Jahkeraporta
2011
årsrapport 2011
almmuheaddji:
Finnmarkseiendommen – Finnmárkkuopmodat, Torget, 9711 Leavdnja l post@fefo.no l www.fefo.no ovdasiidogovva: Lena Marianne Kristiansen hábmen ja bordin: Morten Hernæs, 07 Aurskog deaddileapmi: 07 Aurskog
2
jahkeraporta 2011
Ovdasánit 2011 lea leamaš miellagiddevaš jahki FeFoi. Plánabargguin lea FeFo ovdánahttán nanu legitimitehta olles Finnmárkku álbmogis. Áigodagas 2006–2010 lea FeFo áŋgiruššan leamaš organisašuvnna huksen ja njuolggadusaid ovdánahttin iešguhtetge valljodagaid hálddašeami várás FeFo eatnamiin. 2011:s lea FeFo eanet bargan dábálaš doaibmabargguid. FeFo lea láhčán ahte finnmárkolaččat leat beassan guolástit, bivdit, murjet ja viežžat dálvvi muoraid, nugo mii finnmárkolaččat álo leat dahkan. FeFo ja gielddat leat bargan ovttas vai finnmárkolaččat geat leat háliidan hukset ožžot huksensaji. Mu árvvoštallama mielde lea Finnmárku gelddolaš, oadjebas ja buorre báiki eallit ja orrut. Mun registreren hárvvit ja hárvvit negatiivvalaš dadjamušaid mediijas FeFo doaimma hárrái. Dat mii daddjojuvvo boahtá ainnas olbmuin geat leat leamaš vuostemielas FeFo ásaheapmái. Negatiivvalaš ja unnán konstruktiiva moaitámušat sáhttet dovdot leame sihke eahpevuoiggalažžan ja dárbbašmeahttumin, muhto dagaha ahte mii šaddat dárkileappot ja buorebut bargat. Digaštallan FeFo ja dan leahkima birra lea oassi min demokratiija sátnefriddjavuođas. Dieđusge sáhtašii sávvat ahte digaštallan livččii eambbo doaimma birra ja unnit čearddalašvuođa birra. Finnmárkkuláhka lea čearddalaččat bealátkeahtes. Sorjákeahttá čearddalaš duogážis lea buohkain geat ásset Finnmárkkus ovttalágan vuoigatvuođat ávkkástallat FeFo eatnamiid valljodagaid, vaikko muhtumat geahččalit dan govvidit earaládje. Sávvamis addá jahkedieđáhus lohkkiide lassi máhtu FeFo doaimma birra.
govva: arne johanson
Buorre lohkamuš Leavdnja cuoŋománu 15. beaivvi 2012
Jon Meløy direktevra
www.fefo.no / tlf 09975
3
jahkeraporta 2011 Mii lea FeFo? FeFo lea sierra riektesubjeakta Finnmárkkus ja dat galgá hálddašit eatnama ja luondduvalljodagaid jna. maid oamasta lága ulbmila ja Finnmárkkulága njuolggadusaid mielde muđui. Finnmárkkulága váikkuhus lea ahte finnmárkolaččain dás galgá leat oamastanráđđejupmi, ja gielda ja stáhta galget fas čađahit válddi.
Ruksesruoivil buot su čábbodagainis. govva: håvard larsen
4
Kommunikašuvnnas Finnmárkku álbmogiin ja almmolaš váldeorgánaiguin lea dávjá dárbbašlaš deattuhit FeFo eananeaiggátrolla, danne go hirbmat oallugat oaivvildit ahte
FeFo doaimmaha almmolaš hálddašeami ja almmolaš váldegeavaheami.
Ekonomiija FeFo:s lei 2011:s su. 2,4 mill kr buorrinbáza ja mávssii 1,5 mill kr vearu sisaboađus ja opmodagain. Deaŧalaš váikkuhus Finnmárkkulágas ja luondduvalljodagaid regionálalaš oamasteamis, lea ahte eananeaiggátdoaimma vejolaš buorrinbáza bissu Finnmárkkus. FeFo dovddasvástádussan leat árvvut mat gullet buot finnmárkolaččaide. Go vuovdá areálaid lea danne deaŧalaš ahte FeFo gáibida rievttes hatti, amas FeFo sirdit árvvuid oktasašvuođas ovttaskas oastái/
jahkeraporta 2011
láigolažžii, muhto fuolaha ahte árvvut mannet olles Finnmárkkuservodahkii. FeFo lea iešruhtadeaddji iige oaččo makkárge doarjaga stáhtas. Dát ii mávsse dattetge ahte FeFos buot surggiin lea álo áiggošii dinet nu ollu go vejolaš, muhto mearkkaša ahte FeFo ferte dárkkistit ekonomiijas. Jahkásaš buorrinbáhcagat leat dagahan ahte FeFos lea buorre ja nanu ekonomiija. Go guoská ođasmahtti valljodagaide nugo vuovdi, fuođđut, ja guolli ii leat FeFo ulbmil dinet nu ollu ruđa go vejolaš, muhto dásáiduvvon doaimmaheapmi. Hálbbes/nuvttá bivdu, ja guolásteapmi, muoraid njeaidin finnmárkolaččaide lea jotkojuvvon 2011:s. Daid buktagiid divadat/mávssut gokče dušše osiid FeFo goluin hálddašit ortnegiid. Ođasmahtti valljodagaid doaimmaheami vuolláibáza mii lei bivddu ja guolásteami siskkobealde gokčojuvvui eananláigoheami sisaboađuiguin ja čievra- ja minerálasisaboađuiguin. Ulbmil go FeFo veahkeha meahccedoaimmaid ruđalaččat russolasat lea doallat vuollegis haddedási. Eará valljodatsurggiid siskkobealde nugo biegga- ja čáhcefápmu, čievra- ja minerálat ja opmodagat lea FeFo:s guhkit áiggi sisaboađuid sihkkarastin oktasašvuhtii guovddážis. Dat ahte FeFo lea árjjalaš eananeaiggát lea deaŧalaš Finnmárkui, go árjjalaš eananeaiggát sáhttá veahkehit oččodit ođđa bargosajiid, regionála oamasteami ja báikkálaš árvoháhkama.
Ovttasbargu earáiguin FeFos lea iežas máŋggabealat doaimmas geažil olu oktavuohta olu iešguđetlágan servodatdoibmiiguin. Deaŧaleamos ovttasbargu lea gielddaiguin, main lea areálahálddašeami bajimus ovddasvástádus plána- ja vistelága bokte. Gielddat stivrejit visot gieldda areálageavaheami plána- ja huksenlága olis. Dát láhka addá areálageavaheami stivrejumi ollásit
www.fefo.no / tlf 09975
gielddaide sorjákeahttá gii lea eananeaiggát. FeFo rolla eananeaiggádin lea čuovvolit gielddaid areálaplánaid Finnmárkkulága rámmaid siskkobealde.
FeFo ovttasbargá Finnmarksløpetin. govva: lena marianne kristiansen
Eará surggiin lea FeFo:s viiddis ovttasbargu ollu almmolaš eiseválddiiguin, berošteaddjiorganisašuvnnaiguin, báikkálaš organisašuvnnaiguin ja ealáhusaiguin. Árjjalaš eananeaiggádin ferte FeFo ovttasbargguin ja servvoštallamiin sihkkarastit ahte valljodatávkkástallan ja árvoháhkan boahtá Finnmárkku álbmogii buorrin. Eaiggátáŋgiruššamiin ja buriid oktiisearvamiiguin sáhttá FeFo ovddidit eanavalljodagaid geavaheami ceavzilis lági mielde ja ná ollašuhttit Finnmárkkulága eananvalljodagaid.
FeFo orgánaid čoahkkáibidju Stivrra čoahkkáibidju
Stivrras leat 2011:s leamaš čuovvovaččat: Sámediggi nammadan: Nubbinjođiheaddji Toril Bakken Kåven – Isak Ole Hætta persovnnalaš várrelahttun Nils Johan Gaup – Elisabeth Klogh Hegge persovnnalaš várrelahttun Klemet Erland Hætta – Elin Henriksen persovnnalaš várrelahttun Finnmárkku fylkkadiggi nammadan: Jođiheaddji Harald Larssen – Lisbeth Sandtrøen persovnnalaš várrelahttu Inga Manndal – Knut Mortensen persovnnalaš várrelahttun Lise Svenning – Svein Iversen persovnnalaš várrelahttun
5
jahkeraporta 2011 Stivrra bargu
Stivra lea doallan čieža dábálaš stivračoahkkima ja meannudan 105 ášši.
