Johan de Witt en het Rampjaar (Uitgeverij Catullus, voorjaar 2022)

Voorjaar 2022

UITGEVERIJ CATULLUS

Johan de Witt en het Rampjaar Een bloemlezing uit zijn correspondentie Raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672) is een van de grootste staatsmannen die ons land ooit heeft gekend. Zijn correspondentie biedt een inkijkje in de wandelgangen van de macht gedurende een turbulente tijd in de geschiedenis van onze natie, de zeventiende eeuw.

Deze bundel bevat een schat aan brieven van en aan Johan de Witt, geschreven in wat het laatste jaar van zijn leven zou blijken te zijn: 1672. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd van drie kanten aangevallen: Lodewijk xiv van Frankrijk, Karel ii van Engeland, de bisschoppen van Münster en Keulen spanden samen. Bijna twintig jaar van behendige diplomatiek (en vaardig uitgevochten zeeoorlogen) onder leiding van De Witt kwam tot een eind. Nu zouden de wapens spreken en moest een landoorlog worden uitgevochten.

Johan de Witt (1625-1672)

In deze prachtige uitgave volgt de lezer het verloop van het Rampjaar op de voet. Van alle brieven is het origineel afgedrukt, vergezeld van een transcriptie, een hertaling in modern Nederlands en een uitvoerige toelichting. De brieven zijn geselecteerd door Ineke Huysman en Roosje Peeters van het projectteam ‘Brieven van Johan de Witt’ van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Jean-Marc van Tol, lid van het projectteam, tekenaar van Fokke & Sukke en schrijver van de historische roman Musch, heeft bij veel brieven tekeningen gemaakt, gebaseerd op werken uit de zeventiende eeuw.

350 jaar na zijn gruwelijke dood komt Johan de Witt weer tot leven.

30

macht te brengen.4 De Witt liet Buat oppakken en onthoofden voor landverraad; zijn afkeer jegens Zuylestein laat zich wel raden.

Er zijn slechts vier brieven van Zuylestein aan de raadpensionaris overgeleverd.5 Deze schreef hij alle vier in mei 1672 vanuit het zuidelijke grensgebied, waar men zich voorbereidde op een invasie van de Fransen.

In onderstaande brief van 24 mei 1672 laat Zuylestein weten dat hij een listig plan had laten uitvoeren om meer te weten te komen over de naderende Franse troepen. Hij had twee ruiters verkleed als boeren naar het vijandelijke leger gestuurd. Na hun terugkomst hadden de ‘boeren’ verslag gedaan van hun bevindingen en dat verslag is als bijlage in onderstaande brief van Zuylestein aan de raadpensionaris meegestuurd. Met hun eigen ogen hadden de vermomde ruiters gezien dat het Maasland zich vulde met Franse troepen, die veelal onder de blote hemel verbleven. Ook wisten de spionnen te vertellen dat veel soldaten leden aan de ‘rode loop’ oftewel dysenterie. Het belangrijkst was wellicht dat zij geruchten hadden gehoord dat ’s-Hertogenbosch, Breda of Bergen op Zoom zou worden aangevallen. Deze geruchten bleken later onwaar te zijn. Brabant zou wel ernstig worden getroffen door plunderende en brandstichtende Franse troepen, maar het grootste deel van de invasie zou vanuit het oosten plaatsvinDuel op het Malieveld, naar gravure. den. Deze grootschalige invasie zou uiteindelijk Het betrof een netelige kwestie over een geruchtmakend duel dat een ervoor zorgen dat 1672 paar maanden eerder had plaatsgevonden. Duelleren was ten strengste ook voor Zuylestein perverboden. Niettemin kwam het geregeld voor, zo ook in de avond van soonlijk een rampjaar 26 oktober 1671 tussen Willem Albrecht, de zoon van de graaf van Dohna, werd: op 12 oktober van en een zekere Jan van der Mijle.5 De identiteit van de duellisten maakte dat jaar kwam hij om het extra pikant, aangezien Van der Mijle een nazaat was van Johan van het leven toen de schans Oldenbarnevelt en Dohna via zijn tante Amalia van Solms verwant was Kruipin bij Woerden aan de Oranjes. door de Fransen werd Het gevecht had plaatsgevonden op het Malieveld in Den Haag. aangevallen.6 Terwijl Dohna en Van der Mijle op elkaar inhakten, werden ze door hun secondanten met fakkels bijgelicht. Het gevecht kende één winnaar en

twee sonen’.14 Over zijn emoties wijdt De Graeff niet uit. Wel blijkt uit zijn dagboekaantekeningen dat De Witts kinderen bij hem in goede handen waren. Ook vele jaren later bleef De Graeff aantekeningen over hen maken, bijvoorbeeld over hun huwelijken en toen zij zelf kinderen kregen.15 Hij moet hun ‘soet geselschap’ oprecht op prijs hebben gesteld.

Het Johan de Witt-huis aan de Kneuterdijk te Den Haag, 1672, naar gravure.

00_Binnenwerk_RJ72_OK_INDD22.indd 30

92

10-1-2022 16:33:14

Frederik van Nassau-Zuylestein, naar Jan de Baen.

