RD in de regio WEST 29 november 2019

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

In de regio

ZEELAND, GOEREE-OVERFLAKKEE EN HOEKSCHE WAARD

Nieuws, bedrijfspresentaties, reportages en interviews

VOGELEN OP DE KORENDIJKSE SLIKKEN

ZILTE GROENTE UIT ZEEUWSVLAANDEREN

DE BESTE BESTUIVER VAN NEDERLAND

Wilt u ook via deze regio-glossy een unieke doelgroep ontmoeten?

Neem dan contact op met media-adviseur Pieter Fierloos. Hij helpt u graag verder!

Tevens het adres om een unieke doelgroep (regionaal) te ontmoeten via RD.nl, Terdege en Reformatorisch Dagblad.

Pieter Fierloos Lees onderstaande informatie voor meer inzicht in het Reformatorisch Dagblad en zijn lezers.

06 51048271 pfierloos@erdee.nl

Leesintensiteit Bron: NOM, NPDM 2019 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% FD

NRC

alles

bijna alles

Trouw

De Volkskrant

ongeveer drie kwaart

De best gelezen krant van Nederland

De Telegraaf

ongeveer de helft

AD

ND

ongeveer een kwart

RD bijna niets

Trouwe lezersgroep Dat we een trouwe lezersgroep hebben wisten we. Maken wij een spelfoutje? Het regent reacties in Apeldoorn! Nu het in kaart is gebracht onderstreept het deze ervaringen. Ruim 80% van onze abonnees is al meer dan tien

et Reformatorisch Dagblad is de best gele-

jaar abonnee van onze krant. Niet voor niets noemen

zen krant van Nederland. 67,5 procent van

onze lezers zich geen abonnee maar ‘lid’…

H

de lezers leest het Reformatorisch Dagblad

(bijna) helemaal. Dit blijkt uit het NOM NPDM 2019 onderzoek. Zo’n hoog percentage heeft geen enkele andere krant in Nederland. Het Nederlands Dagblad volgt op afstand met 61, 5 procent. Een mooie onderstreping van de kwaliteit die wij elke dag weer bij onze lezers brengen.

Dat onze krant goed gelezen wordt, blijkt ook uit de leestijd die onze lezers besteden aan de krant:

ma-do: 28- 31 minuten

vrijdag: 33 minuten

Zaterdag: 42 minuten

Per week wordt er gemiddeld 3,5 uur aan de krant besteed. En onze lezer is heel tevreden over de krant als geheel zoals blijkt uit het rapportcijfer dat wij krijgen 79% geeft het Reformatorisch Dagblad een rapportcijfer van een 8 of hoger. 15 procent geeft het Reformatorisch Dagblad zelfs een 10.

1,5% 0-1 jaar 3% 1-2 jaar 6% 2-5 jaar 5% 5-10 jaar

16% 10-20 jaar 21% 20-30 jaar 46% meer dan 30 jaar

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

Ruimte voor de natuur Elise Verschuure

E

en getjdeduiker in de djk of de sluizen op een kier: allebei zjn het maatregelen om de natuur meer ruimte te geven. Zuidwest-Nederland heeft altjd een soort haat-liefdeverhouding met het water gehad. Als geboren Zeeuw is dat mj met de paplepel ingegoten.

De natuurgebieden aan de kust trekken zowel vogels als toeristen en leveren zowel rust als drukte op. Het water kan prachtig zjn, maar ook een serieuze bedreiging. Jarenlang zjn organisaties al bezig geweest om de beste omstandigheden voor mens en natuur te creëren. Ook als dat soms betekent dat er landbouwgrond als het ware aan de natuur terug moet worden gegeven.

Op verschillende plekken zjn de oude getjden weer hersteld: zoetwatergetjden bj de Haringvlietsluizen en zout water bj Waterdunen. Verschillende zeldzame dier- en plantensoorten vinden een plekje in de nieuwe natuurgebieden.

Toch bljft de natuur iets wat nooit helemaal naar je hand te zetten is. De Zeeuwse oestersector worstelt al een tjd met de achteruitgang van de waterkwaliteit in het Grevelingenmeer.

Het diepere deel van het grootste zoutwatermeer van Europa bevat nauweljks zuurstof, zodat er weinig planten en dieren kunnen bljven leven.

Bj bjenhouder Mario Coremans hebben de dieren geen moeite te overleven: hj heeft zo’n 16 miljoen bjen ‘in dienst’, die hj inzet om door het hele land planten te bestuiven.

Al deze verhalen en meer nieuws uit de regio vind je in deze bjlage.

3

4

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

5

In de regio ZEELAND, GOEREE-OVERFLAKKEE EN HOEKSCHE WAARD 8

16

Haringvliet op een kier 26

Een duiker in de djk 46

Vechten voor de oester

Bjen als werknemer

Advertorials

Advertenties

Plameco 7 | Raab Karcher 15 | Duisenburgh 23 | PAC Polderdijk zonweringen 33 | Stoffeerderij Brouwer 35 | Van Wageningen 39 | Hotel & Brasserie Katoen 41 | Stam Campers 45 | Raven Advies 51

Van Westen 6 | OHC Walcheren 10 | Cappendijk Volvo 12 | Raab Karcher 14 | Toyota de Jonge 18 | Van Boven Totaalinstallateur 20 | Het Goese Lederwarenhuis 22 | Abrahamse ICT 22 | Het Prieel, SRGO de Staver 22 | Bouwbedrijf Rijk 24, 25 | Stolk Orgels 28 | Alku 30 | PAC Polderdijk zonweringen 32 | Mode Lize 34 | Persia Tapijten Goes 34 | Hubo / Multimate 36, 37 | Chemdry Slabbekoorn 38 | Kookwereld Goes 40 | De Noorder 42 | Geluk Groep 43 | Pieterse Wonen en Slapen 44 | Regiobank 48, 49 | de Ramshoorn 50 | de Delta 50 | BMU 52 | Bags By - J 53 | Elenbaas-Noom 54, 55 | Sinke Komejan 56

Colofon Deze bijlage is een uitgave van het Reformatorisch Dagblad, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

Directie: Ir. C. Heutink | Commerciële zaken: C.Th. Hovius | Tekst: EMG Mediaproducties | Vormgeving: José van der Meer (ontwerp), Heidi Aalbers

Goes

VanWesten

“Een trouwpak van Van Westen, staat bekend als de besten.�

bruidegom! hoe gaat jouw trouwpak er uit zien?

Met een chic gilet of hippe bretels?

Blauw, grijs, bruin, of het nieuwe groen?

Heb je een speciale maat? Denk dan aan een maatpak!

De schoenen in dezelfde kleur als je pak?

Of juist afwijkend?

Een nette schoen?

Of een sportieve sneaker?

Keuze uit onze trouwcollectie, of volledig zelf samenstellen.

Deze keuzes hoef je natuurlijk niet alleen te maken.

Kom langs en we doen het samen!

Stropdas, strik of plastron?

De riem heeft exact dezelfde kleur als je schoenen.

Natuurlijk kies je voor een slanke broek!

Van Westen Menswear Lange Vorststraat 102 4461 JR GOES 0113 270 160 www.vanwesten.nl info@vanwesten.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

7

ADVERTORIAL

Een plafond van Plameco: wat de klant ervan vindt N

ieuwe plafonds die binnen één dag, zonder hak- en breekwerk, gemonteerd kunnen worden.

Plameco plafondvakbedrijf Van Gilst in Goes heeft een divers assortiment plafonds met voor elk wat wils. Johan witte van TMC Wonen deelt zijn ervaringen. „Bij ons in het bedrijfspand en ook thuis heeft Plameco de plafonds verzorgd. In het bedrijf zaten we met een schuine dakafwerking die we veel strakker wilden. Daar heeft Plameco een mooi voorstel voor gemaakt waar we heel tevreden mee zijn. Het resultaat is te zien op de foto.

Afspraak In het hele proces van ontwerp tot aan plaatsing heeft het bedrijf ruimschoots aan onze verwachtingen voldaan. En dan gaat het niet alleen over het product, maar vooral ook over de manier van werken. Bij Plameco is afspraak afspraak, de levertijd en plaatsing waren keurig op tijd. Deze manier van werken sprak me erg aan: netjes, steeds in overleg, niet gestrest, fijn om mee samen te werken. Omdat we zelf een bedrijf hebben, vallen deze dingen des te meer op. Zo’n manier van werken is de enige juiste manier.

Als gevolg van onze eerste ervaring met Plameco hebben we ook een keukenplafond in de inrichting van het bedrijfspand door hen laten monteren.

Ook dat hebben ze met verve gedaan.

gewoon de beste manier van werken en de beste service: de klanten hoeven zich geen moment zorgen te maken over het product of de plaatsing ervan.

Kort samengevat: zowel product, plaatsing en service is prima! Ik kan niet anders zeggen dan een pluim voor Plameco!”

Meerwaarde Producten kun je overal kopen, maar wat erbij geleverd wordt en hoe het geleverd wordt is de meerwaarde. Service is een kernpunt bij Plameco. Ook de nazorg hoort daarbij: een belletje en binnen een week is het opgelost. Dit is

PLAMECO VAN GILST Columbusweg 3 4462 HA Goes 0113 270000 info@dvgilst.nl www.plameco.nl/goes

Duurzaam Plafonds van Plameco worden vlak onder het bestaande plafond gespannen. Dat geeft een strak geheel. De plafonds worden in één dag gemonteerd.

Plameco is een ideale en duurzame oplossing, geschikt voor elke ruimte in huis. De plafonds zijn gemaakt van hoogwaardig kunststof. Dit vochtbestendige en bacterie- en schimmelwerende materiaal maakt de plafonds niet alleen geschikt voor woonkamers of kantoorruimtes, maar ook voor badkamers en keukens.

8

De kijkhut staat op een oude rietheuvel.

Kijkterp met uitzicht op het Spui.

Korendjkse Slikken opgeknapt Voorheen was het een schier ondoordringbare wildernis waarin je vrjwel niks zag vanwege de hoge struiken. Sinds kort is natuurgebied de Korendjkse Slikken echter weer een prachtig gebied voor natuurliefhebber, wandelaar en vogelaar.

tekst en beeld: Conno Bochoven

W

oensdag 23 oktober is het opgepimpte gebied aan de Westdjk bj Goudswaard oficieel geopend voor bezoekers. „De Hoeksche Waard heeft er weer een pareltje bj”, sprak wethouder Paul Boogaard bj die gelegenheid tevreden. En natuurljk werd er meteen na de opening een rondje gelopen. „Het gebied heeft een ware metamorfose ondergaan, met zowel verbeteringen voor de natuur als voor de beleving daarvan. Je kunt nu tenminste weer in de verte rondkjken”, zegt Gert Hujzers.

De 63-jarige Hujzers, geboren en getogen Goudswaarder, is vrjwilliger van Natuurmonumenten en al vele jaren fervent vogelspotter. Van kinds af aan struint hj door het terrein en hj kent het gebied dus als z’n broekzak. Net als Gerard Ouweneel van natuurvereniging Hoekschewaards Landschap. „Samen

lopen we hier al zo’n 115 jaar rond”, grjnst Gert.