FeFo finadeapmi Finnmárkkukommišuvnnain Stiertnás. govva: sverre pavel
Deaŧalaš áššit mat leat meannuduvvon stivrras 2011:s leat ee.: l Gulaskuddancealkámuš prošeaktajoavkku doaibmaevttohusaide ráddjet bievlavuodjima mii vaháguhttá l Smávvafuođđobivddu mudden l Luossabivdu mearas ja jogas Finnmárkkus, – gulaskuddancealkámuš – : Bivdinnjuolggadusaid earáhuhttin čázádagain mat lea luossa,valas ja guvžá l Luossabivddu mudden Ánnejogas l Gulaskuddancealkámuš ođđa bivdinja fáŋgenáiggiide 2012–2017 l Njuolggadusat ruhtii mii lea várrejuvvon bušeahtas ovttasbargodoaimmaide l FeFo njuolggadusat válddi sirdimii stivrras direktevrii
FeFo áŋgiruššan ja ovddasvástádus Finnmárkkukommišuvnna dokumeantaja diehtočoaggima ektui l Nussira regulerenplána ja váikkuhusčielggadeapmi – almmolaš geahčadeapmi l Gulaskuddan – meannudanprinsihpat visttiide meahcis main ii leat šiehtadus l Guorranbeanagáibádus go ohcá ealgabivdui/ealgabivdohálddašeami njuolggadusaid rievdadeapmi l Finadeddjiid boraspirebivddu meannudeapmi Finnmárkkuopmodagas. l Offervann fápmorusttega gahčahateaiggáduššama šiehtadus. l Šiehtadus láigohit gahčahatvuoigatvuođaid Luostejoga fápmodoaimmahahkii l Šiehtadus láigohit eatnama bieggamillorusttegii gaskal FeFo ja Varanger Kraft produksjon AS l Gakorimyra luli vuovdin Álttá gildii –digáštallanášši l Finnmark Kraft ja emišuvdnadárbu. l Šiehtadallanfápmudus direktevrii šiehtadallat huksensaji buohccivissui Andrevann lusa Mátta-Várjjagis l Gáiddusliggenrusttega ásaheapmi man vuođđun leat Svanvika smáhkut – FeFo oassálastin l
Stivrra čoahkkimat earáiguin
Finnmárkkuláhka addá Sámediggái ja fylkkadiggái goabbáige mandáhta nammadit golbma miellahtu stivrii. Sihkkarastin dihte buori ságastallama gaskal stivrra ja nammadan orgánaid leat 2011:s čađahuvvon guokte gulahallančoahkkima Sámedikkiin ja Fylkkagielddain politihkalaš dásis, gos FeFo hástalusat digaštallojedje. Dasa lassin dollojedje ollu čoahkkimat gaskal fylkkagieldda, Sámedikki ja FeFo háldda-huslaš dásis. Áššit mat digaštallojedje gulahallančoahkkimiin ledje evttohuvvon strategalaš plána, ja bargolávdegotti ásaheapmi mii galgá gávnnahit guđeládje FeFo vejolaš boahttevaš buorrinbáza galgá geavahuvvot.
6
jahkeraporta 2011
Dárkkistanlávdegotti čoahkkáibidju
Dárkkistanlávdegottis leat 2011:s leamaš čuovvovaččat: Stáhta nammadan: vuosttaš jahkebeali
Kristin Bjella, jođiheaddji
– Hans Petter Graver persovnnalaš várrelahttun
nuppi jahkebeali
Marianne Olssøn
– Hans Petter Graver persovnnalaš várrelahttu
2011:s jotkojuvvui bargu buoridit ruovttusiiddu www.fefo.no mii ilmmai 2010:s.
Fylkkadiggi nammadan: Eva Danielsen Husby – Einar Johansen persovnnalaš várrelahttun
oktavuođas. Maŋŋil viiddis proseassa mas ledje olu rabas čoahkkimat ja gulaskuddamat dohkkehuvvui FeFo strategalaš plána stivračoahkkimis cuoŋománu 1. beaivvi 2011:s. Ođđa strateglaš plána lea stivrra geaidnoválljen Finnmárkkulága rámmaid siskkobealde. Plána stivre FeFo doaimma boahttevaš jagiid.
Dárkkistanlávdegotti barggut
Diehtojuohkin
Dárkkistanlávdegoddi lea FeFo siskkáldas orgána mii galgá gozihit stivrra doaimma. Earret eará geahčada dárkkistanlávdegoddi vuogádatlaččat buot stivrra beavdegirjjiid, ja fuolaha ahte stivrra mearrádusat čuvvot Finnmárkolága ja eará lágaid. Dasa lassin galgá dárkkistanlávdegoddi dohkkehit FeFo jahkerehketdoalu, jahkečilgehusa ja revišuvdnačilgehusa. Dárkkistanlávdegoddi lea doallan golbma čoahkkima jagis ja gieđahallan 14 ášši.
FeFo lea 2011:s earenoamážit bargan buoridit ođđa interneahttasiiddu. Dasa lassin lea álggahuvvon bargu ráhkadit plána siskkáldas ja olggobeale diehtojuohkima ja kommunikašuvnna várás. Áigumuš lea ahte stivra galgá meannudit plána 2012:s.
Sámediggi nammadan: Josef Vedhugnes – Synnøve SolbakkenHärkönen persovnnalaš várrelahttun
Vuoruhuvvon barggut 2011:s 2011:s lea FeFo bargu leamaš stáđis. FeFo lea su viđa jagis ožžon sadjái njuolggadusaid ja bargovugiid iešguhtetge eananeaiggátvalljodagaide Finnmárkkus. Dát dahká ahte eai leat ovdánahtton ođđa njuolggadusat 2011:s. Almmatge leat muhtin njuolggadusat divoduvvon. Deaŧaleamos bargu 2011:s lea leamaš strategalaš plána barggu ollašuhttin. Bargu strategalaš plánain
2010:s álggahuvvui bargu ođasmahttit FeFo strategalaš plána. Vuođđun bargui lei Norutevalueren ja vásihusat mat FeFo leat leamaš strategalaš plána 2007- 2010 čuovvoleami
www.fefo.no / tlf 09975
Bargit FeFo:s leat 2011 loahpas 35 bargi. Lassáneapmi lea okta bargi 2010 rájes ja váldokantuvrra bargit Leavnnjas leat lassanan ođđajagemánu 1. beaivvi rájes. Ođđa bargi bargá ođasmahtti meahccevalljodagaid hálddašemiin.
FeFo ođđa strategalaš plána mearriduvvui vuosttaš kvartálas 2011. Plana almmuhuvvui ja juhkkojuvvui miehtá Finnmárkku miessemánus 2011. Strategalaš plána mearriduvvon cuoŋ
ománu 1. b. 2011
FeFo:s lea dán lihkolaš dilis ahte lea leamaš unnán bargiidmolsašupmi. Dát addá dárbbašlaš muossáneami organisašuvdnii mii lea áibbas sorjavaš bargiid obbalaš fágalaš gelbbolašvuođas ja vásihusain. Bargit leat deaŧaleamos árjjat jus galgá sáhttit áimmahuššat daid iešguđetlágan ja hástaleaddji bargguid maid FeFo lea biddjon dahkat. Organisašuvnna gelbbolašvuohta ja návccat árvvoštallojuvvojit dađistaga ja odne eai leat plánat lasihit FeFo bargiidlogu.
7
doaibmasuorggit Doaibma lea juhkkojuvvon golmma váldosuorgái – eanan- ja vuoigatvuođat, ealáhus ja meahcci. Dasa lassin leat veahkkedoaimmat nugo ekonomiija, bargoveahka, diehtojuohkin, IKT ja dulkon.
EANAN- JA VUOIGATVUOĐAT
Sverre Pavel eanan ja vuoigatvuođaid jođiheaddji
Suoidnespáppat ja guovssahas. govva: lena marianne kristiansen
Eananláigohanšiehtadusat FeFo:s leat badjelaš 12 000 doaibmi eananláigohanšiehtadusa. Ulbmil eananláigohanšiehtadusaiguin lea ahte FeFo láigoha eatnama iešguhtetge huksenáigumušaide nugo viessosajiide, bartasajiide, eanandollui ja ealáhusvistesajiide. Sii geat láigohit eatnama mákset jahkásaš láiggu, eananláigohandivada, areála geavaheami ovddas.
FeFo:s lea giddodatvuođđu (grunnbokshjemmel), ja eaiggáduššá 46 600 km2 dahje su. 96 % Finnmárkku fylkkas. Eananhálddašeapmi lea čadnon čuovvovaš doaibmasurggiide: l eananláigohanšiehtadusat l eananláigohanohcamat l opmodatvuovdin l opmodatovdánahttin l opmodat- ja riektesihkkarastin
Šiehtadusaid hálddašeapmái gullá áššemeannudeapmi šiehtadusaid sirdima oktavuođas go viesut ja barttat molsot eaiggáda vuovdima ja árbbi geažil, šiehtaduseavttuid čuovvoleapmi, eananláigohandivada mudden ja gáibideapmi, láigoregistara ođasmahttin, oktavuohta advokáhtaiguin, opmodatsoabahalliiguin ja Stáhta kártadoaimmahusa gulahusain (Statens kartverk tinglysningen).
2011:s oaččui FeFo oktiibuot 1277 ohcama oažžut lobi geavahit eatnama oktan gullevaš vuoigatvuođaiguin. Dát lea sullii seamma dássi go 2010:s go bohte 1274 ohcama.
