20140214

commentaar: Sommige tandartsbehandelingen kunnen best een tandje goedkoper.

vrijdag 14 februari 2014, 43e jaargang nr. 268

min. 4°, max. 13° Puntkomma pag. 14

weer

ERDEE MEDIA B.V. Apeldoorn / RD.nl / redactie@rd.nl 055-5390222 / abonneeservice@rd.nl 055-5390498 prijs per nummer € 1,85 / zaterdag € 2,50 advertentie

Kerk mag bij ontslag eigen procedure handhaven.

Werkstraffen voor fraudeurs Ibn Ghaldoun.

België maakt euthanasie voor kinderen mogelijk.

meld je aan voor het Vliegende Start Diner!

pag. 2

pag. 4

pag. 6

www.essenzo.nu/hbodiner

Economie groeit Verandering bruto binnenlands product ten opzichte van het voorgaande kwartaal, in procenten.

1,0

+0,7%

0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 -0,2 -0,4 -0,6 -0,8 -1,0 2010

2011

2012

2013

©RD, bron: ANP

CBS: Herstel economie in hoger tempo Redactie economie

De Nederlandse economie is in het vierde kwartaal van vorig jaar met 0,7 procent gegroeid. Daarmee zet het herstel zich versneld door, concludeert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

DEN HAAG.

TEMPEL KLEURT WIT Indonesiërs bedekten vandaag delen van de beroemde Borobudurtempel op Centraal-Java om ze te beschermen tegen de enorme asregen die de vulkaan Kelud sinds gisteren uitspuwt. Drie internationale vliegvelden op Java gingen al eerder dicht. Bovendien verlieten duizenden omwonenden van de vulkaan hun huizen vanwege gloeiendhete as en stenen. beeld EPA BOROBUDUR.

SGP-raadslid: Extra alert na bedreiging Bert Monster WERKENDAM. Het kwam de Werkendamse SGP-fractievoorzitter, Meijboom, duur te staan toen hij in oktober vorig jaar bezwaar maakte tegen een spooktocht voor Halloween in Dussen en Hank. „Ik kreeg veel dreigmails als: „We komen met Halloween wel even bij je thuis om er een feestje te bouwen.” De afzenders achterhalen was onmogelijk.”

Het actualiteitenprogramma Nieuwsuur meldde gisteravond dat een derde van de raadsleden – vooral SGP’ers en PvdA’ers– te maken heeft met agressie en geweld.

Raadsleden worden het meest geconfronteerd met schelden of schreeuwen (56 procent), gevolgd door bedreiging (19 procent) en discriminatie (17 procent). Tien procent van de slachtoffers heeft zelfs overwogen om te stoppen als raadslid.

Meijbooms schriftelijke vragen aan het college over de spooktocht

werden opgepikt door de lokale en regionale pers. „De kwestie ontwikkelde zich razendsnel.” De SGP’er, die eerder twintig jaar bij de Rotterdamse politie heeft gewerkt, zegt nooit bang geweest te zijn. „Uit mijn ervaring als agent weet ik dat er soms gekke dingen kunnen gebeuren. Ik heb me vooral zorgen gemaakt over mijn gezin. Mijn kinderen internetten ook, zien ook internetfora waarop mijn naam langskwam. Dat is onprettig.”

Slapeloze nachten heeft Meijboom er naar eigen zeggen niet van gehad. „Wel was ik extra alert, vooral rond de datum van het halloweenfeest. Als ik ’s nachts iets hoorde, ging ik even mijn bed uit om poolshoogte te nemen.”

Het heeft de SGP’er goed gedaan dat hij in die roerige periode alle steun kreeg van de burgemeester, die hem zelfs aanbood om zijn woning te bewaken.

Meijboom is niet verrast dat vooral raadsleden van SGP en PvdA het slachtoffer zijn van

bedreiging. PvdA’ers staan meestal voor hun zaak en principes. Het is een beginselvaste partij, evenals de SGP. Het CDA bijvoorbeeld is veel meer van het polderen en het water bij de wijn doen.”

De Leerdamse SGP-fractievoorzitter, Keppel, werd in 2008 telefonisch bedreigd door de eigenaar

Percentage raadsleden die te maken hebben gehad met agressie en/of geweld.

SGP

45

PvdA

41

GL

34

D66

33

VVD

32

CU

27

CDA 0 ©RD

26 10

20

30

40

50

van een growshop, nadat Keppel zich kritisch over de winkel had uitgelaten. „Aan de telefoon zei hij dat hij me wel wist te vinden. In eerste instantie schrok ik natuurlijk wel, maar het heeft me nooit beknot in mijn werk.”

Keppel zegt intussen wel wat gewend te zijn. „Mensen hebben tegenwoordig een kort lontje.

Rond de discussie over de komst van een moskee in Leerdam, waar mijn fractie tegen was, kwamen islamitische jongeren ’s avonds bij mijn woning en scandeerden allerlei leuzen. Ze gingen nog niet zover dat ze me letterlijk bedreigden.”

De Leerdamse SGP’er zegt dat mensen onder meer door sociale media allerlei dingen roepen die ze in een rechtstreeks gesprek onder vier ogen nooit zouden durven zeggen. „De rem bij burgers lijkt er steeds vaker af te gaan.

De maatschappij moet weer gaan leven volgens de normen van Gods Woord, anders krijgen we steeds meer excessen.”

Ook ten opzichte van het vierde kwartaal van 2012 is de omvang van de economie 0,7 procent groter, meldde het statistiekbureau vanmorgen. In heel 2013 is de economie nog wel met 0,8 procent gekrompen vergeleken met het voorgaande jaar. Er werd 1,3 procent meer geëxporteerd, maar 0,5 procent minder ingevoerd.

Ook werd er 4,9 procent minder geïnvesteerd. De consumptie door huishoudens was 2,1 procent lager, de consumptie door de overheid 0,7 procent.

In het vierde kwartaal hebben huishoudens 0,8 procent minder uitgegeven aan goederen en diensten dan een jaar eerder. Daarmee krimpt de consumptie nu bijna drie jaar achtereen. De industriele productie nam in de afgelopen driemaandsperiode met 2,3 procent toe.

Zie ook pag. 16. advertentie

www.biofooddiervoeding.nl Tel: 0512-541920

Zie pag. 15 voor meer info.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

2 Kerk en godsdienst Meditatie

Kerk houdt eigen regeling bij ontslag

Inslapen

Redactie politiek

„Noach was een rechtvaardig, oprecht man, in zijn geslachten.

Noach wandelde met God.” Genesis 6:9

DEN HAAG.

Sommigen staan zeer zwak in de godsdienst. Zij hebben goede bedoelingen. Maar helaas, de kwade dag overvalt hen voordat zij een vaste keus hebben gedaan. De wind van een afvallige tijd komt en blaast hard, en neemt hun vruchten en bladen mee, totdat zij ten slotte bij de wortel afknappen. Zo worden zij weggevoerd door de stroom.

Velen die de wortel van de zaak in zich hebben, vallen in slaap.

Hoewel zij hun ziel tot een buit zullen hebben, verliezen zij toch de eer en het voordeel van oprecht te zijn in hun geslacht. Zo wordt gezegd van sommigen van het volk van de Heere: „Gij waart hun een vergevend God, hoewel wraak doende over hun daden” (Psalm 99:8).

Mozes en Aäron moesten om hun terging te Meriba sterven in de woestijn, met het geslacht dat een strik voor hen was geweest.

De goede Eli hield te weinig toezicht op de jonge priesters, zodat zij niet waardig werden opgeleid tot het werk van zijn Meester. Hij mocht de weggevoerde ark niet zien terugkeren in Israël.

Wanneer een volk door afval snel zijn ondergang tegemoet loopt, haalt de Heere gewoonlijk vele van Zijn kinderen thuis, vanuit dat verkeerd geslacht. „De rechtvaardige komt om, en daar is niemand die het ter harte neemt; en de weldadige lieden worden weggeraapt” (Jesaja 57:1,2).

Dat is een van de uitkomsten van het Kamerdebat, gistermiddag, over de Wet werk en zekerheid.

Minister Asscher van Sociale Zaken nam daarin een amendement van CU en SGP over, dat behelst dat kerken, als zij een werknemer met een geestelijk ambt ontslaan, niet langs het Uitkeringsinstituut Werknemersverzekeringen

Kerken mogen bij het ontslaan van werknemers met een geestelijk ambt hun eigen ontslagprocedure blijven volgen.

(UWV) hoeven voor een zogeheten preventieve ontslagtoets.

Dat laatste is ook nu niet het geval, omdat kerken, zo nam de wetgever tot nu toe aan, een eigen positie hebben. In zijn Wet werk en zekerheid wilde Asscher de kerken echter gelijktrekken met andere werkgevers. Daardoor zouden kerken bij het ontslag van werknemers met een geestelijk ambt, zoals predikanten en priesters, te maken krijgen met een toetsing door UWV. Door het amendement van CU en SGP, dat het kabinet dus gisteren overnam, blijft de situatie zoals zij was.

SGP en ChristenUnie wilden dat ook bijzondere scholen, waaronder veel christelijke, hun huidige uitzonderingspositie behouden Ook zij zouden niet te maken moeten krijgen met een ontslagtoets bij UWV. Asscher wilde dát amendement gisteren niet overnemen. „Dan zou een grote groep leerkrachten in een ander regime vallen dan werknemers die vergelijkbaar werk doen.”

De minister zei wel open te staan voor een aanpassing van het amendement, waardoor de groep scholen die een uitzonderingspositie bekleedt, scherper wordt af-

gebakend. SGP-Kamerlid Dijkgraaf zei op zo’n aanpassing van het amendement te willen studeren.

Op wat zo’n aanpassing zou moeten behelzen, ging hij gisteren niet in. Wellicht dat die gevonden kan worden in een formulering die ook in andere wetgeving wel gehanteerd wordt, namelijk dat het moet gaan om scholen die hun levensbeschouwing helder op schrift hebben staan en consistent toepassen.

De Kamer stemt dinsdag over het wetsvoorstel.

Zie ook pag. 16.

Thomas Boston, predikant te Ettrick (”The whole works”, 1848)

Beroepingswerk PROTESTANTSE KERK IN NEDERLAND Beroepen: te Capelle aan den IJssel (herv., wijk West), A. Bloemendal te Groot-Ammers (herv.); te Giessendam/NederHardinxveld (herv., wijk 3), H. J. Lam te Ridderkerk (herv.); te Putten (herv., wijk 2), L. de Wit te Bleskensgraaf (herv.); te Valkenswaard (prot.) en Veldhoven (prot.) (beroepen door de synode via de mobiliteitspool), prop. M. L. van de Bunt te Kampen, die dit beroep heeft aangenomen.

UTRECHT.

Historicus Bart Wallet sprak gisteren in Utrecht bij studentenvereniging Depositum Custodi over christendom en antisemitisme. beeld Jaco Klamer

„Geen lijn van Luther naar Hitler” Van een medewerker

GEREF. GEMEENTEN Beroepen: te Apeldoorn, W. Visscher te Amersfoort. >>rd.nl/beroepingswerk voor actueel beroepingswerk. Een bericht doorgeven? kerk@refdag.nl of 055-5390238.

Christen Marokko vrijgesproken FEZ (ANP/EFE). De 34-jarige Marokkaan Mohamed El Baldi is gisteren in Fez vrijgesproken van aanklachten vanwege pogingen om anderen te bekeren tot het christendom. De rechter in Fez bepaalde in hoger beroep dat El Baldi niet 2,5 jaar de cel in hoeft omdat hij christen is geworden.

Ook stelde de rechtbank dat niet is aangetoond dat El Baldi heeft geprobeerd een moslim van zijn geloof af te brengen. El Baldi werd verdedigd door onder meer mensenrechtenorganisaties.

Studentenvereniging Depositum Custodi kon in het jaarthema ”Strijd” niet om het Joodse volk heen. „Geen volk waar zo veel en zo vaak om gevochten is als om het nageslacht van Abraham”, zo leidde voorzitter Jorald Top de zevende lezing rond het jaarthema gisteren in.

U TRECHT.

De spreker, historicus dr. Bart Wallet, behandelde de vraag of het antisemitisme van de Holocaust christelijke wortels heeft.

Hij verwees naar een studie van de theoloog Hans Jansen. Deze publiceerde in 1981 ”Christelijke theologie na Auschwitz”. „In dit boek sneuvelen kerkvaders die wij hoog hebben staan. Hitler en de nazi-ideologie vonden volgens hem voedingsbodem in een geschiedenis van Jodenhaat. In 2005 stelde de Joodse theoloog René Süss het scherper: er loopt een rechtstreekse lijn van Luther naar Hitler.”

Wallet, werkzaam aan de Vrije Universiteit, onderscheidde verschillende vormen van antisemitisme. De haat die Luther meer naar het einde van zijn leven aan de dag legde, heet anti-judaïsme.

Deze haat richt zich vooral tegen het Joodse geloof. Politiek antisemitisme ontstaat als Jodenhaat onderdeel geworden is van een partijprogramma of regeringsbeleid. Dan gaat het meestal om haat tegen het Joodse ras.

In de tijd voor de Tweede Wereldoorlog maakten antisemitische bewegingen in Duitsland wel gebruik van Luthers uitspraken over de Joden. „De Deutsche Christen, een anti-Joodse beweging binnen de Duitse staatskerk, noemde in 1936 voor het eerst de naam van Luther om kerkleden voor haar beleid te winnen. Maar in ”Mein Kampf” kom je de naam van Luther niet tegen.”

Luthers uitspraken over de Joden zijn te pittig om zomaar naast je neer te leggen, vindt Wallet. „De discussie over deze

uitspraken is scherp, omdat Luthers uitlatingen scherp zijn. „Weet lieve christenen dat gij na de duivel geen bitterder vijand hebt dan de Jood. Ze zijn een plaag, stelen onze goederen en zijn ons de baas””, citeert hij.

Tegenstellingen Er zijn twee verklaringen voor Luthers Jodenhaat. „Sommigen redeneren vanuit een ontwikkeling in zijn leven. In 1523 schrijft hij een boek gericht op bekering van Joden. Hij toont zich begripvol dat ze zich afkeerden van de kerk die ziek was door dwalingen en probeert hen voor de Reformatie te winnen.”