203

Voorbeeldpagina’s uit het boek 00_Binnenwerk_RJ72_OK_INDD22.indd 203

00_Binnenwerk_RJ72_OK_INDD22.indd 92

10-1-2022 16:35:27

Volg de bloedstollende gebeurtenissen van het Rampjaar 1672: op het slagveld, op zee, op het Binnenhof en aan de hoven van Europa, tot het onvermijdelijke einde... de gruwelijke moord op Johan en zijn broer Cornelis de Witt.

‘Brieven van Johan de Witt over een humeurige vriend die een vijand werd’ (De Volkskrant) ‘Er komt een ware schat aan informatie vrij’ (Trouw)

10-1-2022 16:45:00

Johan de Witt en het Rampjaar

Een bloemlezing uit zijn correspondentie

Samenstelling en redactie: Ineke Huysman en Roosje Peeters Tekeningen: Jean-Marc van Tol Met een voorwoord van de Algemene Rijksarchivaris Afelonne Doek

Verschijnt: februari 2022 14,5 x 22,5 cm, 272 pagina’s, Prijs: € 24,99

Eerder verschenen in deze reeks (nog leverbaar):

zo’n twintig brieven van en aan De Witt die betrekking e tussen de Republiek en Engeland. Handelsbelangen, len rond de Oranjes en de Stuarts, geheime afspraken, , van alles komt aan de orde. De keuze is gemaakt door ojectteam ‘Briefwisseling van Johan de Witt’ van het oor Nederlandse Geschiedenis dat tot doel heeft de ntie van De Witt te digitaliseren en te ontsluiten.

www.johandewitt.nl

Johan de Witt en Engeland Een bloemlezing uit zijn correspondentie

9789492409720

Johan de Witt en Engeland isbn 9789492409454 176 pagina’s € 19,99

Raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672) is een van de grootste staatsmannen die ons land ooit heeft gekend. Tijdens zijn korte leven wisselde hij tienduizenden brieven uit met vorsten en diplomaten, maar ook met gewone burgers en familieleden. Zijn enorme correspondentie biedt een bijzondere blik in de wandelgangen van de macht gedurende die turbulente tijd, de zeventiende eeuw.

Samenstelling: Ineke Huysman en Roosje Peeters Tekeningen: Jean-Marc van Tol

isbn

Johan de Witt en Frankrijk

9 789492 409454

Ineke Huysman en Roosje Peeters

n deze bloemlezing het origineel afgedrukt, vergezeld , een hertaling in hedendaags Nederlands en een uitgeovendien heeft Jean-Marc van Tol, lid van het projectFokke & Sukke en schrijver van de roman Musch, bij stratie gemaakt.

Johan de Witt en Engeland

Raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672) is een van de grootste staatsmannen die ons land ooit heeft gekend. Tijdens zijn korte leven wisselde hij tienduizenden brieven uit met vorsten en diplomaten, maar ook met gewone burgers en familieleden. Zijn enorme correspondentie biedt een bijzondere blik in de wandelgangen van de macht gedurende die turbulente tijd, de Gouden Eeuw.

Bijdragen: Eline Beumer, Geeske Bisschop, Stan Bussen, Jasper Dekker, Marieke van Egeraat, Janneke Groen, Jaap de Haan, Ineke Huysman, Marinka Joosten, Luuc Kooijmans, Tom Kreischer, Hanna de Lange, Ad Leerintveld, Dio Möllers, Bert Natter, Lidewij Nissen, Sjoerd Opschoor, Luc Panhuysen, Roosje Peeters, Milo van de Pol, Esther van Tol, Jean-Marc van Tol, Ronald Sluijter, Wout Troost, Matthijs Ultee, Ingmar Vroomen, Jurriaan Wink

Johan de Witt en Frankrijk

Uitgeverij Catullus Beukenlaan 9a 3762 AE Soest Telefoon 03560 29453 Mobiel 06 14592555 jvantol@catullus.nl

Johan de Witt en Frankrijk isbn 9789492409539

272 pagina’s € 24,95 www.catullus.nl

Deze bundel bevat brieven van en aan De Witt die betrekking hebben op de relatie tussen de Republiek en Frankrijk. Behalve over politiek en oorlogvoering handelen de brieven in dit boek over thema’s als wetenschap, 10-2-2019 21:39:08 familiezaken en cultuur. Een speciaal hoofdstuk is gewijd aan de manier waarop brieven werden gevouwen en verstuurd. De brieven zijn gekozen door de leden van het projectteam ‘Briefwisseling van Johan de Witt’ van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, dat tot doel heeft de gehele correspondentie van De Witt te digitaliseren en te ontsluiten. Bij de brieven maakte Jean-Marc van Tol tekeningen gebaseerd op bekende werken uit de zeventiende eeuw.

Een bloemlezing uit zijn correspondentie

Ineke Huysman en Roosje Peeters

9 789492 409539

Omslag_INDD_JdWFr_Versie08_200817.indd 1

www.johandewitt.nl

Samenstelling: Ineke Huysman en Roosje Peeters Tekeningen: Jean-Marc van Tol

17-8-2020 16:07:52