DNA 24 april

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

DNA Meer diepgang, meer Gazet van Antwerpen

Nancy Vermeulen, “ambassadeur voor de ruimte”

The sky is niet meer the limit

Blz. 12-13

REVALIDEREN NA CORONA “Toen ik wakker werd, moest ik alles van nul opnieuw leren” Blz. 8-9

KRIS PEETERS “Was ik overmoedig in Antwerpen? Daar moet ik nog eens over nadenken” Blz. 10-11

JOKE DEVYNCK “Relaties… het moet niet voor iedereen hetzelfde zijn” Blz. 6-7

DOSSIER Wegwijs door de Antwerpse subsidiestromen Blz. 2-4

02

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Dossierr

Hoeveel geld geeft Antwerpen aan an wie?

Stad aan de subsidiestroom De mogelijke subsidiefraude bij het web van vennootschappen rond de vzw Let’s Go Urban van stichtster en politica Sihame El Kaouakibi doet het debat over subsidies weer losbarsten. Wat zijn subsidies en waarom maken overheden er gebruik van?

Hoeveel geld wordt er precies verdeeld, en waar vloeit het naartoe? En hoe gebeuren de controles?

TEKST: Sacha Van Wiele / BEELD: Joris Herregods, Jan Van der Perre, Dirk Kerstens, Victoriano Moreno, RR

WAT ZIJN SUBSIDIES? Om het gekozen beleid uit te voeren, doen overheden een beroep op externe partners.

Die worden met subsidies betaald om een reeks taken op zich te nemen.

Een subsidie is volgens de definitie van de Vlaams overheid een financiële aansporing om het gedrag van de bevolking of van een specifieke doelgroep te beïnvloeden in de door de overheid gewenste richting.

Aan subsidies worden voorwaarden gekoppeld rond onder meer te behalen doelstellingen. De ondersteuning kan bestaan uit het toekennen van gelden of het verlenen van voordelen in natura, in de vorm van de uitvoering van werkzaamheden, het overdragen van goederen of het verstrekken van diensten waarvan de financiële lasten gedragen worden door de overheid.

WIE GEEFT SUBSIDIES? Alle overheden geven subsidies binnen hun beleidsdomeinen; rechtstreeks aan een organisatie of via een andere overheid. De Vlaamse regering wil in 2021 voor 13,3 miljard euro aan subsidies uitkeren, wat goed is voor bijna een derde van de Vlaamse begroting. Zo’n 3,8 miljard euro gaat vooral via het Gemeentefonds naar de lokale besturen.

De Vlaamse lokale besturen geven jaarlijks ongeveer 190 miljoen euro uit aan premies, subsidies en toelagen.

Dat berekende Audit Vlaanderen in 2019. Omgerekend is dat gemiddeld 29,23 euro per inwoner, met uitschieters van bijna 90 euro per inwoner.

De stad Antwerpen heeft voor 2021 een exploitatiebudget van 1,6 miljard euro. Dat is het budget voor de dagelijkse werking van de stedelijke overheid, inclusief de negen districten.

Daarvan gaat 85,6 miljoen euro (5%) naar derden in de vorm van werkingssubsidies. Brandweer, politie, districten en autonome gemeentebedrijven zitten niet in die cijfers. Het investeringsbudget van de stad Antwerpen bedraagt 590 miljoen euro. Daarvan gaat via investeringssubsidies 19,8 miljoen euro (3%) naar derden.

WAARVOOR WORDEN SUBSIDIES VOORAL GEBRUIKT? De Vlaamse subsidies worden vooral toegekend in de beleidsdomeinen werk en sociale economie, goed voor 2,7 miljard euro. Daarna volgen welzijn, volksgezondheid en gezin met 2,2 miljard euro. Op de derde plek staat onderwijs en vorming, goed voor 1,4 miljard euro.

WELKE SOORTEN SUBSIDIES BESTAAN ER? * Algemene werkingssubsidie: middelen die dienen als ondersteuning van de personeels- en werkingskosten van een organisatie. Het gaat om een structurele samenwerking met een permanent karakter. Denk bijvoorbeeld aan de structurele ondersteuning van de Free Clinic, die werkt rond drugshulpverlening. * Investeringssubsidie: de ondersteuning van een bouwproject van een partnerorganisatie. De stad Antwerpen subsidieerde bijvoorbeeld de bouw van het Urban Center van Let’s

Go Urban voor 3,4 miljoen euro. * Projectsubsidie: in tegenstelling tot een werkingssubsidie is deze financiële tussenkomst afgebakend door het opzet of de duur van een project. Vlaanderen subsidieerde de stad Antwerpen bijvoorbeeld voor het project ‘De Robuuste Klimaatstraat’. * Reglementssubsidie: een lokale overheid kan ook subsidies verstrekken op basis van een reglement. Lokale besturen hebben bijvoorbeeld reglementen rond het organiseren van speelstraten en straatfeesten. Bewonersgroepen kunnen dus een tussenkomst vragen voor het organiseren van zo’n activiteit. * Fonds: een budget dat elk jaar wordt verdeeld binnen een beleidsdomein. Zo worden topsportclubs en topsporters ondersteund via het Topsportfonds van de stad Antwerpen.

Een organisatie kan bij verschillende

Antwerps budget werkingssubsidies

85,6 miljoen euro (5% van exploitatiebudget)

Antwerps budget investeringssubsidies

19,8 miljoen euro (3% van investeringsbudget)

DNA

Dossier

03

Werkingssubsidies stad Antwerpen:

de top tien Welke organisaties, vzw’s en bedrijven krijgen van de stad Antwerpen de meeste subsidies? We bekeken daarvoor de meest recente lijst (november 2020) met de verdeling van de werkingssubsidies. Op basis daarvan vroegen we ook de andere subsidiebronnen op. We schetsen ook kort waar die centen voor dienen. Let op: de werkingssubsidies van politie, brandweer, districtsbesturen en autonome gemeentebedrijven zijn niet opgenomen in deze lijst.

1. Isvag > Stad Antwerpen: 16,4 miljoen euro

overheden aankloppen voor elk van deze subsidies.

WIE KRIJGT SUBSIDIES? De lijst met werkingssubsidies die de stad Antwerpen uitdeelt herbergt een grote diversiteit aan organisaties. Je hebt politie, brandweer, Ziekenhuisnetwerk Antwerpen en autonome gemeentebedrijven. Daarnaast zijn er de organisaties uit het middenveld die bijvoorbeeld rond welzijn en jongeren werken. Ook culturele instellingen zoals HetPaleis en Het Toneelhuis krijgen middelen, zowel van de stad Antwerpen als van Vlaanderen.

Overheden geven soms ook subsidies aan bedrijven om ervoor te zorgen dat hun inwoners een voordeelprijs krijgen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Sportoase, dat het zwembad in de Antwerpse Veldstraat uitbaat. De subsidies aan de Zoo van Antwerpen vergen als wederdienst dat Antwerpenaars op hun verjaardag gratis binnen mogen.

HOE VERLOOPT DE CONTROLE OP SUBSIDIES? Niet onbelangrijk is dat organisaties, zoals erkende vzw’s, zelf al aan enkele voorwaarden van interne controle moeten voldoen. Als ze overheidssubsidies krijgen, moeten ze elke vijf jaar een meerjarenplan indienen, en voor Vlaanderen jaarlijks een voortgangsrapport. Aan de stad Antwerpen rapporteren ze elk kwartaal cijfers en inhoudelijke voortgang, en jaarlijks wordt een eindrapport en een financiële afrekening verwacht. De cijfers worden bijgehouden via een registratiesysteem.

Het voeren van een analytische boekhouding moet ervoor zorgen dat er zich geen dubbele financiering voordoet. De procedures van de vzw worden één tot twee

> Werking: Isvag staat in voor de verbranding van het restafval van onder meer de stad Antwerpen. De toelage is een bijdrage per ton verwerkt afval. De stad komt dus tussen in de exploitatiekosten van Isvag. Dertig lokale besturen zijn aangesloten bij Isvag en dragen op hun beurt ook bij. De Wilrijkse afvalverbrandingsinstallatie stelt 55 mensen te werk.

2. CAW Antwerpen > Stad Antwerpen: 13,9 miljoen euro > Vlaanderen: 19 miljoen euro > Federaal: 1 miljoen euro > Europa: 89.700 euro > Anderen: 339.023 euro > Werking: Het Centrum Algemeen Welzijnswerk staat in voor dienst- en hulpverlening aan mensen in moeilijkheden.

De organisatie is vooral bekend om de begeleiding en opvang van dak- en thuislozen via onder meer inloophuizen en nachtopvang. Het CAW (707 werknemers) werkt ook rond intrafamiliaal geweld, coaching van jongeren, woonbegeleiding en gezondheid. 75% van de stedelijke middelen gaat naar personeel, 15% is voor de werkingskosten. De organisatie hielp vorig jaar, in volle coronaperiode, 22.468 mensen.

Omdat niet iedereen tot bij de werking geraakte, werden er 6.000 huisbezoeken afgelegd.

Nachtopvang van daklozen door het CAW.

3. Service2Cities NV > Stad Antwerpen: 5,3 miljoen euro De afvalverbrandingsinstallatie Isvag in Wilrijk.

keer per jaar gecontroleerd door een externe bedrijfsrevisor.

Als het politieke bestuur de toekenning van subsidies heeft goedgekeurd, is het aan de administratie om de controles uit te voeren, zowel inhoudelijk als financieel. Intern kan de stedelijke administratie terugvallen op enkele gespecialiseerde diensten rond bijvoorbeeld financiële controle.

Daarnaast zijn er de onafhankelijke diensten Inspectie Financiën en Interne Audit, die controleren of alles volgens de procedures is verlopen. Zo nam de Interne Audit het dossier rond de subsidies aan Let’s Go Urban onder de loep. Indien nodig kan er beroep worden gedaan op een externe audit, zoals de Vlaamse Audit. Die mag echter niet ter plek-

ke bij gesubsidieerde vzw’s controles uitvoeren.

VERLOPEN DIE CONTROLES CORRECT? Audit Vlaanderen bekeek deze vraag in 2019. Daaruit bleek dat een volledig en correct overzicht van uitgekeerde subsidies ontbrak bij de helft van de onderzochte lokale besturen.

Er waren te weinig evaluaties van de doelstellingen verbonden aan de subsidies. Bovendien bleken de subsidiereglementen verouderd, waardoor een ongelijke behandeling van de aanvragers ontstond.

> Werking: Service2Cities is een onderdeel van het bedrijf Clear Channel en staat in voor de deelfietsen Velo. Het bedrijf telt dertig tot 35 eigen werknemers voor de klantendienst en de herstelling van de rood-witte fietsen. Ongeveer zestig mensen zijn aan de slag via sociale tewerkstelling door Groep Intro. Zij zorgen dat er voldoende fietsen staan aan de Velo-stations.

De populaire deelfietsen Velo.

Lees verder op blz. 4

04

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Dossier

Vervolg van blz. 2-3

4. Kras Jeugdwerk > Stad Antwerpen: 3,4 miljoen euro > Vlaanderen: 195.000 euro > Werking: Kras Jeugdwerk biedt vooral een vrijetijdsaanbod voor jongeren tussen 6 en 25 jaar. Daarnaast biedt de organisatie, die een zeventigtal personeelsleden telt, ondersteuning rond onderwijs, jobcoaching en welzijn. Met dit aanbod bereikt Kras vierduizend unieke bezoekers.

9.

Samenlevingsopbouw Antwerpen 7. Opera Ballet Vlaanderen Tijdens corona bezorgde Kras Jeugdwerk spelpakketten bij jongeren thuis.

5. HetPaleis

> Stad Antwerpen: 1,9 miljoen euro > Vlaanderen: 26 miljoen euro > Stad Gent: 1,4 miljoen euro > Werking: Liefhebbers van ballet en opera vinden hun gading bij Opera Ballet Vlaanderen. In Antwerpen zit het gezelschap aan de Leien, maar Opera Ballet Vlaanderen is ook in Gent actief en krijgt dus ook middelen van die stad. Er zijn 450 vaste werknemers aan de slag en er zijn ongeveer duizend freelance contracten voor kunstenaars.

