Η αποδοχή της πραγματικότητας είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την αρχιτεκτονική σήμερα

Η συμβατικότητα, η τυπική κατάχρηση, η αδιαφορία και η απομάκρυνση από την πραγματικότητα είναι τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, μαζί με την αίσθηση της ενοχής σε σύγκριση με τη μορφή και την ομορφιά.

Η δημιουργία του θαυμαστού και της έκπληξης στην αρχιτεκτονική δεν έχει καμία σχέση με την αναζήτηση της συγκατάθεσης και της θεαματικότητας του σύγχρονου.

Συγκεκριμένα η δημιουργία του θαυμαστού είναι το εργαλείο για να πετύχουμε τη γνωριμία με την πραγματικότητα. Σκοπός είναι να γυρίσουμε και να δούμε την πραγματικότητα κατάματα, την αλήθεια για την επιφάνεια της γης, τις πόλεις, τη ζωή των ανθρώπων που είναι δύσκολη και επώδυνη, το χρέος της αρχιτεκτονικής να φαντάζεται και να οραματίζεται το μέλλον, ένα καλύτερο μέλλον, ακόμα και με ρομαντική διάθεση.

Η άρνηση της αποδοχής της πραγματικότητας, η κυνική συμπεριφορά, ειδικά στη σύγχρονη αρχιτεκτονική επιβάλλεται να ηττηθεί.

Η αρχιτεκτονική των τελευταίων δεκαετιών ήταν και είναι η έκφραση του βίαιου ατομικισμού ‒ κύριο χαρακτηριστικό της κοινωνίας του καταναλωτισμού. Έγινε αντικείμενο κατανάλωσης, αντικείμενο συστηματικής προώθησης ιδεών ή προϊόντων των πολυεθνικών και των μεγάλων δυνάμεων, αλλά και των ίδιων των αρχιτεκτόνων, των αρχιτεκτόνων stars.

Μια εικοσαριά άτομα κατάφεραν να μαζέψουν στα γραφεία τους το 60% των σημαντικών έργων που υλοποιούνται σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Αυτή είναι σίγουρα μια αρνητική παράμετρος και θα ήταν καλύτερα αν υπήρχε μεγαλύτερη διανομή των έργων, περισσότερες τεχνικές που να επιτυγχάνουν να κατασκευάζουν, να υλοποιούν μια αρχιτεκτονική που δεν ζημιώνει την ισορροπία της ατμόσφαιρας και του περιβάλλοντος.

Αυτή η ηθική και πολιτιστική μάχη θa κερδηθεί διαμέσου μιας εφευρετικής και συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής που γεννιέται ελεύθερα, μέσα από το περιβάλλον και την ιστορία με μια γλώσσα ελεύθερη και σύγχρονη.

Η αποδοχή της πραγματικότητας είναι ο μόνος δυνατός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική δεν είναι αποκλειστικά θέμα σχημάτων. Η αρχιτεκτονική είναι η υποχρεωτική εμπλοκή στη μεταποίηση της πραγματικότητας, στον μέγιστο βαθμό της σημασίας της ηθικής με έναν τρόπο ποιητικό και επαγγελματικό συγχρόνως, ένα υψηλό αίσθημα υπευθυνότητας και απόρριψη του κυνισμού.

Η σημασία στον ρόλο του δημόσιου και της κοινωνικής πρόνοιας για τη σύγχρονη γλώσσα της αρχιτεκτονικής και οι σχετικές επιρροές ενθαρρύνουν τη μνήμη, δημιουργώντας τα απαραίτητα στοιχεία αναφοράς για την αρχιτεκτονική που εκφράζεται εναλλάσσοντας δράσεις και αντιδράσεις προς έναν πειραματισμό της πραγματικότητας για την πραγματικότητα. Η σχεδιαστική αναζήτηση ξετυλίγεται πάνω σε μια λεπτή διαχωριστική γραμμή που χωρίζει και ενώνει το δημόσιο με το ιδιωτικό, την πόλη με τη χώρα. Ένα όραμα θετικότητας, ένας μαγικός ρεαλισμός, ένα νέο πλαίσιο.