2011:s gieđahallojedje 370 eananláigohanrievtti sirdima gárvvisin, ja niedjan joatkašuvai ain sihke 2009 ja 2010 ektui. FeFo regulere láigohandivada kruvnnoárvvu rievdama mielde, namalassii konsumhaddeindeaksa rievdama mielde. Man dávjá dat regulerejuvvo mearriduvvo eananláigohanšiehtadusas.
Eananláigohanohcamat FeFo gieđahallá eananohcamiid iešguhtetlágán áigumušaide Finnmárkkulága ja Sámedikki meahccegeavaheami earáhuhttima njuolggadusaid mielde. Dábálaččat dáhttu FeFo ahte ohcamat čuvvot gielddaid plánaid. Jus ohcan mieđihuvvo ásahuvvo vuoigatvuođadokumeanta mii dábálaččat lea eananláigohanšiehtadus. 2011:s oaččui FeFo 54 viessosadjeohcama, mii lea veaháš lassáneapmi 2010 ektui go bohte 50 ohcama. Dan 54 ohcamis doarjjuimet 41 ja guhtta leat meannuduvvome. Njeallje ohcama leat hilgojuvvon ja golmmas leat cealkán eret viessosaji dahje geassán ohcama ruovttoluotta.
8
jahkeraporta 2011
Bohte 33 ohcama oažžut bartasaji olggobealde almmuhuvvon bartaguovlluid 2011:s, mii lea niedjan 2010 ektui. Ovcci leat mieđihuvvon, 13 leat meannuduvvome, golbma leat geassáduvvon/eahpeáigeguovdilat ja gávcci leat hilgojuvvon. Ledje gávcci ohcama oažžut lassieatnama dahje guohtunareála, mii lea niedjan 2010 rájes. Dán gávccis lea okta dorjojuvvon, njeallje hilgojuvvon ja golbma fas leat meannuduvvome. 2011:s mihtiduvvui areála Silisguovllus mii lea várrejuvvon caravančuožžumii doaibmi regulerenplánas. Boahtte jagi mielde ásahuvvo lihttoláigohanšiehtadus Norsk caravanklubba Álttá ossodagain dán areálii. Areála lea ráhkaduvvon FeFo doarjagiin. FeFo evttohuvvon meannudannjuolggadusat visttiide meahcis main eai leat šiehtadusat sáddejuvvui gulaskuddamii 2011 čavčča. Cealkámušat mat bohtet gulaskuddamis šaddet vuođđun guhte njuolggadusaid stivra háliida galget gustot visttiid meannudeamis main eai leat šiehtadusat. Stivra gieđahallá ášši 2012:s.
Opmodatvuovdin 2011:s bohte 71 ohcama oastit eatnama, mii lea veaháš lassáneapmi 2010 ektui goas bohte 63 ohcama. Dát máksá ahte oastinohcamiid logu niedjan mii álggii 2008:s lea bissánan. Dan 71 ohcamis leat 39 juollu-
www.fefo.no / tlf 09975
duvvon ja 12 hilgojuvvon. Earát leat fas ain meannuduvvome dahje ášši lea loahpahuvvon dainna go ohcci ii leat dohkkehan fálaldaga.
Bossovuotna Stiertnás. govva: lena marianne kristiansen
Lassin dábálaš opmodatvuovdimii de luobahit eatnama almmolaš luoddaáigumušaide. Okta ovdamearka dasa lea ođđa luodda Idjavuonduoddara badjel ja E105 ođasmahttin Hessengas Storskogii MáttaVárjjat gielddas. FeFo lea opšuvdnašiehtadusa oktavuođas, maid lea dahkan Finnmárkku dearvvašvuođain, digaštallan heivvolaš huksensadjerájiid ođđa buohccivissui Stuorrajávrri buohta Mátta-Várjjat gielddas. Leat 2011:s šaddan ovttaoaivilii guhte areálaid FeFo galgá luobahit. Álttá gielda lea reguleren FeFo-areála viessohuksemii, namalassii Gakorijeaggi lulli. Gielda dovddahii árrat ahte áiggui oastit areála. Haddešiehtadallamiid vuođđun leat guokte sorjákeahtes árvomeroštallama viessosajiid hárrái. 2011:s geahččaleimmet šaddat ovttaoaivilii vuovdima dáfus, muhto bealit eai lean ovttaoaivilis hatti dáfus ja šiehtadallamat eai ollašuvvan. Stivra lea danne rahpan molssaeavttu vuovdimii mii sisttisdoallá ahte gielda oažžu oastit areálaid várrejuvvon infrastruktuvrii ja friddjaguovlluide hálbái ja ahte FeFo dahká šiehtadusa nugo dábálaččat láve viessohuksejeddjiiguin.
9
doaibmasuorggit Gielda
supmi
Mearkkašupmi
Áltá
80 000 Dálbmeluovtta, Reaššvuona ja Bollo guovddážat
Porsáŋgu ja Davvisiida
15 000 Bissojogas Čiestái
Mátta-Várjjat Finnmárku oarji Deatnu Mátta-Várjjat
80 000 Guovddášguovllut ja Høybuktmoen, Hesseng, Sandnes ja Bjørnevatn 100 000 Hámmárfeasta, Áltá ja Láhppi. Laserskannen buot gielddain ja FKBdáhtat Álttás čadnon ođđa E6:žii nuortan ja oarjjabealde Álttá 25 000 Deanu šaldi-guovlu 1 000 000 Báhčaveaji vuovddi árvomeroštallan, 3- jagáš prošeakta
tabealla 1. FeFo oassi Geovekstprošeavttain 2011:s.
Káffeboddu lájuin. govva: arve johanson
Opmodat- ja riektesihkkarastin FeFo lea stuorra ja mearrideaddji eananeaiggát ja oassálastá aktiivvalaččat gielddaplánaproseassain áimmahuššan dihte FeFo beroštumiid. Earenoamážit dáhttu FeFo buktit árvalusaid gielddaplána areálaoassái. Go lea mearriduvvon gielddastivrras, de mearrida dat guđeládje buot eananareálat sáhttet geavahuvvot, sihke priváhta ja FeFo-eatnamat. Ollu gielddat barge 2011:s ođasmahttit gielddaplánaideaset ja FeFo buvttii evttohusaidis earret eará Hámmárfeasta, Álttá (LNFR-guovlluide), Čáhcesullo ja Guovdageainnu gielddaide. Bargu Finnmárkkukommišuvnna FeFoeatnamiid vuoigatvuođaid kártema ektui lea leamaš deaŧalaš ja vuoruhuvvon doaibman 2011:s masa leat geavahuvvon olu bargiárjjat. Dát lea stivrra láidestemiid čuovvoleapmi mas ovdal lea mearriduvvon ahte FeFo galgá veahkehit oažžut nu buori vuođđodieđuid go vejolaš kommišuvnna raportta hárrái. FeFo lea oassalastan golbma rabas gulaskuddančoahkkimiin mat čađahuvvojedje Unjárgga ja Stiertná/Sievjju čielggadanguovlluin. Dán oktavuođas lea FeFo ovdanbuktán olu áigeguovdilis dokumeanttaid maid lea addán kommišuvdnii. Gulaskuddančoahkkimiid maŋŋil lea FeFo leamaš fárus geahčadeame goappašat guovlluid. Dasa lassin lea FeFo oassálastán čoahkkimiin mat leat čadnon individuála gáibádusaide mat leat ovdanbiddjojuvvon kommišuvdnii. FeFo:s lea leamaš sierra čoahkkin kommišuvnnain digaštallan dihte FeFo rolla, dokumeantaviežžama, gáldo-
10
jahkeraporta 2011
geavaheami ja eará áigeguovdilis váttisvuođaid. FeFo oassálasttii olu Geovekstprošeavttain 2011:s. Prošeavttain ovttasbarget ollu doaimmaheaddjit earret eará Stáhta kártadoaimmahat, gielddat, geaidnodoaimmahat, fápmofitnodagat ja FeFo sihke divodemiin ja ođđasitkártemiin. Ulbmil lea oažžut buohkaid geat oččoše ávkki buriin ja ođasmahttojuvvon kárttain searvat. Dainna lágiin beassá kártet stuorát guovlluid go doaimmaheaddjit ieža livčče nagodan. Prošeavttat main FeFo lei fárus 2011:s ledje dat mat orro leame ávkin FeFo:i. FeFo oasi iešguhtetge Geovekstprošeavttain oainnát tabeallas bajemusas gurutbealde 10.siiddus. FeFo lei stevdnejuvvon beallin 19 eananmolsunáššis 2011:s. Buohtastahttin dihte lei FeFo stevdnejuvvon 33 áššis 2010:s. Okta ášši mii lea prinsihpalaččat mávssolaš lea geava-
www.fefo.no / tlf 09975
hanortnet maid eananmolsunriekti mearrida Detsikaluddii Álttás. Ášši álggahuvvui 2011 čavčča ja vurdojuvvo mearriduvvot 2012:s.