Later wordt zijn toon bitter. In 1543 schrijft hij een boek over ”De Joden en hun leugens”. Hij spoort christenen ertoe aan om de huizen en synagogen van Joden te verbranden. Wallet: „Luther laat zich echter ook fel uit tegen Turken en de paus. Hij denkt in tegenstellingen en stelt de wet tegenover het Evangelie,

de letter tegenover de geest van de wet. Zijn negatieve visie op wet en werken projecteert hij ook op het Jodendom en de Rooms-Katholieke Kerk. Zij staan lijnrecht tegenover het Evangelie.”

Wallet wil niet stellen dat er een rechtstreekse lijn loopt van Luther naar het antisemitisme aan het begin van de twintigste eeuw. „Wel was er een brede onderstroom in het christendom waarin weinig ruimte was om positief te denken over Joden.”

De erfenis van de christelijke traditie is aan de ene kant iets om dankbaar voor te zijn, „maar de verschrikkingen in de twintigste eeuw hebben onze ogen geopend voor de negatieve kanten ervan.

Na de Tweede Wereldoorlog heeft de Joodse kant van ons geloof een herleving doorgemaakt. We leven toe naar het visioen uit de Openbaring. Voor de troon van het Lam staan de twaalf stammen van Israël en de oudsten uit de volken, samen verenigd in de lof voor God, de Messias van Israël.”

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Commentaar

Anonieme bisschop: Groot aantal bekeringen in Libanon

Van Groningen: Waak voor goedkope troost

Van onze correspondent

MIDDELHARNIS. Het is opvallend dat we ons nooit afvragen: waarom kreeg ik vandaag geen ongeluk, maar juist zegeningen van God? Terwijl bij tegenspoed vaak de eerste vraag is: waarom houdt God dat niet tegen?

In Libanon vinden jaarlijks „talrijke bekeringen” plaats van moslims tot het christendom. Dat stelde een maronitische bisschop –die anoniem wil blijven– in een interview met de Amerikaanse nieuwsdienst CNA deze week.

BEIROET.

De bisschop, die telefonisch geïnterviewd werd, gaf aan dat „het moeilijk is om aantallen te achterhalen, omdat alles in het geheim gebeurt.” Hij refereerde aan een Libanese priester die hem onlangs vertelde dat hij het afgelopen jaar 75 moslims had gedoopt. De priester had hieraan toegevoegd dat deze christenen met een islamitische achtergrond in de meeste gevallen verhuizen naar overwegend christelijke regio’s in Libanon of dat ze proberen te emigreren.

Wel is de situatie in Libanon voor bekeerlingen beter dan in andere Arabische landen, aldus de bisschop. „Maar het onderwerp blijft problematisch. Er kan niet publiekelijk over worden gesproken.”

Moslims die zich tot het christendom bekeren, worden vaak vervolgd door hun familie, hun stam en hun dorp, stelde de bisschop.

Verder verwees hij naar de geruchtmakende affaire rond Banin Qataya in mei 2012. Dit sjiitischislamitische meisje was drie jaar daarvoor christen geworden. Ze ontvluchtte in 2012 haar ouderlijk huis, omdat haar vader haar fysiek begon te mishandelen. De priester die haar had gedoopt, werd daarna ontvoerd. Door bemiddeling van enkele islamitische geestelijken en de maronitische aartsbisschop van Baalbek werd de zaak uiteindelijk in der minne geschikt en Banin Qataya keerde terug naar haar ouderlijk huis.

Volgens de geïnterviewde bisschop heeft de familie van Banin Qataya zich nu ook bekeerd tot het christendom.

Van een medewerker

Dat constateerde H. van Groningen, directeur van De Vluchtheuvel, gisteravond tijdens een lezing voor de cursus geestelijke vorming van de hersteld hervormde gemeente in Middelharnis. „Maarten ’t Hart zegt het in een van zijn boeken dat hij geen God hoeft die zorgt dat zijn moeder keelkanker krijgt. En als je gaat evangeliseren, is het vaak een van de eerste vragen die mensen stellen: „Moet ik in een God geloven die zo veel te lijden geeft?””

Zegeningen Van Groningen zette er een vraag tegenover. „Waarom hoor je zelden bij voorspoed: waarom overkwam mij vandaag geen ongeluk, maar ontving ik zegeningen? De worstelingen met het lijden zijn

„Worstelingen met het lijden zijn van alle tijden, lijden kan schijnbaar zinloos zijn” van alle tijden. We zien dat in de Bijbel onder anderen bij Asaf en Jeremia. Het lijden kan soms ook schijnbaar zinloos zijn.”

Van Groningen kent de verhalen uit zijn werk bij De Vluchtheuvel.

Verhalen over seksueel misbruik, rouw, verbroken relaties. „Laten we ervoor waken om goedkope troost te bieden. Bijvoorbeeld door te zeggen dat alles ons overkomt vanwege de zonde.”

Het is tegelijkertijd wel waar dat alle lijden het gevolg is van de zonde, stelde Van Groningen.

„God begon niet met het lijden in de wereld te brengen, maar dat was de mens. Wij hakten de liefdesband met God door. En wat was Gods antwoord? Hij gaf Zijn Zoon in Zijn grote liefde. Dat wil niet zeggen dat dan alle vragen opgelost zijn. We lezen in de Bijbel op de ene plaats dat de satan David aanport om het volk te tellen. Maar ergens anders staat dat de Heere David ertoe aan zette.

Dat blijft een mysterie. Maar, er is een God Die hoort.”

Vier antwoorden gaf Van Groningen op de vraag waartoe God lijden kan gebruiken. „God gebruikt lijden om ons te richten op de dingen die boven zijn, waar Christus is. Tegelijk kan lijden ons leren om onszelf en de Heere beter te leren kennen. Een ander doel van het lijden kan zijn om ons te laten getuigen in onze omgeving, als we in het lijden goed van God spreken. En ten slotte: God gebruikt lijden in ons leven om ons nuttig te maken voor anderen, zoals dat bij Jozef het geval was.”

Goed gevoel Aan het einde van zijn lezing ging Van Groningen in op de manier waarop God leidt. „Een goed gevoel mag nooit onze keuzes bepalen. Allereerst is daar Gods Woord, daar leidt God nooit tegen in. Ook het gebed is onmisbaar.

Daarbij mogen we letten op de omstandigheden: sluit of opent God deuren? Ook de raad van anderen kan ons helpen een keuze te maken, evenals het gezonde verstand. Is het dan nog niet duidelijk? Ga dan door met je werk en wacht op de Heere. Stormt het in je leven? Dat wil niet altijd zeggen dat je op de verkeerde weg bent. De Heere had Zelf tegen de discipelen gezegd dat ze het meer over moesten steken, en toch kwam er een zware storm. Maar wat een troost: Jezus zag hen. Hij ziet ook ons, Hij weet van ons af. Wat een vreugde als we Hem mogen kennen.”

Zogezegd

3

Tandje goedkoper

D

e tandarts. Alleen al bij het horen van het woord beginnen sommigen te klappertanden. Vaak is een dramatische ervaring in de stoel, al dan niet als kind opgedaan, de oorzaak. Maar ook als iemand nooit een pijnlijke mondbehandeling heeft ondergaan, zal de tandarts niet snel zijn vriend worden. Dat is de werkelijkheid waar de vandaag jubilerende Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Tandheelkunde –ze is honderd geworden– mee te maken heeft.

Lang geleden ging je alleen naar de tandarts als er een probleem was: een rotte kies, een afgebroken tand. Na de Tweede Wereldoorlog werd de halfjaarlijkse controle ingevoerd. Daarmee werd de tandarts de man –vrouwen waren er toen nauwelijks– met wie iedereen mee te maken kreeg. Het doel was nobel.

De controle had, en heeft nog steeds, de functie van preventief onderhoud om problemen te voorkomen.

Met een mooi woord: saneren.

Daarnaast was er de schooltandarts, die twee keer per jaar met de beruchte bus het plein op kwam rijden. Leerlingen verlieten één voor één de klas, om zich moederziel alleen in de stoel te laten onderwerpen aan een gebitsinspectie. Moest er geboord worden, dan gebeurde dat vaak direct, zonder verdoving.

Zo’n werkwijze is tegenwoordig ondenkbaar. Tandartsen doen er alles aan om kinderen al op jonge leeftijd, in het bijzijn van moeder of vader, vertrouwd te maken met de stoel, onder andere door precies te vertellen wat er gaat gebeuren. En na afloop is er een cadeautje. Kindertekeningen aan de muur versterken het beeld dat je echt niet bang hoeft te zijn voor de man, of steeds vaker de vrouw, met het mondkapje.

En helpt dat allemaal niet, dan zijn er tandartsen die zich specialiseren in de behandeling van traumatische patiënten. Leuker kunnen we het niet maken.

Toch spelen er de nodige problemen in het wereldje van de mondzorg. Er dreigt een tekort aan tandartsen. De komende tien jaar gaat 40 procent van de tandartsen met pensioen.

Tegelijk is er meer behoefte aan mondzorg door de vergrijzing. De Associatie Nederlandse Tandartsen wil daarom meer opleidingsplaatsen. Intussen springen buitenlandse tandartsen in het gat. Ze openen hier een praktijk, maar hun werkwijze en kwaliteit roepen, gerekend naar onze maatstaven, soms vragen op.

Onze gebitten worden er, ondanks alle mondzorg, niet beter op. We eten en drinken te veel zoetigheid.

Onder jongeren populaire frisdranken en breezers, met veel zuur erin, zorgen ervoor dat hun tanden sterk te lijden hebben van erosie. Het plan om de gratis tandzorg voor kinderen en jongeren af te schaffen, kan dan ook beter de ijskast in.

Ook de crisis speelt een rol. Mensen besparen op de tandarts door minder vaak te gaan of dure behandelingen uit te stellen. Nu zal iedereen zich weleens verbazen over de rekeningen die tandartsen sturen.

De bedragen liegen er niet om. Een proef, in 2012, om de tarieven vrij te geven in de hoop dat tandartsen vanwege de concurrentie goedkoper zouden worden, is mislukt. Sommigen werden juist duurder. Na haar verjaardag moet de tandartsmaatschappij nog maar eens serieus bekijken of sommige behandelingen echt niet een tandje goedkoper kunnen.

Onze gebitten worden er niet beter op; we eten en drinken te veel zoetigheid

„Op mijn bureau liggen lege kogelhulzen” „De kanselbijbel is geen ornament, geen sieraad, maar een gebruiksvoorwerp.”

„Ouderen dienen het nageslacht te onderwijzen in de dingen van Gods Woord.”

Ds. G. J. van Aalst citeert in De Saambinder (orgaan van de Gereformeerde Gemeenten) ds. J. van Haaren en pleit voor brúíkbare kanselbijbels. „Er zijn er zelfs waar een stuk plastiek overheen ligt.

Sommige kanselbijbels zijn half ingepakt en niet te hanteren. Laat staan goed te lezen.”

Kon het zijn, aldus ds. J. van Heteren uit Urk in het SGP-ledenmagazine De Banier, „in de vreze Gods en met een biddend hart.”

„Op mijn bureau liggen lege kogelhulzen.”

Ds. A. Th. van Olst schrijft in het christelijke gereformeerde orgaan De Wekker over zijn bezoek aan Nigeria. De kogelhulzen zijn stille getuigen van de moord op christenen door moslimradicalen.

„Om 10 uur (!) in de avond begon de Avondmaalsviering.”

In de Zendingsbode van de Spaanse Evangelische Zending beschrijft ds. J. E. de Groot een „indrukwekkende kerkdienst” in Cuba.

„Ik heb den jeugdouderling gezien. En de manier, waarop ik hem gadegeslagen heb, heeft me versterkt in mijn overtuiging dat de jeugdouderling óf ’n heel groote zegen, óf een heel ernstig kwaad is.”

Ds. R. F. de Wit citeert in het OuderlingenBlad de voorman van de vrijmaking, ds.

K. Schilder, over de jeugdouderling.

„Wat maakt nu een kerk een huis des Heeren? Dat zal alleen maar zijn als mag gelden: en heeft onder ons gewoond.”

In De Wachter Sions (orgaan van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland) is een verslag opgenomen van de preek

die ds. A. van Voorden hield tijdens de herdenkingsdienst in het kader van het 125-jarig bestaan van de gemeente in Opheusden.

„Ik heb echt moeten leren dat hier in Nederland de politie er alleen is om criminaliteit tegen te gaan.”

N. Collins uit Nigeria weet hoe het is om „ongedocumenteerd” te zijn.

Diakonia (vakblad voor diakenen) sprak met deze medewerker van de diaconale organisatie Stap verder, in AmsterdamZuidoost.

„Vergeleken met de ledeboerianen uit 1851 leven wij nu als koningen, en vergeleken met hun oude kerkjes zitten we als in een paleis te luisteren en bij monumentale orgels te zingen.”

J. M. Vermeulen uit Meteren besluit in het Kerkblad der Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland zijn artikelenserie over ds. L. G. C. Ledeboer.

Vandaag op RD.nl Het versturen van een valentijnskaart is dit jaar duurder door de hogere tarieven van postzegels. In het postsorteercentrum in Zwolle was het er gisteren niet minder druk om. Bekijk een video op rd.nl/valentijn.

Bestaat er nog privacy in het digitale tijdperk?

Lees het in het e-book dat te bestellen is op rd.nl/privacy.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

4 Binnenland Tweede storm van 2014 op komst Redactie binnenland

Voor de tweede keer dit jaar gaat het stormen. De weerbureaus Weeronline en Weerplaza waarschuwen voor zeer zware windstoten tot 120 kilometer per uur.

DEN HAAG.

De wind zou volgens Weeronline vanmiddag toenemen naar windkracht 6 tot 8, en in het noordwestelijk kustgebied is er kans op zware windstoten van 75 tot 90 kilometer per uur. Morgen is er aan de noordwestkust kans op storm, windkracht 9. De overige kustgebieden kunnen rekenen op een harde tot stormachtige wind. Het hele land moet bovendien rekening houden met zware windstoten. In het noordwestelijk kustgebied is er kans op zeer zware windstoten tot 120 kilometer per uur. Weeronline verwacht voor morgen buien, met kans op onweer, afgewisseld met wat zon.

