RDMagazine oudejaarsnummer 2019

Elke week bij het Reformatorisch Dagblad

zaterdag 28 december 2019

Op de grens.

Foto’s, feiten en gedichten over 2019 en een blik op 2020

inhoud & vooraf

2

6

16

50

62 RDMagazine

4

goed nieuws Gedicht #1 – Grote droogte. En toch

6

het gesprek Tekenaar Martin de Heer wilde dat hij in de middeleeuwen leefde, zodat hij nieuws pas heel laat zou horen, in plaats van onmiddellijk

Namen

15

column Wim wil een stevige balk op zijn deur

16

verdieping Ieder zijn mening: klinkt vriendelijk, maar kan in werkelijkheid hard en kil zijn

18

bij het nieuws Gedicht #2 – Bodemprobleem

21

januari, februari, maart

24

bij het nieuws Gedicht #3 – Pasen in Sri Lanka

26

april, mei, juni, juli

30

bij het nieuws Gedicht #4 –G7 vergadert

34

augustus, september

36

bij het nieuws Gedicht #5 –Aankomst van een vluchteling

39

oktober, november, december

42

in memoriam

Het nieuws van het jaar verandert in een selectie van een selectie. Zoals via de nieuwsfoto’s in dit magazine, netjes gebundeld per kwartaal. Vergeleken bij alles wat er gebeurde zijn ze maar een piepklein deel van het totaal.

Achter haast elke foto gaan gezichten schuil van mensen die stierven. Wat waren het er veel. Enkele namen van overledenen uit 2019 staan op de In Memoriam-pagina’s – achter elk gezicht een heel leven. Ontelbaar meer namen worden daar niet genoemd, maar hun gezichten staan in geheugens gegrift.

Het leven is zo vergankelijk als gras, staat in Psalm 103. En Jesaja zegt: „Alle vlees is gras.” Niet eens: zoals, maar: het is. Na die verbijsterende, niet te bevatten waarheid volgt dan: Maar het Woord van onze God bestaat in eeuwigheid. Tegenover vergankelijkheid staat het eeuwige en onveranderlijke Woord van God. En Zijn goedertierenheid.

50

agenda 2020

Clasina van den Heuvel

58

geschiedenis In 2020 is het 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd – en andere mijlpalen

62

puntuit Quiz

66

puzzel Cryptogram & Zweedse puzzel

67

het laatste woord Toevlucht

zaterdag 28 december 2019

3

goed nieuws

En toch De schepping zucht, de aarde oogt als een woestijn zo uitgedroogd.

En toch, een vlinder zegt het voort: het Leven heeft het laatste woord.

Arie Maasland

Nederland kampt in 2019 opnieuw met droogte en een neerslagtekort. Vooral in het zuiden en oosten van Nederland verdorren de gewassen. De foto op deze pagina is in april genomen in Honduras (Midden-Amerika), waar boeren in een deel van het land zuchten onder aanhoudende, grote droogte. beeld AFP, Orlando Sierra

4

RDMagazine

zaterdag 28 december 2019

5

beeld Sjaak Verboom

het gesprek

6

RDMagazine

Laat ik 36 uitzichten op een polletje gras maken, dacht tekenaar Martin de Heer

zaterdag 28 december 2019

7

het gesprek

Op dichtbije reizen zie je het meest Als op oudjaarsavond Jesaja 40:6 klinkt –„Een stem zegt: Roept! En hij zegt: Wat zal ik roepen? Alle vlees is gras”– dan zet dat tekenaar Martin de Heer tot eindeloos nadenken aan. Omdat er een vraag in zit, en omdat het over gras gaat.

M Clasina van den Heuvel

artin de Heer is bezig met een grasveldje. Op vierkantjes van 15x15 centimeter maakt hj met een ijne pen, liefst met een punt van 0,1 of 0,05 millimeter, studies van gras. In één ervan duikt opeens het hoofd van de Russische schrjver Tolstoj op; tussen andere sprieten schuilt een moeder met een kind.

In mei volgend jaar hoopt hj er 36 te hebben, dan is hj er een jaar mee bezig en is het project af.

Naast zo’n tekening staat bjvoorbeeld: ”Studie naar een waarschjnljk uit de boom gevallen takje”. Of: ”Spreuken 8:35”. Behalve gras tekent De Heer nog veel meer: mensen, kastanjes, dieren.

Hj twittert erover als @Emha76, en schrjft er dan iets bj als „Je moet net zolang oefenen tot je

8

niet meer kunt zien dat je geoefend hebt”, en bj een close-up van gras tussen klaver: „Uitzicht van een schaap dat tjdens de Kerstnacht alleen maar eet”.

De Heer, die drie tot vier dagen per week werkt als leerkracht van groep 8, heeft altjd een dummy bj de hand, zo’n notitieboekje met blanco blaadjes. Op twee A5-pagina’s schreef hj zomaar Prediker 1 over – aan de randen een reeks zwart-witte pentekeningetjes; in het midden de teksten, over „al de beken gaan in de zee, nochtans wordt de zee niet vol (...). Al deze dingen worden zo moede, dat het niemand zou kunnen uitspreken (...). Hetgeen er geweest is, hetzelve zal er zjn, en hetgeen er gedaan is, hetzelve zal er gedaan worden; zodat er niets nieuws is onder de zon.”

Meestal tekent Martin de Heer in zwart-wit. „Ik ben kleurenblind”, zegt hj. „En kleur voegt bj mj vaak weinig toe aan een tekening.”

Maar vanwaar al dat gras? „In een oudjaarspreek hoor je vaak de woorden uit Jesaja 40, over een stem die roept. Daar heeft het mee te maken, maar tegeljk niet alleen daarmee, want ik vind het gewoon grappig om naar

RDMagazine

beeld Martin de Heer zaterdag 28 december 2019

9

het gesprek

gras te kjken. De een houdt van landschappen, een ander van inzoomen op details, waarbj je ontdekt dat er in iets kleins dingen schuilen waar je anders zomaar aan voorbj zou lopen.”

En u kiest voor inzoomen. „Ik kies bjna altjd voor inzoomen. Je hebt mensen die, zodra ze aankomen op hun vakantieadres, direct in de auto stappen voor een bezienswaardigheid verderop. Ik loop het liefst een rondje om het huisje, en de dag erna opnieuw, elke dag hetzelfde rondje. Omdat je dan steeds meer ziet – of hetzelfde steeds iets anders en dieper.”

Wat betekenen die kriebelige woorden naast die grastekening – ”Je moet ervan houden” en ”Van mj hoeft het niet”? „Als ik teken, komen er steeds zinnetjes boven; die schrjf ik dan naast de tekening. Ik kan me voorstellen dat ik nu dacht aan een reactie van iemand die naar mjn werk keek en zei: „Wat? Een vrouw in het gras met een kind, moet dat nou? Je moet ervan houden...”

Ja, dit ljkt op een dagboek, maar de grastekeningen zjn tegeljk een project op zich. In het Van Goghmuseum zag ik houtskooltekeningen van de Engelse kunstenaar David Hockney: vjf keer vjf bospaadjes. En die vond ik zo ontzettend mooi, dat ik dacht: als je dat met bospaadjes kunt doen, kan zoiets ook met gras. Hockney’s tekeningen zjn 55x75 centimeter, de mjne 15x15, dus ik heb er wat meer nodig om een grasveldje te krjgen.

Een Japanse kunstenaar maakte 36 uitzichten op de Fuji. Laat ik dan 36 uitzichten op een polletje gras maken.” Martin de Heer glimlacht. Vleugjes zelfspot, ernst en diepzinnigheid wisselen zich voortdurend af terwjl hj praat.

Doet u dit allang? Tekenen? „Mjn hele leven al, eigenljk. Tekenen was vooral leuk; ik maakte cartoons. Maar toen in 2001 mjn schoonouders overleden, veranderde er wat. Die schrik van de roepstemmen – ik vroeg me af: waar draait het allemaal om, en waar heb je houvast aan? Het allerbelangrjkste zjn toch God en Zjn Woord, en wat betekent dat in mjn leven? Ik ging op zoek met de middelen die ik had, en dat zjn mjn ogen en mjn handen. Iedereen heeft talenten van God gekregen, en ik denk dat de vraag uit de geljkenis van de talenten erg belangrjk is: wat heb je ermee gedaan? Je mag ze niet in de grond stoppen; je moet ermee woekeren. Alleen ontdekte ik ook dat het helemaal spaak liep.”

Hoezo dat? „Ik tekende van alles, maar God loven – dat lukte maar niet. Ik liep voortdurend tegen mjn grenzen aan. Ik kwam erachter dat in mjn werk wel veel vragen lagen, maar geen antwoorden – daarvoor

10

moet je bj de Bjbel zjn. En dat is nog steeds zo.

Ik probeer tekeningen te maken tot eer van God, maar het wringt en schuurt en klopt niet.

Vaak maak ik zomaar een krabbeltje. Maar ik teken wel elke dag. Dat moet. Sinds 2012 houd ik bj hoeveel uur ik teken, omdat ik ergens las dat je 10.000 uur iets moet doen voordat je echt iets beheerst – en ik zit nu op 4900 uur. Als ik niet weet wat ik moet tekenen, denk ik: begin gewoon, ga maar uren draaien.”

Van wie moet dat? „Van mezelf. En misschien ook van God. Gemiddeld teken ik één à twee uur per dag – als ik vrj

„Ik denk dat we het niet redden met alleen maar vluchtig dingen aanraken” ben meer, op werkdagen minder. Ik werk drie tot vier dagen op school, al twintig jaar, nu voor groep 8. Geweldig beroep! Ja, als ik over het onderwjs ga praten, ben ik nog wel even bezig.

Ook daar kun je inzoomen, hè. Je kunt in één les een heel werelddeel behandelen via een dvd, dat doe ik weleens, maar je kunt ook beginnen bj een postzegel van Michiel de Ruyter, waarachter dan een hele serie zeehelden bljkt te zitten.”

Waarom is dat kleine ook in het onderwjs zo belangrjk? „Ik denk dat we het niet redden met alleen maar vluchtig dingen aanraken. Je kunt proberen alle zorgen in de klas in één keer te verhelpen, maar daarmee loop je vast. Als je begint met het luisteren naar één kind, het gesprek aangaat en een vertrouwensband opbouwt, dan zjn daarmee de moeiljkheden de wereld niet uit – maar misschien kun je wel één kind redden, waarmee je dan toch de hele wereld redt, zoals een bekend gezegde luidt.

Tegenwoordig wordt er in het onderwjs vooral van bovenaf gekeken. Er wordt telkens een nieuwe richting bedacht die we in dienen te slaan. Het bouwen vanaf de basis is uit het oog verloren, misschien ook wel doordat te veel mensen tegeljk vluchtig naar de klas kjken.” Fulltime leerkrachten die rustig en geconcentreerd te werk gaan: die zjn hard nodig, vindt De Heer. En meer meesters. „Word(t) ook meester!” twittert hj later. „Kinderen leren wel om mondig te zjn, maar basale kennis, rust en concentratie missen ze. Ze krjgen

RDMagazine

Martin de Heer Martin de Heer (1976) woont in Sliedrecht en geeft sinds 2000 les op de Johannes Calvijnschool in Leerdam. Behalve meester van groep 8 is hij bestuurslid van de reformatorische kunstenaarsvereniging Korf. Hij is getrouwd met Mariska en heeft twee kinderen (van 10 en 12 jaar).

Op Twitter noemt hij zich „prentenmaker & onderwijzer & boekenliefhebber & notulist van kleine zaken (miniaturist)”.

De groei van het grasproject waaraan Martin de Heer werkt is te volgen op Instagram.

zoveel informatie, het is fantastisch wat er allemaal mogeljk is in allerlei spetterende lessen, maar het gevaar is dat ze van de ene op de andere kick willen overspringen. Als kinderen zeggen dat ze een les saai vinden, hoeft dat geen slecht teken te zjn.”

Naar de basis, dus. Zou je gras de basis van een basis kunnen noemen? „Als je gras nogal basaal noemt, heb je er nooit goed naar gekeken... De mooiste doelpunten worden toch gemaakt op echt gras?

Oké, gras is misschien wel onaanzienljk, en omdat er zoveel van is loop je eraan voorbj. Maar ik trok er een keer met mjn fototoestel op uit toen het zacht miezerde, de grassprietjes zaten vol kleine druppeltjes, en door zo’n druppel heen zag ik dat de nerf op een spriet dan net iets verspringt.

Ik hoorde pas iemand zeggen dat je God niet kunt ontmoeten in de natuur. Ik denk dat hj ermee bedoelde dat er meer voor nodig is om tot bekering te komen. Maar volgens mj heeft de ene mens andere antennes dan de andere. Waar de een alles krjgt aangereikt door het Woord, ontvangt een ander het misschien ook wel via beelden. Dat is een gevaarljk statement, want ik weet ook wel dat geloof uit het gehoor is; dat bljft staan. Maar het kan toch zjn dat de een in de natuur vooral losse letters ziet, en een ander in staat is daar een zinnetje van te maken?”

beeld Martin de Heer

Werk van u en andere kunstenaars van Korf was dit jaar te zien in ”Bj ons in de Biblebelt”, de goedbezochte expositie in het Catharjneconvent in Utrecht. Hoe kjkt u daarop terug? „Het was een mooie tentoonstelling, die zorgvuldig en met liefde is samengesteld. Ik hoorde dat er heel veel gesprekken op gang zjn gekomen – en ik denk dat dát het vooral tot een geslaagde tentoonstelling heeft gemaakt. Omdat reformatorische mensen gingen uitleggen wat hen bezielt en wat ze geloven. Daarbj bleef de vraag overeind: wat moet je als een artefact achterlaten in een museum, en welke boodschap geef je door aan de volgende generatie? Dat is uiteraard een vraag; ik heb geen antwoord.

Wat ik zo mooi vond, is wat de oude mevrouw Blankenstjn –haar foto stond op de afiche van het museum– zei toen ze de expositie bezocht: hier zie je de vorm, maar waar het echt om gaat, zit vanbinnen. En dat zj God groot maakte.”

zaterdag 28 december 2019

Op zondag was het werk van de kunstenaars niet te zien, er hing een doorzichtig gordjn voor. Wat vond u daarvan? „Het was een práchtige vondst van het museum om op deze manier de zondagsrust aanschouweljk te maken.”

11

beeld Sjaak Verboom

het gesprek

12

RDMagazine

Iets heel anders... Ooit bent u begonnen met tekeningen te maken bj ”De Christenreis” van John Bunyan. Waarom, en wat tekent u dan? „Als een kind ”De Christenreis” leest, krjgt hj te maken met een man in een knickerbocker uit de 17e eeuw die allerlei dingen meemaakt in de 17e eeuw. Hoe zou het eruitzien als je die christen in het heden vanuit de stad Verderf laat vertrekken? vroeg ik me af. En waar bestaat dat pak met zonden dan uit? Uit materialisme soms; zwemt Christen nu in het geld? Wie komt hj tegen? In het boek is sprake van een grot waar de paus met botjes om zich heen zit boos te wezen – zo’n plaatje zou er nu misschien wel niet meer in komen.

Tjdens het tekenen kwam ik erachter dat de reis van iedere christen persoonljk is. En als je altjd aan het inzoomen bent, zoals ik, bljf je soms te lang stilstaan op hetzelfde plekje. Of er ligt opeens een pluk gras op de weg.”

Waarom juist ”De Christenreis”? „Omdat het een zeer relevant boek is. Bj tekenen gaat het om urgentie; als je iets maakt dan moet het belangrjk genoeg zjn. In het verhaal zit ontzagljk veel fantasie, en je kunt er als tekenaar zoveel mee. Alleen, ik ben ook bang –nou ja, bang– dat mensen het liefst die vertrouwde christen uit de 17e eeuw zien, en niet de variant met hedendaagse valkuilen.”

Maar gelukkig geeft het niet wat mensen van uw kunst vinden... „Dat zég ik wel altjd, maar als bj alle kunst wordt dit nogal persoonljk, en dan doet het je heus wel iets wat mensen ervan zeggen.”

Wilt u het ooit af krjgen, of eigenljk niet? „Ik wil het graag af krjgen, absoluut. Maar wellicht gebeurt dat wel op een andere manier dan ik nu denk.”

Welke fragmenten uit het boek spreken u het meest aan? „Daar zjn er tal van, legio. Maar een ontzettend mooi moment is als dat pak, dat zondenpak naar beneden rolt bj het kruis van de Heere Jezus – en dat het pak dan verdwjnt... Dát tekenen vereist een groot concentratievermogen en gaat gepaard met eerbied, verdriet en bljdschap. Terwjl op een ander moment Apollyon en monsters verschjnen, met tronies die je aangrjnzen; en dan weer duivels, engelen en vuur. Zo’n kakafonie aan beeld.”

Wat zjn belangrjke bronnen voor u, behalve het boek van Bunyan? In tweets citeert u onder anderen denkers als Blaise Pascal, Tolstoj en C. S. Lewis, en kinderboekenschrjvers. „In ”Twee beleefde dieven” van Joke van Leeu-

zaterdag 28 december 2019

wen las ik een verhaaltje over een oude vrouw.

Over haar werd nogal schamper gedaan, want zj ging nooit ver weg. Als anderen op reis gingen, pakte zj haar vergrootglas, waarmee ze bjvoorbeeld langs het gordjn liep, waar ze dan een mug zag, enorm uitvergroot. Ze sneed een rode kool open en volgde al die weggetjes van de kool. Ze zag zo ontzettend veel terwjl ze van die dichtbje reizen maakte. Zo’n verhaal vind ik geweldig.

Verder heb ik dit ontdekt: Kierkegaard was een zoeker, Pascal was een zoeker, Augustinus was een zoeker, Lewis was een zoeker.

Theologen en ilosofen hebben vragen; ze draaien eromheen, in positieve zin, en ze hebben niet direct een antwoord – maar intussen kun je wel kauwen op wat zj schrjven. Soms zjn er momenten dat ik denk, nú begrjp ik het, maar als ik een bladzj verder ben, snap ik er niks meer van. Een quote van Pascal zou heel goed een grassprietje kunnen zjn.”

„Een ontzettend mooi moment in De Christenreis is als dat zondenpak verdwijnt bij het kruis” Het jaar 2019 is bjna voorbj. Hoe kjkt iemand die grassprietjes tekent naar het nieuws van dit jaar?

Martin de Heer formuleert altjd bedachtzaam, en soms gaat hj door met het antwoord op een vraag terwjl de volgende al gesteld is. Deze keer bljft het lang stil. Dan, in enkele volzinnen: „Alle kleine stemmen verenigen zich tot een groot geluid, met veel ophef en bombarie. Ook in het onderwjs werd dit jaar actie gevoerd en veel geld gevraagd, terwjl extra geld soms helemaal de oplossing niet is. Ik luister graag naar één stem tegeljk en heb helemaal niks met massale protesten.