Bartahuksen Riehpovuonleagis, Fálesnuoris. govva: jan henrik hætta
FeFo lea oasálaš Norge Digitialtas, mii lea našunála goavdi buot báikáigullevaš dieđuid (geodata) čohkkemii ja gieđahallamii Norggas. Dán oktavuođas searvá FeFo fylkka geodáhtalávdegoddái. FeFo:s lea lagas ovttasbargu gielddaiguin ja Stáhta kártadoaimmahagain Finnmárkkus kvaliteahtasihkkarastit matrikkela opmodatdieđuid (opmodatrájiid, vuoigatvuođadiliid jna).
Opmodatovdánahttin Juolluduvvojedje huksensajit guokte ođđa bartahuksenguvlui 2011:s. Okta lei Ráirrojávri Davvi bartaguovlu Álttá gielddas. Dáppe almmuhuvvojedje buot 17 huksensaji rabasin. Bohte 28 ohcama. Juolludeapmi dahkkojuvvui vuorbádemiin. Dušše njeallje
11
Geaidnohuksen Ifjordfjellet/ Idjavuonduoddara badjel. govva: lena marianne kristiansen
Bartahuksen vuorašjávrris, Guovdageainnus. govva: lena marianne kristiansen
ohcci leat dohkkehan huksensadjefálaldaga. 13:s leat ožžon fálaldaga, muhto eai leat vástidan. Nubbi guovlu lei Getnjeleahki Bearalvági gielddas gos almmuhuvvojedje oktiibuot 28 huksensaji. Áigemeari sisa ledje boahtán 16 ohcama. Dassážii leat dušše golbma ohcci dohkkehan huksensadjefálaldaga. Maŋŋil vuorbádeami ja juolludeami ohcciide geain lea beroštupmi biddjojit bartasajit mat vejolaččat leat guoros www.finn.no:i.
2011 čavčča álggahuvvui plánabargu Nedre Trangdal bartaguovllu hárrái Fálesnuori gielddas mas ulbmilin lea čorget luottaid ja biilabissánansajiid mat leat huksejuvvon lobi haga. Barggus lea lagas ovttasbargu gielddain ja guoskevaš boazodoalloorohagain.
Bartaguovlluid dássi lea ovdáneame. Olbmot háliidit luotta bartta lusa ja áinnas el-rávnnji bartii. Dát gáibida ollu eambbo plánema regulerenbarggu vuolde ja mielddisbuktá alit láhčingoluid ja dainna lágiin divraset sisabeassanbileahta bartasajiide.
Leat šiehtaduvvon opšuvdnašiehtadusat iešguhtetge huksenberoštumiide MáttaVárjjat gielddas. Okta prošeakta fátmmasta areálaid viessohuksemii Sandnesvannii. Nubbi lea industriija-/ealáhusareála Gerešnjárggas.
Obbalaččat dieđuid guhte regulerenplánaiguin bartaguovlluid várás lea bargojuvvon 2011:s oainnát vuolemusas olgešbealde.
Opšuvdnašiehtadus Norsk hytteutviklingain hukset bartaguovllu Holmfossii MáttaVárjjagii guhkiduvvui 2011:s.
Bargu gávdnat praktihkalaš čovdosiid infrastruktuvrra (luottaide ja biilabissánansajiide) doaibmaovddasvástádussii ásahuvvon bartaguovlluin jotkojuvvui 2011:s. FeFo ovttas Ávžži-Silis bartaservviin (Autsi-Silis hytteforening) ja Stáhta geaidnodoaimmahagain fitne 2011:s geahčadeame eretvuodjinluottaid ja biilabissánansajiid Ávžžijávrri ja Silisjávrri bartaguovlluin. Lea áigumuš joatkit geaidnolága prinsihpaid bargguin sirdit doaibmaovddasvástádusa
12
bartasearvái. 2011:s leat ceggen šilttaid buot biilabissánansajiide mat gullet daidda bartaguovlluide.
tabealla 2. Bartaguovlluid regulerenplánat. Gielda
Bartaguovlu
Bearalváhki
Guolleveadji
Fálesnuorri
Bajit Skáiddečielgi
Davvisiida
Gussanjárga
Porsáŋgu
Lávkajávri davvi
Mátta-Várjjat
Elgbekken
jahkeraporta 2011
doaibmasuorggit Ealáhus- ja ovdánahttinossodagas lea ovddasvástádusat leat eambbo gávppálaš barggut, dán vuolde šiehtadusat čadnon čáhce- ja bieggafápmui, mineráladoaimmat ja vuovdevalljodagaid gávppálaš ávkkástallan.
Bieggafápmu Varanger Kraftproduksjon AS oaččui 2010:s konsešuvnna bieggafápmorusttegii Rákkočearus Bearalvági gielddas, ja 2011:s lea šiehtadus láigohit eatnama ja vuoigatvuođaid šiehtadallon eananeaiggádin FeFoin. Bealit leat soahpan máksinmodealla ja vuođu guđeládje rehkenastit mávssu, ja šiehtadus vurdojuvvo árrat 2012:s. Finnmark Kraft AS lea váldán badjelasas Statkrafta bieggafápmooasusčoakkáldaga Finnmárkkus, dása gullet Arctic Wind Havøygavelen ja 3 konsešuvdnaohcama. Oktii dain vurdojuvvo mieđihuvvon konsešuvdnamearrádusas árrat 2012:s. Finnmark Kraft lea dasa lassin ovttasbargan Fred Olsen Renewables AS:ain ohcan konsešuvnna guovtti bieggafápmorusttegii Fálesnuoris, ja šiehtadallamat eananeaiggádin FeFo:in álggahuvvojit 2012:s.
govva: jan henrik hætta
EALÁHUS JA OVDÁNAHTTIN Čáhcefápmu Šiehtadus Luostejok Kraftlagain láigohit gahčahatvuoigatvuođaid ođastuvvui 2011:s. FeFo lea 2011:s leamaš riektenággu priváhta eananeaiggádiiguin gahčahatvuoigatvuođaid hárrái Suolojogas Fálesnuoris. Tinfos AS lea šiehtadusa mielde priváhta eaiggádiiguin ohcan konsešuvnna fápmohuksemii johkii. FeFo vuittii ášši diggegottis, muhto ášši lea guoddaluvvon viidáseappot lágamánneriektái.
Søren Karlstrøm veahkkedirektevra ja ealáhusa ja ovdánahttima jođiheaddji
FeFo ja Porsa Kraftlag AS leat goabbatoaivilis guđeládje ipmirdit 1959 šiehtadusa láigohit gahčahatvuoigatvuođaid čadnon fápmohuksemiidda Borse-čázádagas Fálesnuoris. Bealit leat ovttaoaivilis ahte nákku galgá čoavdit soabahemiin, ja čielggadeapmi vurdojuvvo 2012:s. Finnmark Kraft pláne olu ođđa smávvafápmohuksemiid Finnmárkkus, ja eananeaiggátbuhtadusa šiehtadallamat FeFo álggahuvvojit 2012.
Stivrra finadeapmi geahčadit Fálesnuoris 2011. govva: jan henrik hætta
Oljo- ja energiijadepartemeanta hilggui 2011.s FeFo váidaga NVE mearrádussii addit Varanger Kraftproduksjonii bággolotnunlobi.
www.fefo.no / tlf 09975
13
govva: lena marianne kristiansen
doaibmasuorggit Vuovdi Vuovdi árvomeroštallan
FeFo álggahii barggu stáhta kártadoaimmahagain (Statens Kartverk) oažžut buori diehtovuođu vuovddi árvomeroštallamii Mátta-Várjjagis. Dát dagahii ahte eanas oassi Mátta-Várjjaga goahccevuovdeareálain laserskannejuvvo ja govvejuvvo geasset ja 2011 čavčča. Vuosttaš jahkebeali 2012 viežžat fálaldagaid vuovddi árvomeroštallanbargui . Árvomeroštallan čađahuvvo várra unnimusat guovtti jagi badjel. Árvvoštallojuvvon areála mii galgá árvomeroštallojuvvot lea 350 000 dekára. Go árvomeroštallan Mátta-Várjjagis lea dahkkon, de lea buot goahccevuovdi mii gullá FeFo:i árvomeroštallojuvvon maŋemus viđa jagis. Juovlamuorat
Beziid njárbudahttin Finnmárkkus. buot govat: ole andre hestmo
FeFo eatnama vuovdi lea rievdame. Juovlamuorat váldojit nuorasmahttinduolbadasain. Dát vuovdi lea odne measta beare stuoris čuollat juovlamuoraid ja dahká juovlamuoraid čuollama áddjábun. Dál vuvdojuvvojit sullii 500 juovlamuora ruohttasis, 169 MáttaVárjjagis ja 330 Kárášjogas. Dasa lassin addojuvvo olu muorat almmolaš ásahusaide, servviide ja ovttastusaide Finnmárkkus mat besse čuollat juovlamuora juovlamuora alcceseaset go ožžo lobi mis. Vuovdekultuvra
FeFo doaimmaha veahá vuovdekultuvrra opmodagas, eanas buvttadeaddji goahccevuovddi njárbudahttima. Njárbuduvvui oktiibuot 1080 daa, 630 daa Álttás ja 450 daa Mátta-Várjjagis. Álttás fáhtehalai oassi dán areálas biggii ja gáhčai 2010:s ja su 600 daa buvttadanvuovdi bosáduvvui. Bargu čorget dán areála álggii dakka viđe ja loahpahuvvui 2011:s. Ávnnas geavahuvvui smáhkkobuvttadeapmái Álttás.