Beiden zjn maar wat trots op het eindresultaat. Die in feite een herhaling van de geschiedenis is. „Voor 1970 had het getj hier vrj spel”, vertelt Ouweneel. „Toen kwamen de Haringvlietsluizen en was dat over.

En nu gaan de sluizen weer af en toe op een kier en komt het getj gedeelteljk terug.”

Zoetwatergetjdengebieden zjn zeldzaam en komen slechts op enkele plaatsen voor. Ze trekken allerlei vogelsoorten aan. Gerard laat de rust en ruimte even op zich inwerken en wjst dan in de verte. „Het is toch onvoorstelbaar dat amper 20 kilometer verderop een wereldstad ligt met één van de grootse havengebieden van de wereld?”

De opknapbeurt van de slikken was hard nodig. De verdroging van het gebied was de grote boosdoener.

Daardoor waren de paden link verzakt. „Er waren

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

De nieuwe kijkhut biedt een breed zicht over het omringende landschap.

9

VERTEL ONS UW

WENSEN

WIJ VERTELLEN U

DE MOGELIJKHEDEN De 5 sterke punten van OHC Walcheren

* Goed advies *

Vakmanschap

*

Kwaliteit

*

Service

*

Garantie

Dealer van o.a.

Klarinetweg 2c 4337 RA Middelburg 0118 - 67 49 55 info@ohcwalcheren.nl www.ohcwalcheren.nl

Openingstijden showroom: Donderdag: 10:00 tot 18:00 Vrijdag: 10:00 tot 18:00 (mei-juni-juli-augustus tot 17:00) Zaterdag: 10:00 tot 17:00 Zondag: gesloten

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

hier eigenljk drie problemen”, vertelt Hujzers, ondertussen al pratend naar een klapekster kjkend. „Als je hier liep, zag je nagenoeg niks door de hoge begroeiing om je heen; je keek tegen struiken aan.

Het was meer een soort doolhof. Mensen vonden het daardoor in de zomer vaak veel te warm en er waren bovendien heel veel stekende dazen.” De paden raakten vooral vanwege de Canadese Guldenroede, een exotische plant, zo overwoekerd dat bezoekers vaak domweg niet verder konden.

Kiertje Sinds begin dit jaar gaan de Haringvlietsluizen regelmatig op een kier. Dat was een belangrjke stap voor het herstel van de natuur rondom het Haringvliet.

Zes natuurorganisaties grepen, dankzj geld van het Droomfondsproject Haringvliet en de regio, de kans aan om de unieke deltanatuur van het Haringvliet nieuw leven in te blazen. Met als doel: herstel van de dynamische delta die het Haringvliet lang geleden was.

De natuur biedt voedsel, rust en broedplekken voor (trek)vissen en -vogels. Met het geld, 13,5 miljoen euro, zjn eveneens andere gebieden langs het Haringvliet opgeknapt, zoals terreinen op Goeree-

11

„Mensen kunnen hier het ”einde-vande-wereldgevoel” beleven” Overlakkee. Ook werd de aanleg van vogeleiland Bliek in het Haringvliet ermee bekostigd. Plus de waterbus, die in het toeristenseizoen over het brede Haringvliet vaart.

Droomfondsproject Haringvliet is een samenwerking tussen ARK Natuurontwikkeling, Sportvisserj Nederland, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland en Wereld Natuur Fonds, en is mede mogeljk gemaakt door de Nationale Postcode Loterj.

Krekenstructuur „Het ging er vooral om de verdroging aan te pakken en het gebied weer in contact te brengen met water”, vertelt Chantal van Burg, boswachter bj Natuurmonumenten, Beheerseenheid Zuid-Hollandse Eilanden.

Op de houten kijkterp tuurt Wim van Eijk van Dorpsvereniging Goudswaard over Spui en Haringvliet.

De volvo xc60 MADE BY SWEDEN

De Volvo XC60 combineert een succesvolle, dynamische uitstraling met een uitgesproken krachtig exterieur. In het prachtig vormgegeven interieur van de XC60 schuilt het unieke Scandinavische karakter.

Onze geavanceerde motoren combineren efficiency met rijplezier, zonder concessies te doen aan prestatie. De hoge standaard aan veiligheidsvoorzieningen assisteert als het nodig is.

Of u nu zakelijk of privé rijdt, de XC60 past altijd bij uw levensstijl. Ook leverbaar als Plug-in Hybride.

VOLVO XC60 VANAF € 54.995 | LEASE VANAF € 769 P.M.

Volvo XC60 vanaf € 54.995 (consumentenadviesprijs) of € 53.915 (fiscale waarde). Lease vanaf € 769 p.m., excl. btw en brandstof, o.b.v. Full Operational Lease, 60 mnd, 15.000 km p.j., Volvo Car Lease: 020-65 873 10 (kantooruren). Wijzigingen voorbehouden. Raadpleeg voor meer informatie de verkoopvoorwaarden op www.volvocars.nl. Gem. verbruik: 1,8 – 7,3 l/100 km (55,6 – 13,7 km/l), gem. CO2uitstoot resp. 42 - 169 g/km.

Pearyweg 17 4462 GT GOES 0113-275000

Mr. F.J. Haarmanweg 49 4538 AN TERNEUZEN 0115 697455

www.cappendijk.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

„Er is een deel van het gebied afgegraven. De grond is gebruikt om de paden mee op te hogen, hier en daar tot wel 1,70 meter. Zo konden we de wandelaars weer zicht op de natuur geven, maar het gaf ook de mogeljkheid duikers onder de wandelpaden in de kreken aan te brengen. Daar hebben we terugslagkleppen in aangebracht om te voorkomen dat het water te snel terugstroomt. En er is een stuw geplaatst in een kreek waar het water vanuit het Haringvliet binnenkomt. Allemaal bedoeld om het water beter vast te houden.”

De oude krekenstructuur in het gebied is weer opengemaakt. Als een soort aders gaan de kreken kriskras door het terrein; ze voorzien de riet- en graslanden van water. Dat is essentieel voor de typische lora en fauna van de deltanatuur met haar unieke planten als sljkgroen en zeegroene rus en dieren als de grutto, de (zeldzame) noordse woelmuis en de bruine kiekendief.

”De Zeemol” Een bjzonder element in het gebied is een nieuwe kjkhut met breed zicht op het Spui en het Haringvliet. Gemaakt van overtollige houten beschoeiingen uit Leidschendam. Soortgeljke exemplaren van hutten staan elders langs het Haringvliet, zoals bj Stellendam en vogeleiland Bliek. „Dat hebben we bewust gedaan”, legt architect Ad Kil uit. „De hutten zjn bedoeld als een soort teken voor bezoekers dat deze gebieden bj elkaar horen.”

De kjkhut staat op een oude rietheuvel. Die werd vroeger aangelegd om het kostbare, geoogste riet en de biezen te verzamelen en om te voorkomen dat het wegdreef. „Die rietwerkers hadden pas echt een zwaar beroep”, weet Ouweneel. „Ze moesten op het getj werken, want dat bepaalde de momenten waarop een schip geladen kon worden en kon uitvaren. Restanten van de rietvelden mochten na de oogst afgebrand worden. Dat kon toen nog. Nou, dat werd grif gedaan, dat begrjp je. Er woedden hier soms complete steppebranden.”

De naam voor de hut is overigens nog niet bekend.

Misschien gaat hj ”De Zeemol” heten.

Massatoerisme „Weet je wat ik zo mooi vind?” vraagt een van de boswachters. „Er komen vanaf de opening al mensen een rondje lopen, puur om van de rust, de ruimte en de natuur te genieten. Het zjn niet alleen vogelaars, dus. En dat is precies de bedoeling. Mensen kunnen hier het ”einde-van-de-wereldgevoel” beleven.

Bang voor massatoerisme is hj echter niet. „Hier kom je echt voor de rust. De massa gaat naar natuureiland Tiengemeten, een eindje verderop.”

En dan is er nog een fraai uitkjkpunt bj het water, een houten kjkterp. Net als de kjkhut voorzien van

13

een uitgebreid informatiepaneel. Vanaf rechts komt het Spui aanstromen om links in het Haringvliet uit te monden. Wie uitgekeken en uitgerust is en het rondje wil voltooien, kan via een Laarzenpad langs het Spui de terugtocht richting Westdjk ondernemen.

Mindervaliden Wim van Ejk, lid van Dorpsraad Goudswaard, is blj dat een befaamd bankje de vernieuwingsdrift heeft overleefd. Het staat een beetje van het pad af, vlak bj het water. „Hier hebben heel wat mensen gezeten en genoten van een zonsondergang.” Lachend: „En ook van elkaar, denk ik zomaar.”

Hj kjkt genietend en goedkeurend rond. Af en toe gaat de verrekjker voor de ogen om over het water te kunnen blikken. „We zjn als dorpsvereniging heel

„Je zag niks door de hoge begroeiing en er waren heel veel stekende dazen” tevreden met het eindresultaat. Als je weet hoe het er hier uitzag... Het zou wel mooi zjn als er nog iets aan de toegankeljkheid gedaan kon worden zodat het terrein ook voor mindervaliden goed begaanbaar wordt.”

Droomfondsproject Dat neemt niet weg dat de verbeteringen goed zjn voor de natuurliefhebber, de toerist en voor het dorp Goudswaard, vindt Van Ejk. „Het is van groot belang dat er wat toerisme deze kant op komt. Zo’n aantrekkeljk natuurgebied draagt bj aan de leefbaarheid van het dorp. We zjn al zo’n vjf jaar bezig om dit gebied opgeknapt te krjgen. Natuurmonumenten was van goede wil en snapte het belang om mensen er vanaf het begin bj te betrekken. Maar ja, het geld, hé... En toen was daar ineens het Droomfondsproject Haringvliet van de Nationale Postcode Loterj en kjk nou eens!”

De wandelroute op de Korendijkse Slikken aan de Westdijk (met navigatienummer 16) is open van 15 juli tot en met 15 maart.

De afsluiting in de lente en vroege zomer is nodig om verstoring van broedende, bruine kiekendieven te voorkomen. Het rondje Pit, vanaf de parkeerplaats aan de Westdijk over de Leenherenpolder langs het water, is wel het hele jaar open.

Kijk voor meer info op: www.natuurmonumenten.nl/ natuurgebied/korendijkse-slikken.

BADKAMERS KEUKENS TEGELS

VAN DROOM TOT WERKELIJKHEID In de 2000 m2 showroom van Raab Karcher Middelburg komt uw droom tot leven. Of het nu gaat over de keuken, de badkamer, vloer- en wandafwerking, deuren, garagedeuren, tegels of natuursteen. Bij ons beleeft u dat uw dromen realiteit kunnen worden.

WWW.RAABKARCHER-KEUKENS-BADKAMERS.NL

Raab Karcher Middelburg Waldammeweg 2 | 4338 PJ Tel. 0118 - 625 055

Scan de QR-code en neem een kijkje in onze showroom.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

15

ADVERTORIAL

Raab Karcher heeft echt alles op het gebied van bouwen A

ls Kees de Visser, vestigingmanager van Raab Karcher Middelburg, alle producten van zijn onderneming wil noemen, kan hij dat niet zonder een keer ademhalen: „Keukens, tegels, dakpannen, plafonds, badkamers, sanitair, deuren, gevelafwerking, in alle stijlen –van eigentijds tot landelijk– en voor elk budget, kortom: alles op het gebied van bouwen, van fundering tot dak.”

