Kits

kits NNR. R. 25 // 5 SEPTEMBER SEPTEMBER 2018

christelijk ch ristelijk kkinderblad inderblad inderblad vo voor or jou

Mieren M ieren ieren

zijn eechte chte krachtpatsers krachtpatsers

WILLIAM BOS SMULT VAN OORLOGSBOEKEN

01 20180905-001-KIT-MAIN-RED.pdf 1

8/22/2018 10:21:34 AM

Bladsnijdersmier INHOUD

Toen de GaiaZoo in Kerkrade 10 jaar bestond, mochten 10.000 schoolkinderen elk een van de 10.000 bladsnijdersmieren in de jarige dierentuin adopteren en een naam geven!

Rode mieren op de stoep? Jaja, deze insecten bij het station van Breda geven de looproute aan naar het Valkenbergpark en het centrum van Breda.

BEELD GaiaZoo

volg de mier�n -

BEELD ANP

Bedrijvige beestjes

Wel-es een mierenbeet opgehoe bedrijvig die beestjes zijn. Ze lopen? Au, wat kan dat venijnig sjouwen met takjes, soms alleen, jeuken! Dat, samen met een hele soms zetten een stuk of tien kolonie in je zak met spekkies mieren hun schoudertjes eronder. waar je zo zuinig mee deed, zijn Iedere mier heeft zijn eigen taak, de wat minder mooie kanten die ze zonder geharrewar uitvoevan het dier. Maar dan houdt het ren. Daar kunnen wij mensen nog negatieve wel op. Mieren zijn fas- wat van leren! cinerend. Buig je eens een tijdje over een mierennest en ontdek Janette

02

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-002-KIT-MAIN-RED.pdf 2

8/22/2018 10:22:35 AM

Kits is een tweewekelijkse uitgave voor kinderen t/m 13 jaar en onderdeel van Erdee Media B.V. Hoofdredactie: S. M. de Bruijn Directie: B. Visser Redactie: Janette Hertog

Kleurplaat

Deze mooi ingekleurde plaat is van Marieke Boone (7).

Medewerkers: Linda Bikker, Anita Engelen, Arja Kerpel, Diny van Leeuwen, Daan van Oostenbrugge, Susanne Ruiter, Jeannette Wilbrink-Donkersteeg Vormgeving: Hans Kraayeveld Foto omslag: iStock

mopjes

Kits viert feest!

Kits bestaat binnenkort 10 jaar! Dat betekent een feestje. En daarbij hebben we jullie hulp nodig. In de speciale jubileum-Kits mogen jullie vertellen wat je van Kits vindt, welk nummer of verhaal je je nog kunt herinneren, en over welk onderwerp je graag nog eens een Kits zou lezen. Stuur je verhaal, herinnering, idee of advies voor 10 september naar nieuws@kits.nl. Iedereen die reageert krijgt een prachtig jubileumcadeau.

Een mier en een olifant gaa n samen naar het zwemba d. „Zullen we in het water gaan?” vra agt de mier. „Nee, ik durf niet”, zegt de olifant. „Ik ben bang dat je me erin duwt.”

Anke en Arien likken aan een ijsje. „Kijk uit”, roept Anke, „er loo pt een mier op je ijsje!” „Maakt niet uit”, zegt Arien . „Laat hem toch lekker er genieten en van zijn wintersport!”

Abonnementen, vragen en tips: Redactie Kits, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn nieuws@kits.nl / www.kits.nl Jaarabonnement Kits: € 2,95 per maand ISSN: 1877-2005 Jaargang: 10

kits

KITS 26 VERSCHIJNT 19 SEPTEMBER EN GAAT HELEMAAL OVER DE TWEEDE KAMER

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-003-KIT-MAIN-RED.pdf 3

03

8/22/2018 10:22:59 AM

Ga tot de mier!