Medewerkers van Samenlevingsopbouw Antwerpen informeren bewoners over de coronamaatregelen.

> Stad Antwerpen: 1,8 miljoen euro > Vlaanderen: 2,2 miljoen euro > Provincie: 49.777 euro > District Antwerpen: 39.100 euro > Anderen: 333.077 euro

Een workshop van de jeugdwerking van HetPaleis.

> Stad Antwerpen: 2,8 miljoen euro > Vlaanderen: 1,4 miljoen euro > Werking: HetPaleis is een podiumkunstenhuis voor kinderen en jongeren, gevestigd aan het Theaterplein in Antwerpen.

Er werken vijftig mensen in vaste dienst en een honderdtal kunstenaars voor tijdelijke projecten.

6. Het Toneelhuis

De Opera aan de Leien in Antwerpen.

> Werking: Samenlevingsopbouw werkt rond welzijn in buurten. De dienst is vooral bekend om de buurthuizen. Daar gaat ook bijna 1 miljoen euro naartoe. Daarnaast is er het project Samen op Straat, waarbij buurtjongeren en andere bewoners zich engageren tegen overlast. Daar gaat 435.000 euro naartoe. Samenlevingsopbouw is ook actief rond wonen en budget, en afgelopen jaar ook rond het bereiken van mensen in verband met corona.

De meeste middelen, 85%, gaan naar personeel. 15% zijn werkingsmiddelen. Samenlevingsopbouw kan een beroep doen op een duizendtal vrijwilligers. Omdat de cijfers van 2020 vanwege corona een vertekend beeld geven van het aantal bezoekers, nemen we die van 2019. Er waren toen 23.000 individuele contacten. Aan de werkgroepen en vormingen werd ruim 45.000 keer deelgenomen.

8. Sportoase Veldstraat > Stad Antwerpen: 1,9 miljoen euro

10. Free Clinic

> Werking: Het zwembad in de Veldstraat stelt een twintigtal mensen tewerk. De subsidie dient voor de operationele kosten, zoals technisch onderhoud, energie en werknemers.

Dankzij de subsidies genieten de zwemmers voorts van maatschappelijke tarieven.

De Free Clinic.

De Bourlaschouwburg.

> Stad Antwerpen: 1,4 miljoen euro > Vlaanderen: 530.000 euro > Mutualiteiten: 1,7 miljoen euro (vergoeding revalidatieprestaties)

> Stad Antwerpen: 2,8 miljoen euro > Vlaanderen: 3,1 miljoen euro > Werking: Het Toneelhuis is gevestigd in de historische Bourlaschouwburg. Het grootste stadstheater van Vlaanderen genereert minimaal 25% eigen inkomsten. De werkingsmiddelen worden besteed aan minimaal 55% artistieke werking, maximaal 15% administratie en minimaal 15% omkadering.

Ongeveer 10% gaat naar communicatie. Er werken 85 mensen, zowel vaste werknemers als zelfstandige artiesten.

Het zwembad in de Veldstraat wordt uitgebaat door Sportoase.

> Werking: Free Clinic vzw staat in voor drugshulpverlening.

Met de subsidies worden verschillende werkingen gefinancierd, zoals de hulpverlening aan ongeveer duizend mensen met drugsproblemen, dagopvang voor 150 daklozen per dag, begeleiding van gezinnen, woonbegeleiding en schadebeperkende preventie. Free Clinic verricht dat werk met zeventig personeelsleden.

Doorzicht

DNA

05

Waarom we alles willen lezen over El Kaouakibi H vermeende gesjoemel van Let’s Go Urban-stichtster en Vlaams Parlementslid Sihame Het El Kaouakibi domineert al weken de kranten, de nieuwssites en de journaals. En vooral: alle vervolg-, rand- en bijverhalen van haar financiële spinnenweb worden nog eens gulzig gelezen ook. Straf voor een dame die tenslotte niet de bekendste politica was.

TEKST: Greg Van Roosbroeck

Het is maar de vraag hoeveel een weerman de storm rond Sihame El Kaouakibi zou geven op de schaal van Beaufort.

Negen, tien, elf of toch maar twaalf: een orkaan met mogelijk zware verwoestingen en het advies om te allen tijde binnen te blijven. Feit is dat de storm rond de Antwerpse politica blijft razen, waaien en snelheid houden. En dat die storm al weken gretig gelezen wordt, terwijl El Kaouakibi voor de hetze maar matig bekend was bij het brede publiek.

“Sihame El Kaouakibi was misschien geen bekende politica of topper, maar sleurt in haar val wel de bekenden mee”, zegt Peter Van Aelst, professor politieke communicatie aan de UAntwerpen. “Open Vld-kopstukken als Egbert Lachaert en Bart Somers hebben zich weken geleden al moeten verdedigen, net als Sven Gatz en Jan Jambon (N-VA). Recent was het aan Bart De Wever om uitleg te geven. Dat zorgt voor aandacht. En er is de stad Antwerpen. Als die subsidies uitgedeeld waren in pakweg Denderleeuw, dan zou er veel minder over worden gesproken.”

Verre tentakels Volgens Steve Paulussen, professor communicatiewetenschappen aan de UAntwerpen, zorgt het verhaal zelf ook voor belangstelling. “Het heeft veel kanten: het roept vragen op over het subsidiebeleid, over sociaal ondernemerschap en de eindverantwoordelijkheid van de politiek. Bovendien komen geregeld nieuwe elementen naar boven.

Het is een verhaal dat zich ontvouwt in verschillende afleveringen, net als de zaak rond Bart De Pauw. Het zijn dossiers en de media brengen die ook zo. Online krijgen ze een eigen sectie. Met sterke termen als De Zaak-El Kaouakibi.”

“De tentakels reiken gewoon ver”, zegt Peter Van Aelst.

“Het is niet het schandaal van één enkele partij, zoals dat doorgaans het geval is. Joke Schauvliege is ook ooit in opspraak gekomen, net als Jan Jambon met Chovanec. Maar dat was min of meer afgebakend. Dan is het verhaal van El Kaouakibi van een andere orde. Bovendien komen de aanvallen uit heel verschillende hoeken. Ze wordt bekritiseerd door Vlaams Belang, maar ook door mensen uit het middenveld en de linkerzijde. Zo zei Dyab Abou Jahjah dat het door haar geclaimde ‘sociaal ondernemerschap’ niet bestaat: ofwel ben je sociaal bezig, ofwel met je zaak.”

Wet van Pleuris Erik de Soir is doctor in de psychologie (Universiteit Utrecht) en in de sociale en militaire wetenschappen (Koninklijke Militaire School). Hij verwijst naar de wet van Pleuris, opgesteld na onderzoek aan het Instituut Fysieke Veiligheid in het Nederlandse Arnhem, en legt met een formule uit in welke mate een gebeurtenis de aandacht domineert in onze maatschappij en media.

De wet van pleuris luidt P = V x R x M2. Met V die staat voor Verwijtbaarheid, R voor Relevantie en M voor Mediageniekheid. “Sihame is mediageniek als frisse en verbaal sterke verschijning uit een bevolkingsgroep die vaak in het hoekje wordt gedrongen”, zegt de Soir. “Ze is relevant omdat ze als politica beschuldigd wordt in een context waarin mensen al weinig vertrouwen hebben in de politiek. En in gevallen met een duidelijke schuldige of iemand die verwijtbaar is, wordt het proces altijd snel gemaakt en breed uitgesmeerd in de media.”

Van het voetstuk Ook Peter Van Aelst denkt dat het mediagenieke kantje van Sihame El Kaouakibi voor een bepaalde aantrekkingskracht gezorgd heeft. “Ze was een intrigerende figuur die minder in de politiek, maar zeker in het zakenleven al meermaals opgevallen was. Een familielid dat het bedrijfsleven goed kent, had me al attent gemaakt op haar: die El

Steve Paulussen UAntwerpen

“Mensen hebben de neiging om aan de hand van de verhalen van publieke figuren betekenis te geven aan hun leven.”

Peter Van Aelst UAntwerpen

“Er is ook de stad Antwerpen. Als die subsidies uitgedeeld waren in pakweg Denderleeuw, dan zou er veel minder over worden gesproken.”

Kaouakibi is een interessante dame, die moet je volgen. Een televisiemaker heeft me gezegd dat hij met haar aan tafel gezeten had en dat ze een indrukwekkende persoonlijkheid was.”

Het draait zeker om de persoon, maar ook om het drama, zegt Steve Paulussen. “Een publiek figuur dat van haar voetstuk valt, trekt de aandacht van lezers en kijkers. Mensen hebben de neiging om aan de hand van de verhalen van publieke figuren betekenis te geven aan hun leven. Dat doen we ook in de omgekeerde richting. Verhalen over mensen die opklimmen van zero to hero lezen en horen we ook graag.”

Ritueel verminkt Volgens Erik de Soir hebben we een historiek als het gaat over het publiek beschuldigen van degenen die verantwoordelijk zijn voor onethische praktijken. “In de middeleeuwen werden ze aan de kaak gesteld. Een ‘kaak’ was een platte ijzeren kooi. Misdadigers werden eerst gegeseld. Als de zondaar dood was, dan werd zijn lijk aan de kaak vastgemaakt en ritueel verminkt, met teer ingesmeerd of ontleed. Vervolgens bleven de restanten hangen om wannabecriminelen af te schrikken.”

Het zit dus in onze genen om mensen in opspraak te brengen en publiekelijk te beschimpen. En dat doen we vandaag nog steeds, hetzij wat beschaafder. “Ook dit lijkt op een soort groepsveroordeling”, zegt de Soir. “Een sociale druk die wordt uitgeoefend om wannabe-overtreders schrik aan te jagen en aan te sporen om niet te zondigen tegen wat sociaal aanvaardbaar is.”

Het einde van de Zaak-El Kaouakibi is volgens Steve Paulussen nog niet in zicht. “In de krant staan de vervolgstukken over Sihame stilaan op pagina acht of negen. Maar online zie ik dat ze nog altijd goed gepromoot worden. Dan wordt het moeilijk om eraan te ontsnappen.”

“Ook het zelfversterkende effect speelt”, zegt Peter Van Aelst. “Sihame El Kaouakibi staat altijd bovenaan in de lijstjes met meest gelezen artikels. Daardoor gaan mensen er nog vaker op klikken en journalisten er blijven over schrijven.”

06

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Interview

Joke Devynck, bedreven in de kunst van het leven

“Binnenkort worden we allemaal 100 jaar.

Dat is heel lang om samen te blijven” We kennen Joke Devynck als de goedlachse actrice met helblauwe ogen, en als iemand die opkomt voor respect voor al wie zogenaamd anders is. Nu is er ook Joke Devynck, de schilder. Van 30 april tot 16 mei stelt ze tien eigen werken tentoon bij Daisy Verheyden Jewellery in Antwerpen. Tijd voor een gesprek, over felle kleuren, het rare aan monogamie en de moeilijkheid met vaccins.

TEKST: Dirk Hendrikx / BEELD: Jeroen Hanselaer, Frederiek Vande Velde, RR Joke Devynck (48) is een vedette in Vlaanderen sinds haar rol in Flikken twintig jaar geleden. De rollen in series, films en theaterstukken stapelden zich op daarna. Ze groeide op in een dorpje aan zee, laat graag wat WestVlaams doorklinken in een gewone babbel, vormde vele jaren een bekend koppel met Johan Heldenbergh – met

“Ik ben niet tegen vaccineren, maar ik stel mij veel vragen. Je kunt iedereen inenten, maar de natuur is sterker.” wie ze drie kinderen heeft – en is nu samen met vaste vriendin Valéry. En ze schildert dus. Met dezelfde passie waarmee ze acteert, schrijft en beeldhouwt.

In de inkomhal van haar huis in een buitenwijk van Aalst valt meteen het portret op van een oudere vrouw, trefzeker naar het leven geschilderd, met ongewoon felle blik en krachtige uitstraling. “Ik zag haar in een film, en die blik trof mij”, zegt ze. Maar evengoed schildert ze natuurtaferelen of laat ze Binnentuin, een schilderij van Joke Devynck.

“In deze reeks spatten de felle kleuren ervan af.”

uitzinnige kleuren abstract dansen.