Zo is het bedrijf Louwerse en de Priester, dat met tegels begon, uitgegroeid tot een totaalleverancier en een begrip in de bouw, waar 90 medewerkers iedere dag voor klanten klaarstaan.

Aannemers, installateurs en zzp’ers, maar ook consumenten die een nieuwbouwhuis kochten of een bestaande woning willen verbouwen vormen belangrijke klantengroepen. Raab Karcher biedt hun niet alleen een enorm pakket aan producten, maar ook een enorme showroom waar ze die kunnen beleven en waar ze heel veel inspiratie kunnen opdoen. Kees: „We hebben meer dan twintig compleet ingerichte badkamers en een vergelijkbaar aantal keukenopstellingen, waarin we topmerken als Hans Grohe, Villeroy & Boch, VT wonen, Poggenpohl en ons private label Erkalinea presenteren.”

Behalve producten biedt Raab Karcher heel wat diensten aan, waaronder het uitvoeren van tegelwerk in woonkamer, vloer, badkamer en zwembad.

Kees: „Onze focus ligt daarbij op ontzorgen en op doen wat we beloven.

We kunnen het hele traject begeleiden, van ontwerp tot en met uitvoering. De droom van een klant laten uitkomen, dat is het mooie van mijn werk.”

Dat begint met goed luisteren naar de wensen van een klant. Die worden vertaald in een realistische 3D-impressie

„De droom van een klant laten uitkomen, dat is het mooie van mijn werk” met kleuradvies en technische tekeningen met betrekkingen tot leidingwerk. „Als extra service verzorgen wij een compleet montageboek en komen onze uitvoerders vooraf inmeten en de uitvoering met de klant doornemen. Als de klant het wenst, nemen we ook de omgeving in ons advies mee: deuren, wanden en plafonds. Iedereen is van harte welkom in onze showroom, waar we voor elk budget een mooie invulling kunnen realiseren. Ook op het gebied van levensloopbestendig wonen.”

RAAB KARCHER

Waldammeweg 2, Middelburg 0118-62 50 55 receptie.middelburg@ raabkarcher.nl www.raabkarcher.nl

Duurzaamheid Een duurzaam bedrijf houdt rekening met de wereld en haar toekomst. Raab Karcher heeft daarom het label Greenworks ontwikkeld. Dat staat voor duurzaam bouwen met oog voor bouwmaterialen, ventilatie, verwarming en elektrotechnische installaties. Alle Greenworksproducten scoren goed op duurzaamheidsgebied. Raab Karcher staat voor duurzaam bouwen: van het onttrekken van grondstoffen aan de natuur tot en met de herbruikbaarheid van afval na de sloop van een gebouw.

16

Wisselende Waterdunen Het zilte natuur- en recreatiegebied Waterdunen in Zeeuws-Vlaanderen is bjna klaar. Eind september werd in de zeedjk een getjdeduiker in gebruik genomen: een slim bouwwerk waardoor zeewater in- en uitstroomt. In Waterdunen ben je één met getj, slik en vogels. tekst Jan Dirk van Scheyen, beeld Provincie Zeeland/Percy’s, Van Scheyen Fotografie

T

ussen Breskens en Groede versmelten land en zee. Er wordt daar gewerkt aan de totstandkoming van Waterdunen, een gebied van schorren, slikken en kreken waar het getj, zj het afgeknepen, binnendjks vrj spel heeft.

Twee keer per etmaal stroomt zout Westerscheldewater het gebied in en uit, waardoor bjzondere natuur ontstaat: een zilt landschap dat geschikt is voor zilte teelten en dat rjk is aan voedsel voor passerende trekvogels. Een kjkje in het ruim 300 hectare grote gebied. „Kjk, dat is hem”, wjst Jan Maljaars. Hj is programmamanager van project Waterdunen. We staan bj ’t Killetje, even buiten Breskens, de plek waar op 26 september in de zeedjk de getjdeduiker oficieel in gebruik werd gesteld. De duiker

bestaat uit vier kokers die door de djk heen lopen. „Via drie daarvan stroomt het verse zeewater door een inlaatkreek Waterdunen in”, legt Maljaars uit. „De vierde koker voert, onafhankeljk van de andere drie, overtollig polderwater uit het achterland af.”

Al rond 2004 werd er op het provinciehuis in Middelburg gebrainstormd over de mogeljke aanleg van Waterdunen. Maar pas in 2010 gaven Provinciale Staten groen licht voor het ambitieuze project. Er lag toen een plan om tussen Cadzand/ Groede en Breskens natuurontwikkeling en recreatie te combineren met de noodzakeljke versterking van de kust in het kader van het rjksprogramma Zwakke Schakels.

Maljaars blikt terug. „De overleden beleidsmedewerker van de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF), Thjs Kramer, later gedeputeerde van de provincie Zeeland, was een van de bedenkers. Er kon werk met werk worden gemaakt door de grond die vrjkwam bj het graven van kreken en geulen in het gebied te gebruiken voor de ophoging van de plaatseljke zeedjk. Die kreken en geulen zouden onderdeel worden van het aan te leggen natuuren recreatiegebied.”

Gedempt getij

De getijdeduiker bevat drie inlaatkokers.

Het kunstmatig inlaten van zout water via de duiker veroorzaakt in het gebied een gedempt getj van gemiddeld 55 centimeter boven NAP bj vloed en 55 centimeter onder NAP bj eb. Normaal getj beweegt zich tussen gemiddeld 2.07 meter boven NAP en 1.76 meter onder NAP.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

De getjdeduiker is voorzien van schuiven die automatisch het waterpeil in het gebied regelen. Die bevinden zich in een gebouwtje op de djk. Bj nood kunnen de schuiven, net als bj de stormvloedkering in de Oosterschelde, volledig worden gesloten. „Vanuit twee meetpunten in Waterdunen wordt de werking van de getjdeduiker op dit moment nog volop getest”, vertelt Jan

Innovatieve teelt van zilte groenten Maljaars. „We zitten nog in de inregelfase.”

Die voortdurende cadans van hoog en laag water zorgt natuurljk voor bjzondere natuur in het gebied. Het zilte karakter maakt binnendjkse kweek van schelpdieren en innovatieve teelten van allerlei zilte groenten en planten mogeljk.

Een onverhard weggetje leidt naar ’t Hof Waterdunen, een oude boerderj vlakbj het splinternieuwe Kustlaboratorium in Waterdunen. Vanuit dit volledig duurzame, door architect Levien de Putter ontworpen gebouw van de stichting Het Zeeuwse Land-

Het Zeeuwse waterschap Scheldestromen voerde werkzaamheden aan de dijk uit.

Peter de Smidt: „Eeuwen geleden lag er een eiland, Waterdunen, voor de kust.”

17

€2 2.500,.5 500,00,FR E E FREE UPGR ADE* UPGRADE

GENIET NU VAN EEN FREE UPGRADE NAAR DE 184 PK STERKE COROLLA HIGH POWER HYBRID De Corolla 2.0 Hybrid Executive JBL blinkt uit in comfort, efficiency en… geluid. Deze uitvoering is onder meer voorzien van een voortreffelijk JBL audiosysteem, inclusief subwoofer. Klinkt dat al goed? Tijdelijk geniet u ook nog van onze Free Upgrade naar de High Power Hybrid (184 pk/132 kW) t.w.v. € 2.500,-*. Op zowel de Hatchback als de Touring Sports. Doe nu de Hybrid Challenge, rijd meer dan 50% van de tijd elektrisch** en maak kans op slimme prijzen.

Brandstofverbruik varieert van 3,3-5,9 l/100 km (30,3-16,9 km/l); CO₂ 76-134 gr/km. *Free upgrade op de Corolla t.w.v. € 2.500,- geldt van 1.8 hybrid naar 2.0 High Power Hybrid en geldt op Dynamic-, Style- en Executive-uitvoering. Niet geldig op de Corolla Sedan.

Actieperiode loopt van 23-09-2019 t/m 31-12-2019 (uiterste registratiedatum 31-12-2019). • Vraag naar de voorwaarden • Wijzigingen voorbehouden. • **Het daadwerkelijke te halen percentage is afhankelijk van de gebruiksomstandigheden, de voertuigconfiguratie, acculeeftijd en -conditie, rijstijl en de gebruiks-, omgevings- en klimaatomstandigheden. • Importeur: Louwman & Parqui B.V. Meer info: bel gratis 0800-0369 of ga naar www.toyota.nl.

De Jonge Vlissingen, Industrieweg 23, 0118-410800, toyota-vlissingen.nl Goes, Pearyweg 10, 0113-214810 , toyota-goes.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

19

schap worden ondernemers die met de teelt van zilte kruiden of schelpdieren aan de slag willen deskundig begeleid. Het Zeeuwse Landschap stelt daar in het gebied ook grond of, in het geval van schelpdieren, een oestergeul voor beschikbaar. „We waren eerst van plan het Kustlaboratorium op Schouwen-Duiveland neer te zetten, maar dat ging mis”, vertelt Peter de Smidt van Het Zeeuwse Landschap, die beheerder is van Waterdunen en er ook woont. „Uiteindeljk hebben we gekozen voor Waterdunen, omdat het eveneens een zeer geschikte locatie is. Aquacultuur staat op dit moment volop in de belangstelling en wj kunnen daar in dit gebied met al die natte natuur prima op inspelen. Hier in de omgeving zjn ook genoeg bedrjven, zoals restaurants, die zilte producten willen afnemen.”

De aanleg van Waterdunen kostte tot nu toe een kleine 80 miljoen euro en stuitte ook op tegenstand.

Een aantal boerenbedrjven in het gebied moest worden verplaatst of uitgekocht om het project te kunnen realiseren. Eén boer is in Groningen opnieuw begonnen.

„Fantastische verbetering” Tjdens een open dag afgelopen september in het gebied, dat nog afgesloten is voor het publiek, klonken positieve geluiden. Er waren bezoekers die het jammer vonden: zout water op goede landbouwgrond, maar een man uit Jzendjke zei na een wandelexcursie tegen Omroep Zeeland dat het „een fantastische verbetering” voor de regio is. „Ik ken het gebied van vroeger, toen ik hier met mjn kinderen naar de Napoleonhoeve ging. Als je ziet wat er nu voor in de plaats is gekomen, dan denk ik dat dat een prachtig gebied is geworden.”

De Napoleonhoeve was een camping die moest wjken bj de verbreding en verhoging van de zeedjk, maar die als duincamping terug komt in het plan van recreatieconcern Molecaten, dat in de uitlopers van het duingebied een huisjespark met 400 duurzame bungalows plus een duincamping wil aanleggen.

Met de ontwikkeling van het natuur- en recreatiegebied wordt ook voorzien in natuurherstel rond de Westerschelde. Daarover zjn afspraken gemaakt tussen de regeringen van Nederland en Vlaanderen.

Waterdunen is natte natuur en een deltawerk ineen, ook al ziet het er niet uit als een deltawerk. Zonder de noodzakeljke versterking van de plaatseljke zeedjk die de West-Zeeuws-Vlamingen beschermt tegen de gevolgen van een eventuele superstorm zou het nooit aangelegd zjn.