BIJBEL

BEN JE LUI? KIJK DAN EENS NAAR EEN MIERENHOOP! WAT EEN IJVERIGE BEESTJES… MAAR OOK ALS JE ALTIJD HARD WERKT, KUN JE NOG VEEL LEREN VAN MIEREN. TEKST Arja Kerpel BEELD iStock

IJverig

Een mier kan zowel meester als Salomo zegt het al in de Spreuleerling zijn, leider en volger. ken: Ga tot de mier, gij luiaard, Als de ene mier ergens veel zie haar wegen en word wijs. ‘verstand’ van heeft, dan deelt Als je naar mieren kijkt, valt het hij dat met de andere mieren. meteen op: ze zijn altijd druk be- Tegelijk leert hij van de andere zig. Ze zoeken steeds naar eten mieren. of bouwen aan hun nest.

Wat een verstandige diertjes, die Nee, ze hebben geen ‘baas’ die mieren. Wij kunnen wijs worden hen aan het werk zet; ze sporen als we van hen leren. Maar weet zichzelf aan om te werken. Dat je wanneer je écht wijs bent? Als is goed om te onthouden als je de Heere Jezus kent, Hij is de je een keer geen zin hebt in je Opperste Wijsheid. huiswerk.

Samenwerken

Me�ster en le�rling Wij vinden het heel normaal om een meester of leider boven ons te hebben, die uitlegt of opdrachten geeft. Maar in de mierenwereld is dat heel anders.

1. IN WELK BIJBELBOEK GAAT HET OVER DE MIEREN?

a. Psalmen b. Spreuken

04

Samen sta je sterk. Dat beseffen mieren ook goed. In de kolonie werken mieren samen om iets groots te bereiken.

Ze weten het allemaal: één mier alleen krijgt nooit zoveel voor el-

2. WIE IS DE OPPERSTE WIJSHEID?

a. De Heere Jezus b. Salomo

LEES IN JE BIJBEL 1 KORINTHE 12 VERS 12 – 31

kaar als samen met de anderen.

Daarom verdelen ze de taken en maken ze gebruik van ieders kwaliteiten.

Één lichaam Zo hoort het ook te zijn in de christelijke kerk. De apostel Paulus vergelijkt het met een lichaam: alle lichaamsdelen hebben een andere taak: de hand, de voet, de mond… Toch is een gemeente samen één lichaam.

3. LEES PSALM 111:10 OF SPREUKEN 9:10. WAT IS HET BEGIN VAN DE WIJSHEID?

a. Dat je naar de mieren kijkt b. De vreze des Heeren

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-004-KIT-MAIN-RED.pdf 4

8/22/2018 9:06:05 AM

In de Bijbel komen mieren maar één keer voor: alleen in het Bijbelboek Spreuken.

Misschien vind je mieren lastig, maar ze zijn onmisbaar.

De Heere heeft hun belangrijke taken gegeven op aarde.

puzzel me�!

Mierenpaspuzzel

r De 11 woorden komen uit het Bijbelverhaal. Zet ze op de juiste plaats verticaal in de hokjes, zoals de mier. Gebruik de steunletters van mieren. Welk woord is daarna horizontaal in het midden te lezen? Dat is de oplossing!

e m . .

i

.

.

.

m i . e . r

. . n .

e.

christelijke / gemeente / huiswerk / leerling / leider / lichaamsdelen / normaal / opdrachten / spreuken / tegelijk / verstandig

Winnaar van de Bijbelse puzzels is Carsten de Kruijf (10) Hij krijgt “Hoe een spin het leven van een man redde” van uitg. De Banier.

