Saga 10 Lesebok

lesebok 10

– norsk for ungdomstrinnet

Marit Jensen • Johannes Groseth

Sagaserien gir deg • få komponenter • en ytterligere styrking av grunnleggende ferdigheter • kronologisk litteraturhistorie • ryddige og brukervennlige bøker • fokus på flere teksttyper • mer sakprosa • flere norske og nordiske tekster • enda flere og bedre oppgaver

SAGA lesebok 10

Sagaserien består av • ei grunnbok per trinn • ei fellesspråklig lesebok per trinn som følger strukturen i grunnboka. Leseboka inneholder også oppgaver • grammatikk- og rettskrivingsbok som følger eleven gjennom hele ungdomsskolen • lærerveiledning på nettet og i papirutgave • fyldig nettressurs • digital bok som kan benyttes på interaktive tavler, pc og nettbrett Sagaserien bygger på læreverket Fra saga til CD og er revidert etter justert læreplan i 2013.

ISBN 978-82-11-01557-0

,!7II2B1-abffha! www.fagbokforlaget.no

fellesspråklig utgave

Marit Jensen • Johannes Groseth

Norsk for ungdomstrinnet

Saga 10 Lesebok_for-og baksats.indd 1

05.05.15 16.32

Saga 10 Lesebok_for-og baksats.indd 2

05.05.15 16.32

[start tittel]

Saga

Copyright © 2015 by Fagbokforlaget Vigmostad & Bjørke AS All Rights Reserved 1. utgave / 1. opplag 2015 ISBN: 978-82-11-01557-0 Grafisk produksjon: John Grieg AS, Bergen Prinsippdesign: Melkeveien designkontor AS Sats ved forlaget Omslagsdesign ved forlaget Omslagsfoto: © Arsty/dreamstime.com (v), © HLPhoto/fotolia.com (h, ø), © Joao Virissimo/dreamstime.com (h, m), © nicolarakic/fotolia.com (h, n) Foto og andre illustrasjoner: side 264 Boka er utviklet etter læreplanverket Kunnskapsløftet 2006 og etter justert fagplan i 2013 Verket bygger på Fra Saga til CD av Marit Jensen og Per Lien.

Spørsmål om denne boken kan rettes til: Fagbokforlaget Kanalveien 51 5068 Bergen Tlf.: 55 38 88 00 Faks: 55 38 88 01 e-post: fagbokforlaget@fagbokforlaget.no www.fagbokforlaget.no Materialet er vernet etter åndsverkloven.

Uten uttrykkelig samtykke er eksemplarfremstilling bare tillatt når det er hjemlet i lov eller avtale med Kopinor.

Marit Jensen og Johannes Groseth

Saga Lesebok 10

4

Saga lesebok

Innhold Til eleven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Del 1 Saktekster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10 Kon-Tiki og jeg av Erik Bryn Hesselberg . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Du kan ikkje sove ute i eit dataspel av Vibeke Johnsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Brand paa Bastø Skolehjem . . . . . . . . . . . . . . 21 Kåseri om kåseriet av Are Kalvø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Ei historie om edderkoppar og meininga med livet av Kjersti Osa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Misliker kebabnorsk av Stig Nøra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Tale ved opning av Språkåret 2013 av Hadia Tajik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Skjønnlitterære tekster . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Naiv. Super. (utdrag) av Erlend Loe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Styggen på ryggen av OnklP & De Fjerne Slektningene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Ett öga rött (utdrag) av Jonas Hassen Khemiri . . . . . . . . . . . . . . 45 Skulevægen av Alf Prøysen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Offer av Lars Vaular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Det som er sant (utdrag) av Magnhild Bruheim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Kven sin kropp er dette? av Rønnaug Kleiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Landet under isen (utdrag) av Lars Mæhle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Del 2 Nyrealisme (1900–1920) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Nr. 13 av Rudolf Nilsen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Nilsen av Don Martin og Tommy Tee. . . . . . . . . .73 I Oskar Braatens fotspor av Aina Basso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 De usynlige (utdrag) av Roy Jacobsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Intet nytt fra Vestfronten (utdrag) av Erich Maria Remarque . . . . . . . . . . . . . . 92 Med Framandlegionen til fronten av Nikolai Brandal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Salme ved reisens slutt (utdrag) av Erik Fosnes Hansen . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Titanic (andraklasspassagerarens sista sång) av Mikael Wiehe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Mellom to kriger (1920–1940) . . . . . . . . . . . 111 Krigens penn (utdrag) av Sigrun Slapgard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Gammal mann ved brua av Ernest Hemingway . . . . . . . . . . . . . . . . . .116

Innhold

Krig og etterkrigstid (1940–1965). . . . . 119 Det er ingen kvardag meir av Sandra Lillebø. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Det er ingen hverdag mer av Gunvor Hofmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Nærmere høst (utdrag) av Marianne Kaurin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 En sjøens helt. Skytteren (utdrag) av Jon Michelet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Midnattsbarn (utdrag) av Salman Rushdie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Musikk fra en blå brønn (utdrag) av Torborg Nedreaas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 21 år av Tarjei Vesaas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Velstand og opprør (1965–1980) . . . . . . . 164 A Hard Rain’s A-Gonna Fall av Bob Dylan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Et hardt regn detter ner av Bob Dylan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Hvite niggere (utdrag) av Ingvar Ambjørnsen . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Genanse og verdighet (utdrag) av Dag Solstad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Hundre års ensomhet (utdrag) av Gabriel García Márquez . . . . . . . . . . . 183 Zalt. Dampherrenes planet (utdrag) av Jon Bing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Dypet (utdrag) av Tom Kristensen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Skyskraperengler (utdrag) av Tove Nilsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

Rundt tusenårsskiftet (1980–2015) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Mengele Zoo (utdrag) av Gert Nygårdshaug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Skitten snø (utdrag) av Mahmona Khan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211 Barndom av Yahya Hassan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Ut og stjæle hester (utdrag) av Per Petterson . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Flaggermusmannen (utdrag) av Jo Nesbø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Min kamp 1 (utdrag) av Karl Ove Knausgård . . . . . . . . . . . . . . . . 233 Det regnar i kjærleiken av Gunnhild Øyehaug . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Rettsnotater. 22. juli-rettssaken, Oslo tinghus 2012 (utdrag) av Kristopher Schau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244 Oversikt over teksttyper og virkemidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Alfabetisk forfatterliste . . . . . . . . . . . . . . . . .260 Foto og andre illustrasjoner . . . . . . . . . . . .264

5

6

Saga lesebok

Til eleven Saga er et norskverk for ungdoms-

journalisten Lise Lindbæk, handler

trinnet. På hvert årstrinn er lærestoffet

om krig.

samlet i ei grunnbok og ei lesebok.