Bj het project zjn naast de Provincie Zeeland, Het Zeeuwse Landschap en Molecaten ook de gemeente Sluis en het Zeeuwse waterschap Scheldestromen betrokken. Het waterschap voerde de werkzaamheden aan de djk uit. Tussen Breskens en Groede werd met

Aquacultuur staat volop in de belangstelling.

„Het landschap ziet er straks elk uur anders uit” grond, zware klei en zand een 300 meter breed nieuw duin gemaakt dat op het hoogste punt 18 meter hoog is. De grond –zo’n 1,5 miljoen kuub– kwam beschikbaar bj het aanleggen van de kreken en geulen in het natuurgebied, het zand kwam uit de Noordzee.

Omdat in Waterdunen het getj de natuur bepaalt, ziet het landschap van kreken, met zoutplanten begroeide schorren, zandplaten, broedeilandjes, slikken en zilte graslanden er straks door die constante wisseling van hoog en laag water elk uur anders uit, voorziet Peter de Smidt. „Het is daardoor rjk aan voedsel en dus heel aantrekkeljk voor passerende

Wij regelen het graag voor

amers

Badk Keukens •

--

We hebben alles in een hand

u!

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

21

Door het getij zien de kreken, schorren, zandplaten, slikken en graslanden er straks elk uur anders uit. kustvogels, die hier een rustige plek vinden om te broeden en te eten. Het gebied ligt precies op hun route naar het zuiden. Soms strjken er hier op één dag wel tienduizend vogels neer.”

Waterdunen heeft vier vogelobservatiehutten en er komen kjkschermen die je oog in oog brengen met de zwaluwen, graspiepers, scholeksters, ganzen en eenden die er zjn te vinden. Door zo’n scherm zie jj de vogels, maar die zien jou niet. Door het nieuwe natuurgebied komt straks een kilometerslang wandelpad, er ligt een ietspad omheen en er komen struinpaden en bruggetjes langs de van schelpen gemaakte broedeilandjes.

Het miljoenenproject is vooral ook een opsteker voor de gemeente Sluis, waar Breskens en Groede onder vallen. Die kampte met bevolkingskrimp. Waterdunen moet de plaatseljke economie een boost geven.

Jan Maljaars: „Dat het met die gemeente niet zo goed ging, was destjds een van de doorslaggevende

redenen om voor dit project te kiezen. Na het wegvallen van het autoveer over de Westerschelde tussen Vlissingen en Breskens ging het Sluis minder voor de wind. Er moest iets gedaan worden. Met Waterdunen zjn niet alleen landinrichting, aquacultuur en kustversterking vindingrjk gecombineerd, het project betekent ook een economische impuls voor Sluis.”

De initiatiefnemers hopen dat het gebied uiteindeljk elke nazomer paars kleurt door de uitbundig bloeiende zeeastervelden en rood door de zeekraal.

Waterdunen is naar verwachting in 2020 klaar; het natuurgedeelte althans. Vervolgens start recreatieconcern Molecaten met de de bouw van vakantiepark en duincamping. Maar waar komt de naam ”Waterdunen” eigenljk vandaan? „Eeuwen geleden lag er een eiland, Waterdunen, voor de West-ZeeuwsVlaamse kust”, legt beheerder De Smidt uit. „Dat is een paar keer tjdens stormvloeden overstroomd en uiteindeljk voorgoed door de golven verzwolgen…”

Het Goese LederwarenHuis speciaalzaak in klein lederwaren PORTEMONNEES

•

SLEUTEL ETUI

•

PASJES ETUI

Gef kwaliteit in de cadeautijd

VOOR AL UW COMPUTER-ZAKEN:

• • • •

ONDERHOUD | OPSCHONEN | BEVEILIGEN VERKOOP van computers, laptops, tablets, printers en overige randapparatuur OPLOSSEN van problemen op afstand of bij u thuis Advies bij aankoop

WEBSITEBUILDING | INTERNET EN TELEFONIE RESELLER VAN KLIKSAFE, SOLCON EN ESET

BEL OF MAIL ONS! Tel. 0187-701015 info@abrahamse-ict.nl Akelei 16 | Dirksland

Sint Adriaanstraat 2 |

4461 JC Goes |

0113 - 21 13 98

U kunt niet alleen uw trouwfeest of receptie in het Prieel vieren, maar ook uw trouwceremonie in het Prieel laten plaatsvinden.

A B R A H A M S E - I C T. N L

50% korting op zaalhuur Reserveren voor 31 dec. 2019 Vraag naar de mogelijkheden

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

23

ADVERTORIAL

Duisenburgh Verkamman laat vermogens werken V

ooral ondernemers hebben vaak te weinig tijd om doelgericht hun vermogen op te bouwen. Dat is de ervaring van Jack Verkamman, senior vermogensspecialist en partner bij Duisenburgh Nederland, een solide organisatie met ruim veertig werknemers. Hij helpt hen dan ook graag om vermogens met gereguleerde risico’s te laten groeien.

Jack werkte meer dan dertig jaar in het bankwezen en startte in 2014 zijn eigen adviespraktijk. Vanuit Barendrecht adviseert Jack voornamelijk klanten rond Rotterdam en de Drechtsteden.

Om dicht bij Zeeuwse klanten te zijn, heeft hij ook kantoren in Yerseke, Tholen en Stellendam.

Jack richt zich vooral op vermogende ondernemers en particulieren.

Het valt hem op dat vooral ondernemers te weinig tijd en aandacht voor hun vermogen hebben. „Zelfs een renteloze spaarrekening krijgt veelal geen aandacht, terwijl men juist daarvoor zo hard heeft gewerkt. Vermogens laten werken is óók ondernemen!”

Jack put veel energie uit de omgang met zijn klanten. „Mijn ultieme doel is een plezierige langetermijnrelatie op basis van vertrouwen. Daarom is het aantal klanten per adviseur beperkt.

Proactief op situaties inspelen zorgt voor verrassende oplossingen. Het gaat bij ons dan ook niet om snelle productverkoop met hoge marges, maar om het vinden van de best passende oplossingen voor onze klant.”

Een opvallende trend de laatste jaren is ”investeren met impact”. Jack ondervindt hierbij een groeiende behoefte aan maatschappelijk verantwoorde beleggingsvormen. Hierbij staan mens, maatschappij en milieu centraal. Ze zijn in veel varianten beschikbaar. De

„Het gaat niet om snelle verkoop, maar om de best passende oplossingen” bekendste vormen zijn beleggingsfondsen en trackers op aandelen en obligaties met betrekking tot duurzaamheid en microfinanciering. Ook kan er worden geparticipeerd in projecten: impact investeringen. Organisaties als family offices en kerken zie ik veelal deelnemen vanuit zorg voor de samenleving: de rentmeestergedachte. Bijkomend voordeel is dat het uitgezette vermogen in ideële doelen doorgaans niet gevoelig is voor de beweeglijkheid van effectenbeurzen en rentestanden.”

DUISENBURGH VERMOGENSREGIE VERKAMMAN

Jack (J.M.) Verkamman Vierstraat 28, Yerseke 085-4 894 894; 06-52 52 59 94 jmverkamman@duisenburgh.nl www.duisenburgh.nl/verkamman

Uit de praktijk Toen een ondernemer zijn bedrijf beëindigde, waarbij een fors vermogen vrijkwam, gaf Jack hem o.a. de volgende adviezen: • hoge belastingvrije schenkingen aan de kinderen • oprichting familiebank • effectenbestand uitbreiden • beleggen in vastgoed • ondernemers in eigen netwerk financieel steunen Zijn wens om „iets voor anderen te betekenen” kreeg ook handen en voeten: hij ging participeren in een project rond de handel in Afrikaanse cashewnoten.

Het bovengenoemde is géén beleggingsadvies; er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Raadpleeg een deskundig adviseur

26

Onderwaterleven Greveling sterft De een is bereid om er stad en land voor af te reizen, de ander vindt het een hap koude snot. De Hollandse oester houdt vriend en vjand bezig.

Voor zolang het duurt, want de oestersector zit nameljk link in de problemen. tekst Gert Janssen, beeld Vidiphoto

D

e Ye34 van oesterkweker Jaap Salm ligt op een koude herfstdag aangemeerd aan de kade van Brouwershaven. In Brouw, zoals ze in Zeeland zeggen. In het havenstadje aan de zuidzjde van de Grevelingen sorteert een Poolse werknemer de vangst van de vorige dag. Honderden oesters –grillig gevormde creuzes en platte Zeeuwse– rollen over de band. Met een scherp oog voor detail deponeert de Pool de verschillende exemplaren in de juiste bakken. Oesterboorders en oesters die begroeid zjn met de eikapsels van de oesterboorder worden uitgeselecteerd. De inhoud van die afvalbak wordt steeds voller, constateert Salm met afgrjzen. En dat is nog maar een van de narigheden die hem achtervolgen.

De kraamkamers van de oestervisserj wacht een ramp. In zowel de Oosterschelde als de Grevelingen is al drie jaar achter elkaar slechts een

minimale hoeveelheid oesterbroed geconstateerd.

En zonder dat, komen er geen jonge schelpdieren.

Tot overmaat van ramp bevat het diepere deel van de Grevelingen, het grootste zoutwatermeer van Europa, zomers nauweljks nog zuurstof, waardoor alles afsterft. En tot slot tasten het herpesvirus en de vraatzucht van de Japanse oesterboorder de resterende oesters aan. De Nederlandse oestersector verkeert in zwaar weer. Vissers en hun vertegenwoordiger, de Nederlandse Oestervereniging, zoeken koortsachtig naar een overlevingsstrategie.

Met de al tientallen jaren latent aanwezig oesterziekte Bonamia Ostreae hebben de kwekers inmiddels leren leven. Toen dit virus de Hollandse wateren binnensloop, betekende dat bjna de ondergang van de oestersector. Door import van een vervanger, de creuze, en resistentie bj een deel van de platte Zeeuwse oester, wist de sterk afgeslankte sector te overleven. Maar Salm is ronduit somber over de catastrofe die nu dreigt. „Zoveel plagen tegeljk hebben we nog niet eerder meegemaakt.”

Huurprijzen

Kraamkamer van oestervisser wacht ramp.

Die treurnis wordt gedeeld door de oestervereniging. Volgens Kees van Beveren en Jaap de Rooj, respectieveljk voorzitter en secretaris van de belangenorganisatie, ziet de toekomst er ronduit somber uit. „We krjgen wel subsidie om onderzoek te laten doen. Echter, praktische oplossingen om de problemen het hoofd te bieden, zjn nog niet door deze studies aangedragen. Door optimalisaties, het herschikken van de bestaande percelen, wordt het beschikbare areaal van 550

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

ha. in de Grevelingen zo goed mogeljk gebruikt. Gezien de grote problemen waarmee de sector op dit moment kampt zou een drastische verlaging door het ministerie van de huurprjzen van de percelen meer dan welkom zjn.

In het verleden bj de problematiek rond de Bonamia heeft de overheid dit ook gedaan.”

