SamSam media

NR.2 2020/21

AL

45

JAAR BURGERSCHAP IN DE KLAS

MEDIA Cara en Eliyha onderzoeken hoe Samsam wordt gedrukt

? ?

?

Over persvrijheid ? en nieuws

Inter

net

Radio

ia d e M l a i c So Waar worden de meeste kranten gelezen?

Ik luister naar het liefst de radio!

ie s i v e l e T

Krant en

Met haar smartphone blijft Maism op de hoogte

Hoe volgt Ella het nieuws?

Test: wat voor journalist ben jij?

De vader van Fayrouz uit Egypte zat gevangen

PAGINA 3

PAGINA 8

PAGINA 17

Simantoi uit Kenia gaat naar de studio

2

Heb je nog commentaar?

ACHTER DE SCHERMEN

VAN DE REDACTIE

Media

AMSTELVEEN Ella greep haar kans toen fotograaf Rolf haar dacht te 'vangen'.

DINOBOTTEN OPGEGRAVEN! Is dit nieuws waar jouw hart sneller van gaat kloppen? Of wil je liever weten wat politici vertellen of wat er in het buitenland is gebeurd? Op het journaal, in kranten en op social media is er voor ieder wat wils. Al deze media hebben hetzelfde doel: jou van informatie voorzien. Als het goed is, doen ze dat op een ethische manier. Daarmee bedoelen we dat de journalisten verschillende kanten van een verhaal belichten, dat ze hoor en wederhoor toepassen en betrouwbare bronnen raadplegen. Het is onderdeel van een democratie dat journalisten hun werk veilig kunnen doen. Maar dat is niet overal vanzelfsprekend, vertelt Fayrouz (p. 17). Haar vader zat een jaar lang in Egypte in de gevangenis, alleen maar omdat hij zijn werk deed. In het noorden van Kenia vertrouwen mensen op wat ze op de radio horen (p. 4). De DJ's maken hier niet alleen programma's om burgers te entertainen, maar ze proberen hen ook een beetje op te voeden.

Op p. 14 lees je wat kinderreporters in verschillende landen het liefst in het nieuws zouden zien. En heb je altijd al eens willen weten hoe Samsam wordt gemaakt? Blader dan naar p. 19. Veel leesplezier!

Foto Rob Keeris

TIP: HOUD JE SPREEKBEURT HIEROVER

KENIA Simantoi checkt bij journalist Joost of hij alles goed heeft opgeschreven.

BINNENHOF Er zijn verschillende soorten journalisten. EĂŠn van de specialismes is die van de parlementaire verslaggeving. Deze journalisten voelen politici aan de tand en leggen beleidsmakers het vuur aan de schenen. Hajar wilde weleens weten hoe dat ging en sprak met journalist Nynke van het tv-programma Buitenhof op het Binnenhof (september 2017).

Een van de vragen die ze stelde: waarom is persvrijheid zo belangrijk? Je leest het op: samsam.net/persvrijheid

DIEMEN Eliyha en Cara hebben duidelijk meer ervaring met selfies dan journalist Karin.

POLL

Stelling:

EEFJE WENTELTEEFJE

Strip Studio De Leijer

Ik vertrouw niet al het nieuws dat ik lees. eens Vul ook in op samsam.net/ media-poll

oneens

Wist je dat

van een gemiddelde boom van 10 meter hoog gemaakt.

1

Een doordeweekse krant weegt nog geen 100 gram.

5

Hoe volg jij het nieuws?

LANDEN

Kranten per dag 117.815.000 71.694.000 55.578.000 29.482.000 23.838.000

Ella (11) uit Amstelveen is gek op nieuws

“Ik kijk elke avond het Jeugdjournaal en vaak ook nog het NOS Journaal met mijn ouders. Ik heb een abonnement op Kidsweek en ik volg op Instagram NOS stories en NU.nl. Ik vind het vooral leuk om korte filmpjes te kijken. Gemiddeld ben ik een uur per dag bezig met het nieuws.”

met de meeste dagbladen: Land CHINA JAPAN AMERIKA INDIA DUITSLAND

Tekst Karin Wesselink Foto’s Rolf Rosing

Een eigen mening vormen

80 KILO krantenpapier wordt er

TOP

3

Interview

2

Doe je dat vooral online?

“Nou, ik lees ook wel eens papier. Maar het meeste toch online. Een krant lezen duurt vaak langer. Maar het is niet zo dat ik filmpjes automatisch beter onthoud. Een saai filmpje vergeet ik even snel als een saai krantenartikel.”

3 In de VERENIGDE STATEN is het aantal journalisten de

20

LAATSTE

JAAR

Wat voor gevoel geeft het je?

“Nieuws is vaak negatief, maar toch word ik er niet echt verdrietig van. Het maakt me eerder dankbaar. Dan realiseer ik me dat ik het best goed heb. Als je het nieuws zelf volgt, dan kun je een eigen mening vormen. Ik discussieer bijvoorbeeld best vaak met mijn ouders over dingen die gebeuren. Toen een van de rechters van het Amerikaans Hooggerechtshof, Ruth Bader Ginsburg, stierf hadden we het daar ook over. We waren een paar jaar geleden naar een film over haar gegaan, vandaar.”

Beeld Shutterstock

met 20% AFGENOMEN.

4

Vertrouw je al het nieuws dat je ziet?

“Online is er natuurlijk weleens nepnieuws, maar ik volg alleen accounts waar zo’n groen vinkje achter staat. Ik wil wel zeker weten dat het account betrouwbaar is. En soms overleg ik met mijn vrienden over iets dat ik heb gezien.”

4

Simantoi

Reportage Kenia

De rol van radio In het noorden van Kenia is radio de belangrijkste bron van informatie.

Simantoi (9) is vandaag op bezoek in de studio van Serian FM.

“A

DJ Joseph begint met zijn uitzending.

ls ik deze schuif openzet, gaat het rode lampje branden en staat de microfoon aan,” zegt de radiopresentator. Simantoi kijkt met grote ogen. “Dus als ik nu wat zeg, kan iedereen in Samburu dat horen?” Dat nou ook weer niet.

Want er wordt nu een liedje uitgezonden via de enorme zendmast naast de studio, legt DJ Joseph uit.

“Maar ik ga zo wel vertellen dat jij in de studio bent.”