• Diktet «Nr. 13» og artikkelen «I

I tillegg består læreverket av et

Oskar Braatens fotspor» handler

omfattende nettsted, ei digitalbok og

om klasseforskjeller.

ei grammatikk- og rettskrivingsbok for alle trinn.

Dette er leseboka for 10. trinn.

• Utdraget fra romanen Nærmere høst og intervjuet «Det er ingen kvardag meir» handler om diskriminering.

Leseboka består av to deler

• Utdraget fra romanen Ett öga

Det er meningen at grunnboka

rött og intervjuet «Misliker

og leseboka skal brukes sammen.

kebabnorsk» handler om

Leseboka består av to deler. Her finner

minoriteter.

du flere tekster som er knyttet til de to

• Utdraget fra romanene

delene i grunnboka. Henvisningene fra

Skyskraperengler og Hvite niggere

grunnboka til leseboka er markert slik:

handler om oppvekst.

• Utdraget fra romanen Mengele Zoo

Over til Leseboka

handler om miljøødeleggelser.

Noen tekster i leseboka kan du lese

I del 1 i finner du både saktekster

bare for opplevelsens skyld, andre

og skjønnlitterære tekster. Disse

må du lese og arbeide med alene eller

tekstene er ment som et tilfang til del

sammen med andre for å forstå bedre.

1 i grunnboka. Det finnes leseoppdrag

I leseboka kan du lese

og skriveoppdrag til saktekstene. Til

tekster som blant annet handler

de skjønnlitterære tekstene er det ikke

om klasseforskjeller, krig,

lese- og skriveoppdrag til hver tekst,

miljøødeleggelser, oppvekst,

men du får en veiledning om hvilke

diskriminering og minoriteter:

spørsmål du kan stille til tekstene, og

• Utdraget fra romanen En sjøens

hvordan du kan arbeide med dem.

helt. Skytteren og utdraget fra

I del 2 finner du flere tekster

biografien Krigens penn, om

både fra og om de ulike litterære og

TIl eleven

historiske periodene du har lest om

hvor du kan finne mer stoff i gram-

i del 2 i grunnboka. Dette er både

matikk- og rettskrivingsboka. Det er

saktekster og skjønnlitterære tekster.

også en egen del med eksempeltekster

Det finnes lese- og skriveoppdrag til

for nyhetsartikkel, debattartikkel, fag-

alle disse tekstene.

artikkel og anmeldelse. Helt til slutt i

I leseboka finner du disse symbolene:

grunnboka er det en oversikt over leseog skrivestrategier og en oversikt over

markerer at det er en ny lånt tekst som begynner. Lånte tekster vil si tekster som er skrevet av andre enn lærebokforfatterne.

 Teksttype markerer at det er en ny tekst som begynner, og hvilken type tekst det er. Bakerst i boka finner du en oversikt over teksttyper og virkemidler.

teksttyper og virkemidler.

I del 2 finner du en kronologisk litteraturhistorie. Den tar for seg tidsepokene fra nyrealismen til vår egen tid. Det finnes en tidslinje først og sist i boka, som viser disse tidsepokene.

Underveis og til slutt i kapitlene er det mange oppgaver du kan velge mellom. Noen oppgaver er ment som repetisjonsoppgaver, og da finner du svaret i boka. Til andre oppgaver finner du ikke svaret direkte i boka.

Grunnboka består av to deler

Dette er oppgaver du må reflektere

I del 1 kan du blant annet lese om for-

over alene eller diskutere med andre.

målet med tekster. Det er formålet med

Saga har mange flotte bilder som

skrivingen som er mest avgjørende for

kan fortelle mer enn det som står i

hvordan du skriver, og hvilken tekst-

selve lærebokteksten. Det er lurt å

type du velger. Teksttypene tale, kåseri,

studere bildene og samtale om dem.

essay, reklame og film er gjennomgått i

Dette året er siste året ditt i grunn-

egne kapitler. I tillegg er det et kapittel

skolen. Vi håper at denne leseboka kan

om dialekter og sosiolekter. Til slutt i

være en god støtte og en god forbere-

del 1 er det et eget nynorskkapittel.

delse til den videregående skolen!

Bak i grunnboka er det en minigrammatikk, med henvisninger til

Marit Jensen og Johannes Groseth

7

Del 1 I denne delen av leseboka finner du: Saktekster • intervjuer • essay og kåseri • tale • artikkel • reisekildring • leseoppdrag og skriveoppdrag Skjønnlitterære tekster • forslag til tekstsamtaler • sanglyrikk, noveller og utdrag fra romaner

10

Saga lesebok

Saktekster Nedenfor kan lese noen saktekster. Du finner eksempler på teksttypene reiseskildring, tale, intervju, nyhetsartikkel, kåseri og essay.

Når du leser og arbeider med disse saktekstene, skal du: 1 Få overblikk over innholdet i teksten: • få et første bilde av hvordan teksten er bygd opp, med innledning, avsnitt, overskrifter eller kapitler – skumlese og bruke BISON-blikk 2 Finne ut hva teksten handler om: • nærlese teksten • bruke ulike lese- og læringsstrategier: notere nøkkelord, tankekart og lignende • snakke med andre om innholdet i teksten

 Reiseskildring Erik Bryn Hesselberg (1914–1972) var sjømann og kunstner. Han var med Thor Heyerdahl på Kon-Tikiferden og var den eneste om bord med styrmannseksamen, så han ble navigatør. Før andre verdenskrig tok han også kunstutdannelse i Hamburg. Om bord på Kon-Tiki tegnet og

Ordforklaring S.O. Pasaten: Sørøstpassaten. Passatvinden er navnet på vinden som blåser over havområdene.