14
FeFo oassálasttii maiddái 2011:s ovttasbargoprošeavttas njárbudit vuovddi luoddaguorain Finnmárkkus vai šaddá oainnus. Sihke Mátta- Várjjagis, Deanus, Álttás, ja Láhpis njeidojuvvo muorat luoddaguorain dahkan dihte oainnusin. Oassin stuorát dutkanprošeavttas NINA/ Romssa universitehta olis álggahedje FeFo ja Finnmárkku fylkkamánni eanandoalloossodat 2011:s guorahallama mas geahččá man mávssolaččat vejolaš hálddašandoaimmat mat ovddidit vuovddi lunddolaš ođđašitšaddama leat, earret eará njeaidin ja eatnama alde šattuid muosehuhttin. Prošeakta lea máŋggajagáš. Beazi ja soagi ruohtasvuovdin
Njeaidinmuddosaš beziid njeaidin lea niedjan. Mátta-Várjjagis njeidojuvvui 64 kbm ja Kárášjogas njeidojuvvui 35 kbm. Váldosivvan niedjamii lea go njárbudahttinávdnasat eai leat oažžumis. Veahá sáhttá geavahit dimbbarin ja fiellun. Álttás vuvdojuvvui 3462 m3 njárbudahttinávnnas ruohttasis, mii lea alimus máŋgga jahkái. Sivvan dasa lea ávnnasdárbu smáhkkoboaldinrusttegii Álttá guovddážis. Ruohtassoahkevuovdima juohkáseapmi lei 130 kbm soahki Kárášjogas, 202 kbm Porsáŋggus ja 190 kbm Davvisiiddas. Vuovdebiilaluottat
Báhčeveaji vuovdebiilaluottaid luoddaráđđi (Vegrådet for skogsbilveiene i Pasvik) lea maiddái 2011:s divodan osiid Sametiluottas olu. Iežas ruđaiguin, almmolaš vuovderuđaiguin dahkkui mađasindoallan 514 044 kruvnno ovddas earret vearu. Dasa gullá maiddái luoddacakkaniid bidjan buot vuovdebiilaluottaide Báhčaveajis. Ulbmil daiguin lea sáhttit giddet luottaid giđđadulvin eastadan dihte dárbbašmeahttun luoddagollama dán áigodagas.
jahkeraporta 2011
Áttánvuotna
Minerálaohcan helikopteriin. govva: gudmund løvø/ngu
Sárggáaddimat (murrensadjeaddimat)
Báktedoaibma
2010:s addigođii FeFo vejolašvuođa ohcat sárggá (murrensaji) 3 jahkái hávális. 2011:s ohce 525 olbmo sárggá (murrensaji) ja dál leat 3164 sárggá (murrensaji) doaimmas FeFo eatnamiin. Bargu ođasmahttit sárggajuolludeami (murrensadjejuolludeami) FeFo eatnamiin álggahuvvui 2011:s, ja dát bargu gárvvistuvvo boahtte jagi.
Sihke Sibelco Stiertnás ja Elkem Tana leat buvttadan bures 2011.s. Luonddugeađgeealáhus rahčá almmatge ain bisti finánsaroasuin olu osiin máilmmis.
Bioenergiija Ovttasbargguin báikkálaš ealáhusdoibmiiguin, lea FeFo iskan vejolašvuođaid divvut smáhkkoboaldinrusttega mii lea čadnon Byggmakkerii Girkonjárggas. Smáhkkoboaldinrusttet lei doaimmas 1996 rádjái, ja plána lei geavahit rusttega addit lieggasa gávpevisttiide mat leat birra. Barggu gaskkalduvai go hápmaneiseválddit MáttaVárjjagis eai addán dárbbašlaš lobiid beassat rusttegii kájáreálaid bokte. FeFo lea ovdal ovttasbargan Finnmárkku fylkkagielddain ja Mátta-Várjjat gielddain árvvoštallat lieggasa fállama Báhčaveaji álbmotallaskuvlii ja Báhčaveaji skuvlii smáhkkoboaldinrusttegiin. Prošeakta lea almmatge leamaš eahpegánnáhahtti. Lieggasa addin ođđa rádjefáktastašuvdnii aiddo álbmotallaskuvlla bálddas, buorida dattege gánnáheami. 2012:s mearriduvvo ásahuvvo go liggenrusttet.
Fitnodagas Kimberlitt AS mas lea opšuvdna diamántagávdnosiidda Mátta-Várjjat gielddas, lea leamaš stuorra ohcandoaibma 2011:s ja dieđihit lohpidahtti gávdnosiid. Biras- ja biogirjáivuođa universitehta (Universitetet for miljø- og biomangfold) lea joatkán Stiertná karbonatihtta iskamiid 2011:s.
Čievra ja cuovkageađgi Sihkkarastinavádagaid huksen fylkka smávvagirdišiljuin lea nohkame, muhto 2011:s lea ain leamaš Mehamna ja Várggát girdišiljuide. Stuorra huksendoaibma Álttás ja Girkonjárggas mielddisbuktá maiddái stuorra čievra- ja cuovkageađgedárbbu. Eará osiin fylkkas lea muttolaš dárbu. Guovlu aiddo oarjjabealde Jiepmaluovtta Álttás lea gielddaplána areálaoasis várrejuvvon álgoávnnasváldimii (geađgevieččahahkan). Guovllu ovdánahttingolut leat stuorrát, ja FeFo lea bovden sihke báikkálaš ja riikkaidgaskasaš entreprenevrraid bargat ovttas ovdánahttit guovllu. Ovttasbargoguoimmi válljen dahkko árrat 2012:s. FeFo lea ovttasbargan Jørgensen Transport og Maskin As:ain ja ráhkadan doaibma- ja loahpahanplána Skafferhullet mássaguođáhahkii Mátta-Várjjagis. Plána eaktuda geavahahtti mássaid váldima ovdal go doalvu (deponere) mássaid mat eai anit vurken láhkái.
Minerálaohcan Čorgažis. govva: tor erik finne/ngu
Golli ja veaikki ohcan Biedjovákkis. govva: norges geologiske undersøkelse
www.fefo.no / tlf 09975
15
doaibmasuorggit MEAHCCI Ođasmahtti valljodagat nugo fuođđut, guolli ja vuovdi leat FeFo eananeaiggátovddasvástádus.
Stuorrafuođđobivdu Einar Asbjørnsen meahci jođiheaddji
Ealgabivdu Kárášjogas 2011. govva: einar asbjørnsen
16
Stuorrafuođđobivdu fátmmasta Finnmárkkuopmodagas eanas ealgabivddu. Dasa lassin hálddaša FeFo guovža- ja geatkebivddu liseanssain ja albbasbivddu eriin. Ealggabivddu hálddašeami vuođđun lea doaibmi 4-jagi máddodatplána. Doaibmi Máddodatplána (2011–2014) váldoulbmil lea, nugo ovddit plánas, bissehit hivvodaga stuorruma dárkkistit iešguhtetge oassemáddodagaid bivdduin. Olu osiin Finnmárkkus (Kárášjohka, Guovdageaidnu,
Porsáŋgu, Davvisiida, Deatnu ja Bearalváhki) lea ulbmil unnidit hivvodaga. Álttás, Unjárggas, Davvinjárggas ja Gáŋgaviikkas lea dásáiduhttin ulbmil, ja Fálesnuori, Báhcavuona, Mátta-Várjjaga ja Čáhcesullo hivvodat galgá fas lassánit. Ealgabivddu várás almmuhuvvojit 277 bivdoguovllu. Guokte guovllu ledje dasa lassin várrejuvvon oahpahusbivdui. Bohte ohcamat 399 bivdojoavkkus. Bivdiid lohku geat ohcet bivdit ealggaid Finnmárkkuopmodagas lassána, 2011:s ledje registrerejuvvon 1950 bivdi, mii lea sullii 100 eambbo go 2010:s (1840 bivdi). 2011:s goddojedje 834 ealli Finnmárkkuopmodagas earis mii lei 1164 ealli. Dát lea alimus bivdoboađus mii lea olahuvvon dássážii (Geahčá figuvra 1), vaikko Anárjoga
jahkeraporta 2011
300 900
2008 2009 2010 2011
250
800
200
700 600
Njeldon ealggat
500
150
400
100
300
50
u Da vv isi id M a át ta -V ár jja t Un já rg a De at nu Čá hc es uo Ea lu rá gi el dd at
a hk
sá ŋg Po r
sjo rá Ká
ai d
ge
Ál ta Gu
ov da
00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 0 20 5 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11
0
nu
0
100
20
duogášgovva: bernt suhr
200
figuvra 1. Goddon ealggat Finnmárkkus 2000–2011 áigodagas.
figuvra 2. Goddon ealggaid logu juohkáseapmi gielddaide Finnmárkkus 2007–11.
bivdu bissehuvvui go ledje unnán olbmot geat serve.