Verder moet ik uitkjken dat ik niet immuun word voor het grote leed in de wereld. Ik voel niet veel bj een artikel over een aanslag met honderden doden. Maar ik word wel geraakt door een foto die inzoomt op details; één vluchteling, één vlinder, één schildpad verstrikt in plastic. In feite wou ik dat ik in de middeleeuwen leefde, zodat ik het nieuws uit het naburige dorp pas de volgende week zou horen, in plaats van de volgende minuut, rauw op je dak.” >>rd.nl/hetgesprek

13

column

De balk wim@rd.nl

k waaide er bjna letterljk naar binnen. In de kapel van de abdj van het kustplaatsje waar ik deze maand op vakantie was. Ik had nog snel een boodschap gehaald bj de supermarkt en was onderweg naar mjn geparkeerde auto toen het begon te regenen. En waaien. Het uitnodigende licht boven de deur, lokte me de kapel in. Ik stond in een voorportaaltje en opende voorzichtig de deur naar de schemerige kerkzaal. Een jonge broeder, gekleed in een pj, liep naar me toe. Hj vroeg met gedempte stem wat ik zocht. Beschutting tegen regen en wind, zei ik. Hj glimlachte.

Hj meldde dat de broeders net hun avonddienst hadden afgerond. De completen, zoals het heet in liturgische taal. Een korte bjeenkomst waarin de dag wordt afgesloten door het zingen van de psalmen 4, 91 en 134. Iedere avond dezelfde psalmen, 365 dagen per jaar. Er wordt een gebed en een schuldbeljdenis uitgesproken, er is stilte en klokgelui en tot slot wordt de Lofzang van Simeon gezongen. Natuurljk niet in de Berjming van 1773, maar die begon wel door m’n hoofd te zingen toen die monnik dat vertelde.

De broeder wees na z’n korte uitleg naar een balk die in het portaaltje naast de buitendeur stond. „Die klem ik nu zo op de deur en dan gaan we morgen om zes uur weer open.”

De stille hint was duideljk. De man wilde afsluiten en die nog steeds van regen druipende protestantse man van de Veluwe moest naar buiten.

I

zaterdag 28 december 2019

We namen afscheid en buiten bleef ik even staan om te horen hoe de broeder inderdaad de balk zo op de deur klemde dat hj niet meer open kon.

Eenmaal terug in m’n auto bleef die balk me voor ogen zweven. In me haakte het gevoel dat die monnik me een les zonder woorden had geleerd.

Het feit dat die broeders zich iedere avond letterljk afsluiten van alles buiten, raakte me. En natuurljk raakte dat me vooral zo omdat het in scherp contrast staat met m’n eigen leven vol gepraat en lawaai.

De protestantse man van de Veluwe moest naar buiten Steeds meer en steeds vaker heb ik echter behoefte aan verstilling. Helemaal aan het einde van een jaar. Om me even los te maken van alle drukte en gepraat. Eigenljk wil ik ook zo’n balk op de deur kunnen zetten. Om stil te zjn, te relecteren, na te denken, terug te kjken. Een soort psychische stille tjd naast de reguliere geesteljke stille tjd aan het einde van de dag. De monniken doen immers ook pas de balk voor de deur nadat ze gebeden en gezongen hebben.

Misschien moet ik volgend jaar ook maar zo’n balk aanschaffen. Als geheugensteuntje.

15

verdieping

Oudjaar voor apatheĂŻsten Een van de aardigste lijstjes die aan het eind van het jaar verschijnen, is dat van Woord van het Jaar, opgesteld door Van Dale Uitgevers. Vaak zijn het creatieve modewoorden die een trend weergeven of symbool staan voor discussies in het afgelopen jaar. Bovenaan de lijstjes van de afgelopen jaren stonden woorden als plofkip, weigerambtenaar en sjoemelsoftware en in 2019 is gekozen voor boomer.

beeld iStock

Steef de Bruijn

16

RDMagazine

ls er zo’n Woord van het Jaar-ljstje moest komen voor de gereformeerde gezindte, zou ik ”apatheïsme” voorstellen. Dat woord voldoet in elk geval aan de voorwaarde dat het nieuw en onbekend is: de spellingscontrole van Word struikelt erover en in het grote Digibron-archief zit maar één treffer, het recente artikel van Wim Kranendonk over de opkomst van het apatheïsme in de Verenigde Staten.

Ook de andere voorwaarde gaat op: dat je zo’n tongbrekende term graag meer bekendheid gunt. Apatheïsme is afgeleid van het woord apathie: het ontbreken van emoties of enthousiasme.

Kenmerkend voor apatheïsten is dat de vraag of God wel of niet bestaat, hen koud laat. Een atheïst zal op die vraag heftig reageren en opstuiven: „Denk jj nou wérkeljk dat God bestaat?” Maar een apatheïst is er onverschillig onder. „God? Mwah. Wat maakt het eigenljk uit?” Voor hen hoeft Athene geen standbeeld van de onbekende god te hebben, zegt de Amerikaanse theoloog Kyle Beshears in het decembernummer van het evangelicale tjdschrift Themelios. Of als er al zo’n standbeeld stond, dan zou het overwoekerd zjn met onkruid en begroeid met mos.

A

Slaperige christenen Het nut van zo’n term is dat het helpt om een ontwikkeling aan de kaak te stellen. Maar er is ook een gevaar aan verbonden, want met zo’n stempeltje belanden apatheïsten automatisch in de hoek waar reformatorische christenen niets mee te maken willen hebben. „Dat zjn dus van die cultuurchristenen of semiseculieren die er zich niet voor schamen dat ze hun huis op een zandgrond bouwen. Wat scheelt het óns dat er apatheïsten zjn?”

Maar collega Kranendonk sloot zjn artikel af met de constatering dat apatheïsme ook in reformatorische kerken voorkomt. Dat is een krasse bewering.

Zeker, ook onder kerkgangers zjn slaperige christenen die zondags even koud en onverschillig de kerk verlaten

zaterdag 28 december 2019

als ze er binnenkwamen. Of mensen die met de mond beljden dat God bestaat terwjl ze zich er in het dageljks leven weinig van aantrekken en menen dat ze Hem niet nodig hebben.

Ieder zijn mening Maar dat zal toch slechts een klein deel zjn? Kerkgangers zjn in de regel betrokken en toegewjde christenen.

Met name rond de kerstdagen en bj de jaarwisseling blikken velen terug op het jaar en ze zjn daar allerminst onverschillig onder. Ze kunnen diep geraakt zjn door mooie liederen, hevig geschokt zjn door armoede in Moldavië of zwaar gebukt gaan onder een dreigende kerkscheuring in de eigen gemeente.

Het klinkt beleefd en vriendelijk, maar dat is schijn.

Het is kil en hard De conclusie van Kranendonk is echter dat zo’n houding óók kan samengaan met een tweede vorm van apatheisme: mensen die het weinig scheelt wat ánderen over God denken. Juist die vorm is algemeen in de VS, zelfs onder trouwe kerkgangers. Apatheïsme is dan een bjzondere trap van beschaving en welwillendheid, het tegenovergestelde van fanatieke fundamentalisten en religieuze scherpsljperj. „Het beste van alles is een wereld doordesemd met apatheïsten”, schreef de Amerikaanse auteur Jonathan Rauch al in 2003 in het gerenommeerde opinieblad The Atlantic. Zulke apatheïsten gaan er prat

op dat ze ieder in hun waarde laten en andermans opvattingen respecteren.

Dat hoor je ook in de kerk: ieder mag toch zjn eigen mening hebben?

Het klinkt beleefd en vriendeljk, maar dat is schjn. Het is kil en hard omdat het zielenheil van de ander hen koud laat. Is dat niet een van de grote kwalen van kerkeljk Nederland? Ook 2019 was weer een jaar vol kerkeljke verdeeldheid. Onrust over boerka’s en terroristen. Onvrede over homo’s en transgenders. Studiedagen over schepping en evolutie. Discussies over Trump, vaccinatie, asielzoekers, klimaat, islam en Snapchat. Maar wie brak zjn hart over de honderden jongeren die de kerk de rug toekeerden?

Wie weende over kerkmuren die uiteen hielden wat bjeen hoorde? Wie boog zjn knieën voor onbekeerde Kamerleden, ministers en paleisbewoners?

Christus alleen In zjn gemeente in het Engelse Helmingham liet bisschop J. C. Ryle de woorden van Paulus boven zjn preekstoel schilderen: „Wee mj indien ik het evangelie niet verkondig.” George Whiteield was een van de meest gedreven evangeliepredikers ooit, maar zei na dertig jaar trouwe dienst: „Heere, help mj een aanvang te maken met eraan te beginnen.” Een nog vroegere puritein, Joseph Alleine, bad: „Heere, mjn hart zou smelten als ik een huis in brand zag staan, waarvan de bewoners nog liggen te slapen. Zo is mjn ziel bewogen als ik zou zien dat ze eindeloos verloren zullen gaan. Heere, heb medeljden en red ze uit die brand.”

Drie voorbeelden van zielenherders die hun apathie als schuld leerden kennen. Zj en vele anderen verlangden er vurig naar de apatheïsten en vormchristenen van hun tjd de pas af te snjden, van hun ‘derde weg’ af te brengen en ze elke grond buiten Christus af te nemen. Het apatheïsme zit diep en krjgt pas de doodssteek als God het oudjaar maakt in iemands leven.

Dan komt het hele leven in een ander perspectief te staan, dat van de grote geesteljke strjd die begon in Genesis 3 en duurde tot 2019. En als de Heere Jezus de komende dagen niet terugkomt, misschien wel tot ver na 2020.

17

bij het nieuws

Bodemprobleem Kozijnen houden het niet meer, de muren vallen bijna neer, er springen scheuren in het dak – dit is geen woning, maar een wrak.

Het oogde als een stevig huis, maar ondergronds was het niet pluis.

Wat zijn de stenen nu nog waard waarvoor zo vlijtig is gespaard?

Arie Maasland

Steeds sterker klinkt in 2019 de roep om maatregelen tegen de gaswinning in Groningen. Aardbevingen, die het gevolg zijn van de winning, veroorzaken onrust en schade. Huizen raken onbewoonbaar. De uitbetaling van schadevergoedingen gaat veel Groningers te langzaam. beeld ANP, Anjo de Haan

18

RDMagazine

zaterdag 28 december 2019

19

WIJ WENSEN U EEN VEILIG EN GEZOND 2020

Dorpsplein 14 · 4363 AC Aagtekerke · www.leojoossetweewielers.nl

Bestuur en directie van Stichting Het Passion wenst u een gezegend 2020.

Dank voor uw hulp! bedankt alle klanten uit 2019 voor hun vetrouwen en wenst u een gezond en gelukkig 2020 www.kevelam.nl Speulderweg 15-2, Garderen, 0577 - 46 19 55

Daniël hoort erbij.

Diaconale werkvakanties … boek nu via de mail of bel …

Stichting Het Passion Torenallee 6 6999 DD Hummelo

Tel. 0314 382 462 info@hetpassion.nl www.hetpassion.nl

Triodos Bank NL11 TRIO 078.13.22.618

Wij bre n ge n s f e er bij u t h u i s

Hannelore Pladdet (17 jaar): “Daniël spit ik altijd helemaal door.

Ik vind vooral de interviews met verschillende mensen mooi om te lezen. Ook vind ik het fijn dat er op bepaalde onderwerpen dieper wordt ingegaan. Ik raad Daniël aan omdat het echt speciaal voor jongeren is geschreven en het begrijpelijk is!”

Neem nu voor €34 per jaar een abonnement op de vernieuwde Daniël en kies je cadeau: Het eerste jaar 20% korting €25 korting op een Koers-vakantie in 2020 Gratis set minikaartjes van posters uit Daniël Ga voor een abonnement naar

www.jbgg.nl/daniel

Wesselseweg 178-1 | 3774 RM Kootwijkerbroek Tel.: 0342 - 44 30 69 | info@sfeerhuisdeveluwe.nl | www.sfeerhuisdeveluwe.nl

wonen

g

stoffering

g

decoratie

g

verlichting

g

slapen

januari

KERKDIENST Op 30 januari komt er een einde aan de maanden durende kerkdienst in Den Haag voor het gezin Tamrazyan. Het gezin wordt dankzij het protest niet uitgezet naar ArmeniĂŤ. beeld ANP, Koen van Weel

NASHVILLE De Nederlandse vertaling van de Nashvilleverklaring rond huwelijk en (homo)seksualiteit maakt veel los. De ondertekenaars, onder wie SGP’er Van der Staaij, krijgen veel kritiek. beeld ANP, Rob Engelaar

VREUGDEVUREN Ravage op de boulevard in Scheveningen. Tijdens de jaarwisseling loopt de wedstrijd tussen de makers van vreugdevuren in Scheveningen en Duindorp volledig uit de hand. De brandstapels zijn veel te hoog. Scheveningen wordt getroffen door een vonkenregen die veel schade aanricht. Uiteindelijk moet burgemeester Pauline Krikke aftreden en wordt besloten geen vreugdevuren meer toe te staan. beeld ANP, Bart Maat

En dit gebeurde er ook Vrachtschip MSC Zoe verliest op de Noordzee honderden containers. De zeebodem en de stranden van de Waddeneilanden liggen bezaaid met troep. Sneeuwval zorgt op 22 januari voor een recordaantal iles op de Nederlandse wegen. Volgens de ANWB staat er op het hoogtepunt ruim 2200 kilometer ile. Amerikaanse overheidsdiensten liggen in december en januari 35 dagen stil door een shutdown. Dat komt doordat er

zaterdag 28 december 2019

geen overeenstemming is over de begroting. In de Verenigde Staten wordt de Nederlandse JSF gepresenteerd aan leden van de regering. In Spanje wordt dertien dagen gezocht naar een peuter die in een put is gevallen. Als reddingswerkers het kind vinden, blijkt dat hij al kort na de val is overleden. In Venezuela protesteren honderdduizenden mensen tegen het bewind van president Nicolas Maduro.

21

februari

TOPONTMOETING Donald Trump en Kim Jong-un ontmoeten elkaar in de Vietnamese hoofdstad Hanoi.

De top levert weinig op. Er worden geen afspraken gemaakt over nucleaire wapens. beeld EPA

KLIMAAT Duizenden jongeren spijbelen op 7 februari.

In Den Haag demonstreren ze voor betere maatregelen tegen de verandering van het klimaat. Ook in andere landen zijn demonstraties. beeld ANP, Remko de Waal

VENEZUELA Venezolaanse militairen blokkeren in februari een grensovergang met Colombia. Wekenlang kunnen hulpgoederen Venezuela niet in. Dat leidt tot steeds grotere onlusten. Juan Guaido roept zichzelf in januari uit tot interimpresident, terwijl ook Nicholas Maduro aanblijft als president. Guaido wordt erkend door een groot aantal westerse landen. beeld AFP, Luis Robayo

En dit gebeurde er ook Nederland koopt een groter belang in Air France-KLM. Het Nederlandse aandeel komt op 14 procent, wat bijna even groot is als het Franse belang. Pulskorvissers protesteren tevergeefs in Den Haag voor het behoud van de pulsvisserij. Extreem koud winterweer kost in de Verenigde Staten aan tientallen mensen het leven. Op de Nederlandse kust spoelen duizenden dode zeekoeten aan. Er ontstaat ophef over enkele

22

Nederlandse en Belgische SS’ers die nog steeds een aanvullend Hitlerpensioen blijken te krijgen. ‘Gele hesjes’ demonstreren in Hilversum tegen de verspreiding van nepnieuws. Hongersnood in Noord-Korea: het land vraagt internationaal om voedselhulp. In Rome vindt een conferentie plaats over misbruik van kinderen binnen de Rooms-Katholieke Kerk. De Verenigde Staten zeggen een ontwapeningsverdrag uit 1987 op.

RDMagazine

maart

STATENVERKIEZINGEN Forum voor Democratie is de grote winnaar bij de Provinciale Statenverkiezingen. De partij zal echter alleen in Limburg een gedeputeerde leveren. beeld ANP, Vincent Jannink

CYCLOON Landverschuivingen in Mozambique door cycloon Idai. Ook Malawi en Zimbabwe worden zwaar getroffen. Er vallen honderden doden. Honderdduizenden mensen verliezen hun huis. beeld AFP, Adrien Barbier

TRAMAANSLAG Bij een aanslag op een tram in Utrecht op 18 maart vallen vier doden en meerdere gewonden. De 37-jarige Gökmen T. schiet in en buiten de tram om zich heen. Vervolgens slaat hij op de vlucht. Na een urenlange klopjacht kan hij worden aangehouden. T. is een bekende van de politie. De afgelopen jaren werd hij onder andere veroordeeld wegens zedendelicten. beeld ANP, Patrick van Katwijk

En dit gebeurde er ook Een Boeing 737 MAX 8 van Ethiopian Airlines stort kort na de start in Ethiopië neer. Er vallen 157 doden.

In 2018 was er ook al een ramp met dit type toestel.

Alle vliegtuigen van het type moeten voorlopig aan de grond blijven. Overstromingen in het Indonesische Papoea kosten aan tientallen mensen het leven. Ook in Iran zijn overstromingen. Ongeveer 40.000 mensen nemen in Amsterdam deel aan een klimaatmars.

zaterdag 28 december 2019

Bij een aanslag uit extreemrechtse hoek op twee moskeeën in Nieuw-Zeeland vallen zo’n vijftig doden.

Tientallen mensen raken gewond. De geplande brexit gaat voorlopig niet door. Chaotische stemmingen in het Britse parlement leiden niet tot een oplossing. In Londen gaan honderdduizenden mensen de straat op omdat ze willen dat Groot-Brittannië in de EU blijft.

Israël en de Palestijnen bestoken elkaar met raketten.

23

bij het nieuws

Pasen 2019 De dienst was blij en goed, tot er een bom af ging: het feest gesmoord in bloed, wat een verbijstering.

Een puinhoop in het huis van leven en van vrede – met aan de wand een kruis: ook Jezus heeft geleden.

Arie Maasland

Op paaszondag 21 april 2019 vinden er kort na elkaar acht aanslagen plaats in Sri Lanka. Onder meer drie rooms-katholieke kerken en drie luxe hotels zijn het doelwit. Er vallen 258 doden en circa 500 gewonden. beeld AFP

24

RDMagazine

zaterdag 28 december 2019

25

april

BREXIT De Britse premier Theresa May verdedigt in het parlement tevergeefs haar plannen voor de brexit.

In juli treedt ze terug. Ze wordt opgevolgd door Boris Johnson. beeld EPA, Jessica Taylor

PROSTITUTIE Jongerenbeweging Exxpose biedt aan de Tweede Kamer ruim 40.000 handtekeningen aan.

