 •

VERLEDEN, HEDEN & TOEKOMST

Met groot respect en veel waardering denken wij terug aan ons verleden en mogen er trots op zijn dat wij al sinds hét adres voor al uw Urker klederdrachtstoffen zijn.

Onze mooie collectie met manufacturen en folklore breidt zich steeds verder uit.

Boezelbont, kraplappen zijde, Urker striept, milde stof, spiegeltjeslint en nu zelfs ook verzilverde broekstukken en vergulde keelknopen.

In het midden Klaas Wakker met rechts zijn vrouw Sijtje.

Kom langs om onze nieuwste aanwinst: handgeknoopte franje voor een omslagdoek te bekijken.

Steeds zijn we op zoek naar de meest authentieke stoffen zonder daarbij onze specifieke Urker dracht uit het oog te verliezen. Dit doen wij met passie en plezier.

‘IJ stoat ur warrempies bai’ www.joekies-communicatie.nl

Wienterjassen woar je mie kunen warken in karken.

Geef het leukste of lekkerste cadeau Te besteden bij meer dan 80 leuke en culinaire adresjes op Urk. Kijk voor een compleet overzicht van de deelnemers op www.oudurkbon.nl of www.culibon.nl.

De bonnen zijn verkrijgbaar bij Tourist Info Urk in museum Het Oude Raadhuis, Boekhandel Koster, Kwalitaria De Bolder en CIGO Fides.

twv

Culin air geni eten op Urk.

adeaubon >OUD URKC

De Culi Bon is een uitgav e van Sticht ing

voor mali g pen op het Hee rlijk shop

Sticht ing uitgav e van Bon is een De Oud Urk

twv

10

>CULI Urk Promo tie.

20 EURO

Inschot 5, Urk • Tel: 682772 • www.bedrijfsartikelen.nl

Cadeaubon D

eilan d Urk.

C

Ok vor echte aandgemaakte Urreker klompen.

tie.

Urk Promo

• 28 •

Anneke Weerstand en Anna ten Napel:

Museumstukken vragen veel aandacht Verbazingwekkend hoe enthousiast Anneke Weerstand en Anna ten Napel vertellen over het werk dat zij als vrijwilliger doen voor het museum. Beide vrouwen hebben samen met Hennie Wakker de taak op zich genomen om oude kledingstukken te herstellen en zo te conserveren dat ze nog jaren bewaard blijven voor het nageslacht en de toeristen die hun ogen uitkijken in het Urker museum.

Het is vaak passen en meten als het gaat om het herstellen van oude kledingstukken. De voorraad beschikbare materialen dunt steeds verder uit en dus wordt het lastiger om passende aanvullingen te krijgen. Maar de Klederdrachtgroep, waar beiden deel van uitmaken, heeft gelukkig overal in het land ‘voelhorens’. Anneke geeft daar een voorbeeld van: ,,Het zogeheten spiegeltjeslint was heel lang niet te krijgen. Ik kwam een keer op Marken en daar zag ik dat de Markers dit materiaal wel hadden. Zij waren bereid ons een deel van hun voorraad te verkopen. Op die manier konden wij een aantal mensen op Urk heel erg blij maken.”

Anna heeft zich ten doel gesteld een bijdrage te leveren in het bewaren van de Urker klederdracht. En dus een bewaker van een stuk Urker cultuur. Dat doet zij het liefst vanuit het museum: ,,Dat begint met het opknappen van poppen die in Urker klederdracht staan opgesteld. Dat is een precies werkje, dat behoorlijk veel tijd kost. Ik probeer dat samen met Anneke zo te doen dat het gebaseerd is op de echte klederdrachtstukken. Soms zie je wel eens mensen in Urker klederdracht lopen waar wij ons over verbazen. Het is soms moeilijk de juiste stoffen te vinden, maar die zijn er nog wel. En als wij dan toch graag de Urker klederdrachtcultuur in stand willen houden, let er

Anneke Weerstand, Anna ten Napel en Hennie Wakker (die niet bij het interview aanwezig kon zijn) in museum Het Oude Raadhuis.

dan op dat het wel de juiste combinaties zijn, zo adviseren wij deze mensen.”

Anneke deelt die mening.

Conserveren kleding De dames houden zich ook bezig met het bewaren en bewaken van het archief. ,,Dat valt soms niet mee, want wij krijgen wel eens wat binnen dat bijna uit elkaar valt omdat het bijna vergaan is. Toch lukt het vaak met veel moeite om het zo te conserveren dat het nog een aantal jaren mee kan gaan”,

• 29 •

zeggen Anna en Anneke. In een van de ruimtes beneden in het museum hangen twee voorbeelden van het succesvolle conserveren van kleding. Twee doopjurken, een uit de negentiende en een uit de twintigste eeuw, hangen in een kast, aan de voorkant met glas bekleed zodat de bezoekers het wel kunnen zien, maar niet aanraken. En zo hoort het ook, want in een van de doopjurkjes is wijlen Lucas Snijder (nettenmaker, destijds wonend onderaan de hoogte bij de Bethelkerk) gedoopt.

- Bouw - Voedingsmiddelen / Vis - Groen / Horticultuur - Farmacie

Nederland Tsjechië

- Enter - Pardubice

Productie en ontwikkeling van matrijsgevormde en gestanste schuimdelen EPS, EPP, Neopor, Arcel, PE en PU voor: - Elektronica - Automotive - Bouw - Voedingsmiddelen / Vis - Groen / Horticultuur Nederland www.wolterseurope.com - Farmacie Tsjechië

- Enter - Pardubice

Ouderwets genieten! www.wolterseurope.com

Groos op Urrek

De Bolder, wijk 2-59 Urk. www.kwalitariadebolder.nl • 30 •

Pieter Gerssen was jarenlang vrijwilliger in museum

‘Jongeren in Urker dracht’ Zelf heeft hij nooit dagelijks in Urker klederdracht gelopen. Pieter Gerssen (97) is toch een warm voorstander van het behoud van de Urker klederdracht. Op speciale dagen zoal Pinksteren en Urkerdag kleedde hij zich graag zoals veel van zijn voormalige dorpsgenoten dat deden. En natuurlijk ook in de jaren dat hij vrijwilliger was in het ‘Urker huisje’ naast het museum. ,,Daar kreeg ik veel vragen over de Urker kleding”, zegt de bewoner van Talma Haven.