Met maxima rond de 12 graden is het zeer zacht.

Inzien eigen medisch dossier te moeilijk Artsen maken het patiënten te moeilijk om hun eigen medisch dossier in te zien of te krijgen. Sommige mensen lukt het zelfs helemaal niet om van de huisarts hun eigen ziektegeschiedenis te krijgen.

Dood oud-minister Borst gevolg van misdrijf Buren zien geregeld „verdachte figuren” in wijk BILTHOVEN (ANP). Oud-minister Els Borst (81) is hoogstwaarschijnlijk toch door een misdrijf om het leven gekomen.

Dat concluderen politie en justitie, die sinds de vondst van haar lichaam maandagavond hebben gezocht naar de oorzaak van haar overlijden.

Dat Borst om het leven is gebracht door een misdrijf, is gisteren bij alle betrokkenen aangekomen als een grote schok, blijkt uit reacties van onder anderen premier Rutte, D66-leider Pechtold en burgemeester Gerritsen van haar woonplaats Bilthoven. „Zo’n lief mens, zo’n dierbaar mens. Als dit haar is overkomen, dan hoop ik alleen maar dat het heel kort heeft geduurd”, zei Pechtold. D66 heeft de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen in elk geval tot en met dinsdag opgeschort.

Dat Borst geen natuurlijke dood is gestorven, was volgens de politie al vrij snel duidelijk. Een scan van en sectie op haar lichaam maakten duidelijk dat ze was overleden aan de gevolgen van letsel dat op haar lichaam is aangetroffen. Na-

dat woensdag en gisteren alle resultaten van medisch onderzoek, forensisch en tactisch speurwerk naast elkaar waren gelegd, bleef een misdrijf als meest waarschijnlijke doodsoorzaak over.

De politie zoekt met ongeveer dertig mensen door naar wat er is gebeurd met de minister van staat. „Moord, doodslag, alles is mogelijk. We weten het nog niet”, zei hoofdofficier van justitie Johan Bac gisteren. „Het onderzoek gaat voorlopig nog zo breed mogelijk verder.”

Uit cijfers van de politie blijkt dat er in de directe omgeving van de Ruysdaellaan in Bilthoven, waar Borst woonde, dit jaar al achtmaal is ingebroken of een poging daartoe is gedaan. Vorig jaar november waarschuwde de politie voor een inbraakgolf in de lommerrijke n Dood oud-minister Borst hoogstwaarschijnlijk door misdrijf. n Rechercheurs graven in contacten van Borst van laatste maanden.

plaats. Ook volgens de buren „zijn er de laatste tijd veel verdachte figuren te zien in de wijk.”

Een buurman zegt dat de angst in de buurt groeit. De dood van Borst geeft volgens hem „een griezelig gevoel.” Een vrouw stelt dat jongens door het bos vanuit Utrecht naar De Bilt komen om in te breken. „Heel bedreigend, en een heel eng idee dat dit zo dichtbij is gebeurd. Stiekem hoopte ik dat het een politieke moord zou zijn geweest, maar dat zal wel niet.”

De politie is dringend op zoek naar mensen die Borst nog hebben gezien of gesproken, nadat zij zaterdag het D66-congres in Amsterdam had verlaten. Sectie heeft namelijk ook nog niet uitgewezen wanneer ze precies is gedood. Dat kan zaterdagavond, zondag of maandag zijn geweest.

Ook graven rechercheurs in contacten die de politica in de laatste maanden van haar leven heeft gehad. Dat moet onder meer uitwijzen of zij mogelijk is bedreigd.

Morgenochtend is er een herdenkingsdienst voor Els Borst in de Domkerk in Utrecht. Daarna volgt de begrafenis in besloten kring.

DEN HAAG (ANP).

Bijna 5300 hennepkwekerijen opgerold Redactie binnenland

Vorig jaar zijn iets meer hennepkwekerijen opgerold dan in 2012. Dat maakte Netbeheer Nederland vandaag namens alle regionale energienetbeheerders bekend.

DEN HAAG.

Dat meldde de Consumentenbond vandaag, die onderzoek deed voor zijn Gezondheidsgids. Het recht op inzage in en een kopie van het eigen dossier is volgens de bond vastgelegd in de wet.

Volgens de organisatie voor consumenten „werpen dertig van de vijftig huisartsen drempels op” als patiënten om een kopie van hun eigen dossier vragen. Dit is volgens de bond „onacceptabel.”

Voor het onderzoek zette de bond vijftig mysterypatiënten in.

Van hen moesten er vijftien eerst uitleggenwaaromzehunmedische gegevens wilden hebben. „Sommige artsen reageerden ronduit achterdochtig”, aldus de bond.

In 2013 werden bijna 5300 hennepkwekerijen gesloten, waar sprake was van energiediefstal.

Dat is 1,2 procent meer dan in 2012.

In totaal is 140 miljoen kilowattuur elektriciteit gestolen. Dat is maar een fractie van de naar

schatting 1 miljard kilowattuur die hennepkwekerijen illegaal afnemen, vermoedt Netbeheer Nederland. „Dat is evenveel energie als alle huishoudens in de stad Den Haag verbruiken.” In 2012 werd nog 168 miljoen kilowattuur illegaal afgetapt, 28 miljoen kilowattuur meer dan vorig jaar. „Daaruit zou afgeleid kunnen worden dat de omvang van een gemiddelde hennepkwekerij afneemt”, stellen de netbeheerders.

Zij vermoeden dat er bij hennepkwekers aan risicospreiding wordt gedaan. „Steeds vaker staan er huizen als gevolg van de crisis op

de woningmarkt leeg. Die worden dan onderverhuurd aan malafide huurders om er een hennepkwekerij in te beginnen. Dit gaat gepaard met grote veiligheidsrisico’s voor de omwonenden vanwege de verhoogde kans op brand.”

De marktwaarde van de gestolen energie bedraagt bijna 200 miljoen euro. Hiervan is 70 miljoen euro het nettoverlies van de netbeheerders, dat voor een derde deel aan de consument en voor twee derde deel aan grootverbruikers wordt doorberekend. „In de overige 130 miljoen euro zit onder meer misgelopen btw en energie-

Werkstraffen voor fraudeurs Ibn Ghaldoun

Correcties en aanvullingen

De negen meerderjarige examenfraudeurs van scholengemeenschap Ibn Ghaldoun in Rotterdam hebben gisteren taakstraffen opgelegd gekregen tussen de 130 en de 170 uur.

ROT TERDAM (ANP).

Foto’s Kruispunt In de bijlage Kruispunt (RD 13-2) zijn twee onjuiste foto’s geplaatst.

Bij het artikel over kerkhistorische reizen stond een foto van een Italiaanse kerk in plaats van de Lutherstad Wittenberg. In de rubriek Plaatselijk nieuws stond bij het artikel over de scheve kerktoren in Loenen aan de Vecht een foto van de hervormde kerk in het Gelderse Loenen.

Ooievaarsnesten In RD 10-2 stond dat Henk en Gerda van Zetten „gisteren” een ooievaarsnest hadden geplaatst.

Hierdoor lijkt het alsof zij dit op zondag hadden gedaan. Dat is niet het geval. Het interview met hen had al de week daarvoor op donderdag plaats.

belastingen voor de overheid.”

Tientallen bestuurders, die pleiten voor het reguleren van de wietteelt, wezen recent ook op de risico’s van illegale kwekerijen. „Op duizenden zolderkamertjes wordt illegaal hennep geteeld. Dit leidt tot branden in woonwijken.

Eén op de vier branden in de binnensteden is hennepgerelateerd.

Als daarbij risico’s op wateroverlast, verspreiding van legionella en stank- en geluidsoverlast worden opgeteld, dan is duidelijk dat bewoners, handhavers en hulpverleners blootstaan aan grote veiligheids- en gezondheidsrisico’s.”

ROTTERDAM. Vrienden

van de verdachten in de fraudezaak op de islamitische school Ibn Ghaldoun arriveren bij de rechtbank in Rotterdam. Gisteren werden werkstraffen tot 170 uur opgelegd. beeld ANP

De rechtbank in Rotterdam legde ook gevangenisstraffen op, maar omdat een aantal van hen al in voorarrest heeft gezeten, hoeft niemand terug naar de cel.

De fraudeurs worden verantwoordelijk gehouden voor de diefstal en heling van 27 examens. De eindexamens werden vorig jaar gestolen uit de islamitische scholengemeenschap Ibn Ghaldoun. Het is de grootste examenfraude in de Nederlandse geschiedenis.

Safae K., Kamal el B. en Annas B. worden als hoofdrolspelers gezien in de omvangrijke examenfraudezaak; zij kregen 170 uur taakstraf opgelegd.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Binnenland 5 Heidepark

Lichaam Borst maandag gevonden in garage naast haar huis

n aa

Van D

yc kl

Maartensdijk

Bilthoven

aa ell da ys Ru

©RD, bron: ANP

Dy ckl a

1 km

Van

De Bilt

n

an

A27

„Vroeger was de tandarts enger” De Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde viert vandaag haar honderdste verjaardag. Hoe zit het met de mondzorg in Nederland? Vier vragen aan tandarts en implantoloog Aad van der Helm uit Ridderkerk.

RIDDERKERK (ANP).

Wat zijn belangrijke ontwikkelingen van de afgelopen honderd jaar? „Na de Tweede Wereldoorlog is de halfjaarlijkse tandartscontrole ingevoerd. Daarvoor ging je pas naar de tandarts als er een probleem was. Maar na de oorlog gingen mensen preventief naar de tandarts, om hun gebit te laten saneren, zoals dat toen heette. Een andere doorbraak is de implantologie. Daardoor hoeft niemand meer zonder tanden te lopen. Een tandimplantaat is van titanium en zit, in tegenstelling tot een kunstgebit, vast in de mond. Het is ongekend populair.”

De woning van oud-minister Borst in Bilthoven is de achterliggende dagen uitvoerig onderzocht door deskundigen. Gisteren werd bekend dat de 81-jarige vrouw hoogstwaarschijnlijk door een misdrijf om het leven is gekomen. beeld ANP

BILTHOVEN.

„Geef nooit kopie van paspoort” Met een kopie van je paspoort kan iemand anders gemakkelijk een lening of telefoonabonnement afsluiten of spullen op internet bestellen op jouw naam en kosten. Geef dus geen kopie van je identiteitsbewijs als een bedrijf daarom vraagt.

RIJSWIJK (ANP).

Dat stelt Maria Genova, die onderzoek deed naar identiteitsfraude voor haar boek ”Komt een vrouw bij de h@cker”.

Bedrijven mogen wettelijk in veel gevallen niet eens om een kopie van het paspoort of rijbewijs vragen. „Het komt regelmatig

voor dat de kopietjes worden verkocht”, weet Genova. Criminelen gaan vervolgens aan de haal met andermans identiteit en geld. „Per dag zijn 540 Nederlanders het slachtoffer van identiteitsfraude”, zegt Genova. Zo sprak zij een jonge vrouw die voor 11.000 euro werd opgelicht door iemand die met een kopie van haar identiteitsbewijs leningen afsloot. Of een man die ruim twee jaar bezig was met justitie om te bewijzen dat hij niet degene was die panden had gehuurd en daar wietplantages hield.

Wat te doen als de sportschool een abonnement weigert omdat je

geen kopie van je identiteitsbewijs wilt geven? „Ga naar de concurrent, want dat mogen ze echt niet vragen”, adviseert Genova. Ze heeft nog een paar tips: als je tóch een kopie ergens afgeeft, maak die dan van tevoren zelf. Zorg dat het BSN (burgerservicenummer) onleesbaar is en schrijf op de kopie de datum en naam van het bedrijf.

Bewaar geen kopie van je paspoort op je computer, want er bestaan speciale virusprogramma’s die daarnaar zoeken. Geef je BSN sowieso nooit aan iemand. Dus ook niet op verzoek van een groot warenhuis bij het aanvragen van een klantenkaart.

Gaan mensen vaak genoeg naar de tandarts? „Er is een nieuw beeld aan het ontstaan. Je ziet nu weer mensen rondlopen die bijvoorbeeld een voortand missen. Of jongeren komen met een afgebroken tand naar de praktijk met de vraag of ik de tand wil trekken. Dat is een gevolg van de crisis.”

HILVERSUM. Stem bij de Europese verkiezingen op 22 mei op de lijst ChristenUnie-SGP, want dat is de beste garantie dat het geluid voor het leven, gezin en vrijheid in het Europees Parlement doorklinkt.

Dat was de centrale boodschap gisteren bij de presentatie in de Grote Kerk te Hilversum van het Platform fundamentele rechten en vrijheden in de EU. Die vrijheden en rechten staan namelijk onder druk, schetste woordvoerder Johannes de Jong van het platform. Het Europees Parlement verwierp eind vorig jaar het zogeheten Estrelarapport.

Als dat was aangenomen, zouden artsen worden gedwongen tot medewerking aan abortus en zou EU-lidstaten worden opgelegd welke seksuele voorlichting gegeven moet worden.

Achter dat rapport zit een politieke agenda, aldus het platform,

die „zonder enig respect voor de verantwoordelijkheden van de lidstaten heenwalst over het recht op leven, bescherming van de menselijke integriteit en vrijheid van geweten en onderwijs.”

Tegenover die „opdringerige agenda” moet het geluid voor het leven klinken, betoogde gisteren De Jong (actief binnen de CU). Het Estrelarapport werd maar ternauwernood verworpen, schetste hij. „Dat laat zien hoe nodig het is dat ons geluid wordt gehoord.”

Consistente politiek Omdat het platform zelf geen stem in het Europees Parlement heeft, roept het iedereen op om bij de Europese verkiezingen op de lijst CU-SGP te stemmen.

En waarom niet op het CDA? Die vraag beantwoordt het platform op zijn website stemvoorhetleven. eu: „Bij het stemgedrag van de CDA-europarlementariërs valt op dat leden niet een duidelijke stem uitbrengen voor een consistente politiek, die zich uitspreekt voor

leven, gezin en vrijheid.”