Smávvafuođđobivdu
Eanemus ealggat báhččojedje Kárášjoga gielddas, i gos goddojuvvo 245 ealgga 2011:s (figuvra 2). Ledje 44 bivdi geat oste boraspirebivdokoartta 2011:s. Bivddus goddojuvvojedje okta guovža, vihtta geatkki ja logi albasa Finnmárkkuopmodagas. Goahppil/čukčábivdu Mátta-Várjjagis.
Stivra mearridii ođđa njuolggadusaid smávvafuođđobivddu várás ovdal bivdináigodaga ja dál lea vejolaš muddet bivddu báikkálaš dásis, hivvodatdili vuođul ja báikkálaš geavaheddjiid vuhtiiváldimiin. Álggahuvvui maiddái geatnegahtton bivdoraporteren mas lea divat jus váilu raporteren.
Rievssatbivdu. govva: yngve beddari
Finnmárkkuopmodagas registrerejuvvojedje 5174 vuvdojuvvon bivdokoartta kaleanddarjagis 2011. Mii vuvddiimet 153 bivdokoartta ođđajagemánus njukčamánu lohpi (dálveáigodaga) ja 5021 borgemánus juovlamánu lohppii (čakčaáigodaga) mat juohkásedje ná: l 1450 fylkkakoartta l 1881 beaivekoartta l 1690 gielddakoartta 2011:s bivde árvvu mielde 3150 finnmárkolačča ja 2000 olbmo geat ásset olggobealde Finnmárkku. Vuvdojuvvojedje 71 gielddakoartta, 69 fylkkakoartta ja 17 beaivekoartta olbmuide vuollel 20 jagi. Sis ledje 140:s Finnmárkkus eret. Neahttaportála www.smavilt.no ovttasbargu Statskogain jotkojuvvui.
govva: yngve beddari
www.fefo.no / tlf 09975
Oktiibuot vuvdojuvvojedje bivdokoarttat sullii 2,0 mill kr ovddas 2011:s.
17
2010
doaibmasuorggit KOARTALOHKU
9000 8000
Finnmárkolaččat Finadeaddjit Supmi
7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000
FeFos leat šiehtadusat báikkálaš servviiguin čađahit árvomeroštallamiid rievssahiin. govva: jan henrik hætta
Valjis smávvaciebanat dahke ahte hivvodatmeroštallamat borgemánus čájehedje buori vuoncáloddešattu eanas sajiin Finnmárkkus. Oktiibuot árvomeroštallojuvvui 490 km linnjá 2011:s. Árvomeroštallamiid vuođul álggahuvvui beaiveearri mas ledje vistelága rievssaha olles Finnmárkkuopmodagas ja dasa lassin 1 čukčá/goahppil Kárášjogas ja Mátta-Várjjagis. Dieđuid vuođul bivdodeattu ja rievssathivvodaga birra biddjui beaiveearri mas ledje 3 rievssaha Sállanis, Gádde-Iččáin, Fávle-Iččáin, Hjelmsøyas ja Muosáhis ja rievssahiid bivdináigi gáržžiduvvui Sállanis
19 89 19 91 19 93 19 95 19 97 19 99 20 01 20 03 20 05 20 07 20 09 20 11
19
19
85 87
0
figuvra 3. Vuvdojuvvon smávvafuođđobivdoko-
arttaid lohku Finnmárkkuopmodagas 1985–2011 áigodagas.
(čakčamánu 10. beaivvi rájes juovlamánu 24. beaivvi rádjái) ja Gádde-Iččáin ja Fávle-Iččáin (golggotmánu 15. beaivvi rájes juovlamánu 24. beaivvi rádjái). Bivdoraporteren lassánii ovddit jagiid ektui ja hivvodatmeroštallamat orro čájeheame buori gova man ollu lottit leat. Biddjojedje su 30 000 bivdobeaivvi doibmii ja 80 % buot bivdoraporttain bohte sisa. Oktiibuot registrerejuvvojedje 12 250 goddon rievssaha ja 6229 girona čakčaáigodagas 2011, ja bivdit godde 0,9 rievssaha beaivvis.
Rievssatbivdu. govva: yngve beddari
18
jahkeraporta 2011
Sáivaguolásteapmi Buot finnmárkolaččat oggot nuvtta sáivaguliid eai ge dárbbaš bivdokoartta lonistit. Olbmot geat ásset olggobealde Finnmárkku fertejit oastit oaggunkoartta. 5588 olbmo oste oaggunkoartta Finnmárkkuopmodagas 2011:s. Dain vuvdojuvvojedje 4481 koartta olgoriikkalaččaide, ja 1107 koartta vuvdojuvvojedje fas olbmuide geat ásset Norggas olggobealde Finnmárkku.
koarttaid vuovdin sidjiide geat orrot Norggas lea unnon dássedit alimus jagi 2006 rájes. Stággoprošeavttain «Lihkkoguolli – Min Lykkefisk» jugii FeFo stákkuid ja rudnebivdo-biergasiid mánáide ja nuoraide Finnmárkkus 2011:s. Prošeavtta ulbmil lei galggai oaččuhit mánáid ja nuoraid fitnat olgun ja oaggut eambbo. Gilvvut ja juohkin lágiduvvojit ovttas Finnmárkku báikkálaš aviissaiguin ja báikkálaš servviiguin ja ovttastusaiguin. Oktiibuot juhkkojuvvojedje 500 stákku ja 200 rudnebivdobiergasa (suovmuora) 2011:s.
Koartavuovdin lea dađistaga lassánan maŋemus 10 jagi. Vuvdojuvvon koarttaid lohku 2011:s lea vuosttaš geardde go leat oaidnán logu man gallii olbmos lei oaggunkoarta diimmá ektui unnome. Vihkut 2005 rájes ahte leat finadeaddjit geat orrot olggobealde Norgga geat leat dagahan dán lassáneami. Mearkkašan veara lea ahte oaggun-
Dain guollebivdiin ledje báhpirat ortnegis. govva: elisabeth kvivesen tabealla 4. Galle olbmo leat oasttán sáivaoaggunkoartta 2000–2011 áigodagas.
FeFo geassegilvu Lihkkoguolli – Lykkefisken oaččui olu mánáid ja bearrašiid fitnat oaggume. govva: marit helene hætta
tabealla 3 Oaggunkoarttaid vuovdin
juhkkojuvvon vuovdinkanálaide. SMS vuovdin
2007
2008
2009
–
–
–
2010
2011
184 272
Jahki
Olbmot geat ásset olggobealde Finnmárkku
Olgoriikkalaččat
Oktiibuot
2011
1107
4481
5588
2010
1464
4563
6027
2009
1512
4291
5803
2008
1625
4067
5692
2007
1573
3975
5548
2006
1657
3560
5217
2005
1070
3223
4293
2004
850
3308
4158
2003
834
3095
3929
2002
785
2775
3560
Girovuovdin
978 807 34 0 0
Webvuovdin
3197 3715 3449 3624 3123
Báikkálaš koartavuovdit
1373 1170 2320 2219 2193
2001
655
2605
3260
Oktiibuot:
5548 5692 5803 6027 5588
2000
809
2864
3673
www.fefo.no / tlf 09975
19
doaibmasuorggit Luossabivdu jogas FeFo:s lea hálddašanovddasvástádus sullii 50 čázádagas main lea luossa, guvžá ja valas. Báikkálaš organisašuvnnat hálddašit daid Luossa- ja sáivaguolástanlága, Finnmárkkulága rámmaid ja njuolggadusaid siskkobealde maid FeFo stivra lea mearridan.
Nuppát gearddi bargojuvvui lea leamaš olu bargu ođđa luossa-, guvžá- ja valasbivdinnjuolggadusaiguin. Dán vuoru lea FeFo leamaš mielde bargojoavkkus mii lea bargan olles jagi ođđa njuolggadusevttohusaiguin luossabivdui mearas ja jogas.
Luossaboardaga huksen Riehpovuonleagis. govva: jan henrik hætta
20
jahkeraporta 2011
KG
60000 50000
Luossadeaddu oppalaččat Luosat vuollel 3 kg Luosat 3–7 kg Luosat badjel 7 kg
40000 30000 20000 10000
20 0 20 0 01 20 0 20 2 03 20 0 20 4 05 20 0 20 6 0 20 7 08 20 09 20 1 20 0 11
0
figuvra 4. Galle kg luossa goddui jogain
Finnmárkkuopmodagas 2000–2011 áigodagas.