Pieter Gerssen heeft zijn Urker pak nog steeds in de kast hangen. Hij droeg het jarenlang bij speciale gelegenheden. ,,Ik liep niet dagelijks in een Urker pak, want mijn voorgeslacht was niet van Urker komaf. Ik ben Pieter Gerssen van Albino, Wijk 5-89. Ik ben daar geboren.

Albino was een boerderij annex winkel.

Een Albino-winkel was net zoiets als Albert Heijn en de Spar, een grote keten uit Groningen. Je had alleen Albino-winkels in de noordelijke provincies. Na de oorlog is dat opgeheven.”

De vrouw van Pieter Gerssen was wel een Urker en droeg dagelijks Urker kledij. En dus werd Pieter als hij thuis was met de vrouwenkleding geconfronteerd.

Op latere leeftijd werd voor Pieter een Urker pak gekocht: ,,Ik ben onderdeel van de Urker samenleving en ik vind de kledij van Urker mannen mooi. Op Urkerdag en Pinksteren trok ik het aan.

Maar ook als ik vrijwilliger was in het museum.”

Om het werk als vrijwilliger goed te kunnen doen verdiepte Pieter Gerssen zich in alle onderdelen van de mannelijke Urker dracht: ,,Dat moet ook wel, want anders kun je geen goede informatie geven aan de bezoekers.”

In ere houden Het doet hem goed dat er tegenwoordig zoveel jongeren met Urkerdag en Pinksteren de traditie van de klederdracht in ere willen houden.

Pieter hield jarenlang bij wie er op Urk nog in klederdracht liep. ,,Appien Snel was de laatste Urker die in klederdracht liep. Gelukkig pikken de jongeren het weer op. Prachtig om te zien. Wat mij

betreft zou het een goed plan zijn om ook op zondagen in Urker kleding naar de kerk te gaan. Op die manier wordt de cultuur van de klederdracht nog meer leven ingeblazen. Het aantrekken is net zoveel werk als het aantrekken van ‘gewone’ kleding’”, zegt Pieter Gerssen.

Hoewel zijn fysieke welzijn wat minder

• 31 •

wordt, komt de oudste mannelijke bewoner van Talma Haven af en toe nog even naar het museum. Niet meer als vrijwilliger, maar gewoon om af en toe nog een stukje van vroeger te proeven: ,,Er was veel armoede, maar de cultuur van de klederdracht bleef gelukkig lang in stand. Een deel daarvan is nog in het museum te zien.”

m u r t n e c Vis Westwal 2, 8321 WG Urk Telefoon: 0527 689 789 www.visveilingurk.nl Schulpengat 10, 8321 WC Urk Telefoon: 0527 685 357 www.rodevis.com Ambachtsweg 14 8321 DW Urk T: 0031 527 686246 F: 0031 527 686133 info@marea-altra.nl www.marea-altra.nl

Waaigat 3, 8321 MP Urk Telefoon: 0527 688 106 www.visco-urk.nl Vliestroom 5-7, 8321 EG Urk. www.starfish.nl

Middelgronden 1 • 8321 WL Urk • Tel. 0527-680860 info@kramerfish.nl • www.kramerfish.nl

Tel. 0527-689080. Fax 0527-689090

Breehorn 12 8321 WP Urk Tel. 0527-681228 Fax 0527-683189 info@topfishseafood.nl

• 32 •

Zuidoostrak 16, 8321 MA Urk T. 0031 527 680702 info@noordzeeinternational.com www.noordzeeinternational.com

Jan Bakker en Marjan Snijder

Liefhebbers van klederdracht Om een stukje Urker cultuur te bewaren worden er cursussen verzorgd waar met name jonge vrouwen de kunst van het maken van Urker dracht onder de knie krijgen. Dit moet ook wel, nu de vraag naar Urker kleding fors toeneemt. Jan Bakker draagt zijn Urker pak ook bij uitvoeringen van het mannenkoor Crescendo, Marjan Snijder eigenlijk alleen tijdens Urkerdag en eerste Pinksterdag.

Het toekomstige paar heeft in ieder geval een ding gemeen: Ze vinden dat het dragen van Urker kleding iets is dat bij Urk hoort. Het doet beiden ook goed dat er steeds meer leeftijdgenoten overgaan tot de aanschaf en het dragen hiervan. Marjan hoefde zelf niet aan de slag: ,,Mijn kleding wordt gemaakt door mijn ‘bes’ (opoe) Oost. Maar ik wil komende winter wel zelf graag een kraplap maken, samen met mijn moeder.”

Door kleding zelf te maken worden de kosten flink gereduceerd. Maar toch is het dragen van Urker klederdracht niet echt goedkoop. Jonge mensen sparen er flink voor om zo goed mogelijk voor de dag te kunnen komen. Zeshonderd voor een mannenpak en duizend euro voor een vrouwenpak zijn gangbare

bedragen. Daar komen sieraden en schoeisel dan nog bij.

Jan Bakker: ,,Soms hoor ik van jongens om mij heen dat zij wel Urker kleding willen kopen, maar dan alleen een werkpak. Dat is natuurlijk hun keuze, maar ik vind het jammer dat zij geen ‘zondags pak’ aanschaffen. Dat maakt het een stuk mooier allemaal.”

Niet alleen de cursussen kledingmaken stemt het tweetal tot tevredenheid.

Marjan: ,,In ’t Jeugd bijvoorbeeld kunnen moeders leren hoe zij een hulletje op kunnen zetten bij hun kinderen. Net als de naailessen, worden dit soort activiteiten erg gewaardeerd. Hierdoor kunnen zij het zelf (beter) leren, maar ook weer overdragen op hun kinderen.

Hierdoor blijft er aandacht voor de Urker dracht bestaan. Het is een stuk

• 33 •

cultuur dat bewaard moet worden.”

Zowel in huize Bakker als in huize Snijder wordt de Urker kleding door meerdere personen gedragen. De zussen van Jan doen hier ook aan mee, terwijl bij Marjan thuis vader en moeder en haar broertje zich ook in Urker dracht op straat begeven tijdens Urkerdag en Pinksteren. Voor Marjan zijn deze twee hoogtijdagen eigenlijk wel genoeg: ,,Het is voor vrouwen toch wel aardig wat werk om jezelf mooi aan te kleden.”

Voor Jan is het meer voor de hand liggend om zijn pak aan te trekken: ,,Ik ben lid van Crescendo en bij uitvoeringen dragen wij als koorleden altijd onze Urker outfit. Het staat gekleed en de mensen vinden het mooi als wij onze Urker pakken dragen tijdens een concert.”

