Reizenbijlage januari 2018

2018

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018, 47e jaargang nr nr. 245

20180112-001-UIN-MAIN-RED.pdf 1

12/28/2017 9:13:21 AM

VERZORGD OP REIS!

Nederland

Israël VLIEGVAKANTIES

CRUISES

Sri Lanka

Duitsland (Moezel-Rijn)

Zuid-Afrika Duitsland (Rijn) Armenië

FIETSVAKANTIES

BUSEXCURSIEREIZEN Schotland

Italië Hongarije

Nederland

Duitsland Italië

Oostenrijk

Noorwegen

Oostenrijk

Duitsland Andorra

Zwitserland

Margrietstraat 30, 4401 EZ Yerseke | Tel. 0113-573681 | Mob. 06-22296733 info@burgtours.nl | www.burgtours.nl | Voor alle reizen geldt: Deo Volente

vakantie 3

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

4 7 8 10 13 14 17 18 20 23 24 27 28

Een midzomerdag in Zweden.

De koffer (I).

Lopen over de stenen weg waar Paulus liep.

Piepkleine huisjes en smalle ginkies in Urk. Kleur mee en win een Intertoys-bon

4

De Noorse muskusos kan hard rennen.

De koffer (II).

Een winterse karavaan wandelt door Alpbachtal.

14

Op bezoek bij ”die Hasen” in Zuid-Tirol.

De koffer (III).

De zomp glijdt vredig over de kalme Vecht.

De koffer (IV).

Oude muren, stoere burchten.

Vier kastelen in Luxemburg.

31

Kleur mee en win een high coffee/tea

32

Andere wandelaars zijn zeldzaam in Peneda Gerês.

35 36

De koffer (V).

10 36 24 28

Langs oude Romeinse wegen flitst een e-bike.

39 40

De koffer (VI).

42

Ja hoor! Een hert. En nog drie. En een bergmarmot.

(De beren blijven gelukkig weg.)

42 40

Kerkklokken hebben een eigen stem, blijkt bij klokkengieterij Paccard.

18 20 8

32

Bonst daar nou een beer op de deur?

In het holst van de nacht gebeurden er bij een hotel in Frankrijk, in de bergen voorbij Annecy, twee dingen. Eerst bonsde er iemand op deuren en luiken. Het was stil en donker, iedereen sliep of deed alsof hij sliep. Niemand riep of zei iets, alleen het gebons was te horen, het klonk een tikje wanhopig. Maar tegelijk gelaten. Wie stond daar? Een dronken hotelgast? Een late reiziger met autopech die hoopte op een sleutel? Een persoon die jarenlang door de bergen had gezworven en nu eindelijk de bewoonde wereld had gevonden en een schoon bed zocht?

Het gebons stopte. Maar even later ging het brandalarm af. Het schreeuwde schril door de gangen. Na een tijdje –het duurde lang!– gingen er deuren open en keken slaperige hoofden om de hoek. Gelukkig bleek het loos alarm, maar het was wel raar, en rustig slaap je dan niet in zo’n nacht, in een vreemd bed. Zo rond drie uur denk je dan: waar ben ik, en: waarom ben ik hier eigenlijk, en: is het wel veilig? Dat heb je met reizen, veel valt te plannen, maar onverwachte dingen houd je altijd. ’s Nachts heet zoiets een schok. Overdag noem je het een verrassing. Zo schijn je in de Zwitserse Alpen een beer tegen te kunnen komen. Dat is ook zoiets, die lijkt om drie uur ’s middags waarschijnlijk een grote teddybeer, maar ’s nachts vast een duister, harig monster. Even checken... nee, die Zwitserse beer kan toch niet bij Annecy geweest zijn, destijds? Bonzend op deuren?

Colofon Directie: Ir. B. Visser Hoofdredactie: Dr. ir. S. M. de Bruijn Eindredactie: Girtruud Harbers, Clasina van den Heuvel Vormgeving: Jacoline Maat Beeld voorpagina: Dino Reichmuth on Unsplash VAKANTIE 2018 is een bijlage bij het Reformatorisch Dagblad, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn

Clasina van den Heuvel

20180112-003-UIN-MAIN-RED.pdf 3

12/28/2017 9:12:30 AM

4 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

tekst Johannes Visscher beeld RD

Een eenzame visser die zijn hengel uitwerpt in een kabbelende rivier. De zon die op het water glinstert. De hemel in talloze tinten blauw. Bos in de verte. Kan het Zweedser? erkwikkend is het: wandelen langs de Skellefte älv, een ruim 400 kilometer lange rivier in het noorden van Zweden. Zeker op een milde junidag. Zo’n midzomerdag waarop het ’s nachts niet donker wil worden en de lucht kleurt in allerlei varianten blauw, geel en oranje. De tocht voert langs Skelleftea.

Dat is een stad niet ver van de Botnische Golf, de zee tussen Zweden en Finland.

V Kerkvolk

In Skelleftea herleven oude tijden. Vlak bij de rivier ligt Bonnstan, een kerkdorp binnen Skelleftea. Een soort nederzetting van meer dan honderd kleine houten huisjes. Barakken haast. Bonnstan is een van de kerkdorpen in het noorden van Zweden. In die dorpen overnachtte in vroeger eeuwen in het weekend het kerkvolk. Van heinde en ver kwamen ze naar de zondagse diensten in bijvoorbeeld een kerk in Skelleftea. In Zweeds Lapland bouwden kolonisten en Sami (Scandinavische nomaden) hun nederzettingen nabij kerken.

De Zweedse Kerk voerde in 1861 regels in voor kerkbezoek van mensen in afgelegen gebieden. Eenieder die binnen een straal van 10 kilometer rond een kerk woonde, diende wekelijks een bedehuis te bezoeken. Mensen binnen een cirkel van 10 tot 20 kilometer werden eens per twee weken in de kerk verwacht.

Voor gelovigen binnen 20 tot 30 kilome-

20180112-004-UIN-MAIN-RED.pdf 4

ter van een godshuis gold een bezoekfrequentie van eens per drie weken.

Het eeuwenoude Bonnstan was niet alleen ontmoetingsplek voor kerkvolk. In en rond de barakken stalden marktlui hun spullen, spraken rechters vonnis en inden de autoriteiten belasting. Geregeld brak er in de houten nederzetting brand uit.

De houten huisjes zijn tamelijk spartaans, voor hedendaagse begrippen. Een open haard in de bouwsels moet voor de warmte zorgen.

Familiefoto’s Hedentendage zijn de huisjes in Bonnstan particulier bezit. Een karrenspoor of fietspad scheidt de rijen dicht op elkaar gepakte woninkjes van elkaar. Stig Boman voorziet de deur van een bouwsel, in bezit van zijn familie, van een lik gele verf. Binnen in het krappe huisje waan je je in andere tijden. Zwart-witte familiefoto’s, oud gereedschap, een antieke lamp, een verweerd dressoir. In zomerse tijden zijn Boman en de zijnen soms in Bonnstan te vinden. Al overnachten ze niet in het huisje. Dat wordt te krap.

Berkenbomen langs de rivier staan in bloei. Een houten hangbrug, die maximaal 1000 kilo gewicht kan hebben, voert naar een van de eilandjes in de rivier. Scholieren zijn in de weer met een barbecue. Iets verderop ligt de Lejonströmsbron, een 207 meter lange brug uit 1737. Het is een van de langste houten bruggen in Zweden. Auto’s die eroverheen rijden, veroorzaken een monotoon gebonk.

Pal aan de rivier torent de koepel van de Skelleftea Landsförsamling boven de bomen uit. Naast de karakteristieke kerk liggen de doden begraven. Een eenvoudige witte zerk, in de vorm van een kruis, verwijst naar een van de bekendste Bijbelteksten: Johannes 3:16. Alzo lief... Een boodschap die de eeuwen verduurt.

Zw ede n

Krappe huisjes langs een Zweedse rivier

Byske

Ostvik

Boliden

Botnische Golf Skelleftea ZWEDEN

Bureå

Ljusvattnet Falmark

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 5 km

Woonde je binnen straal van 10 kilometer van kerk?

Dan iedere zondag komen

>>rd.nl/wandeleninzweden voor een video.

12/28/2017 9:17:46 AM

Stig Boman verft een huisje in kerkdorp Bonnstan.

Elandenpoep gevonden in het bos

Kerk langs de rivier.

Dagenlang tussen de naaldbomen lopen. Uitwerpselen van elanden vinden. Bivakkeren in een tentje langs een beek.

Genoten hebben ze van hun trektocht in het noorden van Zweden.

Bepakt en bezakt struinden vader André Gruppen (49) en zoon Olav (19) uit Stadskanaal in juni 2017 een paar dagen door de bossen nabij de stad Skelleftea. „Leuk, rustgevend én goed voor de conditie”, zegt vader.

Stil is het in de uitgestrekte bossen en langs meren. „Je komt tot jezelf”, zegt vader. En er is tijd voor gesprek. „Over de vervolgstudie van Olav bijvoorbeeld.” Olav: „Het is superleuk om met je papa te wandelen en te kamperen in de natuur.”

Vader en zoon liepen over bospaden en in moerassig gebied over houten vlonders. Om de 5 kilometer hielden ze even rust. Wordt het eentonig, dagenlang door het bos banjeren? Dat valt wel mee, zeggen ze. Fysiek kan het wel zwaar zijn, met 15 kilo bagage op je rug.

Ze sloegen hun tentje onder meer op langs een beek. Kampvuurtje erbij. Vader: „Leuk was dat daar lokale bewoners ook kampeerden.

Ouders met hun twee meisjes. Ze hebben ons nog extra water gegeven. Anders hadden we water uit de beek moeten koken om zo geschikt drinkwater te krijgen.”

De familie Gruppen is verknocht aan Scandinavië. Al jaren gaan ze er op vakantie. De kinderen hebben zelfs Scandinavische namen gekregen.

De uitgestrektheid van de Zweedse natuur spreekt Olav aan. „De bossen zijn veel groter dan in Nederland. Als je in Nederland in een bos verdwaalt, loop je gewoon rechtuit en dan ben je zo weer in de bewoonde wereld. Hier is dat anders.

Je blijft de hele dag tussen de bomen lopen.”

Vader en zoon Gruppen.

20180112-005-UIN-MAIN-RED.pdf 5

12/28/2017 9:18:25 AM

RUIM AANBOD VAKANTIEHUIZEN villa’s, chalets en bungalows in Europa

VAKANZ.NL/VAKANTIEHUIZEN

CHRISTELIJKE VAKANTIEPARKEN op de mooiste locaties in Europa GEZINSPARKEN.NL

recreatieteams

activiteiten en excursies

kerkdiensten

0341 264 887 / info@vakanz.nl

De grootste aanbieder van christelijke gezinsvakanties

vakantie 7

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

+$ ($)

$) *!! # $ % """ '&,

Wie? Irene Janse (40) Wat? Gaat steeds terug naar Israël.

Woonplaats?

IJzendijke

Thuiskomen in het land van de Bijbel tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld Peter Nicolai „Als ik mijn koffer ga pakken, is de bestemming geen vraag, dat is Israël!” zegt Irene Janse (40), docent op Calvijn College en hulpverlener bij SGJ Pleegzorg van Timon. Ze is meer dan vijftien keer in het land geweest. „Israël voelt voor mij als thuiskomen. Het is het land van de Bijbel-

20180112-007-UIN-MAIN-RED.pdf 7

se geschiedenissen en dat maakt het verschil. Het is anders of je de Matterhorn of de berg Tabor ziet. Het feit dat Israël nog bestaat, laat zien hoe trouw God is.”

In oktober 2017 reisde ze voor het laatst naar Israël. „Ik heb Nazareth, Ginosar, Ein Gedi en Jeruzalem bezocht. Het is heerlijk om op eigen houtje te reizen. Wat ik doe?

Bij zonsopgang zit ik al buiten op een rustig plekje, ik kijk rond, ontmoet mensen,

lees veel en doe inkopen voor de verkoop van producten ten bate van het deputaatschap voor Israël, waarvoor ik vrijwilliger ben.”

De koffer, volgeladen met spullen voor de verkoop, moet bij de douane regelmatig open. „Is het cocaïne of cacao? Kruit of kurkuma? Wapens of aardewerk? Ik heb niets te verbergen en het geeft wel een veilig gevoel.”

Wat er standaard meegaat in de koffer? „Mijn fotocamera. Thuis worden de foto’s kaarten, die verkocht worden voor het goede doel. Wat ook meegaat, is een hoofddoek. Voor de warmte, maar een leuke bijkomstigheid is dat ik zodoende niet als toerist opval. Ik ben al heel wat keren in het Ivriet aangesproken omdat mensen dachten dat ik Joods was, en dat werden meestal bijzondere gesprekken.”

12/28/2017 9:17:32 AM

8 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

Sporen van vervolging in Rome tekst en beeld Corina Schipaanboord

deze bouwwerken ook gezien hebben?

Met open mond staren naar al die prachtige eeuwenoude gebouwen en wandelen over een stenen weg waarop Paulus waarschijnlijk ook zijn voeten zette. Dit kan in Rome.

Maar de meeste indruk maakt ‘gewoon’ de Chiesa di Sant’ Agnese, waar uit marmer uitgehouwen afbeeldingen te zien zijn van ter dood veroordeelde christenen. Opeens bekijk je het immense Colosseum met heel andere ogen én met een zwaar hart.

Kerker

T

jokvol met historie en cultuur zit de Italiaanse hoofdstad. Al slenterend door de smalle straatjes ontdek je steeds weer andere schoonheden, zoals de Trevifontein, diverse erebogen, honderden kerken en immense bouwwerken. Soms al bijna 2000 jaar oud, zoals het Colosseum. Een imposant bouwwerk met z’n 48 meter hoogte.

Ook het Forum Romanum boeit. Hier zijn nog delen te zien van het stadscentrum uit de tweede eeuw. Deze stenen doorstonden de tand des tijds. Bijzonder om te lopen in een stad die er al was in de tijd van de Bijbel. Ook Petrus en Paulus liepen hier. Dat idee maakt dat je net even anders om je heen kijkt. Zouden zij

20180112-008-UIN-MAIN-RED.pdf 8

Dicht bij het Forum Romanum bevindt zich de Marmertijnse gevangenis. Het verhaal gaat dat Petrus en Paulus hier gevangenzaten. Het is altijd lastig of je aan kunt nemen of dit echt waar is, maar op zich is het een reële optie, want het was dé gevangenis in die tijd. De weg ernaartoe is er een met eeuwenoude dikke keien. Als ze écht in deze gevangenis zaten, hebben ze hier zeker gelopen.

Het zien van de gevangenis doet de adem even stokken. Aan de hand van Bijbelverhalen vorm je je wel een beeld van een „kerker”, maar er echt in staan en de sfeer daar ervaren, geeft een realistischer beeld. Hij is ondergronds, dus heel donker en bedompt. De gevangenen werden er van redelijk grote hoogte in gegooid, zodat de meesten meteen hun benen braken. In ieder geval zaten er christenen vast vanwege hun geloof.

Wat verschrikkelijk! Het zet je aan het denken. Zou ik dat aankunnen zonder de Heere Jezus te verloochenen?

Op een andere manier indrukwekkend is het Pantheon, gebouwd in de eerste eeuw. Aan de buitenkant valt meteen de voorkant op. Met zijn acht hoge zuilen lijkt het net een Griekse tempel.

Pas binnen zie je hoe duizelingwekkend hoog de koepel is: 43 meter. De koepel is gemaakt van ongewapend beton. Niemand weet hoe de Romeinen dit bouwwerk hebben kunnen maken. Dat zou zelfs in deze tijd een hele kluif zijn. In het midden van de koepel zit een oculus met een diameter van 8 meter. Het is het enige ‘raam’. In de vloer zitten kleine gaatjes die het regenwater dat naar binnen valt weer afvoeren. De massa’s

toeristen worden steeds luid sissend tot stilte gemaand.