Passatvinden blåser

skrev han – og skildret reisen. Han fullførte reiseskildringen

hovedsakelig fra nordøst på

da han kom hjem til Norge. Dreyer forlag ga ut boken

den nordlige halvkule og fra

«Kon-Tiki og jeg» i 1949.

På de neste sidene kan du lese om og se hvordan Kon-­ Tiki-flåten ble bygd i Lima i Peru.

sørøst på den sørlige.

Saktekster

11

12

Saga lesebok

SakTekSTer

13

14

Saga lesebok

SakTekSTer

15

16

Saga lesebok

Leseoppdrag 1

Les utdraget fra Kon-Tiki og jeg og se på bildene.

2 Hvor ble flåten bygd?

3 Hva slags materiale ble brukt til å bygge flåten?

4 Hvor ble tømmeret hentet fra?

5 Hvem var med på ekspedisjonen?

6 Hva var masten bygd av?

Skriveoppdrag Skriv en skildring av en reise du har hatt eller kunne tenke deg å ta.

Bruk reiseskildringen til Erik Hesselberg som inspirasjon.

 Intervju Tonje Schei er ein norsk prisløna dokumentarfilmskapar som har arbeidd med uavhengig dokumentarproduksjon sidan 1996. Her kan du lese eit intervju frå nettavisa.no om Tonje Schei sin dokumentarfilm Livet på spill. Filmen blei vist første gongen i USA i 2010. Temaet i filmen er i kva grad barn og unge bruker nett-teknologi, og korleis det fjernar dei frå naturen.

I 2014 fikk hun pris for beste norske dokumentarfilm under Bergen internasjonale filmfestival for filmen Drone. Den handler om USAs dronekrig.

Du kan ikkje sove ute i eit dataspel Om ein generasjon kjem dei fleste barn til å bruke meir tid i ei virtuell verd enn i den verkelege.

Vibeke Johnsen Publisert 02.05.2013 Då treåringar i USA kunne kjenne att 100 logoar, men ikkje visste kva plantar heitte, meinte filmskapar Tonje Schei at det var tid for å rope varsku.

I 2010 kom «Livet på spel» ut i USA. Sidan har filmen henta heim elleve prisar på ulike festivalar og reist verda rundt. I desse dagar blir han vist på den store offentlege TV-

SakTekSTer

kanalen PBS over heile USA. Michelle Obama har fått han, og skodespelarar som Daryl Hannah og Matt Damon har stilt seg bak han.

Endå meir aktuell Tre år etterpå opplever Tonje Schei at filmen og tematikken blir oppfatta som like aktuell, om ikkje meir. 8. mai blir «Livet på spel» vist på NRK. Dokumentaren «Livet på spel» stiller spørsmål om kva som skjer, både med barn og med naturen rundt oss, når barna bruker meir tid i den virtuelle enn den verkelege verda.

Han handlar både om korleis mange barn har mist evna til å setje i gang med fri leik, kor lite kontakt dei har med naturen, rett og slett det å vere utandørs, og kor omfattande kontakten med mobil, nett og TV er. Dei skal surfe, chatte, oppdatere status, leggje ut bilete og anna som tek mykje tid.

I det store perspektivet stiller filmen spørsmål om korleis vi kan vente at den oppveksande generasjonen skal forstå at dei må ta vare på naturen og miljøet rundt seg.

– Det dei ikkje føler har verdi, vil dei ikkje ta vare på, og det dei ikkje tek vare på, vil dei misse, seier miljøforkjempar Charles Jordan i filmen.

Brannfakkel Schei fann ut at temaet i filmen slo ned som ein brannfakkel og fekk gjenhøyr hos alt frå miljøvernorganisasjonar til utdanningsinstitusjonar og personar som er opptekne av barn si velferd.

Schei intervjua både norske ekspertar som Trond-Viggo Torgersen og ei av dei leiande amerikanske stemmene på området, Nancy Carlsson-Paige, professor med media sin påverknad på barn som spesialfelt.

Det uroar meg at vi vaksne forsvinn meir og meir bak smarttelefonar og gløymer barna våre og kvar vi er. Det er så mykje som skal overførast mellom barn og vaksne, så mykje leik og kontakt med naturen som har gjort oss til det folket vi er. Erfaring forsvinn for kvar generasjon dersom vi ikkje overfører mykje til barn og unge, seier Trond-Viggo Torgersen i filmen.

Draghjelp frå Matt Damon Professor emeritus ved Lesley University, Nancy Carlsson-Paige, er òg mor til skodespelar, regissør og produsent Matt Damon.

17

18

Saga lesebok

– Ho er ei fantastisk flott dame og var svært viktig i heile prosessen. Personleg er eg ikkje så oppteken av kjendisar, men det at ein person som Matt Damon under finansieringa av filmen tilrådde prosjektet, var enormt viktig. Det finst ikkje noko filminstitutt å søkje pengar frå i USA, seier Schei.

I «Livet på spel» set filmskaparen saman ei gruppe barn frå Portland i Oregon. Felles for dei alle er at dei bruker utruleg mykje tid med mobilen i handa og med blikket festa mot PC-skjermen.

Det overraska Tonje Schei at svært få av dei hadde vore ute i den flotte naturen som nærmast ligg rett utanfor døra. Derfor tok ho dei med på skogstur med overnatting.

Barna var ikkje typiske «inner city kids», som dei blir kalla i USA. – Oregon er vel om lag den grønaste staden du finn i USA. Men det var viktig for oss at barna representerte eit gjennomsnitt, og desse var mellom 13 og 15 år. Dei fleste hadde ikkje vore i skogen eller bada i ei elv nokon gong, seier ho.

SakTekSTer

Sakna dei 500 vennene sine Det dei fann, var at trass i fellesskapen følte fleire av ungdommane seg åleine i teltgruppa. Dei 500 vennene som dei hadde via nettet, var ikkje tilgjengelege. Det å vere borte frå telefonen og tekstmeldingane fann fleire svært vanskeleg. Samtidig var det nokre som blomstra opp og fekk tilbake glimtet i auget.

– Du kan ikkje sove ute i eit dataspel, seier ein av gutane i filmen entusiastisk.

Tonje Schei er klar over at tilstandane her heime kanskje ikkje er på same nivå som dei ho fann. Samtidig er Noreg lenger framme på til dømes bruk av mobil. Og forholda endrar seg raskt.