Elke zaterdagochtend mogen kinderen uit de omgeving naar de radiostudio komen voor een speciaal kinderprogramma. Simantoi: “Maar ze zenden heel veel leuke dingen uit en ik luister elke dag minstens een uur. Zo is er een programma over mythes en legendes uit deze provincie. Of over koeien en hoe je voor ze moet zorgen. Mijn vader is dierenarts, dus soms luisteren we samen naar deze programma’s.”

is in dit gebied nog steeds de belangrijkste bron van informatie. Kranten zijn er wel, maar die zijn duur en worden niet aan huis bezorgd. Weinig mensen hebben een smartphone of televisie om het nieuws op te volgen. Bij Simantoi in de woonkamer staat wel een tv, maar ze luistert - net als iedereen in haar klas het liefst naar de radio die ze overal mee naartoe kan nemen. “Heel soms kijk ik filmpjes op de mobiel van mijn vader, maar niet zo vaak. Hij heeft de telefoon natuurlijk nodig voor zijn werk.”

Buiten de steden hebben mensen vaak geen stroom.

Het volk in het noorden van Kenia, de Samburu, zijn van oudsher nomaden: mensen die met hun vee van plek naar plek rondtrekken op zoek naar gras voor hun dieren. Radio’s zijn handig, want die werken op batterijen of op zonne-energie. Veel Samburu leiden nog steeds dit leven of zijn arm en wonen in kleine huizen zonder stromend water of elektriciteit.

BELANGRIJKE BRON

NIEUWS

De studio van Serian FM staat boven op een berg in de noordelijke provincie Samburu. Het gebied ligt afgelegen en er zijn geen geasfalteerde wegen, alleen zandpaden. Simantoi woont in Maralal, de grootste stad van de regio met slechts 16.000 inwoners. Radio

Serian FM brengt nieuws, bijvoorbeeld uit de stad Maralal maar ook uit de rest van Kenia en de wereld.

“Elk uur is er een nieuwslezer op de radio,” weet Simantoi. Haar ouders luisteren veel naar het nieuws dat vaak over politieke kwesties gaat, maar haar boeit

5

De radio-studio van Serian FM staat hoog op een berg.

MODERNE LEVEN Presentator Joseph legt uit: “Als je niet naar school bent geweest, zijn er veel dingen in het moderne leven die je niet snapt. Dat is een probleem.” Daarom nodigt het radiostation mensen uit in de studio die hierover vertellen, in het Samburu zodat ook de mensen buiten de stad het begrijpen. Een voorbeeld is dat ze vrouwen

met goede banen en belangrijke posities aan het woord laten. “Zij leggen uit dat ze iets hebben kunnen bereiken door onderwijs en daardoor gaan onze luisteraars inzien dat het belangrijk is om hun kinderen naar school te sturen.”

FUNCTIE Er zijn natuurlijk niet alleen regionale radio-zenders, zoals Serian FM, die belangrijk zijn voor de bevolking. Ook de landelijke radio heeft een onmisbare functie, vooral nu tijdens corona. Daar worden speciale lesprogramma’s voor kinderen op uitgezonden, want alle scholen in het land blijven in elk geval nog tot volgend jaar gesloten. Simantoi heeft al vanaf maart geen klaslokaal meer van binnen gezien, maar de lessen op de radio heeft ze overgeslagen. “Mijn vader heeft onze meester betaald om mij en mijn neefjes, nichtjes en buurtkinderen in de tuin les te geven.” Dan gaat er weer een schuifje open en een rood lampje brandt. Simantoi zegt nog snel op fluistertoon: “Leuk dat ik nu weet welk gezicht er bij de stem hoort.

Maar ik denk dat het niet makkelijk is om radio te maken met al die verschillende knoppen.”

Vanuit Amsterdam wordt Radio Dabanga gemaakt voor mensen in Sudan. Maism (12) neemt je mee naar de studio.

Bekijk haar filmpje op: samsam.net/radio-sudan

Tekst en foto's Joost Bastmeijer

het niet echt. Wel als het onderwerp corona is.

“De nieuwslezer vertelt dat we een mondkapje moeten dragen, dat we onze handen moeten wassen en dat we niet te dicht bij elkaar moeten komen.” De liedjes die het station uitzendt, vindt ze wel heel bijzonder. “Die zijn in het Samburu: de taal van mijn opa en oma, die ze spraken voordat ze Swahili en Engels leerden. Ik heb wat woorden geleerd door naar de radio te luisteren en ik kan nu antwoorden als iemand me aanspreekt in het Samburu.” Op school leerde ze dat niet. Maar behalve nieuws en muziek uitzenden, heeft het radiostation nog een andere belangrijke taak. Ze geven bijvoorbeeld voorlichting over onderwijs en laten mensen vertellen over het moderne leven. De samenleving in Samburu is de laatste jaren nogal veranderd. Eeuwenoude tradities verdwijnen beetje bij beetje en daar kan niet iedereen even goed mee omgaan. De mensen in Samburu waren altijd vooral druk met hun koeien en hun kinderen gingen vaak niet naar school of haalden geen diploma.

Meisjes werden al jong uitgehuwelijkt en moesten een gezin stichten. Nu is dat niet meer zo vanzelfsprekend.

6

Fotoserie

Beroemde beelden

Foto AKG

1945 Een van de beroemdste beelden uit de Tweede Wereldoorlog: een matroos zoent midden op straat, op de dag van de Japanse capitulatie, een verpleegster.

Foto ANP/Sueddeutsche Zeitung Photo

1969 Op 21 juli 1969 zette astronaut Neil Armstrong als eerste mens ooit voet op de maan. Deze foto, gemaakt door een mede-astronaut, ging natuurlijk de hele wereld over.

Foto Reuters

2016 In september 2016 ging American Football speler Colin Kaepernick tijdens het volkslied op zijn knieĂŤn, om te protesteren tegen het racistische politiegeweld.

Hij werd wereldberoemd, maar verloor wel zijn baan.

7

2016 Op een zondag­ middag in juli 2016 werd deze Ieshia Evans gefotografeerd terwijl ze meedeed aan een Black Lives Matter demonstratie in Baton Rouge (Verenigde Staten).

Vooral de manier waarop ze stokstijf stilstond voor een troep politieagenten maakte indruk.

2002 Toen Koningin Máxima als bruid tijdens een Argentijnse tango in de kerk een traantje wegpinkte, klikten de camera's. Haar Argentijnse vader mocht namelijk vanwege zijn politieke verleden niet bij het huwelijk aanwezig zijn.

Foto EPA

Foto AP

1989 Nog zo’n betekenisvolle foto van de twintigste eeuw.

Een demonstrant tegen de Chinese regering houdt in zijn eentje een colonne tanks tegen op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing.