Lijsttrekker Van Dalen van de CU-SGP-lijst waardeert de oproep van het „comité van aanbeveling voor onze partijen”, zeer, liet hij gisteren blijken. „De ideeën van het platform sluiten mooi aan bij hoe wij tegen de EU aankijken: je moet in Europa met elkaar samenwerken, maar Europa moet zich niet overal mee bemoeien.

Niet met de gezondheidszorg, bijvoorbeeld.”

Het thema ”abortus” komt zeker terug op de Europese agenda, stelde hij. „Stem daarom op ons.

Elke stem telt.”

Menselijke waardigheid De Jong gaf desgevraagd aan dat ChristenUnie en SGP zeer wel in staat zijn zelf hun kiezers te mobiliseren. „Maar wij als platform kunnen mensen er specifiek op wijzen dat het debat rond abortus gaande is in Europa. En wij vragen expliciet aandacht voor het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie waarin de

Is de tandarts minder eng? „Vroeger had je de schooltandarts, die met de bus voor de Van der Helm. school kwam beeld Van der staan, ja dat Helm Tandzorg was echt de boeman. De kindjes liepen dan één voor één huilend de klas uit naar de bus. Het probleem van de tandartsbus was dat er geen ouders waren, dat was helemaal fout. Ja, de tandarts was vroeger wel degelijk enger. Het was toen zitten en mond houden, en van verdoving was geen sprake. Nu krijgen tandartsen psychologische training, er wordt veel beter gecommuniceerd met patiënten.”

Slapen tussen de leeuwen Redactie binnenland

Een nacht doorbrengen tussen brullende leeuwen en tetterende olifanten? Voor drie prijswinnende gezinnen komt deze wens binnenkort uit. In maart overnachten zij in een tijdelijke bed and breakfast midden in de Rotterdamse Diergaarde Blijdorp. Het is voor het eerst dat een gezin de nacht gaat doorbrengen in de dierentuin, meldde de organisatie.

De slaapplek is gisteren neergezet naast vlinderparadijs

ROT TERDAM.

„Laat geluid voor het leven klinken in EU” Redactie politiek

Zijn de gebitten nu beter dan vroeger? „De gebitten van jongeren zijn echt een groot probleem door erosie. De oorzaak daarvan zijn de frisdranken en breezers die de jeugd drinkt. Het zuur in de drankjes lost het glazuur van de tanden op en in het ergste geval houdt iemand kleine donkere tandjes over, omdat de witte buitenlaag van de tanden is verdwenen. Het zou daarom heel erg zijn als de gratis tandartszorg voor kinderen zou stoppen.”

bescherming van de menselijke waardigheid bovenaan staat.”

Twaalf organisaties hebben zich inmiddels bij het platform aangesloten, waaronder de NPV, de VGS, de Werkgroep geen Abortus en de RMU. „De thema’s waar wij in Nederland mee bezig zijn, raken aan de grondrechten”, lichtte Schalk van de RMU gisteren toe. „Denk bijvoorbeeld aan het doorgeschoten gelijkheidsdenken. Als dat doorbreekt naar Europa, dan moet je daarbij zijn.”

Woordvoerders van het platform gaan de komende tijd het land in om hun boodschap zo breed mogelijk te ventileren. De organisaties die bij het platform zijn aangesloten, zullen hun leden informeren over het platform. „Onze campagne voor leven, gezin en vrijheid eindigt niet op 22 mei, als er verkiezingen zijn”, aldus De Jong. Maar hoe het platform daarna verdergaat, weet hij nog niet. „We zijn pas net begonnen. Over het vervolg gaan we nog met elkaar in gesprek.”

Amazonica. Het gaat om een 12 meter lange, oude zeecontainer uit de Antwerpse haven die is omgetoverd tot mobiel designhotel.

De komst van de tijdelijke bed and breakfast is een actie van energiemaatschappij Eneco, die met het initiatief een thermostaat onder de aandacht wil brengen waarmee klanten 24 uur per dag hun energieverbruik kunnen inzien. De winnaars hoeven tijdens de overnachting alleen te betalen voor de energie die ze gebruiken.

Geluid moet zachter bij concerten Bij concerten gaat de volumeknop omlaag.

Ook moeten organisatoren oordoppen ter beschikking stellen voor het publiek.

DEN HAAG (ANP).

Staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) maakte daarover vandaag afspraken met poppodia en organisatoren van dancefeesten, festivals en concerten. „Muziek kan tegenwoordig zo hard dat bij sommige concerten alleen oordoppen voor bouwvakkers veilig genoeg zijn. Dan heb je te maken met het volume van een kettingzaag. Daar moeten we echt vanaf”, laat Van Rijn in een verklaring weten.

Het geluidsniveau mag straks maximaal 103 decibel zijn. „Nu zijn er soms concerten met 110 decibel of hoger. Van 110 naar 103 betekent ongeveer vier keer minder geluid”, aldus een woordvoerder van de staatssecretaris.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

6 Buitenland

En nu mag Matteo Renzi aan de bak De Italiaanse premier Enrico Letta is door zijn partij opzijgeschoven ten faveure van een ondernemende jongeling: Matteo Renzi. Maar die zal het nog zwaar krijgen, want Renzi is niet door electoraal succes aan het hoofd van de regering komen te staan. Renzi heeft zelfs nog nooit aan landelijke verkiezingen meegedaan.

Pauline Valkenet (Trouw)

H

ij komt met al zijn energie en ambitie het landelijke politieke toneel op stuiven. Matteo Renzi, nu nog burgemeester van Florence, is de gedoodverfde premier van Italië nu Enrico Letta door de centrumlinkse Democratische Partij (PD) opzij is geschoven, omdat hervormingen uitbleven. Premier Letta zou vandaag zijn ontslag aanbieden aan president Giorgio Napolitano.

Hoewel het duidelijk was dat Renzi op de topbaan in Rome aasde, nog voor hij twee maanden geleden tot leider van de PD werd uitgeroepen, hadden de Italianen niet verwacht dat het nu al zover zou komen. Ze zijn verrast.

Renzi is jong, 39, en hij wil wat.

Hij wil zich onderscheiden van de andere politici door daadkracht, door niet eindeloos te debatteren maar zaken snel voor elkaar te krijgen en door zich niet te houden aan de ongeschreven regels van de Italiaanse politiek. De

boodschap waar hij populair mee is geworden, is dat Italië rap moet moderniseren. Dat de kwakkelende economie snel tot bloei moet worden gebracht en dat er geen seconde kan worden gewacht met het terugbrengen van de hoge werkloosheid, die nu meer dan 12 procent bedraagt.

Maar wanneer hij inderdaad de volgende minister-president zal zijn, zal Renzi al zijn energie, cha-

„Maar waar wij risico’s zien, ziet Matteo Renzi juist kansen” risma en politiek vernuft nodig hebben om zichtbare resultaten te boeken. Hij zal het zwaar krijgen, want hij is niet door electoraal succes aan het hoofd van de regering komen te staan. Renzi heeft zelfs nog nooit aan landelijke verkiezingen meegedaan.

Hij kan zich dus niet beroepen op de steun van de kiezers, maar alleen op die van de 2 miljoen

centrumlinkse kiezers die hem in december tot partijleider hebben gekozen. En dat is een magere basis.

Zelf schijnt Renzi te denken dat als hij maar snel genoeg ingrijpende maatregelen neemt, de kiezers hem de ongebruikelijke manier waarop hij aan de macht is gekomen wel zullen vergeven.

Volgens dagblad Il Corriere della Sera heeft hij gezegd: „Ik ben van plan om in de eerste maanden van mijn regering twee of drie explosieve dingen te doen. Dan zal iedereen de wissel tussen Letta en mij vergeten. De mensen zijn alleen geïnteresseerd in werkgelegenheid en de crisis.”

Dat kan zijn, maar dan nog krijgt Renzi te maken met een verdeelde partij die erom bekendstaat de eigen leider vaak genadeloos af te branden. En met een aantal PD-parlementariërs dat hem niet ziet zitten en hervormingen in het parlement kan vertragen. Dat gebeurt nu al met de nieuwe kieswet die Renzi in rap tempo door het parlement had willen laten aannemen. Een

premier moet in dit land bovendien het hoofd bieden aan machtige lobby’s, vakbonden en gildes die keihard en kundig voor hun eigen belang vechten. Daar kan ex-premier Mario Monti, wiens drive om te hervormen in 2012 teleurstellend verzandde, over meepraten.

Ook binnen de regeringscoalitie zijn er moeilijkheden te verwachten. Renzi’s programma is

De ene na de andere leider De Partito Democratico is in 2007 opgericht. In de centrum­ linkse partij zijn verschillende partijen en partijtjes samen­ gevloeid. Een goed deel had een ex­communistische ach­ tergrond, een ander deel een christendemocratische.

Die stromingen zijn nooit verdwenen en gaan vaak niet lekker samen.

De partij kan de interne ruzies maar niet achter zich laten en verslijt de ene na de andere

Belgen stemmen voor kindereuthanasie Redactie buitenland

België is sinds gister­ avond het eerste land ter wereld waar euthanasie ook voor alle minderjarigen mogelijk is. De Belgische Tweede Kamer stemde gisteren in met het wetsvoorstel om de leeftijdsgrens voor levens­ beëindiging los te laten.

BRUSSEL.

Eerder gold in België een grens van 18 jaar. In Nederland is die 12 jaar.

Het wetsvoorstel werd met 86 jastemmen, 44 nee-stemmen en 12 onthoudingen aangenomen. Op het moment dat de parlementari-

ers hun stem uitbrachten, was er geroep in de zaal. Een jongeman riep vanaf de publiekstribune in het Frans: „Moordenaars!”

Euthanasie wordt nu in België mogelijk voor zogeheten „oordeelsbekwame minderjarigen” in een medisch uitzichtloze situatie, die ondraaglijk lijden en van wie verwacht wordt dat zij binnen afzienbare termijn sterven. Of een kind van bijvoorbeeld 7 jaar oordeelsbekwaam is, wordt vastgesteld door een psychiater of psycholoog. Bovendien moeten de ouders (of voogden) instemmen met het verzoek tot euthanasie.

Het voorstel was omstreden. Een dag vóór de stemming riepen 160 kinderartsen op om niet over het voorstel te stemmen. Volgens hen was er geen noodzaak voor de uitbreiding van de euthanasiewet.

Bovendien wezen ze erop dat personen onder de 18 jaar niet denken als een volwassene. Ook de christelijke regeringspartijen zagen niets in de plannen. Zij wilden een leeftijdsgrens van 15 jaar.

De mediabelangstelling voor het onderwerp was groot. Vanuit alle hoeken van de wereld kwamen journalisten naar Brussel om de stemming te volgen. In veel lan-

vooralsnog vaag, en het is niet duidelijk of de twee huidige, kleine coalitiepartners wel met hem zullen willen regeren. Wie haalt hij er dan bij?

Ondanks alle obstakels kan Renzi niet wachten om eraan te beginnen. Veelzeggend was een uitspraak van één van zijn politiek adviseurs: „Er zijn veel risico’s. Maar waar wij risico’s zien, ziet Matteo kansen.”

den is euthanasie strafbaar. De Amerikaanse nieuwszender CNN liet onder meer Linda Van Roy aan het woord, een Belgische moeder die haar baby van tien maanden oud verloor aan een slepende ziekte. Hoewel haar kind nooit in aanmerking zou zijn gekomen voor euthanasie, is ze voorstander van de nieuwe wet.

Ook in Nederland, waar euthanasie mogelijk is vanaf 12 jaar, werd de kwestie gevolgd. Volgens nrc.nl zijn er in Nederland sinds 2002 vijf minderjarigen geweest op wie euthanasie is toegepast. De jongste was 12, de oudste 17.

leider. Zo hield de eerste, Wal­ ter Veltroni, het maar ander­ half jaar vol; hij moest in 2009 opstappen na een nederlaag bij regionale verkiezingen op Sardinië.

Pier Luigi Bersani moest vorig jaar aftreden, nadat de PD had afgesproken om de eigen Romani Prodi tot president te verkiezen en ruim honderd PD­parlementsleden tijdens de officiële stemming tegen­ stemden.

„Malariamug als naziwapen” T ÜBINGEN/DACHAU (DPA). De nazi’s hebben aan het einde van de Tweede Wereld­ oorlog onderzocht of zij ma­ lariamuggen als biologisch wapen konden inzetten.

Dat blijkt uit verslagen die in het concentratiekamp Dachau, in de buurt van München, zijn opgesteld.

In een onderzoeksinstituut in Dachau is in 1944 onder­ zocht of besmette muggen naar vijandelijk gebied kon­ den worden overgebracht.

Rijkswaterstaat helpt Britten in watersnood Redactie buitenland

Experts van Rijks­ waterstaat en de Unie van Waterschappen gaan in Groot­ Brittannië dijken inspecteren.

DEN HAAG.

GRIMMIG FEESTJE TAESUNGDONG. Leerlingen van een basisschool in de Zuid-Koreaanse plaats Taesungdong, dat dicht bij de zwaar bewaakte grens met Noord-Korea ligt, kregen gisteren bezoek van soldaten uit de VS die de grens bewaken. beeld EPA

De Britse autoriteiten zijn ingegaan op een Nederlands aanbod om hulptebiedennudelenvanhetland met enorme overlast door hoogwater en storm te kampen hebben.

Rijkswaterstaat verwacht dat het team minstens een week ingezet wordt, zo deelde hij gisteren mee.

Een delegatie van Nederlandse experts op het gebied van waterveiligheid was zondag in Engeland om er met de Britse overheid te overleggen. Tijdens dat onderhoud heeft Nederland het aanbod gedaan om experts te sturen. „Het is van belang om kennis en ervaring te delen door Nederlandse expertise in te zetten tegen de wateroverlast in Engeland”, aldus

minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu.

De Nederlandse experts arriveerden gisteravond in Bristol, in het westen van Engeland, nabij Wales.

Ze zouden vanochtend met collega’s van het Britse Environment Agency aan het werk gaan in de ondergelopen gebieden.

Al wekenlang zorgt overvloedige regen voor watersnood. Honderdduizenden mensen worden in meerdere of mindere mate geconfronteerd met de overlast die dat met zich meebrengt. Al eerder was bekend dat het Nederlandse bedrijf Van Heck sinds enkele dagen actief is in het graafschap Somerset, waar het met twintig zeer krachtige pompen het water weg maalt.