– I USA snakka eg med lærarar som fortalde at barna frå tidleg alder ikkje visste korleis dei skulle leike fritt. Dei måtte verkeleg jobbe for å setje barna i gang med leik.

Samtidig såg eg at mange leikte det dei såg på TV. Barn ser det same igjen og igjen. Når eg har reist rundt i Noreg, har eg sett det same her, seier Schei.

Ho vil ikkje leggje skulda på foreldra, men meiner mangelen på tilgang på fri leik er samansett av fleire faktorar.

– Det er også eit samfunnsproblem. Det handlar om byplanlegging og det at kvardagen til barna i dag er så planlagd. Radien der barn kan bevege seg fritt, er blitt

19

20

Saga lesebok

svært innsnevra. Mange foreldre finn det òg tryggare at barna er inne, for då veit dei kvar dei er. Men kva dei finn på nettet eller speler av spel, har dei ikkje peiling på, seier ho.

Ser mest på TV I dag er det å sjå TV den aktiviteten barn i Noreg og USA gjer mest av i løpet av eit døgn.

Norske 15-åringar er meir stillesitjande enn aldersgruppa 65–85 år.

Og frå 2011 til 2012 auka tida vi bruker på nettet kvar dag, frå 86 til 95 minutt. 51 prosent av norske 10- og 11-åringar opererte i 2011 sin eigen smarttelefon.

For ikkje å snakke om oss foreldre, som stadig vekk forsvinn inn i telefonen, berre for å svare på ein SMS eller sjekke e-posten.

– Eg har laga ein film om temaet, men er sjølv ganske avhengig av iPhonen min. Eg har òg teke meg i å jobbe via den i det som eigentleg skulle vere familietid, seier Tonje Schei.

«Livet på spel» er blitt brukt i undervisninga i skulen både i Oregon og Maine. Filmen blir òg brukt i kampen for å redde og ta vare på grøne område som kan brukast til leik for barn.

Omsett til nynorsk av forlaget

Leseoppdrag 1

Les intervjuet om dokumentarfilmen Livet på spill.

2 Kven er den norske eksperten som er intervjua i filmen?

3 Kva heiter den kjende amerikanske skodespelaren som støttar filmen?

4 Kva var det Tonje Schei gjorde for å finne ut korleis ungdommane greidde seg utan tilgang til nettet?

5 Korleis opplevde ungdommane dette?

Skriveoppdrag 1

Reflekter over korleis det vil vere ikkje å ha tilgang til Internett, mobiltelefon eller pc i ei veke. Kva vil skje? Kva vil du gjere? Skriv ein tekst om korleis du opplever det.

2 Bruk ulike kjelder til å finne informasjon om Tonje Scheis film Drone og bruk av dronar i krig og til andre formål. Skriv ein tekst der du informerer om bruk av dronar til ulike formål.

SakTekSTer

 Nyhetsartikkel Nedenfor kan du lese en artikkel fra avisa Gjengangeren, som er ei lokalavis i Horten kommune i Vestfold. Artikkelen handler om et gutteopprør som fant sted på Bastø skolehjem 20. mai 1915.

Militære til assistance Torsdag aften rømte 4 gutter fra Bastø skolehjem. De tilbragte natten i det frie, men gik tidlig igaar morges ind i et av hjemmene. Her ble de hentet av lærere og gik saa til sine hjem. Bestyreren hadde git ordre til, at de skulde arresteres; men dette var ved en misforstaaelse ikke gjort. Igaar morges stillet de sammen med de andre gutter, men da de skulde gaa til arbeide, negtet de, og de tok helt kommandoen fra lærerne. 30–40 gutter sluttet seg til dem.

Lærerne maatte da ved 3-tiden rekvirere politiassistance, og 3 konstabler satte over. Guttene hadde da samlet sig ved kirkebygningen og var bevæbnet med sten, økser, hammere, hakker, kniver og kroketkøller. Det gik rygter om, at de ogsaa hadde skaffet sig skytevaaben. Politifolkene ble mottatt med stenkast, men kom dog helt ind paa dem og følte at tale dem tilrette. Andet hadde de heller ikke at gjøre; for de var praktisk talt ubevæbnet. Imidlertid fik en av konstablene et fait af en kniv over haanden og en fik kølleslag mellem skuldrene, mens en av lærerne fik en sten i ansigtet.

De maatte trække sig tilbake, og guttene drev dem og lærerne nedover mot bryggen.

Her stod de, da politiassistenten, som hadde faat en torpedobaat til hjælp, kom.

Torpedobaaten skjøt to skarpe flammeskud, og da sprang guttene sin vei. De ropte «til laaven». Fra torpedobaaten sprang kapteinerne Nielsen og Bergersen med skarpladte revolvere og fire gaster med skarpladte gevær opover saa fort som mulig for at hindre ildspaasættelse. Desværre kom de forsent.

21

22

Saga lesebok

Gutterne hadde gjort indbrudd hos en lærer og stjaalet fyrstikker og cigarer. De røkte alle inheftelig og sprang til laaven, hvor de satte ild paa. I det tørre høi tok ilden fat, og snart stod hele laavebygningen i lys lue. I første etage var rum for husdyrene og derfor maatte al kraft sættes paa at faa disse ut, saa forfølgelsen av gutterne maatte utstaa. Det lykkedes at bringe baade kjør og hester og griser ut. De blev sluppet i skogen.

Gutterne hadde set sit snit til at faa kuttet telefonledningen. Den blev dog i en fart repareret.

Der kom 20 mand fra panserskibet «Norge» under kommando av kaptein Hegstad, og man gik igang med at søke ildens videre utbredelse hindret. Det lykkedes efter store anstrengelser. Skogen var flere steder antændt, antagelig av gnister fra fjøset; (Enkelte mente, at ilden paa skogen ogsaa var paasat av gutterne) men den ble fort slukket.

Laaven brændte helt ned. 1ste etage var av en mur, men 2den av træ, liksaa et tilstøtende skur, hvor landbruksredskaperne opbevaredes.

