In de Regio | Regio Midden | 21 november 2025

MIDDEN

BIDKL bijt zich vast in vermiste oorlogsdoden

Tijdreis van tien eeuwen door het hart van ons land

SPECIAL BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD 21 NoVember 2025

Barneveld, dorp met de groene eieren

★★★★★

Eer

*

Du

Tr a

*

n s p a ra n

t

k

id

eli

jk

Goed voor vijf sterren

lij

*

Quaak Auto’s in Veenendaal Wij zijn een jong en dynamisch autobedrijf dat zich vol toewijding inzet om de mooiste en meest complete auto’s voor u te vinden.

Op een eerlijke en transparante aanpak kunt u rekenen!

J u rg e

n Quaak

Wat vinden onze klanten?

De ongeveer 70 reviews spreken voor zich; bijna allemaal vijf sterren en twee keer vier sterren! Hoe dat komt? Alles bij onze auto’s klopt, compleet met opties, eerlijk in de verkoop en bijna altijd standaard drie maanden garantie op elke auto.

Zoekopdracht Bent u op zoek naar een nieuwe auto maar ziet u door de bomen het bos niet meer? We helpen u graag met uw zoektocht!

Auto inkoop Wilt u van uw auto af? Geen enkel probleem! Wij kopen en ruilen elk soort auto graag in. Neem contact op voor een taxatie.

Auto verkoop Wij doen ons uiterste best om altijd een mooi en divers aanbod aan auto’s op voorraad te hebben. Eerlijke auto’s met de juiste opties.

Consignatie Wij verkopen uw auto, zo simpel kan het zijn!

Waarom bij ons verkopen?

Het verkopen van een auto kan veel tijd en moeite kosten. Met consignatieverkoop nemen wij dit volledig uit handen. U stelt uw auto beschikbaar, wij zetten hem professioneel in de markt en verzorgen het complete verkoopproces.

Meer weten?

Scan de QR-code >>

www.quaakautos.nl > De Smalle Zijde 5 B11 | 3903 LL Veenendaal | +31 6 38 72 73 32 | info@quaakautos.nl

VOORWOORD

Van Teaspoon Man tot spruit O

osterbeek, Utrecht, Barneveld en alle akkers in Midden-Nederland waar spruitjes worden geteeld: dat zijn de tonelen waarop de verhalen in dit magazine zich afspelen. In Oosterbeek toont het Airborne Museum tot eind februari een expo over het werk van de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL). Dat deel van Defensie onderzoekt stoffelijke resten van militairen in de Nederlandse bodem, zoals die van de Teaspoon Man. In Utrecht stuitte een van onze verslaggevers ook op sporen uit het verleden, hoewel die vaker van steen dan van been waren. Vanaf rondvaartboot Bernard Schuttevaer zagen zijn zonen en hijzelf onder meer stadskasteel Oudaen uit 1296, de Stadhuisbrug uit 1547 en –uiteraard– de Dom, waarvan de bouw in 1321 startte. In het koor van de kerk liggen overigens wél menselijke resten.

Ze zijn ook nog eens van een militair, van wie we de naam weten. Het gaat om de 17e-eeuwse luitenant-admiraal Willem van Ghent, die in 1672 sneuvelde.

Met een beetje fantasie draait het in het derde verhaal ook om dood en leven.

Barneveld staat natuurlijk bekend om

zijn eieren –dé symbolen van nieuw leven– en daarbij is het centrum van het Veluwse dorp veel minder uitgestorven dan dat van andere plaatsen waar de middenstand wegtrekt en lege winkelpanden achterlaat. „Ons centrum heeft een heel gevarieerd winkelaanbod met service en persoonlijk contact”, verklaart Simone Giele van de Barneveldse Middenstandsvereniging.

Met nóg meer fantasie zou het laatste verhaal ook om het leven kunnen draaien. Het gaat daarin over de Nederlandse spruitenoogst, die in volle gang is.

Zuidwest-Nederland vormt het hart van de spruitteelt, maar in Flevoland (en in Groningen en Friesland) liggen ook wel wat akkers met het bolronde kooltje.

Waarom dit artikel dan over leven zou gaan? Nou, ondanks zijn bescheiden formaat is de spruit een krachtpatser op het gebied van voedingswaarde en gezondheid. Hij zit vol leven: vitamine C, K en B6, mineralen als ijzer, kalium en calcium, plus vezels en antioxidanten. Kook hem alleen niet te lang, want dan gaat het gezondheidskampioentje stinken als een ontbindende en rottende composthoop in de zon.

COLOFON

Dit magazine is een uitgave van Erdee Business en valt onder de verantwoordelijkheid van de afdeling Commerciële Zaken van Erdee Media Groep. Het magazine bevat een combinatie van advertenties en advertorials én verhalen in de genres interview, achtergrond, reportage en human interest uit de regio. Ze bieden bij elkaar

6

BIDKL bijt zich vast in vermiste oorlogsdoden

een gevarieerde mix aan informatie en inspiratie.

DIRECTIE C. Heutink COMMERCIËLE ZAKEN C.Th. Hovius ADVERTENTIES E advertentie@erdee.nl T 055-5390499 TEKST EMG Mediaproducties ONTWERP Corné van der Horst VORMGEVING Gellert Scholten BEELD OMSLAG Dick den Braber

ERDEE MEDIA GROEP Afdeling Commerciële zaken Postbus 613 7300 AP Apeldoorn sales@emg.nl 055 - 539 02 22

16 4

Tijdreis van tien eeuwen door het hart van ons land

28

Barneveld, dorp met de groene eieren

36 PUZZELS

45

5

Spruittelers zoeken naar duurzame teelt

6

I NTERViEW

BIDKL bijt zich vast in vermiste oorlogsdoden Tekst: EMG Mediaproducties. Beeld: VidiPhoto

„Het ergste wat je als onderzoeker kan overkomen is dat je moet opgeven. Dan heb je het gevoel dat je slachtoffers in de steek laat. Daar kunnen we slecht tegen. Dat druist tegen onze beroepseer in.” In de expositie “Naam onbekend” in het Airborne Museum in Oosterbeek hangt dit citaat van Geert Jonker, commandant van de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL).

B

ezoekers van het Airborne Museum krijgen tot eind februari in woord en beeld uitleg over het werk van dit kleine onderzoeksteam binnen de krijgsmacht. Een van de tentoonstellingsruimten is gewijd aan de Teaspoon Man; een Britse soldaat van wie de stoffelijke resten zijn aangetroffen in de omgeving van de Westerbouwing bij Oosterbeek. Ondanks een aantal gevonden aanwijzingen is zijn identiteit nog steeds niet vastgesteld. Maar de opsporingsdienst, en dan met name kapitein Jonker, bijt zich vast in het oplossen van dit raadsel. De militair werd gevonden met in zijn rugzak een aantal zilveren theelepels, vermoedelijk geroofd uit een woning in Oosterbeek.

De BIDKL heeft voorlopig nog werk genoeg. Identificatiespecialist luitenant Els Schiltmans, al zo’n zestien jaar verbonden aan dit krijgsmachtonderdeel, schat het aantal vermisten in ons land op zo’n 4500-5000. Dat zijn zowel militairen (geallieerd en Duits) als burgers.

Een aanzienlijk aantal van hen rust in de bodem van Oosterbeek en omstreken, waar zich in september 1944 de Slag om Arnhem afspeelde, het slotstuk van

Operatie Market Garden. Ze worden gevonden bij graafwerkzaamheden voor nieuwbouw of infrastructuur en door detectoramateurs. Slechts een handjevol van deze laatste groep hobbyisten heeft officieel toestemming om in het frontgebied te zoeken naar vermiste oorlogsslachtoffers.

HET AIRBORNE MUSEUM HEEFT NOG NIET EERDER AANDACHT GESCHONKEN AAN DE WERKZAAMHEDEN VAN DE BERGINGSDIENST. WAAROM NU DAN WEL? „Geert Jonker was enige tijd geleden gastconservator in ons museum en hield een lezing over de werkzaamheden van zijn dienst”, vertelt museumdirecteur Ronnie Weijers. „De aanwezigen vonden dat enorm boeiend en stelden hem veel vragen. De BIDKL verricht een soort detectivewerk. Bij ons ontstond daarom het idee om daar aandacht aan te schenken, vooral ook omdat BIDKL nu tachtig jaar bestaat en er ook in deze omgeving nog steeds veel oorlogsresten in de bodem zitten.”

Het museum in voormalig Hotel Hartenstein, in

7

SCHOUTEN

Meer dan 60 occasions RUITEN

BOVAG

BOSCH

APK

5

13

LICHT

BANDEN

AIRCO

24

SCHADE

ACCU

HYBRIDE

ELEKTRISCH

www.schoutenstroe.nl info@schoutenstroe.nl | 0342 - 44 23 60

Langer comfortabel thuis wonen 3985,éénpersoons Elba Royal hoog-laag bed + Mangano Matras*

90 x 200 cm

De Elba Royal is een hoogwaardig bed met zeer veel verstelmogelijkheden én voldoet aan alle eisen op het gebied van comfort en ergonomie van een modern zorgbed.

Het bed is verkrijgbaar in verschillende stoffen en kleuren. De Elba Royal is een uitgelezen hoog-laag bed met een moderne uitstraling en een huiselijk gevoel.

Extra opties als een bed-papegaai, een sta-op-hulp of zijhekken zijn mogelijk. Naast het hoog-laag bed kan eenzelfde ledikant worden geplaatst met een standaard lattenbodem. *Nu bij aankoop van een Elba Royal bed bieden wij een matras uit de Preston Mangano collectie aan met 20% korting.