Gisteren eiste het noodweer een eerste mensenleven. Een man die een boom wilde weghalen die op elektriciteitsdraden was gevallen, werd geëlektrocuteerd.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Buitenland 7 Spaanse politie schoot op groep Afrikanen MADRID (RTR). De Spaanse politie heeft vorige week met rubberen kogels geschoten op de grote groep Afrikanen die zwemmend de Spaanse exclave Ceuta in Noord-Afrika probeerde te bereiken. Dat heeft minister van Binnenlandse Zaken Jorge Fernandez gisteren bevestigd tegenover een parlementscommissie. Bij de overtocht kwamen zeker elf migranten om door verdrinking. Volgens Fernandez is niet gericht geschoten en was afschrikking het doel.

Britse leger ontvangt verdachte pakketjes Wervingskantoren van het Britse leger hebben verdachte pakketten ontvangen. De Britse premier David Cameron zei gisteren dat hier kleine bommen in zaten die vermoedelijk afkomstig zijn van Noord-Ierse terroristen van het Iers Republikeins Leger (IRA). De Britse contraterrorismedienst deelde eerder op de dag mee dat er pakketten zijn gevonden in de Engelse steden Oxford, Slough, Canterbury en Brighton. Ze worden vandaag onderzocht.

LONDEN (AP).

ROME. De gisteren afgetreden Italiaanse premier Enrico Letta gaf eerder deze week in een van de zalen van het Palazzo Chigi in Rome nog een persconferentie waarin hij nog aankondigde niet aan aftreden te denken. beeld AFP

Arts in VS martelde 11-jarige stiefdochter Een prominente Amerikaanse kinderarts, tevens bestsellerauteur is gisteren door een jury in Dover, in de staat Delaware, schuldig bevonden aan het toepassen van de omstreden marteltechniek ”waterboarding” op zijn 11-jarige stiefdochter.

Melvin Morse kan een gevangenisstraf tot tien jaar krijgen.

Waterboarding is een marteltechniek waarbij de ondervraagde het gevoel krijgt te verdrinken. Morse zou dat vier keer hebben toegepast.

DOVER (RTR).

Protest tegen huiselijk geweld Redactie buitenland KABUL. Ongeveer honderd vrouwen hebben gisteren in de Afghaanse hoofdstad Kabul gedemonstreerd tegen een wetsvoorstel dat de bestraffing van huiselijk geweld moeilijker maakt.

Zij riepen: „Geen geweld meer” en: „Gerechtigheid, gerechtigheid.”

Als de wet wordt aangenomen mogen familieleden niet meer getuigen tegen een verdachte van huiselijk geweld. Het parlement heeft het wetsvoorstel al goedgekeurd. Dit hoeft nu alleen

nog door de Afghaanse president Hamid Karzai getekend te worden.

Juridische deskundigen zeggen dat de wet de vervolging van vrouwenmishandeling ernstig zal bemoeilijken, omdat familieleden vaak de enige getuigen van huiselijk geweld zijn. De Verenigde Staten, de Europese Unie en meerdere mensenrechtenorganisaties spraken al eerder hun bezorgdheid over het wetsvoorstel uit. Nu de internationale troepenmacht het land gaat verlaten, zijn vrouwen extra bezorgd over hun toekomst. In Afghanistan is het eerder regel dan uitzondering dat mannen hun vrouw mishandelen.

VS hekelen vrijlating Afghanen Redactie buitenland KABUL. De 65 Afghaanse gevangenen die gisteren zijn vrijgelaten, hebben de dood van Amerikaanse militairen en Afghaanse mannen, vrouwen en kinderen op hun geweten.

Dat stelde de Amerikaanse missie in Afghanistan gisteren in een felle reactie op de vrijlating door de Afghaanse regering van de gevangenen.

De vrijlating heeft potentieel „dodelijke gevolgen”, vanwege het grote risico dat ze zich weer bij militante groepen zullen aan-

sluiten, aldus de Amerikanen. Zij zeggen de Afghaanse autoriteiten te hebben voorzien van „harde bewijzen of sterke aanwijzingen” voor de misdaden van de mannen.

Zo zouden zeker tientallen van hen betrokken zijn geweest bij het plaatsen van geïmproviseerde bommen.

Ook de NAVO, die in Afghanistan een veiligheidsmissie leidt, is uiterst bezorgd. De beslissing is een grote stap achteruit voor de rechtsstaat in Afghanistan, aldus NAVO-topman Anders Fogh Rasmussen in een verklaring. Volgens Kabul is er simpelweg te weinig bewijs tegen de verdachten.

Ferme taal van deelnemers stroperijtop Redactie buitenland

Stroperij is een ernstige misdaad. Dit hebben zo’n vijftig landen gisteren tijdens een internationale conferentie in Londen nog eens onderstreept. Zij hebben dan ook „krachtige en urgente” maatregelen afgesproken om de handel in producten van bedreigde diersoorten tegen te gaan.

LONDEN.

De deelnemende landen en diverse VN-organisaties spraken af onderling beter samen te werken om de wereldwijde stroperij een halt toe te roepen. Er wordt prioriteit gegeven aan onderzoek naar corruptie en georganiseerde misdaad, aldus de BBC. Politie en justitie moeten worden versterkt.

Lokale gemeenschappen dienen meer te worden betrokken bij inspanningen om te zorgen dat bedreigde diersoorten een veilig leefgebied hebben.

Jaarlijks worden tienduizenden neushoorns, olifanten en tijgers

illegaal gedood. Internationale criminele bendes en gewapende groepen verdienen per jaar ongeveer 10 miljard dollar (7,3 miljard euro) met de handel in bedreigde diersoorten en producten van die dieren, zoals ivoor en hoorns. Dat schatten onderzoekers van het Afrikaprogramma van Chatham House, het onafhankelijke Britse instituut voor de bestudering van internationale vraagstukken.

Volgens onderzoekers bestaat ook het gevaar dat terroristische groepen van de handel profiteren, wat de rechtsorde en economie van Afrikaanse landen kan ondermijnen.

Sinds de jaren 80 is het stropen van olifanten niet zo’n groot probleem geweest, aldus het instituut. President Jakaya Kikwete van Tanzania waarschuwde gisteren dat de olifanten in zijn land met uitsterven worden bedreigd.

In het Selous-Mikumi-gebied, een van de grootste woongebieden van wilde dieren in het Oost-Afrikaanse land, is het aantal olifan-

ten in vier jaar met 66 procent afgenomen tot 13.084. Alleen al in ZuidAfrika werden vorig jaar 1004 neushoorns, ongeveer 4 Afrikaanse procent van de neushoorn. totale populabeeld Wikimedia tie in het land, het slachtoffer van stropers.

Het Wereld Natuur Fonds (WNF) verwelkomde gisteren dat de deelnemende regeringen en organisaties in Londen een „sterke boodschap” hebben afgegeven.

Nederland gaat in de strijd tegen stroperij helpen door Nederlandse scanners ter beschikking te stellen voor Afrikaanse containerhavens. De eerste scanner gaat naar de Keniaanse havenstad Mombassa.

Ongeveer honderd neushoorns worden verhuisd van Zuid-Afrika naar de afgelegen wildernis in buurland Botswana, in een

poging de dieren uit handen van stropers te houden. De twee natuurorganisaties die het initiatief namen, hebben dat gisteren bekendgemaakt, meldde de Britse krant The Guardian gisteren.

De organisaties Great Plains Conservation en &Beyond steken omgerekend bijna 6 miljoen euro in de verhuizing.

De neushoorns zullen voor hun verhuizing een microchip krijgen.

Een speciaal team zal de dieren samen met de autoriteiten in Botswana in de gaten houden.

De initiatiefnemers denken dat Botswana een beter systeem heeft om de dieren te beschermen. Al eerder werden neushoorns naar Botswana verhuisd.

Onlangs werd bekend dat er in Afrika wordt geëxperimenteerd met het bewerken van de hoorns van in het wild levende neushoorns met een bepaalde gifstof.

Daardoor zouden ze in één klap waardeloos worden voor de internationale handel. Vooral Azië is een belangrijk afzetgebied.

Doden bij aanslag op luchthaven Mogadishu MOGADISHU (AP). Bij een aanslag met een op afstand tot ontploffing gebrachte autobom bij de luchthaven van de Somalische hoofdstad Mogadishu zijn gisteren volgens de politie zeker zes mensen om het leven gekomen en acht anderen gewond geraakt. Een voertuig van de Verenigde Naties werd beschadigd, maar niemand van de inzittenden raakte gewond, zei een woordvoerder van de VN. De politie denkt dat de militante groep al-Shabaab achter de aanslag zit.

„Bankbiljet met Bin Laden in omloop” BAGDAD (DPA). De terreurorganisatie ISIL (Islamitische Staat in Irak en de Levant) heeft een bankbiljet ontworpen. Daarop staan een portret van de omgekomen al-Qaidaleider Osama bin Laden en de brandende torens van het World Trade Center (WTC), die in zijn opdracht in 2001 werden aangevallen. Dat stelden bronnen in de westelijke provincie Anbar gisteren. Bij het ontwerp zijn plannen voor invoering van de valuta toegevoegd. Het plan zou nog in een beginfase zijn.

8 Familieberichten Onze ouders en grootouders

Wim Anker en Marijke Anker-Verheij zijn vandaag 40 jaar getrouwd.

Kinderen en kleinkinderen wensen hen Gods zegen toe.

Insulindesingel 4, 3131 LP Vlaardingen

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

De Heere kent degenen, die de Zijnen zijn; 2 Timótheüs 2 : 19b Met droefheid, maar dankbaar voor alles wat zij voor ons heeft betekend, geven wij u kennis dat na een periode van afnemende krachten, door de Heere, uit ons midden is weggenomen onze lieve zorgzame moeder, groot- en overgrootmoeder

JANNA JOHANNA DROOGERS-BOGERT sinds 3 april 2012 weduwe van Paulus Marinus Droogers Tholen 28 september 1931

Wees sterk en moedig, schrik niet en wees niet ontsteld, want de HEERE, uw God, is met u, overal waar u heen gaat.

Jozua 1 : 9b De Here heeft tot Zich genomen, mijn lieve man, onze lieve papa en opa

LIEUWE HELMUS * Winkel, 7 april 1956

† Drachten, 13 februari 2014

Na een huwelijk van 34 jaar F.A.C. Helmus-Hovius Pieter Sietske en Frans Tialda, Ard Maaike en Ruben Stefan, Amanda, Alexander, Tamara Bernard Donia 18 9202 LB Drachten De afscheidsdienst zal worden gehouden D.V. op dinsdag 18 februari om 13.30 uur in de Christelijke Gereformeerde Kerk, Houtlaan 27a in Drachten. Aansluitend aan de dienst zal de begrafenis plaatsvinden op begraafplaats ”Wâldhôf”, Rydwei 3 in Opeinde.

Barneveld 13 februari 2014

Ede: Hanneke en Johan Neal en Nelleke, Anne-Gea, Johannes, Ottoline Annelies en Bartel, Gabrielle, Mei Li, Li Na Rebecca en Stefan, Leora, David Bennekom: Corrie Vera en Sjoerd Eduard Utrecht: Wim en Dianne Liselotte, Philip, Emiel Amersfoort: Elly en Wilbert Joas en Chantal, Misha, Ezri, Chaim Correspondentieadres: Amelisweerd 59 3813 XE Amersfoort Er is gelegenheid tot condoleren op D.V. dinsdag 18 februari van 13.15 tot 13.45 uur in rouwcentrum De Munnikenhof, Munnikenweg 4 te Veenendaal.

De rouwdienst wordt gehouden om 14.00 uur in de aula van voornoemd rouwcentrum.

Aansluitend zal de begrafenis plaatshebben op de bijgelegen gemeentelijke begraafplaats.

Geen bloemen

Gelegenheid tot condoleren vanaf 13.00 uur.

Geen bloemen

Met droefheid delen wij u mede dat door de Heere uit ons midden is weggenomen onze geliefde zuster, schoonzuster en tante De Heere heeft tot onze diepe droefheid uit ons midden weggenomen, na een langdurig, geduldig gedragen ziekte, mijn innig geliefde man, onze lieve en zorgzame vader, schoonvader en opa

JAN VOGEL echtgenoot van Jannigje Bastiaantje Vogel-de Ruyter in de leeftijd van 63 jaar.

Wij zijn dankbaar dat wij hem in zijn vertrouwde omgeving mochten verzorgen.

JANNA JOHANNA BOGERT weduwe van Paul Droogers

Tot onze diepe droefheid is door de Heere, na een periode van afnemende krachten, uit ons midden weggenomen onze lieve zorgzame moeder, oma en overgrootmoeder

REINTJE VAN BEEK-VAN DEN BERG sinds 3 mei 2006 weduwe van Gerrit van Beek op de leeftijd van 80 jaar.

Ede: Gerrie Dirksen Henk Dirksen in dierbare herinnering Agnes en Edward Gertine en Bertus Henriët en Berend Dirk en Herma Reinanda en Adriaan

Bennekom: Marie en Gerrit van Grootheest Bart

Bennekom: Peter en Elly van Beek Roeline en Henk Arenda en Henry Mariette en Stefan Gert en Geralda Joukerine en Nick Adrian

Geldermalsen : Adri en Martin Monteba Arjan en Claudia Gerco, Jacorinda, Reinart, Lisette, Mariska

Achterberg: Evelien en Jan van Dijk Herbert, Relinda, Julian, Christian

Achterberg: Reina en Harry van Welie Jan Willem, Rutger, Henric

en achterkleinkinderen 12 februari 2014 Valleiweg 5 6721 NX Bennekom Onze moeder en oma is thuis opgebaard.

Wij willen Arie Boogaard, het personeel van huize Marijke in Doorn en de medewerksters van de RST hartelijk danken voor de liefdevolle zorg.

Gelegenheid tot condoleren op D.V. zaterdag 15 februari van 19.00 tot 20.30 uur op Valleiweg 5.