De strøk med. Endel av de gutter som ikke deltok i optøierne, var med paa redningsarbeidet. Imidlertid foretok kapteinerne Nielsen og Bergersen sammen med en gast et streiftog indover skogen. De avfyrte endel flammeskud og drev gutteflokken foran sig til øens sydligste punkt. Allerede ved skogens begyndelse hadde man faat tak i to, som sat paa utkik og gav plystresignaler til sine kamerater. Paa et lite nes paa sydsiden hadde der samlet sig 24–26 gutter, da et par skarpe skud suste over hoderne paa dem, og kommandoen «hænderne i veiret» lød.

De fleste strak straks hænderne op, et nyt skud fik efternølerne til at gjøre det samme, og mens kaptein Nilensel og en orlogsgast stod med vaapen rettet mot flokken, undersøkte kaptein Bergersen hver enkelt og fratok dem ethvert vaapen. En av dem ytret ønske om, at kaptein Bergersen skulde kysse ham på det sted, der ryggen mister sit ærlige navn; men forresten fant de sig i skjæbnen. Under kommando kom gutterne marsjerende paa to geleder tilbake. De blev alle sat i arrest. Lederne var tidligere sat i arrest. Det var N.B. og A.J. (Gjengangeren brukte her guttenes fulle navn, red. anm.)

Fra de panserskibe som i øieblikket er her, blev det sendt 100 mand. Disse fik i opdrag i linie at gaa gjennem skogen fra nord til syd for at fakke de resterende 6 gutter, som fremdeles var paa frifot. Kadetterne kom og deltog i eftersøgelsen, og politimesteren kom personlig tilstede. Da man tænkte sig muligheten av, at gutterne kunne komme sig helt væk fra øen, gik en torpedobaat og 2 undervandsbaater i flere timer rundt øen, likesom to hydroaeroplaner kredset rundt den.

SakTekSTer

Idet vi igaar aftes drog fra Bastø hadde en gast fakket en av guttene. Bestyreren av skolehjemmet var paa forretningsreise i Kristiania. Han reiste ind torsdag. Da var alt rolig, intet tydet paa, at her var noget planlagt. Vi talte med bestyreren som da han hadde faat melding om de 4 gutters rømning, straks han hadde reist hjem. Han fortalte at hjemmet nylig hadde faat en tatergutt, og han antog, at denne var hovedmannen, hvad han allerede hadde faat bekræftet av lærere.

Mot denne gutts indsættelse paa hjemmet hadde bestyreren forgjæves protesteret.

Da bestyreren reiste var alt rolig, 17de mai hadde man feiret, og gutterne hadde satt pris paa de præmier, de ved den anledning i kappestrid hadde vunnet. Derfor kom dette saa overraskende pludselig. Som det vil erindres, brændte ogsaa laavebygningen ned 18de august 1913, dengang var ogsaa ilden paasat. Bestyreren forhørte igaar aftes gutterne, en for en. Herunder kom det frem, at det var N.B. som hadde sat paa laaven til trods de andre gutters protest.

De mindedes branden for 1½ aar siden. Inat har det gaat militærvakt utenfor det lokale, hvor gutterne sat i arrest. I løpet av aftenen fik man fat i 4 til, av de oprørte gutter. Kun en liten gut savnedes, da det var mørkt. Han har ikke mat, saa lenge varer ikke hans frihet.

De tre hovedmænd sitter fremdeles arrestert på Bastø. Hvorvidt de vil bli overflyttet til fængselet her i byen er endnu paa det uvisse. Iformiddag er det militære vagthold indratt.

Leseoppdrag 1

Les artikkelen.

2 Hvordan hadde guttene fått tak i fyrstikkene de brukte til å starte brannen med?

3 Hva var navnet på skipet som ble satt inn for å bekjempe opprøret?

4 Hvem mener dere initialene N.B. og A.J. står for?

5 På hvilken måte synes dere beskrivelsen av opprøret i artikkelen stemmer med beskrivelsen i filmen Kongen av Bastøy? Diskuter i klassen.

Skriveoppdrag Bastøy skolehjem ble senere gjort om til fengsel og er fortsatt i drift. Fengselet er det største lavsikkerhetsfengselet i Norge.

Tenk deg at du har en vennskapsklasse i utlandet som har sett filmen Kongen av Bastøy. Du ønsker å fortelle mer om forholdene på Bastøy. Lag en informasjonsbrosjyre.

23

24

Saga lesebok

SakTekSTer

 Kåseri Are Kalvø (f. 1969) er ein norsk forfattar, humorist og satirikar. Han har skrive mange humorbøker for vaksne og er ein kjend kåsør. Frå 1993 til 2009 arbeidde han i NRK P2. Nedanfor kan du lese tankane hans om kva eit kåseri er.

Kåseri om kåseriet I dette kåseriet skal eg ta for meg kåseriets historiske rolle, spesielt kåseriets politiske sprengkraft i turbulente tider, kåseriets oppgåve som normleverandør i eit fragmentarisk postindustrielt samfunn, og kåseriets utfordringar i det nye tusenåret.

Og la oss begynne med å spørje: Kva er ein kåsør?

Ein kåsør er ein person som grip tak i ei dagligdags eller aktuell hending og bruker denne til å seie noko om samfunnet vårt og måten vi lever på. På mange måtar liknar altså ein kåsør på ein prest, berre at kåsørar som regel er litt mindre opptatt av sex.

Kåsøren er også gjerne innom litt andre emne enn ein prest. Ein prest kan begynne med å snakke om eit leikande barn han har sett på vegen til kirka, og så streife innom nærliggande emne, slik som kjernefamilien, oppløysingstendensar i samfunnet og kanskje ein liten grasshoppesverm.

Ein kåsør kan begynne med å snakke om ein stein han har sett utanfor vinduet på skrivestua si, streife innom nærliggande emne som skuledagane, bustadprisane, rentenvået, fotballandslaget, statsministeren og forfallet i tabloidpressa, før han etter tre og eit halvt minutt konkluderer med at alt var betre før.

Ein kåsør skal også gjerne vere litt morosam når han seier noko om samfunnet vårt og måten vi lever på. På den måten liknar ein kåsør ganske mykje på ein standupkomikar, berre at kåsørar som regel er litt mindre opptatt av sex.

Ein kåsør er med andre ord ei slags blanding av ein morosam prest og ein sittande standupkomikar.