Klederdrachtgroep treedt regelmatig naar buiten

‘Urk positief promoten’ De Urker Klederdrachtgroep treedt op als ambassadeur van de Urker klederdracht. De Urker groep is een graag geziene gast in de dorpen waar ook nog traditionele kleding wordt gedragen, maar ook daarbuiten. Kunstschilder en kostuumhistoricus Theo Molkenboer noemde de Urker dracht ooit een van de mooiste in Nederland. Daar is de Klederdrachtgroep trots op, omdat dit ook heel vaak door anderen wordt beaamd. ,,Mensen krijgen door ons optreden toch vaak een andere indruk van Urk, dan alleen maar vis”, zegt Jan ten Napel.

Jan is een van de leden van de Klederdrachtgroep die ongeveer tien keer per jaar het land ingaat om ‘Urk op z’n mooist’ te laten zien. Want, en dat lijkt ietwat chauvinistisch, de prachtige verschillende kleuren van in het bijzonder de vrouwenkleding doet vele toeschouwers bij evenementen de handen op elkaar brengen. Chauvinisme speelt dus geen rol bij het omschrijven van de Urker klederdracht.

Het is inmiddels een lange traditie om de boer op te gaan en de Urker dracht buiten het dorp te laten zien. Jan ten Napel ging er 35 jaar geleden al samen met zijn vrouw en kinderen op uit als zij buiten het dorp uitgenodigd werden.

Bettie Weerstand-Koffeman en Puck van der Zwan (afkomstig uit Noordwijk, maar een fanatiek promotor van de klederdracht) deden dat ook. Van der Zwan deed dit vaak met het vrouwenkoor De Lofstem. Een vrouwenkoor met vooral oudere dames in Urker dracht dat bestond van 1976 tot 2006.

Uiteindelijk werd er voor gekozen om samen op pad te gaan. De Klederdrachtgroep Urk was geboren.

De groep werd steeds groter, de belangstelling voor de Urker klederdracht nam gestaag toe. Het is een vrij hechte groep, maar zeker niet gesloten. ,,Integendeel”, zegt Evert Weerstand. Hij vervolgt: ,,Als er mensen zijn die deel van de groep willen uitmaken dan zijn zij van harte welkom. Ook als zij advies willen hebben over het maken of kopen van bepaalde kledingstukken of sieraden

dracht. Hierdoor wordt min of meer gegarandeerd dat dit stukje Urk blijft voortbestaan. ‘Bessies’ (oma’s) dragen hun interesse over op hun dochters en kleindochters, het mannelijk deel van de geïnteresseerden volgt dan al vrij snel. Bettie noemt een voorbeeld: ,,Mijn dochter Geke bezit al sinds haar kinderjaren Urker kleding. En zij kleedt haar eigen kinderen nu ook. En toch hoefde mijn hobby niet de hobby van de kinderen te worden.”

dan staat de Klederdrachtgroep paraat.”

Het doet Jan, Evert en Bettie goed dat er zoveel interesse is voor de kleder-

De bezoeken die de Urkers brengen aan dorpen waar andere groepen de cultuur van hun woonplaats bewaren worden als een soort reünie gezien. Evert Weerstand: ,,Klederdrachtgroepen worden zo een grote familie. Je hoort en leert wat van elkaar en daar kun je voordeel uithalen. En wat vaak ook leuk is dat je mensen leert kennen die later kennissen worden.” Jan ten Napel beaamt dat volmondig, net als Bettie. Hij zegt: ,,Ik was ergens in Arnhem en ontmoette

Bijzondere activiteiten Op 2 september zijn er twintig stands waar de bezoekers kunnen zien hoe onderdelen van verschillende klederdrachten gemaakt worden. Zeventien mensen komen uit Urk, twee uit Staphorst en een uit Enkhuizen. De stands staan in de buurt van het museum, de plek waar de meeste activiteiten zullen plaatsvinden. Bezoekers kunnen hier ook informatie vragen over materialen en waar dit gekocht kan worden. De stof voor kraplappen is erg moeilijk te verkrijgen, maar de dames die de Urker stands bemensen weten soms nog wel een leuk adresje.

• 34 •

Een deel van de Urker Klederdrachtgroep. Uiterst links Puck van der Zwan in de Urker dracht uit de negentiende eeuw.

een vrouw uit Bunschoten. Zij had een mooi sieraad dat precies, en eigenlijk uitsluitend, bij de Urker dracht paste.

Die vrouw wilde het mij wel verkopen, maar ik wilde mijn ‘knip’ aan het begin van de dag niet leegmaken. Ik mocht toen de helft betalen en de rest later overmaken. Dat geeft aan dat je direct een klik hebt met ‘lotgenoten.”

In de afgelopen jaren is de Klederdrachtgroep er tussen de acht en tien keer per jaar op uit getrokken. Meestal gebeurt dat tegen een vergoeding van de benzinekosten. Maar voor een optreden voor commerciële partijen wordt een kleine vergoeding gevraagd.

Optredens De verschillende optredens in het land zijn hoogtepunten voor de Klederdrachtgroep. In de afgelopen jaren hebben zij minstens 100 keer de Urker klederdracht gepromoot. ,,Wij zien het als hobby en meteen een leuk uitje.

Maar het is natuurlijk veel meer. Je promoot niet alleen de klederdracht, maar ook Urk in algemene zin. Veel mensen kennen Urk alleen maar van de televisie. Dat merken wij vooral aan bezoekers die voor de eerste keer in het museum komen. Zij willen van alles over de klederdracht en Urk weten. Wij laten dan ook meteen weten dat wij er naar streven om de klederdracht zo origineel mogelijk te houden”, zegt Evert Weerstand.

Zo treedt de Klederdrachtgroep af en toe op tijdens vaartochten met ‘De Zuiderzee’, het schip dat tijdens de zomermaanden de vaarroute tussen Urk en Enkhuizen verzorgt. Evert Weerstand: ,,Soms vaart het schip buiten het seizoen met speciale gasten of groepen en dan gaat een deel van onze groep mee om de Urker klederdracht te laten zien. Tourist Info vraagt ook wel eens om medewerking en dat doen wij ook graag.”

Doel De Klederdrachtgroep stelt er prijs op dat het doel van de Nationale Dag van de Klederdracht zoveel mogelijk duidelijk wordt. Unaniem zijn de leden van mening dat het uitdragen van een stukje cultuur van Urk samengaat met het promoten van het dorp Urk. Een ander belangrijk punt is het promoten van het museum. ,,Dat moet en kan veel beter.

Dat wil de Gemeente Urk ook graag.