De rouwdienst zal gehouden worden op D.V. maandag 17 februari om 11.15 uur in het kerkgebouw van de Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland, Noordelijke Spoorstraat 19 te Ede. Aansluitend zal de begrafenis om 13.00 uur plaatsvinden op de Algemene Begraafplaats aan de Alexanderweg te Bennekom. Na afloop is er nog gelegenheid de familie te condoleren in het gebouw ”Kerkheem”, Kerkhoflaan, Bennekom.

Geen bloemen Degenen die wij vergeten zijn een rouwkaart te sturen, kunnen deze advertentie als zodanig beschouwen.

De Heere heilige deze roepstem aan onze harten en ondersteune de (klein)kinderen.

Ridderkerk: Tholen: Bruinisse: Tholen: Tholen:

Fam. Bogert-Quist Fam. Rijnberg-Bogert Fam. Bogert-Steketee Fam. F. Bogert Fam. Bogert-Faasse

13 februari 2014

Met droefheid geven wij u kennis dat na een arbeidzaam leven is overleden mijn geliefde vrouw en onze zorgzame en meelevende moeder, schoonmoeder, groot- en overgrootmoeder

JAKOBA KOPPEJAN-ADRIAANSE * 6 september 1931

† 13 februari 2014

J.B. Vogel-de Ruyter Jan en Leonie Vogel-Vogel Liza, Julia Arie en Herma Vogel-van der Wal Geertje, Janne, Hille Leendert en Elizabet Vogel-Haeser Bas en Nienke Vogel-den Butter 12 februari 2014 Nassaustraat 22 3372 EE Hardinxveld-Giessendam Er is gelegenheid tot condoleren D.V. zaterdag 15 februari van 15.00 tot 16.30 uur in de zaal van de Hersteld Hervormde Kerk, Nassaustraat 4 te Boven-Hardinxveld.

De rouwdienst zal gehouden worden D.V. maandag 17 februari om 10.30 uur in bovengenoemde kerk, waarna de begrafenis zal plaatshebben op de begraafplaats aan de Tiendweg te BovenHardinxveld om circa 12.00 uur.

Indien u de rouwdienst wenst bij te wonen, wordt u uitgenodigd uiterlijk om 10.15 uur - in gepaste kleding - in de kerk aanwezig te zijn.

Geen bloemen en geen bezoek aan huis Degenen die wij vergeten zijn een rouwbrief te sturen, kunnen deze advertentie als zodanig beschouwen.

Komt herwaarts tot Mij allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven Matth. 12 : 28 Met droefheid delen wij u mede dat na een zorgzaam leven door de Heere uit ons midden is weggenomen onze geliefde zuster en tante

JANNETJE DOOYEWEERD-VAN DEN OS sinds 2004 weduwe van Peter Dooyeweerd in de leeftijd van bijna 89 jaar.

Sterke de Heere de familie in dit verlies.

Elspeet: J.G. Kok-van den Os Elspeet: L.M.C. Schouten-van den Os Nieuwleusen: F. Bus-van den Os Neven en nichten Ermelo, 11 februari 2014

Zoutelande : H. Koppejan Zoutelande : T. Dekker-Koppejan C.J. Dekker J. Geschiere (in herinnering) Aagtekerke : C. Jeroense-Koppejan I.M. Jeroense Zoutelande : J. Huibregtse-Koppejan D.S. Huibregtse Zoutelande : J. Koppejan Zoutelande : J. Koppejan C. L. Koppejan-Corré Zoutelande : H. Koppejan A.M.A. ten Haaf Klein- en achterkleinkinderen Werendijkseweg 8 4374 NB Zoutelande De rouwdienst zal gehouden worden op D.V. maandag 17 februari om 14.00 uur in de kerk van de Gereformeerde Gemeente, Valkenburgstraat 25 te Meliskerke.

Aansluitend zal om 15.00 uur de begrafenis plaatsvinden op de begraafplaats te Zoutelande.

Na de begrafenis is er gelegenheid tot condoleren in eerdergenoemde kerk.

Geen bezoek aan huis Geen bloemen Wanneer wij vergeten zijn u een rouwbrief te sturen, wilt u dan deze advertentie als zodanig beschouwen.

Familieberichten 9

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

„De HEERE is mijn Herder.”

De Heere kent degenen, die de Zijnen zijn.

2 Timotheus 2 : 19 Bedroefd, maar dankbaar voor haar liefde en zorg voor ons allen, geven wij u kennis van het heengaan van onze lieve moeder en oma

ADRIANA JOHANNA VAN DER BEEK

(Jeane) gehuwd geweest met P. Lanser, † 29 januari 1981 Den Helder, 12 februari 2014

Delfzijl: Jan Lanser ’s-Gravenzande: Clara Looye-Lanser Klaas Looye Delft: Hannie Langelaan-Lanser Frans Langelaan Texel: Nel Lanser Bram Lanser (In herinnering) Carterton N.Z.: Piet Lanser Gerda Lanser-Treur Texel: Chris Lanser Rob Heijman Joure: Irene Lanser Theo Voorn Den Helder: Willie Lanser Carterton N.Z.: Marijke Aperloo-Lanser Jaap Aperloo Texel: Jo Lanser Grafhorst: Peter Lanser Wilma Lanser-Nieuwenhuis Kleinkinderen en achterkleinkinderen Correspondentie: Mevr. C.J. Looye-Lanser Jade 12, 2691 SW ’s-Gravenzande U kunt vrijdag en maandag tussen 9.00 en 17.00 uur, dinsdag tot 11.00 uur en zaterdag tussen 13.00 en 15.00 uur afscheid van moeder nemen in Uitvaartcentrum Den Helder, IJsselmeerstraat 63a.

De rouwdienst zal gehouden worden D.V. dinsdag 18 februari om 13.00 uur in de Gereformeerde Gemeente, Reigerstraat 86 te Den Helder.

Aansluitend zal de begrafenis plaatsvinden op de Algemene Begraafplaats aan de Kerkhoflaan te Huisduinen.

Na de begrafenis is er gelegenheid tot condoleren en samenzijn in de Olea Hof van Uitvaartcentrum Den Helder.

Varia

KAMERIK Geref. Centrum Hallenhuis 4 Dinsdag 18 februari 19.45 uur Dhr. E. van Ittersum

ALBLASSERDAM Grote Kerk Zaterdag 15 februari Aanvang: 19.30 uur Urker mannenkoor Hallelujah o.l.v. Bert Moll Orgel: Harry Hamer Sopraan: Willemijn de Munnik Opening en sluiting: ds. K. Hoefnagel Collecte t.b.v. SEZ Entree: € 10,00 / € 5,00 Reserveer nu met € 2,50 korting via www.selov.nl

URK Ger. Gem. Sionkerk Zaterdag 15 februari 14.30 uur Ds. J. van Belzen afscheidsdienst VEENWOUDEN Oud Ger. Gem. in Ned. Donderdag 20 februari 19.30 uur Ds. A. Kort

Capelle aan den IJssel, 13 februari 2014

Capelle aan den IJssel: A. van der Palm-Hersbach

PZC • 10 februari • Marian de Jonge te ‘s-Heerenhoek (63) • 11 februari • Willem Pieter van den Bos te Kapelle (50) • Adrianus Johannis Knook te Goes (85).

Nieuwerkerk aan den IJssel: Michel en Ellen Robin Sven Bjorn Bergambacht: Marleen en Marcel Nathan Joram

Aanleveren Familieberichten

Brahmsstraat 240 2901 JG Capelle aan den IJssel Gelegenheid tot condoleren D.V. dinsdag 18 februari van 19.30 tot 20.30 uur in het Hervormd Kerkelijk Centrum, J.A. Beyerinckstraat 53 te Nieuwerkerk aan den IJssel.

Lever uw familieberichten bij voorkeur schriftelijk aan. De aanlevertijden voor geboorte- en rouw-advertenties zijn:

De rouwdienst wordt gehouden D.V. woensdag 19 februari om 13.30 uur in de Oude Kerk, Kerkgang 3 te Nieuwerkerk aan den IJssel.

Aansluitend zal omstreeks 15.00 uur de begrafenis plaatshebben op begraafplaats Essehof aan het Kerkhofpad, ingang Bermweg, te Nieuwerkerk aan den IJssel.

Maandag t/m vrijdag tot 9.00 uur op de dag van plaatsing.

Zaterdagkrant tot vrijdagavond 18.30 uur.

Na afloop van de begrafenis is er gelegenheid tot condoleren in de aula op de begraafplaats.

Geen bloemen

Onze dank gaat uit naar ieder die medeleven betoonde na het overlijden van

Hendrik Koppejan

Contactgegevens advertentieafdeling:

Het is ons tot steun geweest.

Tel. 055 - 539 04 99 Fax 055 - 542 48 02 E-mail: advertentie@erdee.nl

Jaap en Karin Francke Hennie Louwes

BARNEVELD Zaterdag 22 maart Mannendag 2014 ”Bevrijd leven?”

Sprekers: David Heek, Arjan Baan www.mannendagbarneveld.nl BRUINISSE Ned. Herv. Kerk Zaterdag 15 februari Wegens omstandigheden gaat de koor- en samenzangavond met Gemengd Koor Yerseke en Pieter Heykoop niet door

Van der Hooft Uitvaartzorg C.W. de Kok / C. de Kok-van der Hooft Schoorkenszandweg 8b - 4431 NC ‘s-Gravenpolder - 0113 311517 info@vanderhooftuitvaartzorg.nl - www.vanderhooftuitvaartzorg.nl

Uw vertrouwen waard voor een persoonlijke begeleiding

DOORNSPIJK Geref. kerk Zaterdag 15 februari Concert Veluws Mannenensemble o.l.v.

Wim Magré Wilbert Magré, orgel Aanvang 20.00 uur reserveren met korting: www.wimmagre.nl of 0525 - 68 54 13 KAMPEN Landelijke zendingsdag Zaterdag 8 maart Stichting Balkanzending in scholengem. Pieter Zandt Aanvang: 10.30 uur Ds. C.L. Onderdelinden Ds. A. Verschuure Ds. K. Veldman Pauze: 12.30 - 14.00 uur Ds. A. Britstra Dhr. J.H. Koppelman (jeugdverhaal) Ds. M.A. Kempeneers Sluiting: 16.00 uur Kinderopvang aanwezig

Bestel de brochure over gewetensvorming

"

Advertentiebon Vul hier uw advertentietekst in:

Kruis uw keuze aan: ‪ Vergaderagenda ‪ Varia ‪ Schakeltje Rubriek: ‪ Antiek ‪ Diversen ‪ Geslaagd ‪ Lessen ‪ Muziek ‪ Personeel aangeboden ‪ Personeel gevraagd ‪ Te huur ‪ Te huur gevraagd ‪ Te koop ‪ Te koop gevraagd ‪ Vakantie binnenland ‪ Vakantie buitenland ‪ Correspondentie/kennismaking

"

Vergaderagenda

TERNEUZEN Oud Ger. Gem. Zondag 16 februari 10.00 en 16.00 uur Ds. D.C. Flapper

Rotterdam, 8 januari 1935

Tubantia • Maria Prinsen te Haaksbergen (60) • 10 februari • Gerritdina Theresia Jansen Holleboom-ten Have te Raalte (85) • Derk Jan Slot te Enter (67) • 11 februari • Herman Geuke te Tubbergen (76) • Adri Temmink te Goor (61) • Geert Gerhardus Stephanus de Lange te Delden (59) • Annie Catharina Maria Cents-Hoogers te Nijverdal (70).

Meliskerke, februari 2014

- geen bloemen -

STREIJENSAS Verenigingsgebouw Zaterdag 15 februari 18.30 uur Ds. W.J. op ’t Hof

ADRIANUS VAN DER PALM Aad

Bestemd voor het RD van:........... - ........... 2014 Nota zenden aan: De heer/mevrouw: Adres: Postcode: Woonplaats: Tel.: E-mail: Abonnee van RD /Terdege: Ja / Nee * *Doorhalen wat niet van toepassing is.

‘ALS JE GEWETEN SPREEKT…’

Indien u abonnee bent van het Reformatorisch Dagblad en / ofTerdege, dan ontvangt u als particuliere adverteerder 25% korting op uw schakeltjes.

‪ Stuur mij (à € 3,40) een bewijsnummer.

Geef uw advertentie op via: !

!

Lisse, 15 september 1923

Met droefheid delen wij mede dat na een kortstondige ziekte door de Heere is Thuisgehaald mijn geliefde man, onze geliefde vader en opa

Overlijdensberichten andere dagbladen

advertentie@erdee.nl 055 - 539 04 99

" 055 - 542 48 02 www.schakeltjes.nl

Weet waar u voor staat.

www.mediawijzer.nl

Prjzen Schakeltjes €1,45 per mm met minimum van 15 mm vergaderagenda en varia € 0,98 per mm. Neem voor zakelijke advertenties contact op met onze advertentieafdeling. Voor zakelijke advertenties gelden namelijk aanmerkelijk lagere prijzen. Voor brieven onder nummer wordt € 3,50 berekend. Prijzen zijn exclusief BTW.

Aanlevering De tekst dient één dag voor plaatsing om 15.00 uur in ons bezit te zijn. Voor de krant van zaterdag dient de tekst vrijdag voor 12.00 uur in ons bezit te zijn.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

10 Regio Dijken Krimpen aan den IJssel versterkt Het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpener­ waard laat voor zo’n 17 miljoen euro de dijken bij Krimpen aan den IJssel ver­ sterken. Dit meldde vakblad Cobouw gistermiddag op zijn website. GMB Civiel uit Op­ heusden is als winnaar van de Europese aanbesteding van het project uit de bus gekomen.

De werkzaamheden starten in april. Omwonenden en andere betrokkenen zullen hierover vooraf worden geïnformeerd.

KRIMPEN A/D IJSSEL (RD).

Vrouw per ongeluk neergeschoten ALMERE (ANP). Een 34­jarige vrouw die woensdagochtend in een bus voor het station Almere Centrum werd neer­ geschoten en gewond in een ziekenhuis belandde, is per ongeluk geraakt. Dat heeft de politie gisteren meegedeeld.

Een 39­jarige man uit Almere werd een uur na het incident in de Bouwmeesterbuurt in zijn woonplaats aangehouden.