Een volgend imposant gebouw is het monument voor Victor Emanuel, de eerste koning van het verenigde Italië. Dit gebouw is slechts ruim honderd jaar oud, maar wel erg indrukwekkend qua grootte. In 1921 werd hier een onbekende soldaat uit de Eerste Wereldoorlog begraven, als symbool voor alle onbekende gesneuvelde soldaten. Voor het graf brandt de eeuwige vlam. Twee soldaten houden hier de wacht. Min of meer symbolisch natuurlijk, maar op veel andere plaatsen staan ook militairen met een wapen aan de schouder. Dat is helaas pure ernst. Gespitst op gevaar speuren ze de omgeving af. Bij sommige gebouwen moeten alle bezoekers uit veiligheidsoverwegingen door een detectiepoortje en worden hun tassen gescreend.

Petrus Als je in Rome bent, kun je de SintPieter niet missen met zijn 137 meter hoogte. Op woensdag houdt de paus voor de reusachtige kerk audiëntie. Duizenden mensen komen daarop af. Ze joelen en juichen als ze hem zien. Qua cultuur interessant om eens te zien, maar het geeft ook een beetje een be-

De engelen in de hemel staan klaar met de kroon van de overwinning

klemmend gevoel dat al deze mensen zo opkijken tegen deze man.

In de Vaticaanse Musea is het zo druk dat de toeristen er voetje voor voetje doorheen schuifelen. Zich vergapend aan alle kunstcollecties: beeldhouwwerken, tapijten en schilderwerken. Je valt van de ene verbazing in de andere.

Vooral de Sixtijnse Kapel maakt indruk met de beschilderingen door Michelangelo van de schepping, de zondeval en diverse andere Bijbelse geschiedenissen. Hier kun je wel een uur zitten om alles te observeren.

Ook de Sint-Pieter is vanbinnen prachtig. Bijzonder hoeveel tijd, moeite en geld er geïnvesteerd is om een bedehuis te maken. Tegelijkertijd knaagt de wetenschap dat de bouw mede is bekostigd met geld dat verdiend werd aan aflaten. Gezegd wordt dat Petrus op de plek waar de kerk staat in 64 gekruisigd en begraven werd. De kerk is naar hem vernoemd. Ook staat er een beeld van de discipel. Toeristen staan in de rij om de ene voet aan te raken. Als Petrus het geweten had, zou hij omhooggewezen hebben naar zijn Koning.

Palmtak Het oog raakt verzadigd van het zien.

Zo veel moois kun je op den duur bijna niet meer in je opnemen. Het is dan fijn om gewoon wat door de straatjes te zwerven, likkend aan een Italiaans ijsje, af en toe wat straatverkopers afpoeierend die je tot vervelens toe achtervolgen.

Toch kun je het bijna niet laten om weer een van de vele kerken in te duiken om te zien hoe die er vanbinnen uitziet. Zo ook de Chiesa di Sant’Agnese. In deze kerk ligt de nadruk eens niet op allerlei pracht en praal en beelden

12/28/2017 9:20:10 AM

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

ROME 1

Vaticaanstad

2

3

5

r

e Tib

4

1. Sint-Pietersbasiliek 2. Chiesa di Sant’Agnese in Agone 3. Pantheon 4. Monument voor Victor Emanuel II 5. Mamertijnse gevangenis 6. Forum Romanum 7. Colosseum

Chiesa di Sant’Agnese.

7 6

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 500 m

.

rsbasiliek

Sint-Piete

van Bijbelheiligen. Hier zijn in marmer uitgehouwen afbeeldingen te zien van christenen die moesten sterven vanwege hun geloof. De man Eustachio is in afwachting van zijn vonnis, waarschijnlijk in het Colosseum. Aan de onderkant is een leeuw te zien die al zijn voeten likt. Dat is het afschuwelijke tafereel dat de mensen te zien krijgen.

Maar bij deze afbeelding is meer te zien.

De engelen in de hemel staan klaar met de kroon van de overwinning.

Een ander tafereel laat een jong meisje zien. Verbitterd kijkende mannen rapen grote stenen op om naar haar te gooien. Ook hier wacht boven de kroon, en bij een andere afbeelding de palmtak van de overwinning. Wat is dat indrukwekkend en wat zet dit alles in een ander perspectief. Hier op aarde zien we slechts één kant.

Als je daarna nog eens rond het Colosseum loopt, bijvoorbeeld als de meeste toeristen aan het dineren zijn en het wat rustiger is, zie je heel wat meer dan een imposant bouwwerk. Je ziet taferelen zich als het ware voor je ogen afspelen. Hier werden de vervolgde christenen naartoe gebracht. Zij zagen dit prachtige gebouw met daarin zo’n 55.000 landgenoten die uitgelaten joelend zaten te wachten op wat vertier.

Het is bijna niet te begrijpen dat veel christenen God ter eer zingend hun einde tegemoet gingen. Maar wat vanuit aards perspectief het einde leek, werd juist het begin. „Vrees geen der dingen die gij lijden zult. Zie, de duivel zal enigen van ulieden in de gevangenis werpen, opdat gij verzocht wordt; en gij zult een verdrukking hebben van tien dagen. Zijt getrouw tot den dood, en Ik zal u geven de kroon des levens” (Openbaring 2:10).

Colosseum.

Pantheon.

uel II.

tor Eman

van Vic onument

M

20180112-009-UIN-MAIN-RED.pdf 9

12/28/2017 9:21:03 AM

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

Vuurtorenwachter Koert Bakker.

”Maandag wasdag” is in Urk nog springlevend tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld RD

Wie een oude landkaart van Urk bestudeert, ziet er met een beetje fantasie de vorm van een orka in. Zou dat de reden zijn dat er een sculptuur van het beest in de haven van het voormalige eiland staat?

Of heeft die zwaardwalvis een taalkundige link met de vissersplaats? Orca – Orc – Urc – Urk.

G

ids Jaap Bakker –klein, breed, bruine pet, korte broek, sandalen– houdt er wel van om bezoekers van ‘zijn’ eiland oude volksverhalen, gekruid met een flinke snuf humor, voor te schotelen. Tijdens een ”Ginkiestocht” krijgen ze van hem heel wat mooie inside-informatie over Urk te horen. Informatie die niet in de doorsnee VVV-folder staat.

De tocht start vlak naast de Tourist Info, bij museum Het Oude Raadhuis.

Wie uit het anker in de voortuin nog niet concludeert dat hij in een vissersplaats is, doet dat ongetwijfeld bij het huisje ernaast: aan een waslijn van touw hangen een rood-wit gestreepte blouse, zwarte kousen en een blauwe broek.

Bakker kijkt tevreden: „Zo hoort het”, zegt hij. „Op de traditionele manier opgehangen, die visserskleding. Niet met wasknijpers, maar ingeklemd tussen de vezels van het touw.”

Gids Jaap Bakker.

Steegjes Het huisje oogt niet groot. Superklein zelfs. Lengte en breedte van de steegjes, de ”ginkies”, erachter zijn ook zeer beperkt. Waarom? Bakker: „Vroeger, toen Urk nog een eiland was, stak alleen het oude dorp boven de Zuiderzeespiegel uit. Veel ruimte voor huizen en straten was er dus niet. Vandaar dat alles dicht op elkaar is gebouwd. Het nieuwe gedeelte ziet er heel anders uit.”

Bakker wijst naar diverse huizen waarin vroeger een winkeltje was gevestigd.

20180112-010-UIN-MAIN-RED.pdf 10

„Als een man op zee bleef, opende de weduwe een winkeltje om in haar onderhoud te kunnen voorzien.”

De deelnemers aan de tocht kijken af en toe wat ongemakkelijk bij de bewoners van het oude dorp naar binnen.

Mogen ze hier wel lopen? Ze struinen zo’n beetje door hun voortuin. „Ja, hoor, loop rustig verder”, stelt Bakker hen gerust. „Dit is gewoon openbare weg. Urkers zijn niet zo gesteld op hun privacy.

Als ik zou willen, zou ik met jullie door de voordeur kunnen lopen en het huis door de achterdeur weer kunnen verlaten.”

Privacy Enthousiast wijst de gids op de gevelversiering van een huisje, terwijl de bewoonster door het raam naar hem en zijn volgelingen tuurt. „Kijk, hier staat een kruis op het dak. Verderop hebben ze er een hart staan en daar weer naast wijst een houten pijl omhoog. Veel van die symbolen hebben een christelijk karakter. Urk is dan ook een heel christelijk dorp. Op zondag trekt bijna elke inwoner naar een van de kerken die de plaats rijk is.”

Ook het loodbeslag langs de ramen kan Bakker bekoren. „Mooi, hè? Veel woningen hebben zo’n bijzonder lijstje langs het kozijn.”

Via de Bootstraat bereikt de groep de trots van het eiland: de haven. Plezierbootjes deinen rustig op het kalme water. De zon schittert in het IJsselmeerwater en doet bijna pijn aan de ogen.

Maar waar zijn de vissersboten? „Overal en nergens”, vertelt Bakker. „Urk is eigenlijk de grootste plaats van Europa.

Wij vissen van Noorwegen tot en met Gibraltar. Urk is zijn vloot en waar de vloot is, is Urk.”

Moeder Hoe mooi en romantisch het water en het vissersleven ook lijken, aan de noordkant van het oude Urk is hun keerzijde te zien. Vlak achter het Kerkje aan de Zee verrijst een standbeeld van een moeder die naar haar man en zonen uitkijkt. Helaas zal ze hen nooit terugzien, want op de sokkel staat: „Dit monument werd opgericht voor de nagedachtenis van de in de golven omgekomen vissers van Urk en de elfde mei A.D. 1968 door H.M. koningin Juliana onthuld.” Op de marmeren wandplaten achter haar staan de namen van tiental-

12/28/2017 9:20:58 AM

vakantie 11

Oslolaan

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

De No ord

URK

W

ijk

P. R

Wi

jk 6

aa n

ijk 8

om ke

Klifkade

IJsselmeer 1. Vissersmonument 2. Kerkje aan zee 3. Vuurtoren 4. Orca

Broodje paling Na het lossen verdwijnen de vissers met hun vangst in de loods van de visafslag.

Niet lang erna zullen de palingen hun glibberige weg naar restaurants in heel Nederland en daarbuiten vinden. We hebben trek gekregen van al dat wandelen en klimmen. Rond de haven liggen restaurant genoeg. Wat zal het worden: koffie met appeltaart of toch maar een broodje paling?

20180112-011-UIN-MAIN-RED.pdf 11

eg Industr i erondw Sluisweg

4

Ambachtsweg

Urkerweg

Oosthaven Dormakade Nieuwehaven

Terwijl Koert Bakker stoïcijns verdergaat met zijn schoonmaakwerkzaamheden, geniet de groep van het adembenemende uitzicht. In de verte is Enkhuizen zichtbaar, aan het einde van een lange dijk. Dichterbij is het oude dorp met zijn smalle steegjes prachtig te overzien. Op het strandje liggen een paar recreanten van de zon te genieten.

En daarachter, daar komen de eerste vissersboten de haven binnenvaren. Wat zouden ze gevangen hebben?

Even later is dat te zien, te ruiken en te voelen. Enkele stoere vissers legen hun netten in zwart plastic bakken. De inhoud glibbert paniekerig in het rond. „Palingen”, roept een jochie. Hij heeft gelijk; de beesten kronkelen alsof ze geelektrocuteerd worden. Opeens valt er een op de straat. Een van de zeebonken pakt het beest rustig op en wendt zich met het dier in de hand naar een toekijkend blondje. „Even vasthouden?” vraagt hij. De gil zegt genoeg.

ms t

Klifweg StavWesthaven e r se Kade

Uitzicht

loe

eg m Pyra id e w

3

len Urker vissers die hun menselijke haven nooit meer terugzagen. Het ”Luctor et emergo” dat op een groot aantal huisjes in het oude dorp prijkt, gold voor hen niet.

Gelukkig is dat niet het einde van het verhaal op het monument. De tekst eindigt met een gedeelte uit Openbaring 21: „En de zee was niet meer…”

Over de dijk gaat de tocht nu weer naar het zuiden, naar een symbool van hoop en redding: de vuurtoren. Na een paar honderd meter doemt het rood-witte gevaarte aan de linkerkant op. Aan zijn voet ligt een enorm anker. Bakker betreedt de vuurwachterswoning naast de toren. ”Koert!” schreeuwt hij. „We zijn er!” De vuurtorenwachter blijkt zijn broer. Hij is boven bezig met het schoonmaken van de lampen. Via een smalle wenteltrap schuifelen de Ginkietochtdeelnemers langzaam naar boven.

Bo ter b

.

Prins Hendrikstraa t

ge l

r sst

Wijk 3

Wi jk 5

W

t raa

2

4

kmans traat

ml

1

Sin

Me lkw eg

P. Ho e

Da

weg Top

Werkhaven

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 100 m

Als een man op zee bleef, opende de weduwe een winkeltje om in haar onderhoud te kunnen voorzien

Eiland op het droge Ooit bestond Flevoland uit alleen maar water. Nu is het de grootste polder ter wereld. Grondlegger van de ontpoldering was ingenieur Cornelis Lely.

Hij maakte in 1891 de eerste plannen voor het droogleggen van de toenmalige Zuiderzee. Duizenden arbeiders begonnen aan het zware handwerk van de inpoldering met uiteindelijk Flevoland als resultaat.

Midden in het centrum van Urk sta je letterlijk op

de keileembult die vroeger als enige deel boven het water uit torende. Het is nog steeds het hoogste deel van het vissersdorp.

Op 3 oktober 1939 werd de dijk van Urk naar Lemmer gesloten. Een historisch moment: Urk was niet langer een eiland.

>>ookflevoland.nl

12/28/2017 9:21:14 AM

vakantie 13

Beeld Willeke Brouwer

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

Kleurplaat voor kinderen Kleur mee en win een prijs! Stuur de kleurplaat als hij af is naar Reformatorisch Dagblad, t.a.v. redactiesecretariaat, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

De twee beste inzendingen worden beloond met een Intertoys-bon t.w.v. â‚Ź 20,=.

20180112-013-UIN-MAIN-RED.pdf 13

12/28/2017 9:21:30 AM

14 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

Muskusossen spotten in de Noorse septemberzon tekst Ben Provoost beeld RD

Eén rare beweging van hond Tell en de dichtstbijzijnde muskusos reageert direct. „Wegwezen”, sist gids Sigbjorn Frengen. Gelukkig lijkt de reactie van het dier een schijnbeweging. Als hij echt op ons was afgekomen, was een van ons volstrekt kansloos geweest, want het logge beest haalt 60 kilometer per uur. Welkom in Nationaal Park Dovrefjell voor een muskusossafari. Deelname is op eigen risico. et is deze laatste donderdag van september prachtig weer in het Noorse Hjerkinn, zo’n 2,5 uur rijden ten zuiden van Trondheim.

Het is weliswaar kouder dan 10 graden, maar de uitbundig schijnende zon maakt alles anders. Ik ga vandaag met gids Sigbjorn Frengen (27) op muskusossafari. Op enkele verdwaalde dieren in Zweden na is Noorwegen de enige plaats in Europa waar muskusossen te vinden zijn. In Dovrefjell leven er zo’n 300 in het wild. Rond acht uur rijdt de gids met zijn landrover langs bij mijn houten vakantiehuis in Vanslia. Verblijven in een ”hytte” hoort natuurlijk bij een Scandinavische vakantie.

Onderweg is het meteen genieten. Autoweg E6 gaat dwars door het natuurgebied.

De bomen en struiken hebben schitterende herfstkleuren. Links en rechts doemen majestueuze bergen op. Twee keer zet Frengen de auto aan de kant. Met een verrekijker speurt hij de wijde omtrek af.