Het museum moet een trekker van en voor ons dorp worden. Wij denken dat wij met de Klederdrachtgroep bezig zijn om ons steentje hier aan bij te dragen”, zegt het drietal in koor.

• 35 •

Gank nor Oud Urrek...

...daor eaw je alles

Onze winkeliers...

Foto: Riekelt Pasterkamp

In de Linnenkast ‘In De Linnenkast’

Wijk 2-90, Urk Tel. 0527-685544 Fax 0527-650807

De Wijntap

Handelskade 6 Urk tel. 686870

b.g.g. 06-46067171

www.elektrovakman.nl

• 36 •

Kwalitaria De Bolder

Evert en Albertina de Boer zijn ambassadeurs

‘Klederdracht is cultuur’ De ogen van Albertina de Boer-Post glinsteren nog meer dan normaal als de Urker klederdracht ter sprake komt. Samen met haar man Evert is zij een warm voorstander van het bewaren van dit stukje Urker cultuur. Wat hen betreft kunnen niet genoeg Urkers hun voorbeeld volgen bij het dragen van de Urker klederdracht. ‘Het is een eerbetoon aan de voorouders, die jarenlang in klederdracht hebben gelopen. Het echtpaar heeft de Urker klederdracht in de genen zitten. Daarom worden de beide kinderen met regelmaat in het ‘Urkers’ gekleed.

Albertina kwam met het dragen van Urker klederdracht in aanraking door opoe Albertje Woord. Zij zette zich binnen de familie in met het maken van kledingstukken, maar ook verrichtte zij de noodzakelijke herstelwerkzaamheden.

‘Daarom ben ik ‘groos’ (trots) op mijn opoe. Het is een geluk voor ons dat wij haar hebben. Het is allemaal handwerk en dus kost het maken en herstellen heel veel tijd. Mijn opoe neemt daar de tijd voor en daar zijn wij dankbaar voor’, zegt Albertina.

Evert legt de link met de Urker dracht in de richting van ’bessien’ (opoe) Aal de Boer. De oudere Urkers kennen haar als de ambassadrice van de vrouwelijk Urker dracht. In de tijd dat het aantal

Urker vrouwen in klederdracht afnam ging ‘bessien’ De Boer, vaak liftend, naar streken in Nederland waar ook vrouwen in klederdracht liepen. Vooral de kant voor de hullen was een gewild object voor de Urker handelsvrouw. ‘Zij was niet alleen een handelsvrouw, maar zij spande zich vooral ook in om de Urker vrouwen zo lang mogelijk van de benodigde materialen te voorzien’, zegt Evert.

Hij heeft de liefde voor de Urker dracht van haar meegekregen: ‘Het hoort bij de Urker cultuur en daar mogen wij trots op zijn. Ik ben dan ook blij dat steeds meer mensen op speciale dagen in Urker dracht gaan lopen. Het is een stukje eerbetoon aan al die mensen die

• 37 •

ooit in klederdracht hebben gelopen.

Er is niet een Urker meer die nu nog in klederdracht loopt en dat is toch wel jammer.’

Toch vindt het echtpaar De Boer het onhaalbaar om een poging te doen om op zondag zoveel mogelijk mensen in klederdracht naar de kerk te laten gaan: ‘Het aankleden van jezelf en de twee kinderen is heel veel werk. Wij lopen met Urkerdag, het Pinksterweekend en bij Urk in Wintersferen in klederdracht en dat is wat ons betreft genoeg. Maar omdat wij van de Urker cultuur houden zouden wij het leuk vinden als er nog meer mensen in klederdracht zouden gaan lopen op genoemde dagen.’

Ok vor een dikkertjen, suunterkloasemannetjen of wat anger lekkers eut de bakkeraaie

Nagel 54 • Telefoon: 688066 Wijk 7-30 • Telefoon: 681232 E-mail: brouwer@echtebakker.nl

Wat Brouwer makt, is mit vuul liefde ebakt! In dat pruuf je.

Tiemen Roos

“Het Urker Mannenkoor treedt op in nationaal costuum” Bij het levendig houden van de belangstelling voor de Urker dracht spelen de Urker koren een doorslaggevende rol. Zonder overdrijving kan gesteld worden dat honderden Urkers, vooral ( jonge) mannen, geen ‘Urker pak’ in de kast zouden hebben liggen als ze niet in een koor zouden zingen.

Het was Het Urker Mannenkoor Hallelujah dat omstreeks 1950 het officiële besluit nam om de Urker klederdracht tot koorkleding te bestempelen. Hallelujah is het oudste koor van Urk. Het werd, onder de naam ‘Oefening kweekt Kunst’, al op 26 januari 1897 opgericht.

Destijds droeg vrijwel heel de Urker bevolking nog klederdracht.

Na 1948, toen ‘de wal’ over de weg door de drooggelegde Noordoostpolder bereikbaar werd, ging het koor met dirigent Frits Bode buiten Urk meedoen aan concoursen. De zingende Urker vissers – de meeste leden verdienden hun brood nog op zee – met hun stoere geuzendracht waren een opvallende verschijning. Maar ook de typische Urker zangstijl viel op: de heldere, lichte klank die Het Urker Mannenkoor Hallelujah tot op de dag van vandaag kenmerkt. Steeds vaker werd het koor gevraagd om optredens te verzorgen.

Op aankondigingen stond dan dat het koor optrad ‘in nationaal costuum’.

Na de Tweede Wereldoorlog legden

steeds meer Urker jongeren de dracht af of werden er helemaal niet meer mee grootgebracht. Bestuur en dirigent beseften gelukkig op tijd dat het mannenkoor gebaat was bij een herkenbare uitstraling. En zo werd de Urker dracht, in de mooie zondagse variant, het officiele koorkostuum.

De Urkers waren voortrekkers in Nederland. Koren uit andere plaatsen volgden: het Volendams Operakoor (1951), het Schevenings Vissersvrouwenkoor (1954) en de Verenigde Veluwse Koren (1965). Het Christelijk Mannenkoor Staphorst, opgericht in 1969, trok pas in de jaren 90 de eigen klederdracht aan.

Maar vooral op Urk zelf heeft Hallelujah navolging gekregen. Het in 1953 opgerichte Christelijk Urker Visserskoor Crescendo zong aanvankelijk in burger maar ging al snel in dracht. Daarna volgden het Kinderkoor Klein maar Dapper (1967) en het inmiddels opgeheven Urker Vrouwenkoor De Lofstem (1976).