Maiddái 2011:sgáržžiduvvui bivdu jogain mat eai deavdde gođđanlohkomihttu. Seammás leat olu jogat mat devdet mihtu. Dain leat bivdogáržžideamit buorre muddui bisuhuvvon. Ovttas galggašii dát addit buriid vejolašvuođaid hivvodatlassáneapmái. 2011 áigodat šattai fas ain buorre luossabivdojahki (figuvra 4). Guvžásállašat leat dássedat ja valassállašat leat fas heittohat. Dađi bahábut lea maiddái máhttu dán guovtti náli birra beare heittot. Guokte maŋemus jagi lea bargojuvvon iskat valashivvodaga muhtun čázádagain. Dát čájehit positiiva bohtosiid, muhto dárbbašuvvo ain eambbo máhttu valas- ja guvžáhivvodagaid birra. Bargojuvvo systemáhtalaččat ja bures lihttoláigohuvvon čázádagaiguin. Dát vuhtto min bivdostatistihkain ja loguin gallis ohcet min doarjjaortnegiid. FeFo lea áibbas sorjavaš dán eaktodáhtolaš barggus jus galgá sáhttit hálddašit min oktasaš valljodagaid. Skábmamánus čohkkii FeFo Lihttoláigoheddjiidis seminárii ovttas Norske Lakseelveriin ja Lakseelvene i Finnmarkain.
www.fefo.no / tlf 09975
Áhčči ja nieida árbevirolaš mearraluossabivddus Várnjárggas. govva: lena marianne kristiansen
Goziheapmi lei váldofáddá. Golbmanuplogis min 37 lihttoláigoheddjiin ledje boahtán. Sii ledje hui duhtavaččat.
Luossabivdu mearas Finnmárkkuopmodagas gávdnojit sullii 1600 registrerejuvvon luossasaji. 443 dain ledje juolluduvvon 2011:s, ja ledje oktiibuot 271 mearraluossabivdi geat bivde Finnmárkkuopmodagas. 2011:s bohte 104 ohcama. Juohke gieldda luossasajit ođasmahttojuvvojit juohke goalmmát jagi, ja 2011:s galge Áltá, Unjárga, Davvinjárga ja Čáhcesuolu ođasmahttojuvvot. Dain gielddain juolluduvvojit luossasajit golmma jahkái. Bohte maiddái luossasadjeohcamat eará gielddain go dain mat galge ođasmahttojuvvot, ja doppe juolluduvvojedje luossasajit jahkái dahje guovtti jahkái. Luossasadješiehtadusat sáddejuvvojit jahkásaččat. Leat unnán ođđa olbmot geat álget luossabivdin mearas, ja luossabivdiid lohku geat bivdet mearas ja luossadoaluid lohku lea niedjan sakka maŋemus jagiid (geahčá tabealla 5 ja 6). Almmolaš bivdináigegáržžideamit, unnán vuođđoealáhusdoaimmaheaddjit, heajos luossahattit ja unnán guolleoastit leat muhtun sivat dasa ahte olbmot geat bivdet luosaid mearas leat vátnon.
gielda
lokhu
Alta Berlevåg Båtsfjord Gamvik Hammerfest Hasvik Kvalsund Lebesby Loppa Måsøy Nesseby Nordkapp Porsanger Sør-Varanger Tana Vadsø Vardø Supmi tabealla 5.
40 15 3 31 4 15 15 44 19 25 9 32 31 100 39 10 1 433
Addon mearraluossasajit.
jahki
galle olbmo
2011
271
2010
279
2009
306
2008
318
2007
331
2006
367
2005
382
2004
432
2003
442
tabealla 6.
2002
469
2001
488
Mearraluossabivdiid lohku 2001–2011.
21
TONNA
jahkeraporta 2011
Dát guoská sihke priváhta bivdinsajiide ja luossasajiide FeFo- eatnamiin.
300 Mearas Jogas
250 200 150
100
Luossahivvodat maid goddet mearas Finnmárkkus lei 2011:s ain allelis go hivvodat mii váldo johkabivddus Finnmárkkus, geahčá figuvra 5.
50
Alta klatreklubba (Álttá goarkŋunsearvvi) goarkŋunčoagganeapmi Himmeldalen goarkŋunguovllus Álttás masa leat ožžon ruoná doarjaga. govva: bjørnulf håkenrud
Ruoná doarjja Grønne midler en støtteordning for lag Ruoná doarjjaortnet lea doarjjaortnet ovttastusaide ja servviide Finnmárkkus, man ulbmil lea oažžut buot joavkkuid álbmogis meahcástallat eambbo, vuođđun loaktimii ja buoret álbmotdearvvašvuhtii. Dan rájes go ortnet álggahuvvui 2007:s lea juolluduvvon 5,5 millijovnna ruvnno iešguđetlágan meahcástallanprošeavttaide. Ovttas eará sponsoriiguin ja viššalis eaktodáhtolaš bargiiguin lea ruhta leamaš fárus oaččuheame meahcástallandoaimmaid stuorra árvvu ovddas maŋemus vihtta jagi.
Lembejávrre guolásteaddjisearvi doallá guolledikšun- ja luonddugeavahankurssa mánáide ja nuoraide. govva: bendik hætta
Leat boahtán olu positiivvalaš dieđut ruovttoluotta ruoná doarjagiid birra, nugo ahte dat movttiidahttá eaktodáhtolaš áŋgiruššama
20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 20 11
0
Meahcástallan
figuvra 5. Luossasállašat Finnmárkkus 2000–2011.
báikkálaččat ja addá olu vejolašvuođaid álkis meahcástallandoaimmaide báikkálaš birrasis. 2011:s bohte badjelaš 200 ohcama, main dorjojuvvui bealli. Juolluduvvui 1 264 000 kr. Ruoná doarjjan servviide ja ovttastusaide. Sin gaskkas geat ožžo doarjaga ledje: l Berlevåg Turn- og Idrettsforening oaččui doarjaga doaibmabeivviide bearrášiid várás l Eiby Ungdomslag Álttás oaččui doarjaga meahccegohttemii ja dolgevuoggačatnankursii l Lembejavri Fiskarlag (Lembejávrri guollebivdisearvi) Guovdageainnus čađahii guolledikšun- ja luonddugeavahankursii mánáid ja nuoraid várás govva: lena marianne kristiansen
Goavdi Vuorašjávrris Guovdageainnus.
FeFo doarju byløyperennet Álttás mas leat gosii 3000 oasseváldi. govva: aase-kristin h. abrahamsen
22
jahkeraporta 2011
MM-gilvvut heargevuodjimis Guovdageainnus. govva: jan henrik hætta
FeFo mánáid čuoigangilvu Saami ski race bokte. govva: jan henrik hætta
NJFF Finnmark iešguđetlágan kurssaide ja doaimmaide daid gaskkas ealgabivdooahpahus nissoniidda ja nuoraide l Hammerfest og omegn turlag oaččui doarjaga hárjehallangilvui Turkortet 2011 ja vuoittuide l Ingøy Grendeutvalg oaččui doarjaga luoddadaganii l Finnmark Røde Kors oaččui doarjaga geassegohttemii mánáid várás Karalaksas l
Geahčá olles juolludanlisttu ruovttusiiddus www.fefo.no Doarjjaortnegat
FeFo doarjjaortnegat leat leamaš veahkkin oččodeames olu báikkálaš lágidemiid ja doaimmaid Finnmárkkus. Váikkuhandoarjagiiguin nugo sponsor/ doarjjaortnegat, ruoná doarjagat ja prošeavttaiguin dego «Lihkkoguolli – Lykkefisken» áigu FeFo oččodit doaimmaid, ássanhálu, buoret álbmotdearvvašvuođa, loaktima ja ealli báikkálaš servodagaid Finnmárkkus. Ulbmil doarjja – ja sponsendoaimmaiguin lea maiddái profileren ja positiivvalaš beaggima huksen. FeFo háliida doarjut girjás ja viiddis valáštallama, kultuvrra viidodaga ja eará buriid doaimmaid main lea báikkálaš áŋgiruššan. Earenoamážit doarjut lágidemiid main leat mánát ja nuorat olahanjoavkun. Doarjaga sáhttá addit Organisašuvnnaide, servviide ja ovttastusaide ja eaŋkilolbmuide main/geain leat doaimmat Finnmárkkulága ulbmila mielde.
FeFo doarju Jentebølgena Álttás. govva: susanne adler
FeFo sponse máilmmimeaštáriid Håvard Klemetsen ja Finn-Hågen Krog. govva: jan henrik hætta Barvikmyra loddevákšunčiehká Várnjárggas. Poršeakta «Naturarven som verdiskaper». govva: svein harald holmen
FeFo doarjjui EM-gilvvuid skohtervuodjimis Leavnnjas. govva: jan henrik hætta
Doarjjaruhta veahkeha maiddái joksat FeFo váldoulbmila mii lea kulturgirjáivuođa, identitehta ja gullevašvuođa nannen.
www.fefo.no / tlf 09975
23
stivrra jahkečilgehus 2011 Dieđut doaimma ja báikádeami birra
Finnmarkseiendommen Finnmárkkuopmodat (FeFo) lea iešheanalas riektesubjeakta ásahuvvon Finnmárkkulága olis. FeFo váldokantuvra lea Leavnnjas ja leat maiddái ossodatkantuvrrat Čáhcesullos, Álttás, Girkonjárggas, Unjárggas ja Kárášjogas.