Je schildert al heel lang, maar dit is je eerste ‘echte’ expo.

Ja. Ik tekende al veel als kind. Als ik tekende, verdween de rusteloosheid.

Later ben ik beginnen schilderen, zeker na de geboorte van mijn dochter Tita in 2001. Ik zat toen wat te veel thuis naar mijn goesting, maar eigenlijk is dat een zegen geweest. Ik heb aan een paar groepstentoonstellingen meegedaan, maar ik heb nooit echt willen verkopen, alleen voor goede doelen.

Nu moet je er ineens een prijs op plakken. Hoe gaat dat?

Voor die goede doelen hebben drie schilderijen in totaal 8.000 euro opgebracht. We gaan het nog bekijken, Daisy Verheyden, een expert en ikzelf. Je kijkt ook naar de grootte, de tijd die erin kroop, het materiaal ...

Wel handig als je kunt schilderen in coronatijden.

Ja, vroeger was het vaak schilderen tussen de soep en de patatten. Of soms helemaal niet. Soms moet je de kraan van de inspiratie echt dichtdraaien omdat je te weinig tijd hebt, heel frustrerend. Als je teksten vanbuiten moet leren, drie kinderen hebt en dan al die dingen die een mens nog moet doen ...

Hoe ga je tewerk?

Ik ben altijd heel visueel ingesteld. Ik maak foto’s van dingen die mij treffen en gebruik die als basis. Mijn stijl is heel divers, eclectisch. Verder is het eigenlijk zoals met acteren en schrijven. Je moet goed weten wat je wil vertellen en dat dan zo helder en puur mogelijk doen. Maar zodra je bezig bent, moet je kunnen loslaten, mee durven gaan met de flow.

Het leven van een actrice gaat niet altijd over rozen. Dit kan misschien een interessante bijverdienste worden.

Je wordt niet rijk van acteren, nee, maar zo heb ik daar toch nooit over gedacht. Het zou heel goed zijn mocht het lukken, maar het is toch in de eerste plaats pure passie. In deze reeks spatten de felle kleuren ervan af. Ik merk aan de eerste reacties dat mensen er van houden. Ik heb niet zo lang geleden nog een monoloog geschreven over de wereld van kleuren. Ze bewegen, ontroeren, trillen, ze gaan recht naar het hart en geven energie. Kleur is zo’n optisch wonder.

Hoe heb je het voor de rest gehad, nu de cultuursector stil ligt?

Het gaat wel. Wij maken dat vaker mee in ons vak, van die precaire situaties. Soms heb je werk en soms niet. Ik heb nog de Dead Lady Show gedaan: levende vrouwen die vertellen over bijzondere dode vrouwen. Bij mij was dat Camille Claudel, beeldhouwster en minnares van Rodin. Er zijn heel wat vrouwen geweest die een grote rol hebben gespeeld in de kunst.

Je deelt het huis om de week met drie tieners. Ook niet simpel tijdens lockdowns.

Dat is soms heftig geweest, ja. Ik heb op een bepaald moment een lijst gemaakt met ‘liefde en regels in tijden van corona’, dat was precies nodig. Het is voor hen ook lastig. Tita ging vorig jaar voor het eerst op kot in het tweede semester, maar na een week was het afgelopen met de lessen. Als eerstejaars kun je geen nieuwe vrienden maken, de meesten vallen terug op hun vrienden van het middelbaar. En mijn jongens, een tweeling van 18, zitten in hun laatste jaar secundair. Op deze manier moeten afzwaaien is ook maar niks. Zonder reis, zonder feestjes.

Je deed pas nog een opgemerkt optreden in het Play4-programma Kat zonder Grenzen, over seks en relaties.

Hoe kwam je erbij?

Het onderwerp sprak mij aan. Het ging onder andere over een vrouw die polyamoureus is, die twee partners heeft die ze allebei even graag ziet, waarbij die partners dat ook van elkaar accepteren. Relaties zijn boeiend, hoe mensen met elkaar omgaan, in liefde of in vriendschap. En het was een draaidag, dat ook. Werk, dus.

Het viel me op dat bij de andere gasten Axel Daeseleire en Jan Jaap van der Wal hun privéleven toch wel zorgvuldig afschermden. Alleen Margriet Hermans smeet zich naar gewoonte volledig, ook over de meer intieme details.

Ja. Nu, we hebben 2,5 uur soms diepgaand gepraat. Daar is maar een fractie van uitgezonden, als omkadering van de reportages over polyamorie bij mensen thuis. Ik vond die heel mooi. Die vrouwen konden daar echt inspirerend over vertellen. Die reportages hadden ook op zichzelf kunnen staan, maar ze hebben er soms graag BV’s bij.

Jij deed verschillende suggestieve uitspraken: “Laat ons eerlijk zijn, hoeveel monogame relaties zijn echt monogaam?” Of: “Heb jij de behoefte dat iemand exclusief voor jou is? Dat vind ik een heel raar gegeven.”

Oei, moet het nu over relaties gaan?

Hadden we het niet over schilderen (lacht)? Waar moet ik beginnen? Het is een veel te lange uitleg. Je hebt een grote diversiteit, het moet niet voor iedereen hetzelfde zijn. Of misschien ga je wel door een experimentele fase.

Een mens groeit, verandert. Samen zijn met iemand kan een prachtig gegeven zijn, je kunt bij wijze van spreken vijf keer trouwen met dezelfde persoon. Sommige mensen kunnen dat.

Vroeger moest het allemaal. Er was een taboe op scheiden, je bleef samen.

Maar in wezen worden mensen verliefd om iets te leren van iemand; op voorwaarde dat je niet elke keer op hetzelfde type valt. Dan is het niet onlogisch dat je verschillende relaties hebt.

Maar met die ingesteldheid begin je toch niet aan een relatie? Ik ga even iets van u leren?

Nee, dat is zo. Ik heb het ook niet over een verliefdheid van drie dagen. Voor iedereen is het anders. Mijne rekker is heel lang, ik zal altijd proberen om voor een lange relatie te gaan, zeker als je kinderen hebt. Maar goed, binnenkort worden we allemaal 100 jaar. Dat is heel lang om samen te blijven.

Een open relatie kan ook.

Als je die afspraken kunt maken, in een polyamoureuze relatie bijvoorbeeld. Dat kan heel mooi zijn, of het kan heel moeilijk zijn. Ik wil alleen maar zeggen dat monogamie op een heel eenzijdige manier als het summum van alle relaties naar voren wordt geschoven. Dat is historisch zo gegroeid. In de negentiende eeuw hadden mensen verstandshuwelijken en daarnaast romantische relaties. Tegenwoordig wordt de monogame relatie ongelooflijk geromantiseerd.

Je zei ook: “Losbandigheid is cultureel bepaald. En seks als taboe: je mag heel goede vrienden hebben, allerlei soorten relaties, maar van het moment dat de grens van lichamelijke intimiteit overschreden wordt, is het alle hens aan dek. Dat versta ik niet.”

Ik vind dat raar, ja, dat je daar ineens die streep moet trekken. Vrijen is bij wijze van spreken ook maar een uitloper van knuffelen. Dirk Draulans zou zeggen dat het allemaal biologie is, wat ook weer waar is, of ook niet waar: er is zoveel diversiteit. Als de relatie tussen twee mensen op is, en ze hebben heel goede vriendschappen buiten hun huwelijk, waar ze eigenlijk veel meer aan hebben, is dat niet even pijn-

Interview

DNA

07 Met haar vriendin Valéry, in 2019 op het filmfestival van Oostende.

“Uiterlijke zaken interesseren mij niet, nee. Welke auto ik heb?

Euh, een Renault, maar welk type, dat weet ik niet zo direct.” dergelijk snobisme. Je woont hier nogal bohémien.

Uiterlijke zaken interesseren mij niet, nee. Welke auto ik heb? Euh, een Renault, maar welk type, dat weet ik niet zo direct. Ik koop altijd tweedehands, dat zeker. Deze heeft wel verwarmde zetels en plaats voor een koffiebeker.

Er zijn mensen die vinden dat de wokegeneratie te ver doorschiet. In het Engels wordt dat dan: zeg niet meer ‘he’ or ‘she’ maar ‘they’.

Och, die discussies in de media altijd, al die meningen. Meningen zijn fantastisch, maar het moet ook plezant blijven. We zitten in een tijd van voor of tegen. Het draait constant om conflicten, of-of, nooit en-en. We zijn met 7,5 miljard mensen en evenveel meningen.

Dan heb je nog de coronadebatten.

Ja, dat is gewoon gestoord. Je durft ook niet veel meer te zeggen of je bent een antivaxer.

lijk als seksuele ontrouw? Kan het niet even heftig zijn met of zonder lichamelijke intimiteit? Waarom dan altijd die breuklijn? Wat is dat toch met lijfelijke intimiteit, dat die direct als zo grensoverschrijdend wordt ervaren?

dan heb je weer mensen die vinden dat je niet zo gevoelig moet doen. Maar verdorie, dit is niet iets van gisteren, dit gaat vele generaties terug. Het is heel goed dat ze nu kunnen spreken, ze mogen kwaad zijn.

Op Instagram toon je een tekst bij een beeld van een jongen die homoseksueel is en wat voor verschrikkingen zo iemand te wachten staan in de wereld.

Daarbij je eigen woorden: ‘Ik nam me voor om komaf te maken met de resterende angst en schaamte voor dat ‘anders-zijn’ in mezelf, want het is de achillespees waar de pijlen op gericht worden.” Zijn die pijlen er nog steeds?

Ja, dat is met alles zo. Mensen worden gepakt op hun anders-zijn, als minderheid, of gewoon op hun zwakke plekken. Dat is ook waar kinderen zo goed in zijn. Ze voelen aan waar ouders mee zitten en pakken ze daarop. Of bekijk het ruimer, neem er de geschiedenis bij. De nazi’s vergasten ook homo’s en zigeuners. Kolonisatoren onderdrukten wie anders was. Als je een mens vanaf zijn geboorte zegt dat hij niet normaal is, dan gaat hij dat geloven.

Het is heel interessant wat er gebeurt in deze tijd, dat we zeggen dat het genoeg is, dat het moet stoppen. Maar

Is het tenminste in onze eigen samenleving niet veranderd?

Ik heb wel het gevoel, zeker bij jonge mensen, dat het evolueert. Mijn dochter zegt dat zij, als ze zich aan mekaar voorstellen, erbij zeggen welke seksuele geaardheid ze hebben. Dat vind ik ongelooflijk. ‘Ik ben Jeroen, ik ben bi’, of ‘Ik ben Klaartje, lesbisch’. Dat is een grote verandering. Misschien is het ook iets waar ze door moeten, tot het echt anders wordt.

Ik ben gewoon verliefd op het leven.

Dat wordt een wat melige titel.

Ja, sorry. Het kan ook betekenen: verliefd zijn op boeken, mensen, schilderijen of muziek.

Wat zou jij zeggen als je jezelf voorstelde aan de vrienden van je dochter?

Ha, dat wordt dan de titel van het interview.

Nog op Instagram staan ook een paar foto’s met je vriendin. “Met enige pudeur gepost”, maar ook weer vanuit dat engagement tegenover minderheidsgroepen en de boodschap dat het verschil tussen normaal en abnormaal zou moeten wegvallen.

We leven nog niet in de ideale wereld.

We beleven wel een revolutie in de beeldvorming. Stel je voor dat de klassieke liefdesscènes met twee mannen of twee vrouwen zouden zijn. Dat is nu aan het bewegen. Ik heb wel het idee dat meisjes méér dan vroeger met schoonheidsidealen bezig zijn, met hoe ze eruit zouden moeten zien. Je hoort van psychologen dat er zoveel meisjes zijn met eetstoornissen. Het heeft te maken met sociale media, dat idee dat je aan een bepaald beeld moet voldoen. Mensen kunnen zo’n eenzijdig zelfbeeld hebben, over hun uiterlijk, hun huis, hun auto.

Nee, echt niet, beloofd.

Je lijkt me weinig last te hebben van

Zeggen ze dat niet gewoon om meteen te weten wat voor relatie mogelijk zou kunnen zijn met iemand?

