3 minute read
Wat leren we uit het onderzoek?
Elke Miedema PhD, InHolland Hogeschool | HealthScapes
Er was een tijd waarin stedenbouwkundigen en architecten zo overtuigd waren van de waarde van de gebouwde omgeving voor de gezondheid dat ze zelfs doktersjassen droegen. Destijds was dit voornamelijk gebaseerd op overtuigingen en eigen ervaring, maar de relatie tussen het ontwerp van onze gebouwde omgeving (straten, gebouwen, openbare ruimtes) is de afgelopen 30 jaar duidelijk aangetoond door wetenschappelijk onderzoek. Nu we dit weten, is het van essentieel belang dat iedereen die betrokken is bij het ontwerpen van de gebouwde omgeving ook ontwerpt met het oog op gezondheid voor iedereen.
Veel van het onderzoek naar gebouwde omgeving en gezondheid heeft zich voornamelijk gericht op het ontwerpen van ruimtes voor de gezondheidszorg. Een van de fundamentele onderzoeken werd uitgevoerd door Roger Ulrich in 1985. Hij vergeleek twee groepen patiënten op een ziekenhuisafdeling die vergelijkbare operaties hadden ondergaan. Het enige verschil was dat de ene groep uitzicht had op de natuur vanuit hun bed, terwijl de andere groep alleen een bakstenen muur zag. De patiënten die uitzicht hadden op groen hadden minder zware pijnstillers nodig, ondervonden minder complicaties en herstelden bovendien sneller. Hiermee toonde hij aan dat het uitzicht van patiënten vanuit hun bed daadwerkelijk kan bijdragen aan hun behandeling.
Ruim 35 jaar later is er veel meer onderzoek gedaan op dit gebied. Tegenwoordig kunnen we verschillende zorgomgevingen, ontwerpaspecten, bevolkingsgroepen en uitkomsten aan elkaar koppelen (zie afbeelding). Het onderzoek beslaat nu een breder scala dan alleen verschillende soorten ziekenhuizen. Denk bijvoorbeeld aan gezondheidscentra, revalidatie-instellingen en ook langdurige zorgvoorzieningen zoals psychiatrische instellingen en woonzorgcomplexen voor mensen met lichamelijke, sociale of cognitieve beperkingen. Wat betreft ontwerpaspecten wordt er vooral gekeken naar architectonische aspecten (plattegrond, locatie, circulatie, verhoudingen en relaties tussen ruimtes), interieur (afwerking, meubilair), binnenmilieu (lucht, licht, geluid, vochtigheid, temperatuur), onderhoud (gemakkelijk schoon te maken, onderhoudsstatus), natuur (planten, bloemen, natuurlijke elementen, water) en sociale aspecten (privacy, territorialiteit, culturele herkenbaarheid).
Het onderzoek wordt uitgebreider door aandacht te schenken aan verschillende gebruikersgroepen (patiënten, bezoekers, verzorgers) en omwonenden. Ook binnen deze groepen worden onderscheidende factoren benoemd, zoals kinderen of oudere patiënten, of mensen met specifieke behoeften, zoals mensen die niet kunnen lezen (en dus moeite hebben met het vinden van hun weg in gebouwen waar voornamelijk tekstbordjes zijn). Bovendien richt het onderzoek zich niet langer alleen op het behandelen van ziekten of het voorkomen van ongelukken en stressvermindering (pathogeen), maar wordt de focus verlegd naar gezondheid en kwaliteit van leven, gelijkwaardigheid en betrokkenheid (salutogeen).
Voor langdurige zorg, waar veel kwetsbare patiënten verblijven en dus langere tijd aanwezig zijn, zijn deze onderwerpen misschien nog wel belangrijker. Wat dit bijzonder maakt, is dat het gaat om een plek waar mensen wonen, maar ook behandeling ontvangen. Hierdoor is het ook een werkplek voor het personeel. Het gebouw moet daarom ruimte bieden voor interacties tussen deze gebruikers, waarbij thema's als eigendom, herkenbaarheid, privacy, autonomie en efficiëntie, en betaalbaarheid elkaar soms in de weg kunnen staan. Toch laat onderzoek ook zien dat wanneer verschillende gebruikersgroepen betrokken zijn bij het ontwerpproces en op de hoogte zijn van diverse inzichten uit het onderzoek, er juist samenhang kan ontstaan tussen aspecten die aanvankelijk tegenstrijdig leken.
Wil je meer weten, zoek dan eens op de woorden ‘healing environment’, evidence-based design’, well-certificaten, ‘health-promoting building design’ of kijk op 'HealthScapes.nl' 1
Voor vragen en meer informatie neem contact op met elke@healthscapes.eu of elke.miedema@inholland.nl