Hij kreeg in de bus ruzie met een andere man en schoot de vrouw, die niets met het voor­ val te maken had, in haar rug.

„Gemeentehuis Waalre op oude plek” WAALRE (ANP) . De meeste in­ woners en medewerkers van de gemeente Waalre willen dat het nieuwe gemeente­ huis op de plek komt van het afgebrande gemeentehuis. Dat meldde de gemeente gisteren op basis van reacties tijdens twee informatiebijeenkom­ sten. Het monumentale ge­ meentehuis van Waalre werd in de zomer van 2012 verwoest door een aanslag. Er reden twee auto’s naar binnen en het gemeentehuis brandde uit. De aanslag is nooit opgehelderd.

Reinigen uiterwaard duurt maand HURWENEN (ANP) .

Het schoon­ maken van een strook vervuil­ de grond in de uiterwaarden bij Hurwenen (Gelderland) gaat een maand duren. In de uiterwaarden blijken over een lengte van zo’n 500 meter asbesthoudend materiaal, ijzer, puin en schroot in de grond te zitten. Er is nog onderzoek gaande naar de ver­ vuiling van een tweede locatie, op de plek waar een steen­ fabriek heeft gestaan. Dat liet de gemeente gisteren per brief aan omwonenden weten.

Piratenpartij in beroep tegen gebruik naam DEN HAAG (ANP) . De Piraten­ partij heeft bij de Raad van State beroep aangetekend te­ gen waxinelichthoudergooier Erwin Lensink, die onder de naam Piratenpartij mee­ doet aan de gemeenteraads­ verkiezingen in Nijmegen. Het beroep arriveerde woensdag aan het eind van de middag bij de hoogste bestuursrechter, terwijl de termijn voor het indienen van bezwaar eigen­ lijk woensdag om 00.00 uur verliep. Mogelijk wordt het beroep ongegrond verklaard.

Onderzoek naar nachtritme aardbevingen GRONINGEN (Trouw). Het KNMI gaat verder onderzoek doen naar de bevingen in Groningen. Vooral ’s nachts kan de aarde boven de gasvelden hevig tekeergaan.

Zo schudde een zware schok van 3,3 op de schaal van Richter bij het dorpje Leermens in de nacht van woensdag op donderdag om 3.13 uur bewoners tot in de stad Groningen wakker. Is dat toeval?

KNMI­seismoloog Läslo Eves gaat daar vooralsnog van uit. Maar aan de hand van statistische gegevens over aardbevingen elders in de we­ reld wil Eves nagaan of Groningen misschien toch afwijkt. Is er zo’n statistisch significante afwijking, dan is de volgende stap een onder­ zoek naar de mogelijke oorzaak, licht de wetenschapper toe.

Dat de bodemsamenstelling anders is dan in de meeste aard­ bevingsgebieden speelt volgens Eves geen rol, want de zwaarte­ punten van de bevingen liggen in Nederland op grote diepten.

Dit zogeheten hypocentrum lag gisteren zo’n 3 kilometer onder het aardoppervlak. De schokken werden in de wijde omgeving gevoeld. Heel Leermans was wak­ ker, meldde een krantenbezor­ ger die in de vroege ochtend in

alle huizen licht zag branden.

De Nederlandse Aardolie Maat­ schappij (NAM), verantwoordelijk voor de aardgaswinning in het ge­ bied, maakt zich op voor een groot aantal schademeldingen. Gisteren waren er zo’n 300 binnengeko­ men. Het gaat vooral om scheu­ ren in muren en kapotte tegels.

Het dicht bij Leermens gelegen Appingedam en Spijk lijken het zwaarst te zijn getroffen.

De NAM riep na de zware beving direct het crisisteam bijeen en ver­ lengde de openingstijden van het kantoor in Loppersum voor inwo­ ners met schadeclaims en vragen.

Het bedrijf verwacht nog meer schademeldingen. Na de zwaarste beving (3,6) in Groningen tot nu toe –in augustus 2012 te Huizin­ ge– waren er na één dag honderd meldingen binnen. De woordvoer­ ster vermoedt dat het aantal nu veel hoger ligt omdat „mensen de NAM beter weten te vinden.”

De waterschappen Noorderzijl­ vest en Hunze en Aa’s voerden gisteren inspecties uit bij dijken in het gebied. Inspecteurs namen de Eemskanaalkade, coupures (onderbrekingen in de waterke­ ring) in Delfzijl en de waterinfra­ structuur in Loppersum onder de loep. Dit leverde geen schade op.

Tweets na de aardbeving Uit Loppersum: „Zonet weer opgeschrikt door een f linke klapper van een aardbeving. Goedemorgen NAM. Kom nu maar weer in slaap. Behoorlijke.”

Uit Godlinze: „Dit was erg! Heeft iemand het telefoonnummer van minister Kamp? Dan kunnen we hem massaal wakker gaan bellen.”

Uit Appingedam: „Was dat aardbeving nr zoveel?

Zou ik niet weten waarom het huis anders om 3.13 uur ’s nachts zou schudden.”

Uit de stad Groningen: „Mijn bed trilde wel een dikke minuut lang. We zijn het nu echt zat!!!” „Apart gevoel dat je huis heen en weer gaat.”

Uit Farmsum: „Een schok. Genoeg om me rechtop in bed te doen zitten.”

Uit Leermens: „Leermens na de aardbeving, zo te zien vooral grasschade.”

„Huishoudzorg verschilt enorm per gemeente”

Celstraf voor Middelburger om misbruik

Wie in Hilversum of Den Haag huishoudelijke thuiszorg nodig heeft, is daar veel beter af dan in bijvoorbeeld Tilburg of Emmen. En ook een baan in de zorg is in Groningen een stuk aantrekkelijker dan in Almere.

Redactie regio

U TRECHT (ANP).

Omdat elke gemeente een an­ der beleid hanteert, verschilt de huishoudelijke zorg „enorm” per gemeente. Dat concludeert Abva­ kabo FNV, die de vijftig grootste gemeenten beoordeelde.

Volgens de vakbond gaan de gemeenten Tilburg, Emmen en Almere het slechtst met de huis­ houdelijke thuiszorg om. In Hil­ versum, Den Haag en Groningen is het beleid juist het best.

Slechts zeventien onderzochte gemeenten hanteren de door de inspectie gestelde kwaliteitseisen aan de huishoudelijke thuiszorg, aldus Abvakabo.

Gemeenten Soms gaat het om één woning, andere gemeenten staan voor een veel grotere opgave. In Veenen­ daal bijvoorbeeld moet 5 kilo­ meter aan bovengrondse hoog­ spanningslijnen onder de grond worden gebracht. „De aanpak van de hoogspanningsverbindingen gaat gemeenten vele miljoenen kosten.”

Jan Kas

N

ergens in Nederland is er volgens minister Kamp (Economische Zaken) sprake van gezondheids­ of veiligheidsrisico’s. Overal blijft de magneetveldsterkte van de hoogspanningslijnen onder het maximum dat de Europese Unie voor de bescherming van burgers heeft bepaald. Het kabinet wil echter „tegemoetkomen aan de brede maatschappelijke wens om in bestaande situaties bewoners te ontlasten van hoogspannings­ verbindingen.” Vanaf 2017 worden hoogspanningsleidingen boven woonwijken verwijderd.

De problematiek speelt in 130 gemeenten, zegt Matthijs Kok. ‘Zijn’ organisatie is een netwerk van gemeenten die met vraag­ stukken rondom hoogspannings­ verbindingen te maken hebben.

Het platform behartigt hun belan­ gen in contacten met netbeheer­ ders en de rijksoverheid.

Netbeheerder TenneT gaat bestaande hoogspannings­ verbindingen binnen de bebouw­ de kom ondergronds aanleggen.

Kok: „Een kwart van de kosten van deze ”verkabeling” moeten gemeenten zelf betalen. Dat is een scherpe voorwaarde van het ministerie. Een kilometer verkabeling kost minimaal 3,5 miljoen euro. Dat geld hebben gemeenten niet zonder meer klaarliggen. De vrees bestaat dat ze ervan afzien en dat hoog­

spanningsmasten blijven staan.”

De gemeente Veenendaal, die on­ geveer 4,5 miljoen euro moet op­ brengen, gaat voortvarend aan de slag om zo snel mogelijk van de hoogspanningslijnen van 150.000 volt af te zijn. TenneT is gevraagd met een haalbaarheidsonderzoek inzicht te geven in de kosten. In Veenendaal wordt al zeker twaalf jaar gesproken over het weg­ werken van de leidingen, waar­ onder circa 1300 huishoudens wonen. Nogal wat Veenendalers

Burger bezorgd over kinderleukemie of hersenkanker door hoogspanningskabels zijn, zo blijkt uit een recente peti­ tie, er bezorgd over dat blootstel­ ling aan het magnetische veld van hoogspanningskabels het risico op kinderleukemie, hersenkanker, miskramen en depressie vergroot.

De fractie van de ChristenUnie in Veenendaal heeft wel een idee hoe de gemeente aan het benodig­ de geld moet komen. Zij heeft een initiatiefvoorstel ingediend om bij netbeheerders precariobelasting te gaan heffen op kabels en leidingen voor gas en elektriciteit, zoals zo’n vijftig gemeenten dat al doen. Dat zou jaarlijks 1,5 miljoen euro opleveren, waarvan „in elk geval” 1 miljoen besteed zou moe­ ten worden aan het ondergronds

MIDDELBURG. De rechtbank in Middelburg heeft gisteren de 52-jarige J. Q. veroordeeld tot twee jaar cel, waarvan acht maanden voorwaardelijk, voor seksueel misbruik van zijn zoontje vanaf 10-jarige leeftijd.

Q. moet het slachtoffer 8500 euro schade betalen. Ook moet de ver­ oordeelde Middelburger zich mel­ den bij een behandelcentrum. Het seksueel misbruik ging circa vijf jaar door en speelde zich af in de periode 1998­2003 in Oosterland en Middelburg. Q., die homo­ gevoelens heeft, heeft deels be­ kend. De man, behorend tot de re­ formatorische kring, misbruikte ook een andere zoon. Q. heeft het vertrouwen dat kinderen in hun ouders mogen stellen „op buiten­ gewoon ernstige wijze geschaad”, aldus de rechtbank.

Aan de Oude Rijksweg in Rouveen staat de winkel van Stegeman’s Textiel. Het kleine zaakje geniet grote bekendheid bij iedereen die kwaliteitsstoffen zoekt. De winkel bestaat deze maand 170 jaar en is een begrip in stoffenland. Op de foto de Stegemans in hun kleurrijke winkel. beeld Eelco

ROUVEEN.

Kuiken

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Regio 11

staan voor miljoenenoperatie

Twee opties: woningen uitkopen of lijnen verkabelen Voor de aanpak van de hoogspanningsverbindingen zijn er twee oplossingen: woningen uitkopen of lijnen ”verkabelen”, ze ondergronds brengen.

VEENENDAAL. De gemeente Veenendaal gaat voortvarend aan de slag om de hoogspanningslijnen van 150.000 volt kwijt te raken. In Veenendaal wordt al zeker twaalf jaar gesproken over het wegwerken van de leidingen, waaronder circa 1300 huishoudens wonen. beeld ANP

brengen van de hoogspannings­ leidingen in Veenendaal. In drie tot vier jaar zou de gemeente daarmee haar financiële aandeel kunnen leveren. De Christen­ Unie wil echter ook de provincie Utrecht en omliggende gemeen­ ten vragen bij te dragen. Raadslid Stroobosscher: „Elders wordt immers ook gebruikgemaakt van de elektriciteit die via de Veenen­ daalse leidingen wordt getrans­ porteerd.”

Op een dergelijke solidariteit dringt ook het provinciebestuur van Noord­Brabant aan in een deze week verzonden brief aan minister Kamp. Het vraagt alle

kosten van de aanpak van de hoogspanningslijnen landelijk door te berekenen in de transport­ tarieven voor elektriciteit. Dat betekent nog geen halve euro per aansluiting per jaar. Voor­ alsnog moeten elf gemeenten in Noord­Brabant samen 34 miljoen tot 44 miljoen euro neertellen. „Landelijk gezien een oneven­ redig hoge bijdrage”, aldus het provinciebestuur. „De gemeenten worden relatief zwaar belast voor de oplossing van knelpunten rondom een primaire landelijke infrastructuur waarvan iedereen gebruikmaakt.”

Voor woningen onder hoog­

spanningsverbindingen buiten woongebieden of waar verkabe­ ling technisch niet mogelijk is, heeft minister Kamp een uitkoop­ regeling gepresenteerd. „Ook daar bestaat nog onzekerheid over”, zegt platformwoordvoerder Kok. „Zo weten gemeenten niet wat zij in de toekomst aan moeten met aangekochte woningen. Vaak lenen deze zich niet voor andere functies en is sloop de enige optie.

Ook is niet helder hoe woningen uit een huizenblok uitgekocht kunnen worden als niet alle bewo­ ners meedoen.”

De gemeente Molenwaard in de Alblasserwaard studeert op de

uitkoopregeling. In Nieuw­Lekker­ land staan 42 woningen onder twee hoogspanningstrajecten, waarvan 6 huizen onder de ene lijn, 36 onder de andere. „De vraag is of het voor ons haalbaar is. Het kon weleens heel prijzig worden”, zegt ambtenaar F. Both. „De regeling vergoedt alleen het opkopen van woning en erf en de eventuele sloop van de bebou­ wing. De gemeente moet zorgen dat er geen woning terug kan ko­ men. Ook worden kosten gemaakt voor bijvoorbeeld herinrichting, onderhoud en beheer van de grond. Als gemeente hebben we daar het geld niet voor.”

Verkabeling l Waar mogelijk worden in woon­ gebieden 50, 110 en 150 kV­ver­ bindingen ondergronds gebracht.