Dat zou ook kunnen, ja (lacht). Misschien bekijk ik het te filosofisch.

Joke Devynck: “Als de relatie tussen twee mensen op is, en ze hebben vriendschappen buiten hun huwelijk waar ze eigenlijk veel meer aan hebben, is dat niet even pijnlijk als seksuele ontrouw?”

Laat je je niet vaccineren?

Ik ben niet anti, maar ik stel mij veel vragen. Ik heb trouwens corona gehad, in oktober, het begin van de tweede golf. Ik was even mijn geurvermogen kwijt en ik heb enkele dagen op de filmset gemist, voor de rest viel het mee. Als het goed is, heb ik antilichamen voor enige tijd. Misschien kunnen we over een jaar of twee een echt debat voeren over vaccineren, in alle sereniteit.

Maar er is toch niets mis met vaccins?

Het gaat niet alleen over vaccins. Er kunnen ook mutaties ontstaan waar de vaccins minder goed tegen werken. Dit gaat niet de laatste pandemie zijn, we moeten ook het debat voeren over hoe alles aan mekaar hangt. De mens is te invasief, mensen en dieren leven te dicht op elkaar. Je kunt iedereen inenten, maar de natuur is sterker. Dan komt er weer een nieuwe ziekte.

Tot slot, wat zijn je plannen na corona?

Als ik dat wist. Ik heb plannen, een paar castings ook, mogelijke samenwerkingen, ideeën die ik wil pitchen.

Is dat niet zenuwslopend, die audities?

Ik ben er steeds minder nerveus voor.

En er zijn steeds meer sterke vrouwenrollen en goede scenario’s, dat stemt hoopvol. Maar het blijft een onzeker beroep. Daar heb ik ook voor gekozen, niet voor een nine-to-fivebestaan.

08

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Reportage

In De Mick in Brasschaat revalideerden al meer dan negentig patiënten

COMEBACK NA CORONA Een bezoek aan De Mick, de revalidatiecampus van AZ Klina in Brasschaat, is een realitycheck. Ruim negentig ex-Covid-patiënten werkten er het voorbije jaar onder begeleiding van een multidisciplinair team aan hun herstel. We spraken met vier vechters die de dood in de ogen keken over hun comeback na corona.

TEKST: Kristin Matthyssen BEELD: Nattida-Jayne Kanyachalao

Ze hebben alle vier hun eigen verhaal, maar er zijn wel enkele constanten. Hoe ze alle vier nog zo voorzichtig waren geweest. Hoe bij alle vier enkele weken van hun leven uit hun geheugen zijn gewist, terwijl ze in een kunstmatige coma aan de beademing lagen. En hoe hulpeloos en totaal afhankelijk ze waren toen ze uit die coma werden gehaald. De meesten zijn ook emotioneler geworden. Een gevolg van de doodsangst die ze hebben gevoeld.

“De media hebben vooral aandacht voor de periode in de intensieve zorgen”, zegt directeur patiëntenzorg Monique Van den Bulck. “Maar voor velen begint nadien de lange weg van de revalidatie nog.” “Elke patiënt is maatwerk”, zeggen dokter Caroline Schouteden, arts fysische geneeskunde, en Hildegard Van den Broek, paramedisch diensthoofd. “Het einddoel is hetzelfde: opnieuw thuis zelfstandig kunnen functioneren.”

Bij de revalidatie van coronapatiën-

ten treedt een multidisciplinair team in actie, van verpleegkundige over kinesist en ergotherapeut tot logopedist, diëtist, revalidatiearts en arts in opleiding, medewerker van de sociale dienst en psycholoog. En dan vergeten we ongetwijfeld nog enkele helden van de zorg.

Dat ze maar niet te snel versoepelen, denken we zelf, als we de parking afrijden. Want wat we hier hebben gezien en gehoord, willen we nooit meemaken.

Rit (68), Kalmthout: “Onze kinderen vreesden dat ze hun beide ouders gingen verliezen”

Rit en haar echtgenoot Marc.

“Ik wist altijd dat het goed zou komen”, zegt Marc.

Rit Jacobs werkte zelf als verpleegkundige op de palliatieve dienst in De Mick. Zeven jaar geleden ging ze met pensioen. Verpleegkundige Cindy Ysenbaardt, die Rit nu helpt tijdens de revalidatie van haar coronabesmetting, is een oud-collega.

De Kalmthoutse verblijft nu een week in De Mick. Zaterdag werd ze 68. Haar kamer hangt nog vol ballonnen en overal staan kaartjes. “Rit is zelf altijd zo’n zorgzame geweest. Ze heeft altijd anderen geholpen. Dat haar kamer nu vol kaartjes staat, is normaal. Ze zaait wat ze geoogst heeft”, zegt Cindy.

We komen net op een speciaal moment, want de ambulanciers rollen Rits echtgenoot Marc Peeters (71) binnen op de brancard. Ze raakten beiden besmet, maar bij Marc duurt alles wat langer. Hij werd een week eerder opgenomen, lag langer in coma, moest nu ook nog een week langer in AZ Klina liggen omdat hij nog te afhankelijk was van zuurstof. Dat ze nu sa-

men, op dezelfde kamer, aan hun revalidatie kunnen werken, maakt hun getuigenis apart. We gaan even naar buiten zodat Rit en Marc elkaar een knuffel kunnen geven. “Ik heb de doos Kleenex al klaar staan”, lacht Rit, als we aan het gesprek beginnen.

“Marc is eerst ziek geworden. Ik heb hem zelf op de spoed binnengebracht.

De eerste week van maart werd ik zelf opgenomen. Tweeënhalve week lag ik in coma aan de beademing. Voor onze kinderen was het een emotionele rollercoaster. De ene dag kropen we door het oog van de naald, de andere dag was het weer beter. Onze zoon en dochter hadden schrik dat ze hun beide ouders moesten afgeven.”

“Dit is mijn man niet” Rit krijgt het moeilijk als ze over de eerste keer vertelt dat ze haar man terugzag. “De dag nadat ik uit coma werd gehaald, brachten ze me tot bij Marc. We zijn 45 jaar getrouwd, maar ik herkende hem niet. Dit moet een

vergissing zijn, zei ik, dit is mijn man niet. Ze hadden zijn baard afgeschoren voor de beademing. Ik had mijn man nog nooit zonder baard gezien.

Gelukkig tilde Marc er niet zwaar aan. Hij was nog in de war toen. Hij had een tracheotomie en kon niet praten.”

In AZ Klina krijgen coronacomapatiënten een dagboekschrift mee met foto’s en nota’s van het personeel van de intensive care. “Zodat die periode in kunstmatige coma geen zwart gat is. Voor mij is het nog te confronterend om te bekijken, maar ik ben er wel blij mee. Pak het maar uit de kast”, zegt Rit. In het schrift staan foto’s van Rit aan de beademing. Ik herken de sprankelende persoon niet die nu voor mij zit.

“Ook dat is het gezicht van Covid-19, maar dat tonen ze nooit”, zegt ze.

“Toen ik wakker werd, moest ik alles van nul opnieuw leren. Zelfs slikken.

Eerst krijg je vloeibaar voedsel, en dat wordt dan elke keer wat meer inge-

dikt. De angst die je dan voelt om je te verslikken! Als ze je op intensive care uit bed halen, gebeurt dat met een passieve tillift. Intussen rijd ik al met een auto op vier wielen”, wijst Rit naar haar rollator. “Het ziekteproces verloopt bij iedereen anders. Zelf verloor ik mijn smaak, Marc niet.”

Of het een voordeel is dat ze allebei hetzelfde hebben doorgemaakt? “Het was een voordeel geweest als we allebei in dezelfde fase van het parcours hadden gezeten. Maar ik liep altijd wat achter. De ene partner maakt zich dan zorgen om de andere”, zegt Marc.

“Ik wist wel altijd dat het goed zou komen.” Rit knikt. “Ik heb gisteren 120 meter gestapt. Het voelt alsof ik het olympisch record gebroken heb. Ook mentaal zet je constant stappen. Dokters, verpleging, logistiek, poetsdiensten: de positieve energie die wij van die mensen krijgen doet wonderen. Ik probeerde vroeger ook altijd te bemoedigen. Als patiënt ben je daar heel vatbaar voor, merk ik nu zelf.”

Reportage

DNA

09

Philippe (57), Brasschaat: “Ik wens dit mijn ergste vijand niet toe” Philippe is een boom van een man.

Zo ziet hij eruit, maar zo voelt hij zich (nog) niet. Op 26 oktober vorig jaar werd de zelfstandige ziek. “Ik voelde me moe en was kortademig. Een griepje, dacht ik.

Ik woon samen met mijn vrouw.

We hebben geen kinderen. Op het werk zijn we met vier mensen.

Voor de rest kwam ik amper buiten.

Ik leek weinig risico’s te lopen op een besmetting.

Wilfried (52), Essen: “Ze kenden mij als de patiënt met de mooie tatoeages”

Wilfried Jongenelen werkt bij BASF in de Antwerpse haven. Hij was er een van de leden van de taskforce corona. Hij fietste 10.000 tot 12.000 kilometer per jaar met zijn koersfiets. “Op 9 november kreeg ik een protheseknie. Op 12 november werd ik ontslagen uit het ziekenhuis.

En op 18 november lag ik er opnieuw.”

“Ik had een grieperig gevoel. Misschien een gevolg van de knieoperatie, dacht ik. Maar de huisarts stuurde me meteen met de ambulance naar de spoed van AZ Klina.”

“Na een halve dag op de Covidafdeling verhuisde ik naar de intensive care, waar ik direct in kunstmatige coma werd gebracht om aan de beademing te liggen. Van de volgende drie weken weet ik niks meer. Ze hebben me achteraf wel verteld dat ik agressief werd toen ze me uit die coma haalden. Dan hebben ze me opnieuw een week in coma gebracht, om nadien de medicatie af te bouwen.”

Hildegard Van den Broek, paramedisch diensthoofd, legt uit dat die agressie een bekend fenomeen is vlak na een coma, een gevolg van de ontwenning van de medicatie en de daarbij horende verwardheid.

Elvis en Johnny Cash “Ze kenden mij als de patiënt met de mooie tatoeages. Ze wisten dat Elvis en Johnny Cash op mijn armen staan.

Hoe kunnen jullie dat weten, vroeg ik.

We hebben u drie weken verzorgd, klonk het. Allemaal heel raar om te vernemen. In het begin kon ik niks. Je wordt op je zij gedraaid om gewassen te worden ’s morgens. Totale uitputting was het. Covid-19 heeft mijn longen aangetast. Ik ben lang zuurstofafhankelijk geweest. Toen ik op 6 januari naar De Mick kwam, had ik nog vier liter zuurstof nodig. Sinds 24 februari revalideer ik ambulant. Ik kom nu drie keer per week twee uur naar hier.”

Het virus is een loterij. Zijn vrouw was ook besmet, maar kwam er met wat hoesten vanaf. “Voor het thuisfront was het verschrikkelijk. De ene keer ging het wat beter, de andere keer kregen ze via de telefoon te horen dat het elk moment afgelopen kon zijn of dat de dokters hun joker hadden ingezet.”

In juni hoopt Wilfried opnieuw halftijds te kunnen gaan werken, mits aangepaste arbeid, want fysiek zwaar werk kan hij voorlopig niet aan.

“Vroeger deed ik aan fitness. Op mijn koersfiets kruip ik nog niet, maar ik ben wel al met de speed pedelec gaan rijden.”

Volgens dokter Schouteden is Wilfried een doorzetter. “Altijd aan het oefenen, altijd supergemotiveerd.”

“Dat komt door de manier waarop je zelf behandeld wordt”, zegt hij. “Voor het personeel in AZ Klina en nu ook in De Mick is geen moeite te veel. Ik heb nog nooit iemand horen zuchten. Dat positivisme is een wisselwerking.”

“Zelf geniet ik nu veel meer van de kleine dingen. Mensen die een kaartje sturen: dat doet zo veel deugd. Ik snap wel dat al die regeltjes moeilijk zijn voor gezinnen die met drie kinderen op een appartementje wonen.

