aλive #003

# 003 OKΤ 2013 π ε ρ ί ε υ ε ξ ί α ς

• ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Σε έξαρση η νόσος

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Νέες τεχνικές φέρνουν επανάσταση

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Μεγάλο «αγκάθι» για τη δημόσια υγεία

ΠΙΛΑΤΕΣ Η τέλεια «γλυπτική σώματος»

ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ Καταπολεμήστε εύκολα τα συμπτώματα

ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΥΓΕΙΑΣ Πολλαπλά προγράμματα για κάθε ανάγκη

EDITORIALΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

CEO: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΥΖΟΥΝΗΣ ouzounis.k@ethosmedia.eu ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: ΧΡΥΣΑ ΠΑΝΤΑΖΗ pantazi.c@ethosmedia.eu ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - CREATIVΕ: ΘΕΟΔΟΣΙΑ ΜΑΡΟΥΤΣΗ theodosia.maroutsi@gmail.com

6 Διαβήτης Ασπίδα για τις υπογλυκαιμίες οι νέες θεραπείες 10 Οστεοπόρωση Πως θα την αποφύγετε με σωστό τρόπο ζωής 14 Εξωσωματική γονιμοποίηση Νέες τεχνικές δίνουν ελπίδες σε άτεκνους γονείς 20 Καρκίνος του μαστού Αποτελεσματική αντιμετώπιση με έγκαιρη πρόληψη 22 Ατυχήματα με παιδιά Κίνδυνοι που παραμονεύουν στο σπίτι 24 Πιλάτες Δοκιμάστε τη «γλυπτική σώματος» 26 Οδήγηση στη βροχή Συμβουλές για να μην «γλυστρίσετε» 27 Ιπποφαές Ένα θαυμαστό προϊόν της φύσης με μεγάλη ιστορία 28 Πρϊόντα ευεξίας και υγείας

Διανομή

30 Ασφάλιση Υγείας Πως θα επιλέξετε το σωστό πρόγραμμα για τις ανάγκες σας

Νέα όπλα για την προστασία της υγείας To ζήτημα της εξάπλωσης του διαβήτη επισημαίνεται, για άλλη μια φορά, μέσω της επικείμενης «Παγκόσμιας Μέρας», για την ευαισθητοποίηση απέναντι στη νόσο. Ειδικά, όσον αφορά στη χώρα μας, οι ειδικοί αναφέρουν ότι η οικονομική συγκυρία επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, καθώς οι ασθενείς δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στο υψηλό κόστος της περίθαλψης. Επιπλέον ο διαβήτης αποκτά δυναμική και στις νεότερες ηλικίες, λόγω κυρίως των κακών συνηθειών στη διατροφή και στον τρόπο ζωής. Ωστόσο, όπως αναφέρουν νέες ιατρικές ανακαλύψεις, νέα «όπλα» της επιστήμης αναλαμβάνουν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των χρονίως πασχόντων. Από την πλευρά της έρευνας έρχονται επίσης καλά νέα και για το ζήτημα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, της μεθόδου που απασχολεί αρκετά ζευγάρια τη σύγχρονη εποχή. Τριανταπέντε χρόνια μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού με εξωσωματική, τα μέσα που διαθέτουν οι ειδικοί για να βοηθήσουν τους υποψήφιους γονείς είναι εξαιρετικά πιο πλούσια και αποτελεσματικά. Και ενώ οι νέοι άνθρωποι επιδιώκουν να βελτιώσουν τη ζωή τους μέσα από τη δημιουργία οικογένειας, οι μεγαλύτεροι αισθάνονται τα συμπτώματα της παρόδου του χρόνου να τους «χτυπούν την πόρτα». Η οστεοπόρωση, που όπως δείχνουν οι έρευνες, απειλεί τους ανθρώπους κάποιας ηλικίας, μπορεί ωστόσο να καθυστερήσει ή να καταπολεμηθεί με σωστό τρόπο ζωής.

Η εφημερίδα αλive διανέμεται: • μέσω του συστήματος διακίνησης free press εφημερίδων και εντύπων της City Press Promotions, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, στα ειδικά γαλάζια στάντς.

• μέσω χειροδιανομών σε κεντρικά σημεία Αθήνας και Θεσσαλονίκης

Χ. Πανταζή

Μεταξύ των αλυσίδων καταστημάτων που φιλοξενούν την εφημερίδα περιλαμβάνονται: Γρηγόρης Μικρογεύματα • Φούρνος Βενέτη • Praktiker • Super Market Carrefour • Costa Coffee • Polis Park • Βαρδαβάς Οπτικά • Δωδώνη • Απολλώνιον Bakery • Flocafe • Επιλεγμένα Νοσοκομεία και κεντρικά Φαρμακεία

Ιδιοκτησία: ETHOS MEDIA S.A. Θεσσαλίας 29, 174 56 Άλιμος • T: 210 9984950 • Φ: 210 9984953 • E: info@alivemag.gr • www.alivemag.gr • www.ethosmedia.eu

2

 Οκτώβριος 2013

ΣΥΝΤΑΞΗ: AΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ svolou.a@ethosmedia.eu ΒΙΚΥ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ gerasimou.v@ethosmedia.eu ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Θεόδωρος Αναγνωστόπουλος Shutterstock ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΡΟΓΓΙΤΗΣ drogitis.d@ethosmedia.eu ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΛΙΤΣΙΩΤΗΣ melitsiotis.g@ethosmedia.eu ΛΩΡΕΤΤΑ ΜΠΟΥΡΑ boura.l@ethosmedia.eu ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΡΟΠΟΔΗ ropodi.d@ethosmedia.eu Marketing-Επικοινωνία & δημόσιες σχέσεις: Αθηνά Φραδέλου fradelou.a@ethosmedia.eu Σοφία-Αφροδίτη Βουλγαράκη voulgaraki.s@ethosmedia.eu ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ & ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΛΒΑΡΛΗΣ salvarlis.k@ethosmedia.eu ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ: Νατάσσα Λαζαράκου lazarakou.n@ethosmedia.eu Εκτύπωση : IRIS ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ Α.Ε.Β.Ε. * Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης, ή μέρος αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Όλα όσα αναφέρονται στην παρούσα έκδοση προέρχονται από δημοσιογραφικές πληροφορίες και απόψεις ειδικών επιστημόνων. Η διεύθυνση του περιοδικού δεν φέρει ευθύνη και δεν υιοθετεί απαραίτητα τις απόψεις τους. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε προϊόν διαφημίζεται άμεσα ή έμμεσα στην εφημερίδα ή ακολουθήσετε τις συμβουλές των ειδικών, συμβουλευθείτε πρώτα το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας.

e-edition

4 Νέα Ειδήσεις από το χώρο της υγείας και της ευεξίας

Εγγραφείτε στο www.alivemag.gr για να παραλαμβάνετε την εφημερίδα Aλive στον υπολογιστή σας μέσω e-mail Κυκλοφορία: 30.000+ φύλλα έντυπα και ηλεκτρονικά

final_ktx_24X30_28.7.out.pdf

2

28/6/13

2:00 µ.µ.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

3

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Eιδήσεις

Εξαπλώνονται τα κρούσματα της «Nomophobia» ασθένειας, που πλήττει κυρίως τους πολίτες των μεγάλων πόλεων και συνδέεται φυσικά με... τον φόβο αποχωρισμού από το κινητό τηλέφωνο! Η «Nomophobia», ή απλά «No mobile phone phobia», αποτελεί τη νέα απειλή για τη σύγχρονη κοινωνία, καθώς πρόκειται για μια φοβία που καταλαμβάνει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους που έχουν κυριολεκτικά συνδέσει το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής τους με τα κινητά τους τηλέφωνα. Έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου έχει αποτυπώσει τα συμπτώματα του τεχνολογικού πανικού σε τρεις πόλους: πιθανή ξαφνική απώλεια του σήματος του τηλεφώνου μας ή πιθανή αποφόρτιση της μπαταρίας του ή (το χειρότερο) πιθανή απώλεια της συσκευής. Ως ανησυχητικά σημάδια, σύμφωνα με την έρευνα, πρέπει να θεωρούνται τα εξής: Αδυναμία να κλείσουμε το κινητό μας, τάση να ελέγχουμε μανιωδώς τις ειδοποιήσεις μηνυμάτων, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και αναπάντητων κλήσεων, επιθυμία να έχουμε συνέχεια το κινητό συνδεδεμένο με τον φορτιστή για να μην αδειάσει η μπαταρία, να μην πηγαίνουμε ούτε μέχρι το μπάνιο χωρίς το κινητό μας.

Eιδήσεις Eιδήσεις Eιδήσεις Eιδήσεις

Μήπως πάσχεις κι εσύ από "Nomophobia";

4

 Οκτώβριος 2013

Θηλασμός: Καμία προστασία στην παιδική παχυσαρκία Δεν προστατεύει από την παιδική παχυσαρκία ο μητρικός θηλασμός, όπως αποδεικνύει μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική έκδοση «Journal of the American Medical Association». Στην έρευνα μελετήθηκαν παράμετροι όπως ο δείκτης μάζας σώματος, το ποσοστό σωματικού βάρους, η περιφέρεια της μέσης των παιδιών,

καθώς και το κατά πόσο ήταν υπέρβαρα ή παχύσαρκα, πραγματοποιώντας παράλληλα πλήρεις αιματολογικές εξετάσεις. Στην έρευνα συμμετείχαν 31 μαιευτήρια της Λευκορωσίας και 17.046 μητέρες που θήλαζαν τα μωρά τους, όσα γεννήθηκαν τα έτη 1996 και 1997. Οι γυναίκες χωρίστηκαν σε 2 ομάδες, με την πρώτη να ενθαρρύνεται να θηλάσει και τη δεύτερη να εφαρμόζει τη συνήθη πρακτική θηλασμού. Οι 13.879 (81,4%) μελετήθηκαν ξανά μεταξύ του 2008 και του 2010, όταν τα παιδιά είχαν κατά μέσο όρο ηλικία 11,5 ετών. Οι γυναίκες της πρώτης ομάδας είχαν θηλάσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με αυτές της δεύτερης ομάδας (43% έναντι 6% αποκλειστικός θηλασμός στους 3 μήνες και 7,9% έναντι 0,6% στους 6 μήνες). Ωστόσο, τα παιδιά που είχαν θηλάσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα δεν παρουσίασαν μικρότερα ποσοστά παχυσαρκίας.

"Ιατρικό ορόσημο" για τη θεραπεία Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον Ως «ιατρικό ορόσημο» και «ιστορική καμπή» χαρακτηρίζεται μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα από ειδικούς, καθώς μπορεί να ανοίξει για πρώτη φορά τον δρόμο για την ανάπτυξη ενός χαπιού που θα θεραπεύει τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως το Πάρκινσον. Η σχετική έρευνα, μολονότι πραγματοποιήθηκε με επιτυχία σε ποντίκια, βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο και είναι πιθανόν να χρειαστεί τουλάχιστον μια 10ετία μέχρι να υπάρξει κάποιο νέο φάρμακο. Ωστόσο, παρά τις όποιες επιφυλάξεις, είναι η πρώτη φορά που μια χημική ουσία που λαμ-

βάνεται από το στόμα μπορεί να φθάνει στον εγκέφαλο και να σταματά πλήρως μια νευροεκφυλιστική πάθηση. Οι ερευνητές της Μονάδας Τοξικολογίας του Συμβουλίου Ιατρικών Ερευνών (MRC) της Βρετανίας, με επικεφαλής την καθηγήτρια Τζιοβάνα Μαλούτσι του πανεπιστημίου του Λέστερ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό «Science Translational Medicine», σύμφωνα με το BBC και τις βρετανικές «Γκάρντιαν» και «Ιντιπέντεντ», εστίασαν την προσοχή τους στη ρίζα όλων των νευροεκφυλιστικών παθήσεων, στις αφύσικου σχήματος πρωτεΐνες που

Στους Τζέιμς Ρόθμαν, Ράντι Σέκμαν και Τόμας Ζίντχοφ απονεμήθηκε το Νόμπελ Ιατρικής για την έρευνά τους, που αποσκοπεί στη «χαρτογράφηση» της πορείας που ακολουθούν βιοχημικοί παράγοντες - όπως ορμόνες και πρωτεΐνες - στο ανθρώπινο σώμα. «Μέσω των ανακαλύψεών τους οι Ρόθμαν, Σέκμαν και Ζίντχοφ αποκάλυψαν το εξαίσια ακριβές σύστημα ελέγχου για τη μεταφορά και την παράδοση του κυτταρικού φορτίου», αναφέρει η Επιτροπή Νόμπελ που συνεδρίασε στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας, στην ανακοίνωσή της για την απονομή του βραβείου, που συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 8 εκατ. κορωνών (περίπου 884.000 ευρώ). Για παράδειγμα, η έρευνα των τριών ρίχνει φως στο πώς η ινσουλίνη, η οποία ελέγχει το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα, παράγεται και απελευθερώνεται στο αίμα στο σωστό σημείο, τη σωστή στιγμή, ανέφερε η επιτροπή. Ο Ρόθμαν είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γέιλ. Ο Σέκμαν είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ και ο Ζίντχοφ είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ.

Σε τρεις επιστήμονες το Νόμπελ Ιατρικής 2013

Παγκόσμια Ημέρα Ψωρίασης: 29 Οκτωβρίου Μια ημέρα αφιερωμένη στην ψωρίαση, που μαστίζει το 2-3% του πληθυσμού. Μια γιορτή που φέρνει στο προσκήνιο μια ασθένεια – «ταμπού», μια νόσο με ιδιαίτερες ψυχοκοινωνικές διαστάσεις και προεκτάσεις. Το Σωματείο Υποστήριξης Ασθενών με Ψωρίαση και Ψωριασική Αρθρίτιδα «Καλυψώ» διοργανώνει εορταστικές εκδηλώσεις σε κεντρικά σημεία στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη στις 29 Οκτωβρίου 2013, από το πρωί, με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για τη μη μεταδοτικότητα της νόσου και την πληροφόρηση των ασθενών για την ανάγκη μιας συλλογικής προσπάθειας για την αποστιγματοποίηση της νόσου και τη διεκδίκηση των κοινωνικών τους δικαιωμάτων, μετατρεπόμενοι σε δέκτες του μηνύματος «Παγκόσμια πρόσβαση στη θεραπεία». Για περισσότερες πληροφορίες πλοηγηθείτε στο www.kalipso.gr ή καλέστε στο 210 7212002.

προσκολλώνται μεταξύ τους και σχηματίζουν συσσωματώσεις (πλάκες) στον εγκέφαλο, με συνέπεια τον θάνατο των νευρικών κυττάρων. Το φάρμακο δοκιμάστηκε σε ποντίκια με τη «νόσο των πριονίων». Πέντε εβδομάδες μετά τη θεραπεία, τα πειραματόζωα δεν εμφάνιζαν συμπτώματα όπως απώλεια μνήμης και μειωμένα αντανακλαστικά. Επίσης, έζησαν περισσότερο από άλλα ποντίκια με την ασθένεια, που δεν είχαν πάρει το ίδιο πειραματικό φάρμακο με την κωδική ονομασία GSK2606414, το οποίο έχει αναπτύξει η φαρμακευτική εταιρεία GlaxoSmithKline.

5

Ιατρικό άρθρο

Eπιμέλεια: Αλεξία Σβώλου

Έξαρση διαβήτη και λόγω… μνημονίου!

Έ

ξαρση διαβήτη προκαλεί η οικονομική κρίση που μαστίζει την Ελλάδα, επιβεβαιώνοντας το σοφό λαϊκό γνωμικό «όπου φτωχός και η μοίρα του». Στην προκειμένη περίπτωση φαίνεται να ισχύει το «όπου φτωχός και διαβητικός», αφού η στροφή στο φθηνό, αλλά ανθυγιεινό, junk food, σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης και το διαρκές άγχος για την επιβίωση, πολλαπλασιάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη. Όπως επιβεβαιώνουν τα ευρήματα έρευνας που εκπόνησε η «Εταιρεία Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού», σε συνεργασία με το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και τη φαρμακευτική εταιρεία Novartis, για τα κλινικά και οικονομικά δεδομένα του σακχαρώδους διαβήτη στην «Ελλάδα του μνημονίου», το 10% των πολιτών πάσχει ήδη από σακχαρώδη διαβήτη, ενώ οι θεραπείες παλαιάς κοπής δεν βοηθούν στον περιορισμό των δαπανών υγείας - παρότι είναι φθηνότερες - γιατί δεν προστατεύουν τους ασθενείς από τις επιπλοκές. Αντίθετα, τα νεότερα φάρμακα, όπως οι αναστολείς DDP4 που ανήκουν στις λεγόμενες ινκρετινι-

6

 Οκτώβριος 2013

Ο σακχαρώδης διαβήτης εξελίσσεται σε εθνική επιδημία στα χρόνια του μνημονίου, καθώς συνδέεται άμεσα με την κατακόρυφη πτώση του βιοτικού επιπέδου

κές αγωγές, μειώνουν τις υπογλυκαιμίες και τις επικίνδυνες επιπλοκές, περιορίζοντας έτσι τη νοσοκομειακή δαπάνη. Εξίσου αποτελεσματικοί στη ρύθμιση της μεταγευματικής γλυκόζης του αίματος είναι μια άλλη κατηγορία νέων φαρμάκων, οι αγωνιστές των υποδοχέων του πεπτιδίου GLP-1, που αποτελεί φυσικό πεπτίδιο του ανθρώπινου οργανισμού το οποίο εκκρίνεται λίγα λεπτά μετά την κατανάλωση ενός γεύματος. Όπως επισημαίνει o καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, κ. Γιάννης Υφαντόπουλος, όλα τα ερευνητικά πορίσματα συνηγορούν στο ότι ο διαβήτης αυξάνεται με τη φτώχεια και την ανεργία και στην πατρίδα μας η ανεργία σπάει το ευρωπαϊκό ρεκόρ, αγγίζοντας το 28% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, ενώ το 30% των Ελλήνων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. «Ιδιαίτερα βάλλονται οι νέοι που μαστίζονται περισσότερο από την ανεργία, η οποία στην ηλικιακή ομάδα των 18-25 ετών ξεπερνά το 61,5%, αλλά και από τη φτώχεια, ενώ πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι αντιμετωπίζουν και 20% περισσότερο άγχος λόγω της ανεργίας και της αβεβαιότητας για το μέλλον», προσθέτει ο καθηγητής.