„Verlaging huurprijzen is welkom” Dat de oestervisserj aan de vooravond staat van een langdurige periode van onheil of zelfs volledige ineenstorting, werd vorig jaar nog niet voorzien door onderzoekers van de Wageningen Universiteit & Research (WUR). In een in 2018 gepresenteerd rapport over de aanvoer van 2017 en besomming van 2018, waren de voorzichten nog een stuk minder somber. Vanaf 2009 tot 2017 liet de aanvoer van de populaire en duurdere platte oester een constante opwaartse ljn zien tot 7,5 miljoen stuks in 2017. Dat is exclusief de creuze, waarvan er veel meer worden verhandeld. Voorzichtig werd

Jaap de Rooij (l.) en Kees van Beveren: „De toekomst ziet er ronduit somber uit.”

Zuurstoftekort, herpesvirus en oesterboorder bedreigen de oestercultuur.

27

STOLK ORGELS - KRABBENDIJKE 25 JAAR Kom langs met de hele familie om dit met ons te vieren op DV Zaterdag 7 december.

Programma - Feestelijke aanbiedingen - Plezier voor de kinderen - Introductie van nieuwe modellen - Workshop registreren door AndrĂŠ van Vliet 14:30 - 15:00 uur - Slot concert door AndrĂŠ van Vliet 15:45 - 16:00

Locatie Oostpolderweg 1s Krabbendijke

Vrijheidslaan 55 2912 EA Nieuwerkerk a/d IJssel +31 (0)180 31 56 52 info@stolkorgels.nl

Oostpolderweg 1s 4413 NN Krabbendijke +31 (0) 113 50 35 23 info@stolkorgels.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

29

al wel geopperd dat door de toename van de Japanse oesterboorder de aanvoer in 2018 wel eens lager zou kunnen uitvallen. Die aanvoercjfers zjn voorzover bekend nog niet openbaar.

Oesterboorder Naast de al jarenlange en onverklaarbare minimale broedval is het de oesterboorder die voor een ware nachtmerrie zorgt en het met name in de Grevelingen op de platte Zeeuwse oester voorzien heeft. En dat terwjl juist die oester voor de sector inancieel het meest aantrekkeljk is. Ze komen vrjwel alleen maar voor in het Grevelingenmeer. De meeste productie gaat naar België en Italië. Slechts zo’n 10 procent rolt over de tong van de Nederlandse consument. Maar die liefhebbers zjn dan ook bereid om daarvoor in de beurs te tasten.

De Japanse oesterboorder of stekelhoorn is een uitheemse roofslak die vanuit Zuidoost-Azië de Zeeuwse wateren is binnengedrongen. De geribbelde creuze is relatief veilig voor de boorder, maar op de gladde platte oester voelt het ongedierte zich als een vis in het water. Het hecht zich aan de schaal en op nog onbekende wjze weet het een rond gaatje te boren in de harde beschermlaag. Vervolgens sterft de oester.

De slak heeft zich via de Oosterschelde de afgesloten Grevelingen binnen gedrongen, maar heeft zich ook daar, in die Oosterschelde massaal verspreid.

Jaap Salm denkt te weten waardoor dit komt. „Die slak is vermoedeljk via een schip of boot mee naar binnengekomen en heeft zich in korte tjd massaal voortgeplant. Dat beest vindt hier met al die platte oesters een gedekte tafel. Je krjgt het ook nooit meer weg. Het is de eikenprocessierups onder water. De oesterboorder rukt ook steeds verder op naar het noorden.”

De sterfte onder de platte oesters is volgens Salm op dit moment zo’n 50 procent, maar de verwachting is dat dit percentage toeneemt. „In de winter kruipt die slak zo’n 10 centimeter de bodem in, dus je kunt ze ook niet wegvangen.”

Ondanks de sombere voorspelling van de oesterkweker, werkt de oestervereniging op dit moment, samen met onderzoeksgroep Aquaculture in Delta Areas, van de HZ University of Applied Sciences, aan een oplossing. „Een wondermiddel verwachten we niet”, legt Jaap de Rooj uit, „maar hopeljk lost de natuur zelf dit probleem op, zoals dat wel vaker in de geschiedenis is gebeurd.”

Zuurstofgebrek Het gebrek aan zuurstof in het Grevelingenwater is een probleem dat grotendeels verdwjnt zodra de getjdecentrale in de Brouwersdam gereed is. Dat is echter pas in 2024 zover. Tot die tjd vestigt Salm zjn hoop op de waterdoorlaat in de Grevelingendam,

Jonge oesters worden getroffen door het herpesvirus.

„De oesterboorder is de processierups onder water” waar tjdens vloed vers Oosterscheldewater door naar binnen stroomt. „Maar juist in de zomer, als er door de warmte toch al minder zuurstof in het water zit, gaat die dicht. Dan wordt er nameljk gewerkt aan de dam en is de stuw gesloten. Gevolg is dat al het leven onder de 6 tot 7 meter dood gaat. Niet alleen oesters, maar ook paling, kreeft en vis. Afgelopen augustus en september heeft de sector zelf zuurstofproeven uitgevoerd. Die geven een beter beeld dan de 14-daagse metingen van Rjkswaterstaat.”

Terwjl het oestervirus Bonamia op dit moment sluimerend aanwezig is, worden de jonge oestertjes

ISOLATIESUBSIDIE KUNSTSTOF KOZIJNEN Extra voordelig je huis verduurzamen?

Goed nieuws, je krijgt nu subsidie voor energiebesparende maatregelen. Dit is dus hét moment om te investeren in ALKU® kunststof kozijnen. Ze zijn maximaal isolerend, onderhoudsvriendelijk en helemaal aan te passen aan jouw smaak.

Geldt deze subsidie ook voor jou?

ALKU adviseert je graag over alle mogelijkheden. Kom eens langs in onze showroom in Middelburg of kijk op www.alku.nl/subsidie.

ALKU Ontdekkingscentrum Middelburg Klarinetweg 5 www.alku.nl Openingstijden: di t/m vr 9.00 - 17.30 uur | za 9.30 - 16.00 uur

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

31

Wetenschappers zoeken naar een mogelijkheid om resistentie tegen Bonamisziekte bij oesters te bevorderen. die er nog over zjn, ook nog eens getroffen door een herpesvirus dat actief wordt zodra de watertemperatuur boven de 17 graden Celsius komt. Dat virus is vermoedeljk via ballastwater van (buitenlandse) boten de Zeeuwse wateren binnengeslopen. Oesters, en dit geval de creuses tot twee jaar oud, leggen hierdoor het loodje. Ook met dit probleem bemoeit de oestervereniging zich actief. Wetenschappers zoeken naar een mogeljkheid om resistentie tegen deze ziekte bj oesters te bevorderen.

Toen in 1989 de Bonamiaziekte voor een kaalslag onder de platte oester zorgde, werd eveneens gevreesd voor het einde van de sector. Een handjevol bedrjven wist te overleven, mede doordat het zich ging richten op de visserj van de creuze, de alternatieve Portugese oester die lange tjd als het onkruid van de Oosterschelde werd beschouwd door zjn massale aanwezigheid en vljmscherpe randen. Dat alternatief is er nu niet, omdat juist die creuze wordt getroffen door met name het herpesvirus.

Kweken op tafels Hoewel... er is een klein lichtpuntje. Op dit moment wordt er in de Oosterschelde geëxperimenteerd met off-bottom kweek. In een gebied van 10 hectare worden oesters op een soort tafels onder water gelegd om ze in een ‘veilige’ omgeving te laten opgroeien.

De oesterboorder kan er dan niet bj. Wetenschappers van de WUR denken dat deze innovatieve manier van kweek economisch rendabel kan zjn, mits die op grotere schaal wordt toegepast. Volgens Van Beveren en De Rooj heeft de oestersector deze zomer vergunning gekregen om op twee nieuwe locaties –met een totale oppervlakte van 50 hectare– de off-bottom kweek van oesters te gaan proberen. Diverse bedrjven grjpen dit met beide handen aan.

Jaap Salm staat echter sceptisch tegenover deze voor Nederland nieuwe manier van kweken. „Het is niet alleen arbeidsintensief, maar ook kapitaalintensief.

Bovendien, tafels houden de herpes echt niet tegen, denk ik.”

PAC Polderdijk Zonweringen Bedrijfsweg 13 4387 PD Vlissingen 0118 - 55 20 10 www.paczonweringen.nl

GRATIS MOTOR

incl. afstandsbediening voor ye K nikarmscherm* jouw SunE SunEye Knikarmscherm* *Aanbieding geldt bij aanschaf van een SunEye knikarmscherm met elektrische bediening. Motor is Somfy IO, inclusief afstandbediening. De waarde van de motor wordt onder geen beding contant uitgekeerd.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

33

ADVERTORIAL

Pac Polderdijk hoogwaardige zonwering S

teeds meer mensen verruilen uren binnen bankhangen voor buiten leven. Maar in ons regenachtige Nederland is dat niet altijd even handig. De veranda’s en tuinkamers van PAC Zonweringen bieden uitkomst. Zo kun je toch het hele jaar door genieten van buitenleven, zonder nat te regenen.

Onderhoud PAC Zonweringen verkoopt niet alleen veranda’s en tuinkamers. Ook terrasschermen en uitvalschermen en allerlei andere soorten zonweringen voor binnen en buiten zijn onderdeel van de collectie. En naast de verkoop en installatie staat het bedrijf ook nog eens garant voor onderhoud en eventuele reparaties. „Bij ons is bijna alles mogelijk”, zegt eigenaar Coen Consemulder. „Waar andere bedrijven zeggen geen oplossing te hebben, gaan wij juist op zoek naar een mogelijkheid.

We gaan naar de klant toe om op locatie advies te geven, zodat we een goed beeld hebben van de mogelijkheden.

En mede door onze speciale montagemogelijkheden is voor elk probleem een oplossing.”

Kwaliteit PAC Zonweringen bestaat al sinds de jaren 70. In 2003 nam Consemulder het bedrijf over. „De kwaliteit is nog steeds hetzelfde, maar het assortiment is aardig uitgebreid. En die kwaliteit staat bij ons hoog in het vaandel. Zo hebben we een zonwering uit de jaren 70 in onderhoud, die nog steeds in prima staat is. We vervangen af en toe de doeken, maar het systeem is nog uitstekend.”

Voor Consemulder is het persoonlijk contact met de klanten één van de

„Als klanten de winkel uitlopen, moeten ze het juiste gevoel hebben” hoogtepunten van het werk. „Ik zit regelmatig langer dan een uur met klanten om tafel om tot een juist resultaat te komen. Dan heb je het lang niet alleen over zonweringen, natuurlijk, maar dat contact is heel waardevol. Als klanten de winkel uitlopen, moeten ze het juiste gevoel hebben. En als dat niet zo is, dan gaan we gewoon op zoek naar een goed alternatief.

PAC POLDERDIJK ZONWERINGEN

Bedrijfsweg 13 4387 PD Vlissingen 0118 55 20 10 info@paczonweringen.nl www. paczonweringen.nl

Gezellig Klanten waarderen de service van PAC Zonweringen buitengewoon. Dat blijkt uit hun reviews op de Facebookpagina.„Super werk geleverd, keurig netjes, en het was erg gezellig! Een dikke 10!”, prijst een van de klanten. „Goede voorlichting en service”, zegt een ander. En hoewel de plaatsing even duurde, is een andere klant erg blij met het resultaat: „Het knikarmscherm is erg mooi!”

ontdek onze UITGEBREIDE WINTERCOLLECTIE

Mode Lize • Hoeden en petten voor dames/heren • Alpino’s • Mutsen • Sjaals • Tassen • Handschoenen • Hoedendozen en nog veel meer...