Maar tegen mensen die schreeuwen om hun vrijheid, kan ik alleen maar zeggen dat we nog heel veel vrijheid hebben. We kunnen nog naar zee. Of op de Kalmthoutse Heide oog in oog met een ree staan. Dít is toch het leven, denk ik nu. Daar draait het om, niet? Ook in de regen kan je wandelen.”

Wilfried op de C-Mill, een combinatie van een loopband met virtual reality.

Onder begeleiding van kinesiste Muriel Georges oefent Philippe op de crosstrainer.

“Toen ik na drie dagen nog niet beter was, raadpleegde ik mijn huisarts. Hij stuurde me onmiddellijk door naar AZ Klina. Een dag later lag ik al geïntubeerd in een kunstmatige coma, en dat voor tien dagen.”

Na de coma belandde Philippe nog drie dagen op intensieve zorgen. “Ik herinner me hoeveel dorst ik had toen ik uit coma werd gehaald. Ik wou drinken, maar de arts vond dat geen goed idee. Ze gaven me een bekertje met een klein beetje water. Ik had de kracht zelfs niet om het tot aan mijn lippen te brengen. Onderweg had ik alles al gemorst. Ik kon niet meer bewegen. Ik was in korte tijd heel veel spieren kwijtgeraakt en had ook zenuwschade opgelopen.”

Dokter Caroline Schouteden legt uit dat die zenuwschade en spierafbouw gevolgen zijn van het PICS, het postintensive care- of post-intensieve zorgsyndroom, een miskend aspect van de coronapandemie. “Een gevolg van het stilliggen in coma, maar ook van het heel erg ziek zijn. We zien bij ex-coronapatiënten ook veel zenuwletsels aan de arm, door de buikligging.”

Zenuwpijnen Philippe lag wekenlang op een kamer die uitkeek op de patio in AZ Klina. “Je krijgt geen direct daglicht binnen. Ik heb mijn vrouw anderhalve maand niet kunnen zien. De enigen die je ziet, zijn de compleet ingepakte

hulpverleners. En dan meer bepaald het streepje van hun ogen. Ik kan je verzekeren dat je dan zot wordt. Die afhankelijkheid van anderen was heel confronterend. Ik kon wel bellen met de gsm, als ik die op mijn been liet rusten. Maar ik moest op het hulpknopje duwen om te vragen of een verpleegkundige mijn gsm in de oplader kon steken. Al je spieren zijn weg.

Ook je kringspier. Je ligt daar met een luier. Je moet gewassen worden. Die verpleegkundigen zijn constant met u bezig. Ook dát is Covid, dat mag niet verzwegen worden.”

Bij Philippe kwamen daar nog de zenuwpijnen bij. “’s Nachts leek het alsof er met messen in mijn benen en armen werd gestoken. Het enige wat een beetje hielp was om midden in de nacht een kwartiertje op de hometrainer te fietsen.”

Na enkele maanden residentieel in De Mick te hebben verbleven, revalideert Philippe nu ambulant. “Tot twee weken geleden kwam ik drie keer per week twee uur oefenen. Nu nog twee keer per week. Sinds 15 maart ben ik weer halftijds aan het werk. Twintig uur per week. Mijn pijp is uit als ik thuiskom. Terwijl ik vroeger een ijzeren conditie had. Ik heb wedstrijden gezeild met de catamaran, ging skiën en zeilen.”

Hij moet nog zeker een maand revalideren. Het herstel van de zenuwschade kan nog twee jaar duren, en er is geen garantie dat alles nog goedkomt. “Mijn rechteronderarm is ‘voos’, net als mijn twee vingers. Ook mijn rechterbovenbeen voelt nog verdoofd. Links heb ik een dropvoet.”

Zijn vrouw raakte ook besmet. “Zij is een week heel ziek geweest, maar moest niet opgenomen worden.” Als hij de berichtgeving over de versoepelingen hoort, wordt hij woest. “Ik wens dit mijn ergste vijand niet toe. Ik ben een positief ingesteld persoon.

Mijn pint is altijd halfvol. Hopelijk is ze op een dag weer volledig vol.”

10

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Interview

Kris Peeters over zijn topfunctie in Luxemburg, een politieke comeback en salades met zalm

“Misschien ben ik wel te sportief voor de politiek” Hij mag dan wel in complete isolatie zijn weekdagen slijten in de saaiste wijk van Luxemburg, Kris Peeters (58) is relaxed, opvallend scherp, en heeft zelfs al wat zon gepakt. Bijwijlen verlaat hij zelfs de hem typerende declamerende toon voor wat satire. Als uitgerangeerde CD&V’er is hij niet verbitterd, maar stelt hij zich tevreden met een slaatje als diner en een hardgekookt eitje in de ochtend. “Ik zou liever eens een zachtgekookt krijgen, maar dat lukt de kok niet zo goed. Het zij zo.”

U staat wel een pak scherper dan bij ons laatste gesprek in de Wetstraat.

Er is tien kilo af. Een combinatie van meer sporten, gezonder eten en minder stress. Ik heb namelijk de neiging om te eten in stressvolle situaties. Dit leven is rustiger dan dat van een minister, je kan je dag meer plannen.

En ’s avonds bij mijn salade drink ik ook het liefst water.

TEKST: Hannes Cattebeke / BEELD: Guy Jallay Daar zit hij dan, sinds januari. Met zijn 22.000 euro per maand. Vicevoorzitter van de Europese Investeringsbank, een functie die Kris Peeters zelf even hoog inschat als het vicevoorzitterschap van de Europese Commissie. Weliswaar in de Europese wijk van Luxemburg, die op de schaal der kaalslag van beton en glas niet moet onderdoen voor zijn grote broer in Brussel. “Maar de binnenstad is zeer aangenaam en de wekelijkse reis hierheen, dwars door de Belgische Ardennen, kon ook slechter.”

Alleen is er die dekselse corona.

Vrouwlief, nog bekomend van het

“Een comeback? Van Vandenbroucke had men ook nooit gedacht dat hij nog zou terugkomen.” trauma dat het echtpaar twee jaar geleden in Antwerpen opliep, mocht tot 19 april Luxemburg niet binnen, want dat was een “niet-essentiële verplaatsing”. Dus sjeest de voormalige vicepremier elke zondagavond in zijn uppie naar hier. Een appartement zoeken zat er om dezelfde reden ook nog niet in. Al maanden is het Parkhotel zijn thuis. Spartaans is zijn levensstijl.

“Elke ochtend trek ik naar het ontbijtbuffet om mijn zakje met yoghurt en een eitje op te halen. Ik wil graag eens een zachtgekookt, maar dat lukt de kok niet zo goed. Het zij zo. ’s Middags eet ik hier in de bank een broodje tonijn en ’s avonds krijg je dan takeaway op je kamer. (grinnikt) Ik at al salade met zalm, de dag daarna eens caesarsalade en dan weer salade met zalm.”

Het komt er vooral op aan om de plateau na het avondeten zo snel mogelijk op de gang te zetten, verklapt Peeters. “Anders ruikt je kamer een hele nacht naar het eten. (droog) En u hoort dat ik in een visperiode zit. In die geur wil je ’s ochtends niet wakker worden.”

De terrassen zijn hier wel al open.

Ja, tot 18u. Maar dan ben ik nog niet klaar met werken. En over de middag werken wij door.

U die zo graag ’s avonds laat in uw zetel in Puurs de dag overschouwde bij een glaasje rood.

Dat is waar. En de Luxemburgse wijn is prima. Maar in mijn eentje op mijn hotelkamer ga ik geen wijn zitten te drinken. Dan werk ik liever nog wat.

Gezellig is deze wijk ook niet bepaald.

Dit is toch een fijn bureau? (wijst naar buiten, met een mooi uitzicht over de drie nieuwe torens van het Hof van Justitie) Hier aan de muur hangt een Jan Fabre. En daar boven mijn stoel hangt normaal een Warhol. Maar die is nu even uitgeleend voor een expo in Brussel. Alles voor de kunst.

Heeft u voor de rest de lockdown goed doorstaan?

Ik heb met een zekere Gelassenheit, zoals ze dat hier zeggen, al die maatregelen nageleefd. Ik klaag niet. Ik kan sporten en blijven werken. Maar ik heb enorm te doen met de mensen die hun ouders zijn kwijtgeraakt zonder dat ze afscheid konden nemen.

Zoals die begrafenissen eruitzagen ...

Dat is ver-schrik-ke-lijk. In het leven zijn maar twee dingen eenmalig: de geboorte en de dood. Je kan maar één keer je ouders begraven. Ik hoop dat die mensen dat te boven komen.

Zijn zij de grootste slachtoffers van de lockdown?

Ongetwijfeld. Samen met de jeugd, wier bewegingsvrijheid zo goed als helemaal on hold staat. En met de kleine ondernemers. Ik vrees dat dit een heel zware dobber zal zijn voor velen die al hun spaarcenten in hun zaak gestoken hebben. Het was goed dat de Vlaamse regering hen zo snel tegemoetkwam, maar in veel gevallen zal dat niet voldoende geweest zijn.

Heeft de afwezigheid van een volwaardige federale regering vorig jaar mensenlevens gekost?

Ik vind het not done om nu met een steen te gooien naar diegenen die het schip door de storm moeten loodsen.

Sophie Wilmès (MR) is als premier ad interim ook te zwaar aangepakt. Eens je in de politiek de wind van voren krijgt, krijg je hem niet meer van achter.

Hoe doet Alexander De Croo (Open Vld) het als premier?

Geen commentaar. Hij is de kapitein, that’s it.

Jullie kwamen niet overeen. Maar hij krijgt nu wel goede commentaar.

Wie ben ik om daar ook maar iets vanaf te doen?

daarachter? Dat was geen toeval, maar een systeem.

Hoe heeft men in het buitenland naar onze zoveelste ellenlange formatie zitten kijken?

Wel, de Nederlanders doen nu toch een worp naar ons record (lacht).

Grapje, maar het is natuurlijk geen toeval dat men daar, waar de versnippering van het politieke landschap nog groter is, ook problemen ervaart om een regering te vormen. In België kunnen we best naar een systeem gaan met een deadline. Want op de duur voelt niemand nog de druk om te formeren, gaat men voor de coalitiekleuren eerst alle landenvlaggen van de hele wereld uitproberen, en daarna ook nog eens alle componisten aflopen.

U had niet gedacht dat men het zo hard zou spelen?

Het is in elk geval niet mijn idee van aan politiek doen. Ik werd constant afgeschilderd als een transmigrant.

Hier in Luxemburg zal men dat nooit over mij kunnen zeggen. Men verweet me in Antwerpen zelfs dat ik een viswinkel was binnengewandeld waar ooit drugs waren verhandeld.

Doe mij dan maar de eerlijke strijd van De Container Cup. Misschien ben ik wel te sportief voor de politiek. Als men mij zegt: doe dat niet, u gaat uzelf opbranden, dan ga ik die uitdaging net wel aan.

Wat denkt u van een jonge beeldenstormer als Conner Rousseau?

Als we uit deze crisis komen, weet ik niet of die eis naar nieuw en jong vlees zijn limieten niet zal hebben bereikt. In elk geval vind ik het hoopgevend dat er nog een grote rol is weggelegd voor oerdegelijke mensen met veel ideeën en ervaring, zoals Joe Biden in de VS of Sigrid Kaag (D66) in Nederland.

Rekent u daar Frank Vandenbroucke (Vooruit) ook bij?

Zeker. Die man verdient deze comeback. Ik zal nooit dat beeld vergeten van hem in het Errerahuis, toen zijn partij hem niet meer wilde als Vlaams minister. Zelf kon ik goed opschieten met hem in de regering. Hij heeft ook een grote, internationaal relevante bijdrage geleverd aan de theorie van

Was u opgebrand?

Elke verkiezing waaraan je deelneemt, moet je winnen. Anders wordt het moeilijk. Maar ik zal het positief uitdrukken: ik ben in mijn carrière geen enkele uitdaging uit de weg gegaan. Was het overmoed om het te proberen in Antwerpen? (mijmert) Daar moet ik nog eens over nadenken.

De Europese Investeringsbank (EIB) kan jaarlijks 70 miljard euro lenen aan waardevolle projecten. Welke dossiers kan u een duwtje in de rug geven?