Men sjølv om ein kåsør helst skal vere litt vittig, så må ikkje ein kåsør forvekslast med ein morosam person. Ein verkeleg morosam person kan stå midt i ein samtale og heilt spontant seie noko vittig og rammande. Ein kåsør må først dra heim att, sette over kaffien, stire ut av vinduet i eit par timar, klø seg i nakken og slå opp i ei bok om talekunst

25

26

Saga lesebok

Ordforklaringer

av Ivar Eskeland, før han klarer å formulere noko vittig og rammande

Ivar Eskeland (1927–2005):

som han så kan sette seg ned og lese i eit radiostudio der han slepp å

kjent som kåsør i NRK

bekymre seg for at nokon kan komme til å svare han.

normleverandør: en som kan påvirke hva et samfunn eller en gruppe skal mene er riktig

Ein kåsør er altså ein langsam og feig sittande standupkomikar som snakkar som ein prest.

og galt postindustrielt samfunn: et samfunn der industri og produksjon av varer ikke lenger dominerer

Så sprekt og festlig som dette høyrest ut, så er det ikkje rart kåseriet har overlevd i norsk radio i tretti år.

I dette kåseriet skulle eg ha tatt for meg kåseriets historiske rolle, spesielt kåseriets politiske sprengkraft i turbulente tider, kåseriets oppgåve som normleverandør i eit fragmentarisk postindustrielt

samfunn, og kåseriets utfordringar i det nye tusenåret.

Men eg har snakka meg vekk, slik ein god kåsør skal gjere. Da er det berre konklusjonen som står att: Alt var betre før.

Leseoppdrag 1

Les teksten «Kåseri om kåseriet».

2 Finn døme i teksten på at dette er eit kåseri.

Skriveoppdrag 1

Skriv eit kåseri om noko som har hendt deg, eller som har interessert deg den siste veka.

2 Les inn kåseriet på ei lydfil.

3 Publiser gjerne kåseriet på nettavisa til skulen.

SakTekSTer

 Essay Kjersti Osa er lærar og rådgivar ved Bergen private gymnas. Nedanfor kan du lese eit essay der ho skildrar kva folk er redde for, og kva dei trur om framtida.

Ei historie om edderkoppar og meininga med livet Det byrjar å skumra, og eg er heilt åleine på ein aude veg inne i skogen. Mørket sig på, alt vert svart. Ei ugle hyler. Eg er redd. Mørket er ein av dei mange tinga eg er redd for, og så er eg redd for edderkoppar, hestar, store høgder, sinte hundar osb. Lista over ting eg er redd, kunne ha vore uendeleg lang. Ikkje det at eg trur eg er noka større pyse enn andre, men me kunne vel alle skriva ei uendeleg lang liste over ting me er redde.

Ikkje alle vil vedgå at dei er redde. Dei er redde for å vera redd. Me har nok alle opplevt å dra dyna over hovudet med tårer i augene, mens ein er heilt sikker på at det er folk i kjellaren og troll på loftet.

Ein kan òg vera redd for å døy, redd for å få kreft, redd for aids, redd for farlege strålar, redd for sola og redd for månen.

«Ungdomen har ingenting å klaga over, me har sydd puter under armane deira lenge nok no,» seier mange. Ja då, me har pengar og me har mat – no. Men har me ei framtid?

Foreldra våre hadde det, dei kunne sjå fram til eit arbeid, dei trong ikkje uendeleg mange års utdanning for å få eit arbeid. Dei fleste fekk jobb, og dei hadde ei framtid!

Det ser svartare ut no, arbeidsløysa stig, og mange unge Odilon Redon (1840–1916):

står utan jobb. Dei som ikkje får jobb,

Den smilende edderkoppen,

føler seg ubrukelege, føler ingen

ca. 1881

treng dei. Eg har lyst å ta med eit

27

28

Saga lesebok

utdrag frå ein song som er har høyrt: «Æ ligg å kjenne tia tar mæ, sekundan spise bita av mæ, æ drømt at æ va 15 år å visst ka æ vil bli.» Songen heiter «365 fri», og handlar om ein som er arbeidslaus, og hans tankar.

Av og til er det forståeleg at folk gjev opp, at dei ikkje ser nokon vits i å leva lenger, at dei føler samfunnet forventar for mykje av dei. Der er forståeleg at dei er redde. Men det er synd å tenkja på at unge menneske ser så liten vits i å leva, at dei gjer slutt på sitt eige liv.

Er livet så lite verdt? Nei, eg trur ikkje det. Eg trur ikkje me hadde fått livet om det ikkje hadde nokon verdi. Det er ei meining med alt, og då trur eg òg livet har ei meining.

Men kva slags meining, er det ofte vanskeleg å finna ut av.

Folk treng støtte, folk treng kontakt, folk treng venner. Det gjer me alle, også dei som ikkje viser det, dei treng det kan hende mest av alle.

Samfunnet no krev mykje av folk, ver sånn, og for all del: ikkje ver deg sjølv! Dei som ikkje gjer som vi, er det ikke plass til her! Ten mest pengar, bygg finast hus, køyr finast bil.

Du skaffar deg kanskje lungekreft eller hjarteinfarkt før du er 40. Kanskje begge delar.

Ver egoist, ver perfekt, og for all del – ikkje vis du er redd!

Men likevel: Eg er redd.

Leseoppdrag 1

Les essayet «Ei historie om edderkoppar og meininga med livet».

2 Finn kjenneteikn i teksten på at dette er eit essay. Gi døme.

3 Kva meiner du er temaet i teksten?

Skriveoppdrag Tittelen på essayet er «Ei historie om edderkoppar og meininga med livet». Skriv ein tekst der du reflekterer over kvifor forfattaren har gitt essayet denne tittelen.

SakTekSTer

 Intervju Stig Nøra (f. 1972) er en norsk skribent. Han har bakgrunn som journalist og på nettstedet forskning.no har han skrevet forskningsartikler for Norges Handelshøyskole og Høgskolen i Oslo og Akershus.

Nedenfor kan du lese et intervju om kebabnorsk, som Stig Nøra har skrevet, og som er publisert på forskning.no. Deler av intervjuet står også på side 89 i Saga. Grunnbok 10.

Misliker kebabnorsk Kebabnorsk var engang et uttrykk for språklig kreativitet – i dag er det forbundet med dårlig norsk.