De tweede stop is meteen de laatste. „Ik zie zeven muskusossen”, zegt hij opgetogen. Het besluit is snel gemaakt: de auto wordt geparkeerd en de wandelschoenen gaan aan. Hond Tell heeft ook geen verdere aansporing nodig.

H Picknick

Wandelen in Dovrefjell-Sunndalsfjella is in de verste verte niet te vergelijken met een rondje over de Hoge Veluwe. We banen ons een weg door stevige vegetatie.

20180112-014-UIN-MAIN-RED.pdf 14

Het grootste deel van de route gaat over allesbehalve een wandelpad. Een enkele keer moet er een beekje worden overgestoken. Daarbij doen grote stenen nuttig werk. Zo nu en dan kruist een grote, modderige plas ons pad, waarna er maar één ding op zit: er dwars doorheen. Sportschoenen zijn derhalve niet aan te bevelen.

Na een uur of twee wandelen en vergezichten vastleggen, komen we steeds dichter bij de muskusossen. Nadat we de dieren tot 200 meter zijn genaderd, houdt de gids halt. Hij legt uit dat we een kritische grens hebben bereikt en toeristen altijd wordt geadviseerd niet dichterbij te komen. „Laten we eerst gaan picknicken”, stelt hij voor. „De dieren kunnen dan aan ons wennen. Wij gaan kijken hoe ze op ons reageren.”

De meegenomen gasbrander komt uitstekend van pas. Uit door Tell meegetorste bagagetassen vist Frengen koffie. Een klein kwartier later nippen we aan het zwarte goud en genieten we van verse kaneelrollen. „Die heb ik vanmorgen ingeslagen bij de beste bakker van Noorwegen.”

Trondheim

Meråker

Kristiansund

Ålen

ZWE

Sunndalsøra Oppdal eg rw

Hjerkinn

No o

Nationaal Park Dovrefjell

en

Åndalsnes

DEN

NOORWEGEN

Dovre Bismo ©RD, André Dorst – bron: Maps4News 20 km

„Slechts een enkele keer heeft een muskusos een mens gedood; maar elk jaar moeten toeristen voor ze vluchten”

Steenarend De muskusossen trekken zich niets van onze aanwezigheid aan. Er lijkt weinig op tegen om na de lunch te proberen wat dichterbij te komen. Al foto’s makend, naderen we de dieren tot zo’n 50 meter. Ineens dreigt het mis te gaan. Tell heeft de afgelopen dagen veel te weinig beweging gehad en het rusteloze dier probeert dat in één dag volledig te compenseren. De hond zakt door zijn poten en maakt wat rare geluiden. De dichtstbijzijnde muskusos reageert meteen en maakt aanstalten om op ons af te stormen. „Wegwezen”, sist Frengen.

Gelukkig lijkt de reactie van het dier een schijnbeweging. Opgelucht halen we adem. Aangezien het dier een snelheid van 60 kilometer per uur kan halen, was een van ons kansloos geweest. Elk jaar moeten er toeristen vluchten voor de dieren, weet Frengen. „Meestal loopt het goed af. Volgens mij is het slechts een enkele keer voorgekomen dat een muskusos een mens heeft gedood, maar dat is al lang geleden.”

Nadat we voldoende foto’s hebben gemaakt, wandelen we terug naar de parkeerplaats. We krijgen nog een mooie toegift als vanuit het niets ineens een grote roofvogel hoog boven onze hoofden zweeft. Speurend door zijn verrekijker constateert Frengen dat het een „golden eagle” is, een steenarend.

12/28/2017 9:22:48 AM

vakantie 15

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

Het Wagnerorgel in de Nidarosdomkerk dateert van 1741. beeld 2l.no

Cultuur en natuur in Trondheim Een bezoek aan de regio Trondelag is niet compleet zonder een stedentrip Trondheim. Olaf Tryggvason (Olaf I) stichtte de stad in 997. Deze man, die een belangrijke rol speelde in de bekering van de Vikingen tot het christendom, kijkt vanaf een sokkel op de grote markt uit over de stad.

Olaf Haraldson (Olaf II) trad in de voetsporen van zijn voorganger. Hij dwong Noren met grof geweld tot aanvaarding van het christelijk geloof. Naar verluidt ligt hij begraven onder de Nidarosdomkerk.

Of dat nu wel of niet klopt, het bezichtigen van de imposante kathedraal is alleszins de moeite waard.

Orgelliefhebbers kunnen hun hart ophalen aan het Wagnerorgel uit 1741 en het Steynmeyerorgel uit 1930. Het laatste is met 139 stemmen een van de grootste orgels uit Noord-Europa.

De stad heeft prachtige doorkijkjes.

Met zijn gekleurde houten huisjes is Bakklandet waarschijnlijk de leukste buurt. Trondheim heeft onder meer een Joods museum. In het Sverreborg Trøndelag Volksmuseum is onder meer de rond 1170 gebouwde staafkerk uit Haltdalen te zien.

Om Trondheim goed te leren kennen, is een wandeling met een gids aan te bevelen. Wordt de stad uiteindelijk toch te benauwend? Bymarka en Estenstadmarka zijn prima uitwijkmogelijkheden. In deze „achtertuinen” van Trondheim zijn vele wandelroutes uitgezet. In Bymarka is het zelfs mogelijk om een eland, das of veelvraat tegen te komen. En wie vissen wil, kan terecht in rivier de Nivelda of het Trondheimfjord.

>>visitnorway.nl

20180112-015-UIN-MAIN-RED.pdf 15

12/28/2017 9:23:17 AM

Boek nu nuawar vakantiewe! de Velu an eigen Ook koop vwoning vakantie jk mogeli

Familiehuis Nunspeet Vakantiepark aan het Veluwemeer

Vakantiepark Familiehuis Nunspeet Randmeerweg 14, Nunspeet T : 0341-25 08 51 www.familiehuisnunspeet.nl

Op loopafstand van het strand!

BOEK ONLINE

Zeeland beleef je bij Camping Duinzicht!

0118-551397 | campingduinzicht.nl

Zondagsrust

Actie!

10% VROEGBOEK*

KORTING

De Klimberg: toppunt van vakantieplezier • Christelijke signatuur & natuurlijk gelegen in het Vechtdal • De ideale gezinscamping met ruime kampeerplaatsen • Recreatieteam in alle schoolvakanties en activiteiten voor alle leeftijdsgroepen • Verhuur caravans, chalets, jaarplaatsen en familiehuis • Verwarmd en overdekt zwembad

www.deklimberg.nl - hardenberg *Op huurprijs kampeerplaats bij boeken t/m 31-1-2018

DAAR KAN NIETS TEGENOP!

vakantie 17

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

+$ ($)

) !!$ * # %$ """ '&,

Wie? Corjan Rink (39) Wat? Reist privé en voor zijn werk bij Woord en Daad.

Woonplaats?

Capelle aan den IJssel

T-shirt en tandenborstel zijn overal te koop tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld RD, Anton Dommerholt „Als mijn koffer kon praten...”, zegt Corjan Rink (39) uit Capelle aan den IJssel.

Per jaar reist hij ongeveer zeven of acht keer naar verschillende landen. „Voor Woord en Daad ben ik in het afgelopen jaar met leerlingen van scholen die geld hebben opgehaald naar Guatemala en de Filipijnen geweest. Ik reis dan

20180112-017-UIN-MAIN-RED.pdf 17

naar plekken waar toeristen nooit komen. Dat is indrukwekkend en is nodig om mensen bewust te maken van ons eigen welvarende leven.”

Daarnaast gaat hij regelmatig korter of langer op pad. „Zo ben ik afgelopen jaar in de Palestijnse gebieden en Israel geweest om vrienden te bezoeken, ik heb daar ooit anderhalf jaar gewerkt.

Verder ging ik op wintersport naar Oostenrijk, reisde ik naar Tsjernobyl in Oe-

kraïne en naar Canada, waar een vriend van me trouwde.

Door de reizen met Woord en Daad ontdek je hoeveel moeite het mensen kost om te overleven. Dat grijpt me soms echt aan. De vanzelfsprekendheid van mijn eigen leventje gaat ervan af. Ik leer over hoop als ik met mensen praat die niets hebben en toch dankbaar zijn dat God mogelijkheden geeft.”

Corjan Rink heeft een grote rugzak van

The North Face, „die is handig om mee rond te trekken.” Voor de reizen voor zijn werk gebruikt hij vaak een goede koffer. „Die is eigenlijk van mijn ouders, maar staat meer bij mij dan bij hen op zolder.”

Kaas en stroopwafels gaan altijd mee. „Die worden over de hele wereld gewaardeerd. En daarnaast denk ik altijd maar: een tandenborstel en een T-shirt zijn bijna overal te koop.”

12/28/2017 9:21:29 AM

Alpbachtal, het Oostenrijk uit je fantasie tekst en beeld Hjalmar Guit

In de winter naar Oostenrijk gaan is vrijwel synoniem aan wintersport. Maar wat als je liever niet gaat skiën? Neem eens een kijkje in Alpbachtal, waar je als iedereen aan het skiën is het rijk alleen hebt. En een mooi deel van Oostenrijk is het zeker. tel je voor: een hele bergflank met enkel karakteristieke houten chaletwoningen. Tussen de deken van sneeuw piepen de eerste moedige grassprieten al omhoog. Rook kringelt uit de schoorstenen die op met de mantel der winter bedekte daken staan. IJspegels aan de regenpijp smelten in de zon en druppelen in regentonnen. Het is aardig fris buiten en bij het ademen vormen zich kleine wolkjes, maar de lucht is strakblauw en de zon schijnt volop. Een soort ideaalbeeld van Oostenrijk? Klopt, maar het bestaat echt – in Alpbachtal.

S

Mooie rondjes Voor de bevestiging van dat droombeeld moet je naar het dorp Alpbach, dat het gebied zijn naam geeft. Alpbach is met recht meerdere malen verkozen tot het mooiste dorp van Oostenrijk. Het heeft nogal strenge bouwvoorschriften om die titel te behouden. Gids Michael Mairhofer vertelt waarom. „De lokale overheid wil graag de uitstraling van het dorp behouden.

Zo moeten de huizen van hout gemaakt worden en maximaal drie verdiepingen

20180112-018-UIN-MAIN-RED.pdf 18

hebben.” Zodoende is het uiterlijk van Alpbach sinds mensenheugenis niet veranderd. De bevolking is wel wat gegroeid en er komen veel toeristen, waardoor het centrum aardig volgebouwd is. Maar ondanks de drukte doen de straten vriendelijk en knus aan. Alleen de bussen hebben er wat moeite mee...

Bergafwaarts is het eerstvolgende dorp waar de bus komt Reith im Alpbachtal, en het is de moeite waard daar even uit te stappen. Het centrum bestaat letterlijk uit twee straten met vooral hotels en een paar traditionele winkels. Een kaasmakerij bijvoorbeeld, waar je sterk geurende heumichkaas van koeien uit Alpbachtal kunt proeven en kopen. Zelf wandel ik een rondje om het bevroren meer en de kerk.

Maar eigenlijk is dit niet het mooiste rondje van Reith, dat is namelijk de Reither Kogel. Daarvoor moet je wel even met de kabelbaan de berg op, richting de skipiste. Behalve afdalen op de lange latten kun je boven op de berg een lange rondwandeling maken langs panorama’s van heel Alpbachtal. Diepe dalen, scherpe witte pieken, dorpjes uit je fantasie: wat wil je nog meer.

Die uitzichten doen hunkeren naar meer natuurschoon, en daarvoor ga ik met gids Michael via een steile slingerweg naar het hooggelegen Brandenberg. De bergflanken zijn bedekt onder een meerkleurige mantel van altijd groene dennen, tijdens het stijgen langzaam overgaand in het wit van de sneeuw op de toppen. Na bocht nummer 50 doemt een groene torenspits op en langs de weg verschijnen weer de typische houten alpenwoningen. „Brandenberg staat vooral bekend als uitvalsbasis voor langlauf- en sneeuwschoenwandelingen. We worden omringd door de bossen en de bergen”, zegt Michael.

Tijd om de sneeuwschoenen aan te trekken. Een groep vakantiegangers is op hetzelfde idee gekomen en we sluiten ons

Brandenberg

Oostenrijk

Kundl

Kramsach Rattenberg

Thierbach Reith im Alpbachtal

Strass im Zillertal

bij hen aan. Michael haalt twee paar ovale sneeuwstappers en wat skistokken uit zijn kofferbak. „Goed je laarzen in de sneeuwschoenen vastgespen, je wil er niet tijdens het wandelen uitschieten. En grote stappen maken, dan heb je de meeste grip”, raadt Michael aan.

Maridl Als een winterse karavaan wandelen we naar het bevroren bos. Brandenberg ligt op een soort plateau en we moeten een stukje naar beneden. Afdalen richting de bosrand gaat relatief gemakkelijk, met zulke ijzers onder je voeten kun je haast niet uitglijden. Na ongeveer twintig minuten wandelen wordt het plots een stuk zwaarder, we moeten namelijk weer omhoog. Het is onder nul, maar toch veeg ik continu het zweet van mijn voorhoofd.

Het uitzicht is de moeite echter meer dan waard. De diepe vallei strekt zich ver onder ons uit, omringd door machtige witte bergen. Romantische houten huizen kijken uit over skiërs die over gemarkeerde paden naar beneden zoeven.

Halverwege de helling stoppen we om wat water te drinken. Terwijl ik uitblaas, wandelt een oude vrouw met een wandelstok vanuit het bos in onze richting. Haar rode hoofddoek en jas steken fel af tegen de witte omgeving. Ze staat in de regio bekend als Maridl, een koosvariant op Maria. „Ik loop al jaren bijna elke dag een rondje over de berg door het bos, dat houdt me fit. Gewoon een paar kilometer, met mijn normale schoenen en tegenwoordig ook een wandelstok. Ik ben immers al 93”, lacht Maridl. Ze vervolgt kalm haar weg, een groep verbijsterde wandelaars achterlatend. Of het door de schone berglucht hier in Alpbachtal komt dat deze breekbaar ogende vrouw nog zo kwiek wandelt laat Michael in het midden. „De grootvader van mijn vrouw is echter ouder dan honderd geworden, dus wie weet”, lacht hij mysterieus.

Alpbach

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 1 km

Na die vermoeiende wandeltocht is het fijn bijkomen in het dorp Rattenberg.

Hoge bergen werpen een schaduw over het kleine stadje aan de Inn. Het lichtblauwe water stroomt strak langs en de rivier glinstert in de zonnestralen die nog net over de bergen heen komen. Een wandeling door Rattenberg voelt als een stap terug in de tijd. Een kleurrijke stap; de meeste gebouwen zijn lichtblauw, zachtroze of okergeel. Op het eerste gezicht is Rattenberg een klein dorp. Er wonen maar 400 mensen en je loopt letterlijk in vier minuten door het centrum heen. Maar officieel is het plaatsje een stad: de kleinste van Oostenrijk. Een hertog schonk Rattenberg al in de 12e eeuw stadsrechten, die bepaalde economische en politieke voordelen met zich meebrachten.

Welvarend De ligging naast die rivier maakte van Rattenberg een ideale handels- en overslagplaats. Inkomsten uit de tol die passerende handelaren moesten betalen maakten het stadje welvarend. Grootste trekpleister vandaag de dag? De glaskunst. Rattenberg zit vol met winkels gevuld met sierlijk glaswerk. Allemaal met de hand gemaakt door vaardige glasblazers die het ambacht al eeuwenlang doorgeven. Auto’s mogen het centrum niet in, zodat de kleinste stad van Oostenrijk goed bewaard blijft. Bij café Hacker is het tijd voor koffie met huisgemaakte kastanjetaart. Overigens is het een van de weinige bedrijven die ’s middags open zijn. De serveerster geeft snel uitleg: „Iedereen zit ’s middags op de berg, dus is het in de dorpen heel rustig. Eigenlijk is dit gebied perfect voor als je niet van skiën houdt: je hebt alles vaak lekker voor jezelf.”