We hadden het daarnet over de autosnelweg hierheen. U bent hier ook met de wagen omdat de treinreis vanuit Brussel 2 uur en 54 minuten duurt. Daar willen we twee uur van maken. Ik ben binnen het directiecomité bevoegd voor Transport en Mobiliteit, Luxemburg is vragende partij en de Belgische minister Geor-

“U heeft geen idee wat wij in Antwerpen hebben meegemaakt.

Welke kandidaat krijgt er om elf uur ’s avonds de politie aan zijn deur? Dat was geen toeval, maar een systeem.” de Amerikaanse rechtsfilosoof John Rawls. Ik heb het altijd interessant gevonden om daar met hem over te mogen spreken.

Zelf werd u na de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen door uw partij ook naar de uitgang gedreven. Stel: we zijn vandaag januari 2018, zou u opnieuw lijsttrekker worden?

Voor de partij en voor de jonge generatie Antwerpse CD&V’ers antwoord ik twee keer ja. Maar voor mijn echtgenote en mijn persoonlijke leven: neen. U heeft geen idee wat wij daar hebben meegemaakt. Welke kandidaat krijgt er om elf uur ’s avonds de politie aan zijn deur? Wat en wie zat

ges Gilkinet (Ecolo) trek mee aan de kar. Voor corona merkte de NMBS een toename van het aantal reizigers met 10%. Dat maakt de investering in een snellere verbinding wellicht rendabel. En ook de Europese Commissie heeft al positief gereageerd. Wij zijn bereid om te helpen, maar we hebben nog 400 miljoen euro nodig.

De EIB is in sneltempo een klimaatbank aan het worden. Is een project als de Oosterweelverbinding daarin geen anachronisme?

In de toekomst zullen projecten altijd moeten kunnen aantonen dat wat ze doen, in lijn is met het Klimaatakkoord van Parijs. Voor Oosterweel

Interview

DNA

11

Toen ik dat een eerste keer vertelde in een interview, werd ik onmiddellijk gecontacteerd door vier verschillende uitgeverijen. Maar mijn probleem is dat ik heel veel lees. Daardoor groeit mijn schrik om zelf te schrijven. Wat zou een boek van Kris Peeters toevoegen aan de berg boeken die er nu al is? Wanneer ik zoals nu iemand als Hannah Arendt lees, kan ik over mijn eigen pennenvruchten alleen maar denken: zonde van het papier.

Professor arbeidsrecht Roger Blanpain zei altijd: ‘Wanneer je boek bij De Slegte terechtkomt en het staat per kilo te koop in het boekenrek op de stoep, dan heb je maar één wens: dat het regent. Dan zijn je boeken nat en verdien je er nog iets meer aan.’ Als ik al iets zou schrijven, dan zouden het eerder vingeroefeningen zijn over wat ik heb opgestoken van vijftien jaar toppolitiek, dan volledige memoires.

Maar schrijf er alstublieft bij dat dit voor de uitgeverijen geen uitnodiging is om mij morgen weer met mails te bestoken (lacht).

U kunt ons toch wel al een korte voorpublicatie geven?

Wat mij zorgen baart, is dat partijen call centers aan het worden zijn. Partijen moeten een volledig programma hebben, waarvan de kiezer weet dat diegenen voor wie ze stemmen het maximum zullen doen om die beloftes uit te voeren. Ik heb een probleem met mensen die van een politieke partij een beweging willen maken, waarnaar iederéén – leden en niet-leden – mag bellen met ideetjes. Ik heb geen problemen met inspraak, een grotere betrokkenheid, debatten, enzovoort, maar je mag het kind niet met het badwater weggooien. De representatieve democratie wordt iets te snel bij het grofvuil gezet.

Ontbreekt het ons ook aan leiders die het pad wijzen? (ontwijkend) Ik geef u, getekend door het leven en dankbaar voor al die jaren, mijn visie op een manier van aan politiek doen. Maar ik zal hier geen personen evalueren.

Tot uw aanstelling hier kwam u trouw naar het CD&V-partijbureau. Mist u dat? (monkelend) Ik heb begrepen dat in de nieuwe statuten alle oud-ministers ook vriendelijk worden geweerd uit het partijbureau.

hebben we 1 miljard euro klaar, op te nemen in vier trekkingsrechten van 250 miljoen. Maar dat soort leningen, voor autosnelwegen, zijn wellicht een aflopend verhaal. Al zullen we met Oost-Europese landen, waar nog veel kilometers moeten worden aangelegd, toch tot een vergelijk moeten komen. Dit jaar lenen we in België onder meer aan Fluvius voor de installatie van slimme meters en er is ook een ruime pot voor digitalisering, onder meer voor het ZNA in Antwerpen.

Heeft u nooit getwijfeld om deze job te aanvaarden? Voor wie nog nooit gehoord heeft van de EIB is dit het proto-

type van een poenpakkerspostje.

En dat vind ik heel spijtig. Maar het is een debat dat ik nooit kan winnen. De verloning is wat ze is. Ik begrijp de kritiek van mensen die het moeten doen met een minimumuitkering.

Maar dit is een topfunctie die ik overigens niet zomaar gekregen heb. Ik heb in enkele testen ook moeten tonen dat ik capabel was.

Dit is niet zomaar een postje. Wij ontlenen elk jaar 70 miljard aan projecten die een positief effect hebben op het milieu. Hier kan je als bankier echt het verschil maken. Dit is een bank met een ziel, niet een instelling die louter op zoek is naar winstuit-

breiding. Ik weet ook wel dat de gewone burger ons niet kent, wij hebben ook geen individuele klanten. Maar ik hoop wel dat mensen kunnen zien dat wij een verschil maken.

Voor uw partij was dit toch vooral een elegante exit voor een vicepremier die ze liever kwijt dan rijk was?

Dat moet u aan diegenen vragen die daarover beslist hebben.

Is de ontgoocheling die u daarover voelt iets voor uw memoires?

Ik denk niet dat die er ooit zullen komen. Wat ik wel heb, zijn vier dozen vol notities en vergaderverslagen.

Kris Peeters werkt intussen vier maanden in Luxemburg. “Er is tien kilo af. Een combinatie van meer sporten, gezonder eten en minder stress.”

Gaat voorzitter Joachim Coens te ver met de inperking van de macht van onderafdelingen?

Elke vogel zingt zoals hij gebekt is.

Hij tracht onze partij te laten groeien en hij heeft mijn volledige steun. Voor het overige zal ik daar weinig over zeggen. Als bankier zijn er twee belangrijke eigenschappen: discretie en vertrouwen. Ik heb voldoende in de spotlights gestaan.

Wat gaat u dan doen in 2024? U bent dan nog maar 61.

Sommigen vrezen voor dat moment. (lacht luid) Vooral omdat er in dat jaar meerdere verkiezingen zijn. Vandaag heb ik niet de bedoeling om terug naar de politiek te gaan. Maar zeg nooit nooit. Van Vandenbroucke had men ook nooit gedacht dat hij nog zou terugkomen.

12

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Wetenschap

“Ambassadeur voor de ruimte” Nancy Vermeulen ziet het begin van een ongeziene revolutie De mens wil opnieuw naar de maan, we zijn volop bezig met Mars te verkennen, private ruimtevaartbedrijven geven de sector een boost, het ruimtetoerisme is zich aan het ontwikkelen en wereldleiders dromen van commerciële mijnbouw in de ruimte. Meer redenen had Nancy Vermeulen niet nodig om een boek te schrijven over de ruimtevaart.

“Het lijkt alsof er na de laatste maanreizen begin jaren zeventig niet veel meer gebeurd is. Maar we zijn nu op een punt gekomen dat de plannen die gemaakt worden heel groots zijn, dankzij de combinatie van toptechnologie en topwetenschap waarin de doorbraken elkaar snel opvolgen. De hele sector zit in een stroomversnelling”, zegt Nancy.

Je boek heet Iedereen Ruimtevaarder.

Gaan we in een verre toekomst dan

“Daar ligt onze toekomst, dat is geen dromerij” Dertien jaar geleden was piloot Nancy Vermeulen (46) zelf kandidaat om professioneel astronaut te worden. De Hovense haalde het niet, maar het onmetelijk grote heelal liet haar ook daarna geen moment los. Nu de ruimtevaart klaar lijkt voor een ongeziene revolutie, zit ze op het puntje van haar stoel. Met een boek wil ze haar persoonlijke missie kracht bij zetten: het universum een stapje dichter bij de mens brengen.

TEKST: Bert Provoost / BEELD: Victoriano Moreno

“Wie in de ruimte het meest succesvol wordt, zal ook op aarde de plak zwaaien. Dat staat vast.”

Professioneel astronaut worden zit er niet meer in, weet piloot en astrofysicus Nancy Vermeulen.

“Maar ooit geraak ook ik nog in de ruimte, dat geloof ik oprecht.”

net zo makkelijk een raket nemen als vandaag het vliegtuig?

Ik weet niet of dat nog zo’n heel verre toekomst zal zijn. Mijn grootouders hebben de luchtvaart zien opkomen na de Tweede Wereldoorlog. Zij hadden in het begin ook nooit gedacht dat ze zelf ooit nog zouden vliegen. Toch is het gebeurd. Tot nu toe konden alleen professionele astronauten in de ruimte geraken, op zeven ruimtetoeristen na. Met de opkomst van de commerciële ruimtevaart gaat dat grondig veranderen.

Zelf was je in 2008 ook kandidaat om astronaut te worden hij het Europese ruimtevaartagentschap ESA. Kan je er mee leven dat je niet bent uitgekozen?

Ik had een profiel waarmee ik kans maakte. Ik heb fysica en sterrenkunde gestudeerd, vloog als lijnpiloot met een Airbus en een Boeing, heb Russisch geleerd, deed aan diepzeeduiken, acrobatievliegen en alpinisme. Maar je moet natuurlijk opboksen tegen duizenden kandidaten, allemaal met hun eigen adelbrieven.

En er werden er maar zes uitgekozen.

Ik weet alleen dat ik van de tienduizend kandidaten bij de laatste achthonderd ben geraakt. Waarom het daar gestopt is, weet ik niet. Het was eerst wel een klap, want je weet dat zo’n selectie maar om de zoveel jaar wordt georganiseerd. Ik wist dat mijn kans om professioneel astronaut te kunnen worden gepasseerd was. Ik heb dan beslist om mijn kennis op een andere manier in te zetten en als een soort ambassadeur voor de ruimte mensen warm te maken voor dit thema. Ik zal nooit professioneel astronaut kunnen worden, maar ik kan wel denken als een astronaut.

Dirk Frimout, onze eerste Belg in de ruimte, zegt in het voorwoord van je boek dat de eerste mens op Mars wellicht nu al op de aarde rondloopt. Akkoord?

Dat geloof ik ook. Het is de bedoeling om als tussenstap dit decennium eindelijk nog eens mensen naar de maan te brengen. Dat is al geleden van 1972. Met de huidige technologie is het mogelijk om er een permanente verblijfsbasis te bouwen. We weten nu dat er water op de maan is, we hebben 3D-printers om dingen ter plaatse te maken, enzovoort. Daar kunnen we ervaring opbouwen om ooit naar Mars te trekken.

Het gaat trouwens niet alleen om het prestige van op Mars aanwezig te zijn. Landen en bedrijven zien vooral in dat de ruimte een belangrijke economische pijler wordt. Ook landen als de Verenigde Arabische Emiraten beseffen dat de grondstoffen op aarde eindig zijn en dat investeren in ruimtevaart economisch enorm belangrijk wordt. Die dynamiek zal voor een enorme versnelling zorgen in de ruimtevaart. Binnen een jaar of twintig zou een bemande rondvlucht rond Mars realistisch moeten zijn.

Wanneer we er effectief voet aan de grond zullen zetten, is onvoorspelbaar. Maar ook dat valt niet te stoppen.

Is het delven van grondstoffen de belangrijkste reden om andere oorden op te zoeken?