Kijk ook eens op www.modelizehoeden.nl Lombardstraat 8 | 4461 AG Goes | 0113 253859 | volg ons op Facebook en Instagram

Wij wassen en repareren alle soorten tapijten!!

Sarouk, Perzische Tapijten, zijde Tapijten, Nepal, Berber, Gabbe!!!

AANBIEDING

35% KORTING BIJ REPARATIE

TAPIJT- WAS & REINIGING vanaf

e 8,90 m2

NAAR PERZISCHE TRADITIE Verwijderen van onaangename geuren Bestrijding tegen motten, larven en mijten.

Terugvetten en impregneren.

Profesioneel wassen.

REPARATIE: 1. Kleine en grote reparaties 2. Franjes vervangen 3. Randen vervangen 4. Tapijt versmallen en verkorten 5. Reparatie van gaten, herstel van brand- en waterschade 6. Herstel van schade door motten.

Bel ons voor een afspraak Tel: 0113 - 30 81 04

BIO BIO-TAPIJTENWASSERIJ Chloorvrije biologische reiniging & vlekkenverwijdering op plantaardige basis zonder kleurverlies

Parkeerplaats op 150 m van winkel

Persia Tapijten Goes Sarouk

Gratis levering en ophalen in een straal van 100 km

Oude Vismarkt 6 - 4461 AE Goes Tel: 0113 - 30 81 04 GSM: 06 - 49270202 Maandag tot vrijdag open van 11.00 uur tot 18.00 uur.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

ADVERTORIAL

Stoffeerderij Brouwer: mooie kleur in elk interieur S

toffeerderij Brouwer heeft een enorm aanbod meubelstoffen in allerlei prijsklassen: van eenvoudig tot zeer exclusief, van merken als Designers Guild, de Ploeg, Pierre Frey, Romo, Rubelli, Leliévre, Sanderson en Kvadrat. De onderneming houdt zich daarnaast bezig met het repareren en herstofferen van alle soorten meubilair voor particulieren, kantoren, horeca en zorg- en overheidsinstellingen en met het herstel van autobekleding en de meubelstoffering in boten en jachten.

Eigenaar Herman Brouwer: „Wij proberen bij alle producten en diensten een zo hoog mogelijke kwaliteit te halen en een zo groot mogelijk spectrum aan kleuren, stoffen en leders te bieden. En dat tegen een acceptabel bedrag! Maar de prijs hangt natuurlijk af van wat een klant selecteert in de 900 boeken met 70 merken. De bedragen variëren van 30 euro tot 600 euro p/m.”

Particulieren vormen de grootste klantengroep, maar Herman verwelkomt de laatste tijd steeds vaker bedrijven.

Die laten hun kantoormeubilair niet vervangen, maar herstofferen in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Herman: „Rekening houden met het milieu wordt ook in onze branche steeds belangrijker.

Lijmsoorten op basis van water en het uitbannen van oplosmiddelen zijn trends, die ook wij volgen. Verder hebben we ons pand voorzien van LEDverlichting en van zonnepanelen.”

STOFFEERDERIJ BROUWER Nieuwe Rijksweg 8 4472 AB ’s-Heer Hendrikskinderen 0113-213 42; 06-53114691 info@stoffeerderijbrouwer.nl www.stoffeerderijbrouwer.nl

Goed voor het milieu: gun je stoel of bank een tweede leven Veel meubilair is tegenwoordig zo goedkoop dat het nauwelijks loont om het te herstellen als het aan het einde van zijn stoffelijk bestaan is gekomen. Met het oog op duurzaamheid en milieu is het dan ook beter om goede (lees: duurdere) banken en stoelen te kopen. Die gaan veel langer mee dan simpele modelletjes van een budgetwinkel, die al na een jaar of zes op de schroothoop belanden.

Mocht je na verloop van tijd op het dure meubelstuk uitgekeken zijn, laat het dan eens opnieuw stofferen. De bank of stoel toont en zit dan weer als nieuw en heeft desgewenst een heel nieuwe look. Bovendien hoeft er dan maar één keer in zijn ‘leven’ een onderstel gemaakt te worden, dat maar één keer vanuit een ver land naar Nederland verscheept hoeft te worden.

Aan materialen en arbeidsloon ben je al snel enkele tientallen euro’s kwijt, maar dan heb je ook een stoel of bank die er weer jaren tegenaan kan.

35

Zelfstandig wonen Hubo ’s-Gravenpolder

Hubo Nieuwerkerk

sgravenpolder@hubo.nl 0113 312413

nieuwerkerk@hubo.nl 0111 64 70 10

Hubo Middelharnis

Hubo Tholen

middelharnis@hubo.nl 0187 487181

tholen@hubo.nl 0166 604418

Totaaloplossing voor iedere klus Kasten op maat Vloeren Binnen- en buitendeuren Binnen- en buitenzonwering Horren

Traprenovatie Veilig wonen Besparend wonen Mooi wonen Buiten wonen Zelfstandig wonen Zorgeloos wonen

Hubo Sint-Annaland

Multimate Oud-Beijerland

sintannaland@hubo.nl 0166 653637

oud-beijerland@multimate.nl 0186 612121

Hubo Serooskerke serooskerke@hubo.nl 0118 591473

Hubo.nl Multimate.nl

Slabbekoorn De kunst van het reinigen Reiniging van vloeren; tapijt, linoleum, marmoleum, tegelvloeren, betonvloeren, siergrindvloeren.

En gestoffeerde meubelen; banken, fauteuils, eetkamerstoelen, bureaustoelen, kantinestoelen.

Chem-Dry Chem-Dry verwijdert:

verwijdert:

98% 98% van alle allergenen van alle allergenenuit uit tapijt enenmeubilair tapijt meubilair

89%

89%

van de luchtgedragen bacteriĂŤn en verbetert van dede luchtgedragen hiermee luchtkwaliteit

bacteriĂŤn en verbetert hiermee de luchtkwaliteit

Voor zowel bedrijven en instellingen als particulieren.

0800 - 44 77 999 (gratis)

slabbekoorn@chemdry.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

39

ADVERTORIAL

Van Wageningen: „Stijlvol en met respect” B

egrafenisverzorging Van Wageningen is begrafenisondernemer op Goeree-Overflakkee, maar het familiebedrijf wil zijn werkzaamheden uitbreiden naar Hoeksche Waard en Schouwen-Duiveland (Zeeland), vanwege het toenemend aantal crematies op het eiland. „En daaraan werken wij om principiële redenen niet mee”, aldus Jaap van Wageningen.

De onderneming vindt het persoonlijk contact met de familie van de overledene „zeer belangrijk” bij alles wat er geregeld moet worden. „We willen de nabestaanden graag ontzorgen”, aldus Jaap. „Daarom proberen we zo goed mogelijk met hen mee te denken en aan te voelen wat de wensen zijn. We streven naar een vertrouwensband. Het spreekt me aan dat ik door mijn werk veel voor mensen kan betekenen.”

Begrafenisverzorging Van Wageningen vindt het van belang dat de naasten een belangrijke rol spelen bij het uitvoeren van een begrafenis, zoals het zelf verzorgen van de overledene, het dragen van de kist en het houden van een toespraak. Jaap: „Onze ervaring is dat al deze zaken belangrijk zijn voor het verwerken van het verlies.”

Thuis opbaren De onderneming is gespecialiseerd in het thuis opbaren. Verder begeleidt ze mensen die hun laatste wil op papier willen vastleggen. „Het verzorgen van een stijlvolle begrafenis en de voorbereiding daarop is bij ons in goede handen”, aldus Jaap.

Het bedrijf heeft dan ook al ruim 50 jaar ervaring met begrafenissen. In 1966 begon dorpstimmerman Jaap van Wageningen sr. als ”bedienaar der begrafenissen” in Nieuwe-Tonge en later op heel Goeree-Overflakkee. In

2000 nam zoon Jaap de onderneming over en diens zoon –weer een Jaap– wil in de voetsporen van zijn opa en vader treden. Jaap van Wageningen: „Wie meer informatie over onze dienstverlening wil, kan telefonisch contact opnemen of het contactformulier op onze site invullen. Ook kan hij gratis het boekje ”Wensen voor de uitvoering van mijn begrafenis” opvragen.”

Reviews: 9,3 Klanten die reviews over Van Wageningen plaatsen, zijn zeer positief. Het bedrijf krijgt van hen een 9,3. Drie voorbeelden: •

• BEGRAFENISVERZORGING VAN WAGENINGEN Westdijk 31 3244 BM Nieuwe Tonge 0187-651616; 06-53241569 info@begrafenisverzorgingvanwageningen.nl www.begrafenisverzorgingvanwageningen.nl

•

Niet alleen heel professioneel, maar ook meelevend en persoonlijk.

We hadden het gevoel dat we onszelf konden zijn. Heel belangrijk bij zo’n verdrietige gebeurtenis en bij het gemis van een dierbare.

Buitengewoon goed begeleid!

Kookwereld Goes Alles voor uw kookgemak

AMUNDSENWEG 4 GOES WWW.KOOKWERELDGOES.NL

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

ADVERTORIAL

Sfeervol feesten bij hotel & brasserie Katoen H

et is een echte eyecatcher in het centrum van Goes: Hotel & Brasserie Katoen. Katoen is nog jong: vier jaar geleden gingen de deuren van het hotel open. Sinds 2018 is er ook een losstaande zaal bij het originele pand betrokken, onder de naam ”ZAAL bij Katoen”. Het hotel heeft 23 kamers. Daarnaast is er een sfeervolle brasserie; en in de losstaande ZAAL kunnen bruiloften en partijen gevierd worden. De stijlvol ingerichte locatie geeft iedere gelegenheid sfeer.

Katoen is een inspirerende ruimte van hoogstaande kwaliteit; met veel licht, eigen faciliteiten en natuurlijk gastvrije service.

Bij de brasserij kunt u terecht voor ontbijt, lunch en diner. Katoen biedt een gevarieerd menu, met voor elk wat wils. Sfeer staat bij Katoen hoog in het vaandel. „We willen dat mensen zich hier thuis voelen. De speciale bouw en het eigentijdste interieur dragen daaraan bij.” Ook is de verhouding tussen prijs en kwaliteit belangrijk. „Wij vinden het een enorme eer dat wij onderdeel mogen zijn van een speciale dag in iemands leven, bijvoorbeeld bij een huwelijk. We proberen de gasten zoveel mogelijk te ontzorgen. Wij doen het werk, terwijl zij ongestoord kunnen genieten.” In de toekomst hoopt Katoen nog verder uit te breiden, „maar we willen vooral ook ons bedrijf perfectioneren, om de klanten een ontspannen ervaring te bieden.”