12/28/2017 9:22:51 AM

vakantie 19

Op reis met de Alpenexpress Wij reisden met de Alpenexpress naar Alpbachtal. ’s Avonds stap je in Nederland op de trein en na een nacht slapen sta je midden in Oostenrijk. Opstappen kan op acht verschillende stations in Nederland. Voor een reis naar Alpbachtal kun je het beste uitstappen in Jenbach en daar een transferbus of een taxi nemen. Ski’s en andere wintersportuitrusting kunnen eventueel mee.

Het openbaar vervoer in Alpbachtal is over het algemeen prima geregeld. Bussen stoppen minimaal één keer per uur en meestal vaker in alle dorpen. Actuele vertrektijden staan op de website van het vervoerbedrijf of hun smartphone-app. Liever iets sneller? Dan is de gemakkelijkste manier om Alpbachtal te verkennen per (huur)auto, die je in Reith al voor een enkele dag kunt huren. >>treinreiswinkel.nl >>vvt.at >>autohaus-alpbachtal.at

Romantische houten huizen kijken uit over skiërs die over gemarkeerde paden naar beneden zoeven

20180112-019-UIN-MAIN-RED.pdf 19

12/28/2017 9:23:30 AM

20 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

Brenner Italië

Leven als een boer in Zuid-Tirol tekst Gijsbert Bouw beeld RD

1600 andere boeren, aan bij Roter Hahn, een initiatief van de Zuid-Tiroolse Boerenbond.

Wie het dorpje Klausen uitrijdt, de heuvel af richting de boerderij van Sepp en Agnes Kerschbaumer, gaat de rust en de ontspanning tegemoet.

Dat is precies wat het vakantieleven op de boerderij in het Italiaanse Zuid-Tirol te bieden heeft. De snelheid van het leven is er heerlijk laag.

Klimmen

e kinderen verheugen zich al weken op de dagen in Klausen. De website van Unterplattnerhof is de dader; die belooft een karrenvracht aan dieren – konijnen, een hond, katten, ezels, kippen. En: gasten mogen meehelpen met het voeren van de beesten en het melken de koeien. Al snel na aankomst hebben ze de weg naar de konijnen –de rest van de week ”die Hasen” genoemd– gevonden.

Boer Sepp woont al zijn hele leven op Unterplattnerhof; boerin Agnes sinds ze dertig jaar geleden trouwden. Sepps vader Johann –die met zijn vrouw nog steeds op de boerderij leeft– kwam er in 1935 wonen. Diens vader en hijzelf boerden er decennialang. Toen Sepp het bedrijf overnam, bleek al snel dat de inkomsten te weinig waren om van rond te komen.

Zo’n 20 jaar werkte hij buitenshuis om bij te verdienen. Agnes: „Al die tijd heb ik de koeien gevoerd en gemolken. Ik ben opgegroeid op een boerderij; ik houd van dieren.” Inmiddels is Sepp met pensioen en zorgen ze samen voor de paar koeien die nog over zijn, het kleinvee en de huisdieren. Daarnaast beheren ze 4,5 hectare weiland en 7 hectare bos. Genoeg te doen dus op de boerderij in het Eisacktal. Op het terrein bouwden ze drie luxe houten appartementen. Ze sloten zich, samen met

D

20180112-020-UIN-MAIN-RED.pdf 20

Sepp en Agnes laten op een stralende dag hun almhut zien: een stoer vakantiehuis op 2000 meter hoogte. Vanaf de boerderij start de tocht met de auto. Dat betekent 1000 meter klimmen. De robuuste hut staat een eind boven de boomgrens in een bergweide die vanaf het dal niet te zien is.

Elektriciteit is er niet, water komt uit een bron en het rioolloze toilet is buiten.

Sepp wijst: „Daar in de Gemeinschaftsalm, tussen de omheining, lopen de koeien en paarden van ons dorp. Iemand uit onze gemeente past een zomer lang op de dieren. In het begin van het najaar komen ze naar beneden, van de alm naar het dorp. Een feestdag is dat.”

De regio Zuid-Tirol, waarin Klausen ligt, doet meer aan Oostenrijk en Duitsland denken dan aan Italië. Op plaatsnaamborden staan naast Italiaanse ook Duitse namen. Vreemd is dat niet; de regio werd na de Eerste Wereldoorlog geannexeerd door Italië. Mussolini en Hitler probeerden de regio te italianiseren. Dat lukte deels.

Nog steeds spreekt ruim 60 procent van de Zuid-Tirolers Duits. De oudste generatie voelt zich nog Oostenrijker, legt Sepp uit, die namens de Südtiroler Volkspartei in de gemeenteraad van Klausen zit. „Mijn ouders zijn nog echte Oostenrijkers, en zo voelen ze zich ook. Mijn vrouw en ik zijn een combinatie van Italiaan en Oostenrijker; onze kinderen voelen zich meer Italiaan.”

Sommige Italianen kunnen het nog steeds niet verkroppen dat er Duits wordt gesproken in de noordelijkste regio van het land. Sepp wijst tijdens wandeling op wegbewijzering waarop de Duitse namen zijn doorgestreept. „Andersom gebeurt er ook; er zijn Zuid-Tirolers die geen Italiaanse namen willen zien.”

Pootjebaden Tijdens de week op de boerderij van de Kerschbaumers is er niets te merken van deze wrijving. Dat er Duits –weliswaar met een stevig accent– wordt gesproken, is juist handig. Dat is in elk geval

OO

ST

R EN

IJ

K

Sterzing

Brixen Naturns

Meran Klausen I TA L I Ë

Bozen

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 10 km

„Na een stevige wandeling moet je hier pootjebaden.

Dan voel je je weer fris” beter te verstaan dan het Italiaans.

Vanaf de almhut van de Kerschbaumers start een wandeltocht naar de Radlsee.

Een paar honderd meter klimmen is bepaald geen straf. De uitzichten zijn weids, de gidsen kennen de omgeving als geen ander. De kinderen vermaken zich met het tellen van de rode wegwijzers.

Bij de Radlsee hoort een rustpauze, vindt Agnes. „Na een stevige wandeling moet je hier pootjebaden. Dan voel je je weer fris en herboren en kun je er weer even tegenaan. Let wel: doe je sokken gewoon over je natte voeten; dat voelt het best.” De boerin heeft gelijk, een korte stop bij het blauwgroene bergmeer is een aanrader.

Halverwege de tocht staat de Radlseehütte (bijna 2300 meter hoog). Daar is het tijd voor een stevige Italiaanse lunch met traditionele knoedels, en schnaps van de zaak als afsluiter.

De almhut van de Kerschbaumers staat op de grens van de Alpen en de Dolomieten. Sepp wijst op de Dolomietentoppen: de grootse Schlern, de Marmolada, de beroemde Rosengarten in de verte. Het begint te kriebelen bij het zien van al die bergen: die moet je echt bedwingen.

Bij terugkomst in de almhut toont Agnes zich een goede gastvrouw. De koffie, chocolademelk en apfelstrudel laten zich goed smaken na zo’n stevige wandeling.

En dat in combinatie met het prachtige uitzicht op de bergweiden en andere toppen. Die rust en ontspanning zijn eigen aan Zuid-Tirol.

12/28/2017 9:28:20 AM

vakantie 21

Sepp Kerschbaumer.

De appartementen op Unterplattnerhof.

Producten van de boer.

Roter Hahn redde boerenstand Vakantie vieren op een Italiaanse boerderij heeft een lange traditie.

Al in de achttiende eeuw trokken de rijken ’s zomers uit steden als Bozen en Meran naar boerderijen in de bergen. Dankzij een snelweg kwamen in de jaren zestig van de vorige eeuw steeds meer buitenlandse toeristen naar Zuid-Tirol.

Boerderijvakanties waren vaak goedkoop en de kwaliteitsstandaard was laag. Tegelijk leverde de landbouw in de loop van de decennia voor de kleinschalige boerderijen steeds minder op. Met als gevolg dat de landbouwsector in de regio flink onder druk kwam te staan.

Roter Hahn, in 1999 in het leven geroepen door de Zuid-Tiroolse Boerenbond, heeft als doel de toeristen op boerderijen goede vakantieaccommodaties te bieden en op die manier de boeren in de regio van extra inkomsten te voorzien, legt Kevin Huck van Roter Hahn uit. „Er zijn zo’n 1600 boerderijen bij het label aangesloten. Inmiddels vallen ook acht boeren onder Roter Hahn die ambachten uitvoeren. En daarnaast horen nog veertig boerderijrestaurants bij de organisatie.”

Roter Hahn hanteert strenge criteria voor de deelnemende boeren, aldus Huck. „Producten die de boerderijen leveren en etenswaren die ze serveren, moeten zo veel mogelijk uit de regio Zuid-Tirol komen en het liefst van eigen boerderij.”

Op weg naar de Radlsee.

20180112-021-UIN-MAIN-RED.pdf 21

12/28/2017 9:28:40 AM

Uw tweede thuis in Twente ✔ Diverse bungalows & landhuizen ✔ Overdekt zwembad ✔ Kleinschalig & gemoedelijk

� 

✔ Gezellige horeca ✔ Rust & ruimte ✔ Nabij unieke natuurgebieden ✔ Zondagsrust

0546 – 57 98 65 www.bungalowparkhogehexel.nl

VOOR SLECHTS

€995!� €995!� €995!� €995� VOOR SLECHTS

Vakantie

•zie website voor meer info.

VOORSLECHTS SLECHTS VOOR

•zie website voor meer info.

•zie website voor meer infoinfo . .

•zie website voor meer

Kampeerplaats Kampeerplaats Kampeerplaats

Kampeerplaats

. .. .

Stacaravan

Stacaravan Stacaravan

Vakantiehuis

Tijd voor een boek

Vakantiehuis Vakantiehuis

Veluw sch tsch genie en.1 Veluwsch Veluw Veluw sch1 1 t en. genie t en. genie genie t en.1

Stacaravan

Vakantiehuis

De Meulebarg is een rustige familiecamping

gelegen aan de rand van het dorp Elspeet. Het De Meulebarg is een rustige familiecamping Dedorp Meulebarg is een op rustige familiecamping ligt midden de Veluwe, omringd door gelegen aan de rand van het dorp Elspeet.

Het gelegen de rand van heten dorp Elspeet.

Het kenmerkende bossen heidevelden en is de Deaan Meulebarg is een rustige familiecamping dorp ligt midden op de Veluwe, omringd door dorp ligt midden op deuit Veluwe, omringd door perfecte te rusten, te Elspeet. genieten en gelegen plaats aan deom rand van het dorp Het kenmerkende bossen en heidevelden kenmerkende bossen en heidevelden en isen deis de tedorp recreëren.

Kijk snel eens op meulebarg.nl! ligt midden op de Veluwe, omringd door perfecte plaats uitrusten, te rusten, te genieten perfecte plaats om om uit te te genieten en en kenmerkende en heidevelden en is de te recreëren. Kijkbossen snel eens op meulebarg.nl! te recreëren. Kijk snel eens op meulebarg.nl!

perfecte plaats om uit te rusten, te genieten en te recreëren. Kijk snel eens op meulebarg.nl!

Molenweg 46, Elspeet I t. (0577) 491 351 1 info@meulebarg.nl Molenweg 491491 351351 1 info@meulebarg.nl Molenweg46, 46,Elspeet ElspeetI t.I (0577) t. (0577) 1 info@meulebarg.nl

Kijk voor alle boeken op www.debanier.nl of ga naar de boekhandel

vakantie 23

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

+$ ($)

) !!$ * # %$ """ '&,

Wie? Arenda van Doleweerd (30) Wat? Trok twee maanden door Nepal.

Woonplaats?

Westkapelle

Bergbeklimmen met 18 kilo op je rug tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld RD, Anton Dommerholt Vorig jaar besloot Arenda van Doleweerd (30), verpleegkundige, samen met een collega voor twee maanden naar Nepal te gaan. „De eerste maand zouden we gaan backpacken, de tweede maand deden we vrijwilligerswerk in een ziekenhuis.”

De eerste weken liepen ze het Anna-

20180112-023-UIN-MAIN-RED.pdf 23

purnacircuit, een 55 kilometer lang bergmassief in de Nepalese Himalaya. „Een prachtige wandeling waarin ik een haat-liefdeverhouding kreeg met mijn backpack. Het was elke dag ongeveer 800 meter stijgen en zo’n zes tot acht uur lopen om uiteindelijk de top van 5416 meter te halen. Achteraf was mijn rugzak met zijn 18 kilo wel iets zwaarder dan het advies van 8 tot 10 kilo.”

Over wat ze wel of niet in de rugzak

zou stoppen, had ze van tevoren goed nagedacht. „Wat je in ieder geval niet kunt missen tijdens het backpacken zijn tape, normaal touw, oordopjes, een goede powerbank, een klein portemonneetje, zonnebrand, wasmiddel en een oude prepaidtelefoon, zodat je daar een simkaart kunt kopen, Wij hadden ook nog een halve apotheek bij ons, met hechtsetjes, een infuus... voor het geval dat.

Waar ik mijn tas gedurende de tocht ook veel voor heb gebruikt, is om de was te laten drogen. Onderbroeken en sokken hing ik over elke gesp die aan mijn tas zat.

Heel gênant als je iemand achter je hoort roepen: „Hey girl, did you lose something?” Ik wilde het eerst ontkennen, maar heb toch maar eerlijk gezegd dat die onderbroek van mij was. Ik had er al zo weinig bij me.”

12/28/2017 9:23:36 AM

24 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

De laatste vijand van het Vechtdal is de muskusrat tekst Aad van Toor beeld RD

De historische zomp –tot in detail nagebouwd, maar zonder zeil en met accumotor– glijdt stil, kalm en vredig over het gladde water van de Overijsselse Vecht.

S

chipper Henk Steenbergen tapt intussen uit een ander vaatje; zo vredig was het hier niet altijd, vertelt hij.

Met het water van de rivier kwamen niet alleen Duitse handelaren en smokkelaars het Vechtdal binnen, maar ook de legers van de bisschop van Münster, op weg naar Gramsbergen en Coevorden. De grootste gevaren zijn inmiddels geweken; de meest bestreden vijand in de Vecht is nu de muskusrat.

Zeker, de Reformatie had hier niet veel voeten in de aarde. Gramsbergen werd in 1608 van de ene dag op de andere gereformeerd, nadat de kasteelheer besloot het religieuze roer om te gooien. Daarmee werd het stadje opnieuw omstreden gebied. Schipper Steenbergen somt alle strijdgewoel opgetogen op: de Slag bij Ane in 1227, de vechtende graven van Gelre en die van Holland, de strijdende heren van Kuinre en Boudewijn van Holland, het rampjaar 1672 met Bommen Berend op oorlogspad; de ene veldslag volgt op de andere.

Beste vis En alle eeuwen blijft het water in de Vecht stromen, steken de otters hun kop boven water en vestigen de aalscholvers zich in de bomen langs de rivier, een voorraadschuur van beste vis. Koeien kijken, de poten in het water, lomig toe.

De zomp vervolgt zijn ‘weg’ richting de Duitse grens en weer terug. Langs de oever bevindt zich een ooievaarsnest. Niet als een bouwpakket op een wagenwiel gestapeld. Geen kunstmatig IKEA-gedoe, dit ooievaarsechtpaar brengt zijn kroost nog op ambachtelijke wijze ter wereld, in een traditioneel gebouwd nest, gefundeerd op de top van een boom. Kom daar tegenwoordig maar eens om.