Foto AFP

2001 De aanslagen van 11 september 2001, in de Verenigde Staten aangeduid als 9/11 (Engels: nine eleven), waren een wereldschokkende gebeurtenis. Dit beeld van het vliegtuig dat zich in de Twin Towers in New York boort, zal bij veel mensen voor altijd op hun netvlies staan.

Foto Jochem Wijnands

Kranten en nieuwssites kunnen niet zonder fotografie. Foto's leggen de geschiedenis vast en drukken ons soms met de neus op de feiten. We zetten een paar beroemde journalistieke foto's op een rij.

8

Test

Wat voor journalist ben jij?

Ben je altijd op de hoogte van alles? En houd je ook nog eens van schrijven? Dan schuilt er vast een ijzersterke journalist in je. Doe de test.

Wat ligt er op jouw nachtkastje?

Wat doe je als je voor het eerst met iemand praat?

A. Dat durf je niet. Je kijkt liever de kat uit de boom.

B. Je stopt niet met vragen totdat je álles van hem/haar weet. Zelfs zijn/haar schoenmaat en postcode.

C. Als eerste check je hoeveel volgers hij of zij op Instagram heeft.

D. Je houdt je eigen mening voor je en luistert naar wat de ander graag wil vertellen.

A. De dichtbundel: ‘Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt. Gedichten waar je wat aan hebt.’

B. De biografie: ‘Abdelhak Nouri. Een onvervulde droom.’

C. Oortjes om naar vlogs te luisteren.

D. Mijn smartphone voor de laatste nieuwsupdates.

Op het schoolplein vraagt iemand je: ‘Heb je al gehoord dat...’ Jij...

A. … kijkt verbaasd om je heen. Heb je iets gemist?

B. … weet meteen waar het over gaat. Niets ontgaat je.

C. … voegt nog wat dingen toe aan het verhaal die je ter plekke uit je duim zuigt.

D. … vormt pas een mening als je met een handvol anderen over hetzelfde onderwerp hebt gesproken.

Je maakt een artikel voor de schoolkrant. Waar gaat dat over?

A. Over eenhoorns en andere fabeldieren.

B. Je regelt meteen een perskaartje voor de kwalificatiewedstrijd van je favoriete sportclub.

C. Het telefoongesprek van je juf dat ze voerde in de lerarenkamer.

D. Een goed excuus om je te verdiepen in iets waar je nog niets van weet.

Waar schrijf je mee als je iemand interviewt?

A. Met een ganzenveer en een potje inkt.

B. Doe mij maar een pen en papier: dat werkt altijd en overal.

C. Ik onthoud alles en anders verzin ik gewoon wat.

D. I k typ mee op mijn laptop en neem het gesprek op met mijn smartphone.

Als je buurmeisje jou een geheim vertelt, dan...

A. Deel je meteen ook jouw diepste zielenroerselen.

B. Vraag je naar details.

C. Vertel je het meteen door aan je beste vriendin. Die is net zo goed in geheimen bewaren als jij.

D. Je stelt die persoon helemaal op zijn of haar gemak en je neemt de tijd om goed te luisteren.

9

Test

Meestal A? Woordkunstenaar

Wie volg je op Instagram?

A. Niemand. Ik heb geen account.

B. Christiano Ronaldo, Mark Rutte en Naomi van As. C. Iedereen met meer dan 10.000 volgers.

D. Politici en presentatoren van praatprogramma’s.

Vanaf nu moet iedereen het hele jaar in korte broek naar school, staat in een artikel online. Je wilt weten of dit nieuws klopt. Wat doe je?

A. Nou, dat nieuws heb ik even gemist. Eerst mijn boek uitlezen, dan zie ik wel weer verder.

B. Balen dat ik deze primeur niet had.

C. Ik stuur het artikel naar mijn vrienden.

D. Ik onderzoek het artikel nog eens goed.

Er staat niet in wie dit heeft besloten, de website ziet er gek uit en de schrijver bestaat niet eens! Duidelijk: dit nieuws klopt niet.

Waarvoor vragen je vrienden jou om advies?

A. Voor de leukste boekentips.

B. Voor spannende Netflix-series.

C. Voor de leukste roddels uit de klas.

D. Met een vraag over het huiswerk.

Met jouw fantasie en je dromerige karakter schrijf je later vast een kassaknaller. Maar voor het beroep van journalist is het handiger als je wat meer met je voeten op de grond staat en je vooral heel nieuwsgierig bent naar anderen.

Meestal B? Actie en avontuur Met jouw stalen zenuwen en nieuwsgierigheid ben je geschikt als sportjournalist of parlementair verslaggever. Zolang er maar iets gebeurt, dan ben jij in je nopjes.

Maar pas je wel een beetje op jezelf? Risico’s nemen is prima, maar alleen als je daarna nog (heelhuids) je deadline kunt halen.

Meestal C? Roddel en achterklap

Als ik buiten een harde knal hoor, dan...

A. Bel ik 112 en ga ik onder bed liggen.

B. Ren ik naar buiten op het geluid af.

C. Ga ik vast viral met mijn live verslag.

Eindelijk!

D. Vraag ik eerst aan mijn huisgenoten en buren of zij die knal ook hoorden.

Jij ligt vast elk vrije uurtje met je telelens in de bosjes te spotten wie een nieuwe liefde heeft. Leuk natuurlijk als je altijd wel een sterk verhaal hebt. Houd je alleen wel (een beetje) rekening met de privacy van anderen?

Meestal D? De diepte in Jij gaat zelden over één nacht ijs en je hebt een open blik. Grote kans dat mensen zich snel bij je op hun gemak voelen en dat ze je veel willen vertellen. Als jij dan ook nog eens nauwkeurig omgaat met je bronnen, ben je geschikt als schrijver van diepgravende achtergrondverhalen en persoonlijke interviews.

10

s w u e i N meer coro!na

Stop de persen!

De media spelen een grote rol als het gaat om je mening vormen. Maar hoe weet je wat waar is?

n Nóg ettinge besm de n a r aG n a i Ar d na n o gew anslag a bom ren o b e ge j t n Olifa rentuin ie in d In 2018 werden 53 journalisten vermoord vanwege hun werk. De meesten in Afghanistan. Op de tweede plek stond Mexico.

Handelaren Nu zijn er televisiejournaals, dagbladen en social media die het nieuws verspreiden. Vroeger ging dat heel anders. Toen bazuinden rondreizende handelaren het nieuws rond: over oorlogen, epidemieën of koninklijke huwelijken. Vaak was dat oud nieuws. En: hoe betrouwbaar was deze informatie eigenlijk?