Løh, kæbe, schmø, schpaa. Minoritetsungdom leker fortsatt med det norske språket, men kjenner seg ikke igjen i begrepet kebabnorsk.

De liker ikke å bli pådyttet et begrep utenfra, et begrep som i så stor grad har blitt formet av media.

Det går frem av en undersøkelse blant ungdom mellom 15–21 år i Oslo-området, hvor en tredjedel har norsk bakgrunn og to tredjedeler har minoritetsbakgrunn.

– Da begrepet kebabnorsk oppsto på midten 1990-tallet var det assosiert med kreativitet og språklig nyskaping. I dag er det forbundet med dårlig norsk.

Det sier Finn Aarsæther, førsteamanuensis ved Høgskolen i Oslo og Akershus (HiOA), og en av dem som står bak

Ordforklaring

undersøkelsen blant Oslo-ungdommen.

stigmatisere: sette et

– Begrepet har blitt direkte stigmatiserende, sier han.

negativt stempel på noen

Nyskapere Kebabnorsk er et såkalt multietnisk ungdomsspråk, som det heter på fagspråket, og beskriver et språk som har mange låneord frå andre språk.

Noen av de fremste språklige nyskaperne og stilistene i multietniske ungdomsspråk finner man i hip-hop-musikken, en musikkstil som står sterkt i disse ungdomsmiljøene.

– Hip-hop-musikk er en viktig arena for språklig nyskaping. Hip-hoperne prøver

29

30

Saga lesebok

hele tiden ut nye språklige vokabular, sier Jan Sverre Knudsen, som er HiO-professor og forsker på forholdet mellom musikk og språk.

– Hip-hoperne misliker også begrepet kebabnorsk. De foretrekker gatenorsk eller asfaltnorsk, sier Knudsen.

Ironiserer over kebabnorsk Knudsen har analysert tekster av den norske hip-hop-gruppen Minoritet1. Kreativ lek med språk i form av ironi, sarkasme, ordspill og dobbeltbetydninger står sentralt i gruppens tekster.

De ironiserer over og kommenterer «det norske». I låten «Vi lever en gang» ironiserer de også over betegnelsen kebabnorsk: Jeg er gutten som chiller’n og alltid tar det med ro viser en finger og sier «fuck you» driter rett opp på norsken, jeg rapper på Norsk 2 så sett deg ned og chill, kebab shit det er jeg som får det til leker med ord som det var et rapspill «Norsk 2» sikter til norsk som andrespråk, som tidligere var et fagtilbud i skolen.

– Teksten antyder på den ene siden at ungdommene har følt det stigmatiserende å ha norsk 2. Samtidig demonstrerer teksten at de tar kontroll over begrepet ved å bruke det som en ironisk, og utvilsomt humoristisk, betegnelse på sitt eget hip-hop-språk, sier Knudsen.

Han påpeker at språk ofte er tema i norske hip-hop-tekster. Det kan skyldes at disse miljøene blir utfordret på språk hele tiden, og det øker bevisstheten om egen identitet og språk, mener han.

SakTekSTer

Innlegg i språkdebatten Finn Aarsæther poengterer at slike tekster også er innlegg i den pågående språkdebatten om språklig forfall som foregår på kronikksidene i landets aviser.

– Disse ungdomsmiljøene skriver ikke kronikker. De tar til motmæle på sitt eget språk, hip-hopen. Her avviser de beskyldningen om at de ikke kan snakke riktig norsk, sier han.

Bevisst på språk – Det er en misforståelse at ungdom som bruker et multietnisk ungdomsspråk, ikke kan snakke godt norsk. Det dreier seg ikke om mangel på språkforståelse, men om et språklig uttrykk som brukes i visse sammenhenger, sier Aarsæther.

– De snakker ikke slik fordi de ikke vet bedre. Snarere tvert imot. De er veldig bevisst på hva de gjør.

Forskerne er opptatt av at disse språklige nyskapingene må betraktes som et ressursfenomen, og ikke som et resultat av dårlige språkkunnskaper.

I Wergelands fotspor En av informantene i undersøkelsen, som også er hip-hoper, sier de gjør som Wergeland, «Vi gjør noe nytt med språket.»

Undersøkelsen viser at ungdommene bruker et multietnisk ungdomsspråk når det er formålstjenlig. De skifter språkstil etter hvor de er.

De ville ikke finne på å snakke slik i et jobbintervju. Heller ikke med forskerne snakker de på denne måten, men som regel bare seg selv imellom.

31

32

Saga lesebok

Ulike identiteter Ungdommene bruker et multietnisk språk for å uttrykke en rekke sosiale identiteter som er knyttet til storbyen. Østkantungdom kan bruke språket for å vise at de kommer fra østkanten. De bruker det også for å understreke at de kommer fra en minoritet, eller for å vise at de kommer fra Bjølsen, Holmlia eller andre lokale steder i storbyen.

– Vi har snakket med østkantjenter med helnorsk bakgrunn som snakker «wollah» for å distansere seg fra vestkantjenter, sier Aarsæther.

Disse språklige nyskapingene har allerede påvirket norsk språk i ordforrådet til osloungdom, påpeker forskerne, men det gjenstår å se om disse ungdomsmiljøene tar denne måten å snakke på med seg inn i voksenlivet.

Leseoppdrag 1

Les intervjuet «Misliker kebabnorsk».

2 Når oppsto begrepet kebabnorsk?

3 Hvorfor liker ikke minoritetsungdom begrepet kebabanorsk?

4 Førsteamanuensis Finn Aarsæther sier i intervjuet at begrepet kebabnorsk er blitt stigmatiserende. Hva vil det si?

5 Hva er det forskerne sier at minoritetsungdom vil uttrykke gjennom å bruke kebabnorsk?

Skriveoppdrag I denne artikkelen har du lest om kebabnorsk. På side 45 kan du lese et utdrag fra romanen Ett öga rött, av Jonas Hassen Khemiri. I denne romanen brukes såkalt rinkebysvensk. Bruk flere kilder for å finne ord og uttrykk på kebebanorsk og rinkebysvensk som betyr det samme. Lag en tabell.