Aan de oever, dicht bij de kruising met

20180112-024-UIN-MAIN-RED.pdf 24

het kanaal Almelo-de Haendrik, staat het huis van Kievit, de laatste beroepspalingvisser; sinds vijf jaar in ruste. Bij Holtheme, DE laatste buurtschap voor de grens, staat het draadstalen kunstwerk van Ilya en Emilia Kabakov, ”Wortlos”. Een jonge deerne kijkt vanuit Nederland (Holtheme) naar een jongeman aan de Duitse kant van de grens. Beiden zitten rustig op een stoel. Tussen hen in loopt de rivier, maar ook de officiële grens tussen de twee landen. „Grenzen scheiden, liefde verbindt”, zo omschrijft Kabakov zijn ”poëtische installatie”.

Twaalf kruiwagens Grensverkeer tussen beide landen is inmiddels vrij. Behalve voor de muskusrat.

Bij de oosterburen leeft het dier in vrijheid. Zodra het de grens overzwemt, behoort dit waterkonijn tot schadelijk wild. Een muskusrat verplaatst per jaar namelijk zo’n twaalf kruiwagens vol zand. Bovendien bestaat dit knaagdier het om vijftien jongen per jaar te werpen. Die op hun beurt na een halfjaar geslachtsrijp zijn. Oevers en waterwerken verzakken, de zijkanten van wegen en fietspaden storten in. Op, ten strijde dus.

Langs de Vechtoevers staan talloze vangkooien, gevuld met appels en lekkernijen om de dieren te lokken, te vangen en op diervriendelijke wijze het leven te benemen.

Want de belangen van provincie en muskusrat verschillen. De ‘versteende’ oevers worden teruggebracht in natuurlijke staat, de dode Vechtarmen worden opgeknapt, de Vecht moet weer een veilige, beleefbare laaglandrivier worden.

Eilandjes worden teruggegeven aan de natuur, omgevallen bomen blijven in de rivier liggen om de vissen rustplekken te gunnen. Verdwenen planten komen terug, uitgestorven gewaande vissen blijken de tijd te hebben overleefd en weggevluchte vogels keren op hun schreden terug. De Vecht klimt uit het dal. Binnen deze herstelde biotoop is er ruimte en rust. Het is slechts een handjevol toeristen dat langs Gramsbergen verder naar het oosten trekt, per fiets of zomp. Maar de parel van het Vechtdal ligt hier, tegen de Duitse grens.

Herbouw Kasteel Gramsbergen is verdwenen. Hoe het er ooit uitzag is gissen. Er zijn twee pentekeningen bekend van het slot. Onder beide afbeeldingen staat de naam van

12/28/2017 9:30:00 AM

vakantie 25

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

Hoogeveen

Staphorst Gramsbergen

Laar

Hardenberg

Zwolle

Ommen Dalfsen

DU

S IT

LA

ND

Overijsselse Vecht

NEDERLAND

Raalte

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 5 km

De ene veldslag volgt op de andere, maar alle eeuwen blijft het water in de Vecht stromen

Kasteel Gramsbergen, maar het gaat om twee totaal verschillende gebouwen. Dat geeft Gert Kelder, de brouwer van het Gramsbergse Mommerietebier, alle vrijheid. Langs de rivier bouwt hij „het kasteel” weer op. Natuurlijk voorzien van een flinke bier- en wijnkelder. Maar die heeft de kasteelheer vroeger ongetwijfeld ook gehad.

Het stadje zelf heeft oude papieren, al in 1442 kreeg het stadsrechten. Als Hanzestad kwam het nooit goed uit de verf; te klein, te onbetekenend, te ver van de ‘echte’ rivier de IJssel. Het stadje had niet veel meer te bieden dan de doorvaart over de Vecht. Was dat de reden dat verstoorde Gramsbergers in 1795 de komst van de Fransen vierden door een flinke meiboom als symbool van de vrijheid te planten? De Fransen zijn inmiddels vertrokken. Maar Gramsbergen moest opnieuw slikken. In 2000 is het bij de gemeentelijke herindeling opgeslokt door Hardenberg. De roep om een nieuwe, eigen meiboom neemt toe.

20180112-025-UIN-MAIN-RED.pdf 25

Smaakbeleving van grond tot mond De Vecht is een toeristenrivier bij uitstek, de beroepsvaart is er nagenoeg verdwenen. De oorsprong van het water ligt in het Duitse Münsterland. Onderweg voedt de rivier zich met regenwater en instromend vocht van beken en kanalen. Vanaf het Duitse grensplaatsje Laar volgt de rivier de bordjes naar Gramsbergen, Hardenberg, Ommen, Dalfsen en Zwolle, om na een reis van 167 Nederlandse kilometers op te lossen in het Zwarte Water dat zich bij Genemuiden weer uitstort in het Zwarte Meer.

Het aantal campings, vakantieparken en hotelaccommodaties in het Vechtdal schijnt eindeloos. Elke zomer vult het zich met toeristen, die elkaar ontmoeten in de steden en dorpjes, op terassen of in speeltuinen.

De steden presenteren zich met verve: Dalfsen zegt het groenste dorp van Nederland te zijn, Lemelerveld is het Suikerbietendorp, Ommen beroemt zich op zijn stadsrechten. Maar die hebben Gramsbergen, Hardenberg en Zwolle ook. Beter had bijvoorbeeld Dalfsen zich kunnen presenteren als enige plaats zonder stadsrechten. Slagharen is slagvaardig en Hardenberg ‘de’ Klepperstad.

Buiten het stadgewoel, in het landelijke gebied, heerst er rust en waant ieder zich opgenomen in de natuur. Het Vechtdal is vooral een wandel- en fietsgebied. Rondjes en routes zijn er in overvloed. Na de kastelenroute peddel je zo door naar de landgoederenroute, of de bergen-, de vistrappen-, de kunst-, of de gedichtenroute. En voor de inname onderweg hoeft niemand zich zorgen te maken. Vechtdallers hebben hun eigen streekproducten, met oog voor de smaakbeleving van grond tot mond.

12/28/2017 9:30:35 AM

s

ds 1995 in

Nieuwjaarsknallers!

VRIJDAG

ZATERDAG

ZONDAG

MAANDAG

DINSDAG

WOENSDAG

DONDERDAG

12 13 14 15 16 17 18

Actie wegens succes met 6 dagen verlengd! gratis gebru

Vakantiepark

Kristaik ll bad -

Schöneben ***** 21 juli t/m 18 augustus 2018 Parkleiding Nederlandstalige kerkdiensten Gratis gebruik Kristallbad

Wasmachine in woning Schitterend uitzicht op de bergen Zonnige ligging 8 tot 24 personen

€765per week onsvakanties.nl/schoneben

Vanaf

Vakantiepark Lindner ****

ng

27 juli t/m 9 augustus 2018 Type Classic Recreatieteam en parkleiding Nederlandstalige kerkdiensten

Gratis handdoeken + bedlinnen Gratis schoonmaak Gratis gas, water en elektriciteit

Van €2.327 voor slechts

€1.499 onsvakanties.nl/lindner gratis Na 5 personen + 1 baby

Residenz Sonnenfeld ****

tiona

Somm

lpark

ercar

21 juli t/m 18 augustus 2018

g

Nederlandstalige kerkdiensten 10% korting bij 2 weken verblijf Wasmachine in de woning Uitzicht over Lago Maggiore 2 tot 5 personen

€770 per week onsvakanties.nl/maccagno

Vanaf

3 5% korti

1 0 % korti n

Casa Maccagno ***

d

120.000 G EEN

reserv erin koste gsn

tolvig net

Thyon2000

*** 28 juli t/m 15 augustus 2018

Gratis Nationalpark Sommercard Gratis gebruik zwembad

Gratis gebruik zwembad Gratis tolvignet (bij verblijf van 2

Schitterende natuur en uitzichten Ideaal uitgangspunt voor sport én rust 4 tot 12 personen

weken, boek vóór 18.01.18 23.00 u!)

U kunt zelf uw aankomstdag bepalen 2 tot 8 personen

0184 - 422 000 •

Nu

Vakantiepark

Recreatieteam en parkleiding Nederlandstalige kerkdiensten

€655per week onsvakanties.nl/sonnenfeld

Geen reserveringskosten bij telefonische boeking!

onsvakanties.nl/vakantiehuizen onsvakanties.nl vakantiehuizen

Parkleiding Nederlandstalige kerkdiensten

Vanaf

vakantiehuizen door heel Europa

gratis

€322per week onsvakanties.nl/thyon Vanaf

www.onsvakanties.nl

vakantie 27

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

+$ ($)

) !!$ * # %$ """ '&,

Wie? Lydia van der Zwan ( net 5) Wat? Ging voor het eerst vliegen, naar Spanje.

Woonplaats?

Katwijk aan Zee

Een eigen koffer voor de eerste vliegreis tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld RD, Anton Dommerholt Acht dagen op vakantie met het vliegtuig. Dat is best een avontuur als je 4 jaar oud bent. Lydia van der Zwan (inmiddels 5) uit Katwijk vloog afgelopen mei samen met haar ouders en haar zes broers en zussen naar Spanje. Haar moeder Ageeth: „We zijn voor het eerst wezen vliegen, omdat we 25 jaar ge-

20180112-027-UIN-MAIN-RED.pdf 27

trouwd waren. Iedereen ging mee. We hadden een huis in de buurt van Alicante gehuurd. Wat hebben we genoten.”

Lydia is de jongste dochter van het gezin en vond het idee om te gaan vliegen best een beetje spannend. „We hebben daarom foto’s van het land bekeken en zijn met haar van tevoren naar Schiphol geweest om te kijken hoe vliegtuigen landen en opstijgen.”

De voorpret kan nu echt beginnen.

Voor de vakantie mocht ze een eigen koffer uitzoeken. Eentje die mee kan in de cabine. Het werd een rode. „Toen dat ze die koffer had was het alleen nog maar leuk.

Hij stond al dagen voor de trip op haar kamer. Dan keek ze hoeveel poppen erin paste. Of ze kroop er zelf in. Ook liep ze regelmatig met de koffer door het huis om te oefenen.”

De reis verliep prima. „We hadden iedereen die al eens had gevlogen gekoppeld aan iemand die dat nog nooit had gedaan, en dat was een schot in de roos. Ik was toch bang dat ik er een kwijt zou raken.”

Lydia had tijdens de reis kleurpotloden en een iPad om mee te spelen. „Daar heeft ze zich prima mee vermaakt. En het opstijgen en landen? Dat vond ze alleen maar geweldig!”

12/28/2017 9:23:48 AM

28 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

1.

2.

Kastelentocht door de Luxemburgse Ardennen tekst Anne Vader beeld RD

Ze torenen uit boven pittoreske stadjes. Afgebrokkelde muren, soms eeuwenoud. En fier rechtopstaande burchten, onverwoestbaar en standvastig te midden van het Luxemburgse landschap. Soms kan het publiek een kijkje nemen achter de dikke muren. Vier kastelen in de Luxemburgse Ardennen die een bezoekje waard zijn.

20180112-028-UIN-MAIN-RED.pdf 28

1. Vianden Vanuit de stoeltjeslift is het zicht op de burcht, met aan zijn voet de stad Vianden, prachtig. Elk jaar kijken zo’n 200.000 mensen achter de kasteelmuren waar vanaf de elfde eeuw graven van Vianden woonden. Zelfs koning WillemAlexander mag zich nog zo noemen.

Toen het gravengeslacht uitstierf, kwam het kasteel in handen van het huis Nassau – later Oranje-Nassau. De Nederlandse koning Willem I, die ook groothertog van Luxemburg was, wilde er niet wonen. Hij verkocht de burcht aan een zakenman, die hem liet verruïneren. „Toen werden de inwoners van Vianden wakker”, vertelt gids Jacqueline de Jonge, lopend door de burcht. „Ze protesteerden tegen het verval en koning Willem II kocht het kasteel terug.”

Na de dood van zijn zoon, Willem III, kreeg Luxemburg niet –net als Nederland– Wilhelmina als opvolger. Een vrouw op de troon, dat kon niet volgens de Luxemburgse wet. Het land koos daarom in 1890 voor een groothertog uit het huis Nassau-Weilburg. Bijna een eeuw lang was het kasteel in het bezit van die

familie, voor het in handen van de staat kwam.

Binnen herinneren harnassen, stenen kogels en speren aan vroeger tijden. In de voormalige parochiekapel is de scheiding tussen rangen en standen nog duidelijk te zien. De koude en kille ruimte, waar het gepeupel zat, is zichtbaar vanuit de rijkenkapel met zijn kleurrijk geschilderde pilaren.

De Jonge wijst op een foto van koningin Beatrix uit 1981, die in een van de ruimten hangt. De vorstin heeft een plekje aan de muur gekregen omdat ze een van de beroemde persoonlijkheden is die het kasteel ooit bezochten. In een andere kasteelkamer prijken portretten van Nederlandse koningen en stadhouders langs de wand. Zo blijven de Oranjes tot op de dag van vandaag aanwezig in de Viandense burcht.

2. Bourscheid Een imposant kasteel op een 150 meter hoge rotspunt boven de meanderende rivier de Sûre. Veilig en hoog, bestand tegen een aanval met middeleeuwse wapens. Met een oppervlakte van 12.000

vierkante meter verreweg het grootste kasteel van Luxemburg.

De burcht van Bourscheid draagt door de vervallen en verlaten staat iets mysterieus in zich. Al luisterend naar historische verhalen via de audiotour, die ook in het Nederlands beschikbaar is, kunnen bezoekers ronddwalen over de binnenplaats en door donkere gangetjes.

Verhalen over de geschiedenis zijn er genoeg. Zo had ook hier de elite een streepje voor in de kerk – net als in Vianden. De kapel van het kasteel was voor de hoge heren, de rest ging naar een kerk in Bourscheid zelf.

Graven woonden er nooit in het kasteel, dat rond het jaar 1000 verrees boven het Luxemburgse dorpje. Het slot was de thuisbasis van de heren van Bourscheid en had een puur militaire functie. De vestingmuur met zes gotische torens werden in de veertiende en de vijftiende eeuw gebouwd. In de jaren zeventig van de vorige eeuw kocht de Luxemburgse staat de kasteelruïne aan, waarna deze voor het publiek toegankelijk werd.

12/28/2017 9:27:06 AM

vakantie 29

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

3. Clervaux

De burchtruïne van Eschsur-Sûre ligt boven op een rots die loodrecht uit het water omhoogrijst

Het ”chateau” van Clervaux staat niet in de hoogte. Die plek is begin twintigste eeuw toebedeeld aan de abdij van de benedictijnen.

Het klooster koos bewust voor opvallende rode dakpannen. „Het wilde zich als een soort vuurtoren presenteren”, vertelt gids Jacqueline de Jonge, „zodat mensen wisten dat het klooster een toevluchtsoord wil zijn.” Op hoogtijdagen zaten er meer dan honderd monniken in het klooster. Nu zijn dat er volgens haar nog zo’n twintig, onder wie een aantal jonge mannen.

Het kasteel, op zo’n twintig minuten lopen van de abdij, ligt midden in het stadje. De huizen zijn in de vorm van een hoefijzer rond de burcht gebouwd.

Vanaf de twaalfde eeuw werd de burcht bewoond. En dat bleef zo tot 1930, toen de laatste graaf failliet ging en zijn bezittingen verkocht.

Niet veel later werd het stadje volledig verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alleen de kerk bleef –op de ramen

na– onbeschadigd. Dankzij een grondige restauratie zijn de gevolgen van het Ardennenoffensief niet meer zichtbaar aan de muren, maar is de oudheid ook een beetje verdwenen. In het kasteel zelf is nog wel van alles te zien van de hevige gevechten.

Een museum toont documenten, uniformen en authentieke wapens die de zwarte bladzijden uit de winter van 1944-1945 verhalen. De aanval was een laatste poging van de Duitsers om de geallieerde troepen te verslaan. Het liep op een mislukking uit: in februari werd Vianden als laatste Luxemburg stad bevrijd.