Misschien hadden die handelaren niet alles precies onthouden of gaven ze hun eigen mening.

Of vonden ze het stoer om hun verhalen te overdrijven.

In 2019 zaten wereldwijd tenminste 250 journalisten gevangen.

Krant De eerste krant rolde van de drukpers in 1618. In die tijd werd het trouwens courant genoemd en daar komt ons woord krant vandaan. Het was een vel papier, bedrukt met letters aan één kant.

Een exemplaar ervan is bewaard gebleven en tentoongesteld in een museum in Zweden.

Media Het eerste medium, een middel om informatie te verspreiden en over te dragen, was dus een krant.

Andere voorbeelden van media zijn radio, tv en internet. En je kent natuurlijk de social media zoals instagram. Al deze media hebben verschillende functies.

Onafhankelijk Een van de belangrijkste functies van media is informatie overbrengen, op een onafhankelijke en objectieve manier. Met onafhankelijk bedoelen we dat de journalisten zich op feiten en bronnen baseren, dat ze geen partij kiezen of maar één kant van het verhaal laten horen of zien. Objectief is dat ze zo nauwkeurig mogelijk alleen dát opschrijven, filmen of fotograferen wat ze zien of horen.

Dit is alleen niet zo eenvoudig als het klinkt. Want ook journalisten hebben hun verwachtingen en vooroordelen. Daar moet je als lezer, kijker of luisteraar altijd bij stilstaan.

Persvrijheid Een andere belangrijke functie is dat de media de gekozen machthebbers in een land controleren. Dit doen ze door te onderzoeken of de regering doet wat ze zegt en belooft. Ze interviewen bijvoorbeeld politici en andere mensen die te maken hebben met het beleid.

Dit mag en kan in een democratie, want een van de onderdelen daarvan is persvrijheid.

Dat betekent dat journalisten mogen schrijven over de regering wat ze willen. Die persvrijheid bestaat niet overal ter wereld.

11

Nepnieuws

Geld

Kop

Na een concert van Ariana Grande verscheen een foto van de zangeres onder de blauwe plekken op social media. Er stond bij dat ze een van de overlevenden van een terroristische bomaanslag was. Het was een echte foto, maar al twee jaar daarvoor op een filmset gemaakt. Een ander voorbeeld van nepnieuws is het bericht dat Enzo Knol was overleden. Dit soort berichten worden massaal gedeeld en gaan viraal.

Terwijl er dus niets van waar is.

Waarom verspreiden mensen expres nepnieuws? Een van de redenen kan geld zijn. Hoe meer mensen op een artikel klikken, hoe meer geld de makers krijgen vanwege de advertenties die bij het bericht staan. Een andere reden kan zijn dat de makers willen dat mensen op een bepaalde manier ergens over denken. Het kan ook zijn dat iemand ergens aandacht voor wil krijgen.

Een van de makkelijkste manieren om nepnieuws te ontmaskeren: check de kop of de titel van een artikel of filmpje. Als de titel je expres en overdreven nieuwsgierig probeert te maken, dan mogen er al alarmbellen afgaan. Je kunt ook checken: wie heeft het stuk geschreven? Is het een bekende journalist die werkt voor een bekend medium? Staat het nieuws ook op andere betrouwbare sites? En vaak helpt je gezond verstand gebruiken ook. Als iets te mooi of bizar lijkt om waar te zijn, dan is dat waarschijnlijk ook zo.

In China zaten vorig jaar 48 journalisten in de cel.

India is het land met de meeste krantentitels: bijna 8.000!

In Noord-Korea is maar 1 tv-kanaal en daarop is alleen te zien wat dictator Kim Jong-un wil.

Oorlog Als machthebbers bepalen waar de pers het over moet hebben, dan heet dat ook wel propaganda.

Het nieuws lijkt dan vooral op reclame voor de regering. Dit gebeurt bijvoorbeeld in dictaturen of in oorlogssituaties. De media mogen dan alleen positieve berichten verspreiden zodat de bevolking achter de machthebbers blijft staan. Maar het tegenovergestelde gebeurt ook. Bijvoorbeeld doordat media juist dingen laten zien die anders onzichtbaar zouden blijven. Zoals de gruwelijkheden tijdens de Vietnamoorlog. Na het zien van de beelden demonstreerden mensen over de hele wereld tegen die oorlog. Journalisten kunnen dus de zogenaamde publieke opinie beĂŻnvloeden en mede bepalen hoe burgers denken. Want: door kennis en informatie te verzamelen, kun je je een mening vormen.

Door de komst van internet en social media kan iedereen met een computer of smartphone informatie of nieuws verspreiden.

Aan de ene kant is dat goed omdat iedereen het recht heeft op een eigen mening. Maar het gevaar is dat er zo ook veel onwaarheden de wereld in komen. Terwijl de maker van het bericht doet of gelooft dat het ĂŠcht is. Niet iedereen is even kritisch over wat hij of zij leest of ziet en het is ook steeds moeilijker geworden om te onderscheiden wat betrouwbare informatie is.

Foto's Reuters/ Shutterstock / Wikipedia

Moeilijk

Advertentie

Weet JIJ wat je deelt ?

Veilig internetten doe je zo!

WhatsApp, Snapchat, TikTok of Instagram: bijna iedereen stuurt weleens een foto door. Van jezelf, of soms ook van een ander. Hartstikke leuk natuurlijk. Zeker als je veel likes en hartjes krijgt. Maar er zitten ook risico’s aan het delen van foto’s en video’s. Eenmaal online, is het heel moeilijk om ze weer weg te krijgen. Wat als je er later mee wordt lastiggevallen of gepest? Of als iemand anders de beelden gebruikt zonder dat jij dat wil. Het is daarom erg belangrijk om te weten wat je deelt. Hoe dat zit? Dat lees je op deze twee pagina’s!

Strafbaar

PING! Je krijgt een berichtje binnen op je

telefoon. Nieuwsgierig open je je WhatsApp. Wat zou erin staan? Tot je verbazing zie je dat het een blootfoto is. Je zoomt in op het gezicht, maar je ziet dat je diegene niet kent.

Even twijfel je. Meteen wissen? Of zal je de foto doorsturen in de WhatsAppgroepen van school en je team? Dat zal voor een hoop reacties zorgen. Waarschijnlijk vindt iedereen je superstoer als je dat doet! Toch? En wat maakt het ook uit, je kent diegene op de foto toch niet. Dus hup, doorsturen naar zo veel mogelijk mensen! Is dat wel een goed idee?