Exxpose wil dat mannen die een prostituee bezoeken strafbaar worden. beeld ANP, Martijn Beekman

NOTRE-DAME De eeuwenoude Notre-Dame in Parijs raakt op 15 april zwaarbeschadigd door een grote brand.

De brand ontstaat op een plek waar restauratiewerkzaamheden gaande zijn. Honderden brandweerlieden bestrijden het vuur. De vieringtoren en vrijwel heel het dak storten in. Het orgel blijft gespaard. Er worden honderden miljoenen euro’s toegezegd voor het herstel van de kathedraal. beeld EPA, Ian Langsdon

En dit gebeurde er ook Bij aanslagen op kerken en hotels in Sri Lanka vallen 258 doden en honderden gewonden. De Japanse keizer Akihito treedt op 30 april af. Hij wordt op 1 mei opgevolgd door zijn zoon Naruhito. De koninklijke familie bezoekt op Koningsdag Amersfoort. Bij de Waddeneilanden blijkt het wrak van een schip uit de eerste helft van de zestiende eeuw te zijn gevonden.

In New York breekt de mazelen uit. De burgemeester

26

beslist dat mensen uit delen van de stad zich verplicht moeten laten inenten. Bij een ongeval met een toeristenbus op het Portugese eiland Madeira komen tientallen Duitsers om het leven. Wetenschappers kunnen voor het eerst een foto van een zwart gat tonen. Klokkenluider Julian Assange wordt in Ecuador opgepakt. Het Europees Parlement stemt voor een verbod op pulsvissen.

RDMagazine

mei

SYNODE De synode van Dordrecht (1618-1619) is 400 jaar geleden afgesloten. Dat wordt op meerdere momenten gevierd, onder andere met herdenkingsbijeenkomsten. beeld Dirk Hol

SENAAT Diederik van Dijk mag toch de tweede Senaatszetel voor de SGP bezetten. Een Statenlid van Forum stemt op de SGP. Forum wordt wel de grootste partij in de Eerste Kamer. beeld RD, Anton Dommerholt

VARKENSPROTEST Zo’n honderd dierenactivisten bezetten een varkensfokkerij in het Brabantse Boxtel. Ze dringen de stal binnen. Tientallen boeren komen vervolgens naar de Brabantse plaats om hun collega te helpen.

Na tien uur worden de actievoerders door de politie verwijderd. Onder anderen minister Carola Schouten van Landbouw spreekt haar afschuw uit over de actie. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

En dit gebeurde er ook De Britse prins Harry en Meghan Markle krijgen een zoontje: Archie. CDA-leider Sybrand Buma wordt burgemeester van Leeuwarden. Hij wordt in augustus beëdigd. Staatssecretaris Mark Harbers van Asielzaken treedt uit eigener beweging af. Hem wordt verweten dat hij feiten over incidenten in asielzoekerscentra heeft verdoezeld. De PvdA wordt de grootste Nederlandse partij bij de Europese verkiezingen. Lijsttrekker

zaterdag 28 december 2019

Frans Timmermans wil voorzitter van de Europese Commissie worden, maar krijgt de functie niet. Bij een vliegramp in Moskou vallen 41 doden. De rechter verbiedt de Nederlandse tak van de Hell’s Angels.

Gevangenen in Vught verstoren de dodenherdenking door vanuit hun cel „Allah is groot” te schreeuwen.

Groningen wordt getroffen door een aardbeving met een kracht van 3,4 op de schaal van Richter.

27

juni

D-DAY Zij vielen. Hij overleefde het. Op 6 juni wordt D-day herdacht. Het is dan precies 75 jaar geleden dat geallieerde troepen op de Normandische kust landden om West-Europa te bevrijden. beeld AFP, Damien Meyer

MH17 Premier Mark Rutte staat de pers te woord over vlucht MH17. Het Joint Investigation Team vaardigt aanhoudingsbevelen uit tegen vier verdachten van het neerhalen van het toestel. beeld ANP, Bart Maat

HONGKONG Maandenlang, vanaf maart, gaan inwoners van Hongkong de straat op om te protesteren tegen een geplande uitleveringswet. Die houdt in dat inwoners van Hongkong kunnen worden uitgeleverd aan landen waarmee geen uitleveringsakkoord is. Door de wet kunnen ook aan China mensen worden uitgeleverd. De wet wordt in september ingetrokken, maar de protesten gaan door. beeld AFP, Anthony Wallace

En dit gebeurde er ook Iran claimt dat het een drone van de Verenigde Staten heeft neergehaald. De VS zeggen dat Iran een Amerikaanse olietanker in brand heeft geschoten. De spanningen tussen de landen lopen op. Nederland haalt voor het eerst twee kinderen van IS-strijders terug uit SyriĂŤ. De restanten van de brug die in 2018 in de Italiaanse stad Genua instortte, worden vernietigd.

Bij het drama in 2018 vielen 43 doden. In IJmuiden

28

wordt er voor het eerst binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken een vrouw in het ambt van ouderling bevestigd. Veel schade en enkele gewonden door een storm die over Nederland raast. In de provincie Utrecht wordt een windhoos waargenomen. Het Calvijn College kondigt een smartphoneverbod aan. Het openbare leven in ArgentiniĂŤ en Uruguay ligt een dag stil door een grote stroomstoring.

RDMagazine

juli

BEKLAD Het Reformatiemonument in Genève wordt beklad. Vandalen besmeuren het met kleuren van de regenboog, wat mogelijk een verwijzing is naar de homolobby. beeld EPA, Salvatore di Nolfi

HOLLEEDER Na een langdurig proces wordt Willem Holleeder wegens zijn aandeel in meerdere moorden veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Holleeder gaat in hoger beroep. beeld ANP, Aloys Oosterwijk

HITTERECORD Mensen in Nederland en omringende landen zoeken massaal verkoeling op. Een hitterecord is een feit. In Gilze en Rijen wordt 40,7 graden Celsius gemeten. In Deelen tikt de thermometer 42,9 graden aan.

Het KNMI erkent dat record echter niet. In De Bilt wordt ’s nachts de hoogste minimumtemperatuur gemeten: 22,9 graden. Ook andere Europese landen halen hitterecords. beeld ANP, Remko de Waal

En dit gebeurde er ook Per 1 juli is het gebruik van een mobieltje tijdens het ietsen verboden. Er worden boetes uitgedeeld.

Van 7 juli tot en met 22 september is in Utrecht een tentoonstelling over de Biblebelt. Museum Catharijneconvent ontvangt een recordaantal van ruim 70.000 bezoekers. Boris Johnson wordt premier van het Verenigd Koninkrijk. Op de Nederlandse wegen wordt zout gestrooid om te voorkomen dat de hitte schade

zaterdag 28 december 2019

veroorzaakt aan het wegdek. Behalve hitterecords is er ook een kouderecord. In Twente wordt het -1,6 graden aan de grond, het laagste ooit gemeten in juli. Jos Douma wordt benoemd als eerste Nederlandse gezant voor religie en levensovertuiging. De eikenprocessierups veroorzaakt in de zomer veel problemen. Steeds meer mensen bezoeken de huisarts met onder meer jeukklachten, veroorzaakt door het diertje.

29

bij het nieuws

G7-top Je leest het af aan hun gezichten: Wij tellen mee, ja nou, en hoe!

Wij zijn de ware zwaargewichten.

Wat wij beslissen doet ertoe.

Na hun beraad is God aan zet: zij wikken, maar Zijn wil is wet.

Arie Maasland

De G7 –Groep van Zeven, de top van zeven rijke industrielanden– vergadert in augustus in Frankrijk. Er wordt onder andere gesproken over het kernprogramma van Iran en de bosbranden in het Amazonegebied. beeld AFP, Andrew Harnik

30

RDMagazine

zaterdag 28 december 2019

31

Johannes Mattiesing over rentmeesterschap en vermogensgroei

‘WIJ HELPEN MENSEN HUN VERMOGEN VERANTWOORD TE LATEN GROEIEN’ Geld groeit niet meer vanzelf op de bank.

Integendeel: het komt steeds vaker voor dat banken rente berékenen over gestald vermogen. Investeerder Mattiesing pleit daarom voor een meer ondernemende manier van sparen. “Zes procent gegarandeerde vermogensgroei en goed rentmeesterschap gaan uitstekend samen. Maar dan moet je wel bewuste keuzes maken.”

Onder de naam FlexxInvestments investeert Mattiesing in Nederlands vastgoed. Dat kunnen kantoren en distributiecentra zijn, maar ook het vastgoed van zorginstellingen. “We willen een solide rendement realiseren”, zegt Mattiesing.

“Het woekeren met talenten is in dat opzicht een Bijbels uitgangspunt. We maken daarbij bewuste keuzes. Keuzes die passen bij goed rentmeesterschap. Ons vermogen is ons van God gegeven; als we dat besefen, gaan we voorzichtig om met het nemen van risico’s en kiezen we investeringsobjecten heel bewust.

Ondernemend, maar doordacht.”

Gezond verdienpotentieel Wat Johannes daarmee bedoelt, laat zijn portfolio zien. FlexxInvestments – opererend vanuit Bodegraven - investeerde samen met banken en particulieren in uiteenlopende panden. Het gaat daarbij vrijwel altijd om panden op A-locaties, met bij voorkeur energielabel A. Panden met een gezond en realistisch verdienpotentieel. “We zijn niet de investeerder die gokt dat een jarenlang dal in de lokale marktvraag door een toverformule verandert in gouden bergen.

We weten echter wél de panden te vinden met potentie; panden waar we op slimme wijze waarde aan toe kunnen voegen.” Mattiesing is er helder in. Rentmeesterschap is bij zakelijke investeringen even belangrijk als bij ideële keuzes. Tegelijk erkent hij dat de zorggerelateerde panden hem bijzonder veel voldoening geven.

Gegarandeerd rendement Mede dankzij het aankoopbeleid en de fundingstrategie (minimaal tien procent investeert FlexxInvestments zelf, jaarlijks wordt vijf procent van het bancaire deel afgelost) belooft de investeringsmaatschappij solide rendement. Vijf procent jaarlijks is gegarandeerd, met nog eens een vijf procent bonusrendement na vijf jaar.

Dat komt neer op efectief zes procent rendement voor elke euro die vijf jaar beschikbaar is.

“We houden van lange relaties”, knikt Mattiesing. “Daardoor leer je elkaar goed kennen en wordt de samenwerking steeds beter. Dat geldt de relaties met investeerders, maar ook met de huurders van de aangekochte panden. Ik vind het persoonlijk prettig om regelmatig een kopje koie met elkaar te drinken. Gewoon, even bijpraten.”

Van ondernemer tot carrièremaker Wie zijn de mensen die samen met FlexxInvestments investeren? Mattiesing glimlacht.

“Vat dát maar eens samen. Dat zijn DGA’s, oud-ondernemers, hoogopgeleide carrièremakers, agrariërs die hun bedrijf verkocht hebben of mensen die een vermogen hebben geërfd. In elk geval particulieren die een goede bestemming zoeken voor een vrij vermogen van 100.000 euro of meer. Mensen die – niet te vergeten – waarde hechten aan persoonlijk contact en een solide investeringsbeleid.”

DE AANPAK VAN FLEXXINVESTMENTS Wie meer wil weten over de aanpak van Mattiesing, kan een brochure aanvragen. Daarnaast licht Mattiesing zijn aanpak graag toe in een persoonlijk gesprek. Stuur een e-mail naar j.mattiesing@flexxinvestments.nl of bel 0182-239555.

34

RDMagazine

zaterdag 28 december 2019

35

bij het nieuws

Aankomst Er is een zwarte schoot, er is een zee van dood die niet nog dieper kan.

Je moet erdoor – en dan zó worden opgevangen, wie zou dat niet verlangen?

Arie Maasland

Een man omarmt een bemanningslid van het reddingsschip Open Arms. De tachtig migranten op het schip mogen begin december na ruim twee weken voor de kust van Italië te hebben gelegen van boord op Lampedusa. In 2019 zijn er ruim 123.600 vluchtelingen en migranten in Europa aangekomen, van wie 100.275 over zee. Meer dan 1200 ontheemden hebben de tocht via de Middellandse Zee niet overleefd. beeld AP, Salvatore Cavalli

36

RDMagazine

zaterdag 28 december 2019

37

Palliatieve terminale zorg aan mensen in de laatste levensfase vanuit christelijke bewogenheid en met respect voor het leven van een ziek medemens.     

binnen hospice Kuria bij mensen thuis door buddyzorg Kuria tijdens de wekelijkse ontmoeting en informatie bij VITA Valerius voor deskundig advies bij overplaatsing en verblijf thuis door training en scholing aan professionele zorgverleners

Dank voor uw steun en gebed in het afgelopen jaar!

wenst!

Een gezegend 2020 ge

Wij wensen u een gezegend 2020 toe!

Rekeningnummer: NL45 ABNA 0445 965495 of NL80 INGB 0000 008377 t.n.v. stichting Kuria Amsterdam

Hotel Inkelshoês Wij wensen u allen een gezond en gelukkig 2020!

Wij hopen u ook in 2020 weer te mogen begroeten in ons hotel.

Geachte gast, Aan het einde van 2019, op de drempel van 2020, kijken wij nog even achterom. Het was in veel opzichten een mooi jaar.

Een belangrijk hoogtepunt was de verdere ontwikkeling van Strandresort Hoge Hexel. Met de unieke Beach Lodges aan het water hopen wij u nog enthousiaster te maken over ons park. Dit is echt uniek voor Twente en zeker een kijkje waard.

We hopen u dan ook in het nieuwe jaar weer te mogen begroeten!

Vanuit Hoge Hexel wensen wij u alle goeds, gezondheid en bovenal een gezegend 2020 toe.

Hartelijke groet, Familie Weelink & medewerkers P.S. Voor meer informatie over ons bungalowpark zie:

Bezoek onze website voor de nieuwste lente-arrangementen!

www.bungalowparkhogehexel.nl

Epen, Zuid-Limburg • 043-4551742 • www.inkelshoes.nl

e envoll Waard g zor

bij r o o v s 2019 i jij in g e i l v en, gevlog e? e m x i l Fe t e m 0 202 Adullam wenst je een goed nieuw jaar! werkenbijadullam.nl

06 37 18 40 23

oktober

VERWAARLOOSD In het Drentse Ruinerwold wordt een gezin ontdekt dat deels afgesloten van de buitenwereld leefde. De vader en een klusjesman worden opgepakt. beeld ANP, Wilbert Bijzitter

TOMATENVIRUS Een tomatenvirus dat al langer in Europa de ronde doet, is nu ook in kassen in het Westland aangetroffen. De tomatenplanten worden vernietigd. beeld ANP, Sander Koning

BOERENPROTEST Boeren willen dat er meer respect komt voor hun vak. Bovendien vrezen ze dat ze te maken krijgen met verregaande maatregelen om de uitstoot van stikstof te verminderen. Ze gaan massaal met tractoren naar Den Haag en naar provinciehuizen. Dat leidt meerdere keren tot een verkeerschaos. Ook bouwvakkers gaan naar het Malieveld, dat door de protesten volledig wordt omgeploegd. beeld ANP, Vincent Jannink

En dit gebeurde er ook Burgemeester Pauline Krikke van Den Haag moet aftreden vanwege haar zwakke optreden rond de vreugdevuren in de nieuwjaarsnacht. Amerika trekt troepen terug uit Noord-Syrië. Turkije valt daarop het gebied binnen om Koerden te bestrijden. In Engeland worden 39 dode Vietnamezen ontdekt in een vrachtwagen. Twee doden bij een aanslag op een synagoge in het Duitse Halle. Vier doden bij een steekpartij op

zaterdag 28 december 2019

een politiebureau in Parijs. Protesten rond de presidentsverkiezing in Bolivia. Sophie Wilmès wordt de eerste vrouwelijke premier van België. IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi pleegt zelfmoord tijdens een actie van Amerikaanse commando’s. Tientallen doden door een tyfoon in Japan. De brexit wordt uitgesteld tot 31 januari 2020. Hevige protesten in Ecuador omdat de subsidie op brandstof wordt afgeschaft.

39

november

SNELHEID De snelheid op de Nederlandse snelwegen gaat vanaf maart 2020 overdag terug naar 100 kilometer per uur, zo wordt besloten. Dat moet de uitstoot van stikstof verminderen. beeld ANP, Vincent Jannink

VISSERS Bij Texel vergaat garnalenkotter UK 165 Lummetje. De twee opvarenden, beiden uit Urk, komen om. Ze worden na enkele dagen gevonden. De verslagenheid in Urk is groot. beeld ANP, Vincent Jannink

SYNODE De generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken (foto) komt samen. Ook vergaderen in 2019 de Gereformeerde Gemeenten, Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, Nederlands Gereformeerde Kerken, Protestantse Kerk in Nederland, Hersteld Hervormde Kerk, Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland, Gereformeerde Gemeenten in Nederland en Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. beeld RD, Henk Visscher

En dit gebeurde er ook Op een veerboot van Nederland naar Engeland worden 25 verstekelingen ontdekt. Ze overleven de tocht.

Een blunder met een kapingsalarm legt het vliegverkeer op Schiphol urenlang deels plat. Een Enschedese advocaat raakt gewond als hij in Duitsland wordt neergeschoten. De Boliviaanse president Evo Morales treedt af en ontvlucht het land. SGP-voorzitter Zevenbergen moet aftreden. Twee andere bestuursleden

40

stappen zelf op. Felle Kamerdebatten over burgerdoden door een aanval met een Nederlands vliegtuig in Irak. De Saambinder, orgaan van de Gereformeerde Gemeenten, bestaat honderd jaar. Daar wordt bij stilgestaan. Duitsland verplicht inenten tegen mazelen bij kinderen die naar school of de dagopvang gaan. Twee doden door een aanslag in Londen. Tientallen doden bij een aardbeving in AlbaniĂŤ.