Achter de kasteelmuren bevindt zich ook nog een museum van Luxemburgse kasteelmodellen én de grootste fotografietentoonstelling aller tijden. Honderden foto’s van de wereldberoemde, uit Luxemburg af komstige fotograaf Edward Steichen geven een portret van de mensheid. ”The Family of Man” heeft zelfs een plek gekregen op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Ook buiten is het werk van diverse fotografen te bewonderen.

4. Esch-sur-Sûre Ze trekt meteen de aandacht als je Eschsur-Sûre binnenrijdt. De burchtruïne ligt boven op een rots die loodrecht uit het water van de rivier de Sûre omhoogrijst. Tussen de afgebrokkelde muren staan nog drie oude bouwsels fier overeind: een kapel, een stompe woontoren en een ronde uitkijktoren. Die laatste geeft een schitterend uitzicht over de straten van het stadje, het water van de Sûre en de diepe dalen met beboste hellingen.

De middeleeuwse burcht, stammend uit 927, werd in 1795 vernietigd. De restanten zijn nog altijd –vrij toegankelijk– te bezoeken. Ook in de omgeving van Esch-sur-Sûre –het natuurpark van de Boven-Sûre– is veel moois te zien. Met watersportactiviteiten en wandelroutes valt er genoeg te beleven voor toeristen. Zwemmen, kanoën, surfen, zeilen, vissen – het kan allemaal. De liefhebber kan ook nog een kijkje nemen bij de stuwdam van Esch-sur-Sûre, waardoor het meer zo’n 70 procent van Luxemburgse gezinnen van drinkwater kan voorzien.

Bed & Breakfast

‘t Hoge Huis

“IK BEN EEN OLDEMEYER”

RUST en VAKANTIE op UNIEKE locatie!

Prachtige omgeving tussen de Veluwse bossen en IJsseldelta.

Voordelig verblijf, ook vakantie/ verhuur, max. 4 personen.

Bel: 06-17 827 640 of kijk op www.rustique.nu

Logeren in een monumentale boerderij (3 tulpen!) in Brandwijk, het hart van de Alblasserwaard.

Fietsen, wandelen, molens Kinderdijk, Biesbosch, volop mogelijkheden! Sfeervolle locatie met eigen badkamer!

www.thogehuis.nl

Camping de Vijverhof in Ommeren voor ouderen en gezinnen.

Goede nieuwe sanitaire voorzieningen, ook voor mindervaliden.

Ook voor het vieren van jubilea, familiedag ect. www.campingdevijverhof.nl info@campingdevijverhof.nl Ommerenveldseweg 51 4032 NB Ommeren.

Tel. 0344601973/0621611610

Nieuw: waterspeeltuin

Altijd al een eigen vakantiestekje willen hebben? Camping de Oldemeyer heeft nu weer mogelijkheden: Een ruime plaats voor uw chalet. Of een ingerichte stacaravan voor een scherpe prijs.

“De hele dag spelen op de camping en in het zwembad. Dat is het leukste wat er is”.

Te huur een ijne Holtkamper vouwwagen benieuwd?

Kijk snel op www.muldersite.nl

Bekijk ons reisaanbod op

www.avantareizen.nl

www.oldemeyer.nl of bel 0523-262805 Hardenberg - Rheeze

Kom naar de reisinformatie-bijeenkomsten van Goed Idee Reizen! et: ties m rijs Vakan este p tie b e d jd ran ✔ Alti rtrekga dee Reizen e v % ✔ 100 een Goed I jd ✔ Alti egeleider reisb

Zaterdag 20 januari 2018:

Zaterdag 27 januari 2018:

Hardinxveld-Giessendam

Goes

Hervormd-Centrum, Talmastraat 9 Geopend van 10.00 tot 15.00 uur

Omnium, Zwembadweg 3 Geopend van 10.00 tot 15.00 uur

Bestel nú de nieuwe gratis zomerbrochure 2018!

Reizen in christelijke sfeer

Dé christelijke reisorganisatie ◆ www.goedideereizen.nl ◆ 088-0885 808

vakantie 31

Beeld Willeke Brouwer

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

Kleurplaat voor volwassenen Kleur mee en win een prijs! Stuur de kleurplaat als hij af is naar Reformatorisch Dagblad, t.a.v. redactiesecretariaat, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn.

De winnaar krijgt een bon voor een high coffee/tea voor 2 personen.

20180112-031-UIN-MAIN-RED.pdf 31

12/28/2017 9:26:01 AM

32 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

In Portugal wordt geleefd volgens een eeuwenoud patroon tekst Wim Pekaar beeld RD

Ongerept. Dat woord schiet je als eerste te binnen bij een bezoek aan Nationaal Park Peneda-Gerês. Granieten bergformaties, dichte eikenbossen, groene weides, meren, koeien, wolven en wilde paarden.

De kans dat je een andere wandelaar tegenkomt is klein. et gebied, voluit Parque Nacional da Peneda-Gerês, is het enige nationale park van Portugal. Ons Nationale Park De Hoge Veluwe past er zo’n dertien keer in. Het ligt in het uiterste noordwesten van het land, tegen de grens met Spanje.

Op deze voorjaarsdag ziet de lucht er dreigend uit. Gids Hugo Marques drukt ons op het hart om op alles voorbereid te zijn. Een trui, regenjas, stevige wandelschoenen, minimaal een liter drinkwater en bescherming tegen de zon zijn noodzakelijk.

Het eerste deel van de wandeling is redelijk vlak. De route is goed aangegeven en ook informatieborden over flora en fauna ontbreken niet. Bij de spaarzame huizen groeien druiven, waar witte wijn van wordt gemaakt.

H

Marques legt uit dat het park niet alleen bijzonder is om het natuurschoon. „Hier wordt ook nog geleefd volgens een eeuwenoud patroon.” Zo trekken boeren met hun vee in de zomer de groene bergen in om voedsel te vinden. De boeren overnachten daar in eenvoudige hutjes van leisteen. In het najaar gaan ze terug naar hun boerderijtje in het dal. Met bergtoppen van rond de 1500 meter is het dan echt te koud om in de bergen te blijven.

Huis op pootjes

Boeren slaan de oogst op in opvallende, granieten huisjes die op pootjes staan. Dit moet beschermen tegen vocht, maar ook tegen knaagdieren. Aan een toegangsweg van het park, bij het dorp Soajo, staan maar liefst 24 van deze ”espigueiros” bij elkaar.

De lucht klaart op, de temperatuur stijgt. Rotspieken steken mooi af tegen de blauwe lucht. Een waterval stort zich tientallen meters naar beneden. Marques wijst ons op een arend. We wanen ons in de Rocky Mountains.

Nadat op handen en voeten een top is bedwongen, krijgen we zicht op het volgende dal. Een kabbelend beekje mondt uit in een meer. Dit nodigt uit tot een frisse duik. We drogen op tussen de bloemen in een groene wei. Als er dan ook nog een koe –met bel– om de hoek komt kijken, is de vergelijking met de Alpen snel gemaakt. „Hier krijg je drie landschappen in één dag”, lacht Hugo.

De gids leidt toeristen rond door heel het land, maar komt hier het liefst. De buitensporter houdt van wandelen en de

Port uga l

Melgaco

Nationaal Park Peneda-Gerês Corno de Bico

S PA N J E

Arcos de Valdevez

Lima

Pitoes das Junias

PORTUGAL

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 5 km

„Hier krijg je drie landschappen in één dag” natuur. En van de stilte en ongereptheid van Peneda-Gerês. „In deze overweldigende natuur voel ik me klein.” Toeristen zie je nauwelijks in „de tuin van Portugal.” Vooral de Portugezen zelf komen hier graag.

Haarspeldbochten

Na een uur of drie komen we bij het eindpunt van de 10 kilometer lange tocht. Marques prijst ons om die snelheid. Het vele klimmen zorgt ervoor dat de vermoeidheid snel toeslaat. Zonder gids of gps-systeem aan een tocht beginnen, is niet aan te raden. De bewegwijzering is niet altijd even goed. Soms heeft een bosbrand markeringen verwoest.

Wie naar het gebied gaat, moet ook rekening houden met de slechte toegangswegen. Maar smalle weggetjes en veel haarspeldbochten zijn een garantie voor een enerverende rit, met schitterende uitzichten.

Praktisch

 Op visitportugal.com staat Nederlandstalige informatie over Portugal.  Meer informatie over Noord-Portugal is te vinden op visitportoandnorth.travel.  TAP Portugal vliegt dagelijks van Amsterdam naar Porto in ongeveer tweeënhalf uur. Vanaf de luchthaven is het nog ruim een uur rijden naar Peneda-Gerês.  Voor wie in het nationale park wil overnachten, biedt het stadje Gerês voldoende mogelijkheden.  Maart, april en mei zijn geschikte maanden voor een bezoek aan de regio. Eind mei is er in de natuur al veel uitgebloeid.

20180112-032-UIN-MAIN-RED.pdf 32

12/28/2017 9:26:33 AM

vakantie 33

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

Verscholen heiligdom Midden in het nationale park ligt Santuรกrio de Nossa Senhora da Peneda. Dit heiligdom uit de 19e eeuw is volgens de overlevering gebouwd na een Mariaverschijning.

Het enorme complex ligt erg verscholen, al zijn er smalle wegen aangelegd om de plaats te bereiken. Achter het bedevaartsoord torent een rots 300 meter de lucht in.

De hooggelegen kerk, te bereiken via een lange trap met aan weerszijden kapelletjes, is een van de publiekstrekkers van het park. In elke kapel is iets uit de kruisweg van Jezus afgebeeld. Opvallend is dat op deze voorjaarsmiddag de mis door tientallen Portugezen wordt bezocht. Oog voor de toeristenwinkeltjes hebben de misgangers niet. De verkopers van aardewerk schalen en Mariabeeldjes blijven hopen op een bus vol toeristen.

20180112-033-UIN-MAIN-RED.pdf 33

12/28/2017 9:27:06 AM

Te Huur: in Zegveld Uniek gelegen op een eiland in het Groene Hart nabij Nieuwkoopse Plassen.

Vanuit Hortensia Eiland volop fiets- en wandel mogelijkheden.

Veel rust, natuur en privacy.

Info. 06 - 55 39 36 32

www.hortensiaeiland.nl

Gerieflijk vakantie huis voor 2 pers.

Op Schiermonnikoog. Geen huisdieren.

Grote tuin. Incl. fietsen.

Nog vrij: 9 febr-30 maart, 4-18 mei, zomervakantie, 5-19 oktober, 26 okt-21 december 2018.

Meliskerke luxe (zorg) vakantiewoning Zeelandrust.

Rustig gelegen maar toch dichtbij strand Naast akkerbouwbedrijf.

Meer info: Henry Koopman 06-42557154 info@krachtvanverschil.nl

FRANSE-ALPEN Dichtbij Meer van Geneve, zeer luxe nieuw chalet, 6-8-14 pers. Groot balkon en terrassen op zuiden. Vraag naar de (50+) korting in voor- en naseizoen.

Uitermate geschikt voor twee samenreizende gezinnen.

6 pers.-3 slaapkamers www.zeelandrust.wixsite.com/vakantie

Zie www.montevian.nl.

Tel. 06-51193358

Garderen: t.h. nieuwe, vak.woning.

Voor 2 tot 10 personen, in bosrijke omgeving.

Van alle gemakken voorzien!

Tel. 06 30 94 10 88

Te huur: vakantiewoning in Oostkapelle (ZLD).

Op 5 min. fietsen van strand, middenin natuurgebied. Gelijkvloers, 4/5 pers., vrijstaand, ruime tuin met veel privacy.

Kortom, heerlijke woning voor ontspannen vakantie! Div. data beschikbaar! www.vroonweg76.nl

In het buitengebied van Achterberg: Bos-, Water-, Fiets-, wandelroute’s en meer.

Voor recreatieve doeleinden het hele jaar te gebruiken. Tel. 06-30441531.

Kijk voor beschikbaarheid of bel: www.degrebbestee.nl of 06-53771986

Compleet met inboedel inclusief royale vrijstaande bedden Richtprijs € 15.000,Voor meer info en foto’s avandenbrand@kliksafe.nl of 06-22118425

Kijk en boek op www.anzelhoef.nl en vermeld bij opmerkingen “betreft huis nr. 30”.

Schitterend gelegen woonboerderijtje in Kootwijkerbroek

TE KOOP in ELSPEET: ZEER RUIM ONDERHOUDSRVIJ CHALET (13,00x4,20) MET CV, op zeer rustig gelegen vaste standplaats (geen camping), aan de rand van bos en heidevelden.

TE KOOP Grote 8/9 persoons chalet op christelijke camping “de Wolfskuylen” in Drenthe.

Te huur aan de mooie Noordhollandse kust: Luxe vakantievilla (6 pers) in Sint Maartenszee.

Rust, ruimte en natuur!

Welkom op de Grebbestee!

Gelegen in een oase van rust, omgeven door weilanden in een parkachtige tuin met groot gazon, een eigen bos en een grote waterpartij. Grote woonkamer en twee slaapkamers.

Huurprijs: € 575,= per week Tel. 06-51935045

ERMELO Zonnige stenen bungalow op rustig park.

TE HUUR: gezellig vrijstaand 4-persoonshuisje in Zoutelande.

Bossen en Veluwemeer op fiets-afstand.

Op loopafstand van het strand (800m).

Veel privacy met ruime tuin.

Campingbed en kinderstoel aanwezig.

Zie: www.parkboshuis.nl tel. 06 28204885

www.zandputzoutelande.nl of 0118-563190.

TE HUUR 3 comfortabel ingerichte 6-p particuliere recreatiebungalows besloten tuin 1000 m2, wasmachine, boxspring HOGE-HEXEL in Twente Bungalowpark met zwembad, speeltuin, recreatieteam Een gezinsvakantie waard!

Info folder 0180 - 42 52 17 www.bosvogels.nl

TE HUUR: gezellig vrijstaand 4-persoonshuisje in Zoutelande.

Op loopafstand van het strand (800m).

Veel privacy met ruime tuin.

Campingbed en kinderstoel aanwezig. www.zandputzoutelande.nl of 0118-563190.

Ons luxe appartement aan de boulevard in Vlissingen (Noordzee zicht) is altijd vroeg volgeboekt.

Door de aantrekkelijke huurprijzen verhuren we jaarlijks zo’n 50 weken.

Wees er dus snel bij! www.vlissingenboulevard.nl Fam. Flikweert tel. 0113-312172

vakantie 35

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

+$ ($)

) !!$ * # %$ """ '&,

Wie? Echtpaar J. C. J. (76) en E. (75) Versteeg

Wat? Probeert bij het ouder worden het fenomeen busreizen uit.

Woonplaats?

Harskamp

Altijd spannend wie er in de bus zitten tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld RD, Anton Dommerholt Drie keer is het echtpaar Versteeg inmiddels met een busreis mee geweest.

De laatste keer was met de Lutherreis van de Erdee Media Groep naar Duitsland. „We hebben altijd graag gereisd, maar nu we ouder worden gaan we niet langer op eigen gelegenheid.”

Met de bus gaan heeft volgens hen

20180112-035-UIN-MAIN-RED.pdf 35

veel voordelen. „Alles wordt voor je geregeld. Maar het is ook altijd een beetje spannend. Bij wie zit je samen in de bus? Hoe is de sfeer? Dat zijn dingen die heel belangrijk zijn als je met een groep weggaat, maar die je van tevoren niet in de hand hebt.”

Kennissen van het echtpaar Versteeg geven soms aan teleurgesteld te zijn na een busreis, vanwege het reisgezelschap. „Maar dat hebben wij gelukkig

nog niet meegemaakt.”

Voor busreizen neemt het echtpaar vaak een grote tas mee; voor een vliegreis die ze ooit naar Israël maakten, schaften ze speciaal een koffer aan.