Deze advertorial is tot stand gekomen in samenwerking met Rutgers.

Misschien heb jij ook weleens eens zo’n blootfoto gekregen en heb jij ‘m op jouw beurt ook weer doorgestuurd.

Omdat je het gewoon grappig vindt of bijvoorbeeld omdat je indruk op anderen wilt maken.

Maar zo grappig is dit niet. Het maken, hebben, en/of doorsturen van een blootfoto van iemand die jonger is dan achttien is strafbaar. Überhaupt een blootfoto van iemand doorsturen zonder toestemming is strafbaar. Het kan grote gevolgen hebben voor degene die op de foto staat.

Als iets eenmaal online staat of is doorgestuurd, is het héél lastig om dit nog van het internet te verwijderen. Daar kan iemand de rest van zijn leven last van hebben. Bijvoorbeeld wanneer hij / zij later een baan wil zoeken.

En denk je eens in: hoe zou jij het vinden als de hele school of je team een foto van jou in je blootje zou zien? Precies…

Is er iets vervelen ds gebeurd?

Ga naar:

Vraag het eerst even Mag je dan nooit een spannende foto (door)sturen? Zeker wel! Sociale media zijn leuk en spannend, en foto’s met elkaar delen is hartstikke normaal.

Maar alléén als je aan degene van wie de foto is hebt gevraagd of dit mag.

• Helpwanted.nl • Vraaghetdepolitie.nl

• Meldknop.nl • Kindertelefoon.nl

Advertentie

Als het om een foto van jezelf gaat, denk dan eerst na hoe je het zou vinden als iedereen deze foto zou zien. Want die kans bestaat helaas altijd. Als je dat niet fijn zou vinden, durf nee te zeggen.

Of stuur een net iets minder spannende foto.

Denk 2x na voordat je op de knop drukt: SEND

Tips Deel geen dingen waarvan je niet wil dat iedereen ze ziet of waar je later spijt van kunt krijgen.

Jij bepaalt wat je deelt. Als iemand jou vraagt om iets te sturen waar je je niet fijn bij voelt, moet je dit ook niet doen.

Als je iets niet zou doen in het echte leven, doe dit dan ook niet online.

Wees altijd kritisch met vriendschapsverzoeken. Vrienden zijn toch meestal mensen die je kent en vertrouwt.

Weet met wie je in contact bent. Twijfel je of die persoon wel echt is wie hij / zij zegt?

Stop dan met berichten sturen en vraag je ouders of een andere volwassene om hulp of om met je mee te kijken.

Deel geen persoonlijke informatie zoals je adres, je rekeningnummer of je wachtwoord.

Zet je social mediaaccount altijd op privé.

Houd het gezellig, zorg ervoor dat je met jouw berichten anderen niet kwetst.

Oké, genoeg gelezen! Tijd om te testen of jij aan veilig internet doet!

1. Wat doe jij als je een gekke foto ontvangt in een appgroep? a. Ik lach en stuur ‘m meteen door! b. Ik reageer niet, maar ik vind het niet oké dat dit wordt doorgestuurd. c. Ik verwijder de foto meteen en antwoord dat dit echt niet kan.

2. Wat voor deler ben jij? a. Snelle Jelle / Jessica: Ik stuur foto’s bijna altijd meteen door. Waarom niet? b. Denkende Donnie / Dina: Ik denk eerst goed na voordat ik iets doorstuur.

Ik doe het alleen als het echt een hele grappige of spannende foto is. c. Bewuste Bennie / Berber: Ik stuur nooit zomaar iets door. Ik vraag hiervoor áltijd eerst toestemming.

3. Yes! Je krijgt een privébericht op social media van een superknappe jongen / mooi meisje. Hij / zij wil je beter leren kennen en weten waar je woont. Wat doe je? a. Ik bedenk me geen moment en geef alles door. Spannend! b. Hmm, dit vertrouw ik niet helemaal. Ik vraag mijn ouders / verzorgers wat ik moet doen. c. Ja dáhaag. Dit is natuurlijk hartstikke nep. Ik wis het berichtje meteen.

4. Je zus ligt te slapen op de bank. Haar mond hangt wagenwijd open. Jij… a. Pakt je telefoon, maakt een foto en deelt deze op Insta. Lachen! b. Grinnikt even en loopt door naar je kamer. c. Maakt haar wakker en zegt dat ze beter naar bed kan gaan.

Uitslag Meestal A? Probeer beter na te denken voordat je een foto (door)stuurt. Dit kan grote gevolgen hebben voor jezelf en voor anderen. Vind je het lastig? Gebruik de tips van deze pagina’s!

Meestal B? Je bent heel verstandig en goed bezig! Als je het moeilijk vindt om anderen op hun gedrag aan te spreken in een WhatsAppgroepen, kun je bijvoorbeeld ook een stopteken appen. Hiermee laat je ook zien dat het niet oké is, zonder dat je het hoeft te zeggen.

Meestal C? Je hebt het helemaal door, we hoeven jou niets meer te leren!

Jij durft nee te zeggen en anderen aan te spreken. Blijf dat vooral doen.

Ouders Je ouders hoeven natuurlijk niet álles van je te weten. Toch is het wel fijn om met hen te bespreken welke sociale media jij gebruikt. Je kunt hen ook vragen om met jou een privé-account te maken zodat je zeker weet dat alleen je vrienden zien wat je deelt.

Mocht er een keer iets gebeuren wat jij niet fijn vindt, dan is het ook makkelijker om bij hen aan te kloppen.

14

Interview

Wie, wat & waar?

Overal ter wereld vind je de kinderpersbureaus van ChildPress. Hier interviewen, schrijven en filmen kinderen over onderwerpen die zij belangrijk vinden. Wij spraken reporters in Libanon, Canada, Noorwegen, Kenia en Nederland.

AMELIE (10) UIT NOORWEGEN

“Ik wil de koning en de minister-president interviewen.”

“Als ik met mijn vader in de auto zit, luisteren we naar politieke debatten op de radio. Verder lees ik de krant en kijk ik tv. Zelf maak ik het liefst filmpjes. Ik heb een keer iemand geïnterviewd die tegen windmolens is. Vooraf had ik daar niet echt een mening over. Dat is belangrijk als journalist, want je moet niet je eigen ideeën in je vragen door laten klinken. En je moet openstaan voor wat de geïnterviewde vertelt. Ik vind dat journalisten een taak hebben om verhalen te vertellen die veel mensen nog niet kennen, bijvoorbeeld over gehandicapten.