HOTEL & BRASSERIE KATOEN Bleekveld 9 4461 DD GOES +31 (0)113 21 11 32 info@katoengoes.nl www.katoengoes.nl

ZAAL bij Katoen De in 2018 geopende ZAAL bij Katoen is een grote toevoeging voor het bedrijf. De prachtige ZAAL heeft een vriendelijk team, hapjes van hoge kwaliteit, een groot assortiment drankjes en niet te vergeten een breed scala aan moderne technische faciliteiten. Naast feesten en partijen is de ZAAL ook een ideale locatie voor conferenties en vergaderingen. Katoen is super centraal gelegen, goed bereikbaar met de auto zowel als met het openbaar vervoer. Gasten die van ver komen om in de ZAAL een feest mee te maken, kunnen blijven overnachten in het hotel, en de dag erna genieten van een gemoedelijk ontbijt bij de brasserie. Voor iedere gelegenheid en voor ieder feest is er een voorstel op maat. Interesse? Vul op de website het contactformulier in en laat uw wensen aan Katoen weten.

41

vacatures projectleider onderhoud & renovatie

is op zoek naar nieuw talent Geluk is vanuit een basis als schilder, glaszetter, afwerk-

tegelzeter schilder leerling schilder

er en renovatiespecialist gegroeid en doorontwikkeld op het gebied van integraal vastgoedonderhoud waarbj verduurzamen, renoveren en restylen van het

timmerman onderhoud & renovatie

bestaande vastgoed een speerpunt is. De kracht vanuit de basis, een familiebedrjf met een hoge persoonljke betrokkenheid en aandacht voor de mens voel en zie je

houtrotreparateur

bj alles wat we doen.

teamleider onderhoud Dageljks zjn we met 150 collega’s aan het werk om Zuidwest-Nederland mooier en duurzamer te maken.

glaszeter

GELUKGROEP.NL/VACATURES

Industrieweg 2

Dorpsweg 51

www.gelukgroep.nl

4675 RA Sint Philipsland

4311 RL Bruinisse

info@gelukgroep.nl

T 0167 577 200

T 0111 483 200

ZWEEFDEURSKAST MURANO EEN KAST WAAR OPBERGWENSEN WERKELIJKHEID WORDEN

De zweefdeurkasten van ons Preston kast- en bijmeubelprogramma Murano zijn leverbaar van 113 cm t/m 400 cm breed. De kasthoogte kan varieren: 200 cm, 222 cm of 240 cm.

De diepte is afhankelijk van de breedtemaat: 49 of 68 cm. Laat u voorlichten in de winkel

Openingstijden: dinsdag t/m donderdag 9.00 - 17.30 uur | vrijdag 9.00 - 20.00 Zaterdag 10.00 - 17.00 uur | ‘s maandags gesloten Zaterdag 10.00 - 17.00 uur | ‘s maandags gesloten

Noordelijke Achterweg 58-79a, Wemeldinge

Van harte welkom in onze

Tel. 0113-621296 www.pieterse-wonen.nl

winkel of op onze website

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

45

ADVERTORIAL

Stam Campers blinkt uit in kwaliteit, luxe en service W

aar vind je een rijk uitgeruste huurcamper die je zonder zorgen kunt meenemen? Bij wie moet je aankloppen voor de aankoop van een luxe kampeerauto die gewoon goed is? Al eens bij Stam Campers in Dreumel, bij Tiel, langs geweest? Eigenaar Jan Stam verwelkomt je graag in zijn experience center. „Wij staan dagelijks klaar met goed, eerlijk advies rond het kopen of huren van de best passende camper.”

Stam Campers, hoofddealer van Adria en tevens dealer van Sun Living, heeft het ontzorgen van klanten hoog in het vaandel. Stam: „Daarom gaan we voor luxe en kwaliteit van goede merken.”

Zowel de campers voor verhuur als die voor verkoop stammen uit het lopende jaar of uit het jaar ervoor. Stam: „Dat houdt de kans op problemen klein.”

De uitrusting van de campers is uniek, stelt Stam. „Niemand biedt zulke complete en nette kampeerauto’s aan, durf ik te zeggen. Huisdieren en roken in de campers is verboden en een voorziening als airco is standaard aanwezig.”

Als de kwaliteit en uitrusting van de campers klanten niet over de streep trekt, doet de service van de specialist dat wel. In bijna elke internetreview komt die ter sprake. Stam noemt een voorbeeld: „Op een avond werd ik gebeld door een klant die met zijn camper in St. Anthonis stond. Zijn kachel weigerde te verwarmen. We kwamen tot de conclusie dat zijn gasdrukregelaar stuk was. Ik ben er meteen naatoe gereden en heb hem midden in het bos, in het donker, vervangen. Om 1.15 uur was ik thuis en zes uur later op de zaak. Maar de kopers hebben een warme nacht gehad.”

Bij de service hoort een uitgebreid gesprek met de koper of huurder. Stam:

„Ons doel is: het beste product tegen een acceptabele prijs in de markt zetten” „Persoonlijke aandacht vinden we heel belangrijk. Voordat iemand onze zaak verlaat, moet hij precies weten wat er in de camper aanwezig is, hoe hij rijdt, hoe het zit met tol en milieuzones. We zijn minstens 2,5 uur met een huurder in gesprek en verhuren niet aan mensen die we niet gezien hebben.”

Wie er zoal aankloppen? „Nette mensen”, lacht Stam. „Jong en oud, gezinnen en singles – iedereen die op zoek is naar het beste product tegen een acceptabele prijs.”

STAM CAMPERS

Van Heemstraweg 128 F-1 6621 KL Dreumel 0487 - 573 777 info@stamcampers.nl www.stamcampers.nl

Reviews: 9,0 Op Google Reviews scoort Stam Campers 4,5 sterren, omgerekend een 9! Iemand schrijft: „Ons eerste camperavontuur is mede door Stam Campers een geweldige ervaring. De camper voldeed helemaal aan onze wensen en zelfs meer dan dat. Duidelijke uitleg (mondeling) en veel praktische tips. Korte duidelijke instructies. Niets wordt aan het toeval overgelaten. Alles schoon en helder. Geen verrassingen, duidelijke afspraken, snelle prijsopgaaf en beschikbaarheid.

Niets is te veel.”

46

Aardbeiplant vormt schrale kost voor bijen.

Bij vliegt en bestuift sneller dan hommel.

„Mjn bjen eten elke dag piepers” Hj is met met 16 miljoen onbezoldigde arbeiders een van de grootste werkgevers van ons land. „Allemaal vrouwen”, glimlacht hj. „Daar zal de Tweede Kamer wel blj mee zjn.” Mario Coremans, Nederlands jongste professionele bestuiver, komt handen tekort, hoewel ontelbare werkbjen hem njverig terzjde staan. tekst Gert Janssen, beeld Vidiphoto

H

et gaat goed met Imkerj Coremans. De jonge bjenhouder (24) uit het zuiden die op zjn elfde jaar met twee kasten begon, kan de vraag naar bestuivers niet aan. Zelfs niet met 520 bjenvolken. Het opmerkeljk hoge bestuivingsresultaat van zjn insecten zorgt voor de gewenste mondtot-mondreclame, waardoor zowel glastuinders als fruittelers de Brabantse bioboer uit Etten-Leur graag inhuren. En dat is opmerkeljk, vindt hj zelf, „want ik ben bjen houden op een andere manier gaan benaderen. Bljkbaar doe ik toch iets goed.”

Dat bljkt, want niet alleen de grootste twee aardbeienkwekers van Gelderland doen zaken met de bevlogen ondernemer, maar ook hun Brabantse en Zeeuwse collega’s met bloesem.

Daar zjn twee belangrjke redenen voor, legt Mario uit. „Allereerst levert iedere in mjn bjen geïnves-

teerde euro zo’n 3,5 euro aan extra oogst op. Dit komt omdat bjen beter zjn in bestuiven dan de veelgebruikte hommels. Bovendien zjn mjn dieren niet agressief. En dat is wel prettig voor het personeel dat in de kassen aan het werk is.”

Vliegende teddyberen Maar waarom dan geen hommels, die steken toch helemaal niet? „Dat klopt, tenminste, in zekere zin...”, vertelt Mario, „want ze kunnen het wel! Vaak worden ze gezien als een soort vliegende teddyberen, maar als ze op de bloesem geland zjn, willen ze bepaald niet gestoord worden. Is er iemand naast hen aan het plukken of snoeien en ze zjn al vaker verjaagd door beweging, dan kunnen ze steken. Dat zou ik zelf ook doen als mensen me op mjn huid zitten. Bj een klant in de Betuwe is dat een paar keer gebeurd en

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

daar moest zelfs een ambulance bj gehaald worden.

Mede daardoor is die kweker overgestapt op mjn raszuivere, vriendeljke bjen. Die vliegen gewoon weg als ze gestoord worden. Dan gaan ze een paar meter verderop lekker verder.”

Misvormde vruchten Hommels zjn wel eerder actief en bestuiven al bj lagere temperaturen, geeft Mario toe. „En dat is prettig in koude maanden. In die periode zou je eigenljk voor een combinatie van hommels en bjen moeten zorgen”, vindt Mario. „Hommels hebben echter nog een ander nadeel: ze kunnen met hun zware ljven de bloemen forceren en zo voor misvormde vruchten zorgen, die vervolgens minder waard zjn. Bjen vliegen en bestuiven sneller. Maar dan moet wel alles kloppen: de combinatie van zon en warmte, de gezondheid van de plant en het juiste licht. En in belichte kassen geeft dat nog weleens een probleem in de winter.

Daarnaast kunnen bjen alleen bestuiven als de bloem daar klaar voor is. Ze kunnen simpelweg niets forceren en dus wachten ze tot de omstandigheden optimaal zjn.”

Schrale kost Met 16 miljoen bjen en 520 kasten is de Brabander waarschjnljk de grootste imker van het land? „Ik bljf het liefst bescheiden. Nederland telt zo’n 9000 imkers, veelal hobbyisten met gemiddeld acht kasten. Die plaatsen liever geen bjen bj aardbeienkwe-

47

„Hommels kunnen met hun zware lijven bloemen forceren” kers. Dat levert de bjen nameljk niks op; ze halen daar schrale kost vandaan. Ze eten, zeg maar, iedere dag enkel piepers. Je verzwakt een volk daarmee enorm. Vandaar dat ik steeds bjenvolken moet wisselen als ze lange tjd in een kas staan. De helft van mjn volken kan ik dan niet inzetten. Die staat thuis op krachten te komen bj akkerranden en op plekken met veel biodiversiteit.”

Potje honing Wie denkt dat Coremans met zjn honderden kasten dus ook een grote leverancier is van honing, zit ernaast. „Die lekkernj mogen de bjen zelf houden. Dat ”honing slingeren” is bepaald niet mjn hobby. Het kost allemaal veel tjd, waardoor een potje honing veel te duur wordt voor de consument.

Ik ben bjen gaan houden als hobby, maar kwam er al snel achter dat er voor een goed verdienmodel verder gekeken moet worden. Als ik altjd voor de bjen moet kiezen, staat dat het ondernemerschap alleen maar in de weg”, constateert hj nuchter. „Ik wil gewoon de beste bestuiver van Nederland zjn.”

Bestuiver Mario Coremans komt handen tekort, hoewel ontelbare werkbijen hem nijverig terzijde staan.

Daarom kiest u voor RegioBank

Uw bank dichtbij.

Weer de hoogste waardering!