Ακριβέ μου διαβήτη Ο διαβήτης, εκτός από μάστιγα της εποχής, αποτελεί και μια πανάκριβη ασθένεια, που επιβαρύνει το κράτος με υπέρογκες δαπάνες, καθώς το μέσο ετήσιο κόστος του ασθενούς στην Ελλάδα αγγίζει τα 7.111 ευρώ. Όπως εξηγεί ο κ. Ηλίας Μυγδάλης, συντονιστής διευθυντής της Β’ Παθολογικής Κλινικής και Υπεύθυνος του Διαβητολογικού Κέντρου στο νοσοκομείο «Νίμιτς», ο ρυθμισμένος διαβητικός έχει μικρότερο κόστος (6.366 ευρώ), ενώ μεγάλο «βαρίδι» για το σύστημα υγείας αναδεικνύονται οι συνοσηρότητες, όπως η υπέρταση και η δισλιπιδαιμία, που αφορούν το 48% του κόστους του διαβήτη, και οι επιπλοκές, οι οποίες μαζί με τις νοσηλείες στο νοσοκομείο αφορούν το 34% της δαπάνης», λέει ο κ. Μυγδάλης. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν επίσης πως οι παχύσαρκοι διαβητικοί έχουν επιπλέον κόστος 1.460 ευρώ ετησίως, ενώ στα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου το κόστος της ασθένειας ανεβαίνει ακόμα περισσότερο (κατά 2.341 ευρώ ετησίως) γιατί δεν κάνουν τακτικά τσεκ-απ, δεν προσέχουν τη διατροφή τους

και δεν αντιλαμβάνονται εγκαίρως πως έχουν έλκη στα πόδια ώστε να αποφύγουν τους ακρωτηριασμούς.

"Ασπίδα" για τις υπογλυκαιμίες οι νέες θεραπείες Ο μεγαλύτερος φόβος των διαβητικών αφορά την υπογλυκαιμία, που εκδηλώνεται κυρίως τη νύχτα, και όπως δείχνει η μελέτη επτά στις δέκα υπογλυκαιμίες παρατηρούνται στους ασθενείς που παίρνουν τα παλαιότερα και φθηνότερα φάρμακα (δηλαδή ινσουλίνη με σουλφονυλουρίες), στα οποία δυστυχώς καταφεύγουν ολοένα και περισσότεροι διαβητικοί, μην αντέχοντας να πληρώνουν την απαιτούμενη συμμετοχή στα νεότερα και πιο ακριβά φάρμακα. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Νίκος Τεντολούρης, επίκουρος καθηγητής παθολογίας στην Α’ Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Διαβητολογικό κέντρο του Λαϊκού Νοσοκομείου, η προσθήκη των νέων φαρμάκων στη θεραπεία θα βοηθούσε να μειωθεί το κόστος του διαβήτη, γιατί οι ασθενείς παραμένουν καλά ρυθμισμένοι και αποφεύγουν τις υπογλυκαιμίες και τις επιπλοκές.

O σακχαρώδης διαβήτης "φλερτάρει" με τους νέους Κάποτε ο σακχαρώδης διαβήτης ήταν η ασθένεια των παππούδων. Σήμερα εμφανίζεται σε ολοένα και νεαρότερες ηλικίες, ενώ ο προδιαβήτης - δηλαδή ο προάγγελος της νόσου - απειλεί πλέον εφήβους και παιδιά, καθώς συμβαδίζει με την παχυσαρκία, στην οποία τα Ελληνόπουλα κατέχουν τη θλιβερή πρωτιά. Τους χειρότερους φόβους των επιστημόνων δικαιώνει η αλματώδης αύξηση του σακχαρώδους διαβήτη, με τη σύγχρονη επιδημία

να πλήττει πλέον και εφήβους. Όπως εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής παθολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, κ. Παναγιώτης Χαλβατζιώτης, η συχνότητα του σακχαρώδους διαβήτη στους εφήβους πλέον αγγίζει το 40%, όταν πριν από μερικές δεκαετίες δεν ξεπερνούσε το αμελητέο 3%. «Στην Ελλάδα αναμένεται περαιτέρω αύξηση των κρουσμάτων στην Αττική, μια και το 1/4 του ανδρικού πληθυσμού του λεκανοπεδίου Αττικής παρουσιάζει ήδη προδιαβήτη με την εικόνα του μεταβολικού συνδρόμου, δηλαδή συσσωρευμένα κιλά στην περιοχή της κοιλιάς, αντίσταση στην ινσουλίνη και τσιμπημένες τιμές χοληστερίνης και πίεσης» λέει ο κ. Χαλβατζιώτης. Και συνεχίζει: «Το 75% των ατόμων με διαβήτη χάνει τη ζωή του εξαιτίας καρδιαγγειακών προβλημά-

των. Κάθε χρόνο πεθαίνουν 4,6 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως από τη νόσο, με ένα θάνατο εξαιτίας του διαβήτη να καταγράφεται κάπου στον κόσμο κάθε 7 δευτερόλεπτα!» Γι’ αυτό, άλλωστε, οι ειδικοί προειδοποιούν τους γονείς να προσέξουν ιδιαίτερα την ανατροφή των παιδιών τους, δεδομένου του ότι το υγιεινό φαγητό και η άσκηση προλαμβάνουν την εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη.

Πίεση, χοληστερίνη και παχυσαρκία "στο κόκκινο" Τα κακά νέα για την

Η εγχώρια επιστημονική κοινότητα προβληματίζεται και από την έξαρση της υψηλής πίεσης στον παιδικό και εφηβικό πληθυσμό, την

πατρίδα μας δεν σταματούν εδώ, καθώς οι ασθενείς στρέφονται εξ ανάγκης στις φθηνές παλιές θεραπείες, που, ωστόσο, δεν προστατεύουν όπως οι νεότερες

οποία επιβεβαιώνει πρόσφατη έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Μια άλλη μελέτη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» χρωματίζει με ακόμα πιο σκοτεινά χρώματα το μέλλον της νέας γενιάς της πατρίδας μας, καθώς φανερώνει ότι πολλά 10χρονα και 12χρονα παιδιά έχουν τσιμπημένες τιμές χοληστερίνης, σε τέτοιο βαθμό που να συναγωνίζονται τη χοληστερίνη των παππούδων τους και πως το 30% των Ελληνόπουλων έως 18 ετών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

7

Ιατρικό άρθρο

Όπως εξηγεί η επίκουρη καθηγήτρια παιδιατρικής και επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας, κ. Άρτεμις Τσίτσικα, αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί, και με δεδομένο το ότι το 85% των υπέρβαρων ή παχύσαρκων παιδιών διατηρούν το πλεονάζον βάρος και στην ενήλικη ζωή, τότε θα βρεθούμε μπροστά στο πρωτοφανές για τα ελληνικά χρονικά γεγονός τα σημερινά παιδιά να έχουν μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης από τους γονείς τους.

ÂÂ Διαβητικές παθήσεις του οφθαλμού

Τα λάθη των γονιών Ο μεγαλύτερος «σύμμαχος» στη μάχη για την πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη είναι η σωστή διατροφή, που διδάσκεται στα παιδιά στο σπίτι από τους γονείς τους. Αν οι γονείς τρώνε

1

2 1. O κ. Ανδρέας Μελιδώνης, πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας.

2. O κ. Ηλίας Μυγδάλης, συντονιστής διευθυντής της Β’ Παθολογικής Κλινικής και Υπεύθυνος του Διαβητολογικού Κέντρου στο νοσοκομείο «Νίμιτς».

O κ. Νίκος Τεντολούρης, επίκουρος καθηγητής παθολογίας στην Α’ Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Διαβητολογικό Κέντρο του «Λαϊκού» νοσοκομείου.

O κ. Γιάννης Υφαντόπουλος, καθηγητής Οικονομικών της Υγείας.

πίτσες, σουβλάκια και χάμπουργκερ μπροστά στην τηλεόραση, δεν κάθονται στο τραπέζι, τσιμπολογούν διαρκώς junk food, πίνουν μεγάλες ποσότητες αναψυκτικών, δεν μαγειρεύουν σπιτικό φαγητό και δεν ξεκινούν το γεύμα τους με σαλάτα, τα παιδιά τους δεν θα μάθουν ποτέ να τρώνε υγιεινά, όπως επισημαίνει ο παθολόγος-διαβητολόγος κ. Ιωάννης Ιωαννίδης, υπεύθυνος του Διαβητολογικού Ιατρείου και του Ιατρείου Παχυσαρκίας στο Κωνσταντοπούλειο Νοσοκομείο της Ν. Ιωνίας. Επίσης η άσκηση παίζει σημαντικό ρόλο. «Σαράντα λεπτά περπάτημα την ημέρα, τέσσερις φορές την εβδομάδα, βοηθά να μειωθεί το πλεονάζον βάρος και η αντίσταση στην ινσουλίνη», εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, κ. Ανδρέας Μελιδώνης.

Νέες θεραπείες ενισχύουν το ιατρικό "οπλοστάσιο" Ακούραστα δουλεύουν οι επιστήμονες, προκειμένου να αναπτύξουν νέες θεραπείες, που θα αναχαιτίσουν την παγκόσμια μάστιγα του διαβήτη. Το «οπλοστάσιο» περιλαμβάνει από τις νέες ινσουλίνες μακράς διαρκείας, το ολοκληρωμένο κύκλωμα τεχνητού παγκρέατος και τις αναγεννητικές θεραπείες με βλαστοκύτταρα, μέχρι την πειραματική αγωγή με… μαστίχα Χίου! Μετά τις ινκρετινικές αγωγές σε μορφή χαπιού ή ένεσης - που έφεραν την επανάσταση τα τελευταία χρόνια στην αντιμετώπιση του διαβήτη - η φαρμακευτική φαρέτρα ενισχύεται και με

8

 Οκτώβριος 2013

Έλληνες επιστήμονες πρωτοπορούν στην έρευνα του διαβήτη

νέα μόρια ινσουλίνης μακράς διαρκείας, που προσφέρουν μεγαλύτερη ευελιξία και καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου στους ασθενείς. Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, κ. Ανδρέας Μελι-

δώνης, οι ινσουλίνες αυτές χορηγούνται έως και ανά 40 ώρες, προσφέροντας τη δυνατότητα στους ασθενείς να κάνουν μεν ινσουλίνη άπαξ ημερησίως, αλλά σε ευέλικτο ωράριο, ώστε να προστατεύονται καλύτερα από τον κίνδυνο των νυχτερινών υπογλυκαιμιών. Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος των νέων αυτών ινσουλινών είναι το μόριο degludec και η πειραματική ινσουλίνη U300. Από τη μεριά του, ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, κ. Αντώνης Λέπουρας, επισημαίνει πως είμαστε πλέον πολύ κοντά στη δημιουργία του βιοτεχνητού παγκρέατος, που θα προσφέρει μεγάλη βοήθεια, ειδικά στα παιδιά τα οποία πάσχουν από νεανικό (ινσουλινοεξαρτώμενο) διαβήτη (ή διαβήτη τύπου 1). Ήδη στις ΗΠΑ έχει πάρει έγκριση και κυκλοφορεί το πρώτο κλειστό κύκλωμα, το οποίο λειτουργεί απελευθερώνοντας τη σωστή δόση ινσουλίνης, τη σωστή στιγμή, χωρίς να απαιτείται καμία παρέμβαση από τον ασθενή. Μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται τέτοιου είδους κυκλώματα με τη μορφή αντλίας ινσουλίνης, αλλά απαιτείται ακόμα παρέμβαση του ασθενούς προκειμένου να απελευθερωθεί η σωστή ποσότητα ινσουλίνης στον οργανισμό. Πέρα από τις προσπάθειες ολοκλήρωσης του κυκλώματος του τεχνητού παγκρέατος, συνεχίζονται και οι έρευνες για την αναγεννητική θεραπεία του διαβήτη με βλαστοκύτταρα, τα οποία θα εγχύονται στο ελαττωματικό πάγκρεας και θα το καθιστούν λειτουργικό.

Ο διαβήτης, εκτός από την καρδιά και τα νεφρά, απειλεί και την όραση, προκαλώντας διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια και διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας, που αν μείνουν αθεράπευτα, οδηγούν στην τύφλωση του ασθενούς. Τα τελευταία χρόνια η φαρέτρα για την αντιμετώπιση των σοβαρών αυτών οφθαλμικών παθήσεων έχει ενισχυθεί με νέα φάρμακα, τους λεγόμενους αντι-αγγειογενετικούς παράγοντες - όπως είναι η ρανιμπιζουμάμπη - που εμποδίζουν τη δημιουργία των παθολογικών νέων αγγείων στο εσωτερικό του οφθαλμού και προλαμβάνουν το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας.

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι έρευνες για τις πειραματικές θεραπείες του διαβήτη έχουν έντονο ελληνικό «άρωμα», όπως συμβαίνει με τρεις νέες μελέτες που ανοίγουν νέους δρόμους στην αντιμετώπιση της «μάστιγας του αιώνα». Στην πρώτη, Έλληνες ερευνητές από το «Λαϊκό» νοσοκομείο ανακάλυψαν στα ανθρώπινα γονίδια έναν νέο πολυμορφισμό (δηλαδή μια αλλαγή στην αλληλουχία του DNA), ο οποίος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης του διαβήτη και αναζητούν τώρα γονιδιακές θεραπείες για την αντιμετώπισή του. Στη δεύτερη μελέτη, ομάδα ερευνητών από

το Πανεπιστήμιο της Αλεξανδρούπολης βρήκε έναν ανάλογο πολυμορφισμό που συνδέεται με την εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου, το οποίο επίσης συνδέεται στενά με τον σακχαρώδη διαβήτη και συνεπώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν στόχος γονιδιακών θεραπειών. Στην τρίτη μελέτη του πειραματικού εργαστηρίου της Ιατρικής Σχολής Αθηνών οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μαστίχα Χίου σαν φάρμακο για τον διαβήτη σε ποντίκια, χορηγώντας την με τη μορφή ενδομυικών ενέσεων και διαπίστωσαν ότι η θαυματουργή μαστίχα Χίου δεν βελτίωσε απλώς τις τιμές του σακχάρου, αλλά επιπλέον προστάτεψε το ήπαρ από τη στεάτωση, την οποία προκαλεί η υπεργλυκαιμία.