Mijn zusje kreeg zuurstoftekort tijdens haar geboorte en daarom zit ze in een rolstoel. Het is soms heel vervelend hoe mensen naar haar kijken. Ik denk dat dat komt omdat ze niet zoveel weten. Journalisten zouden meer kinderen moeten interviewen, want die praten veel makkelijker en ze hebben meer fantasie. Ik wil graag journalist worden, maar ik zou nooit naar oorlogsgebied willen. Veel te gevaarlijk! Een vriend van mijn moeder doet dat. Maar ik zou wel naar andere landen willen, bijvoorbeeld naar Uganda om kinderen over armoede te interviewen. Mijn oma is in Uganda geboren, daarom denk ik daar als eerste aan. Spanje is ook leuk, maar daar ga ik liever vakantie vieren.”

“Ik wil graag Eva Max interviewen, of JK Rowling.”

SOFIYAAN (10) UIT AMSTERDAM “Als je weet wat er in de wereld gebeurt, kun je meevoelen met anderen. Zelf kijk ik graag het NOS Jeugdjournaal, ook al is het soms hartbrekend wat je ziet. Ik vind het goed dat journalisten soms kinderen aan het woord laten, maar dat mag van mij nog wel meer. Ik heb het zelf het liefst over het milieu. Dat vind ik een heel belangrijk onderwerp. Bijvoorbeeld over plasticsoep. En armoede, trouwens ook. Ik ben zelf naar een heel arm deel van Algerije geweest en daarna zag ik dat ze in Marokko veel rijker waren.

In Algerije was het ook niet zo veilig. Het is goed om anderen daarover te vertellen.”

15 JANE (12) UIT CANADA “Samen met een klasgenoot ben ik een online schoolkrant begonnen en we schrijven alleen over leuke dingen, bijvoorbeeld over een Britse wetenschapper die een oplossing heeft bedacht voor de plasticsoep. Ik vind dat we wel wat positiefs kunnen gebruiken in deze tijd waarin het nieuws vooral gaat over hoeveel coronadoden en -besmettingen er weer bij zijn gekomen. Soms vind ik het 'gewone’ nieuws wel irritant, dan heb ik het gevoel dat journalisten dingen overdrijven en er hun eigen emoties aan toevoegen. Ze zouden zich beter bij

de feiten kunnen houden. Ik volg het nieuws vooral online en soms kom je dan wel iets tegen waarvan je gezonde verstand zegt: dit klopt niet. Ik kwam op een site die vol stond met rare zinnen. Het leek wel verkeerd vertaald. Mijn vader leest elke ochtend een Nederlandse krant online en bij ons thuis liggen verder altijd nog wel wat andere kranten verspreid. Die leest mijn moeder een paar keer per week. Ik blader er wel eens door, maar ik lees vaak woorden die ik niet helemaal snap. Mijn oma was journalist, totdat ze romans ging schrijven. Dat doet ze nu nog steeds en ze is al vijfenzeventig!”

“Greta Thunberg staat bovenaan mijn lijstje van mensen die ik wil interviewen.”

MASA (13) UIT SYRIË “Ik woon in een vluchtelingenkamp in Libanon. Ik denk veel na over kinderrechten en daar zou ik graag over willen interviewen en geïnterviewd worden. Kinderen van mijn leeftijd worden niet vaak aan het woord gelaten door de media. Alleen tijdens de oorlog in mijn land. Daarvoor en daarna niet. Ik heb vaak nepnieuws gezien. Eigenlijk ben ik erachter gekomen dat journalisten heel vaak leugens verspreiden en niet de waarheid brengen. In mijn land is geen persvrijheid. Alleen wat de regering wil, komt in het nieuws. Journalisten wordt verboden iets anders te zeggen en ze mogen alleen iets positiefs over de machthebbers zeggen.”

“Ik zou iemand willen interviewen die opkomt voor de rechten van kinderen.”

MARY (12) UIT KENIA

wa Thiong’o interviewen, alleen woont hij in Amerika.”

Tekst Karin Wesselink Foto's ChildPress

“Ik wil graag de schrijver

“Elke maandag koop ik de krant: Daily Nation. Die is in het Engels en ik lees ‘m voor aan mijn oma bij wie ik woon. Zij is niet naar school geweest en kan niet lezen of schrijven. Het liefst zou ik elke dag de krant kopen, maar dat is te duur. Oma en ik hebben weleens discussie, want zij gelooft soms nepnieuws. Ergens stond een keer dat Obama is verlaten door zijn vrouw. Ik leen dan van iemand een mobieltje en ga zoiets op internet controleren. Ik kijk dan op betrouwbare sites of het daar ook staat. In de krant lees ik het nieuws over Kenia, maar ook bijvoorbeeld over Black Lives Matter in Amerika, over het corona-virus in China en over voetbal in Nederland en dat er veel bloemen uit ons land naar Nederland worden geëxporteerd. Ik ben geïnteresseerd in alles. Het enige jammere is dat journalisten in mijn land alleen volwassenen interviewen en nooit kinderen. Ik vind dat zij weleens aan het woord mogen komen over kindhuwelijken."

Advertentie

17

Interview Qatar

De vader van Fayrouz (9) uit Egypte zat meer dan een jaar in de gevangenis.

Nu wonen ze voor hun veiligheid in Qatar.

1.

Wat had je vader gedaan?

“Ik weet het niet precies, maar hij is journalist en deed gewoon zijn werk voor een buitenlandse nieuwszender. Ik was toen nog heel jong, het is vijf jaar geleden en we praatten er toen niet echt over. Ik kan me nog wel herinneren dat we op bezoek gingen in de gevangenis. Mijn oma nam dan allemaal lekkere dingen mee zodat we samen konden eten. En ik weet ook nog dat hij in een kooi zat tijdens de rechtszaak tegen hem. Daar werd ik heel boos van. Ik miste mijn vader heel erg en ik vond dat hij gewoon bij ons thuis moest zijn.”

2.

Ben je nog steeds bang?

“Mijn vader is nog steeds journalist, maar niet meer in Egypte. Toen hij vrijkwam, zijn we naar Qatar verhuisd.

Dat was veiliger voor ons. Maar als hij nu bijvoorbeeld voor zijn werk een paar dagen weg moet, dan maak ik me zeker wel zorgen. Ik ben bang dat hij weer wordt opgepakt. Soms ga ik hem spammen met berichtjes waarin ik vraag wat hij aan het doen is en wanneer hij terugkomt. Als hij reageert, voel ik me iets beter.”