RDMagazine

december

PINAUTOMATEN Ravage bij een geldautomaat. Het aantal plofkraken neemt toe. Meerdere banken sluiten een deel van de automaten. ’s Nachts kan er nergens meer geld worden gehaald. beeld ANP, Rob Engelaar

FOLDER Een folder over hulp aan ongewenst zwangere vrouwen, die tijdens de Week van het Leven is verspreid. De Reclame Code Commissie wijst klachten over de folder van de hand. beeld RD

VULKAANUITBARSTING Zeker zeventien mensen komen om het leven wanneer een vulkaan op het NiewZeelandse eiland White Island onverwachts uitbarst. Tientallen andere personen lopen brandwonden op. De slachtoffers zijn passagiers van een cruiseschip. Ze maken een uitstapje op het eiland en worden overvallen door het natuurgeweld. beeld AFP

En dit gebeurde er ook De klimaattop in Madrid levert weinig concrete zaken op. Een van de sprekers is de 16-jarige Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg. In Dubai wordt crimineel Ridouan T. gepakt. Hij wordt overgebracht naar Nederland. In Den Haag is het onrustig wanneer de gemeente besluit om geen grote vreugdevuren toe te staan. Er zijn vernielingen en brandjes en tientallen mensen worden opgepakt. Staatssecretaris Menno

zaterdag 28 december 2019

Snel van Financiën treedt af na ophef rond het stopzetten en terugvorderen van kinderopvangtoeslagen door de iscus. Rusland en Oekraïne maken afspraken over een wapenstilstand in Oost-Oekraïne. De Conservatieve Partij van Boris Johnson wint de verkiezingen in Groot-Brittannië. De weg is nu vrij voor de brexit.

Boeren en bouwers demonstreren weer. Ze blokkeren wegen en gaan naar het Binnenhof en het Mediapark.

41

in memoriam

JANUARI

Bram Grisnigt Verzetsstrjder Rejer Abraham (Bram) Grisnigt (26 januari 1923-11 januari 2019) ontvluchtte in 1941 Nederland. Hj kwam na een lange reis in Curaçao. Aan boord van een olietanker leed Grisnigt schipbreuk. Via Cuba en Amerika bereikte hj Canada. Hj diende bj de Prinses Irene Brigade en werd in 1943 met een parachute boven Nederland gedropt om inlichtingen door te sturen. In 1944 werd Grisnigt door de Duitsers gearresteerd. Hj overleefde meerdere kampen.

Ds. A. J. Mulder Ds. Arie Jan Mulder (3 december 1920-19 januari 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Hj werd geboren in Dordrecht en studeerde theologie in Utrecht. In 1956 werd hj bevestigd in de hervormde gemeente van Meteren en Est. Van 1964 tot zjn emeritaat in 1986 diende ds. Mulder de gemeente van Nieuwer Ter Aa. Hj was scriba van de classis Breukelen en preses van de classis Bommel.

Jaap Rus Jacob (Jaap) Rus (29 november 1923-19 januari 2019) was verzetsstrjder. Rus, die opgroeide in Goes, verleende hulp aan onderduikers en verrichtte spionagewerk.

Hj werd door de Duitsers te werk gesteld bj de aanleg van verdedigingswerken aan de Zeeuwse kust. Gegevens over versperringen, mjnenvelden en geschut speelde hj door aan verzetsmensen. Na de oorlog werd hj ingenieur en werkte hj mee aan het herstellen en aanleggen van bruggen en sluizen.

Koos Andriessen Twee keer was Jacobus Eye (Koos) Andriessen (25 juli 1928- 22 januari 2019) minister van Economische Zaken. Dat was van 1963 tot 1965 namens de CHU en van 1989 tot 1994 namens het CDA. Tussentjds werkte hj in het bedrjfsleven en voor werkgeversorganisatie NCW. Hj leidde een wet voor verruiming van doordeweekse winkeltjden door de Kamer, maar was geen voorstander van zondagsopenstelling. Andriessen stond bekend als vriendeljk en bekwaam.

Dick Dolman Streng maar rechtvaardig. Zo kon Dirk (Dick) Dolman (2 juli 1935-23 januari 2019) worden getypeerd. De PvdA’er was van 1979 tot 1989 voorzitter van de Tweede Kamer, waar hj van 1970 tot 1990 lid van was. Dolman had een hekel aan lange vergaderingen. Hj was de bedenker van het mondelinge vragenuur. Ook sprak hj zich uit voor een kiesdrempel. Van 1990 tot 2003 was Dolman lid van de Raad van State.

Eli Asser Elias (Eli) Asser (22 december 1922-25 januari 2019) was Holocaustoverlevende en tekstschrjver. Tjdens de Tweede Wereldoorlog werkte hj bj de Joodsche Raad. Ook was hj leerling-verpleger in de Joodse psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bosch. Vlak voordat de patiënten werden weggevoerd, dook Asser onder. Na de oorlog werd hj journalist en tekstschrjver.

FEBRUARI

Jean Guillou Het mirakel uit Parjs, zo werd hj ook wel genoemd. De Franse organist Jean Victor Arthur (Jean) Guillou (18 april 1930-26 januari 2019), die ruim vjftig jaar verbonden was aan de Saint-Eustache in Parjs, reisde tot op zeer hoge leeftjd de hele wereld rond. Ook in Nederland trad hj vaak op. Hj speelde alles uit het hoofd, inclusief de moeiljkste muziekstukken. Zjn eigenzinnige interpretaties leverden hem kritiek op.

42

Dolf van de Vegte Dolf van de Vegte (17 mei 1952-1 februari 2019) was oprichter en directeur van de evangelische familiezender Family7. Hj werkte van 1993 tot 2005 als producent voor de Evangelische Omroep. In 2005 begon hj zender Family7, die onder meer documentaires en ilms uitzendt. Van de Vegte had onder andere als doel om ruimte te creëren voor het uitzenden van gospelmuziek. Ook wilde hj het christeljk geloof bevorderen.

RDMagazine

MAART

Ds. G. Bijkerk Ds. Gerrit Bjkerk (3 oktober 1938-2 februari 2019) was predikant binnen de Christeljke Gereformeerde Kerken. Ds. Bjkerk werd geboren in Zaandam. Hj studeerde theologie in Apeldoorn en werd in 1963 predikant in Oud-Bejerland. Vervolgens was hj in 1966 en 1967 dertien maanden legerpredikant in ’t Harde. Daarna diende hj, vanaf 1971, de gemeente van Enschede-Oost. Ds. Bjkerk ging in 1997 met emeritaat. Hj bleef na die tjd in Enschede wonen.

Ds. J. H. van der Giessen Ds. Jan Hendrik van der Giessen (24 januari 1924-11 maart 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Ds. Van der Giessen werd geboren in Sliedrecht. Hj werkte aanvankeljk in het bedrjfsleven en ging op latere leeftjd theologie studeren in Utrecht. In 1981 werd hj hervormd predikant in Nieuweroord-Noordscheschut.

Daarna stond hj in Wjnjeterp-Duurswoude (1991). Ds. Van der Giessen ging in 1994 met emeritaat.

Frans Andriessen Franciscus Henricus Johannes Joseph (Frans) Andriessen (2 april 1929-22 maart 2019) was een prominent politicus namens de KVP en het CDA. Hj was minister van Financiën onder premier Dries van Agt. Bovendien was hj twaalf jaar Eurocommissaris. In de jaren zeventig was hj Tweede Kamerlid en hj was de laatste partjleider van de KVP, totdat de partj opging in het CDA. Ook was Andriessen hoogleraar Europese integratie aan de Rjksuniversiteit Utrecht.

Hans Couzy De val van de Bosnische moslimenclave Screbrenica in 1995 was een van de belangrjkste gebeurtenissen in het leven van generaal Henri André (Hans) Couzy (23 september 1940-10 maart 2019). Couzy diende vele jaren bj de landmacht. Ten tjde van de oorlog in Joegoslavië was hj bevelhebber der landstrjdkrachten. Als bevelhebber leidde hj de overgang van een dienstplichtig leger naar een beroepsleger.

Godfried Danneels De Belgische kardinaal Godfried Maria Jules (Godfried) Danneels (4 juni 1933-14 maart 2019) stond bekend als progressief.

Hj was geen voorstander van euthanasie, abortus en het homohuweljk, maar dacht op die gebieden wel ruimer dan het Vaticaan. Ook zei Danneels zich niet moreel verantwoordeljk te voelen voor misbruik van kinderen door geesteljken. Hj gaf aan dat hj niet kon ingrjpen. Danneels was nauw betrokken bj het Belgische koningshuis.

Hans Eschbach Ds. Hans Eschbach (7 april 1948-26 maart 2019) was voorman van het Evangelisch Werkverband (EW), een platform voor leden van de Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken in Nederland die zich verwant wisten met de evangelische beweging. Eschbach was in 1995 een van de oprichters van het EW. Hj zag zichzelf als een „vroljke” predikant met een „bljde boodschap.” Hj zocht naar geesteljke vernieuwing binnen de Protestantse Kerk in Nederland.

APRIL

Ds. A. J. Otter Ds. Albert Jan Otter (14 april 1927-11 april 2019) was predikant binnen de Christeljke Gereformeerde Kerken. Ds. Otter werd geboren in Steenwjk. Hj studeerde theologie in Apeldoorn en werd in 1960 predikant in Sint Jansklooster. Daarna stond hj in Deventer (1963), Dokkum (1966), Papendrecht (1971) en Jmuiden (1979). Ds. Otter ging in 1989 met emeritaat. Hj was in Papendrecht godsdienstleraar en in Deventer bestuurslid van de Lindeboomstichting.

zaterdag 28 december 2019

Prof. dr. W. H. Velema Prof. dr. Willem Hendrik (Wim) Velema (15 november 1929-18 april 2019) was predikant in de Christeljke Gereformeerde Kerken. Hj diende de gemeenten van Eindhoven en Leiden. Later werd hj hoogleraar aan de Theologische Hogeschool Apeldoorn. Prof. Velema was onder meer voorzitter van de Bond tegen vloeken en de Willem de Zwjgerstichting. Hj schreef tientallen boeken en artikelen. Het liefst preekte hj. Dat deed hj zestig jaar lang.

43

in memoriam

Jean van Luxemburg Jean van Luxemburg (5 januari 1921-23 april 2019) was van 1964 tot 2000 groothertog van Luxemburg. Voluit heette hj Jean Benoît Guillaume Marie Robert Louis Antoine Adolphe Marc d’Aviano. Tjdens de Tweede Wereldoorlog was hj luitenant en verbindingsoficier van de Irish Guards en deed mee aan de bevrjding van West-Europa. Jean was getrouwd met zjn achternicht Josephine-Charlotte, de zus van de Belgische koningen Boudewjn en Albert II.

Johan Witteveen Hendrikus Johannes (Johan) Witteveen (12 juni 1921-23 april 2019) was namens de VVD minister van Financiën in het kabinet-Marjnen (1963-1965) en het kabinet-De Jong (1967-1971). Van 1973 tot 1978 was hj voorzitter van het IMF. Zjn zoon, PvdA-senator Willem Witteveen, schoondochter en kleindochter kwamen in 2014 om bj de ramp met vlucht MH17. Witteveen was voorzitter van de mystieke soeibeweging

MEI

Rachel Held Evans De Amerikaanse Rachel Held Evans (8 juni 1981-4 mei 2019) schreef meerdere boeken rond christeljke thema’s. In haar bestseller ”A Year of Biblical Womanhood” –in het Nederlands vertaald als ”De deugdzame huisvrouw”– beschreef Evans hoe ze een jaar lang letterljk probeerde te leven volgens Bjbelse voorschriften. Evans sprak zich regelmatig uit rond theologische onderwerpen. Zo pleitte ze voor vrouweljke voorgangers en meer openheid voor homo’s in de kerk.

Op Bevrjdingsdag overleed Jan Linzel (7 december 1915-5 mei 2019), de laatste Nederlandse oorlogsvlieger die meevocht tjdens de meidagen van 1940. Op 10 mei 1940 schoot hj een Duitse jachtbommenwerper neer. Bj het aanvallen van een ander toestel raakte hj gewond. In 1943 wist hj Engeland te bereiken. Hj nam dienst bj de luchtmacht en voerde missies uit boven het vasteland. Na de oorlog kwam hj weer in dienst van de Koninkljke Luchtmacht.

Hans Jansen

Bert Hofman

De theoloog en predikant prof. dr. Johannes Gerardus Bernardus (Hans) Jansen (25 augustus 1931-8 mei 2019) was aanvankeljk rooms-katholiek, maar werd in 1966 hervormd. Hj was predikant in Noordwjk en Heemstede. Jansen was verbonden aan het Simon Wiesenthal Instituut. Hj schreef over de theologische en kerkeljke wortels van het antisemitisme. Jansen werd regelmatig verward met zjn in 2015 overleden naamgenoot, arabist Hans Jansen.

Dichter en opiniemaker Egbert (Bert) Hofman (16 augustus 1931-8 mei 2019) droeg tot op hoge leeftjd zjn mening uit over onder meer geesteljke liederen in de eredienst. Hofman was docent Nederlands. Hj schreef boeken en dichtbundels.

Hofman stond aan de wieg van christeljke auteursvereniging Schrjvenderwjs. Hj richtte het blad Woordwerk op, dat later de naam Liter kreeg. In 1993 verdedigde hj zjn dissertatie over de 16e-eeuwse Schriftuurljke lyriek.

Joop van der Meer Carolus Josephus Marie (Joop) van der Meer (22 maart 1948-10 mei 2019) was oprichter van World Servants, een christeljke stichting die werkvakanties voor jongeren organiseert. Van der Meer zocht nieuwe manieren om jongeren te bereiken.

Een reis naar Egypte in 1981 inspireerde hem om reizen en anderen dienen te combineren. Samen met de Amerikaan Jack Larsson legde hj de basis voor World Servants. In 1988 werd stichting World Servants Europe opgericht.

44

Jan Linzel

Ds. J. Dol Ds. Johannes Dol (24 augustus 1939-14 mei 2019) was predikant binnen de Christeljke Gereformeerde Kerken. Hj werd geboren in Valthermond en studeerde theologie in Apeldoorn. In 1966 werd hj predikant van de christeljke gereformeerde kerk van Drachten. Daarna stond hj in Sneek (1971) en Dronten (1978). Ds. Dol ging in 1996 met emeritaat.

RDMagazine

JUNI

Karel Deurloo

Ds. H. Jonker

Karel Adriaan (Karel) Deurloo (25 januari 1936-1 juni 2019) was oudtestamenticus.

Hj studeerde theologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). In 1967 promoveerde hj op een onderzoek naar Kaïn en Abel. Dat jaar werd hj jeugdpredikant in Eindhoven en in 1971 studentenpredikant in Amsterdam. Deurloo werd in 1975 hoogleraar Oude Testament aan de UvA. In 1996 benoemde de Nederlandse Hervormde Kerk hem tot hoogleraar Bjbelse theologie.

Ds. Hendrik Jonker (4 mei 1927-5 juni 2019) was emeritus predikant binnen de Hersteld Hervormde Kerk. Vanaf 1972 was hj hulpprediker van de hervormde gemeente in Randwjk. In 1978 werd hj predikant in Lekkerkerk. Daarna stond hj in de hervormde gemeenten van Njkerkerveen (1980) en Kootwjk-Kootwjkerbroek (1987). In 1989 ging hj met emeritaat. Daarna verleende hj bjstand in het pastoraat in Vianen, Apeldoorn, Hellouw, Haaften en Veenendaal.

Ds. C. den Boer Ds. Cornelis (Cor) den Boer (20 april 193111 juni 2019) was hervormd predikant.

Hj diende de gemeenten Veen (1955), Sliedrecht (1960), Zeist (1966), Wageningen (1972), Woudenberg (1978) en Bilthoven (1984). Van 1966 tot 1988 was ds. Den Boer lid van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. Vanaf 1991 leidde hj de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond. Hj schreef boeken over onder andere de ”Christen-” en ”Christinnereis” van John Bunyan.

Jan van Woerden Jan D. van Woerden (16 juni 1927-25 juni 2019) was medisch zendeling in Rhodesië (Zimbabwe). Van Woerden werd geboren in Zeist. In Engeland volgde hj de medische zendingsschool en werd naar Rhodesië uitgezonden door de Free Presbyterian Church. Vanuit zjn thuisfrontcommissie ontstond in 1964 Stichting Mbuma-zending. De zendeling ging in 1968 zelfstandig verder, gesteund door de stichting Rhodesia Zending. Later was hj ouderling en evangelist in Schotland.

JULI

Ds. F. H. Veenhuizen Ds. Frederik Hendrik (Erik) Veenhuizen (22 mei 1931-28 juni 2019) was predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Hj studeerde theologie aan de Vrje Universiteit in Amsterdam en werd in 1958 gereformeerd predikant in Goor. Daarna stond hj in Overveen (1964), AmsterdamNieuwendam (1968) en Apeldoorn (1973). Hj ging in 1992 met emeritaat. Ds. Veenhuizen was voorzitter van de Evangelische Alliantie en van het Evangelisch Werkverband.

Ds. P. Blok Ds. Pieter Blok (15 juni 1920-3 juli 2019) was predikant in de Gereformeerde Gemeenten. Hj diende de gemeenten van Dirksland (1959), Capelle aan den Jssel (1980) en Kootwjkerbroek (1986).

Ds. Blok maakte 24 jaar deel uit van het curatorium van de Theologische School.

Hj was bestuurslid van de Cursus Godsdienstonderwjs (CGO), lid van de raad van toezicht van het Reformatorisch Dagblad en voorzitter van de Gereformeerde Bjbelstichting (GBS).

zaterdag 28 december 2019

Ds. H. J. de Bie Ds. Hendrik Jan de Bie (21 april 1927-2 juli 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Hj diende de gemeenten van Ommeren (1951), Alblasserdam (1956), Wierden (1967) en Huizen (1972). Ds. De Bie werd in 1985 voorzitter van het bestuur van de Theologische School vanwege de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk. In 1992 ging ds. De Bie met emeritaat. Hj werkte mee aan de totstandkoming van de Herziene Statenvertaling.

Ds. H. Paul Ds. Hendrik Paul (16 juli 1928-10 juli 2019) was predikant binnen de Gereformeerde Gemeenten. In 1973 werd hj als predikant bevestigd in Rotterdam-Zuidwjk. Vervolgens diende hj de gemeenten Vlissingen (1980), Hendrik-Ido-Ambacht (1986) en Oostkapelle (1994). Ds. Paul maakte verscheidene keren deel uit van het moderamen van de generale synode. Verder had hj onder meer zitting in het deputaatschap voor de zending.

45

in memoriam

Albert Heldoorn Albert Heldoorn (15 april 1952-11 juli 2019) was bestuurslid van stichting Hulp Oost-Europa (HOE). Heldoorn was vanaf het eerste begin in 1975 betrokken bj de stichting. Vanaf 1978 was hj lid van het bestuur. Aanvankeljk bood Heldoorn hulp aan predikanten in Hongarje. Later ging Heldoorn zich ook inzetten in het toenmalige Tsjechoslowakje. De laatste jaren zette hj zich in voor vluchtelingen die via Servië naar West-Europa trokken.

Ds. B. de Romph Ds. Bastiaan de Romph (16 juli 194024 juli 2019) was predikant binnen de Christeljke Gereformeerde Kerken. Ds. De Romph werd geboren in Rotterdam en studeerde theologie in Apeldoorn. Hj diende de gemeenten van Naarden (1969), Vlaardingen (1975) en Noordeloos (1982).