De Mannenzangvereniging Onger Oens werd in 1988 opgericht. De eerste tien jaar trad dit koor op in zwarte (burger) broek met wit overhemd, in 1998 ging men ‘in het Urker’. Vanaf 1997 krijgt Urk er in korte tijd een reeks nieuwe mannenkoren en zanggroepen bij, die allemaal in de Urker dracht optreden: het Christelijk Mannenkoor Soli Deo Gloria (1997), het Christelijk Mannenkoor Eiland Urk (2003) en het Urker Mannenkwartet (2010). De commerciële zanggroepen Urker Mannen Ensemble (1997) en Urker Mans Formatie (2012) zijn initiatieven van elders.

Opvallend is dat de jongere koren standaard op ’t striept optreden, dus met het roodwitte baadje als bovenkleding. Het zwarte rökkien dragen ze niet.

Alleen Hallelujah en Crescendo zingen nog in de volledige Urker dracht.

De Urker zang is breed verspreid via geluid- en beelddragers, radio, televisie en internet. Met hun vele optredens bereiken de koren een breed publiek. Ook de traditionele zangevenementen op Urk trekken duizenden mensen uit heel Nederland: Zang op Hemelvaart (sinds 1968), Zingen in de Zomer (sinds 1976) en het Urkerdagconcert (sinds 1994).

Zo zorgen de Urker koren ervoor dat de belangstelling voor de Urker dracht levend blijft.

Het Urker Mannenkoor Hallelujah zette de trend door als eerste de klederdracht tot officieel koorkostuum te bestempelen.

• 39 • Voor meer informatie en bestellingen van CD’s en DVD’s: www.urkermannenkoor.nl

■ PVC ■ TAPIJT ■ VINYL ■ PARKET ■ RAAMDECORATIE ■ LAMINAAT ■ GORDIJNEN

SNOEP-SCHEP-FEEST Bij inlevering van deze bon

SNOEP SCHEPPEN

0,69

■ SCHUIFWANDKASTEN ■ BOXSPRINGS ■ DEKBEDDEN & KUSSENS ■ KARPETTEN OP MAAT ■ HORREN ■ ZONWERING

U mag scheppen zoveel u wilt!

100 gram voor €

Winkelcentrum Urkerhard Nagel 38-40 0527 685 786

Urk

(i.p.v. € 0,99)

Versplein De Hofstee Bonairestraat 3a 0527 685 161

MARSDIEP 28, 8321 MC URK. TEL. 0527-69 00 79 • FAX 0527-68 70 03

HOUTSAACHMOLE 29, 8531 WC LEMMER.

OPENINGSTIJDEN: MAANDAG T/M DONDERDAG 10.00 - 13.00 UUR & 14.00 - 18.00 UUR VRIJDAG 10.00 - 13.00 UUR & 14.00 - 19.00 UUR ZATERDAG 10.00 - 16.00 UUR

OPENINGSTIJDEN: MAANDAG / DINSDAG GESLOTEN WOENSDAG T/M VRIJDAG 13.00 - 18.00 UUR ZATERDAG 10.00 - 16.00 UUR

WWW.BROUWERWONINGINRICHTING.NL | INFO@BROUWERWONINGINRICHTING.NL

Voor high tea, lunch, diner en

OUT WITH THE OLD

buffetten het juiste adres

IN WITH THE

2017 2013 14 mei

NEW

GET READY FOR THE NEW SEASON

4 jaar

Tot ziens op Wijk 2-6 te Urk!

Burgemeester J. Schipperkade 8, Urk restauranttaverne.nl • 0527 264 687

Openingstijden: MA-DI 14-19 u WO-DO 10-19 u VR 10-21 u ZA 10-16 u

• 40 •

Creatief met klederdracht

Trots op Urk. Trots op de Urker cultuur.

Je ziet het terug in het toenemend gebruik van typische Urker patronen.

SV Urk speelt in uitwedstrijden in het ‘striepte baodjen’. Bedrijven verwerken het in hun uitingen. Koren hebben het in hun koorkleding en er zijn genoeg creatievelingen die Urk in hun creaties terug laten komen.

Een greep uit het hedendaagse aanbod.

• 41 •

Voltaweg 22 | 3752 LP | Bunschoten T 033 29 88 454 | F 033 29 88 270

www.smedesfinefood.nl | www.margemaker.nl

Demo’s op locatie

catie

Calculatietool

Calculatietool

Receptendatabase

abase

Verpakkingen Vitrine-indelingen Verpakkingen

lingen

Promotietools Productinnovaties

Promotietools

ovaties

Smaak Smederij

Smaak Smederij

meerachter achter Smedes Smedes dan denkt Er Er zitzit meer danu u denkt

Visdetaillist ambulante Fine Food u.

Visdetaillist of ambulante specialist? Smedes FineofFood staat specialist? achter u.Smedes We maken uw staat werkachter makkelijker met een We maken uw werk makkelijker met een groot assortiment producten groot assortiment producten zoals visbakmeel, visbakolie, sauzen, marinades, kruiden en kruidenmixen. visbakmeel, visbakolie, sauzen, marinades, kruiden en kruidenmixen.

Maar we ondersteunen ook met kennis. Inzoals onze online MargeMaker vindt u vele recepten die met de calculatietool Maar we ondersteunen ook met kennis. In onze online MargeMaker vindt direct te berekenen zijn. In de nieuwe Smaak Smederij geven we inspirerende workshops en trainingen. u vele recepten die met de calculatietool direct te berekenen zijn.

Kortom: Smedes is meer dan producten alleen!

er achter Smedes dan u denkt

In de nieuwe Smaak Smederij geven we inspirerende workshops en trainingen. Kortom: Smedes is meer dan producten alleen!

Visdetaillist of ambulante specialist? Smedes Fine Food staat achter u.

We maken uw werk makkelijker met een groot assortiment producten zoals visbakmeel, visbakolie, sauzen, marinades, kruiden en kruidenmixen.

Maar we ondersteunen ook met kennis. In onze online MargeMaker vindt u vele recepten die met de calculatietool direct te berekenen zijn.

In de nieuwe Smaak Smederij geven we inspirerende workshops en trainingen. Kortom: Smedes is meer dan producten alleen!

Producten van Smedes Fine Food zijn te verkrijgen bij Zeebulon, uw groothandel voor al uw visproducten.

Schulpengat 3 | 8321 WC | Urk T 0527 690 470

info@zeebulon.nl | www.zeebulon.nl • 42 •

Aanwezige klederdrachtgroepen op zaterdag 2 september

Marken

Tot 1932 werden op het eiland Marken de huizen op werven (terpen) of op palen gebouwd. Dit was noodzakelijk vanwege de afslag van het eiland en als voorzorg voor een eventuele watersnood. Op Marken staan de oudste huizen nog op de grootste terp, de Kerkebuurt.