Harald Larssen finnmárkku fylkkadiggi
FeFos lea giddodatvuođđu 96 % Finnmárkku fylkka eatnamiidda ja dát dahká su. 46 600 km2. Doaibma fátmmasta eatnama láigoheapmi viesso-, astoáigge- ja ealáhusáigumušaide, čievra- ja minerálagávdnosiid láigoheapmi, biegga- ja čáhcegahčahatvuoigatvuođaid láigoheapmi, opmodagaid vuovdin ja doaimmat čadnon bivdui ja guolásteapmái, ja vuovdedoibmii. Stivrra ja dárkkistanlávdegotti barggut
Toril Bakken Kåven sámediggi
Nils Johan J. Gaup boazodoalu áirras
Stivrras, maid Sámediggi ja Finnmárkku fylkkadiggi leat nammadan, leat 2011:s leamaš čuovvovaččat: l Harald Larssen, jođiheaddji l Toril Bakken Kåven, nubbinjođiheaddji l Lise Svenning l Inga Manndal l Klemet Erland Hætta l Nils Johan Gaup Leat dollojuvvon 7 stivračoahkkima 2011:s ja gieđahallon 105 ášši. Stivra lea meannudan iešguđetlágan áššiid čadnon FeFo doibmii. Dasa lassin lea stivra 2011:s mearridan sierra stivra- ja váldesirdinnjuolggadusaid FeFoi. Stivra lea 2011:s čađahan guokte gulahallančoahkkima Sámedikkiin ja Finnmárkku fylkkadikkiin. Deaŧalaš fáttát dain čoahkkimiin leat leamaš strategalaš plána barggu loahpaheapmi ja bargojoavkku nammadeapmi mii lea guorahallan gažaldagaid čadnon FeFo eaiggátstrategiijaide ja buorrinbázageavaheapmái. Lassin stivrii, lea FeFo:s dárkkistanlávdegoddi mas leat golbma miellahtu, maid Sámediggi, Fylkkadiggi ja Gonagas leat nammadan. Dárkkistanlávdegoddi goziha ahte FeFo doaibma lea Finnmárkkulága ja eará lágaid mielde. Leat dollojuvvon golbma čoahkkima
24
gos buot stivrra beavdegirjjit leat geahčaduvvon ja leat meannuduvvon 14 ášši. Doaimma joatkima eavttu čilgen
Rehketdoallu buktojuvvo doaimma joatkima eavttuin ja duođaštuvvo ahte dát eavttut leat sajis. Jahkerehketdoalu čilgen
FeFo jahkerehketdoallu čájeha buorrinbáhcaga mii lea 2,4 mill kr ovdal vearu ja 0,9 mill kr maŋŋil vearu. Dát lea su. 2,2 mill kr vuollel bohtosa mii lea biddjon bušehttii ovdal vearu. 2011 lea leamaš dábálaš doaibmajahki. Eai leat leamaš guđegelágan stuorra transakšuvnnat čadnon areálavuovdimii. «Ruoná doarjja» doarjja ortnet man ulbmil lea addit doarjaga meahcásteapmái ja fysalaš doaimmaide, lea jotkojuvvon. Lea juolluduvvon 1,5 mill kr doarjjan. Stivrra oaivila mielde addá jahkerehketdoallu rievttes gova FeFo opmodagain, vealggis ja bohtosis. Stivra mearrida ahte dán jagi badjelbáza mii lea 928 555 kr sirdojuvvo eará iežaskapitálii. Eaiggátoassi eará fitnodagain
Ovttas daiguin eará čieža oasuseaiggádiiguin lea FeFo i 2011:s dahkan vel ovtta emišuvnna ja kapitálaalideami oktiibuot 6 500 000 kr ovddas Finnmark Kraft AS:as. FeFo eaiggátoassi fitnodagas lea 7 250 000 kr ja lea ain 12,5 %. Dasa lassin lea FeFo:s fitnodat FeFo Energi AS mas lea 100 % eaiggátoassi. Ruhta-, márkan- ja máksinnákčavárra
FeFo ruđalaš várra lea čadnon dasa gosa badjelbázalikviditehta biddjojuvvo. Dat lea biddjojuvvon buktagiidda main lea vuollegis várraprofiila.
jahkeraporta 2011
FeFo ii ruhtat maidege loanain ja árvvoštallá fitnodaga máksinnávcca dearvvašlažžan ja buorrin.
mielde vuovdedoaimma várás, ja vuovdebearráigeahčus lea goziheapmi.
Organisašuvdna, biras ja dásseárvu
Bivdu ja guolásteapmi sáhttiba dagahit negatiivvalaš máddodatovdáneami fuođđoja guollemáddodagaide, vaikko ávkkástallan dáhpáhuvváge nugo almmolaš muddemat leat. Sihkkarastin dihte ceavzilis smávvafuođđohálddašeami, lea FeFo álggahan ođđa hálddašanráđđejumi mii dagaha ahte sáhttá buorebut dárkkistit olu goddo ja bivdodeattu iešguhtetge guovllus. Dát mielddisbuvttii ahte muhtun bivdoguovllut giddejuvvo finadeaddji bivdiide 2011 čavčča alla bivdodeattu geažil.
FeFo:s leat 2011:s leamaš 35 bargi, juhkkojuvvon 17 nissoniidda ja 18 dievdduide. Stivrras leat golbma nissona ja golbma dievddu ja dárkkistanlávdegottis leat guokte nissona ja guokte dievddu. Organisašuvdna lea bargá áŋgirit sierra dásseárvoplánain mii lei gárvvis 2011:s. Penšuvdnagáibádusat bargiide mat leat lágas leat áimmahuššon. FeFo buozanvuođahealban lea 2011:s leamaš 4,1 %, mii lea veahá vuollelis go 2010:s. Eai leat registrerejuvvon guđegelágan barguigullevaš lihkohisvuođat dahje roasmmehuvvamat FeFo:s 2011:s. FeFo lea searvádahtti bargoeallinfitnodat (IA).
FeFo:s lea danne lagas ovttasbargu Minerálahálddašeami direktoráhtain bearráigeahččat doaimmaid maid vuođđun leat FeFo valljodagat, gozihan dihte ahte doaibma doaimmahuvvo doarjjuhahtti ládje sihke birrasa ja sihkkarvuođa dáfus. 2011:s lea FeFos leamaš mássaválddahagat maid Stáhta geaidnodoaimmahat (Statens vegvesen) hálde, guovddážis, muhto main lea leamaš unnán doaibma. Lea dárbbalaš sihke čorget ja heaittihit olusiid dain.
Klemet Erland Hætta sámediggi
Olgguldas biras
FeFo eai leat alddis guđegelágan doaimmat mat hui sakka váikkuhit olgguldas birrasii. Eará doaimmaheaddjit, sihke gávppálaš ja eai gávppálaš, doaimmahit almmatge doaimmaid maid vuođđun leat FeFo valljodagat main sáhttá leat heajos váikkuhus olgguldas birrasii. Nuoskkideaddji doaimmat leat earenoamážit leamaš guovddážis 2011:s, earenoamážit opmodagain mat láigohuvvojit. Dát bargu jotkojuvvo 2012:s. FeFo lea ekonomalaččat dorjon guokte čorgenakšuvnna maid gielddaid hálddašedje. Vuovdedoaibma doaimmahuvvo almmolaččat dohkkehuvvon prinsihpaid
Meahccegeavaheami earáhuhttin
Eananohcamat mat eai leat gieldda plánaid mielde meannuduvvojit Sámedikki meahccegeavaheami earáhuhttima njuolggadusaid mielde. 2011:s gulle birrasiid 31 ášši dása. Eanas ledje dát smávva areálat mat ledje eaŋkilhuksensajit viesuide, áittiide ja ođđagilvimii/lassieatnamii. Stuorát áššiin main ohccojuvvojit stuorát areálat mat eai leat doaibmi plánaid mielde bidjá FeFo regulerenplána ráhkadeami eaktun. FeFo eaktuda ahte evttoheaddji ráhkada plána Finnmárkkulága § 4 ja Sámedikki meahccegeavaheami earáhuhttima njuolggadusaid mielde.
Inga Manndal finnmárkku fylkkadiggi
Lise Svenning finnmárkku fylkkadiggi
Áltá, cuoŋománu 11. beaivvi 2012 Harald Larssen
Sivrra jođiheaddji
Klemet Erland Hætta
Stivralahttu
www.fefo.no / tlf 09975
Toril Bakken Kåven Nubbinjođiheaddji
Inga Manndal Stivralahttu
Nils Johan Gaup Stivralahttu
Lise Svenning Stivralahttu
Jon Meløy
Beaivválaš jođiheaddji
25