In 2006 ging ds. De Romph met emeritaat. Hj was onder meer lid van het curatorium van Theologische Universiteit Apeldoorn van de CGK.

AUGUSTUS

Ds. H. Molendijk Ds. Hermen Molendjk (25 december 19407 augustus 2019) was predikant binnen de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN). Hj behoorde eerst bj de Nederlandse Hervormde Kerk en werd later lid van de Gereformeerde Gemeenten. In 1996 kreeg hj preekconsent in de OGGiN. Hj werd in 1997 lerend ouderling in Oosterland. Daar werd hj in 1999 bevestigd tot predikant. In 2007 vertrok ds. Molendjk naar Grafhorst. Per 1 januari 2013 ging hj met emeritaat.

Jan Ruff O’Herne Jeanne Alida (Jan) Ruff O’Herne (18 januari 1923-19 augustus 2019) werd tjdens de Tweede Wereldoorlog op Java als troostmeisje misbruikt door Japanse militairen. Na de oorlog trouwde ze met een bevrjder, de Britse soldaat Tom Ruff.

In 1960 verhuisde ze naar Australië. Vele jaren later werd ze mensenrechtenactiviste en kwam ze op voor de belangen van troostmeisjes.

Prinses Christina Prinses Christina (18 februari 1942-16 augustus 2019) was de jongste dochter van prins Bernhard en koningin Juliana.

Ze werd Marjke genoemd, maar koos in 1963 voor de roepnaam Christina. Vanwege haar oogziekte kwam gebedsgenezeres Greet Hofmans op Paleis Soestdjk.

Dat leidde tot een crisis. In 1975 trouwde de prinses met Jorge Guillermo, van wie ze in 1996 scheidde. Prinses Christina stond bekend om haar zangtalent.

Lo van Wachem Lodewjk Christiaan (Lo) van Wachem (31 juli 1931-24 augustus 2019) was van 1982 tot 1992 president-directeur van Royal Dutch Shell. Van Wachem werkte al vanaf 1953 bj het bedrjf. Na zjn afscheid als directeur was hj nog tien jaar voorzitter van de raad van commissarissen van Shell. Onder zjn directeurschap sprak hj zich uit tegen het apartheidssysteem in Zuid-Afrika, maar besliste hj wel dat het bedrjf in dat land moest bljven.

SEPTEMBER

Robert Mugabe Robert Gabriel (Robert) Mugabe (21 februari 1924-6 september 2019) was dictator van Zimbabwe. Hj werd in de jaren 50 geïnspireerd door de onafhankeljkheid van Ghana. Hj verzette zich in de jaren 60 in zjn eigen land tegen het bewind van Ian Smith. Na een gevangenschap voerde hj een guerrillastrjd. In 1980 werd Zimbabwe onafhankeljk.

Mugabe werd premier en in 1987 president. In 2017 werd hj afgezet. Onder zjn bewind kwamen duizenden tegenstanders om.

46

Prof. dr. H. W. de Knijff Prof. dr. Henri Wjnandus (Hans) de Knjff (23 juni 1931-7 september 2019) was hervormd predikant. Hj studeerde van 1949 tot 1955 theologie aan de Universiteit van Amsterdam en in Bazel. Vervolgens was hj predikant van de hervormde gemeenten in Hem-Venhuizen, Gent en Spjkenisse. Prof. De Knjff was vanaf 1981 hoogleraar christeljke ethiek en vanaf 1984 tot 1996 kerkeljk hoogleraar dogmatiek en Bjbelse theologie aan de Rjksuniversiteit Utrecht.

RDMagazine

B. J. Habibie Bacharuddin Jusuf Habibie (25 juni 193611 september 2019) was van 1998 tot 1999 president van Indonesië. Hj studeerde en werkte in Duitsland en was vervolgens directeur van een vliegtuigfabriek in Indonesië. Van 1978 tot 1998 was hj minister van Technologie en Research onder Suharto. Toen deze in 1998 werd gedwongen om op te stappen, volgde Habibie hem op als president. Anderhalf jaar later werd hj opgevolgd door Abdurrahman Wahid.

Jacques Chirac Meerdere pogingen had Jacques René (Jacques) Chirac (29 november 1932-26 september 2019) nodig om president van Frankrjk te worden. Het lukte de gaullist uiteindeljk in 1995. Hj vervulde het ambt tot 2007. Van 1977 tot 1995 was hj burgemeester van Parjs. Chirac was humanist. Hj wilde zich niet binden aan een monotheïstische godsdienst. Hj was in zjn meningen bjzonder wendbaar, wat hem onder andere de bjnaam Kameleon Bonaparte opleverde.

Derk Wiersum De moord op advocaat Derk Wiersum (30 augustus 1975-18 september 2019) bracht een schok teweeg. Wiersum verdedigde onder anderen kroongetuige Nabil B. in het Marengo-proces. In dit proces worden diverse criminelen, onder wie Ridouan T., vervolgd wegens moorden. Wiersum werd in 2003 beëdigd als advocaat. Hj legde zich toe op de zware criminaliteit. In 2019 richtte hj in Amsterdam zjn eigen advocatenkantoor op.

Ben Pon Bernardus Marinus (Ben) Pon (9 december 1936-30 september 2019) was een van de directeuren van de Pon Holdings, dat onder andere Volkswagen importeert. Zjn vader, Ben Pon sr., was de oprichter van het bedrjf. Pon was ook autocoureur. In 1988 vertrok hj naar de Verenigde Staten, waar hj onder andere een wjngaard en een hotel had.

OKTOBER

Henry Keizer Judicus Marinus Henricus Jacobus (Henry) Keizer (4 november 1960-5 oktober 2019) was een prominent VVD’er. Keizer was van 2014 tot 2017 partjvoorzitter. Hj trad af toen hj in opspraak raakte vanwege omstreden transacties. In 2018 werd beslag gelegd op een deel van zjn vermogen.

Keizer was vooral ondernemer. Hj had meerdere bedrjven, waaronder luxe taxidiensten.

Ella Vogelaar Anderhalf jaar van haar leven maakte Catharina Pieternella (Ella) Vogelaar (23 december 1949-7 oktober 2019) bekend en bekritiseerd. Van februari 2007 tot november 2008 was ze namens de PvdA minister voor Wonen, Wjken en Integratie. Naar haar werden de Vogelaarwjken genoemd, probleemwjken die extra aandacht kregen. Vogelaar bekleedde een groot aantal functies. Ze leed aan depressies en maakte een einde aan haar leven.

zaterdag 28 december 2019

C. J. Labuschagne Prof. dr. Casper Jeremiah (Casper) Labuschagne (4 april 1929-5 oktober 2019) was oudtestamenticus. Labuschagne, geboren in Zuid-Afrika, werd in 1957 predikant in de Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika (NHKA). Ook was hj lector Semitische talen aan de universiteit van Pretoria. In 1967 werd Labuschagne ontslagen als predikant van de NHKA vanwege zjn strjd tegen de apartheid. Hj werd lector en hoogleraar aan de Rjksuniversiteit Groningen.

Koos van Delden Jacobus Alidanus (Koos) van Delden (5 december 1943-16 oktober 2019) was medeoprichter van de Evangelische Hogeschool. Van Delden werkte vanaf 1975 bj de Evangelische Omroep. Daar presenteerde hj onder andere een programma waarin hj de zesdaagse schepping verdedigde. Van dit standpunt week hj nooit af. Hj was achttien jaar directeur van de Evangelische Hogeschool. Van Delden was ook docent op de Christeljke Hogeschool Ede.

47

in memoriam

NOVEMBER

Til Gardeniers Mathilde Hubertine Maria Francisca (Til) Gardeniers-Berendsen (18 februari 192522 oktober 2019) was namens de KVP en het CDA van 1977 tot 1982 minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappeljk Werk en van Volksgezondheid en Milieuhygiëne. Gardeniers was verantwoordeljk voor de komst van de Wet voorzieningen gehandicapten (WVG).

Van 1971 tot 1977 was ze Tweede Kamerlid voor de KVP. Ook was ze lid van de Raad van State.

Max Léons Als verzetsstrjder redde Max Nico (Max) Léons (24 november 1921-2 november 2019) het leven van veel Joden. Léons, zelf van Joodse komaf, dook tjdens de Tweede Wereldoorlog onder in het Drentse dorpje Nieuwlande. Daar woonde ook verzetsleider Johannes Post. Léons zocht adressen voor honderden mensen die zich schuil moesten houden voor de Duitsers. Hj redde vooral kinderen. Het hele gezin waar Léons uit kwam overleefde de oorlog.

Ds. P. L. Tolhoek Ds. Pieter Leunis Tolhoek (11 april 1941-4 november 2019) was predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Hj volgde de opleiding tot catecheet en hulpprediker en werd in 1977 hervormd hulppredikant in Everdingen. In 1978 werd hj, via de overgangsregeling voor catecheten en hulppredikers, hervormd predikant in Everdingen. Daarna stond hj in Jaarsveld (1982) en in Giessen (1992). Ds. Tolhoek ging in 2006 met emeritaat.

Dr. P. H. van Harten Dr. Pieter Hendrik van Harten (19 juli 1938-11 november 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland.

Ds. Van Harten studeerde theologie in Utrecht en promoveerde in 1986. In 1967 werd hj predikant in Molenaarsgraaf.

Daarna diende hj de hervormde gemeenten van Dinteloord (1971), Soest (buitengewone wjkgemeente, 1975), Wapenveld (1982) en Ridderkerk (1988). Ds. Van Harten ging in 2000 om gezondheidsredenen met vervroegd emeritaat.

48

Else Vlug Maria Else (Else) Vlug-Hoekendjk (7 augustus 1934-1 november 2019) speelde een belangrjke rol in de ontwikkeling van de pinksterbeweging in Nederland. Haar man Peter was medeoprichter en ouddirecteur van stichting Opwekking. Vlug zag het als haar roeping het Evangelie aan kinderen uit te leggen. Ze legde de basis voor het kinderwerk tjdens de conferenties van stichting Opwekking.

Dien de Haan Schrjfster en spreekster Gerritdina (Dien) de Haan (10 augustus 1934-3 november 2019) was ruim 25 jaar eindredacteur van de Elisabethbode. In dat blad schreef ze onder het pseudoniem Annie Verdelman pastorale gedichten, columns en Bjbelstudies. Ook onder haar eigen naam schreef ze enkele praktisch-pastorale boeken. De Haan sprak ook tjdens kerkdiensten in evangelisatiecontext en ze begeleidde predikanten en kerkeljk werkers.

Wim Magré Wim Magré (7 augustus 1962-10 november 2019) was een veelgevraagd musicus.

Hj was ruim veertig jaar organist. Zjn orgelopleiding ontving Magré van onder anderen Kees Weggelaar en Willem Hendrik Zwart. Als dirigent was hj verbonden aan zo’n tien koren, waaronder het Groot Nederlands Johannes de Heerkoor en het Veluws Mannenensemble. Hj verleende zjn medewerking aan een groot aantal cd-opnamen. Magré was organist van de Grote Kerk in Elburg.

Martine Vonk Milieukundige en antropoloog Martine Anita (Martine) Vonk (21 juli 197414 november 2019) zette zich in voor duurzaamheid. Vonk sprak en schreef daarover, onder meer via columns in het Reformatorisch Dagblad. Ze pleitte voor meer milieubesef in kerken. Tot 2016 was ze lector ethiek en technologie bj hogeschool Saxion in Deventer/Enschede. Ze schreef onder andere het boek ”Genieten van genoeg” (2016) over duurzaamheid en geloof.

RDMagazine

Ds. H. J. Smit Ds. Hendrik Joost (Henk) Smit (19 augustus 1923-15 november 2019) was predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Hj werd in 1950 predikant van de hervormde gemeente in Genderen.

Daarna stond hj in Stellendam (1957) en in Oud-Alblas (1965). Ds. Smit werd in 1968 jeugdwerkpredikant voor de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB). Vervolgens was hj verbonden aan de hervormde gemeente in Windesheim (1980).

Ds. P. Posthouwer Ds. Peter Posthouwer (25 september 192427 november 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Ds. Posthouwer werd geboren in Putten. Hj studeerde theologie in Utrecht en werd in 1954 hervormd predikant in Goudswaard. Daarna stond hj in Heteren (1962), Ochten (1967) en Eemnes-Buiten (1979). Ds. Posthouwer ging in 1986 met emeritaat.

DECEMBER

Mariss Jansons Mariss Ivars Georgs (Mariss) Jansons (14 januari 1943-30 november 2019) was van 2004 tot 2015 chef-dirigent van het Koninkljk Concertgebouworkest. Hj werd geboren in Letland en woonde later in Rusland. Jansons dirigeerde tot het laatst toe internationale orkesten. Hj werd geroemd om zjn interpretatie van de symfonieën van Mahler en Sjostakovitsj. Maar zjn grootste liefde was opera. Jansons werd in 2013 geridderd in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Ze’ev Bar De Jood Ze’ev Bar (17 oktober 1931-3 december 2019) was naar eigen zeggen de laatste overlevende van onderduikerskamp Het Verscholen Dorp bj Vierhouten. Bar werd geboren als Walter Bartfeld en veranderde tjdens zjn verbljf in Israël, tussen 1950 en 1977, zjn naam. In 1937 verliet het gezin Bartfeld Duitsland en kwam in Nunspeet terecht. Van zjn elfde tot zjn dertiende zat Bartfeld ondergedoken in Het Verscholen Dorp. Hj overleefde het kamp.

Reinhard Bonnke De Duitse evangelist Reinhard Bonnke (19 april 1940-7 december 2019) was actief in de pinksterbeweging. Bonnke richtte in 1974 zendingsorganisatie Christ For All Nations op. In Afrika leidde hj massabjeenkomsten. Dat leidde meer dan eens tot protesten. Zoals in de Nigeriaanse stad Kano, waar in 1991 duizenden moslims de straat op gingen.

Daarbj kwamen volgens de autoriteiten destjds acht mensen om het leven. Lokale media spraken zelfs over zeker 300 doden.

zaterdag 28 december 2019

Ds. C. van den Berg Ds. Cornelis van den Berg (12 mei 1959-3 december 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Na zjn studie theologie in Utrecht diende hj de gemeenten van Leerbroek (1983), Katwjk aan Zee (1988), Nieuw-Lekkerland (1992) en Grand Rapids (VS, Providence Reformed Church, 1997). In 2001 vertrok hj als zendingspredikant naar Zuidoost-Azië. Sinds 2012 was hj verbonden aan de hervormde gemeente van Ouddorp.

Herman Natzijl Hermanus (Herman) Natzjl (19 mei 19386 december 2019) was van 1979 tot 2002 uitgever en redacteur bj uitgeverj Den Hertog in Utrecht, later in Houten. Hj was auteur of medesamensteller van tal van levensbeschrjvingen en kerkhistorische standaardwerken. Het kerkeljk leven in de Alblasserwaard, waar hj opgroeide, had zjn bjzondere belangstelling. In het verleden was hj onder andere bestuurslid van het Van Lodenstein College.

Ds. C. Stelwagen Ds. Christiaan (Chris) Stelwagen (23 mei 1945-11 december 2019) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland.

Hj stond eerst voor de klas en ging later theologie studeren. Ds. Stelwagen diende de hervormde gemeenten van Driesum, Montfoort, Harskamp en Elspeet. In 2009 ging hj vervroegd met emeritaat. Hj was bestuurslid van de Stichting Reformatorische Publicatie (SRP), het toezichthoudend orgaan van de Erdee Media Groep in Apeldoorn.

49

agenda 2020

JANUARI

In januari en februari houden middelbare scholen open dagen en informatieavonden.

Op de kalender in 2020 De agenda voor 2020 loopt meer en meer vol. Op deze en volgende pagina’s een overzicht van diverse data.

1 januari ■ Nieuwjaarsdag, op woensdag. Er treden in Nederland verschillende nieuwe wetten en regels in werking.

■ Kroatië neemt het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie over van Finland.

■ Galway (Ierland) en Rjeka (Kroatië) zjn het hele jaar de culturele hoofdsteden van 2020.

2 januari Openbaarheidsdag bj archiefdiensten in Nederland.

2-3 januari Winterconferentie van de Hersteld Hervormde Kerk, in Elspeet.

6 januari Basis- en middelbare scholen openen na de kerstvakantie weer de deuren.

7-8 januari Kerstfeest in de orthodoxe kerken.

samenstelling Johan Leeflang

8-9 januari Predikantencontio van de Gereformeerde Bond, in Doorn.

11 januari Bjeenkomst Zin-in, in Gouda. Ook bjeenkomsten op 8 februari (Amersfoort), 7 maart (Gouda), 4 april (Vianen), 9 mei (Gouda) en 13 juni (Amersfoort).

13-14 januari Orthodox Nieuwjaar.

Barneveld. Thema: ”’t Zal je kind maar zjn”.

18 januari-1 februari Actie Kerkbalans.

19 januari Prinses Margriet viert haar 77e verjaardag.

19-26 januari Week van Gebed voor de eenheid van christenen.

20 januari Bjeenkomst van de commissie van onderzoek van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

21 januari Themamorgen in Hardinxveld-Giessendam, uitgaande van de Hervormde Vrouwenbond. Thema: ”Vrouw naar Gods bedoeling”. Deze themamorgens zjn ook op 22 januari (Wezep), 12 februari (Barneveld), 19 februari (Waarder), 18 maart (Gameren) en 26 maart (Lekkerkerk). Op 28 januari (Sommelsdjk) en 17 maart (Tiendeveen) gaat het om themadagen.

22 januari Het nieuwe pand van de Barneveldse Ds. J. Fraanjeschool, locatie De Vesting, wordt oficieel geopend.

22 januari-1 februari Nationale Voorleesdagen, met op 22 januari het Nationale Voorleesontbjt.

23-25 januari Duikenburgse Wintermarkt in Echteld.

24 januari Huiskamergesprek met Gert-Jan Segers in Utrecht. Thema: ”Klimaat en religie”.

■ Internationale Dag van het Onderwjs.

■

15 januari ■ Open Doors publiceert de Rangljst Christenvervolging 2020.

■ Sluiting van aanmelding van scholieren voor studies met een numerus ixus.

16-19 januari Vakantiebeurs in de Jaarbeurs in Utrecht.

17 januari Winterconferentie studerenden in het Hoornbeeck College in Gouda, van de Gereformeerde Gemeenten. Thema: ”Leven in twee werelden – Daniël”.

18 januari Werelddag van Woord en Daad in

50

25 januari ■ Jaarljkse organistendag van de Hersteld Hervormde Kerk, in de Bethelkerk in Lunteren.

■ Chinees Nieuwjaar, begin van het jaar 4717.

27 januari Holocaustherdenking. Het is 75 jaar geleden dat Auschwitz werd bevrjd.