Σε συνέντευξή του το 2018 ο γνωστός Ιταλός αρχιτέκτονας Paolo Portoghesi (2/11/1931-30/5/2023), αναφέρει ότι θα ήταν παράλογο να κλείσουμε τα μάτια και να καταφεύγουμε στο παρελθόν με τη σκέψη πως ό,τι προϋπήρχε είναι καλύτερο από αυτό που θα έρθει, πρέπει να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε πάντοτε να βελτιωθούμε, αλλά να έχουμε ταυτόχρονα πλήρη συναίσθηση ότι τα τελευταία χρόνια μαζί με μερικές μεγάλες κατακτήσεις είχαμε και πολλές φοβερές απώλειες στον τομέα της αρχιτεκτονικής.

Οι αρχιτέκτονες θα έπρεπε ιδανικά να είναι εκείνα τα άτομα που βοηθούν τους άλλους να κατοικούν, να ζουν σε χώρους ιδανικούς, βιώσιμους, όμορφους.

Ένας στόχος που ξεκινά από τη θεωρία ότι σήμερα διαμέσου της παγκοσμιοποίησης έχουμε ευθύνη που δεν αφορά μόνο εκείνο το κομμάτι της γης όπου ζούμε και εργαζόμαστε, αλλά ολόκληρο τον πλανήτη.

Εδώ θα συναντήσουμε την αιτία της γέννησης της Γεω-αρχιτεκτονικής, την προσπάθεια δηλαδή να ηττηθούν οι κίνδυνοι και αυτό που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, να γεννηθεί μια αρχιτεκτονική με ευθύνη.

Φυσικά οι αρχιτέκτονες θα πρέπει να κινητοποιηθούν για να αντιστρέψουν την αρνητική όψη της σημερινής κατάστασης. Δεν μιλούμε για ένα δονκιχωτικό όραμα, ούτε για μια ουτοπία, αναφερόμαστε στην πραγματικότητα και αν δεν επέμβουμε με κάποιο τρόπο η γη θα καταστεί ακατάλληλη για κατοίκηση.

Ας μάθουμε από τη φύση, γιατί αυτή μας διδάσκει για παράδειγμα πώς να εξοικονομούμε, πώς να χρησιμοποιούμε τα αναγκαία, πρακτικά μας διδάσκει τη συνέπεια, αλλά ταυτόχρονα την ομορφιά, που είναι ένα μυστήριο το οποίο όμως ο άνθρωπος πολύ συχνά καταφέρνει να το αγγίξει.

Ας μάθουμε από την ιστορία, κυρίως από τα λάθη που έγιναν, και ας προσπαθήσουμε να τα αποφύγουμε.

Ας κάνουμε πράξη την καινοτομία, όταν αυτή έρχεται για να λύσει ένα πρόβλημα. Δεν χρειάζεται να βλέπουμε πάντοτε με νοσταλγία το παρελθόν, αυτό δεν γυρίζει πίσω, μόνο μπροστά μπορούμε να προχωρούμε και η καινοτομία είναι μια θεμελιώδης ανάγκη του πνεύματος.

Η τεχνολογία μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε ένα μοναδικό τρισδιάστατο μοντέλο του οικοδομήματός μας, όπου μπορούμε να μπούμε, να το δούμε από μακριά, από κοντά, από όποια απόσταση θέλουμε. Είναι μια κατάκτηση καθοριστικής σημασίας, εφόσον ένας αρχιτέκτονας σήμερα δεν έχει καμία δικαιολογία για να φτιάξει ένα κτήριο με τη δική του βαθιά μοναδικότητα.

Καινοτομία ναι, αλλά δεν είναι αυτοσκοπός, η καινοτομία είναι απαραίτητη για να λύνει τα μεγάλα προβλήματα του ανθρώπου, διαφορετικά δεν είναι καινοτομία.

Έλενα Χριστοδούλου

Αρχιτέκτονας