SakTekSTer

 Tale Hadia Tajik (f. 1983) er ein norsk-pakistansk journalist og jurist. Ho er politikar for Arbeidarpartiet og var frå 2012 til 2013 kulturminister i regjeringa til Jens Stoltenberg. Talen nedanfor heldt ho 2. januar 2013 ved opninga av Språkåret.

Tale ved opning av Språkåret 2013 Kjære alle saman Kjære teatersjefar, lokalavisredaktørar, norsklærarar, bibliotekarar, mållagsungdom, forfattarar, nynorskforkjemparar, språkrådstilsette, universitetsdirektørar, tillitsvalde, sametingsrepresentantar, kommunetilsette, forleggarar og alle de andre som sit her i kveld.

Eg vil takke kvar og ein av dykk.

For det de gjer for språket.

For det de med hjelp av språket gjer for mange menneske kvar einaste dag.

Og for det de dermed gjer for demokratiet.

Demokratiets grunnlag er at menneske deltek.

Skal ein delta, må ein forstå.

Og for å forstå, må ein meistre språket.

Nokon forstår ikkje fordi dei ikkje har lært seg korleis du snakkar.

Andre forstår deg ikkje fordi dei ikkje kan høyre.

Og nokre gonger vil vi rett og slett ikkje forstå.

Lise er ni år og bur saman med familien sin i ein middels stor norsk by.

Lise er flink på skulen og elskar å lese.

Men heime er vegen kortare til fjernsynet enn til bokhylla.

Ein dag tar læraren med Lise og resten av klassa til biblioteket i byen.

Lise går smilande rundt mellom hyllene.

Så spør ein bibliotekar om ho ser etter noko spesielt.

Han lurer på kva for bøker ho liker best.

Og finn bøker Lise ikkje har sett før.

33

34

Saga lesebok

Neste veke kjem Lise att til biblioteket aleine.

Og låner endå fleire bøker.

Femten år seinare gjev Lise ut sin fyrste roman.

Ahmed er 12 år og kom til Noreg for fem år sidan saman med mor og tre sysken frå Somalia.

Han har heldigvis fått seg vener i det nye landet sitt.

Ahmed snakkar slang. Kebabnorsk.

Ein lett slentrande variant av norsk, arabisk, punjabi, spansk og andre meir eller mindre tilfeldig utvalde språk.

Ahmed er både mektig og fattig på ord.

Med sitt eksotiske språk glir han godt inn i venegjengen.

Men skuletimane glepp han taket om.

Heilt til norsklæraren hans klarer å plukke av han dei skeive uttalane og utstyre han med dei orda han treng for å uttrykkje seg – på norsk.

Morten er førti år, bur i Oslo og har mislikt nynorsk så lenge han kan hugse.

Då han gjekk på vidaregåande, var nynorsken den einaste kjipe trearen i eit vitnemål fullt av femmarar og seksarar.

Morten meiner nynorsk fører til unødig forvirring og motvilje mot språk.

Morten fekk ein billett til Det Norske Teatret i gåve av mor si.

Han takka motvillig ja og vart med ho.

Morten har høge skuldrer og hengeleppe idet lyset blir sløkt og teppet går opp.

Men det tar ikkje mange minutt før Morten gløymer korleis skodespelarane snakkar.

Stykket er så fascinerande at Morten går ut frå teateret ein fordom lettare.

Språket har makt til å seie: Du er ute.

Og du er inne.

Me kan snakke og bli funne for lette.

Men tunga kan òg leggjast på vektskåla.

Språk kan overdøyve, men òg opne både øyre og dører.

Språket kan dele og splitte.

Men det er òg språket som limer eit samfunn saman.

SakTekSTer

Språk set oss i stand til å velje.

Ikkje berre blant politiske parti.

Men og blant handlingar.

Set handling bak orda dine, vert det sagt.

Vi politikarar høyrer dette spesielt ofte.

Men ord kan òg i høgaste grad vere handling.

I år er Språkåret.

I år skal vi ynskje velkomen, snakke kvarandre varme og prate om laust og fast.

Vi skal lytte, spørje, svare, undre, meine, hevde og tørre.

Vi skal debattere, diskutere, fabulere, svare, begeistre og sannsynlegvis vil nokre òg komme til å spikke nokre fliser.

Men fyrst og aller fremst skal me gjere to ting: Vi skal snakke så folk forstår.

Og vi skal seie det med eigne ord.

Takk til alle som har gjort og kjem til å gjere språkåret mogleg.

Med dette erklærer eg språkåret 2013 for opna.

Leseoppdrag 1

Les talen «Tale ved opning av Språkåret 2013».

2 Kven er det Hadia Tajik vender seg til i denne talen?

3 Kva er det Hadia Tajik vil seie oss med talen?

4 På kva måte kjem samanhengen mellom demokrati og språk fram?

5 Finn døme på retoriske verkemiddel i talen.

Skriveoppdrag 1

Bruk talen som eksempeltekst og skriv ein tale om eit tema du er oppteken av.

2 Skriv talen din om til eit femradersdikt.

35

Saga 10 Lesebok_for-og baksats.indd 1

05.05.15 16.32

Saga 10 Lesebok_for-og baksats.indd 2

05.05.15 16.32

lesebok 10

– norsk for ungdomstrinnet

Marit Jensen • Johannes Groseth

Sagaserien gir deg • få komponenter • en ytterligere styrking av grunnleggende ferdigheter • kronologisk litteraturhistorie • ryddige og brukervennlige bøker • fokus på flere teksttyper • mer sakprosa • flere norske og nordiske tekster • enda flere og bedre oppgaver

SAGA lesebok 10

Sagaserien består av • ei grunnbok per trinn • ei fellesspråklig lesebok per trinn som følger strukturen i grunnboka. Leseboka inneholder også oppgaver • grammatikk- og rettskrivingsbok som følger eleven gjennom hele ungdomsskolen • lærerveiledning på nettet og i papirutgave • fyldig nettressurs • digital bok som kan benyttes på interaktive tavler, pc og nettbrett Sagaserien bygger på læreverket Fra saga til CD og er revidert etter justert læreplan i 2013.

ISBN 978-82-11-01557-0

,!7II2B1-abffha! www.fagbokforlaget.no

fellesspråklig utgave

Marit Jensen • Johannes Groseth

Norsk for ungdomstrinnet