Het gereedkomen van de Afsluidijk bracht hierin verandering en dit was ook de oorzaak van het verdwijnen van de visserij. Toen in 1957 het eiland middels een dijk een verbinding met het vasteland kreeg, werd het eeuwenlange isolement opgegeven. Dit had grote gevolgen voor de streekdracht, welke tot in de jaren dertig nog door alle eilanders gedragen werd. Het oorspronkelijke visserskostuum van de mannen had geen nut meer en verdween uit het straatbeeld.

De meeste oudere vrouwen daarentegen bleven de dracht nog lang

trouw. Deze dracht is veelkleurig en kent zeer veel variaties. Zowel voor de zomer als voor de winter, de lente en de herfst.

Scheveningen

Oldebroek

Als enige van de Zuid-Hollandse kustplaatsen heeft Scheveningen nog steeds zijn klederdracht, al zijn het eigenlijk alleen nog wat oudere dames die nog in klederdracht lopen. De mannen dragen al sinds de zeventiger jaren van de vorige eeuw geen klederdracht meer.

Het vrouwenkostuum bestaat uit de langs de gehele zeekust gebruikelijke combinatie van jak, rok, schort, omslagdoek en schoudermantel. Het meest opmerkelijke hierbij is de hoofdtooi waaraan de Scheveningse vrouwen direct te herkennen zijn.

De oorspronkelijke dracht kende een aantal kenmerken waaraan rang en stand van de drager in de maatschappij herkenbaar was. Burgers en vissers hadden elk hun eigen dracht, die voornamelijk werd bepaald door kostbare zijde en linnen en goedkope stoffen als wol en katoen.

De Vereniging Vrienden Muzee Scheveningen laat dit stukje van het Scheveningse heden en verleden zien tijdens de klederdrachtshows.

De uit ongeveer twintig leden bestaande klederdrachtgroep Veluws Schoon geeft klederdrachtpresentaties in Boerderijmuseum ‘de Bovenstreek’ en daarbuiten.

Veluws Schoon laat de streekdrachten zien die in de gemeente Oldebroek gedragen zijn tussen 1800 en nu. Dat wil zeggen de oude volksdracht met de bonte tipmuts en het zilveren oorijzer, de dracht met het schootjak en de lange muts met de gouden, zilveren of zwarte bellen en het jacquetpak, een laatste mode die nog door een handvol vrouwen gedragen wordt.

Ook worden kostuums getoond die gedragen werden in tijden van rouw, als men op visite ging of aan het werk was.

Bijzondere aandacht krijgen de accessoires bij de verschillende drachten. Zoals het oorijzer, de oorbellen die niet in het oor maar in de voorstrook van de muts gestoken worden, de halssloten met bloedkoraal of glasgranaat, de beugeltassen uit Kampen of Schoonhoven, de zilveren schoen- en kuitgespen en niet te vergeten de verschillende soorten horlogekettingen van de heren.

• 43 •

Al 25 jaar Kwaliteit is onze herkenbaarheid

   

Borger Aannemingsbedrijf BV Kraton 5a 8271 RR IJsselmuiden Telefoon 038-331 79 89 Fax 038-331 08 14 E-mail: info@firma-borger.nl

Grondwerken Rioleringswerken Straatwerken Machinaal herbestraten

Keteldiep 15p 8321 MH Urk Telefoon 0527-68 11 02 Fax 0527-27 59 31 E-mail: urk@firma-borger.nl

Bel ons voor meer informatie.

www.firma-borger.nl

• 44 •

Rijssen Rijssen, vanouds een plaatsje met typerende dorpsgewoontes in het mooie Twente. Rijssen is echter enorm gegroeid door import en natuurlijke aanwas en mag wel bijna stad genoemd worden.

De Folkloregroep Riessen heeft het doel om de klederdracht en oude gebruiken in ere te houden door het geven van presentaties.

In Rijssen wordt geen klederdracht meer gedragen, in 2004 is de laatste vrouw in dracht overleden. De Folkloregroep heeft door de ruim 30 jaar dat ze bestaan heel veel kennis en kleding verzameld uit eigen familiebezit of gekregen van de Rijssense bevolking.

Bijna alles wat ze showen is authentieke kleding, alleen het kostuum uit 1875 is een replica en de kinderkleding is ook nieuw nagemaakt.

Jammer genoeg is er na de Tweede Wereldoorlog veel verloren gegaan van de klederdracht. Het werd gewoon weggegooid of verknipt om er iets anders van te naaien. Meer dan de helft van de vrouwen stapte toen over op het kleed (gewone jurk).

Net als in vele andere plaatsen is de Rijssense klederdracht steeds soberder geworden. Het gekleurde verdween en de sieraden werden niet meer in volle glorie gedragen. Alleen het stemmig zwart heeft het overleefd.

Katwijk aan Zee Katwijk, een bekende badplaats aan de Noordzee, is vanouds een vissersplaats. Zelf heeft Katwijk geen haven en bekend zijn de vele schilderijen waar de bommen op het strand liggen. Nu liggen Katwijkers in de haven van IJmuiden.

Katwijk had ook een eigen klederdracht, maar die is de loop der jaren geheel verdwenen.

Het Genootschap Oud Katwijk heeft een actieve klederdrachtgroep, zodat we toch nog een goed beeld kunnen krijgen van de kleding van weleer. Zij tonen de kleding van de vissersdracht maar ook van de burgerdracht. Ook de specifieke kleding van de visloopster en de schelpenvisser worden getoond.

Staphorst & Rouveen De Staphorster streekdracht wordt gedragen in de dorpen Staphorst en Rouveen en in enkele omliggende buurtschappen. Op dit moment dragen nog zo’n 700 vrouwen de Staphorster dracht, waarvan een deel parttime en ongeveer 500 vrouwen dagelijks. Hiermee is deze dracht uniek in Nederland.

De mannen- en kinderdracht zijn al weer wat jaren uit het straatbeeld verdwenen. Enkele tientallen gelegenheidsdraagsters zijn bij speciale evenementen in dracht gekleed, zoals bijvoorbeeld bij bezoek aan Prinsjesdag in Den Haag.

Behalve het verschil in zondagse en doordeweekse dracht zijn er verschillende varianten van de rouwdracht. Vroeger kon ook de welstand en de leeftijdsfase aan de kleding en de sieraden worden afgelezen.