Ook een boek winnen? Stuur dan beide oplossingen voor 19 september in via kits.nl

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-005-KIT-MAIN-RED.pdf 5

05 8/22/2018 9:06:12 AM

ALLES OVER DE MIER

Kleine kriebelaar blijkt bijzonder beestje DE MIER IS EEN WONDER. NET ALS ELK ANDER SCHEPSEL, TROUWENS. MAAR JUIST OMDAT-IE OP HET EERSTE GEZICHT ALLEEN MAAR KLEIN EN IRRITANT LIJKT, KUN JE JE EXTRA VERBAZEN ZODRA JE JE GAAT VERDIEPEN IN DIT BIJZONDERE BEESTJE. TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD iStock

06

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-006-KIT-MAIN-RED.pdf 6

8/22/2018 9:28:54 AM

Snoep vinden de beestjes heel erg lekker

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-007-KIT-MAIN-RED.pdf 7

07 8/22/2018 9:29:04 AM

ALLES OVER DE MIER

In IndonesiĂŤ kijk je niet vreemd op wanneer er in je kopje thee enkele mieren drijven. Die zijn afgekomen op de palmsuiker, en je drinkt ze gewoon op. Griezelig? Wereldwijd eten ruim 2 miljard mensen rustig insecten, zoals sprinkhanen, krekels, rupsen en mieren.

08

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-008-KIT-MAIN-RED.pdf 8

8/22/2018 9:29:19 AM

E

en insectje is het, en dan ook nog een vliesvleugelig insectje. Dat laatste is misschien wel een beetje een verrassing, want: hebben mieren dan vleugels? Jazeker, de koninginnen en de mannetjes wel!

Maar die mannetjes leven nooit lang en koninginnen zijn er natuurlijk veel minder dan gewone mieren. Vandaar dat jij bij mieren waarschijnlijk niet meteen aan vliegende dieren denkt.

Ze gebruiken hun vleugels trouwens ook niet zo veel, maar wel op een heel belangrijk moment, namelijk: als ze hun nest verlaten.

In Nederland schijnt dat het vaakst te gebeuren na een zomerse regenbui. Dan vliegen de koninginnen en de mannetjes uit. Ze paren in de lucht, zodat de koninginnen nieuwe mierenbaby’s kunnen krijgen en kort daarna gaan de mannetjes dood.

ook nodig. Snoep vinden ze lekker!

Er bestaan mieren die veel v van honing houden en die de Mier�nbro�dje honing zelfs in hun lijje opslaan.

Mierenbroodje, zo heet het Hun naam zegt het al: honinguitgroeisel aan de zaden van wel 200 verschillende planten in potmieren, heten ze.

De honing die ze uit bloemen Nederland, dat als voedsel voor opzuigen, bewaren zij het in het mieren dient. Doordat de mier achterste deel van hun lichaam. het broodje meeneemt mét Al snel zijn ze daardoor te zwaar het zaad waaraan het vast zit, om nog een stap te kunnen verworden allerlei planten(zaden) door hen verspreid in de natuur. zetten. Andere werksters blijven Daarmee doet de mier dus heel hen voeden zodat hun achterlijf steeds verder opzwelt. belangrijk werk!

Er zijn behalve plánten overigens In tijden dat er weinig voedsel te vinden is, delen deze honingook insécten met een mierenbroodje: de eitjes van wandelen- potmieren het eten dan weer uit aan de andere.

maar dat

voor mieren is een lekkernij.

30.000 mieren voor de miereneter!

Zelf o�k lekker hapje

Helaas voor de mier wordt-ie zelf ook gegeten. Er zijn zelfs andere insecten –spinnen bijvoorbeeld– die sprekend op mieren lijken en daardoor onopgemerkt op mieren kunnen jagen.

Ook een echte miereneter is –natuurlijk!– de miereneter! Dit de takken bijvoorbeeld, hebben zoogdier uit Midden- en ZuidVleugeltjes weg een zoet kapje waar mieren ook Amerika leeft van mieren en terDe koninginnen vliegen verder, van smullen. op zoek naar een plek waar mieten (dat is een andere insect zij een nest kunnen bouwen. die in grote groepen woont).