3.

Praten jullie nu over wat er is gebeurd?

“Ik ben wel nieuwsgierig naar wat er met hem gebeurde in de gevangenis als wij niet op bezoek waren.

Wat hij daar de hele dag deed en hoe hij werd behandeld.

Soms maakt het me boos dat ik dat niet weet, maar toch vraag ik er niet naar. We proberen het te vergeten. We spelen met elkaar en maken lol.”

4.

Wil je zelf journalist worden?

“De vader van mijn vader was ook journalist, dus papa is in zijn voetsporen getreden. Mijn moeder is veel thuis, ze kookt en zorgt voor de kinderen. Zelf wil ik graag arts worden en mijn broer droomt van een carrière als astronaut.

Ik vind het wel belangrijk dat er journalisten zijn en blijven, en dat ze de waarheid opschrijven. Ik bedoel: feiten. En niet wat anderen willen lezen of horen. Maar het is niks voor mij.”

5.

Hoe volg jij zelf het nieuws?

“Eigenlijk helemaal niet. Het interesseert me niet zo.

Ik verdiep me wel in bepaalde onderwerpen, zoals de situatie voor zwarte mensen en moslims in Amerika.

Ik heb er veel over gelezen op internet en vrienden vertellen erover. Maar ik zou niet graag naar Amerika willen.

Ik wil liever terug naar Egypte. Ik mis de huisdieren die ik daar had en die niet mee konden. En ik vind het erg dat ik niet meer bij mijn oma op bezoek kan. Ik zou zelf wel op vakantie kunnen, maar zonder mijn vader. Voor hem is het te gevaarlijk om weer naar Egypte te gaan.”

Gevangen In Egypte zaten vorig jaar 26 journalisten in de gevangenis, vaak omdat ze iets negatiefs schreven over de regering. Ook gebeurt het regelmatig dat buitenlandse journalisten het land worden uitgezet of er niet meer in mogen. Er zijn veel meer landen waar geen persvrijheid is.

Hier bepalen de machthebbers waar de media het over mogen hebben.

In Nederland is het heel zeldzaam dat journalisten in de cel belanden.

Tekst Emma van der Zalm Foto Baher Mohamed

Mijn vader zat gevangen

18

Puzzel

WOORDZOEKER

Puzzelen!

R A D I O Z E N D E R E N O A N R I W E E T J I E I I O N I P E N E T I E F S S E V I A D

Streep de woorden weg, van links naar rechts of van rechts naar links. Van boven naar beneden of van beneden naar boven, of schuin. Vul de letters die overblijven in op de stippellijntjes.

Welke zin zie je?

E P T J H O E E I U E D T F E R O E S J E A V W R I N A H M S R R N I R E S S E E P T A E

Zoek de woorden

M T V E C L B L H M E F S N L

REPORTAGES RESEARCH RODDELS SOCIALE MEDIA TELEVISIE VERSLAGGEVER

OBJECTIEF ONAFHANKELIJK PERSKAART PERSMUSKIET PERSVRIJHEID RADIOSTATION RADIOZENDER

ABONNEMENT DEMOCRATIE FEITEN GEVANGENIS INTERVIEW JOURNALISTEN NIEUWSBERICHT

U A I H E E A J E R P E O K A

De oplossing staat op pagina 20.

S G E T R G I N S N I I I E I K E W I G R N K R E U T D L C I S C E V O A W S U K C A I O E H V S B A U N T H O E R J S T E R A R O D D E L S J E K R

Vul de letters hier in

R E I T A R C O M E D B K E N P S I N E G N A V E G O N E N

?

Advertentie ADVERTENTIE

DE LEUKSTE CADEAUS VOOR DE FEESTDAGEN!

P - GROE 4

HAT OEK] WOORDENSC ]OEFENB EUKSTE HET ALLERL

HET ALLERLEUKSTE

Groep 5&6

N – MOPPEN

OEFENINGE

E, OP EEN LEUK IER SPEELSE MAN OEFENEN MET T! WOORDENSCHA www.kidswee www.de-leuksk.nl te-kind

www.kidsweek.nl www.de-leukste-kinderboeken.nl

vee prop e staat en nog epen nboek creatiev n!

Dit oefe eten, bero met leuke, veel te lere en, slag om zo om een luxe over dier t aan de elen, Je gaa bij de artik het jou lijkt ch verhaal en istis hoe op. oefening oorbeeld ijf een real bijv rebussen Vertel te leiden, schr ld en los leven een superhe legenda het en de over Scoop de tekst en van n óf tips n van Handige bij het leze ning. Ga allee ! je de slag oefe helpen van de ers aan maken met je oud r tijd voo samen is het . d? Dan en puzzels sels geoefen Genoeg moppen, raad ezier! s)pl leuke Veel (lee

WOORDENSCHAT K] ]OEFENBOE

NUR 228

UKE, N LE R OP EE E MANIE LS SPEE NEN MET OEFE ENSCHAT! RD WOO

.nl

ENBOEK KLAS DE OEF IN DE artikelen r!

KIDSWEEK l mee vol toffe

Groep 4 NUR 228

oeken

IP

STBEGR

TEK OT JE T MET VERGRO ENSCHA WOORD EN JE EN VAN

OEFENINGEN – MOPPEN – RAADSELS – PUZZELS erboeken.nl

– RA

ZZELS ADSELS – PU

- GROEP 7&8

BOEK HAT OEFEN

DENSC TE WOOR

t pr roep ag m elen n st en tik ee m sl staa be ek en, n de de ar eeld bloe . j te rb je , et aa en at en bi jvoo vorie klus a ga nd t Je ning k bi fa riete fe Maa jouw vo lege he en fa e oe n! ken de kst ensam re te uw p en te óf e le bel, er jo oo n de leen ! krie rtel ov n Sc n va a al slag or ve s va ze . G de d vo tip het le ning aan t tij els. he puzz dige bij oefe ders is Han en je n de ou en an je lp ? D sels er! he en va met zi fend ad oe n, ra )ple mak es g ge pe oe mop el (le en e Ve G uk le