Internet en Mobiel Bankieren

8,6

Klanten geven ons deze cijfers:

Algemeen

Service

, 8 , 92 6

Bron: betaalrekening, Bankenmonitor Consumentenbond 2018 HatĂŠka Assurantie- en Makelaarskantoor

Henk van Leerdam

Overbeeke

Assurantiekantoor D. Hubers

Arnemuiden T (0118) - 60 44 46

Tholen T (088) - 730 77 00

Nieuw Beijerland T (0186) - 69 14 61

Van Dis Ass.-en Financieringskantoor

Overbeeke

Goedzeeuws Goedrond

Steenbergen T (088) - 730 77 00

Nieuwerkerk T (0111) - 64 14 20

HatĂŠka Financieel Advies, Verzekeringen en Makelaardij o.z.

Overbeeke

Administratiekantoor Stuy

Zaamslag T (0115) - 43 16 08

Sint Annaland T (088) - 730 77 00

Oosterland T (0111) - 64 12 32

Middelharnis T (0187) - 48 55 37

Veldsink Adviesgroep Oostkapelle T (0118) - 58 21 43

Uw bank dichtbij.

Hoek T (0115) - 44 13 70

NIEUWE UITGAVEN V VAN AN DE R RAMSHOORN AMSHOORN ardevol om te krijgen

Goed om te geven, wa D s . E . Ve n e m a

OP DE L E E R S C H O O L VA N

het Woord - Bijbels dagboek-

DAGBOEK

HISTORISCHE VERHALENSERIE

OP DE LEERSCHOOL VAN HET WOORD

ONDER DE DUITSE BEZETTING Deel 34 - P. de Zeeuw De wraak van de sluiswachter + Sprong in de sneeuw

DAGBOEK, VERVOLG OP GODS LEERSCHOOL Ds. E. Venema Voordeelprijs deelprijs

18,95

Onder de Duitse bezetting

na 31 dec. dec 20,95

15,95

Abonneeprijs 10,95 A

(1940-1945)

P. de Zeeuw JGzn

THEMAPREKENSERIE

VAN LIJDEN TOT HEERLIJKHEID

MOOIE LUISTERBOEKEN VOOR ELK GEZIN

De sprong in de de sneeuw

THEMAPREKEN DEEL 10: DS. J. MOL FEESTSTOFFEN KERST T/M PINKSTEREN (6 PREKEN) T.b.v. de Ger. Gem te Drachten: g.jongsma@kliksafe.nl

PAKKET LUISTERBOEKEN Vo o r g el ezen d o o r Leo Ko st en P. d e Zeeuw JGzn

L Lu u i st st er b o ek Ds. J. Mol Themapreken: Kerst, Lijden, Goede Vrijdag,

deelprijs Voordeelprijs

Hemelvaart, Pasen, Pinksteren

Een goede buur, een verre vriend

14,95

na 31 dec dec. 18,50

KERST: - Ds. D.J. Budding (dl. 1) - C. van den Bovenkamp (dl. 2), - De sprong in de sneeuw (dl. 3)

Setprijs:

50,00 i.p.v. 76,85

LEVENSBESCHRIJVING: - Augustinus - John Bunyan, dappere ketellapper yan, de dapp ellapp

ROMAN

EEN GOEDE BUUR, EEN VERRE VRIEND Jannie J. van Belzen, BOEIENDE ZEEUWSE ROMAN OVER DE JODENVERVOLGING Voordeelprijs deelprijs

17,95

dec. 19,95 na 31 dec

- Jannie J. van Belzen-Poortvliet -

Uitgeverij en boekhandel de Ramshoorn | Lange Vorststraat 21 | 4461 JL Goes | Tel. 0113-221909 info@ramshoorn | www.ramshoorn.nl | Ook verkrijgbaar in de boekhandel

START BOUW VOLGENDE FASE BEGIN 2020!

Voor meer informatie: WWW.DERIETPLUIMEN.NL T. 0113 - 37 24 74

DMARC.NL

LAATSTE KANS, NOG ENKELE WONINGEN TE KOOP! een project van:

Van lijden tot heerlijkheid

Van lijden tot heerlijkheid

Bouwbedrijf De Delta bv

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 29 november 2019

51

ADVERTORIAL

Kenniscentrum Arbeidsrecht: sterk in probleemoplossing A

rbeidsrecht, kerkrecht en mediation. Dat zijn de drie specialisaties van Kenniscentrum Arbeidsrecht. Het helpt werkgevers, werknemers, zzp’ers én kerken en kerkelijke organisaties bij juridische vraagstukken. Oprichter Peter Raven: „Ik denk vaak: kunnen we dit niet anders, beter, liefdevoller oplossen?

Zeker in de kerk verlopen processen vaak zeer stroperig en is de toon soms zo heftig dat die beschadigt.”

Binnen het door hem opgerichte Kenniscentrum Arbeidsrecht (KCA) krijgt hij regelmatig te maken met juridische vragen en geschillen binnen kerken en kerkelijke organisaties. Het valt hem op hoe moeizaam processen daar verlopen en hoe indringend –„beschadigend soms”– de toonzetting is. „Ik heb regelmatig gedacht: was hier maar een arbeidsovereenkomst geweest, dan was het probleem allang opgelost.”

Raven voelt zich geroepen om met zijn kennis van kerkelijke structuren en processen en van het Nederlandse arbeidsrecht dit soort conflicten in goede banen te leiden. „Het is echt onvoorstelbaar hoe vilein we elkaar binnen kerkmuren de maat kunnen nemen om maar ons gelijk te halen. Ik wil graag in zulke situaties proberen om in liefde en in goed overleg, met elkaar, naar de beste oplossing te zoeken.”

Kerken in het algemeen en reformatorisch kerken in het bijzonder vormen zo’n 40 procent van zijn cliëntenbestand, ondernemingen en zzp’ers nemen het overige deel in beslag.

Zij kunnen bij hem aankloppen voor advies rond arbeidsrecht, ondernemingsrecht en mediation. Denk aan vragen en problemen rond zaken als ontslag, contracten, financiering en conflictbemiddeling. Raven: „Ik wil

„Ik help bedrijven en kerken graag bij het oplossen van geschillen” graag iedereen die bij mij aanklopt, tot een hand en een voet zijn.”

Als concreet voorbeeld noemt hij een stichting die een predikant in de arm nam voor het verzorgen van lezingen.

Het aantal bijeenkomsten per week nam zo sterk toe dat de organisatie zich afvroeg of ze de dominee niet beter een contract kon aanbieden. In zulke gevallen zet ik mij graag in om voor beide partijen de beste oplossing te vinden.”

KENNISCENTRUM ARBEIDSRECHT Albert Joachimikade, Goes (tevens kantoren in Zierikzee, Zwolle en Beilen) 06-53877767 info@kenniscentrumarbeidsrecht.nl www.kenniscentrumarbeidsrecht.nl

Congresbundel In 2018 organiseerden Kenniscentrum Arbeidsrecht, de Theologische Universiteit Apeldoorn, Erdee Media Groep en Refo500 een congres met als thema ”Schuring tussen kerkrecht en arbeidsrecht”.

De bundel met bijdragen is te bestellen via congresbundel@ kenniscentrumarbeidsrecht. nl. De kosten bedragen € 10,= (exclusief verzendkosten).

Activiteiten die in 2020 worden georganiseerd, zijn te vinden op: kenniscentrumarbeidsrecht.nl/ activiteiten.

Probeer nu BMUonline compleet 2 maanden

GRATIS

ADVENT.

LEEF TOE NAAR KERST MET DE BIJBEL MET UITLEG Ontvang GRATIS acht adventoverdenkingen én 2 maanden toegang tot BMUonline compleet.

BMUonline biedt u in één overzicht de Bijbel met uitleg, kernwoorden, achtergrondinformatie, kanttekeningen, kaartjes, en de Bijbelverklaring van Matthew Henry.

Ga snel naar BMUonline.nl/actie of scan de QR-code

voor het raam

tot 20% KORTING op raamdecoratie

ZOWEL MODERN ALS KLASSIEK: DONKERE JALOEZIEËN Horizontale jaloezieën zijn niet meer weg te denken uit de hedendaagse interieurs. Elenbaas Noom heeft een uitgebreide jaloezieën collectie van topkwaliteit lindehout, vinyl, aluminium en het duurzame bamboe. Het mooie van bamboe jaloezieën is de matte uitstraling.

Dit geeft een subtiele, moderne en vooral luxe uitstraling aan de jaloezie.

Bovendien is de bamboe collectie verkrijgbaar in maar liefst elf trendy kleuren zoals (parel)wit, zwart en antraciet.

25 januari te GOES (aanvang: 10.00 uur)

Gratis workshop (t.w.v. € 65) 10 plaatsen beschikbaar

Meld je nu aan!

15% KORTING op alle collecties tapijt en vinyl van Interfloor.

Stuur een email naar: info@elenbaasnoom.nl (max. 10 personen per workshop)

Tholen: 0166-662880 – Goes: 0113-342101 – Vlissingen: 0118-441904

w w w. d e c o k a y e l e n b a a s n o o m . n l • w w w. g a r a g e d e u r z

op de muur Kies je voor een muur met de fluwelen afwerking van krijtverf, of kies je juist voor een statement met een gaaf behang?

Voor beide ga je naar Elenbaas Noom.

SCHERPE PRIJZEN OP BINNEN- EN BUITENVERF! Laat u goed informeren over welke producten en materialen geschikt zijn voor uw specifieke project.

op de vloer

€ 49,95 p/m2

CORETEC, THE BEST FLOOR EVER! CLICK & LOCK De beste manier om de toekomst te voorspellen is die zelf te creëren. COREtec is een innovatieve PVC vloerbedekking die de wereld aan je voeten legt. COREtec bevat drie collecties met diverse plankformaten, tegelformaten en een visgraatcollectie.

En natuurlijk in allerlei houtdessins te krijgen. 100% waterproof, extreem stabiel.

Eenvoudig te plaatsen op elke ondergrond, ook met vloerverwarming en koeling.

Akoestisch dempend. Hoge krasweerstand, huisdier-proof en anti statisch.

Coretec is gecertificeerd voor gebruik in appartementen

Meet- en montageservice Maak gebruik van de Decokay meet- en montageservice.

Allemontagewerkzaamheden worden stipt en professioneel voor je uitgevoerd.

Onze vakmensen komen gratis bij je thuis opmeten, hierdoor leveren wij jouw bestelde artikelen tot op de millimeter nauwkeurig.

Twijfel je nog over de kleur of breedte?

Neem gerust een stalenset mee naar huis.

alles onder één dak

gekwalificeerd personeel

thuis advies

beste kwaliteit

beste kwaliteit

meet en montage service

vraag naar de voorwaarden

z e e l a n d . n l • w w w. b u i t e n z o n w e r i n g s p e c i a l i s t e n . n l

Benieuwd naar uw

verkoopkansen?

Vraag een gratis waardebepaling aan!

Kijk op sinke.nl of zwaanmakelaars.nl

GOES, MIDDELBURG, KOUDEKERKE & ZIERIKZEE

De laagste rentegarantie Het ideale moment om je droomhuis te kopen of je hypotheek over te sluiten? Dat is nu! De rente staat historisch laag. Profiteer hiervan. Hoe? Kom eens langs bij De Hypotheekshop. Tijdens een gratis en vrijblijvend gesprek laten we jouw mogelijkheden zien.

BEL ONZE AFSPRAKENLIJN, TEL 0118 642 007 Of maak online 24/6 een afspraak via WhatsApp, 06-82650175