28 januari Opening van het Kuyperjaar van de Vrje Universiteit, in samenwerking

RDMagazine

Prinses Laurentien leest voor aan een schoolklas. Van 22 januari tot en met 1 februari zijn de Nationale Voorleesdagen. Op 22 januari is het Nationale Voorleesontbijt. beeld ANP, Patrick van Katwijk

met het Friesch Dagblad, met lezing van George Harinck over de betekenis van Kuyper vandaag, aan de VU in Amsterdam.

28-31 januari Generale synode van de Christeljke Gereformeerde Kerken. Ook vergaderingen van 24 tot en met 27 maart.

29-30 januari Generale synode van de Gereformeerde Gemeenten in Gouda.

30 januari Toerustingsavond Evangeliestek in Sliedrecht. Ook toerustingsavonden op 12 februari in Kerkwerve en op 27 februari in Kockengen.

31 januari Prinses Beatrix wordt 82 jaar.

FEBRUARI In de maanden februari tot en met april houden de meeste mbo’s, hogescholen en universiteiten open dagen en meeloopdagen voor scholieren.

zaterdag 28 december 2019

2 februari Hulpverleningszondag.

restaurant en zalencentrum de Duikenburg in Echteld.

4 februari Wereldkankerdag.

7-10 februari Bjbelstudieconferentie 30+ van het LCJ in Wjk aan Zee.

5 februari Symposium ”Het jonge kind” voor leraren in het basisonderwjs, van Driestar Educatief.

6 februari Groenlezing van de ChristenUnie door Roel Kuiper, met als titel ”De hemel boven het Binnenhof; christeljke politiek in een tjd van extremen”. Locatie: Gertrudiskapel in Utrecht.

6-7 februari Internationale conferentie over de Hongaarse kindertreinen, aan de Theologische Universiteit in Kampen.

7 februari Warmetruiendag. Nederlanders zetten de verwarming een graadje lager.

7-8 februari Elfde editie van de beurs Trouwidee, in

8 februari Vrouwendag in Genemuiden, uitgaand van de Hervormde Vrouwenbond. Thema: ”Genoeg is genoeg”. Deze vrouwendagen zjn ook op 7 maart (Uddel), 28 maart (Giessenburg) en 4 april (Zeist).

■ Jubileumconcert in de Oude Kerk aan de Dorpsstraat in Zoetermeer naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van het Christeljk Ensemble Filomusica uit Zoetermeer.

■

14 februari Valentjnsdag.

15 februari ■ Landeljke evangelisatiedag van de Hersteld Hervormde Kerk, in Lunteren.

■ Wereld Kinderkanker Dag. Er wordt extra aandacht gegeven aan kinderen met kanker.

51

agenda 2020 15-23 februari Voorjaarsvakantie in het basis- en voortgezet onderwjs in de regio noord.

De regio’s midden en zuid volgen een week later.

22 februari-1 maart Huishoudbeurs in de RAI in Amsterdam. Vanaf 26 februari ook de Negenmaandenbeurs.

23 februari Eerste ljdenszondag.

26 februari De Gereformeerde Bjbelstichting (GBS) in Leerdam houdt een inloopdag in haar kantoor.

28 februari-1 maart ■ Fiets- en Wandelbeurs in de Jaarbeurs in Utrecht.

■ Landeljke Sterrenkjkdagen.

29 februari ■ Schrikkeldag, op zaterdag.

■ Jaarvergadering van de Vereniging tot bevordering van de Zondagsrust en Zondagsheiliging in Barneveld.

MAART 4 maart Minisymposium Hoogbegaafdheid, van Driestar Educatief.

4-6 maart European Conference for Christian Education in the Netherlands (Eccen) in Apeldoorn. Sprekers: Kees van der Staaj, Alister McGrath, Bo Nyberg en Wolfgang Stock.

4-14 maart Week van het Christeljke Boek.

6-9 maart Bjbelstudieconferentie +16 van het LCJ in Lage Vuursche.

7 maart Eerste gezamenljke vergadering van de generale synode van de Gereformeerde Kerken vrjgemaakt en de landeljke vergadering van de Nederlands Gereformeerde Kerken. De vergadering vindt plaats in congrescentrum Mennorode in Elspeet.

7-15 maart Boekenweek.

■ Week van de Hoogbegaafdheid.

■

10 maart De ChristenUnie houdt in de PthU in Amsterdam het symposium ”Wereldwjd christendom en politiek”.

11 maart Biddag voor gewas en arbeid.

11-15 maart Hiswa in de RAI in Amsterdam.

12 maart Ongeveer vanaf deze datum gaat de maximumsnelheid op de Nederlandse snelwegen terug naar 100 kilometer per uur. De maatregel geldt van 6.00 tot 19.00 uur. Op andere tjdstippen mag er 130 kilometer per uur worden gereden, tenzj een andere snelheid staat aangegeven.

13 maart ■ Conferentie 23+ van de Hersteld Hervormde Kerk, in Bennekom.

■ Predikantensymposium van Stich-

Van 21 maart tot en met 10 mei is de Keukenhof in Lisse geopend. Naar verwachting komen er duizenden mensen uit binnen- en buitenland op af. Op 25 april wordt het jaarlijkse bloemencorso gehouden. beeld ANP, Bas Czerwinski

52

RDMagazine

ting de Ondergrondse Kerk, in De Schakel in Njkerk.

13-14 maart Vrjwilligersdagen NLdoet.

14 maart Jaarljkse zendingsdag van de GZB in de Midden Nederland Hallen in Barneveld.

Thema: ”Geef het door! Het Evangelie van generatie op generatie”. Sprekers: prof. dr. Wim Verboom, ds. Jonathan Sorro en Gert-Jan Segers.

16-21 maart Nationale Week van Zorg en Welzjn.

Op 21 maart open dag bj veel zorgorganisaties.

18 maart ■ Vergadering van de classis West van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

■ Nationale Boomfeestdag.

19 maart Dag van de Leerplicht.

20 maart ■ Generale synode van de Hersteld Hervormde Kerk. Ook op 19 juni en 20 november worden er vergaderingen gehouden.

■ Conferentie 18+ van de Hersteld Hervormde Kerk, in Oldebroek.

20-21 maart Kerkenbeurs Noord in Groningen.

21 maart ■ Ontmoetingsdag van stichting In de Rechte Straat in de Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem. Met aandacht voor het zestigjarig bestaan van de stichting.

■ Jaarljkse psalmzangdag in de Bovenkerk in Kampen.

■ Landeljke evangelisatiedag van de Evangelisatie Gereformeerde Gemeenten in het Hoornbeeck College in Amersfoort.

■ Oorsprong.info houdt in Opheusden een congres met als titel ”De waarde van de schepping voor wetenschapsbeoefening en ethiek”.

■ Jongerendag 16- van de Hersteld Hervormde Kerk in Rotterdam.

■ Diakenendag van de Christeljke Gereformeerde Kerken, Nederlands Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Kerken vrjgemaakt, in Amerfoort.

■ SGP-jongerendag in het Beatrixtheater in Utrecht. Thema: ”De reis van je leven!?”

zaterdag 28 december 2019

21 maart-10 mei Keukenhof Lisse geopend. Op 25 april is het jaarljkse bloemencorso.

22 maart Wereldwaterdag.

25 maart Vergadering van de classis Oost van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

28 maart ■ Kinderappel van het Hervormd Jeugdwerk, in Waarder. Thema: ”Omdat U het zegt!”

■ Kinderappel 12- van de Hersteld Hervormde Kerk, in Genemuiden, Sommelsdjk en Putten.

29 maart Begin van de zomertjd. De klok gaat een uur vooruit.

30 maart-3 april De Akker en De Dorsvloer, locaties van Siloah in Bodegraven, bestaan 25 jaar.

Dat wordt gevierd tjdens een jubileumweek.

30 maart-19 juni Digitale centrale examens in de algemene vakken van de basisberoepsgerichte leerweg en de kaderberoepsgerichte leerweg.

30 maart-3 juli Schrifteljke en praktische examens in de beroepsgerichte proielvakken.

APRIL 1 april Boekpresentatie over de herdenkingsplaquette 1940-1945, aan de Vrje Universiteit in Amsterdam.

2-3 april Tweedaagse bjeenkomst voor schoolleiders van de Vereniging voor Gereformeerd Scholenonderwjs (VGS), over leiderschap, identiteit en maatschappeljke ontwikkelingen.

3-4 april ■ Beurs Trouw en Liefde in de Evenementenhal in Gorinchem.

■ Kerkenbeurs Zuid in Goes.

4 april ■ Kinderappel 12- van de Hersteld Hervormde Kerk, in Kesteren en Lunteren.

■ Synode van de Voortgezette Gere-

formeerde Kerken in Nederland. In oktober is er bovendien een najaarsvergadering.

■ Ontmoetingsdag in Ermelo voor militairen, van de Werkgroep Militairen van de Hersteld Hervormde Kerk.

■ Voorjaarscongres van de SGPj in Gouda, met ledenvergadering.

■ Jeugdappel -16 van LCJ en HJW in Aalsmeerderbrug.

4-5 april Kom in de Kas. Tal van tuinbouwbedrjven openen de deuren voor het publiek.

6-12 april Week van de Teek.

9 april Witte Donderdag.

10 april ■ Goede Vrjdag.

■ Prinses Ariane viert haar 13e verjaardag.

11 april Stille Zaterdag.

12-13 april Pasen.

15-17 april Kinderen uit groep 8 buigen zich over de papieren centrale eindtoets. De data voor de digitale variant wisselen per school en zjn tussen 15 april en 15 mei.

16 april Nationale Secretaressedag.

17 april Koningsspelen op een groot aantal basisscholen. Aan het begin van de dag genieten kinderen van het Koningsontbjt.

18 april Bloesemtocht in de Betuwe.

20-26 april Nationale Museumweek.

21 april Bondsdag van de Vrouwenbond van de Gereformeerde Gemeenten, in Veenendaal.

23-24 april Generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland in Doorn. Er worden ook vergaderingen gehouden op 12 en 13 november.

53

agenda 2020 24 april ■■ Lintjesregen.■Duizenden■Nederlanders■krjgen■een■koninkljke■onderscheiding.■ ■■ Muskathlon■van■stichting■Open■ Doors■in■Zuid-Korea.

25 april ■■ Algemene■ledenvergadering■van■de■ Vereniging■voor■Gereformeerd■Scholenonderwjs■(VGS)■in■De■Parel■in■Hardinxveld-Giessendam.

■■ Nederland■Zingt■Dag,■in■Utrecht.

25 april-3 mei Meivakantie■voor■alle■scholen.■Veel■ scholen■zjn■een■week■eerder■of■een■ week■later■ook■dicht.

27 april ■■ Koningsdag,■op■maandag.■Koning■ Willem-Alexander■viert■zjn■53e■verjaardag.■De■koninkljke■familie■bezoekt■ Maastricht.

■■ Mbuma■Zendingsdag■in■de■Evenementenhal■in■Gorinchem.

27-29 april Kuyper■Congress■in■New■York,■van■de■ Vrje■Universiteit.

29-30 april Moeder-dochterdagen■in■Woudenberg,■ van■de■Hersteld■Hervormde■Kerk.

30 april Pieter■van■Vollenhoven■viert■zjn■81e■ verjaardag.

30 april-2 mei Vader-zoonsurvival■in■België,■van■de■ Hersteld■Hervormde■Kerk.

MEI 1 mei ■■ Sluiting■van■aanmelding■voor■opleiding■hogeschool■of■universiteit.

■■ Dag■van■de■Arbeid.

9 mei Kinderappel■-12■van■het■LCJ■in■Urk. 9-10 mei Nationale■Molendag.■Diverse■molens■ gaan■ter■bezichtiging■open■voor■het■ publiek.

10 mei Moederdag.

12 mei Dag■van■de■Verpleging.

15 mei De■27e■Internationale■Dag■van■het■ Gezin.

16 mei Bondsdagen■-12■en■+12■van■de■Jeugdbond■Gereformeerde■Gemeenten.

■■ Kinderappel■-12■van■het■LCJ■in■Noordeloos.

■■

17 mei Koningin■Máxima■viert■haar■49e■verjaardag.

20 mei Verantwoordingsdag,■ook■wel■gehaktdag■genoemd,■voor■de■rjksoverheid.

21 mei Hemelvaartsdag.

22 mei Jongerenevent■”Beat■the■Battle”■in■Ede,■ voor■jongeren■tussen■de■16■en■30■jaar.■ Georganiseerd■door■Reformatorisch■ Dagblad,■RMU■en■SGPJ.■ 24 mei Weeszondag.

25 mei Prinses■Laurentien■viert■haar■54e■verjaardag.

28 mei Het■vjfde■congres■van■de■Reformatorische■Ouder■Vereniging■(ROV),■in■het■gebouw■van■Driestar■Educatief■in■Gouda.■ Thema:■”Echte■aandacht!?”

JUNI

Scholen■in■het■voortgezet■onderwjs■ hebben■deze■maand■kennismakingsdagen■voor■leerlingen■uit■groep■8■die■ na■de■vakantie■naar■het■voortgezet■ onderwjs■gaan.

1 juni Jongerendag■van■Friedensstimme.

■■ Landeljke■jongerenbjeenkomst■ van■de■Gereformeerde■Gemeenten■in■ Nederland,■in■Barneveld.■Thema:■”Vjf■ voor■twaalf ?■Tekenen■van■de■tjd:■het■ uur■van■de■waarheid”.

■■ Zorgverlener■Curadomi■bestaat■25■ jaar.■Dat■wordt■op■meerdere■momenten■ gevierd.

■■ Internationale■Dag■van■het■Kind.

■■ Dag■van■het■Kasteel.■■ ■■

2-4 juni Het■koningspaar■brengt■een■staatsbezoek■aan■Duitsland.

5 juni Jeugdwerkdag■van■de■Jeugdbond■Gereformeerde■Gemeenten,■in■Rotterdam.

5-7 juni Cursusweekend■geloofsverdediging■van■ stichting■Apologica■in■Doorn.■Thema:■ ”Geloof■en■ilosoie”.

6 juni ■■ Toerustingsbjeenkomst■voor■ zondagsschoolleidinggevenden■van■de■ Bond■van■Hervormde■Zondagsscholen■ op■Gereformeerde■Grondslag.■Locatie:■ De■Aker■in■Putten.

■■ Bunkerdag.■Op■diverse■plekken■in■ Nederland■zjn■de■betonnen■kolossen■te■ bezichtigen.

■■ De■46e■editie■van■de■EO-Jongerendag■ in■Ahoy■in■Rotterdam.■ 7 juni Zondag■voor■de■Vervolgde■Kerk,■van■ Open■Doors.

7-25 mei Examens■in■het■voortgezet■onderwjs■ voor■vmbo-,■havo-■en■vwo-leerlingen.■

30 mei Urkerdag.

10 juni ■■ Spannende■dag■voor■veel■scholieren.■ Ze■horen■of■ze■geslaagd■zjn■of■dat■ze■ opnieuw■aan■de■slag■moeten.

■■ Symposium■Kerk■en■School■van■de■ Vereniging■voor■Gereformeerd■Scholenonderwjs■(VGS)■in■De■Parel■in■Hardinxveld-Giessendam.

■■ Nationale■Buitenspeeldag.

■■ Symposium■Christeljk■Leraarschap,■ van■Driestar■Educatief.

8-9 mei Terdege■Vriendinnendagen.

31 mei-1 juni Pinksteren.

12 juni Nacht■van■Gebed,■van■Open■Doors.

4 mei Dodenherdenking.

5 mei Bevrjdingsdag.■Het■is■75■jaar■geleden■ dat■Nederland■werd■bevrjd.

54

29 mei-1 juni De■50e■pinksterconferentie■van■stichting■Opwekking■in■Walibi■Holland■in■ Biddinghuizen.

RDMagazine

Organisaties van diverse kerken houden gedurende het hele jaar bijeenkomsten voor jongeren en kinderen. Er zijn onder meer kinderappels, jeugdconferenties en Bijbelstudies. beeld André Dorst

13 juni Vlaggetjesdag in Scheveningen.

15-18 juni Herkansingen voor examenkandidaten.

20 juni ■ Zendingsdag van de Zending Gereformeerde Gemeenten in de Evenementenhal in Gorinchem.

■ Kruispuntconferentie Beljdenis van het LCJ in Meerkerk.

21 juni Vaderdag.

25-27 juni Actie Cycle for Hope. Sportievelingen ietsen 1200 kilometer langs de grenzen van Nederland om geld op te halen voor stichting De Hoop.

leger hebben gediend, komen naar Den Haag. Koning Willem-Alexander neemt het deilé af.

JULI 1 juli ■ De nieuwe donorwet treedt in werking.

■ Duitsland neemt het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie over van Kroatië.

4 juli Zomervakantie: basisscholen en scholen voor voortgezet onderwjs in NoordNederland gaan tot en met 16 augustus dicht.

26 juni Prinses Alexia viert haar 15e verjaardag.

10 juli De Hervormde Gemengde Zangvereniging Vox Jubilans viert haar 75-jarig jubileum met een concert in de SintJanskerk in Gouda.

27 juni Nederlandse Veteranendag. Duizenden militairen die in het Nederlandse

11 juli Zomervakantie voor Zuid-Nederland tot en met 23 augustus.

zaterdag 28 december 2019

13-17 juli Summerschool geloofsverdediging (voor studenten) in Haarle, van stichting Apologica. Thema: onder andere ”Betrouwbaarheid van de Bjbel”.

18 juli Zomervakantie voor Midden-Nederland tot en met 30 augustus.

18 juli-1 augustus De 53e editie van het Internationaal Orgelfestival Haarlem.

18 juli-8 augustus Bouwvak in Noord-Nederland. ZuidNederland heeft bouwvak van 25 juli tot en met 15 augustus. In MiddenNederland is het van 1 tot en met 22 augustus.

21-23 juli Duikenburgse Dagen in Echteld.

21-24 juli Njmeegse Vierdaagse.

27 juli-1 augustus Strandzesdaagse. Deelnemers wandelen

55

agenda 2020 in zes dagen van Hoek van Holland naar Den Helder.

29 juli-1 augustus Terdege Zomerfair op landgoed De Schaffelaar in Barneveld.

AUGUSTUS

In augustus is het derde tjdvak voor de landeljke examens.

1 augustus De Stadhouder Willem III-school in Ede bestaat vjftig jaar. Dat wordt gedurende het schooljaar gevierd.

15 augustus Nationale Indiëherdenking, ter nagedachtenis aan de Japanse overheersing.

24-26 augustus Haamstedeconferentie in Mennorode in Elspeet.

26-29 augustus Balloniësta in Barneveld bj Kasteel De Schaffelaar.

31 augustus Opening van het academisch jaar.