9

ΥΓΕΙα

Της Αλεξίας Σβώλου

Επιβαρυντική για την υγεία και πανάκριβη μάστιγα η οστεοπόρωση

Π

ολύ ακριβά πληρώνουν οι ασθενείς, αλλά και το κράτος, τα οστεοπορωτικά κατάγματα, που εξελίσσονται σε εγχώρια επιδημία, καθώς ήδη απειλούν δύο εκατομμύρια Ελληνίδες άνω των 50 ετών, ενώ με τον ρυθμό που γερνά ο πληθυσμός της χώρας, η επίπτωσή τους αναμένεται να αυξηθεί τρομακτικά τα προσεχή χρόνια. Πρόσφατες έρευνες της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας και του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης (ΕΛΙΟΣ), φανερώνουν πως μία στις πέντε Ελληνίδες έχει εγκατεστημένη οστεοπόρωση, ενώ το 91% του ελληνικού πληθυσμού παρουσιάζει έλλειψη βιταμίνης D, παρότι ζούμε σε μία από τις πιο ηλιόλουστες χώρες της Ευρώπης! Εξίσου ανησυχητικό είναι το εύρημα πως στις ηλικίες άνω των 80 ετών καταγράφεται 50% αύξηση των οστεοπορωτικών καταγμάτων, τα οποία δεν προϋποθέτουν καν πτώση για να συμβούν, καθώς αρκεί το τράνταγμα του σώματος από ένα δυνατό φτάρνισμα. Ετησίως στην πατρίδα μας καταγράφονται 15.000 κατάγματα ισχίου, ενώ οι ειδικοί υπολογίζουν πως το 2050, λόγω της μεγάλης αύξησης των ηλικιωμένων, θα καταγράφονται ετησίως 26.000 κατάγματα ισχίου. Όπως εξηγεί ο καθηγητής οικονομικών της Υγείας, κ. Γιάννης Κυριόπουλος, η μη εγκατεστημένη οστεοπόρωση έχει μέσο ετήσιο κόστος 1.140 ευρώ, ενώ η εγκατεστημένη νόσος αγγίζει τα 2.030 ευρώ. Στα κατάγματα η δαπάνη εκτοξεύεται σε 2.724 ευρώ για τη σπονδυλική στήλη και σε 4.335 ευρώ για το ισχίο, λόγω της απαιτούμενης νοσοκομειακής περίθαλψης. «Η οστεοπόρωση είναι συστημική νόσος του σκελετού, αλλοιώνει τον μικροσκελετό των οστών, δημιουργεί μεγάλη ευπάθεια στα κατάγματα και συνοδεύεται από υψηλή νοσηρότητα και θνητότητα, μειωμένη αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη», επισημαίνει ο κ. Κυριόπουλος.

Άτομα υψηλού κινδύνου Από τη μεριά του, ο ομότιμος καθηγητής ορθοπεδικής και πρόεδρος του ΕΛΙΟΣ, κ. Γιώργος Λυρίτης, εξηγεί ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από τη μάστιγα της οστεοπόρωσης: Καταρχάς υψηλού κινδύνου είναι οι γυναίκες που παρουσιάζουν πρόωρη εμμηνόπαυση (δηλαδή η διακοπή της περιόδου που παρατηρείται σε ηλικίες κάτω των 45 ετών), οι άτεκνες και όσες πάσχουν

10

 Οκτώβριος 2013

Η οστεοπόρωση είναι μια ύπουλη νόσος, που απειλεί όχι μόνο τις γυναίκες, αλλά και τους άνδρες και, λόγω του δημογραφικού προβλήματος, εξελίσσεται σε μεγάλο «αγκάθι» για τη δημόσια υγεία

από παθήσεις του θυρεοειδούς. Επίσης, τα άτομα, ανεξαρτήτως φύλου, που καπνίζουν, όσοι πίνουν πάνω από δύο ποτά την ημέρα, τα πολύ αδύνατα άτομα (με δείκτη μάζας σώματος κάτω από 18) και όσοι δεν παίρνουν επαρκές ασβέστιο, που σύμφωνα με τις επίσημες συστάσεις ορίζεται σε 800-100 mg/ημέρα ή σε τρεις μερίδες γαλακτοκομικών ή τυριού την ημέρα. Τέλος, παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση οστεοπόρωσης αποτελεί και το οξειδωτικό στρες.

Αντιμετώπιση Τα περισσότερα περιστατικά οστεοπόρωσης αντιμετωπίζονται με την κλασική θεραπευτική αγωγή, που περιλαμβάνει διφωσφωνικά φάρμακα, καθώς και συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D. Ωστόσο, την τελευταία διετία

Μύθοι και αλήθειες Η οστεοπόρωση αφορά μόνο τις γυναίκες και κυρίως όσες δεν τρώνε αρκετό γάλα, γιαούρτι και τυρί, σωστά; Λάθος, απαντούν οι ειδικοί, που εξηγούν ποιοι είναι οι πιο διαδεδομένοι μύθοι γύρω από τη βασική ασθένεια του μυοσκελετικού συστήματος: «Το προλαμβάνειν είναι καλύτερο του θεραπεύειν», είπε ο σοφός Ιπποκράτης και στην περίπτωση της οστεοπόρωσης, η συμβουλή του αποδεικνύεται σωτήρια. Ωστόσο, για να γίνει η πρόληψη πράξη, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τη σύγχυση που δημιουργούν κάποιες διαδεδομένες, αλλά πολύ εσφαλμένες, απόψεις. Μία από αυτές είναι πως η παχυσαρκία προστατεύει από την οστεοπόρωση και συνεπώς οι παχουλές γυναίκες δεν έχουν κίνδυνο. Ένας άλλος μύθος είναι πως όσες γυναίκες έχουν οστεοπόρωση δεν κινδυνεύουν να πάθουν οστεοαρθρίτιδα, μια έτερη εκφυλιστική νόσο η οποία καταστρέφει του χόνδρους των αρθρώσεων, αλλά και τα περιφερικά μαλακά μόρια, «χτυπώντας» πρωτίστως στα γόνατα. Και οι δύο ισχυρισμοί, ωστόσο, είναι εσφαλμένοι, όπως έδειξε πρόσφατη μελέτη του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης (ΕΛΙΟΣ) που πραγματοποιήθηκε σε περισσότερες από 5.000 Ελ-

1 1. Ο κ. Γιώργος Λυρίτης (αριστερά), ομότιμος καθηγητής ορθοπεδικής και πρόεδρος του ΕΛΙΟΣ.

η ιατρική φαρέτρα εμπλουτίστηκε με ένα νέο, «έξυπνο» φάρμακο, που εμποδίζει την αποδόμηση των οστών. Η χορήγηση της νέας θεραπείας (denosumab), που γίνεται δύο φορές τον χρόνο ενέσιμα, βοηθά και στη συμμόρφωση των ασθενών - αφού έχει παρατηρηθεί ότι όσοι παίρνουν χάπια μετά από λίγους μήνες τα σταματούν - ενώ μειώνει τον κίνδυνο κατάγματος κατά 70%.

ληνίδες. «Τα ευρήματα φανερώνουν πως η οστεοπόρωση και η οστεοαρθρίτιδα συνυπάρχουν στο 82% των γυναικών ηλικίας από 50 έως 90 ετών, ενώ στις γυναίκες άνω των 65 ετών η συνύπαρξη των δύο ασθενειών αγγίζει το 90%. Επίσης, το 66% των γυναικών άνω των 50 ετών βρέθηκαν να είναι υπέρβαρες και το 14,6% παχύσαρκες, με τις τελευταίες να παρουσιάζουν επικίνδυνα μειωμένη οστική πυκνότη-

τα, γεγονός που τις καθιστά ιδανικά θύματα για τη μάστιγα της οστεοπόρωσης. Επίσης η έρευνα έδειξε ότι το 50% των γυναικών με κάταγμα ισχίου παρουσιάζει και οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο», εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής ορθοπεδικής κ. Γιώργος Λυρίτης, πρόεδρος του ΕΛΙΟΣ. Συνεπώς για την πρόληψη της οστεοπόρωσης, δεν αρκεί να καταναλώνουμε τρεις μερίδες γαλακτοκομικών ή τυριού την ημέρα, αλλά πρέπει να προσέχουμε και το βάρος μας. Η απώλεια του περιττού βάρους μάς προστατεύει διπλά από τις μυοσκελετικές παθήσεις, καθώς, χάνοντας πέντε κιλά, μειώνεται το φορτίο στα γόνατα κατά 25% και ο κίνδυνος οστεοαρθρίτιδας κατά 50%. Επιπλέον, για τη μείωση του κινδύνου της οστεοπόρωσης, οι ειδικοί συνιστούν αποφυγή του καπνίσματος και περιορισμό στην κατανάλωση του καφέ και του αλκοόλ. Ένας άλλος μύθος που αφορά την οστεοπόρωση, είναι πως η ασθένεια είναι αποκλειστικά γυναικεία. Στην πραγματικότητα αφορά και τους άνδρες, στους οποίους αργεί να ξεκινήσει, αλλά όταν ξεκινήσει, επιδεινώνεται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στο γυναικείο φύλο. Επιπλέον, από εκτεταμένη οστεοπόρωση πάσχει μια ειδική κατηγορία ανδρών, οι οποίοι υποφέρουν από καρκίνο στον προστάτη και έχουν κάνει ορμονοθεραπεία για την πάθησή τους. Οι άνδρες αυτοί πρέπει να λάβουν ειδική αγωγή, με ενισχυμένη δόση του νέου «έξυπνου» φαρμάκου (denosumab).

  Tip Αν είστε άνω των 50 ετών, κάντε το απλό τεστ αυτοεξέτασης για να δείτε αν έχετε οστεοπόρωση. Σταθείτε όρθιοι με την πλάτη να εφάπτεται στον τοίχο και μετρήστε την απόσταση του κεφαλιού σας από τον τοίχο. Αν η απόσταση αυτή υπερβαίνει τα 6 cm, τότε η σπονδυλική στήλη παρουσιάζει κύφωση, οπότε υπάρχει πιθανότητα να έχετε υποστεί σπονδυλικά κατάγματα, τα οποία θα φανούν σε μια ακτινογραφία.

Συμβουλές για τον ύπνο και την άσκηση Απλά μυστικά σε ό,τι αφορά τον ύπνο και την άσκηση μάς προστατεύουν από την οστεοπόρωση. Όπως εξηγεί ο φυσικοθεραπευτής και θεραπευτής Bowtech κ. Τάσος Τερζόπουλος, ιδανική ασκηση για την πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι οποιαδήποτε αερόβια γυμναστική τραντάζει ελαφρά το σώμα, καθώς τότε διεγείρεται η σύνθεση οστίτη ιστού. Το γρήγορο περπάτημα και το χαλαρό τρέξιμο βοηθούν πολύ, ενώ εξαιρετική άσκηση είναι και το περπάτημα στο βουνό σε ανηφόρα ή κατηφόρα. Επίσης ο επαρκής ύπνος αποτελεί προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού και η επιλογή ενός καλού στρώματος - όπως είναι τα στρώματα memory foam που προσαρμόζονται στις πιέσεις που δέχονται - συμβάλλει στο να διατηρηθούν γερά τα οστά.

11

ΥΓΕΙΑ

Της Φανής Σπυρίδη

Εμμηνόπαυση: Ου γαρ έρχεται μόνη…

Η κλιμακτήριος δεν σηματοδοτεί απλά το τέλος της αναπαραγωγικής ηλικίας για τις γυναίκες, αλλά συνοδεύεται και από επιπλοκές στην υγεία, από την απότομη γήρανση της επιδερμίδας μέχρι τον αυξημένο κίνδυνο για οστεοαρθρίτιδα, Ορμονική γήρανση οστεοπόρωση, του δέρματος παχυσαρκία Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, η επιδερμίδα υφίσταται δραματικές αλλοιώσεις, και που επιταχύνουν τον ρυθμό της γήρανσής καρδιαγγειακές της. Συγκεκριμένα, χάνει το 50% της πυκνότητάς της, οπότε εμφανίζεται έντονη χαλάρωση παθήσεις

Γ

ια κάθε γυναίκα, η εμμηνόπαυση αποτελεί έναν σημαντικό σταθμό στη ζωή της, που σχετίζεται μεν με τα γνωστά ανεπιθύμητα συμπτώματα (νυχτερινές εξάψεις, εφίδρωση, δυσκολία στον ύπνο), αλλά παράλληλα εγκυμονεί και σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Όπως εξηγεί ο καθηγητής μαιευτικής-γυναικολογίας κ. Γιώργος Κρεατσάς, διευθυντής της Β’ μαιευτικής-γυναικολογικής κλινικής του «Αρεταίειου» νοσοκομείου, οι πιο σοβαρές επιπλοκές που συνοδεύουν την κλιμακτήριο είναι η οστεοπόρωση, η οστεοαρθρίτιδα και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Ο αυξημένος κίνδυνος

12

τη βασική «παρενέργεια» της εμμηνόπαυσης. Το κοιλιακό λίπος δεν είναι αδρανές, αλλά αποτελεί ένα βιοχημικό εργοστάσιο παραγωγής ορμονών που επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο για μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδη διαβήτη, καθώς εκτός από την αύξηση των λιπιδίων του αίματος, παρατηρείται και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης. Μελέτη που πραγματοποίησε το «Αρεταίειο» νοσοκομείο φανερώνει πως το 40% των γυναικών εμμηνοπαυσιακής ηλικίας στην πατρίδα μας χρειάζονται θεραπεία με φάρμακα. Οι θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης αποτελούν, εδώ και χρόνια, μια κλασική συνταγή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, αλλά έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των επιστημόνων, καθώς κατηγορήθηκαν για αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κάποιων νεοπλασιών. Ωστόσο, η ανάπτυξη νέων χαπιών με χαμηλή δόση ορμονών λύνει αυτό το πρόβλημα, με την επιστημονική απόδειξη να μας έρχεται από την Αμερική. Εκεί, σε μια μεγάλη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 750.000 γυναικών, η ορμονοθεραπεία με χαμηλές δόσεις ορμονών για τέσσερα χρόνια δεν συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Σήμερα οι θεραπείες ορμονικής υποκατάστασης είναι εξατομικευμένες και εξασφαλίζουν καλή ποιότητα ζωής, προλαμβάνοντας τη μυική ατροφία, την οστεοπόρωση και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. «Πονοκέφαλο» για ολοένα και περισσότερες γυναίκες αποτελεί και η πρώιμη εμμηνόπαυση. Όπως εξηγεί η κα Ειρήνη Λαμπρινουδάκη, επίκουρη καθηγήτρια γυναικολογικής ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών στο «Αρεταίειο» νοσοκομείο, το φαινόμενο εμφανίζεται σε ηλικίες κάτω των 45 ετών. «Η οστεοπόρωση παραμένει μία από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης, με μία στις δύο γυναίκες, σε όλο τον κόσμο, να υφίσταται οστεοπορωτικό κάταγμα και επειδή η νόσος δεν δίνει συμπτώματα, παρά μόνο σε προχωρημένο στάδιο, πρωταρχική σημασία έχει η πρόληψη», τονίζει η κα Λαμπρινουδάκη.

 Οκτώβριος 2013

για εμφράγματα του μυοκαρδίου και εγκεφαλικά επεισόδια οφείλεται στην αύξηση της χοληστερόλης και στην αυξημένη συγκέντρωση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς, που αποτελεί

στα ζυγωματικά, τον λαιμό και το περίγραμμα (οβάλ) του προσώπου. Παράλληλα, μειώνεται η περιεκτικότητα του δέρματος σε νερό και λιπίδια, με συνέπεια η χαλάρωση να συνοδεύεται και από ξηρότητα, η οποία καθιστά το δέρμα πιο ευάλωτο στις εξωτερικές επιθέσεις, όπως ο ήλιος και οι ακραίες θερμοκρασίες. Σε αυτές τις ηλικίες επιβάλλεται η καθημερινή φροντίδα του δέρματος με καλλυντικά προηγμένης τεχνολογίας, τα οποία περιέχουν σαν βασικά συστατικά ω-λιπαρά οξέα, ασβέστιο και ειδικά συμπλέγματα αναδόμησης των ιστών, που αποκαθιστούν τη φυσιολογική πυκνότητα και ελαστικότητα στον δερματικό ιστό.

Της Φανής Σπυρίδη

Τα νέα "πυρομαχικά" στη μάχη με τον καρκίνο

T

α ευρήματα για τα νέα "πυρομαχικά" της φαρμακευτικής εταιρείας Roche, που διαθέτει ένα ευρύ αντικαρκινικό «οπλοστάσιο», έρχονται απευθείας από το ετήσιο επιστημονικό συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) και γεμίζουν ελπίδα τους ασθενείς.

Χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία Η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία είναι μία από τις πιο συχνές μορφές καρκίνου του αίματος και στοιχίζει κάθε χρόνο τη ζωή σε περίπου 75.000 ανθρώπους παγκοσμίως. Στο συνέδριο ανακοινώθηκαν τα πρώτα αποτελέσματα μελέτης τελικού σταδίου, σύμφωνα με τα οποία ο συνδυασμός obinutuzumab με χλωραμβουκίλη μείωσε κατά 86% τον κίνδυνο εξέλιξης, υποτροπής ή θανάτου ηλικιωμένων ασθενών με Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία. Το μονοκλωνικό αντίσωμα obinutuzumab είναι το πρώτο φάρμακο αυτής της κατηγορίας που δρα ωθώντας τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του ίδιου του ασθενούς να επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα τα οποία φέρουν έναν συγκεκριμένο δείκτη στην επιφάνειά τους, ώστε να τα σκοτώνουν απευθείας.