40 jaar!

Elba Royal hoog-laag bed

Slaapidee Nunspeet Ds.Martiniuslaan 8-10 (aan de markt) | 0341-256721 Slaapidee Apeldoorn Stationsstraat 37 | 055-5221576

www.slaapidee.nl

we het speurwerk naar drie Britse militairen. In één geval heeft dat nog geen naam opgeleverd.”

september 1944 het hoofdkwartier van de 1st Airborne Division, interesseert jaarlijks gemiddeld zo’n 90.000 bezoekers en is daarmee een van de grotere publiekstrekkers in de regio.

HET LUKT DUS NIET ALTIJD? „Dat klopt”, vertelt luitenant Schiltmans. „Vaak is onderzoek bij stoffelijke resten van Duitse militairen ook lastiger dan bij geallieerden. Hoewel… Britse identiteitsplaatjes bestonden indertijd uit materiaal dat snel verging. Die vinden we vrijwel nooit terug. Bovendien is dat nooit sluitend bewijs. Het kan ook het meegenomen plaatje van een gesneuvelde collega zijn. Bij veel Duitse legeronderdelen was het daarnaast aan het eind van de oorlog chaos, een samenraapsel van manschappen zonder fatsoenlijke registratie. Britten waren beter georganiseerd.”

WAAROM IS ER TACHTIG JAAR NA DE OORLOG NOG ZOVEEL BELANGSTELLING VOOR NOTA BENE EEN VERLOREN SLAG? „Engelsen houden van underdogs. Een belangrijk deel van onze gasten is familie van de mannen die in dit gebied hebben gevochten. Het was bovendien een heroïsche strijd en nog steeds leeft de vraag: wat als het wel was gelukt? In Engeland is ons museum vermoedelijk ook bekender dan in ons eigen land. En het helpt ook dat over deze slag boeken en films zijn gepubliceerd.”

De expositie heeft ongeveer een jaar aan voorbereiding gekost, legt conservator Jory Brentjens uit. „Normaal gesproken doen we altijd zelf eerst onderzoek, maar in dit geval kregen we alles kant-en-klaar aangeleverd van BIDKL. In de verschillende ruimten behandelen we –naast het werk van de opsporingsdienst– vier afzonderlijke zaken, waaronder ook die van een geïdentificeerde Duitse soldaat die werd gevonden tijdens een zoektocht naar een Britse militair. Verder beschrijven

WANNEER WORDEN JULLIE INGESCHAKELD? „Natuurlijk zoeken we zelf ook als we een sterke aanwijzing hebben dat er een veldgraf ligt op een afgebakend stuk terrein, maar meestal reageren we op een melding dat er iets gevonden is bij graafwerkzaamheden. Wanneer er sprake is van een combinatie van stoffelijke resten, militaire uitrusting en een –historisch gezien– relevante locatie, worden wij ingeschakeld. We

9

KWALITEIT, VAKMANSCHAP EN SERVICE Uw lokale specialist in echte houten vloeren, laminaat, PVC en kurk met meer dan 35 jaar ervaring.

“Zeer goede adviezen en zeer deskundige parketteur die prima werk heeft geleverd.”

“Service en advies heel klantgericht, veel te kiezen en parket mooi gelegd.”

“Wat fijn dat er vandaag de dag nog echte vaklui zijn, bedankt!”

Ervaar volledige ontzorging met onze legservice voor het allerbeste resultaat.

Onze klanten geven ons gemiddeld een 9 op basis van 371 ervaringen.

Amersfoort

Kamp 37 T. 033 - 47 555 01

Ede

Vening Meineszstraat 2 T. 0318 - 621 572

PARKET Laminaat PVC Kurk Vloerrenovatie Traprenovatie VLOERVERWARMING Bezoek onze showroom of bekijk honderden vloeren op hollandparket.nl

„IN ONZE OMGEVING ZITTEN NOG STEEDS VEEL OORLOGSRESTEN IN DE BODEM”

ZIJN ER TACHTIG JAAR NA DE OORLOG NOG WEL DIRECTE BLOEDVERWANTEN? „Af en toe leven er nog kinderen, maar in veel gevallen gaat het om achterneven en -nichten. Het gebeurt dat die mensen blijer zijn voor ons dat we een naam hebben kunnen achterhalen, dan zij het zijn omdat een omgekomen familielid van vroeger is teruggevonden. Maar andersom komt ook voor. Bijvoorbeeld bij de laatste militair die we in 2022 in dit gebied hebben gevonden, luitenant Dermod Anderson. Die is vorig jaar met militaire eer begraven op de Airborne Begraafplaats in Oosterbeek. Zijn familie was daarbij aanwezig. Voor hen was dat een emotionele gebeurtenis. Ze hebben nu een plek waar ze kunnen rouwen, of zoals in Duitsland gezegd wordt: Trauer braucht einen Ort. En vermist is erger dan dood.”

zoeken dan alle botten, uniformstukken en persoonlijke bezittingen bij elkaar en nemen dat mee naar ons laboratorium in Soesterberg.”

HOE GAAT HET ONDERZOEK VERDER? „We beginnen met het schoonmaken van de beenderen en leggen die in de juiste volgorde om te controleren wat er ontbreekt. Daarna stellen we het geslacht en de lengte vast, bekijken we de tanden en onderzoeken we de mogelijke doodsoorzaak. Van belang is ook om te weten tot welk legeronderdeel de militair heeft behoord en welke rang hij had. Dat is soms te zien aan de uniformresten. Persoonlijke bezittingen kunnen ons helpen. Maar ook de plek waar iemand wordt gevonden is van betekenis. Soms blijkt uit militaire verslagen welke groep daar heeft gevochten en wie daar om het leven zijn gekomen. We doen dus veel archiefonderzoek.

Als we bij een vondst in een bepaald gebied worden gehaald, hebben we regelmatig het vermoeden wie het kan zijn. We kijken of iemand op het slagveld is achtergebleven of in een veldgraf is gelegd. Door het Nederlands Forensisch Instituut wordt dan DNA-onderzoek verricht, zodat we meer zekerheid hebben dat we de juiste persoon hebben.”

DOET HET JULLIE OOK NOG WAT? „Als ik met het onderzoek bezig ben, dan voer ik vooral technische handelingen uit. Dat verandert zodra ik weet wie het is: het dan een persoon geworden. Je vindt in archieven vaak foto’s en er is contact met de familie.

Automatisch ontstaat er zo een band met zowel slachtoffer als familie. Bovendien: wij zijn zelf ook militair en je laat geen collega’s achter. Daarom doen we ons

11

En nu?

Loopbaanevent Dé plek voor inspiratie en ontmoeting

Welke weg kies jij?

Tijdens dit loopbaanevent draait alles om die ene vraag: “En nu?”

Geen ingewikkelde drempels, maar een open sfeer waar je kunt ontdekken, vragen stellen en inspiratie opdoen.

WELKOM THUIS IN HUIZE SPOORZICHT! U ZOEKT EEN NIEUW THUIS MET 24-UURS VERZORGING ÓF EEN ZINVOLLE DAGBESTEDING MET BEKWAME BEGELEIDING? In het buitengebied van Rhenen vindt u Huize Spoorzicht, een reformatorisch woonzorgcentrum met een huiselijke sfeer.

Ons eigen zorgteam verleent verzorging op een zeer persoonlijke wijze.

Onze activiteitenbegeleiders zorgen voor zinvolle dagbesteding met een afwisselend programma dat aansluit op uw wensen. Dit is ook zeer geschikt voor mensen die nog thuis wonen en behoefte hebben aan een passende dag invulling.

Het christelijk Loopbaanevent D.V. 23 en 24 januari 2026 AFAS Leusden

Kennis maken? Bel 06 - 51 73 73 49 Huize Spoorzicht Dhr. B. van Dijk Cuneraweg 170-172 3911RR Rhenen 06 - 51 73 73 49 directie@huizespoorzicht.nl www.huizespoorzicht.nl

Word jij onze nieuwe sparringpartner?

Als relatiebeheerder help je ondernemers met hun financiële vraagstukken én denk je mee over de strategie van ons kantoor. Dat betekent een rol waarin je inhoudelijke expertise combineert met ondernemerschap.

Zoek je korte lijnen, een betrokken team en de charme van een klein kantoor? Dan pas je perfect bij Teeuwissen & Kooy.

Wat ons typeert: Oprechte aandacht voor mensen Bescheiden in houding, duidelijk in aanpak Vertrouwen als fundament Werken vanuit christelijke waarden Vanuit deze basis zetten wij ons sinds 1980 vol overtuiging in voor onze klanten. Herken jij je hierin? Dan voel jij je vast thuis in onze cultuur!

Karel Doormanlaan 16 | Huizen

Bekijk hier de hele vacature!

uiterste best om een identiteit te achterhalen en raken we er niet van los als dat niet lukt. We hopen dan dat we later het onderzoek alsnog kunnen afronden. Op technisch gebied is er bijvoorbeeld in de toekomst nog wel wat winst te behalen.”

ons verder kunnen helpen. Dat betekent dat je steeds scherp moet blijven. Of neem dagenlang onderzoek in stoffige archieven. En als je dan uiteindelijk nog geen naam vindt, dan frustreert dat enorm.”

HOE LEER JE DIT VAK? „Vooral in de praktijk, door veel ervaring op te doen.