SEPTEMBER

■ Deze maand is de vjftigste jaarvergadering van de Bond van Zondagsscholen Gereformeerde Gemeenten, in Krimpen aan den Jssel.

■ Deze maand is de tweedaagse Zomerconferentie Werkgroep Studenten van de Gereformeerde Gemeenten, in het Hoornbeeck College in Gouda.

■ De Willem Teellinckschool in Achterberg viert deze maand het vjftigjarig jubileum.

1 september Duurzame dinsdag.

4-6 september Wereldhavendagen in Rotterdam.

Bedrjven aan de havens zetten hun poorten open.

5 september Airbornewandeltocht in Oosterbeek.

8 september Kroonbede voor de politiek in Nederland, in aanloop naar Prinsjesdag.

12 september Polentocht in Driel ter nagedachtenis van de Polen die tjdens de Slag om

56

Arnhem omkwamen.

1 oktober Jaarljkse bondsdag van de Hersteld Hervormde Vrouwenbond, in de Bethelkerk in Lunteren.

■ Symposium ”Kind en geloof” van Evangeliestek in Gouda.

■ Content Orgels uit Ermelo viert het veertigjarig bestaan van het bedrjf.

■

12-13 september Open Monumentendag.

15 september Prinsjesdag. Koning Willem-Alexander leest in de Ridderzaal de Troonrede voor. De minister van Financiën biedt de Miljoenennota aan de voorzitter van de Tweede Kamer aan.

15-19 september 50PlusBeurs in de Jaarbeurs in Utrecht.

18-20 september Begin van het Joods Nieuwjaar. Het begin van het Joodse jaar 5781.

3 oktober ■ Jaarljkse ontmoetingsdag van Friedensstimme in Barneveld.

■ Muskathlon van Open Doors in Irak.

■ Themadag 30+ van het LCJ in Ouderkerk aan de Amstel.

■

19 september Jaarljkse zendingsdag van de Hersteld Hervormde Kerk, in Hoevelaken.

■ Luchtlandingen op de Ginkelse Heide bj Ede bj de herdenking van de Slag om Arnhem.

10 oktober ■ De Gereformeerde Bjbelstichting (GBS) houdt de jaarljkse toogdag in het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Nederland in Barneveld.

■ Concert in de Oude Kerk in Ede naar aanleiding van het veertigjarig jubileum van het Interkerkeljk Psalmzangkoor Crescendo uit Ede.

22 september Jaarvergadering van de Vrouwenbond Gereformeerde Gemeenten, in Geldermalsen.

10-18 oktober Scholieren in Noord-Nederland hebben een week herfstvakantie. De regio’s midden en zuid volgen een week later.

24 september Bondsdag van de Hervormde Vrouwenbond, in Barneveld.

11 oktober Prins Constantjn viert zjn 51e verjaardag.

25-27 september Nationale Taptoe in Ahoy in Rotterdam.

15-21 oktober Evenement LEGO World in de Jaarbeurs in Utrecht.

26 september ■ Open dag op alle evangelisatieposten van de Evangelisatie Gereformeerde Gemeenten.

■ Evenement Sport for Others van Woord en Daad. Naar verwachting beklimmen ongeveer 200 mensen de Mont Ventoux in Frankrjk om geld op te halen voor schoon drinkwater in Ethiopië.

■ Zangavond in de gereformeerde gemeente van Gouda voor het 75-jarig bestaan van gemengd koor Sursum Corda uit Gouda.

■ Najaarscongres van de Stichting Studie der Nadere Reformatie (SSNR) in Leiden, over Nederland als toevluchtsoord voor puriteinen.

30 september-11 oktober Kinderboekenweek.

OKTOBER

Maand van de Geschiedenis. Thema: Oost/West.

22-24 oktober Familiedagen in de Evenementenhal in Gorinchem.

25 oktober Einde van de zomertjd. De klok gaat een uur terug.

31 oktober ■ Hervormingsdag. Op en rond deze dag worden in veel kerken herdenkingsdiensten gehouden.

■ Jeugdappel +16 van LCJ en HJW in Aalsmeerderbrug.

NOVEMBER

Open dagen voor scholieren op veel mbo’s, hogescholen en universiteiten.

4 november Dankdag voor gewas en arbeid.

6-9 november Bjbelstudieconferentie 23+ van het LCJ

RDMagazine

in Lage Vuursche.

7 november ■ Open Doors Dag, in de Jsselhallen in Zwolle.

■ Maarten Luther Wandeltocht op de Utrechtse Heuvelrug. Het startpunt is in Amerongen. De routes zjn 5 tot 40 kilometer lang.

10 november Dag van de Mantelzorg.

11 november Wapenstilstandsdag, ter nagedachtenis aan de gevallenen van de Eerste Wereldoorlog. Herdenkingen zjn gewoonljk op de zondag die het dichtst bj 11 november ligt.

19 november Presentatie Bjbels dagboek voor jongeren met autisme, door Helpende Handen. Locatie: Driestar Educatief in Gouda.

19-20 november Kuyper Congres aan de Vrje Universiteit in Amsterdam.

20-21 november Tweedaags congres van het Logos Instituut met als titel ”Geloof is de sleutel tot kennis”.

27-28 november Najaarscongres van de SGPj, met ledenvergadering.

27-30 november Bjbelstudieconferentie +16 van het LCJ in Lage Vuursche.

29 november Eerste adventszondag.

DECEMBER

14 december Totale zonsverduistering boven Chili, Argentinië, Antarctica, de zuideljke Stille Oceaan en de zuideljke Atlantische Oceaan.

15 december Koninkrjksdag. Viering van het tekenen van het Koninkrjksstatuut in Nederland.

■ Naturalisatiedag. Oficiële verlening van het Nederlanderschap aan nieuwe Nederlanders.

■

19 december-3 januari 2021 Kerstvakantie voor alle scholen in heel Nederland.

1 december Wereld Aids Dag.

25-26 december Eerste en tweede kerstdag vallen deze keer op vrjdag en zaterdag.

7 december Prinses Amalia viert haar 17e verjaardag.

31 december Oudejaarsdag valt deze keer op donderdag.

12 december Kruispuntconferentie Huweljk van het LCJ in Meerkerk.

>>beleefenontmoet.nl voor het aanbod van abonneedagen, reizen en andere voordelige uitjes voor RD-abonnees.

Goede doelen proberen op tal van manieren geld in te zamelen. Woord en Daad houdt bijvoorbeeld op 26 september het evenement Sport for Others, op de Mont Ventoux in Frankrijk. beeld Woord en Daad

zaterdag 28 december 2019

57

geschiedenis

In 2020 is het 75 jaar geleden dat‌

Nederland werd bevrijd Het einde van de Tweede Wereldoorlog is een van de belangrijkste wapenfeiten die in 2020 worden herdacht.

Voor Nederland betekende het dat er een einde kwam aan vijf jaar Duitse bezetting. Voor velen kwam de bevrijding echter te laat.

beeld ANP

samenstelling Johan Leeflang

58

RDMagazine

…maar behalve dat is 2020 ook het jaar van…

Srebrenica

Troonswisseling

Servische troepen onder leiding van generaal Ratko Mladic bestormen in 1995 de Bosnische moslimenclave Srebrenica. Ongeveer 8000 mannen worden meegenomen en gedood. De Nederlandse blauwhelmen, die de zogenaamd veilige stad moeten beschermen, kunnen niets tegen de aanvallers uitrichten.

Koningin Juliana draagt in 1980 de troon over aan haar dochter, prinses Beatrix. Juliana regeert bjna 32 jaar, vanaf 1948. De kroning van Beatrix op 30 april 1980 wordt overschaduwd door rellen.

Daarbj raken honderden mensen gewond. Beatrix zal uiteindeljk 33 jaar regeren. In 2013 draagt zj de troon over aan prins Willem-Alexander.

Guido de Brès

Lijnvlucht KLM

De Guido de Brès Scholengemeenschap in Rotterdam wordt in 1970 opgericht. De christeljke scholengemeenschap op reformatorische grondslag fuseert in 1995 met De Swaef en de Jacobus Revius. De nieuwe onderwjsinstelling gaat het Wartburg College heten. De scholen worden bezocht door ongeveer 4000 leerlingen.

De KLM, opgericht in 1919, voert in 1920 de eerste commerciële ljnvlucht uit tussen Amsterdam en Londen. Het toestel waarmee dat gebeurt is een De Havilland DH 9A, die vier passagiers mee kan nemen. De piloot van de tweedekker zit in de openlucht. In de loop van de jaren groeit het aantal KLM-vluchten snel.

zaterdag 28 december 2019

59

geschiedenis

En verder is het nog zoveel jaar geleden dat…

25 JAAR Delen■van■het■Nederlandse■rivierengebied■ontruimd■wegens■overstromingen.

■■ Een■zware■aardbeving■eist■in■Japan■ ruim■6000■levens.

■■ Twaalf■doden■bj■een■gifgasaanval■in■ de■metro■van■Tokio.

■■ Een■bomaanslag■in■Oklahoma■(VS)■ eist■168■levens.

■■ De■Britse■Barings■Bank■gaat■failliet■ doordat■een■effectenhandelaar■te■veel■ risico’s■neemt.■ ■■ Alle■telefoonnummers■in■Nederland■ krjgen■tien■cjfers.

■■ De■Willibrordvertaling,■een■roomskatholieke■Bjbelvertaling,■wordt■ herzien.

■■ Israëlische■premier■Yitzhak■Rabin■ vermoord.

■■ Tekenaar■Rien■Poortvliet■(1932-1995)■ overljdt.

■■

40 JAAR ■■ Binnen■de■Gereformeerde■Gemeenten■in■Nederland■ontstaat■een■scheuring.

■■ Ds.■G.■H.■Kerstencentrum■opgericht.

■■ Desi■Bouterse■pleegt■in■Suriname■ een■staatsgreep.■Van■1980■tot■1988■ voert■hj■als■dictator■een■militair■bewind.■

50 JAAR ■■ Opkomstplicht■bj■de■verkiezingen■in■ Nederland■wordt■afgeschaft.

■■ De■Dolle■Mina’s,■een■feministische■ groep,■voeren■voor■het■eerst■actie.

■■ Mariniers■verjagen■hippies■van■de■ Dam■in■Amsterdam.

■■ Palestjnen■kapen■vier■passagierstoestellen.■De■kaping■van■een■vjfde■vliegtuig■mislukt.■Eén■kaper■wordt■gedood.

■■ In■de■Bondsrepubliek■Duitsland■ wordt■de■extreemlinkse■terreurgroep■ Rote■Armee■Fraktion■opgericht.■De■ groep■pleegt■in■de■loop■van■de■jaren■ tientallen■moorden.

■■ Gladys■Aylward■(1902-1970)■overljdt.■ De■Britse■zendelinge■werkt■in■China■en■ Taiwan.■Ze■staat■bekend■als■”de■vrouw■ met■het■Boek”.■

60

■■ Sukarno,■de■eerste■president■van■de■ republiek■Indonesië,■overljdt.

■■ Charles■de■Gaulle■(1890-1970),■ Franse■leider■tjdens■de■Tweede■Wereldoorlog,■overljdt.

■■ Nag■Hammadi-geschriften,■een■ verzameling■van■teksten■uit■de■begintjd■van■het■christendom,■ontdekt■in■ Egypte.

■■ Verenigde■Naties■en■Arabische■Liga■ opgericht.

■■ Albert■Hejn■(1865-1945)■overljdt.■ Hj■is■de■grondlegger■van■het■geljknamige■levensmiddelenconcern.

helm■II■verhuist■van■Amerongen■naar■ Doorn.

■■ De■drooglegging■betekent■dat■in■de■ Verenigde■Staten■geen■alcohol■meer■ mag■worden■verkocht.■Dit■leidt■tot■illegale■handel■en■criminaliteit.

■■ In■Lemmer■wordt■het■Woudagemaal■ in■gebruik■genomen.■Inmiddels■is■het■ gemaal■werelderfgoed.

■■ Karol■Józef■Wojtyla■(1920-2005)■geboren.■Hj■wordt■in■1978■de■eerste■Poolse■ paus■en■neemt■dan■de■naam■Johannes■ Paulus■II■aan.

■■ Cornelius■Ryan■(1920-1964)■geboren.■ Oorlogsverslaggever■en■auteur■van■boeken■over■de■Tweede■Wereldoorlog.

75 JAAR (OORLOG)

125 JAAR

27■januari:■Auschwitz■bevrjd■door■ de■Russen.■In■het■vernietigingskamp■ zjn■1,1■miljoen■Joden■vermoord.

■■ 7■maart:■Geallieerden■veroveren■de■ Rjnbrug■bj■Remagen.■De■weg■naar■het■ hart■van■Duitsland■ligt■open.

■■ 13■maart:■Koningin■Wilhelmina■ keert■terug■in■Nederland.

■■ 30■april:■Adolf■Hitler■en■Eva■Braun■ plegen■zelfmoord.

■■ 5■mei:■De■Duitsers■capituleren■in■ Nederland.

■■ 8■mei:■Algehele■capitulatie■van■ Duitsland.

■■ 20■mei:■Texel,■het■laatste■slagveld■ van■Europa,■bevrjd.

■■ 6■augustus:■Een■atoombom■verwoest■ de■Japanse■stad■Hiroshima.■Op■9■augustus■volgt■Nagasaki.

■■ 15■augustus:■Japan■kondigt■de■ overgave■aan.■Het■land■capituleert■op■2■ september.

■■ 20■november:■In■Neurenberg■beginnen■de■processen■tegen■de■belangrjkste■ Duitse■oorlogsleiders.

■■ De■Joods-Franse■oficier■Alfred■Dreyfus■wordt■publiekeljk■uit■zjn■functie■ gezet■terwjl■een■menigte■”Dood■aan■de■ Joden!”■roept.■Dreyfus■wordt■onterecht■ veroordeeld■voor■spionage■en■komt■pas■ vrj■als■de■echte■spion■bekend■is.

■■ De■Franse■broers■Lumière■tonen■voor■ het■eerst■ilmbeelden.

■■ Wilhelm■Röntgen■ontdekt■stralen■ waarmee■door■de■huid■kan■worden■ gekeken.

■■ Anton■(1895-1987)■en■Henri■(18951972)■Pieck■geboren.■Beiden■waren■ kunstenaars.■Anton■richtte■bovendien■ De■Efteling■op.

■■ Louis■Pasteur■(1822-1895)■overleden.■ Uitvinder■van■de■pasteurisatietechniek,■ waarmee■voedsel■langer■houdbaar■ bljft.

75 JAAR (ALGEMEEN)

■■

100 JAAR ■■ De■in■1919■getekende■Vrede■van■ Versailles■treedt■in■werking.■Daarmee■ komt■oficieel■een■einde■aan■de■Eerste■ Wereldoorlog.■Het■allerlaatste■verdrag■ tot■beëindiging■van■de■oorlog■wordt■pas■ in■1929■getekend.

■■ De■voormalige■Duitse■keizer■Wil-

150 JAAR ■■ Begin■van■de■Frans-Duitse■oorlog,■die■ in■1871■leidt■tot■een■Duitse■overwinning.

■■ Nederland■schaft■de■doodstraf■in■ vredestjd■af.■De■laatste■drie■executies■ worden■tien■jaar■daarvoor,■in■1860,■ voltrokken.

■■ Vladimir■Lenin■(1870-1924)■geboren.■ Communistisch■leider■van■Rusland.

■■ De■Britse■schrjver■Charles■Dickens■ (1812-1870)■overljdt.

■■ De■Franse■schrjver■Alexandre■Dumas■(1802-1870)■overljdt.

RDMagazine

annie M. G. Schmidt (1911-1995) overleed 25 jaar geleden. Ze is schrijfster van onder andere ”jip en janneke”.

F. D. roosevelt (1882-1945) overleed 75 jaar geleden. De enige die vier keer werd gekozen als president van de VS.

abraham Kuyper (1837-1920) overleed 100 jaar geleden. Predikant, premier, oprichter van de arP en de Vrije Universiteit.

175 jaar

kaanse■Revolutie,■die■zal■uitmondden■ in■de■Amerikaanse■Onafhankeljkheidsoorlog.

■■ De■Duitse■componist■Ludwig■van■ Beethoven■(1770-1827)■geboren.

■■ George■Whiteield■(1714-1770)■ overljdt.■Hj■is■predikant■en■een■van■de■ leiders■van■de■methodisten.

475 jaar

Twee■Fransmannen■maken■de■eerste■ foto■van■de■zon.

■■ De■Schot■Robert■William■Thomson■ krjgt■patent■op■de■luchtband.■Ruim■ veertig■jaar■later■gaat■zjn■landgenoot■ John■Boyd■Dunlop■met■het■inmiddels■ verlopen■patent■aan■de■haal.

■■ De■Britse■uitvinder■en■zakenman■ Stephen■Perry■krjgt■patent■op■het■ elastiekje.

■■ In■het■Drentse■Gasselternjveen■richt■ de■Groninger■voorganger■J.■E.■Feisser■de■ eerste■baptistengemeente■op.■Hj■doopt■ in■de■eerste■dienst■zeven■volwassenen.■

■■ Christiaan■Huygens■(1629-1695)■ overleden.■Uitvinder■van■onder■andere■ het■slingeruurwerk.

■■ Predikant■Jacobus■Koelman■(16321695)■overleden.■

200 jaar

400 jaar

Grote■delen■van■onder■meer■de■ Alblasserwaard■komen■onder■water■te■ staan■door■djkdoorbraken.

■■ Eduard■Douwes■Dekker■(1820-1887)■ geboren.■Onder■de■naam■Multatuli■ schrjft■hj■onder■andere■de■”Max■Havelaar”.

■■ Florence■Nightingale■(1820-1910)■ geboren.■Oorlogsverpleegkundige■en■ sociaal■hervormer.

■■ Wilhelmina■van■Pruisen■(1751-1820)■ overleden.■Als■echtgenote■van■stadhouder■Willem■V■verzette■ze■zich■tegen■de■ patriotten.

Vanuit■Delfshaven■vertrekt■de■eerste■ groep■Pilgrim■Fathers■naar■Amerika.■ Een■aantal■leden■ondertekent■het■ Maylower■Compact,■een■democratische■ afspraak■voor■het■gezamenljk■besturen■ van■een■kolonie.

■■ De■eerste■onderzeeboot■van■de■Nederlander■Cornelis■Drebbel■maakt■een■ proefvaart■op■de■Theems■bj■Londen.■In■ het■vaartuig■zitten■twaalf■roeiers.

■■ Predikant■en■dichter■Jodocus■van■ Lodenstein■(1620-1677)■geboren.

■■ Predikant■Franciscus■Ridderus■(16201683)■geboren.