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες, με μισό εκατομμύριο κρούσματα παγκοσμίως, και αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες, καθώς ευθύνεται για 275.000 θανάτους ετησίως. Βασικά μέτρα πρόληψης αποτελούν αφενός ο εμβολιασμός έναντι του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV, που πραγματοποιείται σε ηλικίες από 12-15 ετών και από 16-26 ετών, και αφετέρου οι νέας τεχνολογίας εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου. Στο συνέδριο παρουσιάστηκε μια μεγάλη ανεξάρτητη μελέτη, που έδειξε ότι η αγωγή με τον αντι-αγγειογενετικό παράγοντα μπεβασιζουμάμπη, σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία, παρατείνει τις ζωές των γυναικών με προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, σε σύγκριση με χημειοθεραπεία μόνο, μειώνοντας κατά 29% τον κίνδυνο θανάτου. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες που έλαβαν μπεβασιζουμάμπη σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία πέτυχαν επιβίωση 17 μηνών, ενώ οι ασθενείς που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία έφτασαν τους 13.3 μήνες.

Η ανάπτυξη νέων, Γλοιοβλάστωμα "έξυπνων" Το γλοιοβλάστωμα είναι η πιο συχνή και επιθεραπειών, θετική μορφή πρωτοπαθούς καρκίνου του επου στοχεύουν γκεφάλου. Τα συμπτώματά του είναι συχνά αφόρητα για τους ασθενείς και για όσους τους απευθείας φροντίζουν, έχοντας σημαντικό – αρνητικό - αντίκτυπο στην ποιότητα της ζωής τους, όπως και στα καρκινικά στην ικανότητά τους να φέρνουν εις πέρας δρακύτταρα ή στηριότητες της καθημερινής ζωής. ενεργοποιούν τα κύτταρα "δολοφόνους" του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να τα εξολοθρεύσουν, Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου ASCO, παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα μιας μελέτης αλλάζει τη τελικού σταδίου σε πρωτοδιαγνωσμένους αστρατηγική στη σθενείς, που επιβεβαίωσε ότι η αγωγή με μπεβασιζουμάμπη, σε συνδυασμό με ακτινοθεμάχη με τον ραπεία και χημειοθεραπεία με τεμοζολομίδη, καρκίνο μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο επιδείνωσης του

γλοιοβλαστώματος ή του θανάτου κατά 36% σε σύγκριση με ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία με τεμοζολομίδη και εικονικό φάρμακο. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου χωρίς εξέλιξη της νόσου, οι περισσότεροι ασθενείς μπορούσαν να φροντίσουν τον εαυτό τους χωρίς να τους είναι απαραίτητη βοήθεια, ενώ μπορούσαν να διατηρήσουν καλύτερη ποιότητα ζωής.

Ανοσοθεραπεία: το "μυστικό χαρτί" της επιστήμης Σε εξέλιξη βρίσκονται και αρκετές πρώιμου σταδίου μελέτες για μια νέα πειραματική μορφή ανοσοθεραπείας, που κάνει τα καρκινικά κύτταρα περισσότερο ευάλωτα στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, παρεμβαίνοντας σε μια πρωτεΐνη η οποία ονομάζεται PD-L1. Έτσι διευκολύνεται η εξόντωση των καρκινικών κυττάρων από τους μηχανισμούς άμυνας του ίδιου του οργανισμού. Το νέο ανοσοθεραπευτικό δοκιμάζεται σε πληθώρα μορφών καρκίνου σαν ένα νέο πολυδύναμο «όπλο».

13

Ιατρικό άρθρο

Της Αντωνίας Παναγοπούλου

Νέες τεχνικές φέρνουν την επανάσταση στην εξωσωματική

T

ριανταπέντε χρόνια μετά τη γέννηση του πρώτου «μωρού του σωλήνα» και ενώ η Λουίζ Μπράουν έχει ήδη αποκτήσει δικό της παιδί, νέες τεχνικές στη διεξαγωγή της εξωσωματικής γονιμοποίησης και του προγεννητικού ελέγχου βοηθούν ολοένα και περισσότερα υπογόνιμα ζευγάρια να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους: Να αποκτήσουν ένα απολύτως γερό και υγιές παιδί, με απόλυτη ασφάλεια. Η πατρίδα μας διαθέτει άριστα καταρτισμένους γιατρούς, που πρωτοστατούν στις ιατρικές εξελίξεις, οι οποίες περιλαμβάνουν τη βιοψία πολικού σωματίου και την εξονυχιστική ανάλυση του γενετικού υλικού των εμβρύων με τη μέθοδο array-CGH. «Στην τελευταία χρησιμοποιούνται οι μικροσυστοιχίες DNA (τα λεγόμενα DNA chips) σε όλα τα γονιμοποιημένα ωάρια του ζευγαριού, και ελέγχονται για τυχόν χρωμοσωμικές ανωμαλίες, και τα 23 ζεύγη των χρωμοσωμάτων των προς μεταφορά εμβρύων», εξηγεί η γενετίστρια κ. Δήμητρα Χριστοπίκου. Η ειδικός προσθέτει πως ήδη στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αναπτύσσεται μια νέα τεχνική γενετικής ανάλυσης που εισέρχεται στην καρδιά του DNA και «διαβάζει» την αλληλουχία των αζωτούχων βάσεων οι οποίες συνθέτουν τα νουκλεοτίδια. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται την 5η ημέρα μετά τη γονιμοποίηση, όταν το γονιμοποιημένο ωάριο είναι στο στάδιο της βλαστοκύστης και για την ώρα παραμένει πειραματική, ενώ θα αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως σε μια πενταετία. Μέχρι τότε η έτερη επανάσταση στον τομέα της εξωσωματικής γονιμοποίησης αφορά την ελάχιστα επεμβατική εξέταση του ωαρίου με την τεχνική βιοψίας του πολικού σωματίου. Όπως εξηγεί ο κλινικός εμβρυολόγος της Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής «Εμβρυογένεσις», κ. Κώστας Οικονόμου, το πολικό σωμάτιο είναι ένας σχηματισμός του ωαρίου που αποτελεί καθρέφτη του χρωμοσωμικού του υλικού και ουσιαστικά είναι άχρηστο, καθώς πρόκειται να εκφυλιστεί. «Αναλύοντας λοιπόν το πολικό σωμάτιο μπορούμε να αποφανθούμε για τη χρωμοσωμική υγεία του ωαρίου από το οποίο προήλθε το έμβρυο με όσο

14

 Οκτώβριος 2013

Οι νέες τεχνικές που εφαρμόζονται στην εξωσωματική γονιμοποίηση κάνουν θαύματα, καθώς βοηθούν τις γυναίκες να γίνουν μητέρες ακόμα και μετά την ηλικία των σαράντα ετών, ενώ παράλληλα περιορίζουν τις ανεπιθύμητες πολύδυμες κυήσεις, που ενέχουν υψηλό κίνδυνο επιπλοκών τόσο για τη γυναίκα όσο και για τα μωρά

το δυνατόν λιγότερο επεμβατικό τρόπο», επισημαίνει ο κ. Οικονόμου. Στόχος όλων των νέων τεχνικών είναι να επιλέγεται ένα μόνο έμβρυο - το υγιέστερο - για εμβρυομεταφορά στη μήτρα, ώστε το ζευγάρι να αποκτά ένα παιδί και να αποφεύγονται οι πολύδυμες κυήσεις, που συνοδεύονται από προωρότητα και λιποβαρές βάρος για τα βρέφη, και συνεπάγονται μελλοντικά προβλήματα υγείας, αλλά και σοβαρούς κινδύνους, όπως η προεκλαμψία, για την έγκυο.

Ωφέλιμη για όλους η εξωσωματική Μια πρόσφατη μελέτη δύο ερευνητών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, του κ. Νίκου Μανιαδάκη και του κ. Βασίλη Φραγκουλάκη, φανερώνει ότι η επένδυση στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι κοινωνικά και οικονομικά ωφέλιμη για την Πολιτεία. Στην Ελλάδα το κόστος γέννησης ενός παιδιού με εξωσωματική γονιμοποίηση ορίζεται σε 17.096 ευρώ (καθώς λαμβάνονται υπόψη κατά μέσο όρο τρεις προσπάθειες), ενώ η Πολιτεία θα έχει καθαρό εισόδημα από αυτό το παιδί όταν μεγαλώσει, εργαστεί και αρχίσει να πληρώνει φόρους, 60.435 ευρώ. Επιπλέον λύνεται και το δημογραφικό πρόβλημα της πατρίδας μας.

Σημαντικές πληροφορίες για τους γονείς Τα βασικά φάρμακα που περιλαμβάνει κάθε κύκλος εξωσωματικής είναι οι γοναδοτροπίνες, που χορηγούνται για τη διέγερση των ωοθηκών, και η φαρμακευτική δαπάνη για κάθε κύκλο εξωσωματικής αγγίζει τα 1.200 ευρώ. Ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει 4 κύκλους εξωσωματικής, δύο με την πρώτη έγκριση που δίνει η σχετική επιτρο-

πή και άλλους δύο με τη δεύτερη έγκριση, αλλά μεγάλο «αγκάθι» αποτελεί η πολύμηνη αναμονή προκειμένου να περάσουν τα υποψήφια από την επιτροπή. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μέλλουσες μητέρες είναι πάνω από 40 ετών και γι’ αυτές οι μήνες μετρούν αντίστροφα.

Κατάψυξη ωαρίων: μια ανάγκη που έγινε τάση Η κατάψυξη ωαρίων ήταν μέχρι πρότινος μια λύση ανάγκης αποκλειστικά για ασθενείς με σοβαρά προβλήματα υγείας, που μόνο έτσι μπορούσαν να κρατήσουν ζωντανή την ελπίδα της τεκνοποίησης. Ωστόσο, ολοένα και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν πλέον αυτήν την ιατρική διαδικασία σαν τάση, για να αφοσιωθούν πρώτα στην καριέρα τους και να αποκτήσουν παιδί κατά παραγγελία αργότερα… Παρότι οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η κα-

τάψυξη ωαρίων δεν πρέπει να γίνει μόδα, ολοένα και περισσότερες «γυναίκες της διπλανής πόρτας», καθώς και επώνυμες σταρ του κινηματογράφου, επιλέγουν να προβούν σε αυτό το βήμα, για να κρατήσουν ανοιχτές για το μέλλον τις πιθανότητες τεκνοποίησης. Όπως εξηγεί ο μαιευτήρας-χειρουργός γυ-

Διεθνώς, και στην Ελλάδα, ένα στα πέντε ζευγάρια αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας και πρέπει να καταφύγει στις τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής

ναικολόγος κ. Βασίλης Βεργέτης, για χρόνια, η κατάψυξη ωαρίων είχε πολύ μικρά ποσοστά επιτυχίας, καθώς η διαδικασία ψύξης-απόψυξης ήταν αργή, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κρύσταλλοι μέσα στο κυτταρόπλασμα και, κατά την επαναφορά των ωαρίων, τα περισσότερα να καταστρέφονται. Την επανάσταση στην κρυοσυντήρηση ωαρίων έφερε η τεχνική της υαλοποίησης (vitrification), κατά την οποία χάρη στην ταχύτατη ψύξη και απόψυξη αποφεύγεται ο σχηματισμός των κρυστάλλων και μεγιστοποιείται η απόδοση της μεθόδου. Αν μια γυναίκα επιθυμεί ή πρέπει, για ιατρικούς λόγους, να καταψύξει ωάρια - για παράδειγμα αν πάσχει από νεοπλασματική νόσο και πρέπει να υποβληθεί σε χημειοθεραπεία - τότε καλό είναι να υποβληθεί σε αυτήν τη διαδικασία στην ηλικία των 20-25 ετών, ώστε να κρατήσει ωάρια με όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητας γενετικό υλικό.

15

Ιατρικό άρθρο

Από τους ειδικούς η κατάψυξη ωαρίων προτείνεται σε γυναίκες με διαπιστωμένη προδιάθεση για πρόωρη εμμηνόπαυση (δηλαδή πριν τα 45 έτη), με την καριέρα ως απόλυτη προτεραιότητα, χωρίς σταθερή σχέση, με χρόνια προβλήματα υγείας, με καρκίνο - οπότε πρέπει να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία - και με αδυναμία σύλληψης με φυσιολογικό τρόπο.

Όσο πιο αργά τόσο πιο δύσκολα… Διεθνώς, και στην Ελλάδα, ένα στα πέντε ζευγάρια αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας και πρέπει να καταφύγει στις τεχνικές υποβοη-

Στις γυναίκες ο πιο κρίσιμος παράγοντας υπογονιμότητας είναι η ηλικία, καθώς ο αριθμός των ωαρίων που διαθέτει κάθε γυναίκα φθίνει σταθερά με την πάροδο των ετών

θούμενης αναπαραγωγής προκειμένου να αποκτήσει παιδί. Στις γυναίκες ο πιο κρίσιμος παράγοντας υπογονιμότητας είναι η ηλικία, καθώς ο αριθμός των ωαρίων που διαθέτει κάθε γυναίκα φθίνει σταθερά με την πάροδο των ετών, αφού σε κάθε κύκλο περιόδου χάνονται 1.000 ωάρια για το ένα που προσφέρεται για γονιμοποίηση. Δεν είναι όμως μόνο ο αριθμός των ωαρίων

16

 Οκτώβριος 2013

που ελαττώνεται: ταυτόχρονα υποβαθμίζεται και η ποιότητά τους, καθώς το γενετικό τους υλικό εκφυλίζεται. «Από αναπαραγωγικής πλευράς οι γυναίκες διανύουν τα ιδανικά χρόνια για την τεκνοποίηση στις ηλικίες από 21-29 ετών και όχι στα 38 ή στα σαράντα που αποφασίζουν να κάνουν παιδί», επισημαίνει ο Δρ Λουκάς Κλέντζερης, μαιευτήρας-χειρουργός-γυναικολόγος, Ακόλουθος του Βασιλικού Βρετανικού Κολλεγίου Μαιευτήρων - Γυναικολόγων και διευθυντής της Κλινικής στο Πανεπιστήμιο Cardiff της Μ. Βρετανίας. Στους άνδρες τα δύο βασικά αίτια υπογονιμότητας αφορούν αφενός το άγχος, που σχετίζεται στενά με την οικονομική κρίση και τον φόβο της ανεργίας, και αφετέρου με την ύπαρξη κιρσοκήλης (ασθένεια).

Η κρίση πλήττει (και) την εξωσωματική Τα τελευταία χρόνια το δημογραφικό πρόβλημα στην πατρίδα μας εντείνεται, καθώς τα οικονομικά προβλήματα και η ανασφάλεια ωθούν τα ζευγάρια να μεταθέσουν για αργότερα, ή να αναβάλουν οριστικά, την τεκνοποίηση. Ήδη από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία προκύπτει πως οι γεννήσεις, που σε καλές εποχές άγγιζαν τις 150.000 ετησίως, μειώθηκαν σε 106.000 το 2011, ενώ το 2012 κατρακύλησαν στις 86.000. Η οικονομική κρίση προκάλεσε και 30% μείωση των ετήσιων κύκλων της εξωσωματικής γονιμοποίησης, αφού το εγχείρημα κοστίζει από 3.500-4.000 ευρώ (ο κύκλος) και η χρηματική δυσχέρεια δρα αποτρεπτικά στα νέα ζευγάρια.