Je loopt dan mee met een collega die al wat langer dit werk doet. Je wordt gedwongen om creatief te denken en op den duur ontwikkel je een soort zesde zintuig.”

De belangstelling voor de expositie ”Naam Onbekend” is groot, vertelt conservator Brentjens. „Het valt op dat daar in ons gastenboek veel positieve opmerkingen over worden gemaakt. Het werk van BIDKL is ook voor ons een bijzonder verhaal en een aanvulling op wat wij als museum zelf aan onderzoek verrichten.

Mensen moeten weten dat er nog steeds oorlogsslachtoffers worden gevonden en geïdentificeerd.”

WAT GEBEURT ER NADAT JULLIE ONDERZOEK KLAAR IS? „Dan rapporteren we aan het land van herkomst. Als het om een Britse soldaat gaat, wordt die met militaire eer herbegraven. Dan is er een draagploeg aanwezig en is er een ceremonie met een vlag. De avond ervoor is er gelegenheid om officieel afscheid te nemen met een apart moment voor de familie. Het militaire eerbetoon de volgende dag –soms ook met saluutschoten– is altijd bijzonder indrukwekkend.”

EIGENLIJK IS HET DUS PRACHTIG EN EERVOL WERK DAT JULLIE DOEN? „Ja, maar het romantische beeld dat soms van ons werk wordt gecreëerd, klopt niet. We staan soms hele dagen in de modder aan een lopende band om in zwaar verontreinigde smurrie kleine fragmenten te vinden die

De wisselexpositie ”Naam Onbekend” in het Airborne Museum in Oosterbeek is nog te zien tot en met eind februari. Meer info: airbornemuseum.nl.

13

nl

in

ke

er

Voor de beste BHV-cursus hoef je de deur niet meer uit Goede bedrijfshulpverleners opleiden. Dat is al jaren de specialiteit van in1keerBHV.nl, de beste opleider van Nederland. Kies bijvoorbeeld voor onze BHV incompany cursus, een praktische opleiding op je eigen locatie.

Volledig aangepast aan de specifieke wensen van jouw organisatie. ✔ Afwisselende en praktische cursus op vertrouwde locatie ✔ Ervaren BHV-instructeurs ✔ Geen reiskosten voor je medewerkers Vraag nu een vrijblijvende offerte aan via in1keerbhv.nl/BHV-in-company-cursus of 085-0667402

in

keer nl

085-066 74 02 - www.in1keerBHV.nl 1253 beoordelingen op Kiyoh

9,3

Het buitenleven luxueus en comfortabel beleven Steeds meer mensen ontdekken hoe fijn het is om in je eigen tuin een luxe, comfortabele buitenruimte te hebben. „Normaal gesproken trek je je in het najaar terug in huis. Met onze buitenruimtes kun je zelfs bij min dertig nog heerlijk comfortabel van het buitenleven genieten”, glundert Lars van der Putten van Garden Retreats.

E

en stijlvol buitenverblijf, een aanbouw aan huis of een poolhouse bij de tuin: Garden Retreats levert ze allemaal. „We regelen het complete traject”, legt Lars uit. „Van advies en ontwerp tot de realisatie en de oplevering. Ook na de oplevering blijven we in beeld als dat nodig is. Service en nazorg vinden we hier heel belangrijk. Om onze klanten optimaal te ontzorgen, verzorgen we zelfs de complete aanleg van tuinen inclusief bestrating als dat onderdeel is van een totaalproject. Zo nemen we onze opdrachtgevers graag het werk uit handen. Klanten vinden het fijn om op deze manier ontzorgd te worden en voor al hun vragen terug te kunnen vallen op één aanspreekpunt. Die korte lijnen houden het allemaal mooi overzichtelijk.”

ZORGELOOS GENIETEN Garden Retreats opereert in het hoge segment, vervolgt Lars. „Kwaliteit en

duurzaamheid zijn criteria waar we hier veel waarde aan hechten. Dat geldt overigens niet alleen voor ons, maar ook voor onze klanten. Als je investeert in een mooie buitenruimte, wil je daar ook jarenlang zorgeloos van kunnen genieten. Wij begrijpen dat als geen ander.

Daarom werken we met een eigen team van zes specialisten en gebruiken we in ons werk uitsluitend hoogwaardige materialen, zoals duurzaam hout. Dat importeren we zelf. Ook de werkplaats, de bouw en de afwerking houden we allemaal bewust in eigen hand. Zo kunnen we er goed op toezien dat de kwaliteit aan onze normen blijft voldoen en dat de planning geolied blijft verlopen.”

VAKMANSCHAP VOOROP Vakmanschap staat bij Garden Retreats voorop, vertelt Lars. „Klanten omschrijven ons als betrouwbaar, transparant en deskundig. Dat hangt sterk samen met

15

onze manier van werken: we nemen hier alle tijd om goed naar onze klant te luisteren en proactief mee te denken. Ook geven we altijd eerlijk advies en leveren we maatwerk dat volledig aansluit bij de wensen van onze opdrachtgevers. We ontzorgen hen volledig en werken daarbij heel secuur en vakkundig. Bovendien zijn we ons ervan bewust dat alles staat of valt met communicatie. Door vlot en duidelijk te communiceren, blijft de klant op ieder moment betrokken en weet hij precies wat hij aan ons heeft. Dat werkt voor iedereen heel prettig en levert prachtige eindresultaten op.”

GARDEN RETREATS Ringweistraat 5, Waardenburg 0345-260014 info@gardenretreats.nl www.gardenretreats.nl

16

REPORTAGE

Tijdreis van tien eeuwen door het hart van ons land Tekst: EMG Mediaproducties Beeld: Dick den Braber

Voor een (gezins)uitje naar Utrecht heb je weinig nodig; zeker als je eventuele kroost er niet bekend is. Heel de dag kunnen alle generaties zich daar –zelfs al tijdens de treinreis– vergapen aan de omgeving. Gewoon op straat. Of een paar meters lager, natuurlijk.

D

e aangekondigde vertrektijd van 11.00 ’s ochtends vanaf de Oudegracht in Utrecht lijkt makkelijk te halen, maar om duistere redenen rinkelt de wekker op vrije dagen minder nadrukkelijk dan wanneer de arbeid roept. Dus haasten we ons na een verlate aankomst vanaf het station door de straten van Utrecht. De wandelnavigatie werkt moeizaam tussen de hoge gebouwen en overkappingen, toch bereiken we enkele minuten vóór vertrek de locatie waar we moeten zijn.

De ijverig meestappende kleuters Micha (4) en Joas (6) hebben zich dapper geweerd, maar we moeten nog één hindernis nemen: een smalle, steile stenen trap omlaag, naar de werven, 5 meter onder straatniveau. Daar dobbert de Bernard Schuttevaer, onze rondvaartboot, aan de kade.

17

AAN BOORD We staan meteen op zo’n beetje het oudste deel van Utrecht: dit deel van de Oudegracht gaat al ruim duizend jaar mee. De werven (brede kades, iets hoger dan het wateroppervlakte) en werfkelders (opslagen doorvoerruimtes onder de hoge en dus droge straten) ontstonden de eeuwen erna. Zo konden handelaren hun koopwaar zonder al te veel gezeul op de wal en in de kelders van de aangrenzende grachtenpanden krijgen.

Op deze herfstdag is het rustig. Kapitein Carla laat veertien personen de boot op, terwijl er tachtig mee kunnen. „De zomervakanties zijn het drukst.

Als je rustige tochten wilt, moet je juist in de koude seizoenen komen.” Intussen zit je aan boord warm en droog. Zonder veel herrie verlaat de Bernard Schut-

VACATURES INSTALLATIETECHNISCHE ADVISEURS EN INSPECTEURS WFS Advies groeit en zoekt installatietechnische adviseurs en inspecteurs met ervaring in de installatietechniek. Met jouw kennis en inzet probeer je altijd een tien te scoren!

Ben jij een verbinder, een aanpakker, loop jij niet weg voor verantwoordelijkheid en ben je op zoek naar een betrokken werkgever? Laten we samen kijken naar de mogelijkheden.

Ben je geïnteresseerd en in het bezit van een diploma hogere installatietechniek voor werktuigbouwkunde (HIT-W)? Neem contact op met Cor Kranenburg door te bellen naar 0182 68 2 349 of stuur een e-mail naar hr@helix.nl.

WFS Advies is een adviesbureau in Nijkerk. Wij geven advies op het gebied van werktuigbouw- en elektrotechnische installaties, met als specialisme beheer en onderhoud. Onze doelgroep bestaat voornamelijk uit installateurs, vastgoedeigenaren en beheerders.

WATERGOORWEG 77 • 3861 MA Nijkerk • 06 57 58 11 18 • WFSADVIES.NL

Van droom tot tuin... haal meer uit uw tuin of buitenruimte van uw bedrijf

...wij maken uw wensen die u voor een tuin heeft werkelijkheid.

Bel Gerbert voor een vrijblijvend gesprek

Heuningstraat 33B, 4051 CA Ochten 06 - 5379 5485 info@vandijkbuiteninrichting.nl www.vandijkbuiteninrichting.nl

„DIT WAS EERST WATER, TOEN STRAAT EN NU WEER WATER”

Inmiddels naderen we de Stadhuisbrug. „De langste en oudste brug van Utrecht”, beweert de digitale omroepster. Dat is een creatieve vondst, want de brug dateert ‘pas’ van 1547, maar eerlijk is eerlijk: van de vier bruggen die toen in één zogeheten overkluizing opgingen, was de dertiende-eeuwse Broodbrug de nestor in de bisschopsstad.

tevaer de kade: sinds 2016 mogen alleen emissievrije rondvaartboten de stadsgrachten op.