Mier�nmenu Daarna werpen ze hun vleugelHij heeft daar zelfs een speciale, Wat mieren verder zoal eten, tjes af. Die hebben ze voortaan plakkerige tong voor, die nog verschilt per soort. Op de menu’s langer is dan zijn kop. Aangezien niet meer nodig. staat vaak zowel vlees (insecWat ze natuurlijk wel nodig blijde miereneter er niet zo veel zin ven hebben, is: eten. En ook over ten, luizen, zelfs andere mieren, in heeft in die tong gebeten en brrr…) als groente (denk aan sla) geprikt te worden, doet hij altijd dat eten van de mier kun je je verwonderen. Neem nu het mie- en fruit (appels en zo). z’n best om zo snel mogelijk zo Suikers zijn belangrijk voor hen renbroodje. Jij zult er misschien veel mogelijk mieren naar binen een slokje water hebben ze niet graag je tanden in zetten, nen te werken.

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-009-KIT-MAIN-RED.pdf 9

09 8/22/2018 9:29:34 AM

ALLES OVER DE MIER

Mjammie, een mierenlolly!

10

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-010-KIT-MAIN-RED.pdf 10

8/22/2018 9:29:50 AM

Als mieren zichzelf willen verdedigen of een ander willen aanvallen, steken sommige soorten hun vijand met een speciale gifangel. Andere bijten de aanvaller en spuiten daarna mierenzuur in het bijtwondje. Er bestaan ook mieren die ontploffen als ze in gevaar zijn! Daarbij gaat vaak de mier én de aanvaller dood.

Eén minuut likken Er wordt gezegd dat hij meestal maar één minuutje bij een nest staat te likken, voordat hij alweer olgende op zoek gaat naar het volgende nest. ordt zo’n Een grote miereneter wordt ond de 2 meter lang en weegt rond elbaar dat heel 40 kilo. Onvoorstelbaar tjes in dat grote lijf door miertjes dt, toch? stand gehouden wordt, eerd dat Er wordt dan ook beweerd el 30.000 mieren hij dagelijks wel ou die verorbert. Maar ja, wie zou ooit geteld hebben?

Terug naar de mier zelf. Jee moet hem maar eens goed

bekijken als je de kans krijgt.

Met zijn zes pootjes, zijn oogjes die niet heel goed zien en zijn voelsprieten die wel supergoed duide kunnen ruiken, is hij heel duidelijk herkenbaar.

Wat ook een kenmerk van de mier is: je ziet hem zelden alleen. In z’n eentje redt de mier het niet, hij heeft zijn kolonie echt nodig.

Voelspriet�n Misschien valt je op dat twee mieren die elkaar tegenkomen, elkaars voelsprieten even aanraken. Met die g groet kijken ze of de ander uit hetz hetzelfde nest komt of een vijand is is.

Daarnaast kunnen dez deze beestelk jes ook met elkaar ‘prat door geuren ‘praten’ F af te geven. Feromonen, heten zulke geur geuren. Mieren vertellen daar daarmee bijvoor bijvoorbeeld waar voedsel tte vinden is of ze waarschuwen via die geuren voor gevaar!

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-011-KIT-MAIN-RED.pdf 11

11 8/22/2018 9:30:04 AM

BIJZONDER

Het bestaat: de mier

als huisdier

Eerlijk delen Sommige soorten mieren zijn dol op zoet. Als ze iets gevonden hebben, zetten de werksters een spoor uit, dat door andere werksters gevolgd wordt. Dus: eerlijk willen ze alles delen.

12

Lang leven

Gezellig

Een kolonie van mieren kan heel lang bestaan. Dat komt doordat deze insecten in de natuur weinig vijanden hebben. Verder kan een koningin gemakkelijk 15 tot 20 worden; en een werkster 2 tot 3 jaar.

Mieren houden van gezelligheid. Je zult ze zelden alleen tegenkomen. Niet voor niks worden ze kolonievormende sociale insecten genoemd. Een mierennest bestaat soms uit 100.000 mieren!

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-012-KIT-MAIN-RED.pdf 12

8/22/2018 10:23:25 AM

WAT VALT ER VE�L OPVALLENDS VAN DE MIER TE VERTELLEN! HIER E�N PAAR VO�RBE�LDEN WAARUIT BLIJKT DAT HET E�N BIJZONDER BE�STJE IS.

TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD iStock

Huisdier Mieren worden soms als huisdier gehouden. Ze wonen dan niet in een kooi of aquarium, maar in een… formicarium!

Dat is een speciale glazen bak met een mierennest erin.

IJzersterk Een mier wordt een van de sterkste dieren genoemd. De olifant is toch veel sterker? ‘t Is maar hoe je het bekijkt: een mier kan wel tot 5000 keer z’n eigen gewicht tillen!

Stapjes tellen...

Mieren gebruiken niet alleen sporen om de terugweg te vinden, maar ze tellen ook het aantal stappen dat ze hebben genomen én… onthouden ze herkenningspunten onderweg.

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-013-KIT-MAIN-RED.pdf 13

13

8/22/2018 10:23:39 AM

Van giftig tot

SOORTEN

reusachtig GIFTIGE MIEREN, RODE MIEREN, REUZENMIEREN – WIL JE ZE ALLEMAAL UIT ELKAAR HOUDEN, DAN MAG JE EERST WEL EEN PAAR MAANDEN GAAN STUDEREN. HIER EEN PAAR OPVALLENDE SOORTEN. TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD iStock

De koningin en haar werksters Een mier lijkt een mier, maar zo simpel is het dus niet. Mieren heb je in soorten en maten. Dat begint al binnen elke kolonie: daar zijn koningen, werksters, soms jonge mannetjes en larven. De werkster vormen de grootste groep en die zijn óók weer verschillend: de een is verkenner, slavenhaler of voedselverzamelaar, de ander nestonderhouder, kinderverzorgster of soldaat.

Moeilijke namen In het kort komt het erop neer dat de mier een hé-le-bóel onderfamilies heeft.

Die onderfamilies dragen dure namen zoals Myrmica, de steekmier, of Lasius, de kleine schubmier. Bij de onderfamilies horen vervolgens óók weer veel soorten.

Van de Myrmica heb je bijvoorbeeld de Myrmica lonae (moerassteekmier), de Myrmica lobicornis (kalme steekmier), de Myrmica lonae (lepelsteekmier).

14

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-014-KIT-MAIN-RED.pdf 14

8/22/2018 10:12:23 AM

Ro�d en bedreigd De rode bosmier kruipt wel in Nederland rond. Maar die wil je misschien liever niet tegenkomen, want hij bijt. Niet gevaarlijk, soms wel een beetje vervelend. Toch zeggen natuurbeschermers dat juist die rode mier belangrijk is. Hij eet veel insecten en voorkomt zo insectenplagen. Tot twee jaar geleden was hij beschermd. Nu geldt dat alleen nog voor een van z’n vier ondersoorten: de stronkmier.

E�n reus De reuzenmier, zou die nou echt zo reusachtig zijn? Moet je dan denken aan de grootte van een konijn…? Griezels! Nee, zo erg is het niet. De reuzenmier haalt hooguit de 6 tot 18 millimeter. Da’s voor een mier natuurlijk best indrukwekkend, maar altijd nog een heel stukje kleiner dan een paperclip. Als je hem wil zien, moet je de grens over. Hij houdt van zonnige bosranden in bergachtige streken.

Gevaarlijk ro�fdier De mier als roofdier? Voor de legermier bijvoorbeeld moet je oppassen.

Die heeft een indrukwekkend sterke onderkaak en eet graag dode dieren en zelfs levende wezens. Wees gerust, hij woont hier niet. In landen zoals Nicaragua maakt hij de kust onveilig. Dat geldt ook voor de kogelmier, de giftigste ter wereld. Zijn beet doet zeker vierentwintig uur lang zeer!

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-015-KIT-MAIN-RED.pdf 15

15

8/22/2018 10:12:30 AM

IJVERIG EN SOCIAAL

16

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-016-KIT-MAIN-RED.pdf 16

8/22/2018 10:13:35 AM

inimini of

groots?