17

Ιατρικό άρθρο

Tι είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση Συνέντευξη από τον κ. Θάνο Παράσχο

Γυναικολόγο-Μαιευτήρα-Ενδοσκοπικό Χειρουργό, Διευθυντή του Κέντρου Εξωσωματικής Γονιμοποίησης ΕmBIO Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μία επιτυχημένη μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που έχει βοηθήσει στη γέννηση 5 εκατομμυρίων παιδιών μέχρι σήμερα. Το στάδιο της γονιμοποίησης του ωαρίου από το σπερματοζωάριο γίνεται εκτός της μήτρας της γυναίκας, στο εμβρυολογικό εργαστήριο, υπό ελεγχόμενες συνθήκες, που ευνοούν την επιτυχία της γονιμοποίησης, ενώ ελέγχονται κατά το δυνατόν οι παρέμετροι που θα μπορούσαν να την παρεμποδίσουν. Πότε συνιστάται η εξωσωματική γονιμοποίηση; Κάθε ζευγάρι που προσπαθεί να αποκτήσει παιδί επί ένα χρόνο χωρίς επιτυχία, θα πρέπει να συμβουλευθεί κάποιον ειδικό γονιμότητας. Ο κανόνας του ενός έτου ελεύθερων επαφών ισχύει για γυναίκες μέχρι 35 ετών. Από 35 ε-

τών και πάνω, αν περάσουν έξι μήνες με επαφές χωρίς προφυλάξεις και δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη, τότε το ζευγάρι θα πρέπει να εξετασθεί για υπογονιμότητα και να διαπιστωθεί ποιος από τους δύο ευθύνεται γι’ αυτήν και να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία γονιμότητας ή να ακολουθηθεί η πλέον ενδεδειγμένη τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν είναι η πρώτη λύση που προτείνουμε στο ζευγάρι που δυσκολεύεται ν’ αποκτήσει παιδί. Υπάρχουν και άλλες, πιο οικονομικές τεχνικές, όπως η σπερματέγχυση, η οποία μπορεί να λύσει, μεταξύ άλλων, και προβλήματα ήπιας ανδρικής υπογονιμότητας. Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ενδεδειγμένη μέθοδος όταν έχουμε να κάνουμε με κακή ποιότητα ωαρίων λόγω προχωρημένης ηλικίας της γυναίκας. Η εξωσωματική γονιμοποίηση με δότρια ωαρίων προσφέρεται ως λύση σε μια γυναίκα που έχει πρόωρη εμμηνόπαυση. Εννοείται ότι πριν προχωρήσουμε σε μια προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης, θα πρέπει να έχουμε αποκλείσει προβλήματα που μπορούν να αντιμετωπισθούν χειρουργικά, όπως υδροσάλπιγγες, ινομυώματα, ενδομητρίωση, διάφραγμα μήτρας κ.ά. Ποια είναι τα στάδια της θεραπείας; Ένα από τα πλεονεκτήματα της μεθόδου της εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι ότι μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα ωάρια από το ένα που παράγεται σε κάθε φυσική

18

 Οκτώβριος 2013

Αν μια γυναίκα επιθυμεί να προσπαθήσει να μείνει έγκυος με τη βοήθεια της μεθόδου της εξωσωματικής γονιμοποίησης, θα είναι καλό να ξεκινήσει όσο γίνεται πιο νωρίς, για να έχει αυξημένες πιθανότητες να συλλάβει με τα δικά της ωάρια

επιθυμεί να προσπαθήσει να μείνει έγκυος με τη βοήθεια της μεθόδου της εξωσωματικής γονιμοποίησης, θα είναι καλό να ξεκινήσει όσο γίνεται πιο νωρίς, για να έχει αυξημένες πιθανότητες να συλλάβει με τα δικά της ωάρια και όχι με δανεικά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο ειδικός γονιμότητας θα επιλέξει, ανάλογα με τις γνώσεις και την πείρα του, την πιο ενδεδειγμένη μέθοδο εξωσωματικής γονιμοποιίησης (πχ. ICSI, IMSI, IVM, ήπια πρωτόκολλα διέγερσης, εξωσωματική σε φυσικό κύκλο κ.λπ.), για να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας. Με την ομάδα των ειδικών που με πλαισιώνει παρακολουθούμε συνεχώς τις τελευταίες εξελίξεις στις θεραπείες γονιμότητας και στις μεθόδους εξωσωματικής ή γενικά, τεχνητής γονιμοποίησης.

μηνιαία ωορρηξία. Για να πάρουμε περισσότερα ωάρια χορηγούνται φάρμακα διέγερσης των ωοθηκών. Τώρα μάλιστα έχουμε στη διάθεσή μας μία ένεση που γίνεται μία φορά για διάρκεια μιας εβδομάδας και όχι καθημερινά. Αυτό διευκολύνει ψυχολογικά την γυναίκα, αλλά και πρακτικά, γιατί παύει να ασχολείται με τη διαδικασία και ρυθμίζει πολύ πιο άνετα τις καθημερινές της δραστηριότητες για αυτές τις 7 ημέρες. Στη συνέχεια, θα γίνει η ωοληψία με ελαφρά μέθη εντελώς ανώδυνα και η γυναίκα επιστρέφει την ίδια μέρα στο σπίτι της. Το ζητούμενο είναι τα ειδικά καθαρισμένα ωάρια να γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο από τα επιλεγμένα σπερματοζωάρια στις επόμενες είκοσι ώρες. Τα γονιμοποιημένα έμβρυα μεταφέρονται στη συνέχεια στη μήτρα. Αυτό γίνεται την δεύτερη ή την τρίτη ημέρα από τη γονιμοποίηση, όταν τα έμβρυα έχουν φτάσει στα έξι με οκτώ κύτταρα. Ένας άλλος τρόπος είναι η μεταφορά βλαστοκύστεων, δηλαδή εμβρύων με πολύ περισσότερα κύτταρα, κατά την πέμπτη με έκτη ημέρα μετά τη γονιμοποίηση. Το αιματολογικό τεστ κύησης (χοριακή γοναδοτροπίνη) κατά την δωδέκατη ημέρα μετά την εμβρυομεταφορά θα δείξει την επιτυχία της εμφύτευσης. Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την επιτυχία της εξωσωματικής; Ας ξεκινήσουμε από την ηλικία της γυναίκας. Μετά τα 35, η παραγωγή των ωαρίων μιας γυναίκας μειώνεται ραγδαία. Έτσι, αν μια γυναίκα

Τι ποσοστό επιτυχίας προσφέρει η μέθοδος; Μέχρι στιγμής, τα ποσοστά επιτυχίας εξωσωματικής γονιμοποίησης έχουν φτάσει στο 70% για ορισμένη ομάδα υπογόνιμων ασθενών. Τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής κυμαίνονται ανάλογα με τη συγκεκριμένη μέθοδο που θα χρησιμοποιηθεί και με την ηλικία της γυναίκας, αν χρησιμοποιηθούν δικά της ωάρια. Πόσες φορές μπορεί να εφαρμοστεί στην ίδια γυναίκα η μέθοδος; Μετά την 3η ή το πολύ 4η αποτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής, ο ειδικός πρέπει να αναζητήσει και να εντοπίσει τα αίτια της αποτυχίας και να ακολουθηθούν διαφορετικές και εναλλακτικές μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου αποκλείεται η τεχνητή γονιμοποίηση; Στη χώρα μας το νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπει την τεχνητή γονιμοποίηση σε γυναίκες μέχρι 50 ετών. Επίσης, σε περιπτώσεις προηγηθείσας υστερεκτομής (αν δεν υπάρχει η μήτρα), τότε η μόνη λύση είναι αυτή της παρένθετης μητρότητας με το σπέρμα του συζύγου και τα ωάρια της ίδιας της γυναίκας, αν λειτουργούν οι ωοθήκες της. Τι κινδύνους έχει η εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης; Σήμερα, οι επαρκώς καταρτισμένοι ειδικοί γονιμότητας είναι σε θέση να αποφύγουν τον κίνδυνο της υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Κατά τα άλλα, καμμία μελέτη δεν έχει καταλήξει όλα αυτά τα χρόνια σε οποιονδήποτε άλλο κίνδυνο μετά από προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης για την υγεία της γυναίκας ή των παιδιών που θα συλλάβει μέσα από προσπάθεια εξωσωματικής.

Του Ι. Ιωαννίδη Διευθυντή ΕΣΥ, Παθολόγου Διαβητολόγου, Υπεύθυνου διαβητολογικού ιατρείου και ιατρείου παχυσαρκίας, Γενικού Νοσοκομείου Ν. Ιωνίας ΚωνσταντοπούλειουΠατησίων

Νεότερα στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2

H

αύξησή της οφείλεται στον σύγχρονο τρόπο ζωής, που χαρακτηρίζεται από αύξηση της παχυσαρκίας και από έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Είναι αποδεκτό ότι η θεραπεία και η αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 με επιθετικό τρόπο αποσκοπεί στην αποτροπή των επιπλοκών της νόσου, τόσο των μικροαγγειακών (βλάβες στα μάτια, στα νεφρά και στο νευρικό σύστημα) όσο κυρίως των μακροαγγειακών (βλάβες στα μεγάλα αγγεία, όπως τα στεφανιαία, τα εγκεφαλικά και τα αγγεία των κάτω άκρων). Η γλυκοκεντρική όμως αντίληψη της θεραπείας των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (μειώνω δηλαδή μόνο τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα) δεν είναι πλέον δημοφιλής, λόγω της αποτυχίας αυτής της τακτικής να μειώσει τελικά τις σημαντικές επιπλοκές της νόσου.

Συνδυαστικές θεραπείες Τα επίπεδα γλυκόζης πλάσματος συσχετίζονται αιτιολογικά και άμεσα με τις μικροαγγειακές επιπλοκές (νεφροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια και νευροπάθεια), και η θεραπεία της υπεργλυκαιμίας, που στοχεύει στην επίτευξη ευγλυκαιμίας αποτρέπει (ή τουλάχιστον επιβραδύνει) την εξέλιξη αυτών των επιπλοκών, ανεξάρτητα από το είδος της θεραπείας. Ειδικά όμως για τα μεγάλα αγγεία και τα καρδιαγγειακά επεισόδια, φαίνεται πως η αποφυγή των υπογλυκαιμιών, καθώς και η έγκαιρη και επιθετική θεραπεία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Στην προσπάθεια επίτευξης, αλλά και διατήρησης του γλυκαιμικού ελέγχου, χρειάζονται συχνά συνδυαστικές θεραπείες με βάση τη μετφορμίνη, που θεωρείται πρώτη επιλογή.

Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 αποτελεί, παγκοσμίως, μια συχνή νόσο. Η συχνότητά της κυμαίνεται γύρω στο 710% και στη χώρα μας. Είναι μάλιστα πιο συχνή σε μεγάλες ηλικίες (ίσως και 25% σε άτομα >75 ετών)

Κριτήρια επιλογής, ειδικά στην έγκαιρη και επιθετική θεραπεία της νόσου (πριν εγκατασταθούν οι επιπλοκές), αποτελούν, μαζί με την αποτελεσματικότητα, η αποφυγή των υπογλυκαιμιών και της αύξησης του σωματικού βάρους.

Νέα φάρμακα Μια σχετικά νέα κατηγορία φαρμάκων, που συμβάλλουν στην καλύτερη, έγκαιρη και ασφαλή ρύθμιση του σακχάρου, είναι οι αποκλειστές του DPP-4 (ή γλιπτίνες). Τα φάρμακα αυτά είναι τρία: Η σιταγλιπτίνη, η βιλδαγλιπτίνη και η σαξαγλιπτίνη. Είναι εύκολα και απλά στη χρήση, δεν αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα, δεν έχουν σημαντικές παρενέργειες και κυρίως είναι ασφαλή. Πρόσφατα ανακοινώθηκαν αποτελέσματα μεγάλης μελέτης με τη σαξαγλιπτίνη, που ανέδειξαν την ασφάλεια του φαρμάκου (και πιθανώς όλης της κατηγορίας) στο καρδιαγγειακό σύστημα. Παράλληλα, τα φάρμακα αυτά δεν προκαλούν υπογλυκαιμίες και έχουν ουδέτερη ή και ελαφρά ευνοϊκή δράση στο σωματικό βάρος. Συνδυάζονται πρακτικά με όλα τα υπόλοιπα διαθέσιμα θεραπευτικά μέσα (ινσουλίνη, σουλφονυλουρίες, μετφορμίνη, πιογλιταζόνη - όχι με GLP-1 ανάλογα). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως το πρώτο, χρονολογικά, φάρμακο της κατηγορίας που τέθηκε σε κυκλοφορία, η σιταγλιπτίνη, βραβεύθηκε αυτήν τη χρονιά από το περιοδικό «Pharmaceutical Executive» ως «Brand Of The Year». Η αξιολόγηση αυτή βασίστηκε τόσο στην καινοτομία στη σύνθεση και την προώθηση του προϊόντος όσο και στην αποτελεσματικότητά του στην ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών.

19

ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Της Αλεξίας Σβώλου

Ίαση του καρκίνου του μαστού χάρη στις νέες θεραπείες

Κ

αι παρότι τα περιστατικά αυξάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς παγκοσμίως, η θνησιμότητα μειώνεται, στέλνοντας το μήνυμα σε όλες τις γυναίκες πως δεν είναι πλέον αβοήθητες μπροστά στην πιο διαδεδομένη γυναικεία νεοπλασματική ασθένεια. Η αλματώδης αύξηση του καρκίνου του μαστού - με 1,6 εκατομμύρια περιστατικά να καταγράφονται ετησίως παγκοσμίως - δεν τρομάζει πλέον τις γυναίκες, καθώς έχουν ισχυρούς συμμάχους στο πλευρό τους, ενώ βλέπουν να πληθαίνουν οι θεραπευμένες, πρώην πλέον, ασθενείς, οι οποίες γίνονται σύμβολο της νίκης της ιατρικής. Τα αισιόδοξα μηνύματα που έρχονται από το ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τον Καρκίνο, επιβεβαιώνουν τη μείωση της θνησιμότητας, καθώς ετησίως καταγράφονται λιγότεροι από 425.000 θάνατοι διεθνώς από τη συγκεκριμένη μορφή κακοήθειας, με την επιβίωση στον πρώιμο καρκίνο του μαστού να ξεπερνά τη δεκαετία και στον μεταστατικό καρκίνο να αγγίζει την πενταετία, ενώ οι ειδικοί εξηγούν πού αποδίδεται το φαινόμενο. Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, κ. Βασίλης Γεωργούλιας, την επανάσταση στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού έφερε η δυνατότητα της εξατομίκευσης της θεραπείας, χάρη στη δημιουργία στοχευμένων θεραπειών που διακόπτουν συγκεκριμένα μονοπάτια στη βιολογία του καρκινικού κυττάρου. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν γενετικά τεστ και ανακαλύφθηκαν βιοδείκτες που επιτρέπουν τον εντοπισμό εκείνων των γυναικών οι οποίες θα ωφεληθούν από την εκάστοτε θεραπεία, ώστε να μεγιστοποιείται το όφελος για τις ασθενείς. «Στην πατρίδα μας καταγράφονται ετησίως 4.5004.700 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού και στο 10% των περιπτώσεων η διάγνωση γίνεται όταν η νόσος βρίσκεται ήδη σε προχωρημένο στάδιο», εξηγεί ο παθολόγος - ογκολόγος κ. Βασίλης Μπαρμπούνης, διευθυντής της ογκολογικής μονάδας στο «Ιπποκράτειο» νοσοκομείο. «Οι περισσότεροι όγκοι είναι ορμονοεξαρτώμενοι και αντιμετωπίζονται με ορμονοθεραπεία, αλλά μία στις δύο ασθενείς δεν ανταποκρίνεται σε

20

 Οκτώβριος 2013

Χάρη στην έγκαιρη διάγνωση των όγκων και την ανάπτυξη νέων στοχευμένων θεραπειών, ο καρκίνος του μαστού δεν είναι πια ανίκητος

1,6 εκατομμύρια περιστατικά καρκίνου του μαστού καταγράφονται κάθε χρόνο παγκοσμίως

αυτή. Και εκείνες που ανταποκρίνονται, στην πορεία αναπτύσσουν αντοχή. Καταφέραμε, ωστόσο να ξεπεράσουμε το εμπόδιο, επεμβαίνοντας στο σηματοδοτικό μονοπάτι που κάνει τον όγκο μεταστατικό, οπότε σταματά να μεταδίδεται στα κύτταρα η εντολή να κάνουν μετάσταση», εξηγεί ο κ. Χρίστος Παπαδημητρίου, υπεύθυνος της ογκολογικής μονάδας στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα».

Τα "πολυβόλα" του "οπλοστασίου" Τα πιο πολύτιμα «όπλα» για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού περιλαμβάνουν τον αναστολέα της πρωτεΐνης mΤΟR, που διακόπτει το

μονοπάτι που καθιστά τον καρκίνο μεταστατικό, ενισχύοντας έτσι τα οφέλη της ορμονοθεραπείας σε μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με προχωρημένο ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο μαστού. Πρόσφατα, αναπτύχθηκε και μια νέα φόρμουλα για την πιο διαδεδομένη θεραπεία του ορμονοεξαρτώμενου καρκίνου που είναι θετικός στους υποδοχείς her 2, με την οποία το φάρμακο χορηγείται υποδoρίως εντός πέντε λεπτών, όταν η παραδοσιακή του μορφή απαιτούσε ενδοφλέβια χορήγηση διάρκειας 90 λεπτών. Ειδικά για τις Ελληνίδες ασθενείς, υπάρχει μία ακόμα θετική εξέλιξη, καθώς με απόφαση του υπουργού Υγείας άρχισε να αποζημιώνεται ξανά από τον ΕΟΠΥΥ το γενετικό τεστ Oncotype, που δείχνει αν ο καρκίνος είναι μεταστατικός και συμβάλλει στο να αποφευχθούν οι αχρείαστες χημειοθεραπείες. Έτσι οι ασθενείς δεν υποχρεώνονται να πληρώνουν την ακριβή εξέταση (κόστους 3.000 ευρώ) από την τσέπη τους. Τέλος, αναπτύσσονται νέα φάρμακα για τον τριπλό αρνητικό καρκίνο μαστού (αρνητικό σε υποδοχείς οιστρογόνων, προγεστερόνης και her2), για τον οποίο η πρόβλεψη, μέχρι τώρα, ήταν κακή και οι θεραπευτικές επιλογές ελάχιστες.