De kapitein kan haar stem sparen: een omroepsysteem somt onderweg alle langsglijdende bezienswaardigheden in meerdere talen op. Carla’s vinger wijst enkel ter ondersteuning de juiste kant op. Naar stadskasteel Oudaen, bijvoorbeeld, een versterkt middeleeuws huis, dat dateert van 1296.

Schuin ertegenover staat nog zo’n “kasteel”: Drakenburg, mogelijk het oudste pand van Utrecht, met delen uit de elfde of twaalfde eeuw. Eeuwenlang was het in handen van de ridders van Drakenburg, ook bekend van Kasteel Drakensteyn, de huidige woning van prinses Beatrix bij Lage Vuursche. Het jaartal 1968 in Romeinse cijfers op de Utrechtse trapgevel verraadt dat de middeleeuwse uitstraling van de buitenzijde een knappe reconstructie uit de vorige eeuw is.

DOM Vóór de rondvaartboot het krap 50 meter lange bruggewelf binnen koerst, waarschuwt kapitein Carla eventueel tegemoetkomende vaartuigen met haar scheepshoorn. „Mooie toeter!”, vindt Micha. Van het aan de brug grenzende stadhuis zien we inmiddels niets meer, maar dat komt straks bij de stadswandeling wel weer.

Na bijna zeven eeuwen vormt het nog altijd de zetel van het stedelijk bestuur. „Links ziet u de hoogste toren van Nederland: de Domtoren”, vervolgt de computerstem als het daglicht weer over de Bernard Schuttevaer strijkt. Het bouwsel rijst 112 meter de lucht in. „De bouw startte in 1321 en duurde zestig jaar.” Sinds 1674 staat de toren verweesd op krap vijftig meter afstand van de rest van de gotische kathedraal. Geen gevolg van een verhuizing, maar van een verwoestende wervelstorm die het middenschip wegvaagde.

Het resterend achterschip is trouwens al aardig groot. Er valt doordeweeks van alles te beleven en te beluisteren, zoals repeterende musici voor de wekelijkse zaterdagavondconcerten, meditatieve vieringen in de Dagkapel (toegankelijk vanuit de kerkzaal) en natuurlijk de kerkzaal met zicht op het majestueuze drieklaviersorgel uit 1831, van de, óók al Utrechtse,

HERRIE De scheepsaandrijving maakt weliswaar geen leven, maar de waterverplaatsing soms wel: een indringend gebruis laat de kinderen opschrikken. „Wat is dat?” De boegschroef, weet vader. „Wel handig”, zegt kapitein Carla. Daarmee kan ze de kop van de schuit ongeschonden voorbij alle drijvende obstakels in de gracht koersen. Pontons met kranen erop, bijvoorbeeld die bruggen en kades restaureren.

Langs de Oudegracht staan veel middeleeuwse panden, vervolgt de ingeblikte stadsgids. Het gewone volk huisde toentertijd in houten bouwsels die allang zijn vergaan, maar de elite kon zich stenen panden veroorloven. Vandaar de vermoedelijke herkomst van het woord ”steenrijk”.

19

GOES

Vermoedt u slaapapneu?

Met een verwijzing kunt u direct terecht bij Valeo Kliniek voor een apneuonderzoek.

Zonder wachttijden en gewoon bij u thuis, in uw eigen bed.

Valeo Kliniek: voor onderzoek naar slaapapneu

Lees meer over ons slaaponderzoek op www.valeokliniek.nl

Symptomen slaapapneu: Onrustige nachten? Wordt u vermoeid wakker ‘s ochtends? Of snurkt u luid ‘s nachts?

Onrustige en slechte slaap

Wellicht heeft u slaapapneu. Blijf hier niet mee

Niet uitgerust wakker worden

rondlopen!

Concentratie- en geheugenproblemen

Valeo Kliniek is gespecialiseerd in onderzoek

Humeurigheid

en behandeling van slaapapneu. En dat kan

Lusteloosheid

gewoon thuis, in uw eigen bed.

Hoofdpijnklachten bij het opstaan

Slaapapneu Met slaapapneu stopt de adem tijdens de slaap

Droge mond Luid snurken ‘s nachts

regelmatig. Met als gevolg een structureel

Angstdromen

slaaptekort, waardoor u niet voldoende uitrust.

Regelmatig ‘s nachts naar het toilet moeten

Valeo Kliniek Goes Meer weten? Neem contact op.

085 1302 174 info@valeokliniek.nl

restanten van het bolwerk Sterrenburg”, verkondigt het omroepsysteem. „Rond 1550 aangelegd, in opdracht van keizer Karel V.” De heerser wilde de stad beschermen tegen een nieuw wapen: het verrijdbare kanon, meldt de historische vereniging Oud-Utrecht.

Nu resteert een bijbehorend woonhuis met enkele kazematten.

Joas en Micha hebben inmiddels hun stoeltjes verlaten, en drentelen rond het bestuurdersdeel van de boot. „Wil je op schoot?”, vraagt Carla aan Micha. „Dan mag je even sturen.” Micha wil wel, en zo stuurt een vierjarige ons door de gracht. Langs de 19de-eeuwse Zeven Steegjes, een voormalig volksbuurtje, gebouwd door een rooms-katholieke armenzorg voor kinderrijke parochianen. „Iets naar rechts”, instrueert Carla. „Gaat het goed, kapitein?” Na Micha mag Joas, maar die

orgelbouwer Jonathan Bätz.

In het koor trekt een praalgraf de aandacht, van de 17de-eeuwse luitenant-admiraal Willem van Ghent, tevens domheer (bestuurslid) van de Utrechtse Dom. De zeeheld sneuvelde in het rampjaar 1672.

BESTUREN In de gracht stuurt kapitein Carla ons verder, richting de zoveelste middeleeuwse boogbrug. Voor de kost vaart ze eigenlijk als binnenschipper op een cementschip: „Drie weken op, drie weken af.” In die vrije weken kruipt ze soms achter het stuurwiel van een rondvaartboot. Dit deel van de vaarroute vindt ze het mooist. „Al die werfkelders, de gezelligheid, die oude bruggen.”

We naderen nu de Stadsbuitengracht, de 12de-eeuwse singel rond de oude binnenstad. „Rechts ziet u de

21

DUURZAAMHEID BEGINT MET EEN GOED GEÏSOLEERD DAK WIJ ZIJN GESPECIALISEERD IN PLATTE DAKEN

Verhoog de waarde van uw woning én uw wooncomfort met dakinstalatie van Hoefakker DAK Neem contact met ons op en ontdek alle subsidiemogelijkheden.

• Meer comfort • Minder vocht • Een constant binnenklimaat

Kijk op hoefakkerdak.nl of bel 0318 - 781 007

“Warmer in de winter, koeler in de zomer.”

Stuur ons gerust een appje naar 0318 - 781 007 of mail naar info@hoefakkerdak.nl

WSP groeit. Jouw idee telt!

Word jij onze nieuwe collega in Amerongen?

Dagelijks gaat er wereldwijd zo’n 4.000.000kg wasgoed door onze systemen: een complex proces. Wij helpen industriële wasserijen door de logistieke stroom perfect af te stemmen op de machinecapaciteit. Dit doen we door een logische opzet tot in detail te bedenken én te bouwen. We bouwen eigen hardware, zoals transportbanden, hangbanen en sorteersystemen. De wasserij besturen we met veelzijdige besturingssoftware. Door snelle groei is er genoeg te doen. Wij zoeken nieuwe collega’s en zijn benieuwd naar jouw ideeën! Ga naar werkenbijwsp.nl.

Hardware Engineer m/v 32-40 uur per week | MBO 4 | Amerongen

Medewerker Service & After Sales m/v 32-40 uur per week | MBO + | Amerongen & meer, zoals Consultant Software, Junior Engineer Werktuigbouwkunde, Paneelbouwer, Front-End Developer, Magazijn & Logistiek Talent, Internationaal Servicemonteur, Full-Stack Ontwikkelaar

Maak hier alvast kennis met collega Rick!

WSP Systems b.v. | Industrieweg Noord 12, 3958VT Amerongen Geen uitgebreide motivatiebrief nodig. Kom voor een kop koffie.

Stuur je CV via werkenbijwsp.nl.

sche vergissing, weet de kapitein. „Dit was eerst water, toen straat en nu weer water”, vat ze samen. Tussen 1970 en 2010 zoefde hier het gemotoriseerd verkeer over de Catharijnebaan, een verdiepte stadsautoweg op de grachtbodem.

Nu stroomt hier weer water, langs onder meer het Centraal Station en het bruisende winkelcentrum Hoog Catharijne, maar ook voorbij de eeuwenoude restanten van kasteel Vredenburg. Een dwangburcht waarmee keizer Karel V vanaf 1528 de opstandige inwoners van Utrecht onder de duim hield. Zijn zoon Philips II had minder succes: de Utrechtse bevolking wist diens beruchte Spaanse veldheer Sancho d’Ávila met zijn troepen, na een beleg van zeven weken, begin 1577 uit het kasteel te verdrijven. In de twee maanden vóór dit beleg had d’Ávila de steden Maastricht en Antwerpen in brand gestoken: de zogeheten Spaanse Furie. Hoeveel er van de nu nog zichtbare stadshistorie in Utrecht verloren was gegaan als dit beleg anders was geëindigd, zullen we nooit weten. Gelukkig.

kruipt liever niet zomaar bij een vreemde op schoot. „Ik wil gewoon stáán achter het stuur.” Dat kan wel, maar enkel zijn kuif steekt dan boven het instrumentenpaneel uit.