INIMINI, IR�ITANT, VIEZIG EN LASTIG? WRIJF JE OGEN UIT, BEKIJK DE MIER NOG E�NS GOED EN JE GAAT ER ANDERS OVER DENKEN. NIET VO�R NIKS ZEGT DE BIJBEL DAT MENSEN KUNNEN LER�N VAN DEZ� KLEINE SCHEPSELS.

TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD iStock

Wat? Een miertje als voorbeeld voor ons? Ja, echt! Want zeg nou zelf: als je iets lekkers ontdekt, en je legt meteen een spoor aan, zodat anderen er ook van kunnen snoepen, dan is dat toch GROOTS? Als je de hele zomer dapper doorwerkt aan je voedselvoorraad, zodat je in de winter overleven kunt, dan is dat toch WIJS? En als je vaak wel zestien uur per dag in de weer bent om je huis te bouwen, je larjes te voeden, indringers buiten te houden en eten te verzamelen dan ben je toch

IJVERIG? En als je dan ook nog eens trouw bij elkaar blijft wonen, prima kunt samenwerken en goed met elkaar weet te overleggen, dan ben je toch heel SOCIAAL? Zo is de mier. Niks inimini, irritant, viezig en lastig!

NIKS IRRITANT Eerder: groots, EN LASTIG, wijs, ijverig en EERDER WIJS, sociaal.

IJVERIG EN SOCIAAL!

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-017-KIT-MAIN-RED.pdf 17

17

8/22/2018 10:13:53 AM

WOONPLAATS

mier voelt zich overal thuis ZE WONEN NEN BBIJNA OVERAL OP AARDE. WETENSCHAPPERS NOEMEN MIEREN DA DAAROM EEN VAN DE ‘SUCCESVOLSTE DIERGROEPEN’.

TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD iStock

Mieren kom je in het zonnige zuiden van Spanje net zo goed tegen als in het natte noorden van Engeland. En in het tropische Indonesië wonen ze bijvoorbeeld ook. Hun huis is…? De mierenhoop, zou je zeggen. Dat kan heel goed, ja. Maar er zijn ook soorten die hun nest in de bodem of in holle bomen bouwen of die in spleten tussen rotsen leven. En wéér andere mieren spinnen bladeren aan elkaar om een nest te maken.

18

’s Winters gaat de ingang van het nest dicht

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-018-KIT-MAIN-RED.pdf 18

8/22/2018 10:13:48 AM

Een mierenhoop kun je in elk bos tegenkomen. Het lijkt alleen maar een berg dennennaalden, maar wat is het knap dat zulke kleine beestjes met elkaar ontelbaar veel dennennaaldjes op een hoop weten te krijgen. Eronder zit dan ook nog eens een uitgebreid stelsel van gangen en kamers.

Wist je dat er in die gangen weleens ondergrondse gevechten worden gevoerd door twee verschillende soorten die elkaar daar tegenkomen? Soms wordt daarbij één kolonie vernietigd en het nest veroverd.

In het mierennest wordt niet altíjd hard gewerkt. ’s Winters is het er best rustig.

Niet dat al die duizenden miertjes dan per se liggen te snurken, want aan een echte winterslaap doen lang niet alle mieren. Maar ze houden er wel van het dan wat rustiger aan te doen. In de herfst eten ze alvast wat extra om een vetlaagje te laten groeien. Daarna gaat de deur van het nest dicht. De warmte van de aarde blijft op die manier lekker binnen en de mieren werken en eten weinig of niet. Hoewel de ene soort het kalmer aan doet dan de andere, is voor de meeste mieren wintertijd een rusttijd.

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-019-KIT-MAIN-RED.pdf 19

119 9

8/22/2018 10:13:57 AM

MIEREN IN NEDERLAND

inheems betekent: uit het land zelf

183 soorten mieren

in nederland DE ENE MIER IS DE ANDERE NIET. ALLEEN AL IN ONS KLEINE NEDERLAND ZIJN IN HET WILD WEL 183 (!) VERSCHILLENDE SOORTEN GEVONDEN!

TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD iStock

20

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-020-KIT-MAIN-RED.pdf 20

8/22/2018 10:24:36 AM

Van 77 soorten staat vast dat ze al langer dan 10 jaar in Nederland voorkomen of dat ze inheems zijn. Inheems betekent: dat ze in een bepaald gebied –in dit geval dus Nederland– echt thuishoren en er niet door mensen naartoe zijn gebracht.

In het bos De bekendste Nederlanders onder de mieren zijn de behaarde bosmier –op z’n Latijns: de Formica rufa– en de glanzende houtmier, de Lasius fuliginosus.

Drie keer raden waar die twee

vooral voorkomen… oorkomen… Precies: in het bos! En dan hebben we er ook nog eentje die in het gras leeft:t: de gele weidemier. De wegmier en de gewone steekmier kun je overal in Nederland tegen het lijf(je) lopen.

De mier hoort thuis in de natuur. Toch kun je bij jou in de keuken op een dag zomaar een optocht van miertjes zien marcheren. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Voor je het weet, zitten ze in je eten of drinken. Er bestaat zelfs een kleine kans dat mieren ziekten verspreiden. Ook

daarom is het belangrijk het huis goed schoon te houden. De beestjes komen namelijk snel op een beetje gemorste zoetigheid af.

Mier�nleg�r Maar zelfs als je moeder goed poetst en dweilt, probeert een mierenleger soms jullie huis te veroveren. Daar zijn middelen voor zoals het mierenlokdoosje, waar gif in zit. De indringers nemen dit mee naar hun nest.

Daar eten zij en hun koningin ervan, waarna ze doodgaan.

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-021-KIT-MAIN-RED.pdf 21

21

8/22/2018 10:24:43 AM

is het QUIZ

ja of ne�?

Een mier is een reptiel

Ja (b) Nee (s)

DE BAK WAARIN JE MIEREN ALS HUIS DIER KUNT HOUDEN HEET EEN FORMICARIUM

Ja (a) Nee (u)

EEN VERZAMELING MIEREN HEET EEN KUDDE

Ja (i) Nee (b)

22

DE RODE BOSMIER BIJT EN WOONT IN NEDERLAND

KONINGINNEN EN MANNETJES KUN NEN VLIEGEN

Ja (e) Nee (t)

Ja (l) Nee (e)

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-022-KIT-MAIN-RED.pdf 22

8/22/2018 10:14:53 AM

IN NEDERLAND LEVEN 183 SOORTEN MIEREN

Ja (m) Nee (l)

IN DE LENTE ETEN DE MIEREN WAT EXTRA VOOR EEN VETLAAGJE

MIEREN VERDEDIGEN ZICH MET HUN GIFANGEL OF MET MIERENZUUR

Ja (a) Nee (i)

Ja (e) Nee (a)

EEN MIERENBROODJE IS EEN UITGROEISEL AAN EEN ZAADJE

Ja (r) Nee (p) 1

2

3

4

5

6

7

8

9

Zo doe je mee Zet de letters achter het goede woord in de rondjes hierboven.

Stuur de naam van de mier die hier ontstaat voor 19 september in via kits.nl Voor de winnaar ligt deze prachtige beschikbaar gesteld door Ravensburger.

3D puzzel klaar,

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-023-KIT-MAIN-RED.pdf 23

23

8/22/2018 10:15:31 AM

Kom klauteren, dobberen, struinen, knuffelen, snuffelen, ravotten, smullen...

aaien, vlottenvaren, lekkerbekken en nog vĂŠĂŠl meer!

PLASWIJCKPARK.NL Ringdijk 20 Rotterdam

Ben je 13 jaar of jonger? Kleur dan deze plaat in en stuur hem voor 19 september naar de Kitsredactie, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. Of mail naar nieuws@kits.nl. Een pasfoto meesturen mag. Laat je ouders dan wel even een handtekening zetten. Daarmee geven ze toestemming voor plaatsing van je foto, als je wint.