Οδηγός τσεκ-απ για όλες τις γυναίκες Μετά τον διεθνή«ντόρο» που προκάλεσε η διπλή προφυλακτική μαστεκτομή της Αντζελίνα Τζολί, δύο νέοι όροι προστέθηκαν στο λεξιλόγιό μας. Πρόκειται για τα περίφημα γενετικά τεστ BRCA1 και BRCA2, που μέχρι τότε οι περισσότερες αγνοούσαμε. Για να μην πάρουμε το λάθος μήνυμα, οι ειδικοί εξηγούν ποιες γυναίκες πρέπει να υποβληθούν σε αυτήν την εξέταση και υπενθυμίζουν ότι το προληπτικό τσεκ-απ για τον καρκίνο του μαστού, με ψηφιακή μαστογραφία και υπέρηχο, σώζει ζωές. Τι δείχνουν τα γενετικά τεστ BRCA1 & BRCA2 Τα τεστ BRCA 1 και BRCA 2 ανιχνεύουν συγκεκριμένα ογκογονίδια (γενετικές μεταλλάξεις) που ενοχοποιούνται για τις κληρονομικές μορφές του καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών. Οι γυναίκες που θα βρεθούν με μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 έχουν από 50-87% κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού μέχρι την ηλικία των 75 ετών και 15-50% αντίστοιχο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο των ωοθηκών μέχρι την ηλικία των 50 ετών. Επίσης, οι μεταλλάξεις στα ογκογονίδια

BRCA1 και BRCA2 συνδέονται με αυξημένο έως και 30% κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη, του παγκρέατος, της ουροδόχου κύστης, του εντέρου και για κακόηθες μελάνωμα. Ποιες γυναίκες είναι υποψήφιες για την εξέταση Υψηλού κινδύνου θεωρούνται οι οικογένειες με κληρονομικό καρκίνο του μαστού, στις οποίες τουλάχιστον τρεις συγγενείς έχουν προσβληθεί από καρκίνο του μαστού ή έχουν νοσήσει δύο συγγενείς - μία γυναίκα από καρκίνο του μαστού και μια γυναίκα από καρκίνο των ωοθηκών - ή έχει καταγραφεί ένα περιστατικό ανδρικού καρκίνου μαστού, καθώς τότε σίγουρα εμπλέκεται «χαλασμένο» γονίδιο.

  Σωτήρια τα τακτικά τσεκ-απ

Οι ειδικοί υπενθυμίζουν ότι καίριο ρόλο στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού παίζει η έγκαιρη διάγνωση και συνιστούν από την ηλικία των 40 ετών ετήσιο προληπτικό τσεκ-απ, με ψηφιακή μαστογραφία και συμπληρωματικές μεθόδους (νέας γενιάς υπέρηχους και μαγνητική μαστογραφία), που ανιχνεύουν τις πιο μικροσκοπικές προκαρκινικές αλλοιώσεις.

Το ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού που πρέπει να υποβληθεί σε αυτά τα τεστ δεν ξεπερνά το 5%. Εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη των ογκογονιδίων στο DNA των ασθενών, οι γιατροί συστήνουν διπλή προφυλακτική μαστεκτομή, ενώ συμπληρωματικά μπορεί να γίνει και ωοθηκεκτομή, καθώς υπάρχει ακόμη και 50% πιθανότητα να νοσήσει η γυναίκα από καρκίνο των ωοθηκών. Σε ποια ηλικία πρέπει να ελέγχονται; Εφόσον υπάρχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, η γυναίκα πρέπει να εξεταστεί από την ηλικία των 20 ετών. Στην Ελλάδα, οι γυναίκες συνήθως προσέρχονται για την εξέταση σε λίγο μεγαλύτερη ηλικία, κοντά στα τριάντα έτη. Πώς γίνεται το τεστ και πόσο κοστίζει Ο προληπτικός μοριακός έλεγχος των ογκογονιδίων γίνεται με κυτταρική εξέταση και το δείγμα λαμβάνεται με αποστειρωμένο «στυλό» από το εσωτερικό της παρειάς (μάγουλο). Η εξέταση πραγματοποιείται εδώ και 5 χρόνια στην Ελλάδα σε κέντρα γενετικής του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα και το κόστος εξαρτάται από το πόσοι νουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί (δηλαδή πόσες αλλαγές στην αλληλουχία του DNA) ελέγχονται και αν ελέγχεται μόνο το ένα ή και τα δύο γονίδια. Στην Ελλάδα δημόσιο εργαστήριο γενετικής λειτουργεί μόνο στον «Δημόκριτο», όπου το κόστος της εξέτασης κυμαίνεται από 150 έως 800 ευρώ και για τα δύο γονίδια. Στα ιδιωτικά εργαστήρια, το κόστος φτάνει τα 2.500 ευρώ και δεν καλύπτεται από τον ασφαλιστικό φορέα, εκτός και αν πραγματοποιείται σε ασθενή που ήδη νόσησε από καρκίνο. Το απαραίτητο προληπτικό τσεκ-απ ανά ηλικία Στην ηλικία των 20-25 ετών: τεστ για τα ογκογονίδια BRCA1 και BRCA 2 σε γυναίκες με πιθανό οικογενειακό ιστορικό (τουλάχιστον 3 περιστατικά σε στενούς συγγενείς). Από την ηλικία των 25 ετών: ετήσια ψηφιακή μαστογραφία σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό, θετικές σε 1 τουλάχιστον ογκογονίδιο (BRCA1 ή BRCA 2). Στην ηλικία των 35 ετών: Μία ψηφιακή μαστογραφία αναφοράς για όλες τις γυναίκες που δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου μαστού. Από την ηλικία των 40 ετών: ετήσια ψηφιακή μαστογραφία, μαζί με κλινικό έλεγχο (ψηλάφηση). Συμπληρωματικά γίνεται υπέρηχος 3D (σε γυναίκες με πυκνούς μαστούς) ή μαγνητική μαστογραφία (σε νέες γυναίκες υψηλού κινδύνου, για τη διάγνωση άτυπων οζιδίων και σε χειρουργημένες ασθενείς με προηγούμενο καρκίνο μαστού).

21

ΑσΦαλεια

της Χρύσας Πανταζή

Παιδικά ατυχήματα κατ’ οίκον

Σ

ύμφωνα με τις στατιστικές, το πιο συχνά παρατηρούμενο ατύχημα, που σχετίζεται με παιδιά μέσα στο σπίτι, είναι ο πνιγμός. Με υψηλά ποσοστά επίσης εμφανίζονται τα εγκαύματα, οι ηλεκτροπληξίες, οι δηλητηριάσεις, τα κατάγματα και άλλα, καθώς στις πολύ μικρές ηλικίες τα παιδιά δεν διαθέτουν τη γνώση και την εμπειρία για να προβλέψουν τους κινδύνους. Οι γονείς λαμβάνουν πολλά μέτρα πρόληψης για να προστατεύσουν τα παιδιά τους, με κυριότερα βέβαια τη συνεχή επίβλεψη και τις συμβουλές. Μερικά απλά πράγματα που μπορεί κανείς να λάβει υπόψη του μπορούν να προλάβουν πολλές δυσάρεστες καταστάσεις. Τα πρώτα μέτρα λαμβάνονται μόλις το παιδί αποκτήσει την ικανότητα να κινείται αυτόνομα, είτε μπουσουλώντας είτε περπατώντας. Ασφαλίστε τα παράθυρα με κάγκελα για να αποφύγετε πτώσεις. Τοποθετήστε προστατευτικό πλέγμα στα κάγκελα του μπαλκονιού. Εάν υπάρχουν σκάλες στο σπίτι, τοποθετήστε ειδική πόρτα στο κεφαλόσκαλο. Ασφαλίστε τις πρίζες με τα ειδικά πλαστικά προστατευτικά, για να αποφευχθούν οι ηλεκτροπληξίες. Μην αφήνετε καλώδια παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και μπαλαντέζες να σέρνονται στο πάτωμα. Το παιδί μπορεί να τα πιάσει, να τα δαγκώσει ή να τα αποσυναρμολογήσει, με κίνδυνο να πάθει ηλεκτροπληξία. Κλείστε όλα τα χημικά, απορρυπαντικά ή άλλα δηλητήρια, σε ντουλάπι που κλειδώνει, για να αποφύγετε δηλητηριάσεις ή χημικά εγκαύματα και αλλεργίες στο παιδί. Αντίστοιχα πράξτε και για όλα τα φάρμακα, αλλά ακόμα και για τα υλικά καθημερινής υγιεινής, όπως οι οδοντόκρεμες και τα υγρά σαπούνια. Αποφύγετε να γυαλίζετε υπερβολικά τα πατώματα και στρώστε αντιολισθητικά χαλιά για να μην κινδυνεύσει το παιδί από γλιστρήματα και πτώσεις. Μην αφήνετε μικροαντικείμενα σε σημεία που μπορεί να φθάσει το παιδί, γιατί μπορεί, παίζοντας με αυτά, να τα καταπιεί.

22

 Οκτώβριος 2013

Το σπίτι μας είναι ο χώρος μέσα στον οποίο αισθανόμαστε τη μεγαλύτερη δυνατή ασφάλεια. Ωστόσο, ένας μεγάλος αριθμός ατυχημάτων απειλεί τα μικρά παιδιά μέσα σε αυτό

Στο πάτωμα του μπάνιου και την μπανιέρα τοποθετήστε αντιολισθητικά πατάκια και ματ. Μειώστε τη θερμοκρασία του νερού στον θερμοσίφωνα, ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος εγκαύματος από άστοχο άνοιγμα της βρύσης. Απομακρύνετε το παιδί από την περιοχή που μαγειρεύετε και από όλες τις πιθανές πηγές μεγάλης θερμότητας (ηλεκτρική κουζίνα, ηλεκτρικό σίδερο κ.λπ.). Δώστε μεγάλη προσοχή στη διατήρηση των τροφίμων και στις ημερομηνίες λήξης τους, ώστε να προστατεύσετε το παιδί και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας από δηλητηριάσεις. Επιλέγετε τα παιχνίδια του παιδιού σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή για θέματα ασφάλειας και καταλληλότητας ηλικίας. Φροντίστε να κλείνετε καλά τα ντουλάπια ή τα πορτάκια των συσκευών, στα οποία το παιδί μπορεί να μπει για να κρυφτεί και να πάθει ασφυξία.

InsuranceWorld 240x300.pdf 1 29/10/2013 1:42:17 μμ

C

M

Y

CM

MY

CY

MY

K

23

ΑΣΚΗΣΗ& υγεια

του Ηλία Μαρούτση,

Pilates Instructor

Έλεγχος του σώματος

Σ

τις αρχές του 20ού αιώνα, ο Joseph Pilates δημιούργησε μια ολιστική μέθοδο άσκησης σώματος και νου, πιστεύοντας ότι αυτός είναι ο δρόμος για την ευζωία. Σήμερα το pilates, όπως ονομάστηκε η μέθοδος προς τιμήν του εμπνευστή της, έχει αποκτήσει εκατομμύρια φανατικούς φίλους σε όλον τον κόσμο και η επιστημονική κοινότητα αναγνωρίζει τα ευεργετικά αποτελέσματά του. Κορυφαίοι χορευτές, αθλητές, προπονητές και μεγάλες ομάδες από διαφορετικά αθλήματα εντάσσουν στο πρόγραμμά τους το pilates, θεωρώντας ότι αποτελεί την αποτελεσματικότερη μέθοδο συμπληρωματικής προπόνησης (cross training). Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότεροι ορθοπεδικοί και φυσικοθεραπευτές προτείνουν στους ασθενείς τους το pilates ως μέθοδο αποκατάστασης τραυματισμών ή συντηρητικής διαχείρισης μυοσκελετικών, νευρολογικών, ρευματικών και αυτοάνοσων παθήσεων και συνδρόμων στάσης (πόνοι στη μέση και τον αυχένα). Το κύριο πλεονέκτημα της μεθόδου είναι ότι,

24

 Οκτώβριος 2013

εφόσον διδαχθεί από ειδικά εκπαιδευμένους δασκάλους, μπορεί με ασφάλεια να προσαρμοστεί στις ανάγκες και τις απαιτήσεις ενός εργαζόμενου, ενός ανθρώπου που αγαπά τον αθλητισμό ή μιας εγκύου, ενός νέου ή ενός ηλικιωμένου, ενός άνδρα ή μιας γυναίκας, ενός πρωταθλητή ή κάποιου που αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας που επηρεάζουν τις νευρομυοσκελετικές του λειτουργίες. Ο λόγος είναι ότι οι ασκήσεις που δημιούργησε ο Joseph Pilates σχεδιάστηκαν με βάση την ανθρώπινη ανατομία και κινησιολογία και εκτελούνται με έμφαση στην ακρίβεια, ώστε κάθε φορά να επιστρατευθεί μια συγκεκριμένη μυική ομάδα με έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο. Εξ ου και ορισμένοι έχουν χαρακτηρίσει το pilates «γλυπτική σώματος» ή «χορογραφημένη φυσικοθεραπεία». Η ονομασία που έδωσε ο Joseph Pilates στη μέθοδό του ήταν «Body Contrology», που θα το μεταφράζαμε ως «ελεγχολογία». Μελετώντας άλλα συστήματα, όπως τη yoga, και δοκιμάζοντας μια σειρά από διαφορετικά αθλή-

Η μέθοδος Pilates, εξασκεί το σώμα και το νου με στόχο την πραγματική ευζωία

ματα, ήταν ο πρώτος που όρισε την έννοια του κέντρου του σώματος, το οποίο ταύτισε με το κέντρο της δύναμης (powerhouse). Σήμερα η έννοια αυτή είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην αθλητική και επιστημονική κοινότητα. Η βασική ιδέα είναι ότι δυναμώνοντας κανείς το κέντρο του, μπορεί να αποκτήσει απόλυτο έλεγχο των κινήσεων των άκρων. Και, αντιστρόφως, ότι εκμεταλλευόμενοι τις κινήσεις των άκρων και την επίδραση της βαρύτητας επάνω τους, δηλαδή απομακρύνοντας τα άκρα από το κέντρο και επαναφέροντάς τα, μπορούμε να προκαλέσουμε και να δυναμώσουμε το κέντρο. Ως κέντρο δύναμης (powerhouse) του σώματος αρχικά ορίστηκε μια ομάδα εν τω βάθει μυών, όπως ο εγκάρσιος κοιλιακός μυς και οι μύες του περίνεου, που ο ρόλος τους είναι να σταθεροποιήσουν τον κορμό και ιδιαίτερα την ευαίσθητη περιοχή της λεκάνης και της μέσης. Καθώς η μέθοδος εξελίχθηκε και αφομοίωσε όλη την εμπειρία που εν τω μεταξύ αποκτήθηκε, αλλά και τις πρόσφατες ανακαλύψεις της επιστημονικής έρευνας στο πεδίο της κίνησης και της νευρομυολογίας, στην έννοια του κέντρου προστέθηκαν και άλλοι μύες που σταθεροποιούν τον κορμό, όπως ο πολυσχιδής ή η ωμική ζώνη, ο πρόσθιος οδοντωτός και ο κάτω τραπεζοειδής. Οι ασκήσεις του pilates γίνονται με έμφαση στην ευθυγράμμιση του σώματος, την ακρίβεια και τη λεπτομέρεια, είτε στο έδαφος (mat) είτε με εξειδικευμένα όργανα που σχεδίασε ο Joseph Pilates και προσφέρουν διαβαθμισμένη αντίσταση, η οποία προσομοιάζει με τη δύναμη της βαρύτητας. Το «ρεπερτόριο», οι ασκήσεις και οι παραλλαγές της μεθόδου είναι χιλιάδες, ώστε κανείς να διευρύνει τις δυνατότητές του, αλλά και ταυτόχρονα να εμβαθύνει χωρίς να βαριέται ποτέ, αφού κάθε φορά προσφέρεται και μια καινούργια πρόκληση. Στόχος των ασκήσεων είναι να δώσουν δύναμη, ελαστικότητα και αντοχή στους μύες, να σταθεροποιήσουν τον κορμό και να βελτιώσουν τη στάση και την ευθυγράμμιση, φέρνοντας σε ισορροπία τις επιμέρους ανταγωνιστικές μυικές ομάδες. Μετά από μια σειρά μαθημάτων, οι αλλαγές στο σώμα είναι ορατές. Πιο ευθυγραμμισμένη στάση, λεπτοί και δυνατοί μύες με γράμμωση. Παρόλα αυτά η πιο σημαντική δουλειά έχει γίνει στο βάθος.

Η υγεία σας είναι ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά της ζωής σας Οι συνέπειες από την απώλεια της υγείας δεν είναι μόνο ο φυσικός, άδικος πόνος, αλλά και το άγχος και η αγωνία για την αντιμετώπιση των εξόδων, που χρειάζονται για την αποκατάστασή της

Α

υτό που επιθυμείτε σε δύσκολες στιγμές, όπως η περίπτωση απώλειας της υγείας, είναι η άμεση και ανθρώπινη αντιμετώπιση στο καλύτερο δυνατό περιβάλλον και η οικονομική στήριξη για την αντιμετώπιση των εξόδων, που θα χρειαστεί να πληρωθούν. Η διάχυτη αβεβαιότητα, που κυριαρχεί στον κλάδο της υγείας και πιο συγκεκριμένα σε αυτόν των ασφαλιστικών ταμείων του δημοσίου και στη δημόσια περίθαλψη, κάνει επιτακτική την ανάγκη επένδυσης σε άλλες, συμπληρωματικές λύσεις ιδιωτικής ασφάλισης υγείας.

Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας Η Ευρωπαϊκή Πίστη αναγνωρίζοντας την ανάγκη αυτή, έχει δημιουργήσει το Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας, ένα ολοκληρωμένο σύστημα παροχών για την αποτροπή των οικονομικών συνεπειών, που μπορεί να προκαλέσει η βλάβη της υγείας σας.

Με το Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας έχετε τη δυνατότητα να επιλέξετε εσείς τις παροχές που χρειάζεστε και επιθυμείτε, βάσει των πραγματικών προσωπικών σας αναγκών και των οικονομικών σας δυνατοτήτων. Έχετε την ελευθερία να επιλέξετε, αν επιθυμείτε: Νοσοκομειακή Περίθαλψη, γιατρό, Νοσηλευτικό Ίδρυμα και θέση νοσηλείας. Διαγνωστικές εξετάσεις, ιατρικές επισκέψεις, check up, αλλά και ιατρικές επισκέψεις και εξετάσεις όχι μόνο για εσάς αλλά για όλα τα μέλη της οικογενείας σας. Με το Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας δεν καλύπτετε όμως μόνο τις δαπάνες αποκατάστασης της υγείας σας, αλλά και το μηνιαίο εισόδημα, που χρειάζεστε για να καλύψετε τις τρέχουσες υποχρεώσεις σας και τις δαπάνες επιβίωσης της οικογένειάς σας. Το κόστος του προγράμματος εξαρτάται από τις παροχές που θα επιλέξετε να ασφαλιστείτε. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για ένα άτομο 35 ετών που επιθυμεί Νοσοκομειακή περίθαλψη, απεριόριστες ιατρικές επισκέψεις σε συμβεβλη-

μένους ιατρούς και κατ΄ οίκον, απεριόριστες διαγνωστικές εξετάσεις και check up, το μηνιαίο κόστος είναι € 72,7.

Ασφαλιστικός Γονέας Το Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας συνοδεύεται και από τον Ασφαλιστικό Γονέα, την πρωτοποριακή ασφάλιση, που αποκλειστικά η Ευρωπαϊκή Πίστη προσφέρει, χωρίς κόστος, εξασφαλίζοντας δωρεάν ψώνια σε εσάς και στην οικογένεια σας, καθώς και επιστροφή σημαντικού μέρους των ασφαλίστρων που καταβάλλετε. Με το Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας μπορείτε να είστε σίγουροι ότι η ασφάλεια της υγείας σας βρίσκεται στα χέρια σας.

25

ΑΣΦΑΛεια

της Χρύσας Πανταζή

Οδήγηση στη βροχή Το να χάσετε τον έλεγχο του αυτοκινήτου σας σε βρεγμένο οδόστρωμα είναι μια δυσάρεστη εμπειρία, που μπορεί να έχει ακόμα πιο δυσάρεστες επιπτώσεις

Το νου σας στους πεζούς!

Ε

κτός από την ολισθηρότητα του δρόμου, υπάρχουν και πάρα πολλές κρυμμένες παγίδες στον δρόμο, καθώς και ο παράγοντας της κακής ορατότητας. Μάθετε να αντιμετωπίζετε σωστά αυτά τα φαινόμενα, τηρώντας πάντα τους σχετικούς κανόνες. Τα ελαστικά του αυτοκινήτου σας πρέπει να είναι σε άριστη κατάσταση. Τα παπούτσια σας πρέπει να είναι στεγνά, γιατί υπάρχει κίνδυνος να γλιστρήσει το πόδι σας πάνω στα πεντάλ και να κάνετε άθελά σας λάθος χειρισμό. Βάλτε αμέσως σε λειτουργία τους υαλοκαθαριστήρες για να διευκολύνετε την ορατότητά σας. Ξεθολώστε τα τζάμια με το σύστημα αερισμού. Φροντίστε η ροή του αέρα να κατευθύνεται στα τζάμια μέσω του ρυθμιστή. Διατηρήστε χαμηλή ταχύτητα, αφού η πρόσφυση είναι μειωμένη και υπάρχει πάντα και ο κίνδυνος της υδρολίσθησης. Ανάψτε τα φώτα πορείας, ακόμα και κατά τη διάρκεια της ημέρας, για να σας αντιλαμβάνονται εγκαίρως και οι υπόλοιποι οδηγοί. Αποφύγετε τα σημεία όπου έχει μαζευτεί πολύ νερό, γιατί υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να κρύβουν κάποια μεγάλη λακκούβα.

26

κίνδυνο να αποσταθεροποιηθεί. Αν αντιληφθείτε ότι το αυτοκίνητο έχει χάσει την πρόσφυσή του με το οδόστρωμα, μη φρενάρετε απότομα και μην κάνετε απότομες κινήσεις στο τιμόνι. Αφήστε αργά το γκάζι μέχρι να νιώσετε και πάλι την άσφαλτο. Αν χρειαστεί να φρενάρετε, κάντε το σιγά-σιγά. Τα ορμητικά νερά μπορούν ακόμα και να σας παρασύρουν, γι’ αυτό αποφεύγετε να διασχίζετε ποταμάκια. Αν περάσετε από λιμνούλες νερού, τα φρένα σας μπορεί να βραχούν. Φρενάρετε απαλά για να τα «στεγνώσετε». Αν η βροχή είναι τόσο δυνατή που δυσκολεύει την οδήγηση και περιορίζει την ορατότητά σας, προτιμήστε να σταματήσετε κάπου με ασφάλεια, μέχρι να κοπάσει. Ακόμα κι αφού η βροχή σταματήσει, μην εφησυχάσετε, καθώς μπορεί να έχουν προκληθεί σοβαρά προβλήματα στους δρόμους, στη σήμανση, αλλά και στους φωτεινούς σηματοδότες.

 Οκτώβριος 2013

Απομακρυνθείτε από το προπορευόμενο αυτοκίνητο, ώστε να μη λερώνονται συνεχώς τα τζάμια σας από το σπρέι λάσπης. Αποφύγετε απότομες αλλαγές πορείας και απότομες επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις, λόγω της μεγάλης ολισθηρότητας του δρόμου. Διατηρήστε μεγαλύτερες αποστάσεις απ’ ό,τι συνήθως από τα προπορευόμενα οχήματα, αφού οι αποστάσεις ακινητοποίησης αυξάνονται σε βρεγμένο δρόμο. Προσέξτε ιδιαίτερα κατά την προσπέραση των άλλων οχημάτων και ιδιαίτερα των φορτηγών. Τα τελευταία εκτοξεύουν πολύ νερό, ενώ συχνά από τις τέντες τους μπορεί να πέσουν ολόκληρες «κουβαδιές». Μην περνάτε με μεγάλη ταχύτητα από νερά που έχουν σχηματίσει λίμνη, γιατί φρενάρουν απότομα το αυτοκίνητο, με

Οι πεζοί βιάζονται όταν βρέχει και πιθανότατα δεν προσέχουν όσο πρέπει στον δρόμο. Στην περίπτωση αυτή οι οδηγοί πρέπει να συμπεριφέρονται με στόχο την ασφάλεια, αλλά και την ευγένεια. Γι’ αυτό: 1. Σεβαστείτε τους πεζούς στα πεζοδρόμια και μειώστε ταχύτητα για να μην τους βρέξουν τα δικά σας απόνερα.

2. Μειώστε ταχύτητα όταν περνάτε κοντά από διαβάσεις, στάσεις λεωφορείων κ.λπ.

3. Παραχωρήστε την προτεραιότητα στους πεζούς 4. Μην παρκάρετε σε διαβάσεις πεζών, εμποδίζοντας την άμεση και ασφαλή πρόσβασή τους στον δρόμο.

5. Προσέξτε τους πεζούς που κινούνται στο οδόστρωμα ή ετοιμάζονται να διασχίσουν τον δρόμο. Μπορεί να κάνουν ελιγμούς για να αποφύγουν λακκούβες και άλλα εμπόδια. Άλλωστε η ορατότητα είναι περιορισμένη με τη βροχή και μπορεί να μην τους δείτε. Λάβετε ακόμη υπόψη ότι: Οι πεζοί, όταν βρέχει, συνήθως κρατούν ομπρέλες, φορούν κουκούλες που περιορίζουν την ορατότητά τους και έχουν το κεφάλι σκυμμένο, οπότε μπορεί να μην προσέξουν άμεσα ένα επερχόμενο αυτοκίνητο, ειδικά σε διασταυρώσεις. Το φθινόπωρο και τον χειμώνα οι άνθρωποι φορούν σκούρα ρούχα και δεν είναι εύκολα ορατοί τη νύχτα, ιδιαίτερα όταν βρέχει.

Της Άννας Σταυροπούλου

Μ

πορεί να έγινε μόδα πολύ πρόσφατα, αλλά, στην πραγματικότητα, το ιπποφαές έχει τις ρίζες του πολύ πριν την εποχή των παγετώνων. Χρειάστηκε να περάσουν χιλιάδες χρόνια για να ανακαλύψουμε αυτήν την πηγή περίπου 200 πολύτιμων ουσιών που τόσον καιρό ήταν… δίπλα μας! «Κάλλιο αργά παρά ποτέ»…

Πολύτιμες ουσίες για μια ζωή γεμάτη υγεία Βιταμίνη C: Η πολλαπλάσια περιεκτικότητα του ιπποφαούς σε βιταμίνη C σε σχέση με το πορτοκάλι και το ακτινίδιο, το κατατάσσουν σε μία από τις πρώτες θέσεις των τροφών που μας βοηθούν να καταπολεμούμε ιώσεις και μολύνσεις, καθώς, παράλληλα, υποστηρίζει τη σύνθεση του κολλαγόνου που είναι απαραίτητο για γερά οστά και δόντια, αλλά και για την

Ιπποφαές: Ένας σύμμαχος για την υγεία σας καλή λειτουργία των αγγείων μας. Βιταμίνη Ε: Το ιπποφαές χαρακτηρίζεται από την υψηλή περιεκτικότητά του σε βιταμίνη Ε, ενώ συναγωνίζεται για την πρώτη θέση στην κατηγορία ακόμα και με το μουρουνέλαιο και τη σόγια. Πώς λειτουργεί; Παρέχοντας προστασία στα κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες και, εκμεταλλευόμενο τις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες, χαρίζοντας υγιή και φρέσκια επιδερμίδα. Παράλληλα συμβάλλει στη μείωση της πίεσης και του κινδύνου εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Μεταλλικά στοιχεία: Το ασβέστιο, το κάλιο, το σελήνιο και το μαγνήσιο που περιέχει το ιπποφαές, ευνοούν το σώμα και το πνεύμα μας, ενδυναμώνοντας το μυικό μας σύστημα και συμβάλλοντας στη διακοπή των αιμορραγιών. Η υψηλή του περιεκτικότητα σε μεταλλικά στοιχεία το καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμο για τους αθλητές και για όσους ασκούνται τακτικά, καθώς η ποσότητα των μεταλλικών στοιχείων που χάνουν με την εφίδρωση, αντικαθίσταται άμεσα με το ιπποφαές. Καροτενοειδή: Όπως οι περισσότεροι καρποί πορτοκαλί-κόκκινου χρώματος, έτσι και το ιπποφαές είναι πλούσιο σε καροτενοειδή, τα οποία έχουν αποδεδειγμένα θετική επίδραση σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου, καθώς ευνοούν τη φυσιολογική ανάπτυξη των κυττάρων. Λιπαρά οξέα: Το ιπποφαές μάς χαιρετάει περήφανα από την πρώτη θέση του βάθρου με τις τροφές που αποτελούν την υψηλότερη πηγή φυτικών λιπαρών οξέων (ω3, ω-6, ω-7, ω-9). Έτσι, κάνει καλό σε όσους έχουν υψηλή χοληστερίνη, ενώ διαθέτει επίσης, επουλωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Επιπλέον, το ιπποφαές μπορεί να γίνει ένας πολύ καλός σύμμαχος σε δίαιτες, καθώς έχει ελάχιστες θερμίδες, αλλά όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον οργανισμό μας.

Αν υπάρχει ένα είδος τροφής που δικαιούται να κατέχει τον τίτλο των επονομαζόμενων «super food», αυτό δεν είναι άλλο από τον καρπό του ιπποφαούς

λώνονται ωμοί. Αντίθετα, ως ρόφημα, το ιπποφαές πίνεται άνετα. Για να το φτιάξετε βράστε 5 καρπούς ιπποφαούς ανά φλιτζάνι νερού για 5 λεπτά και πιείτε το αφού κρυώσει λιγάκι. Επίσης, μπορείτε να βράσετε τα φύλλα του θάμνου και να απολαύσετε το ρόφημά σας, αφού το σουρώσετε. Φυσικά, μια πολύ καλή εναλλακτική είναι τα συμπληρώματα διατροφής με ιπποφαές, τα οποία έχουν καλύτερη γεύση και αναμιγνύονται εύκολα με χυμούς.

Και λίγη ιστορία… Οι ρίζες της ονομασίας αυτού του θάμνου φτάνουν μέχρι την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα ταλαιπωρημένα, από τους διαρκείς πολέμους και τις κακουχίες, άλογα των στρατευμάτων του, εμφάνισαν έντονα σημάδια βελτίωσης της υγείας τους μετά την κατανάλωση των φύλλων και των καρπών αυτού του θάμνου, ενώ η τρίχα τους ήταν πιο λαμπερή και τα ίδια ανακτούσαν τις δυνάμεις τους. Το όνομά του, λοιπόν, προέρχεται από δύο λέξεις: άλογο (ίππος) και φάος (φως).

Ιπποφαές στο μπαλκόνι σας 3 συμβουλές για επιτυχία: Τοποθετήστε το σε μια ηλιόλουστη θέση στη βεράντα σας Χρειάζεται συστηματικό πότισμα το καλοκαίρι (τους χειμερινούς μήνες δεν χρειάζεται πολύ νερό) Για να έχετε περισσότερους καρπούς, μετά τη συγκομιδή τους θα πρέπει να το κλαδεύετε

Πώς το πίνετε; Επειδή οι καρποί του είναι πολύ όξινοι, στυφοί και με λιπαρή υφή, συνήθως δεν κατανα-

27

ΕΙΔΗΣΕΙΣΑγΟΡΑ

Φροντίδα της επιδερμίδας μετά την εμμηνόπαυση Μετά την εμμηνόπαυση, η επιδερμίδα αλλάζει και - σύμφωνα με τη Vichy - αυτό οφείλεται στην κατά 57% απώλεια των λιπιδίων, με αποτέλεσμα την έντονη ξηρότητα και την απώλεια πυκνότητας.

H Νeovadiol Magistral περιέχει έναν αποκλειστικό συνδυασμό 2 συμπλεγμάτων δραστικών ουσιών: Σύμπλεγμα ζωτικών ελαίων αναδόμησης πλούσιο σε λιπαρά οξέα Ωμέγα 3-6-9 και σύμπλεγμα αναδόμησης ιστών +Proteic Gf + PRO-XYLANE. Αυτός ο συνδυασμός συμπλεγμάτων δρα συγχρονισμένα και επιτρέπει την αναδόμηση τόσο των ιστών όσο και των λιπιδίων των εύθραυστων επιδερμίδων μετά την εμμηνόπαυση.

28

 Οκτώβριος 2013

Αγορά Αγορά

Στο πλαίσιο της πολιτικής εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας, η Mars Hellas αναδεικνύει τη συμβολή των κατοικιδίων στην αρμονική ανάπτυξη των παιδιών, σε συνεργασία με τα «Παιδικά Χωριά SOS» Ελλάδος. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, βάσει των οποίων σχεδιάστηκε το πρόγραμμα, προκύπτει ότι η επαφή των παιδιών με τα κατοικίδια βοηθά στην καταπολέμηση του άγχους, τη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας τους, τις σχολικές επιδόσεις, αλλά και τη διευκόλυνση της κοινωνικοποίησής τους. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Pets for Kids», θα πραγματοποιηθούν ειδικά σχεδιασμένες δράσεις στα «Παιδικά Χωριά SOS» Βάρης & Πλαγιαρίου Θεσσαλονίκης, προσφέροντας τη δυνατότητα σε πάνω από 60 παιδιά ηλικίας 6-15 ετών να βιώσουν τις ευεργετικές ιδιότητες της εξοικείωσης και της υπεύθυνης φροντίδας των κατοικιδίων, υπό την καθοδήγηση μιας έμπειρης ομάδας εκπαιδευτών και ενός ψυχολόγου (www.petsforkids.gr).