SPAANSE FURIE Na het passeren van de middeleeuwse Geertekerk en de piepjonge, want 20ste-eeuwse, Bartholomeïbrug –genoemd naar de apostel Bartholomeüs– naderen we Grand Hotel Karel V: ooit een 14e-eeuws klooster, nu een vijfsterrenhotel met prachtige binnentuinen. De luxe is niet van de laatste jaren: in 1546 logeerde daar de keizer wiens naam nu de gevel siert; samen met zijn zus Maria van Hongarije, die hier toentertijd als landvoogdes de scepter over de zogeheten Habsburgse Nederlanden zwaaide.

Inmiddels varen we, met een derde kleuter aan het roer, op nieuw terrein. Tenminste: dit gedeelte van de Catharijnesingel (het westelijk deel van de Stadsbuitengracht) is nog maar vijf jaar bevaarbaar. Maar daarmee corrigeerde het stadsbestuur een in zijn ogen histori-

REISTIPS Wie naar Utrecht treint, moet de ”NS PrijsTijd Deal” met 20 tot 30 procent korting eens bekijken. Jongeren krijgen daarmee sinds kort 44 procent korting, al is dat eigenlijk een pleister vanwege de afgeschafte Jongerendagkaart (onbeperkt reizen voor € 8,50). Je moet voor de deal wel vooraf een online kaartje voor de heen- én de terugweg kopen: de reductie geldt niet voor retourtjes. Kinderen tot 12 jaar kunnen overigens nog steeds met een dagkaart van € 2,50 mee.

Pak je toch liever de auto, dan kun je voor 20,00 euro een dagkaart kopen voor één van de zes parkeergarages van Interparking rond Hoog Catharijne, geldig vanaf 10.00 uur tot middernacht. ns.nl/prijstijddeal parkerencentrumutrecht.nl

23

DENKBEELD

Herfstkleuren Wie de afgelopen weken door het land reed, kan het nauwelijks zijn ontgaan: de prachtige herfstkleuren van de bomen langs de weg.

Ieder jaar weer een schitterend schouwspel, dat onlosmakelijk is verbonden met het najaarsseizoen.

24

25

WONEN | SLAPEN | MEUBELS

Luxe karpetten die uw interieur compleet maken. Ontdek de veelzijdigheid van Rhetap en bezoek onze showroom. www.rhetap.nl

Veilig en vertrouwd op social media Kwebler is hét sociale netwerk dat veilig in gebruik is en bouwt op christelijke waarden. Gebruikers van Kwebler genieten van veelzijdige mogelijkheden: van elkaar volgen, berichten plaatsen en vacatures bekijken tot deelnemen aan groepen en het kopen en verkopen van spullen via de marktplaats op het platform. „Mensen voelen zich hier veilig en verbonden”, vertelt oprichter Joachim Hofman.

K

webler werd in 2020 gelanceerd als verantwoord alternatief voor populaire sociale media, vertelt Marien Klein namens eigenaar ECM dialoog. „Op de bekende platforms neemt de polarisatie met de dag toe. De opkomst van gescheld, hatelijke taal en ongepaste content vinden wij een zorg. Niet voor niks is een minimumleeftijd voor social media steeds vaker een onderwerp.” De toenemende polarisatie was ook één van de redenen waarom Joachim Kwebler programmeerde: een veilig, herkenbaar en inspirerend alternatief waar gebruikers elkaar ontmoeten, ideeën delen en zich verbinden rondom gedeelde christelijke normen en waarden. In plaats van versnipperen draait het bij Kwebler om solidariteit, verbinding en betekenis. Kwebler is een veilig platform voor wie zoekt naar identiteit, zingeving en gemeenschapsvorming.

TIEN GEBODEN Veiligheid en filtering zijn belangrijke kenmerken van Kwebler. „Bij Kwebler werken we bijvoorbeeld met een slim, geavanceerd filter dat automatisch ongepaste content blokkeert. Denk aan vloeken, schelden, online pestgedrag, seksuele verzoeken, naaktcontent en gewelddadige beelden. Onze huisregels zijn gebaseerd op de Tien Geboden.

Daarmee brengen we in de praktijk wat we beloven: we baseren ons op de Bijbel. Dat betekent ook dat we het platform actief in de gaten houden en luisteren naar de behoeften van onze gebruikers. Zo passen filters en beveiligingsmaatregelen continu aan om de veiligheid van Kwebler te borgen.”

HEERLIJK KWEBBELEN Kwebler hanteert duidelijke richtlijnen, maar is er voor een breed publiek. „We

27

nodigen dan ook vooral iedereen uit om samen Kwebler verder op te zetten door een account aan te maken. Ook gaan we vrijwilligers werven om rubrieken te beheren en zo het platform nog meer interactie te geven”, legt Marien uit.

Emma is één van de vele gebruikers van Kwebler. Ze voelt zich erg thuis op het platform: „Kwebler is een fijn christelijk platform waar alles goed gefilterd wordt. Je hoeft je geen zorgen te maken over pestgedrag of ongepaste foto’s. Ik vind het heerlijk om te kwebbelen en te zien wat anderen delen. Het is gezellig en interactief!”

KWEBLER support@kwebler.com www.kwebler.com

28

Barneveld, dorp met de groene eieren

Tekst: EMG Mediaproducties. Beeld: Niek Stam

Groene eieren sieren de etalageruiten in het centrum van Barneveld. Het getal in de sticker geeft aan hoeveel jaar een winkel bestaat. „Het ondernemerschap wordt van generatie op generatie met de paplepel overgedragen.”

R

estaurant Het Schaap: 160. Bakkerij Koot: 156.

Erkens Drankenspeciaalzaak: 155. Baas Opticiens: 154. Van der Woerd Schoenen: 136. Dertien zaken in de winkelstraten van Barneveld bestaan meer dan een eeuw. Veel andere winkels kunnen zich beroemen op drie, vier, vijf of negen decennia. En dat willen ze weten ook. Een groen ei op de winkelruit vermeldt het aantal jaren.

Origineel is het niet. Marco Romeyn van Romeyn Tailors zag dergelijke stickers in een winkelstraat in de Duitse stad Aken en gaf dat als suggestie ter navolging door aan de Barneveldse Middenstandsvereniging. „Beter goed gejat dan slecht bedacht”, vindt voorzitter Simone Giele. „En voor het Barneveldse tintje is de vorm van een ei gekozen.”

Romeyn was met zijn gezin een dagje uit in Aken.

29

„Mijn kinderen van 16 en 18 waren meteen enthousiast en nieuwsgierig. Ze stapten winkels binnen en vroegen de eigenaren de hoeveelste generatie zij waren en of de inrichting altijd al zo was.”

Ook in zijn eigen zaak geeft het groene ei met het getal 127 gespreksstof. „Klanten halen herinneringen op aan hoe het vroeger in onze winkel was.” Romeyn is van de vierde generatie. Zijn overgrootvader begon in 1898 een manufacturenzaak.

GESPECIALISEERD Met de groene eieren willen de middenstanders Barneveld nog meer op de kaart zetten. „Ons centrum heeft een heel gevarieerd winkelaanbod met service en persoonlijk contact”, zegt Giele. „Mensen kunnen hier terecht voor zowel de dagelijkse boodschappen, ook

Smaakvolle tegels, eigentijds sanitair, perfecte eindresultaten

, n a m e d j i b s l e g Kies uw te ook leggen kan! die het Arsenaal 11 • 3905 NN Veenendaal • 06 20 43 37 82 info@vdbrinktegels.nl • www.vdbrinktegels.nl Geopend op donderdag en vrijdag van 9.30 - 17.00 uur, zaterdag 9.30 - 12.30 uur, of op afspraak op andere dagen.

Keukenstudio Keukenstudio

REGIO REGIO OOST OOST

0548-530340 www.keukenstudio.nl

de indruk zijn van het winkelbestand. Van hen en ook van toeristen horen we dat ze graag nog eens terugkomen.”

voor de wat luxere, als voor het gezellige winkelen, voor mode en elektronica. En er zijn unieke winkels, gespecialiseerd in accordeons, hoeden, kousen of naaimachines. Klanten komen er speciaal voor, zelfs uit het hele land. Juist door dat eigen assortiment is Barneveld niet inwisselbaar met een willekeurig ander dorp. In veel steden verdwijnen de elektronicawinkels.

Hier zijn er drie, die allemaal goed lopen. Barneveld kent veel bakkers, twee groenteboeren, twee slagers.”

Enkele filiaalwinkels telt Barneveld wel, waaronder een Bruna, een Hema, Ziengs, Scapino en de Action, maar een Primark of een H&M wordt volgens Giele niet gemist. „Daar hebben we niet eens de ruimte voor. De kracht van Barneveld is dat we zonder dat soort grote zaken al een aantrekkelijk assortiment hebben. En er zijn veel meer winkels dan menigeen denkt, ruim tweehonderd. De laatste maanden trekt Barneveld veel bezoekers door de musical 40-45.