■■ Simon■Stevin■(1548-1620)■overleden.■ Ingenieur,■wis-■en■natuurkundige.

■■

■■ Onder■andere■het■Concilie■van■ Trente■(1545-1563)■leidt■tot■een■breuk■ tussen■rooms-katholieken■en■protestanten.

■■ De■Antwerper■Jacob■van■Liesvelt■ (ongeveer■1490-1545),■drukker■van■de■ eerste■Nederlandse■Bjbelvertaling,■ onthoofd.

325 jaar 500 jaar ■■ Paus■Leo■X■dreigt■Maarten■Luther■ in■de■ban■te■doen.■Luther■krjgt■een■ banbul,■maar■verbrandt■deze.

600 jaar ■■

225 jaar ■■ Stadhouder■Willem■V■vlucht■voor■ de■Franse■troepen■en■vertrekt■vanuit■ Scheveningen■naar■Engeland.

■■ In■Nederland■komt■er■een■verbod■op■ galgenvelden.■Veroordeelden■worden■ niet■langer■publiekeljk■opgehangen.

■■ De■Nederlandse■kolonie■Kaap■de■ Goede■Hoop,■in■Zuid-Afrika,■komt■in■ handen■van■Engeland.

250 jaar Britse■soldaten■openen■in■de■ Amerikaanse■stad■Boston■het■vuur■op■ burgers.■Er■vallen■vjf■doden.■Dit■wordt■ gezien■als■een■opmaat■naar■de■Ameri■■

zaterdag 28 december 2019

■■

■■ Onder■leiding■van■Jan■Zizka■verslaan■ volgelingen■van■Johannes■Hus■de■troepen■van■de■Boheemse■koning.

800 jaar ■■ Dordrecht■krjgt■stadsrechten.■Het■ groeit■in■de■loop■van■de■eeuwen■uit■tot■ een■toonaangevende■stad.

■■ In■Den■Bosch■wordt■begonnen■met■ de■bouw■van■een■kerkje.■Op■dezelfde■ plaats■begint■160■jaar■later,■in■1380,■de■ bouw■van■de■huidige■Sint-Jan.

1600 jaar ■■ Kerkvader■Hiëronymus■(ongeveer■ 347-420)■overljdt.■Hj■vertaalde■de■ Bjbel■in■het■Latjn,■de■Vulgata.

425 jaar

1700 jaar

Ontdekkingsreizigers■Cornelis■de■ Houtman■en■Pieter■Keyzer■vertrekken■ met■de■eerste■Nederlandse■expeditie■ naar■Indië.

■■ Arius,■die■beweert■dat■Jezus■niet■de■ eeuwige■Zoon■van■God■is,■wordt■in■320■ en■321■veroordeeld.

■■

1800 jaar 450 jaar Bj■de■Derde■Allerheiligenvloed■ overljden■in■Nederland■naar■schatting■ ruim■20.000■mensen.■Onder■andere■het■ Zeeuwse■Saeftinghe■wordt■getroffen.

■■ In■Den■Haag■worden■33■straatlantaarns■geplaatst.■Het■is■wereldwjd■de■ eerste■oficiële■straatverlichting.

■■

■■ Kerkvader■Tertullianus■(160-220)■ overljdt.

1950 jaar ■■ Romeinse■troepen■verwoesten■Jeruzalem.■De■tempel■gaat■in■vlammen■op.■ Van■de■tempel■bljft■alleen■de■huidige■ Klaagmuur■overeind.

61

puntuit

Quiz Lees dit RDMagazine, doe mee aan de quiz en wie weet, win jij een mooi boek.

Johan Leeflang

eb jj het nieuws dit jaar een beetje gevolgd? Weet je wat van geschiedenis? Ben je nieuwsgierig wat er in 2020 allemaal gaat gebeuren? Of heb je zin om dit magazine even goed te lezen? Dan is deze quiz echt iets voor jou.

Op deze pagina’s staan vjftien vragen. De antwoorden kun je vinden op de pagina’s met maandoverzichten, de pagina’s met de agenda van 2020 en de geschiedenispagina’s. Maar let op: er kan zomaar een strikvraag tussen zitten...

Als je alle letters noteert, krjg je één woord. Stuur dat woord uiterljk 11 januari naar nieuws@kits.nl. Onder de goede inzenders verdelen we vjf boeken. Het zjn: ”Bommen op Berljn”, door Jan van Reenen, ”Wegwezen!”, door Janny den Besten-van Boudestein, ”Ontsnapt!”, door Ljda Hammenga, ”Huize Fluitekruid en het geheim van de vreemde tekens”, door Ingrid Medema-Schalk en ”Rosa’s shop”, door Ingrid Medema-Schalk.

H

1

1 Waar is in 2020 het kinderappèl -12 van de LCJ? A Genemuiden en Putten S Urk en Noordeloos G Waarder

2

2 Wat mocht er vanaf 1920 in de Verenigde Staten niet meer worden verkocht?

C Alcohol E Sigaretten F Drugs

3 Beatrix regeerde langer dan Juliana. Hoeveel jaar?

N 11 jaar D 3 jaar H 1 jaar

62

3

RDMagazine

4 Welke regio heeft in 2020 het eerst zomervakantie?

J Midden K Zuid O Noord

5

4

Wat mag je sinds juli niet meer op de iets?

O Bellen I Gillen Z Eten

5

6

6 Hoeveel mensen konden er in het vliegtuig waarmee de KLM de eerste lijnvlucht uitvoerde?

P 4 L 5 R 6

7 7

zaterdag 28 december 2019

De Notre Dame raakte beschadigd door brand. Waar staat deze kerk?

M New York V Parijs W Rome

63

puntuit

8 President Trump wilde in augustus een land overnemen. Welk land?

U Denemarken E Canada A Groenland

9 Welk soort vaartuig werd 400 jaar geleden voor het eerst uitgeprobeerd?

T Kano B Vliegdekschip K Onderzeeboot 8

10

9

Waarmee kun je in de tweede helft van 2020 in de Jaarbeurs spelen?

A LEGO D Playmobil F Poppen

11 Welke wereldleiders spraken elkaar in Vietnam?

I Angela Merkel en Emmanuel Macron N Donald Trump en Kim Jong-un M Boris Johnson en Vladimir Poetin

10

11

64

RDMagazine

12 Op welke datum gaf Duitsland zich volledig over?

W 4 mei 1945 O 5 mei 1945 T 8 mei 1945

12

13 Welke politieke leider trad in september af?

I Marianne Thieme Z Alexander Pechtold A Jesse Klaver

13

14

14 Eind februari 2020 kun je ergens naar kijken. Op welk tijdstip?

R ’s Middags E ’s Nachts G Onder schooltijd

15 Wie maakte de foto van de warme zomer?

U Niels Wenstedt P Henk Visscher S Remko de Waal 15

zaterdag 28 december 2019

65

puzzel

Cryptogram

1

Horizontaal 1 Wandelwegen? (9); 6 Het tempo van een vis tijdens de visserij (11); 9 Boodschapper, begeef u naar het wijnhuis (6); 10 Trek een stuk draad uit edelgesteente (6); 12 Die groep is aanwezig op het feest (5); 13 Dapper ging hij aan het bier (5); 15 Een dierenverblijf van gering formaat vernederen (9); 17 Het afgeven van bovenkleding (10); 20 Met een soort waxinelichtje is het een klein beetje overvloedig (8); 21 Dat ik verkeerd loop, is een foute daad (7); 22 Enig, zo’n woning bij het gesticht (7).

2

3

4

5

6

7

8 9

10

11 12

13 14

15 16

Verticaal 2 De wilde ezel werd geraakt met een soort katapult (6); 3 Inentingscampagne (9); 4 Maand van de keizer (8); 5 De ontsnapping was een smoesje (6); 7 De chocola ligt op een strook papier (4); 8 Een vogel zit ter decoratie naast de voerman (8); 11 Turks gebak in een doos uit een vulkaan (7); 14 ‘Wakker worden!’ (7); 16 Bewegingloos maar wel met een elektrische spanning (8); 18 Een pet voor het afvoerkanaal zetten, is een gekke streek (8); 19 Schrijf de man over de moeilijkheden! (7).

Oplossing vorige week Horizontaal: 1 spellen; 7 parketvloer; 9 wouter; 10 noest; 12 trampoline; 13 eelt; 14

17

18 19 20

21

22

verbinden; 15 smots; 18 crime; 19 shift; 20 blind; 21 pitje; 23 stilaan; 24 serie.

Verticaal: 2 plantsoendienst; 3 lokarti-

kelen; 4 entingen; 5 bloemenmeisje; 6 nestel; 8 kommabacil; 11 groet; 16 tutu; 17 aspiratie; 22 Ellen.

Zweedse puzzel staat in de VS

wedren

akkergronden bij een dorp

Advanced Comp.

Environment

langlaufspoor

afsluiting

voorwaarde

afzondering

Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggeven. Stuur uw oplossing voor 1 januari naar puzzel@rd.nl of per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

De prijs voor deze week is het boek Dien Hem (John Bunyan, uitgeverij De Banier).

De oplossing van vorige week is: educatie. De prijs gaat naar mevr. E. Meijer-van Dijk uit Langbroek.

kelner

kerkvergadering

1

4

brieven

5

aasjager betrekkelijk voornaamwoord

plaats in Limburg

tuinafzetting

Prijspuzzel

© Persbelangen

grauw

2

kiloVoltampère (afk.)

hoofddeksel

Uw oplossing:

1

2

3

4

5

6

7

8

3

voorzetsel kaketoe

aanwijzend voornaamwoord

8 paradijs

7

voornaam persoon

Uw oplossing:

66

6

© Persbelangen

1

2

3

4

5

6

7

8

RDMagazine

het laatste woord

Toevlucht „Heere, Gij zijt ons geweest een Toevlucht van geslacht tot geslacht...”

Psalm 90:1 Nu het jaar 2019 op z’n eind loopt, kijken we terug. De een met veel pijn en verdriet, de ander blij en dankbaar.

Mozes kijkt in Psalm 90 ook terug. Niet op een voorbijgegaan jaar, maar op het verleden. Ook voor hem waren er mooie jaren en moeilijke jaren. Maar het is alsof hij in Psalm 90:1 over die hele periode een accolade slaat en dan belijdt dat God –hij gebruikt hier niet de verbondsnaam HEERE– een Toevlucht was van generatie op generatie. Hij was er, Hij is er én Hij zal er zijn.

Colofon RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad.

Directie: Ir. C. Heutink Hoofdredacteur: Dr. ir. S. M. de Bruijn Coördinatie: Michiel Bakker, Mariska Dijkstra en Clasina van den Heuvel Ontwerp: Corné van der Horst

zaterdag 28 december 2019

Redactie: RDMagazine Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn Telefoon: 055-5390222 E-mail: rdmagazine@rd.nl Abonneeservice: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055-5390498 E-mail: abonneeservice@erdee.nl Adverteren: Telefoon: 055-5390499 E-mail: advertentie@erdee.nl

Tips voor de inhoud van RDMagazine?

E-mail: rdmagazine@rd.nl WhatsApp: 06-43020391 EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van een overeenkomst en om hen te informeren over producten en diensten. Voor meer informatie over het privacybeleid en de algemene voorwaarden van EMG, zie erdeeservice.nl.

67

Paul Roescher Lager in prijs dan waar ook!

KEN- BADGROTE KEUEN-SHOW! D R EN HAA

27 21+24+d 19+20++ ec.

1 3 + 0 3 t 21.00 uur +28+29 to d on av c. koop

Nu kopen is prijs verhoging van 2020 ontlopen!

Vlammende

19+27+30 de

Oudejaarsacties! blad c werk ualite n en Q én 16.950,parate gé ers! p : a ld st 7 e dan Incl. je win eliger Tel uit voord el 60% w t To

Topkwaliteit keuken incl. 7 wereldtop-apparaten van AEG. Boordevol noviteiten met kook- en bakfacaliteiten van een echte profkok. Kookplaat met geïntegreerde afzuiger, combi-oven, stoomoven en kokend waterkraan. Extreem grote koelkast.

Luxe badkamer New style 2020

7495,-

Met 20 jaar garantie op 9700,Elders rsPrijs! lade- en scharnierwerk. udejaa ende O Leverbaar in 80 Vlamm modelvarianten, zoals: • Hoogglans twenty-twenty • Mat twenty-twenty • Betonlook • Houtlook verticaal • Houtlook horizontaal

4895,-

+

Keuken

badkamer Topmerk! Complete wellness badkamer incl. vrijstaand design bad, douche, badmeubel, kranen, toilet, spiegel, etc. Kranen in 5 kleuren: Koper, goud, rvs, zwart en chroom naar keuze!

Wijziging in maten en samenstelling apparatuur is mogelijk. Reservering voor latere levering mogelijk. Geen aanbetaling.

A++

A+AA

+

A

+

+

A+

+

+

+

+

+

PAUL ROESCHER K E U K E N

Deze pparaten! keuken is I NCLUSIEF al het comfort en de luxe van deze 7 a Koeltoren adv.prijs 1299,-

Vaatwasser A+AA Met Airdry droogsysteem adv.prijs 780,-

Boiler en 3-in-1 kraan kokend, koud en warm water. Veilig en snel adv.prijs 1030,-

Inductiekookplaat met geïntegreerde afzuiger 80 cm, adv.prijs 3099,-

Combi-oven / magnetron Volledig tiptoets adv.prijs 1370,-

Draadloos telefoon laadstation adv.prijs 150,-

Hetelucht stoomoven Volledig tiptoets adv.prijs 1400,-

PVC Visgraat vloer

CV-kachel of Zonneboiler naar keuze

Schuifdeursysteem

Maak 2020 gasloos! Bespaar op stookkosten en koop nu nog voor de prijs van 2019 een kachel en/of zonneboilerpakket.

3600,Elders

+

rsPrijs!

udejaa

ende O

A

Vlamm

2495,-

ken

ndline keu

,ijs!

Geen 80 ejaarsPr de Oud ammen

Vl

+

cv-kachel of zonneboiler p/m2

Budget Tre

Kookworkshop t.w.v. 70,- van onze huiskok, specifiek voor de door u uitgezochte apparaten.

ns wit hooggla ld Greeploos als opgeste compleet zo raten. pa en incl. 3 ap

49,95

Slijtvast voor zeer intensief gebruik!

Uitermate geschikt voor vloerverwarming.

Totaal inclusief egaliseren + leggen + materiaal.

+

Tot 160 cm breed.

TAFEL-ACTIE

Fornuis Stoves Precision inductie Naar keuze ook leverbaar in gasuitvoering.

Tafel 180x90cm incl. 4 designstoelen 90,-!

,- nu Van 3550 dejaarsPrijs! ende Ou Vlamm

vloer

2275,-

Schuifdeursysteem 1665,- -/- 10%

NO

VI

TE

IT

99,-!

Elders 26 dejaarsPrijs! ende Ou Vlamm

1599,-

l 1053,Normaa dejaarsPrijs! ende Ou

Alles bijelkaar

schuifdeur

= 17.880,90% van de klanten beveelt Paul Roescher aan!

Horen, voelen, zien, ruiken en proeven tijdens het Happy Home Event

50%

N TAG E

www.paulroescher.nl In Rijssen en Apeldoorn vindt u het Roescher TotaalConcept: 17.500 m2 woonplezier!

1195,-

Wij danken u voor uw klandizie en het in ons gestelde vertrouwen.

Directie en personeel wenst u goede Kerstdagen en een voorspoedig 2020.

PAUL ROESCHER K E U K E N

Duravit toilet

1497,-

,Van 1395 rijs! dejaarsP ende Ou

Vlamm

Tegel 75x150 cm in Naar keuze beton of steenlook. Zeer stapvast Geschikt voor gehele woonbereik.

Toilet Starck Me Randloos. Compleet, incl. auto cleaningsysteem.

595,-

DEMO 3-in-1 kokend water kraan Nu met Quooker zeeppomp!

Totaal voordeel tot wel €345,-

XXL-Tegel NOVITEIT

DEMO

Vlamm

30x180 cm

49,

A

1498,-

FIETSU! CADEA

999,-

Woonvloer Keramisch parket 30x180cm. rsPrijs!

Van 116,Oudejaa Luxe Italiaans Vlammende 50 2 fabricaat met p/m voelbare structuur.

2495,-

klanten vertellen

R AT IS M O

Incl. fornuis pluspakket t.w.v. €159,-

DEMO Kookplaten Inductiekookplaat met geïntegreerde afzuiging 83 cm breed

4895,-

Voel je thuis bij Paul Roescher!

l 18 Normaa rijs! dejaarsP ende Ou

Vlamm

A/A

7495,-

p/m2

40% KORTING

Introductie nieuw model!

• H A A R D

E all KEUKLF Op het OudejaarsEvent zullen al uw zintuigen worden e p SHOWP HA D !!a L r E geprikkeld! Verrassend en verbazend.

GRTING!! GRATIS i u j R z O E lR K en SS NE Oudejaarsmarkt, noviteiten, volop live demo’s door topkoks!

TWATIS oe en ARR KEUKENMACHI A AEUT VAG s b Presentaties kookplaat met afzuiging, wifi gestuurde keukenGGRA CPAANDNEEvNaS n coll edenk cher apparatuur, Jemako producten, introducties, live kokendIS sc PGLAY RATTIS ega s e hi ’s a l et EPLSATAATIOSNT!! waterkran en, 3D virtual reality ontwerpen, vermaak voor an f s lard kinderen en muzikale omlijsting. Gratis entree! en G

rijs!

1564,-

V L O E R

Badkamer 5440,- -/- 10%

1497,-

Aangepaste openingstijden: • do 19 dec. 9-21 uur • vr 20 dec. 9-18 uur • za 21 dec. 9-16.30 uur • ma 24 dec. 9-16 uur • 25+26 dec. gesloten • vrij 27 dec. 9-21 uur • zat 28 dec. 9-16.30 uur • ma 30 dec. 9-21 uur • di 31 dec. 9-16 uur • Nieuwjaarsdag gesloten

arsP

udeja

de O

•

Keuken incl. 7 apparaten

30 m2 PVC 1577,- -/- 5%

NS

men Vlam

B A D

CV-kachel of Zonneboiler naar keuze 2627 -/- 5%

rsPrijs!

udejaa

ende O

Vlamm

•

Van 89,-

s! jaarsPrij

de ende Ou p/m2

Vlamm

39,-

75x 150 cm

•

B A D

Zon/feest dagen gesloten. COMBI-VOORDEEL

•

V L O E R

IS NIET VAN TOEPASSING OP

•

H A A R D

BUDGET-ASSORTIMENT / ACTIES.

Met Megastores in: Rijssen: (7463 PH) Plaagslagen 2, (0548) 540 340 Apeldoorn: (7317 AN) Vlijtseweg 196, (055) 360 1747