Kerkhistorische bestemmingen hebben altijd hun voorkeur gehad. De Lutherreis naar onder meer Wittenberg, die ze afgelopen najaar maakten, paste helemaal in hun straatje. „Bij de Wart-

burg waren we al een keer geweest, maar Wittenberg was nieuw. Het was mooi om nu een beeld te hebben van de Slotkapel. Een kilometer van het klooster waar Luther woonde.

Het is wel schrijnend dat, hoewel de Reformatie in Wittenberg begon, het grootste deel van de inwoners zich atheïst noemt. En al die commercie: Lutherwijn en sokken met: „Hier sta ik, ik kan niet anders.”

12/28/2017 9:27:22 AM

Kruising met een oude Romeinse weg.

Aan de Boulevard.

Stadspark Matilo.

Noordwijkerhout Noordwijk aan Zee

6

Noordzee

Voorhout 1

Fluitend langs de limes tekst Janneke van Reenen-Hak beeld RD

Lang geleden deelde de limes de Lage Landen bij de zee in tweeën. De VVV van Katwijk heeft langs deze oude Romeinse grens, die grotendeels de Oude Rijn volgt, een fietsroute uitgezet. Met ruim 50 kilometer in het vooruitzicht is een e-bike meer dan welkom.

F

ietsen langs de limes vraagt een groot voorstellingsvermogen. De meeste overblijfselen zitten in de grond. Bij wie daar oog voor heeft, vormt zich in het hoofd al fietsend een prachtig verhaal. Een verhaal vol marcherende soldaten, wachttorens, strategisch

20180112-036-UIN-MAIN-RED.pdf 36

gelegen forten en een indrukwekkend wegennetwerk.

We starten op de boulevard van Katwijk.

Ter hoogte van de Witte Kerk turen we over zee. Daar, op een niet nader bekende plaats voor de kust, moeten ergens de resten van Lugdunum liggen, het meest westelijke Romeinse fort van de Lage Landen. Dat de kustlijn in het verleden verder in zee lag, is ook te zien aan de Witte Kerk. Die staat nu pal aan de Boulevard, maar stond in een ver verleden midden in het dorp.

Tijd om eens op de fiets te stappen. De elektrische Gazelle Orange geeft ons bij het opstappen een flinke duw in de rug.

Ondanks de straffe zeewind die ons uit het zuidwesten tegemoetkomt, fietsen we met een vaart van 25 kilometer per uur de boulevard over. Je voelt het in je gezicht, maar niet in je benen. Dat moet wel lukken, die 50 kilometer.

Voor natuurliefhebbers en rustzoekers is fietsen langs de limes geen goed idee.

Dat betekent niet dat de route –die voor een groot deel door een dichtbebouwd gebied voert– weinig te bieden heeft.

Sassenheim

2

Katwijk

1. Andreaskerk 2. Lugdunum 3. Romeinse weg 4. Fort Matilo 5. Kerkruïne Warmond 6. Haarlemmertrekvaart

5

Rijnsburg Valkenburg

Warmond Oegstgeest

3

Hoogmade

Leiden 4

Wassenaar ©RD, André Dorst – bron: Maps4News 1 km

Ter hoogte van Valkenburg stappen we op het fietspad naast de druk bereden N206 even van onze fiets. Op dit punt kruist de autoweg een oude Romeinse weg, waarvan aan twee kanten in de berm een reconstructie is gemaakt.

Mijlpaal Terwijl het verkeer een paar meter naast ons onophoudelijk voorbijraast, nemen wij de dwarsdoorsnede van de weg vol bewondering in ons op. In een tijd dat er in de Lage Landen alleen nog maar een onsamenhangend geheel van onverharde paden was, legden de Romeinen in het hele rijk een uitgekiend wegennet aan.

De weg met zijn fundering is nagebouwd van beton, evenals de ruim een meter hoge mijlpaal in de berm.

Voordat we er erg in hebben, komt Leiden in zicht. De route loopt dwars door de binnenstad en dat is op een e-bike een feest. In volle vaart nemen we de bolle bruggen die bij tientallen over de grachten liggen. Dat een e-bike nog meer dan een gewone fiets is gebaat bij goede remmen, beseffen we nu des te meer.

Oogstrelend is de Leidse buitenwijk Roomburg niet bepaald te noemen, maar we hebben een doel. Op een kruispunt van waterwegen –de Oude Rijn, de Zijl, de Leithe en het door de Romeinen gegraven Kanaal van Corbulo– liggen de resten van een rechthoekig fort. Daarbovenop is een indrukwekkende thematisch stadspark aangelegd, compleet met zes forse wachttorens.

Turbostand We laten de limes achter ons. Die strekt zich weliswaar nog 3000 kilometer naar het oosten uit –langs Rijn en Donau tot aan de Zwarte Zee– maar daar helemaal langsfietsen is zelfs met een e-bike te gortig. Met een wijde boog fietsen we via Warmond, Sassenheim en Noordwijk terug naar Katwijk.

Cultuurgeschiedenis genoeg onderweg, maar met de Romeinen heeft het weinig van doen. Zonder elektrische ondersteuning zou de tweede helft van de route een zware dobber zijn. Kilometerslang langs de Haarlemmer Trekvaart en door de duinen van Noordwijk naar Katwijk,

12/28/2017 9:27:11 AM

vakantie 37

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

Aanwijsstenen.

Superfiets

In volle vaart nemen we de bolle bruggen die bij tientallen over de grachten liggen met de wind pal tegen. Afstappen is er niet bij, zelfs niet als we een duin op fietsen. In de turbostand blijft de teller 25 kilometer per uur aanwijzen en de berekende accuvoorraad is nog ruim voldoende om thuis te komen, dus overgaan op de minder ondersteunende eco- of tourstand is niet nodig.

Onverwacht snel ligt Katwijk weer voor ons. Om op de boulevard te komen, steken we eerst de monding van de Oude Rijn over. Onder ons door loopt onzichtbaar de grens van het Romeinse Rijk. We zijn weer terug bij af.

20180112-037-UIN-MAIN-RED.pdf 37

Bij een dagtocht van meer dan 50 kilometer die ook nog eens over een golvend duinlandschap met een straffe zeewind voert, is een ebike geen overbodige luxe. De Gazelle Orange waar we op rijden is niet zomaar een e-bike. Dat merk je al aan de adviesprijs, die met 2700 euro niet mis is. Maar daar krijg je dan ook wat voor.

De fiets is uitgerust met een NuVinci® Cycling versnellingsnaaf, waarbij je tijdens het schakelen gewoon door kunt trappen. Handmatig schakelen is niet nodig. De fiets ‘voelt’ aan wanneer zijn berijder een hogere of lagere versnelling kan gebruiken en schakelt dan automatisch door. Wie dat niet kan waarderen en liever zelf beslist, kan ook kiezen voor handmatig schakelen.

Minstens zo belangrijk is de aandacht voor veiligheid, die zeker in het segment van de wat goedkopere e-bikes weleens wat is ondergesneeuwd. Fietsers met een e-bike gaan hard en dat vraagt betrouwbare remmen. De Orange heeft remmen op oliedruk. Met deze hydraulische remmen staat je fiets zo stil, ook als je 25 kilometer per uur gaat.

Een elektrisch ‘duwtje’ in de rug is heerlijk als je opstapt, maar niet altijd even welkom. Een berucht moment is in de bocht, waar de fiets ineens een flinke zet kan krijgen die er toe leidt dat de fietser ten val komt. Vooral bij ouderen is juist dit verschijnsel een van de oorzaken van het grote aantal ongevallen met e-bikes. De Gazelle Orange is zo afgesteld dat hij zich in bochten gedeisd houdt en dat is wel zo veilig.

12/28/2017 9:27:37 AM

Schakeltjes Vakantie binnenland Welkom bj Hotel de Oude Hamer in ZUID-LIMBURG. Geniet van het prachtige uitzicht! 4-daags arrangement 149,- www.deoudehamer.nl 043 - 455 13 91 Zeer ruime 2-p. vakantiewoning in buitengeb. van Rjssen. WWW.WEIDEHOEVE RJSSEN.NL DIEVER: 2-8 p. recr. bung., Wii, 3 sl.k., babymateriaal, wasm. 030-2673382, www. huisjehurenindrenthe.nl Z-Limb, te h. 4pers. huisje va €275 pw. mei t/m aug. Tel: 043-457 1721, mooi zicht. www.anchusa.nl T.h. helft villa met speelweide Soesterberg. Van 23-7 -10-8 . Max 8p. € 1150.Meer info 06-48348438

DIEVER: 2-8 p. recr. bung., Wii, 3 sl.k., babymateriaal, wasm. 030-2673382, www. huisjehurenindrenthe.nl

GARDEREN: t.h. nieuwe, vak. woning. Voor 2 tot 10 pers, in bosrjke omgeving.

Van alle gemakken voorzien!

Tel. 06-30941088 Voor een heerljke vakantie in de mooie Vechtstreek thr.

6 pers. CHALET op camp. de Vechtvallei bj Hardenberg. Voor info en foto’s zie christeljkevakantiesite.nl nr 31172. Tel. 06-43182103.

FRIESLAND, vakantiewoning net buiten het dorp, in groene omgeving, dichtbj natuurgebied, dierentuin enz. Ref.kerken in omgeving.

Kjk op: vakantieveen wouden.123website.nl of bel 0511-471881.

ELSPEET 4p. vak.huis vagv geljkvl,cv,bad,wasm. gratis wii,folder tel.0577-492539 www.vakantieoaseelspeet.nl

Houdt u van rust, ruimte en natuur? Dan hebben wj voor u het juiste adres.

Vakantiewoning te huur in het buitengebied van EDERVEEN, direct gelegen aan iets- en wandelroutes.

Tel 06-13224300

2 KINDVRIENDELJKE 7-p. chalets (naast elkaar) te huur incl. ietsen, trampo, speelg. op Camping De Wolfskuylen Drenthe. Zwembad/animatie aanwezig. Mei/zomervak. vrj. Bel 06-23060743 en kjk foto’s op www.chaletgees.nl.

Te huur ons mooie, comfortabele chalet in de bossen van Lunteren. Vanaf 250€ per week voor 2 volwassenen. Email: Aat.nederlof@ icloud.com

BIERVLIET, Zeeland 2-8 pers. vak.huis. In natuurgebied en dicht bj zee.

Tel: 0115-482785 www.braakmanzicht.nl

Th. ijne vak.won. in BURGH-HAAMSTEDE (Zld) www.krjgervakantiewoningen.nl Tel.0113-270840

Welkom op onze mini-camp.

Duinzicht te DOMBURG. plaatsen vrj voor tenten en caravans voor 27 juli en na 11 aug. NIEUWE 6-persoons chalet te huur voor 10 aug. en na 17 aug. Tevens 6-persoons stacaravans te huur voor 27 juli en na 10 aug.

Minicampingduinzicht.nl.

Maljaars, tel. 0118-58 1494 of 06-57149054.

NUNSPEET/ELBURG - T.h. vakantiehuisje in prachtige rustige omgeving, dichtbj bos, strand en centrum, zeer geschikt voor gezin met kinderen.Wasm. veel speelgelegenh. en baby benodigheden aanw. In het voor en naseizoen korting voor 55 plussers. Tel. 0525-661166.

T.h. vrjst. won. in centr.

ERMELO, 2-4 wk van 14-7 t/m 12/8, roy. tuin, veel privacy, max. 4 pers. Tel: 0615468574. Tevens hele jaar: 4 pers. recr.won. t.h. uitzicht op wei en bosrand

Te huur: 6 à 7-persoons vakantiewoning op rustig park in ZOUTELANDE, maar 5 minuten lopen van het strand. Ruime tuin met tuinhuis en ijn terras, bj speeltuin en voetbalweide.

Voorzien van wasmachine, droger, vaatwasser, etc.

Nieuw in 2018: 2-persoonsbed beneden, vernieuwde badkamer. Kjk op de website www.springvloed13.nl voor foto’s en een ilmpje of bel 0118-581664/06-36016064 VAKANTIEWONING “Lutje Stee” in SCHILDWOLDE (Gr.) 1-4 pers., comfortabel, alles geljkvloers. 0598-423902 www.lutjestee.nl Welkom!

Vakantie buitenland 10 daagse wandelvakantie naar Portugal 13-6-2018 t/m 22-06-2018 kjk voor meer info op www.activiteiten groepgamee.jouwweb.nl T.h. vakantievilla met zwembad in ZUID-FRANKRJK. Zie www.surlacolline.nl.

Tel. 06-28803081.

NIEUW! Meerdaagse reizen, speciaal voor RD-abonnees

Met het RD op reis…

Altijd al eens op reis gewild naar het Duitsland van Maarten Luther?

Of naar Israël, het land van de Bijbel? Of wilt u zien waar John Bunyan heeft geleefd en houdt u van Engelse tuinen? Maar u wilt liever niet alleen reizen en zoekt goede reisbegeleiding? Dan is dit uw kans! Het Reformatorisch Dagblad organiseert in 2018 reizen naar onder andere Duitsland, Engeland en Israël. Een onvergetelijke ervaring met korting voor RD-abonnees. Schrijf u vandaag nog in!

In de voetsporen van de Oranjes - 5 dagen Naar het land van Luther - 5 dagen Bunyan en de tuinen van Kent - 5 dagen Naar het land van de Bijbel - 9 dagen

Kijk voor meer informatie en boeken op rd.nl/abonneevoordeel onder vakanties of bel 055 – 53 90 498

Reformatorisch Dagblad

vakantie 39

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

+$ ($)

) !!$ * # %$ """ '&,

Wie? Henk Schouten (58) Wat? Reist als directeur van Schouten Europe de hele wereld over.

Woonplaats?

Sleeuwijk

Vegetarische hamburgers voor de VS tekst Mariska Dijkstra-Wolters beeld RD, Anton Dommerholt Vegetarische hamburgers, schnitzels, notenburgers en groenteballetjes. Naar deze producten van Schouten Europe is niet alleen vraag in Nederland, maar inmiddels over de hele wereld. Daarom reist directeur Henk Schouten uit het Noord-Brabantse Sleeuwijk zo’n 35 keer per jaar over de grens om te spre-

20180112-039-UIN-MAIN-RED.pdf 39

ken met bedrijven in Europese bestemmingen als Duitsland, Engeland, Ierland, Frankrijk, Italië en landen in Scandinavië.

Maar ook in de VS, Australië en diverse landen in het Midden-Oosten. „Wat de missie van Schouten Europe is?

Wij willen lekkere eiwitrijke plantaardige producten maken ter vervanging van dierlijke eiwitten, en leveren deze onder de naam GoodBite aan retail, foodservice en industrie.”

Die missie is voor Henk Schouten niet alleen een commerciële: „Zuinig omgaan met dieren, de aarde en ons lichaam zijn waarden die passen bij mijn christenzijn.”

Wanneer Schouten de vragen voor dit artikel beantwoordt, is hij enkele dagen in Old Windsor, dicht bij Londen. Daar woont hij een congres bij voor leveranciers van de broodjesketen Subway.

Als hij reist, neemt Henk Schouten vaak

een kleine trolley met wat kleren mee en een schoudertas waarin zijn laptop zit. „Om tijd te winnen met inpakken, neem ik zo weinig mogelijk mee.”

Waar gaat iemand die voor zijn werk zo veel reist en al zo veel landen gezien heeft, naartoe als hij zelf op vakantie gaat? „Tegenwoordig blijven we gewoon lekker in Nederland. We gaan vaak fietsen. En dat kan prima op de Veluwe en in Drenthe.”

12/28/2017 9:30:58 AM

40 vakantie

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

Annecy-le-Vieux Lovagny

Annecy Seynod

Sévrier

Zingen met de klokken bij het Meer van Annecy

Meer van Annecy

Menthon-Saint-Bernard

Chaux

FRANKRIJK

Frankrijk Réserve du Bout du Lac d’Annecy

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 2 km

nemers horen zo’n beetje bij de familie.

Mensen werken vaak hun hele arbeidzame leven bij het bedrijf.

