Athvarf í landi Stóra Klofa

Sögutöflur Gamla-Skarðssel og Skarðsels við Þjórsá eru nú í Stóra-Klofa. Skálinn/gamla refabúið og Búrfell í fjarska

HUGLEIÐINGAR Verkið samanstendur af sjö töflum þar sem ættarþráður er rakinn frá Þorgils Þorgilssyni og Guðrúnu Erlendsdóttur, sem hófu búskap á Reynifelli á Rangárvöllum árið 1760. Frá þeim liggur þráðurinn til sonar þeirra, Jóns og konu hans Guðrúnar Einarsdóttur sem bjuggu í Mörk á Landi, og áfram til sonar þeirra, Höskuldar og konu hans Arndísar, en þeirra dóttir var Ragnhildur amma mín.

Í stuttu máli fjallar verkefnið um ættarþráð fátæks bændafólks í óvæginni náttúru. Þegar ég fékk þá hugmynd að marka spor í landið með ættarþræði forfeðra minna komu samtímis upp efasemdir … þetta yrði erfitt, dýrt og tímafrekt og kannski ekki spennandi verkefni fyrir myndlistarmann? En ég hugsaði líka að listinni væri ekkert óviðkomandi og réttur myndlistarmanna væri að skipta sér að öllum hliðum tilverunnar. Því ólíklegra viðfang því áhugaverðara gat það verið. EFTIRLÍKING Haustið eftir að verkinu hafði verið komið fyrir frétti ég að komin væri ný tafla við hlið Reynifellstöflunnar. Í ljós kom að þarna var um eftirlíkingu að ræða. Samskonar steypt tafla með samskonar álímdu spjaldi, en textinn var um fólk sem bjó á Reynifelli á öðrum tíma. Þeir sem komu þeirri töflu fyrir þarna litu örugglega ekki á mína töflu sem hluta myndlistarverks, sem er skiljanlegt. En augljóst samt að þarna er um ákveðna hönnun að ræða og alls ekki sjálfsagt að kópera annarra manna hönnun án leyfis.

ATHVARF Ekki hefur fengist leyfi eigenda jarðarinnar Skarðs til að setja niður töflur, við tóftir, í þeirra landi, annars vegar við tóftir Gamla-Skarðssels og hins vegar við tóftir Skarðsels við Þjórsá. Þessar tvær töflur hafa nú athvarf í Stóra-Klofa.

BÚSKAPARÞULA

Þau byggðu kot og hófu búskap milli lækja í landi Merkur sex ár þar og fæddust börn á ári hverju en dóu þrjú fluttu svo í Stóra-Klofa áttu fleiri börn sem lifðu önnur undir þekju hurfu svo skreið sandur ofanfrá Hekla átti hulu þá eyddi gróðri gárinn fjárinn þá þau eftir tíu árin fluttu bæinn endurbyggðu á betri stað næsta sumar litlu börnin léku sér í sólskini en kjölfarið var frostavetur stormur svartur yfir lagðist verri en áður jörðin hörð á felli-vori hrundi féð og kúnni slátrað soðin saddi maga tóma hjónin buguð hugur þungur leita hælis börnum sínum yfirgefa bæinn nýja flýja sjálf í vinnumennsku vestur út og yfir ár en fljót lega það kom í ljós þau illa þoldu aðskilnaðinn lögðu aftur undir fót landið komu í sína sveit til baka fengu leyfi þar að nota bæinn yfirgefna gamla Skarðssel en þar var aðeins eftir rúmlengd ein opinn skúti þau hlóðu skjól og fundu vatnsból gerðu samning eina hryssu byggðu fjós og keyptu kú náðu börnum til sín aftur nema einu því að fóstran ekki vildi frá sér láta unga snót síðan átta árum seinna gárinn aftur setti spor Litlulækir lautir allar sandi orpnar sléttfullar þá niður tóku þil og rafta fluttu burt og búpeninginn út á Þjórsárbakka græna líkn þar fengu vatn að drekka hlóðu veggi endurgerðu stofu skemmu Skarðsselið en tveimur árum seinna í ágúst náttúran þeim fleira sýndi skyndilega á rönd sig jörðin reisti breytti öllum húsum í hrærigraut en þakka ber það kraftaverki að björg uðust bæði kýr og menn aftur húsin upp þau hlóðu byggðu bjuggu næstu ár fengu síðan skjól hjá syni og hans spúsu í Skarfanesi ævikvöldsins nutu þar og barnabarna sinna.

Ljósmynd: Vilhjálmur Ólafsson tók myndina af Borghildi ömmu sinni í Skarðsseli við Þjórsá, 17. júlí 2016. Heimildir: Endurminningar Finnboga Höskuldssonar, bónda í Skarfanesi, f. 1870, d. 1950. Í þulunni er sagt frá foreldrum Finnboga, hjónunum Höskuldi Jónssyni og Arndísi Magnúsdóttur, sem bæði voru fædd árið 1835. Þau bjuggu alla sína búskapartíð í Landsveit, eignuðust fjórtán börn en sjö þeirra náðu fullorðinsaldri.

ÞRÆÐIR Á LANDI Meginlínur landslagsins liggja frá hálendinu í norð- austri í sjávarátt til suðvesturs. Línur heiða og holta, fella og fjalla og farvegir vatna liggja um landið eftir þeim línum.

Í þessum sveitum, á mörkum byggðar og óbyggðar, höfðu forfeður föður míns búið og móðir hans fæðst og alist upp. Faðir minn vakti hjá mér áhuga á ættarþræði forfeðra okkar. Hann fékk mig með sér á staðina þar sem fólkið hafði búið og ég heillaðist af sunnlensku uppsveitinni. Fólkið er nú löngu horfið þótt víða séu ummerki búsetu þeirra.

© Borghildur Óskarsdóttir - http://borghildur.com - Reykjavík, júní 2022 THREADS ON THE LAND The main lines in the landscape run from the highlands in the northeast to the sea in the southwest. Lines of heaths and hills, fells and mountains and water courses trace the land along these lines.

In this countryside, on the periphery of settlement and wilderness, my father´s ancestors farmed and his mother was born and raised. My father fired in me an interest in the family thread of our ancestors. He took me with him to the places these people had farmed and I became fascinated by these southern uplands. The people are now long gone but traces of their existence can be found in many places.