Vooraf lopen mensen die naar deze musical gaan vaak even het dorp in. We krijgen veel reacties dat ze onder

BINDING „Een compleet scala aan kwaliteitswinkels, die voor het overgrote deel worden gerund door zelfstandige winkeliers”, schetst Romeyn het centrum van Barneveld. „Filialen van grootwinkelbedrijven zijn hooguit aanvullend, in plaats van dat ze de boventoon voeren, zoals in veel winkelstraten in het land het geval is.”

Marcel Wijnen, directeur van Rabobank Gelderse Vallei, ziet een combinatie van factoren waardoor Barneveld zich onderscheidt. „Het winkelaanbod is inderdaad heel divers en compleet. De zelfstandige ondernemers vinden persoonlijke service belangrijk.

Het centrum is bovendien vrij compact: een stratendriehoek, met op iedere hoek een groot parkeerterrein. Barneveld ligt gunstig langs de A30 en de A1 en is dus ook van elders goed bereikbaar. Er is veel horeca

31

„VOOR HET BARNEVELDSE TINTJE IS DE VORM VAN EEN EI GEKOZEN”

kleding, naar De Linde voor een hoed, naar Wester Beenmode. Als reformatorische ondernemers hebben we wat dat betreft gemak van elkaar. Ook de modezaken van Kuijt of Hootsen in Kootwijkerbroek zitten dichtbij.”

De Barneveldse middenstand profiteert verder van aanpalende sectoren. Wijnen: „Rondom het centrum zitten toonaangevende speciaalzaken op het gebied van keukens, badkamers, woninginrichting en zonwering. Klanten komen bijvoorbeeld uit de Randstad en gaan na de keukenshowroom nog het centrum in.

Daar pikken winkeliers een graantje van mee.”

Ook Wijnen mist de grootwinkelbedrijven niet. „De Hema is een waardevolle aanvulling in het centrum.

En een kleine Zara erbij zou niet misstaan. Het Barneveldse centrum heeft geen megapanden voor een grote speler als Primark, maar die zou ook niet passen in de sfeervolle, warme, knusse, dorpse winkelervaring die Barneveld nu biedt.”

en toerisme, ook dat werkt mee.”

De Barneveldse winkeliers weten de eigen bevolking goed aan zich te binden. Volgens een recent onderzoek (Koopstromen Oost-Nederland 2023) doet 88 procent van de inwoners van de gemeente Barneveld de dagelijkse boodschappen in de eigen gemeente. Landelijk ligt het gemiddelde op 83 procent. Voor specifieke aankopen als mode en elektronica is de lokale binding 60 procent tegenover landelijk 43 procent. „Gewoon omdat hier veel voorhanden is”, aldus Wijnen. „Men hoeft er niet voor naar de grote stad.”

ZILVEREN SLOTEN Nogal wat winkels hebben daarnaast veel klanten uit een brede straal om Barneveld. Marco Romeyn spreekt zelfs van 75 procent. „Ook uit het Gooi komen ze naar ons toe, voor het assortiment en de persoonlijke benadering. We kennen bezoekers van de jaarlijkse Oud-Veluwse Markt die steevast op één van de donderdagen bij ons kleding komen kopen. Er groeit een band. We weten ondertussen wat ze wensen.”

Boekhandel Gebr. Koster heeft ook veel toeloop uit een grote regio. „Zeker op vrijdagavond en zaterdag komen onze klanten overal vandaan”, zegt Rietje Koster-van Wolfswinkel. „Bijbeltjes met zilveren sloten zijn onze specialiteit. We hebben een ruime keuze.

Dat trekt. En mensen van buiten Barneveld doen vaak meteen een rondje centrum. Even naar Rosedale voor

ZEVEN HOFLEVERANCIERS Het valt de Rabobank-directeur op dat veel Barneveldse winkels die al decennia bestaan familiebedrijven zijn. „De detailhandel en het ondernemerschap worden van generatie op generatie met de paplepel overgedragen. En als je dat goed doet, levert dat natuurlijk een trouwe klantenkring op.”

Romeyn tekent daarbij aan dat Barneveld zeven

32

„ALS REFORMATORISCHE ONDERNEMERS HEBBEN WE GEMAK VAN ELKAAR”

RECESSIES Leegstand is er in de Barneveldse winkelstraten amper, benadrukt Giele. „Maar mochten er panden leeg komen te staan, dan is het goed om te bedenken dat nieuwe ondernemers zich graag ergens vestigen waar het economisch klimaat goed is. En hoe kun je dat beter aantonen dan door te laten zien hoe lang winkels hier al zitten? Dan kun je in Barneveld blijkbaar de kost verdienen. Winkels die vijftig jaar of langer bestaan, hebben wel wat recessies meegemaakt en ze hebben het toch gered.”

Eieren met een hoog getal wekken ook bij de consument vertrouwen, stelt Wijnen. „Die winkels moeten wel veel tevreden klanten hebben. Ze leveren kwaliteit en als er een keer iets niet naar je zin is, kun je terugkomen, want ze geven service. Ze zijn geen eendagsvliegen die misschien over drie maanden weg zijn.”

Boekhandel Koster heeft 46 in het ei staan. In 1979 begonnen de domineeszonen Joop en Chris de winkel annex uitgeverij. Klanten reageren weinig op het ei, zegt Rietje Koster. „Waarschijnlijk doordat we vorig jaar uitgebreid hebben stilgestaan bij ons 45-jarig jubileum. Onze klantenkring weet dat. De groene eieren zijn desondanks een leuk idee. Als ik door het dorp loop, komt voor mij de geschiedenis van veel winkels tot leven. Soms vraag je je af of een ‘nieuwkomer’ het hier wel gaat redden. Maar dan zie je aan het ei dat zo’n zaak ook alweer een paar jaar bestaat.”

hofleveranciers heeft, waaronder Romeyn Tailors. „Zeven. Dat zegt wat over Barneveld als koopcentrum. Je moet al een eeuw bestaan om hofleverancier te kunnen worden. Barneveldse ondernemers zijn gericht op continuïteit. En ondernemen is ook op z’n tijd vernieuwen om steeds weer relevant te zijn voor de consument.” „Inderdaad”, reageert Wijnen. „Geen enkele winkelier houdt het langer dan een eeuw vol zonder zich aan te passen en te vernieuwen. Winkels hebben misschien een historisch ogende gevel, omdat ze in een oud pand gevestigd zijn, maar je stapt wel een frisse en bijdetijdse zaak binnen. Eén oud familiebedrijf maakt nog geen aantrekkelijk centrum, maar als er meerdere zijn, zoals hier in Barneveld, dan versterken ze elkaar, vooral als ze verspreid zijn over diverse branches. Er wordt ook samengewerkt en men gunt elkaar omzet.

Zo heeft Romeyn Tailors schoenen van Soeterboek in de winkel staan, eveneens een hofleverancier.”

Samenwerking is er ook als het tegenzit. Romeyn: „Veel panden zijn in handen van plaatsgenoten. Die zijn flexibeler dan grote investeerders. We zagen dat in coronatijd, toen er met het oog op de terugvallende winkelverkoop toch wat makkelijker huurkorting werd verleend dan beleggers dat zouden doen. Dat gebeurde ook twintig jaar geleden toen internet erg in opkomst was en winkels minder verkochten. Ook toen werden huurprijzen aangepast.”

33

Fit opstaan begint bij Beter Liggen

Met onze Meetbaar Beter Liggen methode, slaap je beter én voorkom, verzacht of verhelp je klachten. In 3 stappen naar jouw ideale bed!

• • •

Slaapgedrag Thuismeting en Postuurmeting voor optimaal inzicht.

Perfect afgestemde matrassen en kussens.

Persoonlijk advies

Je ligt beter bij beddenspecialist

Kom naar de winkel!

VAN VELDHUIZEN

Garderbroekerweg 146, 3774 JH Kootwijkerbroek 0342 441 224 www.beddenspecialist-vanveldhuizen.nl Wij zijn onderdeel van de Beddenspecialist.nl formule!

Betrouwbare mensen.

Direct inzetbaar.

Zekerheid in vakmanschap AB Midden Nederland verbindt werkgevers met vakmensen die vooruit willen. Wij kennen onze klanten persoonlijk, begrijpen hun bedrijfsprocessen en weten wat er nodig is om het werk door te laten gaan. Of het nu gaat om tijdelijke vervanging, seizoenswerk of structurele versterking: wij zorgen dat bedrijven kunnen blijven ondernemen met mensen die het verschil maken.

Onze bedrijfsverzorgers en uitzendkrachten zijn echte doeners. Betrouwbaar, vakbekwaam en met plezier in hun werk. Ze springen bij waar het nodig is. Op het erf, in de bouw, in het groen of in de logistiek. Met hun inzet houden ze bedrijven draaiend, ook als de druk groot is.

Als coöperatie werken we vanuit verbinding. We kennen onze opdrachtgevers én onze medewerkers. Dat maakt ons verbindend en onderscheidend. We denken mee over

met elkaar, voor elkaar

personeelsvraagstukken, plannen vooruit en investeren in de ontwikkeling van mensen. Want als medewerkers groeien, groeit het bedrijf mee.

AB Midden Nederland kijkt verder dan vandaag.

Met focus op kwaliteit, duurzame relaties en toekomstbestendige oplossingen bouwen we al zestig jaar aan een sterke arbeidsmarkt in de regio. We geloven in samenwerken, in kansen creëren en in vakmensen die trots zijn op hun werk.

Wilt u ook werken met betrouwbare mensen die het maken?

Neem contact met ons op voor een persoonlijk gesprek. Wij denken graag mee over wat uw bedrijf nodig heeft — vandaag én morgen.