Wetenschap

Grondstoffen zijn broodnodig voor onze technologische vooruitgang, en op aarde botsen we tegen onze limieten. Moeten we echt dat laatste stukje natuurgebied weghalen om kostbare mineralen te vinden? Op onze maan, andere planeten en de ontelbare planetoïden is de voorraad zeer groot. Ze zijn letterlijk en figuurlijk goud waard. Daar kunnen we ze delven en verwerken, en dan naar de aarde brengen. Wie in de ruimte het meest succesvol wordt, zal ook op aarde de plak zwaaien. Dat staat vast.

Zie je die verovering van de ruimte op een vreedzame manier gebeuren?

Via kolonisatie zijn heel wat onevenwichten ontstaan, hopelijk maken we in de ruimte niet dezelfde fouten. Ofwel gaat het cynische geopolitieke spel ook verder in de ruimte, ofwel gebeurt het duurzamer en op een manier die de hele mensheid ten goede komt. In oude verdragen is bijvoorbeeld vastgelegd dat de maan aan geen enkel land toebehoort.

Maar over bedrijven die er grondstoffen gaan delven wordt niets gezegd.

Mogen die met alle winst gaan lopen? Die afspraken over ruimterecht zijn nog in volle ontwikkeling. Ze zijn broodnodig.

Is het realistisch dat we ook ooit permanent op een andere planeet zullen kunnen wonen? We zijn toch gebouwd voor de planeet aarde?

Ons gestel is aangepast voor een leven hier. Maar via technologie kunnen we misschien wel onze grenzen verleggen. We hebben ons DNA in kaart gebracht en kunnen het zelfs wijzigen. Waarom zouden we binnen enkele generaties niet in staat zijn om mensen pakweg beter gevaarlijke kosmische stralingen te laten verdragen? En om bijgevolg geboren te kunnen worden, te leven en te sterven op een andere planeet? Als mens hebben we altijd het onbekende verkend, dat zit ingebakken in wie we zijn. Onze toekomst ligt dus in de ruimte, het is ons plan B als mensheid. Dat is geen dromerij, dat is gewoon de logische volgende stap.

Zijn er mensen die je vierkant uitlachen bij zoveel ruimte-optimisme?

Die mensen zijn er zeker, omdat ze niet weten hoe snel het allemaal evolueert. Toen ik mensen dertig jaar geleden vertelde over klimaatopwarming, waren er ook veel die met hun ogen draaiden. Dat de ruimterevolutie echt begonnen is, kan je ook afmeten aan de interesse van al die private spelers, zoals SpaceX van Elon Musk.

Als de rijkste mensen ter wereld ruimtevaartbedrijven oprichten en miljarden investeren, dan zit er écht wel iets aan te komen. Zij creëren een heel andere dynamiek dan wanneer staten met belastinggeld stappen moeten ondernemen. Als de rijken der aarde zich moeien, dan kan het snel gaan.

Je geeft zelf opleidingen voor kandidaat-ruimtereizigers. Is daar al veel vraag naar?

In mijn Space Training

Academy laat ik mensen proeven van ruimtetraining. Ze staan hier natuurlijk niet aan te schuiven in lange rijen, maar de interesse is er, ook uit andere landen. Zo ben ik een brug tussen de commerciële ruimtebedrijven en de mensen die eens willen meegaan. Of mensen die zo’n training gewoon eens willen ervaren. Mijn moeder zal bijvoorbeeld niet meer meemaken dat ruimtevaart zo betaalbaar wordt dat zij een ticket kan kopen. Maar ze heeft met mij wel al een ruimtesimulatievlucht gedaan. Ze had nadien de tranen in haar ogen, zo intens was de ervaring. Het geeft een idee hoe fantastisch het moet zijn om onze blauwe bol in al haar kwetsbaarheid te kunnen zien en te beseffen dat de mens maar een klein deeltje is van een groter geheel. Dat is het mooie aan ruimtevaart: ze maakt je nederig.

“In oude verdragen is vastgelegd dat de maan aan geen enkel land toebehoort. Maar over bedrijven die er grondstoffen gaan delven wordt niets gezegd.”

Zal het jou ooit nog lukken om echt in de ruimte te geraken?

Ooit geraak ook ik nog in de ruimte, dat geloof ik oprecht. Als ik lang genoeg leef en gezond blijf, dan komt die kans sowieso. Het is geen obsessie, en ik zou niet diep ongelukkig zijn als het uiteindelijk toch niet zou lukken. Maar een ruimtereis zou voor mij wel de kers op de taart zijn. Ik hoop dat het dan geen honderdduizenden (voor een korte vlucht van een paar uur, red.) of miljoenen euro’s (voor een langere vlucht met verschillende omwentelingen rond de aarde, red.) meer zal kosten om mee te mogen. Ik heb er goede hoop op dat de prijzen de komende jaren democratischer zullen worden.

Wat heeft iemand als jij ervoor over om mee te mogen?

Veel. Ik leef helemaal voor mijn passie, ik heb geen gezin, ik ben ook niet bang van de risico’s die zo’n ruimtevlucht met zich meebrengt. Maar ik ga wel geen honger lijden om die fameuze kers te kunnen betalen. Of ik er mijn appartement voor zou verkopen? Dat gaat wel heel ver (denkt even na). Als ik oud genoeg ben, dan misschien wel. Maar het zou dom zijn om mijn appartement te verkopen, om dan te merken dat ik tien jaar later dezelfde reis zou kunnen maken door alleen mijn auto te verkopen. Ik ga dus nog even wachten (lacht).

Iedereen Ruimtevaarder, Lannoo, 248p, 22,99 euro space-training.com

DNA

13

DNAnneke Generatie Boomer De momenten dat we samen voor televisie zitten te kibbelen over wat we gaan bekijken, zijn veeleer zeldzaam geworden. Vroeger gebeurde het nochtans dagelijks. Er is zelfs een periode geweest dat we ons tijdens die verhitte woordenwisselingen zorgen maakten over hoe de discussies zouden escaleren wanneer onze kinderen oud genoeg zouden zijn om zelf tv te kijken. De strijd om het kaske zou dan epische vormen aannemen.

Maar dat waren zorgen voor niks, want de kinderen vinden tv kijken net zo interessant als een boek lezen of ramen zemen. Helemaal niet dus. Ze kijken liever op hun computer of op hun telefoon naar jongens die zitten te gamen. Televisie?

“Boomers”, zegt de oudste. Daarmee bedoelt hij dat we zo oud zijn dat we de trappers zijn kwijtgeraakt. Soms kijkt hij naar mij en schudt hij het hoofd. “Wanneer zou ze zich gaan inschrijven in het woonzorgcentrum?”, zie ik hem dan denken. Gisteren nog kwam hij thuis met een verzoekje: een nieuw trainingspak van Lacoste. “Gezien op Zalando.”

tegenwoordig alleen nog op zaterdagavond samen voor de televisie te vinden.

En laat dat nu de slechtste dag zijn om programma’s te kijken, want zaterdag is er niks leuks op tv. Ik word zelf wel vrolijk van Lego Masters, maar mijn man vindt alles wat Kürt Rogiers doet flauwekul. Dus dan moet ik verder zappen.

Ik ben een echte zapper. Ik zap supersnel, omdat onderaan in beeld altijd wordt vermeld welke programma’s er bezig zijn en hoe lang ze al bezig zijn. Als ik iets niet wil kijken, zap ik dus door. Ik kan van 1 (de VTM) naar 352 (Investigation Discovery) gaan in minder dan vier minuten, en van elke zender weet ik wat er op is.

Mijn man is het tegenovergestelde. Hij wil elk programma minstens vijf minuten bekijken om er een oordeel over te vellen. Daar word ik hoorndol van, want ondertussen missen we wel de leuke programma’s, en op NPO 1, 2 en 3 bijvoorbeeld is van terugkijken geen sprake.

Meestal draait het erop uit dat we onze avond vullen met een rondje Ex on the Beach. Da’s een soort datingprogramma met Nederlandse en Vlaamse jongeren die door MTV samen op een eiland zijn gedropt om daar te worden geconfronteerd met hun exen. Vroeger gebeurde dat op een exotische locatie in de Stille Oceaan, tegenwoordig gooien de tv-makers de deelnemers af op Tenerife. Minder exotisch, maar even dramatisch wel.

Vroeger vonden mijn man en ik het jammer dat we niet zelf aan zulke programma’s hebben kunnen meedoen, omdat dat in onze tijd, Generatie Boomer, niet bestond. Tegenwoordig vragen we ons vooral af hoe we kunnen voorkomen dat onze kinderen in zo’n show belanden en on air praten over “lekkere tieten”, liplezen en pijpen. De kans dat zoiets gebeurt, is niet onrealistisch. Tussen de deelnemers liep dit jaar een Keayno in een trainingspak van Lacoste rond. “Ik ben hier om chicks te scoren”, zei hij de hele tijd. “Ik ben hier voor de lust.” Aansluitend volgde een programma waarin nog eens naar Ex on the Beach werd gekeken, maar dan in de woonkamer van Keayno en in het bijzijn van zijn familie.

“Ziede gij ons daar al zitten?”, vroeg mijn man. Ik schudde mijn hoofd. “Zap dan maar verder.”

“Boomers”, zegt de oudste. En ik zie hem zo denken: wanneer zou ze zich gaan inschrijven in het woonzorgcentrum?

“Zalando?”, zei ik opgetogen en tikte ‘za’ in op mijn scherm: ik werd onmiddellijk doorverwezen. Mijn computer kent me echt goed. “Lacoste, zei je?”, vroeg ik en tikte het merk in. Toen moest ik heel hard lachen. “230 euro voor een trainingspak? Ben je helemaal tik-tik?” Ik tikte met mijn vinger tegen zijn hoofd.

“Je bent gék, haha. 230 euro om in de zetel te hangen, want het is niet dat je in die outfit zult gaan sporten.”

De teleurstelling droop eraf. “Maar dat wil niet zeggen dat je helemaal geen trainingspak krijgt”, zei ik meteen, en deletete het woord Lacoste, tot alleen de trainingspakken overbleven. “Kijk, van Adidas, 57 euro”, zei ik blij. “En ze hebben het in je maat. Zal ik het dan meteen bestellen?” Mijn zoon was de deur al uit.

“Whatever”, riep hij nog.

Maar dit dus terzijde. Mijn man en ik zijn

14

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

Sudoku 5 6 1 5 9 6 2 7 9 3 1 1 2 5 4 7 7 3 5 8

2 4 6 9 7 4 8 4 3 6 7 5 8 1 4 2

4 6 6 9 2 8

4 7

3

3 7

5 3 2 4

9 9 1

8 4 6

2 5

3 1 7 5

9

9

7

4 6

8

8

1 5 8 6 9 6 5 4 8 3 2 1 8 5 3 4 2 7 7 4 2 3 8 5 6 6 4

Sudoku Chaos De Sudoku Chaos heeft in tegenstelling tot de gewone sudoku geen blokken van 3x3 vakjes, maar vlakken met een afwijkende vorm. Daarin komen alle cijfers van 1 t/m 9 te staan, net als in alle rijen en kolommen.

8

1 7 8

4 8 1 6 5

5 1 6

9 4

4 3 8

1

5 1 3 2 1 2

0

0

1 Katholieke, kerkelijke rechtbank die straffen oplegde aan ketters.

Bij de Sudoku X moeten de cijfers 1 t/m 9 ook op de twee diagonalen worden ingevuld, net als in alle rijen en kolommen.

9 1 7

0 0 1 1

1

Filippine-Mix

Sudoku X

2

0 0

0

4 Welke mythologische koning werd veroordeeld tot eeuwige honger en dorst?

7 In deze Spaanse stad wordt het zweetdoek van Jezus als relikwie bewaard.

10 Hoe luidt de bijnaam van Bruce Springsteen?

13 Hoe heet de aan wijn toegevoegde stof die hoofdpijn kan veroorzaken?

2

0 1

2

6 5 9 3 5 9 2 4 8 7 4 9 2 1

9 6 6 1 3

In het diagram is de afgebeelde vloot verborgen. De schepen liggen horizontaal of verticaal en ze raken elkaar nergens, ook niet diagonaal. De cijfers buiten het diagram geven aan hoeveel scheepsdelen er in de betreffende rij of kolom te vinden zijn.

1

Sudoku 1

Zeeslag

In elk vakje komt een 0 of een 1 te staan. Het aantal nullen en enen is op elke regel gelijk en nergens staan meer dan twee nullen of enen naast of onder elkaar.