Linda Bikker

KLEURPLAAT

NAAM: ADRES: POSTCODE:

WO�NPLAATS:

LE�FTIJD:

PASFOTO (niet verplicht)

HANDTEK�NING OUDER(S) 5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-025-KIT-MAIN-RED.pdf 25

25

8/22/2018 10:37:40 AM

VERVOLGSTRIP

opstand!

03 Alijt mag met een mooie stok haar balspel doen. Onderwijl heeft Andries een Roomse monnik iets te hard de les gelezen...

26

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-026-KIT-MAIN-RED.pdf 26

8/22/2018 10:17:13 AM

TEKST EN BEELD Daan van Oostenbrugge

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-027-KIT-MAIN-RED.pdf 27

27

8/22/2018 10:17:16 AM

LIEVELINGSBOEK

28

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-028-KIT-MAIN-RED.pdf 28

8/22/2018 10:17:28 AM

William Bos:

Het is oorlog, dus spannend!

LEZEN IS LEUK! ALS JE TENMINSTE EEN GOED BOEK HEBT… IN DEZE RUBRIEK VIND JE TIPS VAN LEZERS. DIT KEER HET LIEVELINGSBOEK VAN WILLIAM BOS (10) UIT WAARDER. TEKST Jeannette Wilbrink-Donkersteeg BEELD André Dorst

Hoe kwam je aan “In de greep van de vijand”? „Ik heb het gekregen van een vriend, op 12 februari.”

Heb je het toen opnieuw gelezen? „Ja, drie, vier of vijf keer.”

Waar gaat het over? „De Tweede Wereldoorlog is aan de gang. Lars en Olga gaan naar oom Folke. Die helpt het Duitse leger.

De jongen wordt opgesloten. De Engelsen laten bommen vallen en daardoor wordt de jongen bevrijd.”

Waarom vind je dit een leuk boek? „Vanwege de manier waarop

het geschreven is, want het lijkt net echt. Je ziet het voor je en het is ook spannend, want het is oorlog.”

Wat is volgens jou het leukste stukje? „Wanneer Lars zit opgesloten en de Engelsen bommen laten vallen.”

Heb je nog meer boeken van deze schrijver gelezen? „Ja, “Vlucht uit Indië”.”

Wat is na dit boek jouw Top-3 van mooie boeken? „2. ”Ervandoor” 3. “Salto sultan”.”

Wanneer lees je vooral? „Op bed, in bed en ook aan de tafel.”

“In de greep van de vijand”, door Gerbrand Fenijn; uitg. Den Hertog, Houten, 2015; ISBN 978 90 3312 668 0; 93 blz; € 4,50

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-029-KIT-MAIN-RED.pdf 29

29

8/22/2018 10:17:30 AM

KITS KUNSTATELIER

ierr nssttaatteellie un kku

Marith Janse (7)

Vlijtig Ba�eth Je zou spontaan jeuk krijgen van al die mieren!

Maar wel mooi gedaan!

Het nieuwe thema is: Frankrijk. Met z’n bergen, rivieren, mooie dorpjes. Kun jij iets typisch Frans tekenen?

Gebruik viltstiften. Dan zijn de kleuren mooier dan wanneer je het met potloden doet.

LET OP: Zet in het vervolg je naam en adres achterop. Dat moet in verband met jullie privacy.

Charlotte Evink (7)

30

Stuur je tekening voor 19 september naar Kits, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-030-KIT-MAIN-RED.pdf 30

8/22/2018 10:27:05 AM

Laura Hovestadt (8)

Fred�rick War�ing (7)

Jolynde Geurts (8)

Rick hertlansez

je doe �? me o�k

Hannah Geurts (10)

5 SEPTEMBER 2018 // kits //

20180905-031-KIT-MAIN-RED.pdf 31

31

8/22/2018 10:28:06 AM

—

door Daan van Oostenbrugge

32

// kits // 5 SEPTEMBER 2018

20180905-032-KIT-MAIN-RED.pdf 32

8/22/2018 10:18:09 AM