030- 22 92 252 abmiddennederland.nl/werkgevers

abmiddennederland.nl

36

A CHTERGROND

Spruittelers zoeken naar duurzame teelt Tekst: EMG Mediaproducties en Arie Pieters. Beeld: Arie Pieters; ANP, Robin Utrecht; Pixabay

Sommigen vinden ze heerlijk, fris en gezond, maar meer mensen walgen ervan: spruitjes. Hoe het ook zij, het voortbestaan van het Nederlandse, kleine, groene kooltje is in gevaar. Het lijkt niet meer rendabel om onder de huidige regelgeving een goed product te leveren. Maar er gloort hoop: in de Hoekse Waard experimenteren wetenschappers met nieuwe teeltvormen.

H

et Spruitenplatform, waarin vrijwel alle telers zijn vertegenwoordigd, maakt zich zorgen over de toekomst. Zo ook Kasper Kleijwegt, spruitteler in Blaaksedijk, bij Puttershoek in de Hoekse Waard en woordvoerder van het platform. Volgens hem is het belangrijk dat er via onderzwoek én voorlichting zichtbaar wordt gemaakt hoe moeilijk het is om binnen de huidige regelgeving nog economisch rendabel een goed product te leveren. En daarom voeren wetenschappers en telers, onder wie hijzelf, onderzoek uit op de akkers van zijn familiebedrijf. Met de uitkomsten willen de deelnemers aan bestuurders/ beleidsmakers én consumenten tonen wat er speelt.

Kasper: „Het onderzoek is een doorlopend onder-

37

zoek waarbij ieder jaar wordt voortgeborduurd op de eerder behaalde resultaten. Beproefde middelen of methoden die weinig kansrijk lijken, schuiven we terzijde en positievere uitkomsten nemen we mee om te kijken hoe we door andere inzet, andere momenten, nieuwe doseringen en extra toevoegingen de werking kunnen verbeteren.”

VERANDEREND BELEID De teler noemt het lastig dat de experimenten weliswaar nieuwe inzichten opleveren, maar dat het overheidsbeleid tegelijk steeds verandert. „Hierdoor vallen er steeds middelen uit onze gereedschapskist weg. Daardoor blijven we achter de feiten aan lopen.”

LEKKER IN EEN BOEK WEGDUIKEN? ONTDEK JOUW BOEK OP BOEKENHUISRIJSSEN . NL

E LSE N E RSTRA AT 44 • RIJSSE N • 0548 520 304

Uw smaak, onze service Plan vrijblijvend een afspraak in op onze website.

Zo bent u verzekerd van het beste advies.

Standaard met welkomstpakket* en installatie cadeau. *Koffie en accessoire.

Zandstraat 1 | 3901 CH Veenendaal | 0318-701645 www.deheerenvan17.nl | info@deheerenvan17.nl

Waar ontsproot de spruit?

Telers, fabrikanten, toeleveranciers, en andere ketenpartijen financieren de onderzoeken zelf. De onderzoeksinstelling die alles wetenschappelijk onder de loep neemt is Vertify uit het Noord-Hollandse Zwaagdijk. Hoewel de uitkomsten wel wat hoop bieden, is de toekomst van de Nederlandse spruitteelt volgens Kasper onzeker. „De teelt kan in principe door blijven gaan. De vraag is alleen of je het als teler aandurft om een steeds groter risico op misoogst te lopen, met alle financiële risico's van dien. Veel hangt af van de consument. Als die genoegen neemt met een wat minder smetteloos product, kunnen telers nog wel even door.”

LUIZEN EN SLAKKEN Overigens hangen de donkere wolken niet alleen boven de spruitteelt, maar boven de hele vollegrondsgroenteteelt in Nederland, stelt Kasper.

Vollegrondsgroenten moeten er mooi uitzien, vindt de consument, maar ze zijn helaas erg vatbaar voor

39

De spruit staat bekend als een echte Hollandse groente, maar hoe Nederlands zijn ‘onze’ spruiten feitelijk? Ze komen oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied. In de 16e eeuw werden ze in Europa geïntroduceerd. De moderne variant is echter voor het eerst in de regio Brussel geteeld, vandaar de (Engelse) naam ”Brussels sprouts”. Vanuit de Belgische regio verspreidden de spruitjes zich door Europa en werden ze een populaire wintergroente. Naast de bekende groene variant bestaat er inmiddels een paarse.

Spruitjes kunnen met gemak strenge vorst doorstaan. Daartoe zetten ze zetmelen om in suikers, wat de cellen wapent tegen bevriezing.

Veel mensen eten de groente dan ook het liefst als de vorst eroverheen is gegaan.

In Nederland is spruitkool een belangrijk vollegrondsgroentegewas, dat voornamelijk in Zuid-Holland wordt verbouwd. Daarnaast komt teelt voor in Flevoland, Zeeland en Noord-Brabant. Spruitkool wordt gezaaid tussen februari en half april. De vroege rassen geven al in augustus oogstbare spruiten, de zeer late rassen in maart.

De machinale oogst is eenmalig: dat wil zeggen dat alle spruitjes van een plant in één keer geplukt worden. Daarbij wordt de bij de grond afgehakte stam in de snijkop van de plukmachine gestoken. In de conventionele massateelt worden alleen hybriderassen gebruikt. Deze hebben een cilindrische spruitzetting. Vroeger werden zogenaamde zaadvaste rassen gebruikt, die een piramidale spruitzetting hadden, waardoor ze ”doorgeplukt” moesten worden.

Dat wil zeggen dat boeren elke keer alleen de rijpste exemplaren oogstten. Met de hand!

Deze rassen worden nog wel gebruikt, maar voornamelijk door volkstuinders.

De Eekhoorn, al meer dan 45 jaar een begrip in Ederveen (en daarbuiten)

aliteit: Beste kw

Door samen te werken het ontwerp versterken.

NOTEN CHTEN

ZUIDVRU

VOEDING NATUUR ENTEN

SUPPLEM

VACATURE Meewerkend bedrijfs leider - fulltime Voor de verkoop van onze producten op de 4 ma rkten en in de 2 winkels.

Bel 06-29501677 om kennis te maken!

één in innovatiekracht

Kom werken bij HIH en ga aan de slag met afwisselende projecten en technische uitdagingen in een collegiale werksfeer met goede ontwikkelmogelijkheden.

R HOO N & Z EK

werkenbijhih.nl

,Z

U

ID

VO

EN

ED

NOT

ING

N OO

DE E

benieuwd naar ons bedrijf en onze lekkere producten?

www.hih.nl

VR

UCH

A TEN & N

TU

UR

Hoofdweg 54 • 6744 WL Ederveen • www.de-eekhoorn.com

HIH Ridderkerk HIH Barneveld +31 85 066 4700

Werken op de grens van land en water

www.beensgroep.nl

AMSTERDAM

DRACHTEN

GENEMUIDEN

LELYSTAD

RIDDERKERK

insecten. Producten met schadesporen door maden, luizen, en slakken kunnen in de toekomst best eens in de schappen komen te liggen, als de wetten rond bestrijdingsmiddelen nog strenger worden.

Misschien zijn de beestjes die de groenten aantasten soms zelfs nog aanwezig, waarschuwt Kasper.

Recept Spruitjes hebben een stoffig imago. Onterecht! Zoek maar eens op ”spruitjes” op leukerecepten.nl. Je vindt dan meer dan tien recepten, variërend van spruitjesrisotto met walnoten en spruitjesroerbak met spek tot en met curry met spruitjes en spruitjessoep. Eén recept lichten we eruit: spruitjesrisotto.

GEWASBESCHERMING De grens tussen verkoopbaar en niet verkoopbaar wordt steeds dunner, stelt de kweker. Dit betekent dat je als teler steeds minder grip hebt op een kwalitatief succesvolle teelt. Hierdoor zullen er uiteindelijk vollegrondsgroentetelers gaan afhaken, denkt Kasper. „Als telers werken we liever zonder gewasbescherming, met een paar weerbare rassen en wellicht wat middelen van biologische aard. Maar het is op dit moment nog een utopie te denken dat we op die wijze Nederland gaan voorzien van genoeg gevarieerde, lokaal geteelde groenten. De ontwikkeling van rassen gaat gestaag, maar traag. En de ontwikkeling en toelating van biologische gewasbeschermingsmiddelen ook.”

Ingrediënten 1 blokje boter, 1 eetlepel olijfolie, 1 sjalot, 2 teentjes knoflook, 1 theelepel tijm, 2 theelepels Italiaanse kruiden. een halve citroen, 400 g spruitjes, 170 g risottorijst, 1 liter groentebouillon (Maggi), 40 g Parmezaanse kaas, 40 g walnoten, zout en peper.

Bereiding • Verwarm de oven voor op 175 graden.

De helft van de spruiten snijd je doormidden. Verdeel deze over een ovenplaat met olijfolie, peper en zout. Rooster voor 20 minuten.

• De rest van de spruitjes snijd je fijn, ook de sjalot en knoflook snijd je fijn. Verhit de boter in een diepe pan en fruit de knoflook, ui en fijn gesneden spruitjes voor 3 minuten aan.

• Voeg dan de Italiaanse kruiden en tijm toe samen met de risotto rijst. Bak glazig in 2 minuten.

• Vervolgens bereid je de risotto door elke keer een scheutje van de bouillon toe te voegen en te blijven roeren tot dat dit is opgenomen. Als de bouillon is opgenomen voeg je weer extra toe. Dit blijf je doen tot de risotto helemaal gaar en zacht is.