De dracht is een levende dracht, tot op dit moment vinden er kleine veranderingen plaats. Vanaf de jaren zeventig wordt de dracht geshowd bij folkloristische evenementen. Bij deze gelegenheden worden er ook drachten uit het verleden getoond.

• 45 •

HOE GROOT WIL JIJ WORDEN?

+  Het Spijk 4

8321 WT URK

 0527-689168

• 46 •

 www.spikker.nl

 @SPIKKERurk

Zaanstreek De historische kostuumgroep ‘De Zaanse Kaper’ laat de Zaanse streekdracht zien. De periode tussen 1750 en 1825 is de bloeiperiode van de Zaanse streekdracht. Het is een modevolgende dracht voor de gegoede middenstand, vooral de kooplieden van de Zaanstreek. De hoofdtooi van de vrouwen is het onderscheidende deel van de streekdracht. In de 18e eeuw is daarbij het vormgevend ondergoed zoals keurslijf, panier en de onderrokken bepalend voor het silhouet van het Zaanse vrouwenkostuum.

De Zaanstreek is onderdeel van Noord-Holland en de kleding en de sieraden hebben dan ook veel verwantschap met elkaar. In de Zaanstreek was echter een doopsgezinde bovenlaag die trendsettend was voor de streek. Eenvoud was het devies. De vrouwen droegen veelal jakken en rokken in plaats van japonnen en de kanten van de mutsen waren smal en ongeplooid. De mannen hadden vaak kostuums van donkere stoffen. Deze neiging naar eenvoud nam niet weg dat er kostbare sieraden, stoffen kanten, en geborduurde accessoires gebruikt werden voor de kostuums. Stoffen waren in de 18e eeuw heel kostbaar en men liet het ‘breed’ hangen. De rokken waren tussen de 3 en 6 meter breed. Ondanks het feit dat vrouwen paniers (heupverbreding) droegen, hadden zij toch meerdere rokken aan. Niet alleen de bovenrok (wagd) was van een kostbare stof, ook de rok eronder, die zichtbaar werd bij het zitten. Zijden of wollen damasten stoffen werden gebruikt voor de bovenkleding evenals de gebloemde sits. Sits is een glanzende katoenen stof met bloempatronen, oorspronkelijk door de VOC uit India geïmporteerd. Deze dure stof was bijzonder

geliefd en werd veel gebruikt voor kleding.

Vrouwen droegen buitenshuis een kaper. Dit is een met karton verstevigd hoofddeksel, gemaakt van zijde of wol, met een klein manteltje eraan dat tot over de schouders hangt. De kaper diende om de hoofdtooi van gouden en zilveren sieraden te beschermen.

Dit werd in heel Nederland gedragen maar in de Zaanstreek bleef deze langer populair. Daarom wordt het nu als typisch Zaans gezien en is het de naam van deze historische kostuumgroep geworden.

De gewone Zaankanters droegen eenvoudiger kleding gemaakt van (vaak) donkere wollen en linnen stoffen, waarbij veel minder stof gebruikt werd.

Wieringen De klederdrachtgroep is een onderdeel van het Wieringer eilandmuseum ‘Jan Lont’. De groep is ooit opgericht in 1982, door Jeanne de Weert ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Afsluitdijk. Toen werden er nog maar een paar authentieke kostuums en hoofdtooien teruggevonden, die als model konden dienen voor de kleding van de groep.

Wieringen is de eerste van de vijf Zuiderzee-eilanden, die door de aanleg van de Afsluitdijk in 1932 en de inpoldering van de Zuiderzee vastgehecht werd aan de vaste wal. Het inwonertal nam door de Zuiderzeewerken drastisch toe, terwijl anderzijds een aantal échte Wieringers zich elders vestigden. Als eilanders voorzag een groot gedeelte zich in het levensonderhoud door het winnen van wier (zeegras) in de wateren rondom het eiland. Wieringen is vanouds een vissersgemeenschap, maar had ook vele boerderijen. Door de invloed van buitenaf is de klederdracht nagenoeg verdwenen. De gemeente Wieringen heeft met Den Oever nog altijd een drukke vissershaven met een eigen visafslag.

• 47 •

Goes

In de 18e en 19e eeuw hadden de Zeeuwse eilanden elk hun eigen leefwereld met minimale onderlinge communicatie en beperkte reismogelijkheden. In deze periode zijn de streekdrachten ontstaan, met als gevolg dat de Zeeuwse streekdracht vooral bij de dames nogal verschillend was. De mannendracht kende meer overeenkomsten. Wat betreft de dames kent Zeeland veertien verschillende soorten klederdracht. De Zeeuwse dracht wordt gekenmerkt door de prominente sieraden. De oorsprong ligt in het feit dat kinderen van rijke kooplieden zich als boer vestigden (ontpoldering als geldbelegging) op het platteland. Zij wilden

zich met hun kleding onderscheiden van de stedelingen. Later, eind 19e eeuw, ontstond er ook een groepsdruk vanuit de Reformatorische gedachte waardoor de dracht soberder uitgevoerd werd. Ook speelde de mode mee en het feit dat men stoffen steeds beter zwart kon verven.

Het dragen van zwart werd gezien als chic en het paste weer goed bij de sieraden.

Tijdens de show worden al die kenmerken getoond. De leden van Ons Boeregoed dragen hun eigen kleding en ook de sieraden zijn hun eigendom. Vaak nog erfstukken.

Emmen Volgens de Drentse Folk Cultuur showt de groep tijdens de kledingshows altijd de mooie traditionele Drentse kleding met gouden of zilveren oorijzer. Ook wordt er andere historische kleding getoond, o.a. die van de dominee, de burgemeester, de dokter en zijn vrouw, het kindermeisje met kinderwagen, de vroedvrouw (baker) de onderwijzer en juffrouw en een marktkoopvrouw. En niet te vergeten de schaapherder en de boer met zijn vrouw. Alles gepresenteerd met een mooi verhaal door onze presentator Roelof Steenbergen en muzien van de accordeongroep. Je waant je even op het Drentse platteland van toen.

Huizen De klederdrachtgroep Huizen bestaat uit circa 20 personen, die de klederdracht van voor en na 1900 laten zien. In het dagelijks leven van Huizen zien we al decennialang geen klederdracht meer.

Huizen was oorspronkelijk een boerendorp en werd na het ontstaan en steeds visrijker worden van de Zuiderzee een vissersdorp met een grote vloot. In 1854 kreeg het een eigen haven. Vóór 1900 was de klederdracht erg kleurrijk, met fleurige stoffen. Na 1900 werden de kleuren somberder en de mutsen werden steeds hoger. Deze mutsen zijn uniek voor Nederland.