Αγορά Αγορά Αγορά Αγορά Αγορά

Παιδιά και κατοικίδια

Pilates Το 42 zone είναι ένα εξειδικευμένο κέντρο για την εναλλακτική άσκηση με επίκεντρο το Pilates. Φιλοξενεί επίσης τμήματα Yoga και συνεργάζεται με ομάδα εναλλακτικών θεραπευτών (shiatsu, reiki, ρεφλεξολογία, κρανιοϊερή, thai massage).Η προσέγγισή μας είναι ότι στην αναζήτηση μιας διαφορετικής ποιοτικής καθημερινότητας μπορεί κανείς να ξεκινήσει την αλλαγή από απλά πράγματα όπως η άσκηση του σώματος και του νου. Η διαδρομή του 42 zone ξεκίνησε το 2010 και από το 2012 φιλοξενείται σε έναν καινούργιο χώρο στην οδό Αγ. Αναργύρων 31 στου Ψυρρή, εύκολα προσβάσιμο με τα πόδια ή τη συγκοινωνία.

Το 42 zone είναι μέλος του δικτύου συνεργατών του BASI Pilates, ενός από τους κορυφαίους εκπαιδευτικούς οργανισμούς στο χώρο παγκοσμίως . Όλοι οι εκπαιδευτές του διαθέτουν πιστοποίηση BASI Pilates και έχουν παρακολουθήσει μεταπτυχιακά προγράμματα και ειδικά σεμινάρια για τη θεραπευτική πλευρά του Pilates και για ειδικές ομάδες του πληθυσμού. Τα τμήματα Pilates – έδαφος και όργανα- γίνονται καθημερινά από Δευτέρα μέχρι και Σάββατο σε πρωινή, μεσημεριανή και απογευματινή ζώνη, από τις 9 το πρωί μέχρι τις 9 το βράδυ. Για εγγραφές από δύο άτομα και άνω ισχύει έκπτωση 10%

+2

-10

% 42 Zone Pilates Studio Αγ. Αναργύρων 31, Αθήνα τηλ: 6937 944 947 www.42zone.gr www.facebook.com/pages/42-ZonePilates-Studio

Βοήθεια από άνθη Το Menofema είναι μια φυσική φόρμουλα με μικροθρεπτικά στοιχεία για την υποστήριξη του γυναικείου οργανισμού σε καταστάσεις όπως: εμμηνόπαυση, προεμμηνορυσιακό σύνδρομο (ΠΕΣ) ή ορμονικό στρες. Παρασκευάζεται αποκλειστικά από οργανικά άνθη λουλουδιών και περιέχει ένζυμα, βιταμίνες, μέταλλα και φυτοθρεπτικά. Δεν περιέχει ορμόνες, σόγια ή φυτοοιστρογόνα και δεν είναι

γύρη μελισσών. Σύμφωνα με έρευνες και κλινικές δοκιμές, η αποτελεσματικότητά του στη μείωση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης και του ΠΕΣ (εξάψεις, εφιδρώσεις, κατακράτηση υγρών, κακός ύπνος, πόνοι, ευερεθιστότητα κ.ά.) αγγίζει το 96%. Ταυτόχρονα αυξάνει τη λίμπιντο και αναβαθμίζει όλες τις λειτουργίες του γυναικείου οργανισμού. Παράγεται στον Καναδά από τη FLORA (MedMelon - Τηλ. 2310 449 441, www.medmelon.gr).

Σύστημα παρακολούθησης γλυκόζης αίματος Ο μετρητής Element αποτελεί μια συσκευή αυτοεξέτασης για τον διαβητικό ασθενή, με πολλαπλές διευκολύνσεις για τον χρήστη. Συγκεκριμένα προσφέρει: Αυτόματη ρύθμιση κωδικών, που δεν απαιτεί χειροκίνητη κωδικοποίηση. Μέτρηση της γλυκόζης αίματος σε 3 δευτερόλεπτα. Πολύ μικρό δείγμα αίματος, καθώς αρκούν 0,3 ml αίματος, ώστε να μειώνεται και ο πόνος. Επιπλέον, η εξέταση μπορεί να γίνει σε εναλλακτικά σημεία, όπως τον βραχίονα, τον μηρό και την κνήμη, διευκολύνοντας τους συχνούς χρήστες. Ο έλεγχος της γλυκόζης μπορεί να γίνεται σύμφωνα με το καθημερινό πρόγραμμα του διαβητικού ασθενούς. Η γλυκόζη αίματος μπορεί να ελεγχθεί πριν/μετά το γεύμα, πριν/ μετά την άσκηση και μετά τη φαρμακευτική αγωγή. Χρησιμοποιείται με τις ταινίες μέτρησης Element (ΕΞΕΛΙΞΗ Α.Ε., τηλ.: 215 21 57 610).

Το ΧΡΗΜΑ γιορτάζει 25 χρόνια επιτυχηµένης πορείας!

2009

2008

2003

2003

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

Το περιοδικό ΧΡΗΜΑ κυκλοφορεί και σε ψηφιακή (e-book) µορφή. Διαβάστε το στο hrima.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Επαναλανσάρεται µε νέο σχεδιασµό, νέους συνεργάτες και επαυξηµένη ύλη

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Koλλαγόνο ειδικά για γυναίκες To Pure Gold Collagen βασίζεται σε μια φόρμουλα ειδικά σχεδιασμένη για γυναίκες, που έχει αναπτυχθεί ώστε να προσφέρει μια μοναδική σύσταση κολλαγόνου και ενεργών συστατικών για υψηλή απορρόφηση και βιοδιαθεσιμότητα. Σύμφωνα με τις ενδείξεις του, βελτιώνει την υγεία των αρθρώσεων, κάνει την επιδερμίδα να δείχνει νεότερη και βοηθά στη διατήρηση της όψης υγείας των μαλλιών. Το κολλαγόνο είναι ένα φυσικό συστατικό του δέρματος, καθώς το βοηθά να διατηρήσει τη σφριγηλότητα και την ελαστικότητά του. Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η καθημερινή πρόσληψη PeptanTM υδρολυμένου κολλαγόνου αυξάνει το επίπεδο ενυδάτωσης του δέρματος κατά 28% σε 8 εβδομάδες, ενώ αυξάνει και την ελαστικότητα του δέρματος κατά 19%, μειώνοντας παράλληλα τις βαθιές ρυτίδες σε 12 εβδομάδες (Ellinis Group Ltd, Τηλ. 213 025 72 23, www. ellinisgroup.gr/www.gold-collagen.com/el).

Υγιή μαλλιά, νύχια & χέρια Το Minami Nutrition ΜorGLA είναι ένα συμπλήρωμα διατροφής για υγιή μαλλιά, νύχια και χέρια, καθώς και για ελαστικό και απαλό δέρμα. Περιέχει Ω-3 και ειδικά ΕPA σε συνδυασμό με το «καλό» Ω-6 GLA, απαραίτητο για τους ενήλικες που θέλουν να βελτιώσουν την ευκινησία των αρθρώσεών τους, και να αποκτήσουν υγιή μαλλιά, νύχια και χέρια, καθώς και ελαστικό και απαλό δέρμα. Το Minami Nutrition ΜorGLA περιέχει απαραίτητα λιπαρά οξέα από φυτά (GLA) και ψάρια (EPA), φαρμακευτικής καθαρότητας (AM Health, 210 5136008, www.amhealth.biz).

Διοργανώνονται για πρώτη φορά τα επιχειρηµατικά βραβεία ΧΡΗΜΑ – Γεώργιος Ουζούνης

2000

ΙΟΥΛΙΟΣ

Το ΧΡΗΜΑ τιµάται µε τον τίτλο Best Business Magazine, µία σηµαντική διάκριση από το περιοδικό Marketing Week

1994

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

Επισηµοποιείται η συνεργασία του µε το περιοδικό Euromoney. Το περιοδικό γίνεται τετράχρωµο, κυκλοφορεί σε πανελλαδική βάση και σε όλα τα περίπτερα της χώρας

Για πληροφορίες & Συνδροµές 210 9984 950 • www.hrima.gr

Η συντακτική οµάδα του περιοδικού ΧΡΗΜΑ δηµιουργεί ένα νέο εβδοµαδιαίο επενδυτικό εργαλείο, την ηλεκτρονική οικονοµική εφηµερίδα ΧΡΗΜΑ WEEK, η οποία αποστέλλεται δωρεάν σε 50.000 e-mails αναγνωστών

1999 ΙΟΥΛΙΟΣ

Το περιοδικό επανασχεδιάζεται, τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά και αποκτά µία πιο σύγχρονη και ελκυστική µορφή, αναδεικνύοντας τα στοιχεία που το καθιέρωσαν στη συνείδηση του αναγνωστικού του κοινού

1988 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

Εκδίδεται το πρώτο τεύχος σε µορφή οκτασέλιδου newsletter

29

Ασφαλιστικα προγραμματα

της Βίκυς Γερασίμου

Εξασφάλιση πρόληψης και θεραπείας

Τ

α τελευταία χρόνια το κόστος της υγείας, στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, αυξάνεται συνεχώς. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί η νέα ιατρική τεχνολογία συντελεί στην επιμήκυνση της ζωής και στη βελτίωση της ποιότητάς της. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, οι νέες αυτές δυνατότητες είναι αρκετά πολυδάπανες, με κίνδυνο να γίνουν απρόσιτες στο ευρύ κοινό. Απάντηση στο πρόβλημα αυτό δίνει η ιδιωτική ασφάλιση, που παρέχει τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε να κάνει τη θεραπεία που χρειάζεται όσο ακριβή και αν είναι. Επιπλέον, οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν σχεδιάσει ολοκληρωμένα προγράμματα υγείας που καλύπτουν και την πρωτοβάθμια περίθαλψη και προσανατολίζουν σωστά τους ασφαλισμένους, ώστε να αντιμετωπίσουν άμεσα το πρόβλημα υγείας που προκύπτει. Η δυνατότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική σε μια περίοδο όπως η σημερινή, που τα οικονομικά προβλήματα της χώρας έχουν αντίκτυπο και στην παροχή υπηρεσιών υγείας. Κύρια οφέλη των προγραμμάτων υγείας είναι η ανταπόκριση στην αυξημένη ευαισθησία του κοινού σε θέματα πρόληψης και η διευκόλυνση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας με λογικό κόστος. Χωρίς καθυστερήσεις και γραφειοκρατικές διαδικασίες, που έχουν ως αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος, οι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα, μέσω των νοσοκομειακών προγραμμάτων, να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε ιδιωτικά θεραπευτήρια στην Ελλάδα ή ακόμα και στο εξωτερικό. Επίσης οι ασφαλισμένοι μπορούν να επωφεληθούν από τις παροχές σε 24ωρη βάση, όλες τις μέρες του χρόνου, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, και να λάβουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Εξάλλου, ακόμη και αν ο ασφαλισμένος προτιμήσει το δημόσιο νοσοκομείο, και πάλι τα προγράμματα υγείας μιας ασφαλιστικής εταιρείας μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσής του.

Προγράμματα Υγείας Τα προγράμματα υγείας της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς μπορεί να είναι πολυετή ή μονοετή και περιλαμβάνουν ποικιλία παροχών, ώστε ο ασφαλισμένος να μπορεί να επιλέξει αυτές που εξυπηρετούν καλύτερα τις ανάγκες του. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται: Η δυνατότητα για τακτικά check up, διαγνωστικές εξετάσεις και εξωνοσοκομειακή περίθαλψη.

30

 Οκτώβριος 2013

Οι παροχές νοσηλείας και οι κάρτες νοσηλείας. Η τηλεφωνική πρόσβαση σε call centers για συμβουλές. Η υγειονομική μεταφορά - εναέρια ή οδική - όταν αυτή κρίνεται ιατρικά απαραίτητη. Η ασφάλιση νοσηλείας τοκετού και η καταβολή ειδικού επιδόματος. Η κάλυψη δαπανών που προκύπτουν από επεμβάσεις, θεραπείες, εξετάσεις ή ιατρική φροντίδα, εντός νοσοκομείου ή κλινικής, ακόμη και χωρίς να απαιτηθεί νοσηλεία. Η αμοιβή για αποκλειστική νοσηλεύτρια. Η πρόβλεψη για καταβολή επιδομάτων σε περίπτωση νοσηλείας ή χειρουργικής επέμβασης, ώστε να αντισταθμίζεται η πιθανή απώλεια εισοδήματος ή τα έκτακτα έξοδα που προκύπτουν λόγω του προβλήματος υγείας. Τα ειδικά προγράμματα για σοβαρές παθήσεις, όπου στον ασθενή προσφέρεται η δυνατότητα να διαχειριστεί το ποσό ασφαλιστικής κάλυψης κατά βούληση και χωρίς να απαιτούνται αποδείξεις εξόδων. Η κάλυψη σε γνωστές προϋπάρχουσες παθήσεις, συγγενείς παθήσεις, επεμβάσεις αισθητικής, θεραπείες και επεμβάσεις για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Στον τομέα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης προσφέρονται προγράμματα που καλύπτουν διαγνωστικές εξετάσεις, εξωνοσοκομειακή περίθαλψη και δωρεάν επισκέψεις σε γιατρούς όλων των ειδικοτήτων, καθώς και προγράμματα οδοντιατρικής φροντίδας. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες προσφέρουν εκ-

Τα προγράμματα υγείας που προσφέρονται από την ασφαλιστική αγορά έχουν σκοπό να συμπληρώσουν τις δυνατότητες πρόληψης και θεραπείας για όλους τους ασφαλιζομένους

πτώσεις στα ασφάλιστρα για την κάλυψη περισσότερων μελών της οικογένειας.

Συνδρομητικά προγράμματα Πέρα από τα κλασικά προγράμματα υγείας υπάρχουν τα συνδρομητικά ή εκπτωτικά προγράμματα, που στην ουσία παρέχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και προσφέρονται συνήθως υπό τη μορφή «κάρτας». Επειδή ως υπηρεσία δεν εμπίπτουν στο νόμο περί ασφαλιστικής διαμεσολάβησης μπορούν να προωθηθούν από διάφορους παρόχους, όπως αλυσίδες διαγνωστικών κέντρων, ιδιωτικά θεραπευτήρια, τράπεζες κ.λπ. Το κόστος τους είναι περιορισμένο, κατά μέσο όρο ανέρχεται στα 100 ευρώ το χρόνο, και η διάρκειά τους είναι συνήθως ετήσια. Ο καταναλωτής με τη λήξη του συμβολαίου του μπορεί να μην πληρώσει τη συνδρομή του επόμενου χρόνου και να το διακόψει ή να το συνεχίσει.

Η βασική διαφορά τους με τα παραδοσιακά ασφαλιστικά προϊόντα είναι ότι απευθύνονται στο σύνολο του πληθυσμού και δεν υπάρχουν περιορισμοί ως προς την ηλικία και τις προϋπάρχουσες ασθένειες. Ο λόγος είναι απλός: δεν παρέχουν δωρεάν νοσηλεία αλλά άμεση πρόσβαση σε δωρεάν εξετάσεις και θεραπεία ή νοσηλεία με μειωμένες τιμές. Επίσης υπάρχουν και εξειδικευμένα συνδρομητικά προγράμματα που αφορούν σε καλύψεις, όπως οδοντιατρικές εργασίες, οφθαλμιατρικές ή καλλωπιστικές επεμβάσεις, που συνήθως εξαιρούνται από τα ασφαλιστήρια συμβόλαια. Αναμφίβολα οι υπηρεσίες που περιλαμβάνονται στου συνδρομητικού τύπου προϊόντα ποικίλλουν ανάλογα με τον πάροχο. Συνήθως προσφέρονται: Ιατρικές επισκέψεις σε εφημερεύοντες γιατρούς Ιατρικές επισκέψεις σε γιατρούς ειδικοτήτων με χαμηλό κόστος Δωρεάν διαγνωστικές εξετάσεις μέχρι ένα ποσό ετησίως και έκπτωση στις υπόλοιπες Ετήσιο check up Έκπτωση στα έξοδα νοσηλείας Ειδικές παροχές, όπως επείγουσα μεταφορά με ασθενοφόρο Οδοντιατρικές εργασίες και εξετάσεις Επεμβάσεις αισθητικής Οφθαλμιατρικές επεμβάσεις Τα οφέλη που προκύπτουν από τα ασφαλιστικά προγράμματα υγείας και τα συνδρομητικά είναι διαφορετικά, καθώς καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες. Γι' αυτό και τα εκπτωτικά απευθύνονται σε όλους τους καταναλωτές είτε έχουν ασφαλιστήριο συμβόλαιο είτε όχι. Τα μεν ασφαλιστήρια συμβόλαια υγείας είναι ολοκληρωμένα πακέτα τα οποία καλύπτουν και τη νοσηλεία, τα δε συνδρομητικά προγράμματα καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες με ελάχιστο κόστος και πολλά ανταποδοτικά οφέλη.

Υπάρχουν εξειδικευμένα συνδρομητικά προγράμματα για περιπτώσεις που συνήθως εξαιρούνται από τα ασφαλιστικά προγράμματα 31

katax_roche_24 x 30cm_ALIVE.pdf

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

1

10/17/13

5:14 PM