ALLERLEUKS

RIP BEG ET KST AT M CH ENS EN VAN S EK KLA elen tik el NBO DE IN l toffe arnog ukvee, zo K E vo en le om , op en et rip

pro pen t leu om zo staat beroe g me us len, n, boek de sla artike een reb al oefen ren, ete aan de rha ld Dit die gaat en bij orbee een ve ht. over er! Je jf ing vo me e oefen ak bij s, schri n optoc ee rni ev ! Ma enda t creati te leren wildeen teken ord de leg en he n veel t wo slang en he n p me tekst van er ee Scoo n de n óf sa ov va ee van tips t lezen . Ga all slag! ige he ing n de Handn je bij oefen voor rs aa tijd helpen van deje oude het zzels. t n is pu me make d? Da els en oefen , raads ier! ge ez eg )pl ppen Geno ke mo el (lees Ve leu

WOORDENSCHA T OEFENB OEK

KI

ALLERLEUKSTE

len OEFE IN DE artike el EEK toffe g ve pvol en no ke, DSW

DE

ALLERLEUKSTE WOORDENSCHAT OEFENBOEK - GROEP 5&6

P

EGRI

KSTB T MET JE TE SCHA N ROOT VA RDEN VERG WOO OEKEN AS KL NB EN JE

HET AL LERLEU

WOORD KSTE ENSCHA T ]OEFENBOEK]

Gro 7&8ep

et de nieuwe Leren saai? Welnee! M Oefenboeken Kidsweek Woordenschat chat en je vergroot je je woordens oefend? Blader dan tekstbegrip. Genoeg ge de moppen. door naar de puzzels of

€14,99

€5,50

OP EEN LEUKE, SPEELSE MANIER OEFENEN MET WOORDENSCHAT!

OEFENINGEN –

Waarom de bakker in het ziekenhuis ligt?

Omdat hij is aangevallen door een tijgerbolletje, natuurlijk! In Kidsweek Moppenboek deel 8 zijn de allerleukste moppen ov er eten en drinken verzameld.

MOPPEN – RAA

DSELS – PUZZEL

S

NIEUW

€13,50

Wat krijg je als je een giraffe en een hond met elkaar kru ist?

Nou, een waakh ond die over de sc h ut ting kan kijken natu urlijk! De Kidsw eek moppenscheurk alender 2021 is het perfecte cadea u voor lolbroek en van 7 tot 99 jaar: el ke dag een mop of raadsel uit de leukste krant van Ned erland!

BESTEL DEZE EN ANDERE LEUKE ARTIKELEN NU OP WWW.KIDSWEEK.NL/SHOP

19

Onderweg

Achter de schermen

AL NR.

1 202

0/21

45

JAA

R BUR

GER

SCH

AP IN

DE KLA

r pes Ove sme raci !!

A! JAAA

ma lost Rach op s ruzie

Kaleb eld n en egew Kade politi over ika in Amer

hoor eer Wann bij? s ergen

geen Evi heeft van meer n last oppe pestk

Hoe wordt Samsam gemaakt? Acteur Eliyha (18) gaat op bezoek bij de redactie in Amsterdam en ontmoet hier Cara (10). Haar moeder is hoofdredacteur van de krant.

S

IJ ERBten en

akt fa ma Musta n vriende PAGI

is Wat e? racism PAGI

je

isten a is chr Ritm istan in Pak PAGI

NA 12

NA 8

NA 3

"Je bent net “xxxx� op tijd voor de deadline!"

Onderweg naar de vierde verdieping...

Cara legt uit dat de journalisten hier alle verhalen en foto's verzamelen.

De vormgever maakt alles klaar voor...

"Daar heb je wel een heftruck voor nodig!"

... de drukker in Diemen!

De eerste Samsams rollen al van de drukpers.

In een paar uur tijd is de hele oplage gedrukt: bijna 100.000 exemplaren.

NAAR DE DRUKKER Hoeveel lawaai maakt een drukpers?

Kijk het filmpje: samsam.net/drukker

Tekst Karin Wesselink Foto's Len Land

"Wat een herrie!"

20

Quiz Kopieer jij mijn koppie krauw nou?

5. Waarom zat de vader van Fayrouz (p. 11) in de gevangenis?

Als journalist hield hij zich bezig met onderwerpen die de regering in Egypte niet op tv of in de krant wilde hebben.

Hij had de quotes van een politicus niet goed opgeschreven.

Hij werkte als journalist zonder diploma.

Hij wilde niet voor de regering in Egypte werken.

6.

Hoeveel exemplaren van Samsam worden gedrukt?

1.000 10.000 bijna 100.000 1 miljoen

1. Wat is waar?

De eerste Samsam verscheen 45 jaar geleden.

Het Jeugdjournaal bestaat sinds 2000.

Samsam was vroeger een dagblad.

Het Jeugdjournaal bestaat 25 jaar.

Foto S

hutters

tock

2.

Simantoi uit Kenia (p.4) luistert naar de radio omdat... ze graag Samburu leert. dit de belangrijkste nieuwsbron is. ze geen eigen telefoon heeft.

Alle antwoorden kloppen.

meeste journalisten gedood?

Mexico Afghanistan Egypte Nederland

COLOFON

4. Wat betekent persvrijheid?

SAMSAM betekent samen. Samsam laat zien

Dat iedereen recht heeft op een citruspers.

Dat een drukpers overal mag worden neergezet.

Dat journalisten mogen schrijven wat ze willen.

Dat journalisten niet vermoord mogen worden.

hoe kinderen wereldwijd samen leven, spelen, delen, leren en samen verantwoordelijk zijn voor de wereld. Samsam is een lesmethode Burgerschap voor groep 5 t/m 8.

Redactie Henrike van Gelder (hoofdredacteur), Karin Wesselink Educatie Femke Ruiter (hoofd onderwijs), Merel van Scherpenzeel, Meggy Wijnen Marketing Floor Denekamp, Layla te Rehorst Advertenties en sales Budi Goudsmit, Ranou Hira Verder werkten mee Eliyha Altena, Joost Bastmeijer, ChildPress, Len Land, Studio De Leijer, Rolf Rosing, Emma van der Zalm Basisontwerp das Studio Amsterdam Vormgeving Kim van Dusseldorp, Caroline Koster Uitgever Young & Connected Druk Rodi Media Verzending APG Redactieadres Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam Mail info@samsam.net Web samsam.net Mail voor abonnementen, bezorgklachten en wijzigingen lezersservice@samsam.net of bel 020-2251224 Voor burgerschapsopdrachten kijk op samsam.net/leerkrachten

Strip Studio De Leijer

TWIDO

Meer Samsam op social media en samsam.net

OPLOSSING P.18: Weet jij hoe je nepnieuws kunt herkennen?

3. In welk land werden de

Doe deze quiz ook online en zie meteen wat je goed hebt! samsam.net/media-quiz