• 48 •

Steenderen Folkloristische dansgroep “De Iesselschotsers” uit het Achterhoekse Steenderen, opgericht op 1 december 1981, heeft als doel het uitdragen en in ere houden van de folklore uit Oost-Nederland door middel van dans, muziek en zang van rond 1900.

De naam van de groep is afgeleid van de rivier de IJssel (Iessel) die langs het dorp stroomt.

De groep gaat gekleed in de daagse uitgaansdracht van omstreeks 1900, zoals deze in de streek rond de IJssel werd gedragen. In de zomerdag dragen de dames het zomerjak met korte mouw en de heren gaan gekleed in de blauwe boezeroen met om de hals een rooie zakdoek.

Noordwijk De klederdrachtgroep laat zowel de kleding van Noordwijk aan Zee als de kleding van Noordwijk Binnen zien. Kleding die vaak afgebeeld is op schilderijen, want Noordwijk was een plek waar zich vele kunstenaars voor korte of lange tijd vestigden.

Uit de manier van kledingdragen kon je vroeger veel opmaken, zoals: is diegene alleenstaand, vermogend, in de rouw en nog veel meer. Na de Tweede Wereldoorlog werd de klederdracht, op een enkeling na, bijna niet meer gedragen en verdween uiteindelijk.

Het is daarom leuk om deze kleding van vroeger toch nog te kunnen zien. De kleding is versierd met mooie zilveren knopen. De dames dragen prachtige oorijzers, hebben knipbeursjes en bijpassende sieraden.

De heren hebben zilveren gebruiksvoorwerpen.

Volendam Vanaf het begin van de negentiende eeuw bleven de Volendammers hun klederdracht trouw. De kleding werd wel verfraaid en sierlijker gemaakt en langzamerhand gevormd tot de specifieke Volendammer kleding die tot de zestiger jaren van de vorige eeuw gedragen werd en nu onveranderlijk als dé Volendammer klederdracht vastligt. Door de geïsoleerde ligging van Volendam, door het karakter van de Volendammers met hun trots en met hun streven naar het beste en de beste willen zijn, hebben de Volendammers hun eigen gebruiken, hun dialect en hun klederdracht bewaard.

De klederdracht, vooral die van de vrouwen, heeft Volendam internationale bekendheid gegeven en werd het symbool van Holland. Dat kwam ook door de honderden nationale en internationale kunstschilders die rond de negentiende eeuwwisseling in Volendam hebben gewerkt. Hun schilderijen zijn in die tijd over de hele wereld verspreid en legden – samen met de reclamebiljetten van de reisbureaus – het beeld van Holland vast als zijnde een Volendammer vrouw in klederdracht met op de achtergrond een molen en tulpenvelden. Na de Tweede Wereldoorlog ging het dragen van de klederdracht meer achteruit, eerst bij de mannen en later bij de vrouwen. Nu is de mooie sierlijke dracht bijna geheel uit het straatbeeld verdwenen.

• 49 •

Nunspeet De werkgroep Folklore en Klederdracht van de Heemkundige Vereniging Nuwenspete uit Nunspeet werd opgericht in 1987 en is sindsdien actief met het verzamelen van klederdracht, het vastleggen van de historie hieromtrent en het geven van shows in originele klederdracht. De groep werd opgericht door een drietal enthousiaste leden, de dames Alie de Graaf en Cor van Herwaarden en de heer Jan Plender.

In de beginfase werden er zoveel mogelijk gebruiken en tradities vastgelegd van de dracht die in de gemeente Nunspeet en omgeving gedragen werd.

Door de groeiende verzameling kleding werd het idee geboren om deze klederdracht te gaan showen aan een groter publiek en zo ontstond deze showgroep die nu uit ongeveer 35 leden bestaat. Zij showen de dracht van de gemeente Nunspeet en Noordwest Veluwe en laten allen

een verschillend kostuum zien; zondagse en daagse kleding en ook de verschillende stadia van rouw. De groep showt zowel de oude volksdracht als de wat latere streekdracht.

Hindeloopen Aald Hielpen geeft tijdens voorstellingen veel aandacht aan de bijzonderheden van Hindeloopen. De kleurrijke klederdracht, het wereldberoemde Hindelooper schilderwerk, de boeiende stadsgeschiedenis, de zeevaart, het komt allemaal aan bod.

De leden van Aald Hielpen dragen de Hindelooper klederdracht, zoals die in het begin van de 19e eeuw in Hindeloopen gedragen werd. Het Hindelooper kostuum is een zeer kleurrijke en gevarieerde dracht, die totaal afwijkt van de klederdracht die destijds in de rest van Friesland gedragen werd.

Het fleurige karakter van het Hindelooper kostuum, vooral als men uit de rouw is, is te danken aan het gebruik van sits en Oostindisch bont.

Sits is een kleurrijke, met bloemmotieven beschilderde katoenen stof, oorspronkelijk door de VOC uit India geïmporteerd. Oostindisch bont is een geruite stof, eveneens afkomstig uit India.

Friesland De klederdrachtengroep ‘Fryslân’ is in 1985 opgericht. Ze showen de kleding die welgestelde boeren en burgers droegen omstreeks 1780 - 1900 in Friesland. In deze periode heeft de oorijzerdracht zich ontwikkeld. Van een smalle beugel met de grote Duitse muts tot een breed gouden of zilveren oorijzer met floddermuts.

De kleding is nagemaakt naar oude modellen uit het Fries museum. Bijbehorende antieke sieraden en accessoires maken het geheel compleet.

In Friesland ziet men alleen op hoogtijdagen, tijdens evenementen etc. de klederdracht. Vooral de Folkloristische dansgroepen en mensen uit de Friese paardensport houden de vroegere klederdracht levend.

De hoofddracht die in de provincie Fryslân werd gedragen bestaat uit twee ondermutsen, een witte en een zwarte, een oorijzer, die bedekt wordt door een kanten ‘floddermuts’. In de loop van de 19e eeuw werden de oorijzers steeds groter, totdat zij rond 1870 de vorm van een soort helm hadden gekregen, die vrijwel het hele hoofd bedekte.

• 50 •

The world’s finest fish in a single place

www.vanderleeseafish.com • 51 •

MET LIEFDE VOOR HET VAK, SCHILDERT SNIJDER UW HUIS WEER STRAK! Soms zelfs in het Urker pak!

Oostwal 6 8321 WK Urk 0527 68 48 80 www.snijderschilderwerken.nl