• Als de risotto zacht is voeg je het citroensap, de Parmezaanse kaas, de geroosterde spruitjes uit de oven en een snuf peper en zout toe.

• Hak de walnoten grof. Serveer de risotto met de walnoten en Parmezaanse kaas.

BUREAUCRATIE Dat wat bureaucraten vanachter hun bureau bedenken, is volgens telers niet altijd even realistisch.

Dat is ook bij de spruitteelt goed zichtbaar. Hoewel niemand het oneens is met het achterliggende doel –een zo duurzaam mogelijke teelt– blijkt de praktijk weerbarstig. De realisering van de doelstelling is niet een snelle draai aan een knop, maar een traject met vele jaren aan goed, wetenschappelijk onderzoek.

Kasper: „Helaas moeten boeren en andere partijen die belang hebben bij een duurzame en economisch rendabele teelt, zelf het wiel uitvinden en zelf gaan experimenteren, want degenen die met steeds nieuwe regels op de proppen komen, zien het blijkbaar niet als hun verantwoordelijkheid om zelf te toetsen hoe realistisch en werkbaar alles wat zij bedenken is.”

41

Jullie hypotheek.

Gewoon goed en voordelig geregeld.  Hypotheek voor starter,

doorstromer of oversluiter

 Woningverhuur hypotheek  Hypotheek voor ondernemer vanaf 1 jaar zelfstandig

 Hypotheek zonder verzekering  Overwaarde hypotheek voor 60+



Onafhankelijk advies



Verantwoord en voordelig



Deskundig en oplossingsgericht

klanten beoordelen ons met een

9,4

Hypotheken | Verzekeringen | Financieringen

Bel 0342 - 42 16 53

Albert Plesmanstraat 2 | 3772 MN Barneveld | www.vanommeren-fa.nl

beeld RST Zorgverleners

Werken in de wijkverpleging: flexibel, persoonlijk, betekenisvol

Wil jij ook werk doen dat écht betekenisvol is, in een betrokken team? Neem gerust contact op met RST Zorgverleners. We verwelkomen je graag!

Als parttimer in de wijkverpleging bij RST Zorgverleners ervaar ik dagelijks hoe waardevol dit werk is. Niet alleen voor onze cliënten, maar ook voor mijzelf. Dankzij het basisrooster en de flexibele werktijden kan ik mijn werk goed combineren met mijn gezin. Die balans is voor mij echt belangrijk.

V

andaag had ik een ochtendroute van 7.00 tot 12.00 uur in Ede. Deze ochtend bezocht ik mensen met uiteenlopende zorgvragen en in alle leeftijden: van cliënten die postoperatieve zorg ontvangen tot cliënten die langer in zorg zijn. Elke cliënt met zijn of haar eigen zorgvraag: van hulp bij persoonlijke verzorging en medische handelingen tot ondersteuning bij het bieden van structuur en het trainen in zelfmanagement.

ZORG OP AFSTAND Eén van de dingen die ik mooi vind aan mijn werk, is dat veel zorg gericht is op herstel en het stimuleren van zelfredzaamheid. We maken daarbij gebruik van technologische hulpmiddelen, zoals medicijndispensers en apparatuur om vitale functies te meten. Dankzij deze innovaties kunnen cliënten verrassend

veel zelfstandig doen, met minder inzet van zorg of zelfs zorg op afstand!

waar ik bij aansluit. Geen dag is hier hetzelfde!

LICHTPUNTJE Eén moment tijdens mijn route raakte me: een cliënt vertelde me hoe dankbaar ze was om na een stil weekend weer iemand te spreken. We dronken gezellig samen koffie: voor haar een lichtpuntje, voor mij het besef hoe belangrijk deze kleine momenten voor anderen kunnen zijn.

OVER DE AUTEUR Mijn naam is Hennie, ik werk al 15 jaar in de wijkverpleging, waarvan 9 jaar bij RST Zorgverleners in team Ede. Naast mijn rol als verzorgende IG ben ik ook werkbegeleider en zet ik me in om stagiaires en leerlingen een fijne tijd in ons team te bieden. Voor een aantal cliënten en hun familie ben ik contactpersoon en coördineer ik samen met collega’s de zorg rond de cliënt.

GEEN DAG HETZELFDE Na mijn route heb ik een afspraak op kantoor: er komt vanmiddag een nieuwe leerling voor een kennismakingsgesprek.

Daarna rond ik nog wat rapportages af en bespreek ik een casus met een aanwezige collega. In de middag staat het maandelijkse cliëntenoverleg gepland

43

RST Zorgverleners Thorbeckelaan 91, Barneveld 0342-422324 werken@rstzorg.nl www.werkenbijrstzorg.nl

Wat is de rustdag u waard?

Allerlei wetgeving in ons land draagt eraan bij dat de zondag meer en meer als een gewone dag wordt gezien. De 24 uurseconomie lijkt zich alleen maar uit te breiden. Om verschillende redenen is hier weerstand tegen.

De Vereniging Zondagsrust is ervan overtuigd dat het onze plicht is om op te komen voor de rust op en de heiliging van de dag des Heeren. Dat doen we op diverse manieren:

Wij zoeken contact met mensen die de zondagsrust niet in acht nemen, via brieven of persoonlijke gesprekken.

Wij geven voorlichting over ons werk, bijvoorbeeld op scholen en verenigingen.

Wij verlenen juridische bijstand en geven advies bij o.a. procedures tegen evenementen op zondag.

Daarom, wat is de zondag als rustdag ú nog waard?

Wilt u ons steunen in ons werk?

Word vandaag nog lid (dit kan al vanaf 1 euro per jaar).

Geef uw gegevens vandaag nog door.

Fred. van de Paltshof 15 | 3911 LA Rhenen | 0317 61 43 98 | info@zondagsrust.nl | www.zondagsrust.nl Vereniging Zondagsrust is ANBI-gecertificeerd RSIN: 004629875 | IBAN: NL 98 INGB 0000 8786 28

PUZZELS

Advertentiepuzzel

1

2

3

4

5

6

De zes fotootjes tonen details van advertenties en advertorials in dit magazine. Zoek uit welke advertentie/ advertorial bij welke foto hoort en noteer de zes namen van de adverteerders op de stippellijnen. Zet je eigen naam en adresgegevens eronder.

OPLOSSING 1

4

2

5

3

6

naam inzender adres inzender postcode + woonplaats

45

Meedingen naar een prijs?

Maak dan een foto van oplossing, naam en adres en mail die vóór 6-12 naar advertentiepuzzel@erdee. nl. Drie willekeurig getrokken inzenders krijgen hun prijs thuis gestuurd: een boekenbon van 15 euro. Ze worden in het eerstvolgende regiomagazine vermeld.

Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

De winnaars van de advertentiepuzzel in het regiomagazine van 25 oktober zijn: Marian Meinema (Barneveld), K. den Besten (Leerdam) en T.J. Alderliesten (Ridderkerk).

PUZZELS

Zoek de verschillen Deze twee foto’s lijken hetzelfde, toch verschillen ze op minstens tien punten van elkaar. Omcirkel de afwijkingen in een van de foto’s. Let op: dit is geen prijspuzzel; de goede antwoorden hoeven dus niet te worden ingestuurd.

46

VERDUURZAAM NU UW WONING Ontdek de overzichtelijke showroom vol zonwering en kozijnen.

SOLAR SCREENS

 Standaard 7 jaar garantie**  Geen stroomaansluiting nodig  Geen zichtbare kabels  Besturing via app mogelijk

SOLAR ROLLUIKEN

 Standaard 7 jaar garantie**  Isolerend  Inbraakvertragend  Besturing via app mogelijk ** Vraag naar de voorwaarden

• terrasoverkappingen • terrasschermen • verandazonwering • uitvalschermen • markiezen • (solar)rolluiken • (solar)screens • horren • kozijnen (kunststof)

Solar t lis Specia

Perfecte montage door eigen monteurs!

Molendam 1 • Ochten • 0344 74 51 37 • www.vandenhatertzonwering.nl Kijk voor de openingstijden van de showroom op onze website.

6 dagen in de week kunt u bellen voor een afspraak, offerte, service of andere vragen.

Voor m aa

Maak ook kennis met Daniël!

Word NU abonnee

€1

r

*

per num

mer!

#17

jaargang 79

2 oktober 2025

#18 16 okt jaargan

bond d van de Jeugd Jongerenbla rde Gemeenten Gereformee

Jonger enb Gerefor lad van de Jeu gdbond meerde Gemeen ten

mer Speciaal num oud over voor jong én seksualiteit omgaan met n met je er same Lees dit numm ter, hiseermees ouders, catec evende JV-leidingg of docent

* Deze actie is geldig t/m D.V. 3 januari.

Kijk op de website voor meer info en de actievoorwaarden.

REINH HAN NER OOS

:

COE N EN huwelijk seks voor het , “God verbiedt wil afnemen Hij ons iets niet, omdat hermen” ons te besc maar juist om

EID K:

V UUR

DIJ FRA NK ZUI worstelen: die hiermee “Voor jongeren Praat erover. mee lopen. ” blijf er niet hulpverlening iem met de Of bel anon

FL EU R

“Ik ben

W ER KM

AN :

de enige refo hie word op r en zondag niet ing epland”

DS . P.

C. VL

OT : “De He ere is nie t karig, mag om je een von k vrage n”

danielonline.nu/abonnee

• Een merk van de Jeugdbond.

g 79

ober 20