0

Sudoku 8

Binaire puzzel

0

4 3

2

2

3

2

2

2

4

Gelijke cijfers zijn gelijke letters. De cryptische omschrijvingen zijn vet gemaakt.

In de gekleurde balk ontstaat een woord.

2

3

Is dat aandeel sterk in beweging?

5

8

20

2 3

6

Hoe noemt men een functie bij de overheid?

4

3

19

17

17

6

7

17

6

14 5

16 6

9

3

9

2

5

18

10

17

2

13

10

6

5

Welke rapper had in 2002 een hit met 'Hot in Herre'?

6

9

Rijk aan speelgoed.

11

Hit van Abba uit 1979 die het ook in fonetisch Spaans heeft gezongen.

7 8 9

7

1

12

Hoe wordt een ouderwetse knijpbril ook wel genoemd?

14

Babybadje in de vorm van een emmer.

11 12

3

Wat vindt Winnie de Poeh het allerlekkerst?

15

1

15

3

2

11

19

3

17

1

15

10

5

10

12

9

18

19

15

13

16

5

8

14

14

3

13

Gebruik de hulpbalk om weg te strepen wat je al hebt gevonden.

16

10

11

20

9

12 16

3

9

17 8

6

10 4

10

4

3

17

15

Bleek metaal.

Zoek de verschillen

9

1

Uit welke filmreeks kennen we Darth Vader en Luke Skywalker?

6 16 3

17

3 19

DNA WIN EEN IPHONE 12 z z z

z

z

z

z

z

5G-snelheid Super Retina XDR-display 6,1-inch OLED-display van rand tot rand Ceramic shield, beschermd 4x beter bij een val 12-MP dual camerasysteem en nachtmodus op alle camera’s A14 Bionic-chip, de snelste chip in een smartphone Spat-, water- en stofbestendig (tot 30 minuten en 6 meter diep) 128 GB

OOK S & EL PUZZ EN OP IJZW.GVA.BE R P WW LS ZE /PUZ

SMS het gevonden sleutelwoord naar het nummer 6022 (1€/SMS verzonden/ontvangen) Of BEL met uw vast telefoontoestel naar 0905 23 032 (2€/oproep)

Winnaars, oplossingen en extra puzzels op gva.be/puzzels

6022

K I N D E R L I E D J E

S T R I P V E R H A A L

K D N I K S G A D N O Z

O V R I E N D J E S L M

ONTWIKKELING OUDERS PLEEGDOCHTER PUBER SKATEBOARD SPEELHUISJE SPELCOMPUTER STIEFDOCHTER STRIPVERHAAL TROOSTEN

L N E A F K O M S T O D

K E T J O S R E D U O G

N D H W T B K I N E P R

U E C G I L E T N J F O

F L O E E K A T D S I Z

F K D P I I K A A U E E

Vul de vakjes van elk blok met de getallen 1, 2, 3, ... (net zoveel als er vakjes zijn).

Vul 1 in bij een blok met één vakje, 1 en 2 bij twee vakjes enz. Vakjes met gelijke getallen mogen elkaar niet raken; ook niet schuin.

VERHAALTJE VRIENDJES WIEG ZONDAGSKIND

E N F U N N W E H K T B

L A E B E N G E L R S N

D A I E F A M I L I E O

I K T R O O S T E N N V

E J S I U H L E E P S G

R E T U P M O C L E P S

2

R E T H C O D G E E L P

1

HORIZONTAAL 1 soort rolschaats. september. tennisterm 2 miljoen. smalle opening. tijdmaat. ezelsgeluid 3 broer van Mozes. vrouwelijk dier. godsdienst 4 gappen. van andere mening. voornaamwoord 5 République Française. onrustig gedraai. roofdier 6 plaats in Duitsland. deel van een kachel. bloedgever 7 Algemeen Nederlands. groente. oprecht. niet lang geleden 8 gebaar. plaats in Egypte. dop op een zuigfles

6

VERTICAAL 1 kadaver 2 onderworpen 3 bekwaam. sluiskolk 4 tijdelijk bestuurder 5 zetelen 6 getal 7 bijvoorbeeld 8 bevel. zoon van Isaak 9 opiniepeiling 10 brokstukken. afzender 11 radio 12 gedekte tafel 13 sportterm 14 ontbreken 15 slangvormige vis. begrensd gebied 16 handelend optreden 17 luchtgewelf

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17

3 8

9

10

1

2

1

2 4

2 7

5 3

Vorm met de overgebleven letters het sleutelwoord

Kruiswoord

3

1 5

Wedstrijden t/m 25-04-2021 om 23h59. €1/sms verzonden/ontvangen, 5 sms’en per correcte deelname, € 5 per volledige deelname. Deelname per vaste telefoon € 2. De winnaar wordt persoonlijk verwittigd. Reglement op aanvraag of ter inzage op: www.mediahuis.be/reglement. De verwerking van deze gegevens is onderworpen aan de bepalingen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van 27 april 2016 en aan de wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens. Technische helpdesk: tel. 02/422 78 78 - mediahuis@ringring.be

1€ /SMS verzonden/ontvangen

1

Tectonic

Woordzoeker Kind, kind AANKLEDEN AFKOMST BENGEL FAMILIE KINDERLIEDJE KNUFFELDIER KUSJE LOOPFIETS MOUNTAINBIKE ONBEZORGD

15

3 5 4

N

5

A C

11

12

13

H T

14

15 16 17

18

Cryptogram HORIZONTAAL 4 Vloeibaar en slank. (3) 6 Het onthullen van een gat? (7) 9 Paradoxale vloeistof. (7) 11 Voorstel voor een stand. (10) 12 Bestek voor een schoenmaker. (6) 14 Daar woont Koning Strand. (11) 15 Is streng en klimt dus op. (5) 17 Dat overgeven is een gewoonte. (8) 18 Voldoende en voldoening. (8)

1 2 3

VERTICAAL 1 Plek van een roofdier. (9) 2 Heeft u lef in uw binnenste? (6) 3 'n Cijfer voor duisternis. (5) 4 Muzikaal vat. (4) 5 Het geluid van een snuffelaar. (9) 7 Elektrische afzondering. (8) 8 Vrouwtjesvogel. (5) 10 Is vast en zeker van dat paar. (7) 13 At daarom dapper stof. (6) 16 Tot slot een Fin in Parijs. (3)

4 5 6 7 8

Tentje boompje

Legpuzzel 3

ACE BIS EGO TIJK

4

CHAT DOKA DOOS EPOS HULS IJLEN ONYX OZON SEIN SLIJM

5

BLOEI

EMMER GEMIS HAKJE IJSZAK KLINK MAMBO OMEGA SLOOT SLUIS SUMMA ZESDE

IJSHOCKEY SNIJTAFEL STEENBOK STOPBORD

Boven, naast of onder elke palmboom staat een tentje. De tentjes raken elkaar niet, ook niet diagonaal. De cijfers naast en onder het diagram geven aan hoeveel tenten zich in de betreffende rij of kolom bevinden.

9

GRIFFIOEN ONSTABIEL

3 1 3

7

GRANIET HAGEDIS INTOCHT MISSTAP SIROCCO

8

ALTITUDE

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

1

IJ L E N

3 1 2 2 2

2

1

3

1

3

1

3

16

GAZET VAN ANTWERPEN ZATERDAG 24 EN ZONDAG 25 APRIL 2021

ZEEMACHT

DEKSEL

MEELGERECHT

CHEF

RIVIER IN SPANJE

AMERIKAANSE FILMPRIJS

COMMISSIE

LICHT ROEIVAARTUIG

MUZIEKSTUK

AUTOGAS

STEMMING

RANGTELWOORD

AANSCHAF

HET IS IN ORDE

ALLEENSPEL SMAAKMAKER

HOEFDIER

6

NAVIGATIEMIDDEL

INGEWIKKELD

BOUWMATERIAAL

DEEL V.H. HOOFD

ZOT

BRANDSTOF

DERMATE

STRIJDMACHT

NIET EVEN

NOTA

BOON

AFKEUREND GEPRAAT

IN DE BUURT VAN

HUIDUITWAS

PARACHUTIST

DRUGS

KAMERPLANT

EVENZO

GARD

FAMILIELID

MET PEK BESTRIJKEN

GERECHT MAAL

MEGATON RAAMSCHERM VAN GAAS

IN HET INWENDIGE

INZET

SOORT BULDOG

PLUS

RUND

3

SPORTARTIKEL

VROUW FAMILIELID

GROTE ZANGGROEP

FEEST

GEEUW

PRIMA

ONDERWERELD

DENKEN MOEDER

WIN 30 WIN FOR LIFE

ONTWIKKELING

VENT FILMLEIDING

OP DIE MANIER

BORSTEL

VLAKTEMAAT

WELOVERWOGEN

PREMIUM-BILJETTEN

PERSOONLIJK VNW.

KIPPENHOK

GROTE VOGELVEER

INSGELIJKS REPORTAGE

5 GROOTVADER ALFABET

TOELAGE

REL

HANDWERKGEREI VARKENSSTAL NOOT

2 DRANK

VERZORGING AFDRUK

ONDERSTEEK

FRANS LIDWOORD

BIJWOORD

GLAD

VLIEGENDE SCHOTEL

EUROPEAAN

LEIDINGGEVENDE BEMOEDIGING BIJ VERDRIET

KLARINETSPELER

GRIL

Win 30 Win for Life premium-biljetten van de Nationale Loterij!

30 kansen om levenslang €5.000 per maand te winnen

TE VEEL SCHAAP

WINNAARS, OPLOSSINGEN EN EXTRA PUZZELS NU OP GVA.BE/PUZZELS GRASSTENGEL

6022

7

€1/SMS

BOVEN

verzonden/ontvangen

UITROEP VAN SPIJT

IN ORDE GEWAS

-18

DRIEKANTIG VOORZEIL

LIEFKOZING

Wedstrijd t/m 30-04-2021 om 23h59. €1/sms verzonden/ontvangen, 5 sms’en per correcte deelname, € 5 per volledige deelname. Deelname per vaste telefoon € 2. De winnaar wordt persoonlijk verwittigd. Reglement op aanvraag of ter inzage op: www.mediahuis.be/reglement.

De verwerking van deze gegevens is onderworpen aan de bepalingen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van 27 april 2016 en aan de wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens. Technische helpdesk: tel. 02/422 78 78 - mediahuis@ringring.be Minderjarigen mogen niet deelnemen aan de spelen van de Nationale Loterij.

DIT IS GEEN SPEL GEORGANISEERD OF GESPONSORD DOOR DE NATIONALE LOTERIJ.

BEZOEKEN

HEMELSBLAUW

INDIVIDUALITEIT

UITROEP

TIJDVAK

PERSOONLIJK VNW.

GRAVEREN

DOLEN VUILE PLEK

HARDE KERN VAN EEN VRUCHT

PAARDENSLEE

BOOM

MUF

PLANT

ETIKET

LAWAAI

MAALTIJD

ENFIN

ONGEVEER 3,14

AFLEVERING

4

STEUN

LAGERE IN RANG

STOFTEKENING

WEDSTRIJD BIJWOORD STROOMOPWAARTS GAAN

EEN ZEKERE

BEZITTELIJK VNW.

VLOEIBAAR METAAL

BEWIJS V. AFWEZIGHEID

NUMERO

GROOTVADER LIDWOORD VOORZETSEL BINNEN

STEEDS

KETJAP KLAP

MUZIEKGENRE

TRANT

IEDER

UITROEP VAN VERBAZING

THEATERRANG

8

VOGEL

VOORZETSEL

LOF

LIJM

DRINGEND VERZOEK

VERPAKKINGSMIDDEL

NAUWKEURIG

EB EN VLOED

VIS

KIEM

KEURMERK

NOOT

LANDELIJK

1 SYMBOOL VAN DE HOOP

1

2

3

4

5

6

7

GRONDVERRIJKER

8

SMS het gevonden SLEUTELWOORD naar het nummer 6022 (1€/SMS verzonden/ontvangen) of bel met uw vast telefoontoestel naar 0905 23 041 (2€/oproep)

© DENKSPORT PUZZELBLADEN