Klokken maken is een bijzonder vak, en de details zijn bedrijfsgeheim – hoewel bezoekers gerust mogen meekijken in de gieterij. Op afspraak, dat wel. Tijdig reserveren is belangrijk; in het hoogseizoen zijn de rondleidingen vaak volgeboekt.

Omvang, gewicht, klank en toon van de klok: met de combinatie van die vier zaken onderscheiden klokkenmakers zich, vertelt Anne Paccard. Ze zou met haar ogen dicht een Paccardklok herkennen: of die nu klein is of groot, ze laten allemaal dezelfde tonen horen, al geeft een reus een zwaarder geluid dan een mini.

Voordat ze met Philippe trouwde, was Anne zangeres. Zingen doet ze nog steeds, tijdens concerten in het museum. Met de muziek in de klokken begint ze haar gloedvolle betoog, terwijl ze een rondleiding geeft door de gieterij. De maker van de mal voor een klok weet al wat het effect zal zijn op de toon, en bij het ”tuning process” worden later piepkleine laagjes brons van de klok gehaald. Als de stemmer op dit punt te veel weghaalt, is het mis, want materiaal toevoegen kan niet

meer. De kennis van dit alles wordt van vader op zoon overgedragen.

Anne en Philippe hebben vijf zoons, en ze willen in het familiebedrijf gaan werken. Behalve de oudste, Antoine (21), hij wordt priester. „Dat is juist goed, zei mijn jongste zoon Clément”, vertelt Anne Paccard lachend. „Dan kan Antoine de klokken zegenen!”

De stad in

Het meer op

Over de kloof

Annecy is geliefd bij toeristen. ’s Zomers mijden de plaatselijke bewoners het centrum zo’n beetje, vertelt gids Isabelle van het toeristenbureau van Doussard: dan is het er erg druk. Tip: ga erheen in de lente of de herfst. En vraag bij de VVV om een stadswandeling, want de (kerk)historie is boeiend. In de tijd van Calvijn was Annecy zo’n beetje de tegenpool van Genève.

Vanuit de stad vertrekken rondvaartboten voor een tocht over het Meer van Annecy.

Zeker een keer meegaan als je houdt van toeristen die voor je neus staan terwijl je foto’s maakt, en van een Franse schetterstem uit de luidspreker. Alternatief: zelf een bootje huren. Tip: stap niet zomaar overboord om te gaan zwemmen; het meer kan verraderlijk (koud en diep) zijn.

Ten westen van Annecy ligt Lovagny, met de Gorges du Fier: een enorme kloof, met een houten pad in de hoogte langs de rotsen, waardoor je een kleine 30 meter boven de rivier de Fier kunt wandelen. Kinderen kunnen mee (kleintjes wel aan de hand houden), maar voor een wandelwagen is het te krapjes. Verderop wachten watervallen en grillige rotsen. Vanuit de hoogte storten waaghalzen zich, vastgeklonken aan een lijn, soms tussen de bomen door naar beneden (via een ”zipline”). Op een hete zomerdag is het in de kloof lekker koel.

tekst Clasina van den Heuvel beeld Yneke Faber

In Musee Paccard in Sevrier, vlak bij het blauwgroene Meer van Annecy, zingt Anne Paccard een lied. Het geklingel van de klokken, gegoten in de gieterij achter het museum, sluit aan bij haar sopraan.

Kerkklokken hebben een eigen stem, weet je na een bezoek aan Paccard.

A

nne (1973) is getrouwd met Philippe Paccard (1966), en als de zevende generatie van de familie runnen ze de klokkengieterij in Sevrier, Frankrijk. Samen met broer Cyril Paccard en met 23 werknemers. De werk-

20180112-040-UIN-MAIN-RED.pdf 40

Kerken en kapellen

Paccard levert jaarlijks tussen de 300 en de 500 klokken af; de helft daarvan is bestemd voor kerken. De andere gaan naar symbolische bestemmingen, zoals herdenkingsmonumenten, of krijgen een plek bij (muzikale) kunst of in een openbare ruimte. Daarnaast gaan er per jaar nog zo’n 150 klokken naar particulieren – via de website besteld als deurbel, of als cadeau bij een doop bijvoorbeeld. In de souvenirwinkel bij het museum zijn natuurlijk ook Paccardklokjes te koop.

Sinds de oprichting, in 1796, werkte Paccard „in dienst van het christelijk geloof door klokken te maken voor kerken en kapellen over de hele wereld.” Anno 2017 blijft het arbeidsethos gebaseerd op christelijke waarden, aldus het bedrijf op zijn

website. Uitgangspunten bij het werk zijn: „Onderzoek van wat goed is, liefde voor schoonheid, perfectionisme, dienstbaarheid, respect voor anderen, of dat nu een klant is of een personeelslid.”

Zo’n 120.000 klokken maakte het bedrijf in totaal. Grote afnemers zijn de VS, Canada en Japan. Afrika is ook een klant van Paccard, al zijn de klokken die daarheen gaan doorgaans wat kleiner. Verder gaan er exemplaren naar Vietnam: een klein deel van de bevolking bestaat uit christenen, en de klokken die zij bestellen zijn altijd voor kerken bedoeld, zegt Anne.

Reus Steven

In een video aan het begin van de rondleiding is te zien hoe in 1986 de klok Steven werd gegoten (een reus van 19 ton, met een diameter van 3 meter en een hoogte van 2,40 meter). „Het moeilijkste gedeelte is het wachten”, aldus de voice-over in de video: geduld oefenen terwijl het gloeiendhete brons in de mal langzaamaan afkoelt en de klok z’n definitieve vorm krijgt. Voor die tijd is er al een hoop precisiewerk verricht. Een klok wordt opgebouwd in drie delen: een kern, een valse klok (van leem) en de mantel (het buiten-

>>gorgesdufier.com/nl

12/28/2017 9:29:46 AM

vakantie 41

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

ste deel van de gietvorm, van klei en hennep). Reliëf en inscripties worden aangebracht via een waslaag op de valse klok.

Steven werd besteld voor de Cathedral of the Transfiguration in Markham, Ontario, Canada, samen met twee andere reuzenklokken: Daniël en Anne. Van de bestelling tot de installatie duurde het werk anderhalf jaar.

De beelden in de video tonen hardwerkende mannen, hete vuren, millimeterwerk, samenwerking en vakmanschap.

En euforie rond het eindresultaat. Het is inmiddels ruim dertig jaar geleden dat Steven werd ‘geboren’, maar het ambacht lijkt sindsdien weinig veranderd. In de gieterij staan nog steeds lemen klokken, mallen voor afbeeldingen van was, plukken hennep. Nog grotere klokken werden er intussen afgeleverd. Aan één ding moet je anno 2017 nog steeds niet denken: dat een klok, na al dat werk, vernield zou worden, zoals de Jeanne d’Arc (16 ton) in de kathedraal van Rouen in 1944. Of dat er iets mis zou gaan bij het transport, zoals oude foto’s in het museum laten zien.

De details zijn bedrijfsgeheim – hoewel bezoekers het hele jaar door mogen meekijken in de klokkengieterij van Paccard

>>paccard.com

De natuur in

Naar het kasteel

Slapen

Aan de zuidkant van het Meer van Annecy ligt het natuurreservaat Bout du Lac. Verdwalen kun je er niet, de route is duidelijk aangegeven. Het is er groen en blauw en prachtig, en de rust vormt een aangenaam contrast met de drukte van de stad.

Chateau de Montrottier ligt ook aan de rivier de Fier, vlak bij de kloof. Daar heeft een verzamelaar gewoond: er zijn collecties te zien met zowel wapens als parfumflesjes, harnassen, meubels, porselein, schilderijen. Op de website van het kasteel is alvast een routekaart te downloaden.

Een mooie camping in de bergen is Panoramic in Sevrier. Panoramic biedt ook appartementen voor groepen (met een prachtig uitzicht); via een sluipweggetje bereik je het restaurant van de camping. De campings rond Annecy zijn populair bij Nederlanders. Voor wie graag met andere gasten (bijvoorbeeld Canadezen die juist ook op bezoek zijn in de Haute Savoie) dineert, een fijne kamer wil, een bubbelbad in de tuin en een diner van een aardige gastvrouw op prijs stelt: bed & breakfast La Grangelitte in Doussard is een aanrader.

>>reserves-naturelles.org/bout-du-lac-d-annecy

>>chateaudemontrottier.com

>>camping-le-panoramic.com >>grangelitte.com

20180112-041-UIN-MAIN-RED.pdf 41

12/28/2017 9:30:06 AM

vrijdag 12 januari 2018 Reformatorisch Dagblad

Speuren naar herten op de berghelling tekst Jaco van der Knijff beeld RD

waren om hier weer een natuurgebied van te maken.

Beloven kan ze het niet. Maar de kans is groot dat we onderweg herten, gemzen en wellicht bergmarmotten zien, verzekert gids Anna Mathis.

Speuren dan maar langs de berghellingen, hier in de Zwitserse Alpen.

Diepe geul

W

e zijn deze septemberochtend halverwege de weg tussen Scuol en S-charl gestart.

Hier, in het Unterengadin in het oostelijke kanton Graubünden, is een van de ingangen van het Zwitsers Nationaal Park.

Gelukkig is de weg naar S-charl begaanbaar. Anderhalve maand geleden was het een ander verhaal. Modderstromen zorgden er in een mum van tijd voor dat de rijroute op veel plekken niet meer te gebruiken was. Zo’n twintig mensen zaten ingesloten. Er waren twee weken nodig om de weg weer vrij te maken. En nog steeds zijn de werklui overal bezig. „We hebben vaak een te romantisch beeld van de natuur”, zegt Mathis. „Tegen zulk natuurgeweld kun je je niet beschermen.”

Sneeuw Deze mooie ochtend is er echter geen vuiltje aan de lucht. Op ruim 1600 meter hoogte starten we onder een blauwe hemel met de voettocht. Het is hier in de Val Mingèr 5 graden. In de verte ligt de Piz Madlain, aan de andere kant de Piz Pisoc; beide zo’n 3100 meter hoog. De sneeuw op de toppen is vanuit de verte te zien.

Gele paaltjes wijzen de route. ”Verboden de weg te verlaten”, waarschuwt direct een bordje. Zwitserland is trots en zuinig op z’n nationaal park (zie kader). Dit reservaat is al sinds 1914 beschermd gebied en daarmee het oudste nationale park van de Alpen. Hier mag de natuur haar gang gaan.

Voordat het gebied als reservaat werd aangewezen, werd hier mijnbouw gepleegd. Mathis wijst naar de donkere grond: kolen. Ook ijzererts en zilver werden hier gewonnen. Een complete industrie. Hele stukken bos werden ervoor platgebrand. Mathis roemt degenen die honderd jaar geleden „zo gepassioneerd”

Onderweg zijn de gevolgen van de recente modderstromen overal te zien. Takken, ontwortelde bomen, grote stenen, grind en gruis: het water heeft alles meegesleurd. Waar eerst een stroompje in een bedding van 10 meter liep, stond het water ineens 20 meter breed. „Hier”, wijst de gids bij een boom langs het beekje, „tot 2 meter hoog stond het water. In één uur tijd was het stroompje een diepe, brede geul.”

We komen op een alpenweide. Het gras is keurig kort, alsof er gisteren een grote gazonmaaier overheen is gegaan. „Het werk van de herten”, weet Mathis. „Die komen hier ’s nachts en grazen alles af.”

Er moeten er in dit gebied in de zomer zo’n 3000 lopen. In de winter vertrekken de herten echter, naar lager gelegen gebieden. Steenbokken en gemzen blijven wel op deze hoogte.

Sensatie Als we bij de ingang van de Val Foraz komen, doemt links een overhangende rotsformatie op. „Als je goed kijkt, zie je er een heksenkop in”, wijst de gids. „Helemaal geërodeerd in de loop der eeuwen.”

Ineens staat ze stil. „Hoor eens: burlen!” Snel pakt Mathis de telescoop uit haar rugzak en stelt de apparatuur op.

Ze speurt de berghelling rechts af. Met het blote oog is er niets te zien. Maar dan roept de gids opgewonden: „Ik zie ’m!”

We mogen ook kijken door de lens. Inderdaad, tegen de achtergrond van de ruige rotswand is een hert te zien. Z’n kop in de wind. Het geluid dat diep uit z’n keel komt, is op onze plek te horen.

Even later heeft Mathis ook twee gemzen ontdekt. Sensatie. Hier doe je het voor.

Winterslaap Na een kleine 5 kilometer te hebben gelopen, komen we bij de boomgrens. Het is hier boven de 2150 meter. Het naaldbos is overgegaan in lage begroeiing van de alpenden. De gids vertelt een verhaal over de lokale vogel die het zaad van de alpenden in z’n keel meeneemt en in de grond verstopt voor het nageslacht. Intussen wijst ze op de hertenkeutels. Hier zijn ze dus recent nog geweest.

Dan zijn we bij het verste punt van onze tocht: een afgezette rustplaats. De sneeuw op de berghellingen lijkt dichtbij.

Het is hier, met een stevige bries, dan ook koud; bijna bij het vriespunt.

Met de verrekijker speuren we rechts weer de berghellingen af. Ja, drie herten spotten we.

Gids Anna Mathis.

20180112-042-UIN-MAIN-RED.pdf 42

12/28/2017 9:29:36 AM

vakantie 43

Reformatorisch Dagblad vrijdag 12 januari 2018

OO

S

N TE

RI

JK

ZWITSERLAND

Zwitserland

Scuol

Piz Pisoc Piz Madlain Val Mingèr Val S-charl I TA L I Ë

Zernez

Müstair

©RD, André Dorst – bron: Maps4News 5 km

„We hebben vaak een te romantisch beeld van de natuur; tegen zulk geweld kun je je niet beschermen” Ineens spitst Mathis haar oren. „Ik hoor de bergmarmot!” Ze richt de kijker op het gebied achter ons. En jawel, daar lopen er een paar rond een hol. Knaagdieren van zo’n 50 centimeter lang.

De alpenmarmot leeft in een familiegroep in een uitgebreid gangenstelsel, weet de gids. We hebben geluk, want vanaf oktober houden de dieren een winterslaap van zeven maanden.

Verrassing

De terugweg gaat snel. Intussen zijn de wolken de bergvallei binnengetrokken en begint het een beetje te regenen. Nu pas realiseren we ons dat we bij de klim op de heenweg geluk hebben gehad met die stralend blauwe lucht.

Nog een paar keer staat Mathis stil. Ze heeft iets gezien op de hellingen links in de verte. En iedere keer blijken er inderdaad herten of gemzen te lopen.

Ze heeft nog één verrassing. Een paar jaar geleden zijn in dit gebied de beren teruggekomen. De laatste was aan het begin van de 20e eeuw gedood. Sindsdien waren ze weg. Maar de bruine beer is terug in de Alpen. En het dier is hier gesignaleerd, in het voorjaar.

We griezelen bij de gedachte dat we een beer op ons pad zullen krijgen. Maar Mathis stelt ons gerust: „Ze zijn ongevaarlijk.”

20180112-043-UIN-MAIN-RED.pdf 43

Zwitsers Nationaal Park Het Zwitsers Nationaal Park ligt in het oosten van Zwitserland, bij de grens met Italië. Het gebied, dat een oppervlakte van 170 vierkante kilometer heeft, is voor een derde bedekt met bos. In het park komen vele duizenden planten en dieren voor. In het reservaat, het grootste beschermde gebied van Zwitserland, geldt een strikt regime: vuur maken en overnachten zijn verboden, er mag alleen op de paden gelopen worden. In het dorpje Zernez bevindt zich een bezoekerscentrum, het Nationalparkhaus. De weg door het reservaat leidt over de Ofenpas naar Zuid-Tirol in Italië.

>>nationalpark.ch >>myswitzerland.com

12/28/2017 9:30:12 AM