Lijnen boven industrieterreinen, weilanden en sportvelden worden niet aangepakt. De 110 en 150 kV­ lijnen moeten langer dan 1 kilo­ meter zijn; tussenstukken van minder dan 1 kilometer worden wel meegenomen. l Omvang: 135 kilometer, vijftig gemeenten. l Kosten: 3,25 miljoen euro per kilometer. l Van de kosten wordt 75 pro­ cent doorberekend aan de af­ nemers van het hoogspannings­ net via de transporttarieven; voor 25 procent van de kosten is de be­ trokken gemeente verantwoorde­ lijk. Extra wensen zijn geheel voor rekening van de gemeenten. l TenneT is eigenaar van het 110/150 kV­net, de regionale net­ beheerders (Stedin, Liander) zijn eigenaar van het 50 kV­net.

Uitkoopregeling l De uitkoopregeling voor huizen direct onder de lijnen waar niet wordt verkabeld, heeft plaats op basis van vrijwilligheid. Niemand wordt gedwongen te verhuizen. l Initiatief ligt bij bewoner, ge­ meente voert uit. l Uitkopen houdt beëindiging woonfunctie in: sloop of een an­ dere bestemming voor het pand. l Omvang: 100 gemeenten, 170 plaatsen/kernen, 400 woningen. l Rijk stelt geld beschikbaar: van­ af 2017 is 140 miljoen euro gere­ serveerd (tot en met 2021 jaarlijks 28 miljoen). l Gemeenten maken afweging om wel of niet uit te kopen en betalen kosten herbestemming.

Klanten uit Lapland voor kleurrijke lappen Eelco Kuiken ROUVEEN. Aan de karakteristieke Oude Rijksweg in het beschermde dorpsgezicht van het Overijsselse Rouveen staat de winkel van Stegeman’s Textiel.

Het kleine zaakje geniet grote bekendheid bij iedereen die kwaliteitsstoffen zoekt. De winkel bestaat deze maand 170 jaar en is een begrip in stoffenland.

Zeventien decennia tussen de kleurrijke lappen.

De rollen stof doen verwoede pogingen om het plafond te berei­ ken. De winkelruimte is klein en vol. Het 170­jarig jubileum wordt gevierd met een grote expositie in gebouw d’Olde Skoele, ook in Rouveen. Tot en met morgen kunnen liefhebbers zich ver­ gapen aan stoffen en vele, vele andere zaken uit de rijke historie van Stegeman’s Textiel.

Gerrit Stegeman (80), zijn vrouw Geesje (77), hun dochters Alie (55) en Mattie (51) runnen de

bijzondere winkel, waar, als het om stoffen gaat, geen nee te koop is. Ze gaan zeker met hun tijd mee en ze staan regelmatig op beurzen in den lande. In binnen­ en buitenland hebben ze hun adresjes voor de mooiste stoffen.

Om de haverklap gaat de win­ kelbel. Dan horen de Stegeman­ netjes het vertrouwde dialect uit de buurt, een zachte ”g”, een knauwende noorderling, een zingende Zaankanter of een langgerekte ”oooo” uit Twente.

Net zo vaak komt de klant van over de landsgrenzen en klinkt er buitenlands tussen de kleurrijke lappen. Eén vaste klant is inwo­ ner van Lapland. Die koopt elk jaar zogeheten banden voor de lokale dracht aldaar. Die interna­ tionale belangstelling is overigens van alle tijden. Een foto uit de jaren dertig toont een Kozak in de winkel.

Tegenwoordig is de zaak geliefd bij hobbyisten die quilts maken of doende zijn met patchwork. Ook vrouwen in klederdracht komen

in Rouveen voor hun stoffen. In Staphorst lopen nog zo’n 500 dames in de dracht. Ze zijn kind aan huis bij Stegeman’s Textiel.

De winkel heeft de stoffen, maar ook de kennis als het gaat om de klederdracht van vroeger en bovendien is het er altijd gezellig. „U treft ons zoals wij zijn”, grapt Gerrit.

Een foto uit de jaren dertig toont een Kozak in de winkel Je zou zeggen dat het minder wordt met de klederdracht in ons land en dat de stoffenhandel ta­ nende is. „De authentieke dracht neemt af, maar klederdrachtver­ enigingen nemen toe in aantal.

Of het nou gaat om Zeeuwen, Friezen, Drenten, overal komen clubjes die zich uitdossen in

de dracht van vroeger. Stoffen moeten wel kloppen. Dat luistert nauw. Je kunt niet zomaar wat doen. Vaak komen ze dan bij ons”, zegt Gerrit Stegeman.

Verre voorvader Frans Vloed­ graven startte in 1844 met zijn zaak in textiel, wild, gevogelte en veevoer. De winkel stond toen een paar honderd meter verderop langs de Oude Rijksweg. Daarna zetten de nazaten van Vloed­ graven de nering voort op twee andere locaties, allemaal op een steenworp afstand van elkaar. De klederdracht was een belangrijke bron van inkomsten, maar de voorouders van de textielfamilie deden er van alles bij. Visgerei, wild, beesten, alles voor een goede boterham.

In 1933 trouwde Aaltje Vloed­ graven met Hendrik Stegeman, waarna de winkel de naam Ste­ geman’s Textiel kreeg. Tot op de dag van vandaag staat dit op de gevel. Zoon Gerrit en zijn vrouw Geesje gingen door waar de voor­ ouders gebleven waren. Dochters

Alie en Mattie kwamen later ook in de zaak. „Op mijn zestiende ging ik al met de koffer op de bromfiets bij de boerinnen langs.

Ik kende op een gegeven moment iedereen. „Pak de portemonnee even, Gerrit”, zeiden ze dan. „Hij ligt onder het hoofdkussen.”

Vertrouwen, daar ging het om en dat geldt nog steeds.”

Door eigenzinnig en eigenwijs te blijven, ging de textielfamilie door waar anderen stopten. Die koppigheid komt bij de moeder van Gerrit vandaan, daar is het gezin van overtuigd. Aaltje Stege­ man trok zich volgens haar zoon en kleindochters weinig aan van de vermanende vingers van haar dorpsgenoten. Ze was in 1950 de eerste vrouw in klederdracht die autoreed. Men vond het een schande. „Vader kreeg zelfs ano­ nieme dreigbrieven. Die gingen subiet de kachel in. Op zich is dat jammer. Ik had ze graag willen laten zien op de tentoonstelling.” >>stegemanstextiel.nl

SINGLE REIZEN

Schakeltjes Te koop ≤ SCHAKELTJE opgeven?

Geef nu uw schakeltje voor de verkoop van uw auto digitaal op. U ziet direct hoe uw schakeltje eruit gaat zien en wat dit kost. Snel en gemakkelijk. Ga snel naar www.schakeltjes.nl ≤ Niessink

SINGLE VAKANTIES MET OVERTUIGING! CÔTE D’AZUR

KRETA & SANTORINI

8 DAGEN VANAF 795,-

11 OF 12 DAGEN VANAF 1079,-

CORFU

IBIZA

8 DAGEN VANAF 599,-

10 DAGEN VANAF 859,-

KIJK VOOR AL ONZE SINGLE REIZEN OP BETER-UIT.NL BETER-UIT. VAKANTIES MET OVERTUIGING 0172 - 48 48 48 | WWW.BETER-UIT.NL

Blijf op de hoogte van de nieuwste uitgaven van De Banier

Meld u nu aan voor de nieuwsbrief op www.debanier.nl

excl. wollen DEKENSET. 2,40x2,00m (boven) en 1,60x2,00 (onder).

Nieuw € 1.500,=. 2 jaar gebr.

T.e.a.b. Tel.: 0180-433568 ≤ VOORJAARSVAKANTIE: Dagje uit? Bezoek onze boekhandel in Houten! Zeer groot assortiment nieuwe en antiquarische boeken en (blad)muziek. Heel veel aanbiedingen! Koffie en frisdank staan klaar.

Activiteiten voor de kinderen: Kapla, Lego, kleurplaten en ballonnen. Boekhandel Den Hertog BV, Elzenkade 6, Houten. www.hertog.nl ≤ CITROEN C1, nieuw model, 2012, kmstand 12.700, prijs € 6250 Tel. 0345 64 22 11. ≤ Scherpe rentes bij een DUITSE of Nederlandse bank.

Vraag nu ons exclusieve hypotheek-starterspakket aan. Bel Binnendijk & Van Rijsbergen 071 - 402 40 31 of kijk op www.bevr.nl <><><><><><><><><><><><> ≤ Voor HAUPTWERK kunt u terecht bij Joh.de Heer in Sliedrecht kijk op www. johdeheer.nl of bel 0184 41 96 11 voor informatie. ≤ HYPOTHEEK kunnen wij dat mooie huis wel kopen?

Huizen bekijken met de hypotheek toezegging al op zak. Van der Spek Financiële Diensten 079 - 593 12 41 info@spekadvies.nl

Are you up to it?

Kom naar de informatieavond tweetalig onderwijs (tto en ib) Wanneer? dinsdag 25 februari 2014 19.30 uur (tea and cofee vanaf 19.00 uur) Waar? Jacobus Fruytier scholengemeenschap, Anklaarseweg 71 in Apeldoorn Met inspirerende presentaties van (oud-)leerlingen en dr. J. van Wjk, lector Engels Driestar Hogeschool.

Deze onderwerpen staan centraal tjdens de informatieavond: • Wat zjn de voordelen van tto in Apeldoorn?

• Het grote belang van tto in de vervolgopleidingen hbo/universiteit; • Tto en ib onderwjs in 1-6 atheneum/gymnasium; • Informatie over internationale programma’s in 1-6 atheneum/gymnasium.

Na de pauze volgen de leerlingen en ouders verschillende programma’s. Voor onze nieuwe leerlingen volgt er een onderdompeling in een tto-activiteit! Voor de ouders is er een informatief forum.

Wanneer uw zoon of dochter uit groep 8 interesse heeft in tto, dan nodigen wj u samen met uw kind van harte uit voor deze informatieavond!

Graag aanmelden bj dhr. Leeuwenkamp via lwk@jfsg.nl. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de teamleider havo, lyceum en tto, drs. H.F. van Sorge (srg@jfsg.nl) of de directeur drs. H. Westerink (we@jfsg.nl). Tot ziens op D.V. dinsdag 25 februari!

De Jacobus Fruytier scholengemeenschap in Apeldoorn is de enige reformatorische tto-school met een erkende tto-afdeling voor 1-6 atheneum/gymnasium.

• www.jfsg.nl

≤ TROUWAUTO huren? Informeer naar onze modellen.

Tel. 0345 - 64 22 11 of email: pbh@hetnet.nl ≤ -OUTLETKLEDING- verkoping. Jurken, rokken en blouses etc. nu tot €30! zaterdag 15 feb. in Nieuwleusen, Dommelerdijk 102 7711CD. Komt u ook?

Kijk voor meer verkopingen op hos-fashion.nl ≤ FIAT 500, 1.2 Pop, 23.000 km, zw. met. in nieuwst. € 7750. Tel. 0345 - 64 22 11.

≤ OPEN

DAG nieuwbouw verpleeghuis De Betuwehof Ouderenzorg in Opheusden Zaterdag 15 februari 10.0016.00 u. www.betuwehof.nl ≤ Een KINDERBOEK schrijven? Volg een workshop!

Kijk op www.hertog.nl/ workshops

≤ Kom Ook! Morgen naar H’veld-G’dam. Om 19:45 met solozeiler en POOLREIZIGER Henk de Velde de wereld rond: overwinterde in Siberië, overleefde stormen, Te koop gevraagd etc. Nieuw: Noorwegen en ≤ Te koop gevraagd: oude Spitsbergen. Om 19:15 in of gebruikte CARAVANS. Herv. Centrum, Talmastr.

Tel. 06 - 34 24 29 02. www.komookgroep.nl

Antiek

≤ Spanningen in het huwe≤ Tk mahonie HERENSTOEL, lijk? In het gezin? Of per-

kuifvoltaire, bank voor mid- soonlijke problemen waar u dagslaapje, enz. G. de Groot, zelf niet uitkomt? Wacht Noordeloos tel. 0183-581589 niet te lang om hulp te vragen. Neem contact op met De VLUCHTHEUVEL voor Te huur christelijke en professionele ≤ Te huur: 2 grote hulp. Iedere werkdag telefoGARAGEBOXEN / bedrijfs- nisch: 0113-213098 of via opslagruimte á 50 m2 + bo- www.stichtingdevluchtheuv venverdieping á 80 m2. Voor el.nl info kunt u bellen 06 51 40 00 22. ≤ Nieuwe VERTELCD’s over ≤ Wilt u op de VELUWE Jozef en zendingsreizen van wonen? Kijk op www. Paulus t.b.v.

Zending tomassenvastgoed.nl.

Ger.Gem. Koop ze nu op ≤ Te huur: woning met vrij www.zgg.nl/webshop uitzicht over de weilanden OPHEFFINGSnet binnen de kern van ≤ KOOTWIJKERBROEK. Inde- UITVERKOOP Alles moet Decoratiehuys.nl, ling: hal - woonk.met open weg!! keuken, 1e verd: 2 sl.k. - Uddelerweg 8, Elspeet. badk. met wc en ligbad. Berging en tuin. Voor info kunt ≤ Koopt u bij winkels welke u bellen 06 - 51 40 00 22. op ZONDAG geopend zijn? ≤ Te huur in Heerde appar- Ned. Ver. Zondagsrust te tement boven winkel voor 2 Rhenen. personen, ideaal voor starters €500 ex GWE Inl. ≤ ONTSPANNINGSMASSAGE voor vrouwen - benen - rug H.Bremmer 06-14124492 nek massage door gecertifiPersoneel ceerde masseuse in Gorinchem. 30 à 40 minuten à gevraagd € 20,-. Bel; 0183 - 620548 of ≤ GEZOCHT: een ervaren 06 - 40076167.

DTA-er (leider) + DLP-er. Bij interesse reageer per e-mail ≤ Stoere BOER gezocht voor of bel. Milieuwerken Katwijk onze boerin Marianne Bax! BV. email: bob@maartenvan Ben je rond de 30 jaar en heb rijn.nl, tel. 071 - 403 18 00. je het lef om vrijdag 7 maart www.maartenvanrijn.nl op haar surpriseparty aanwe≤ Goudwisselkantoor zoekt zig te zijn, mail dan een foto V E S T I G I N G S M A N A G E R en iets over jezelf naar Amsterdam en Goes! Meer carolinebax@hotmail.com weten? Kijk op www.goud wisselkantoor.nl/vacature Vakantie ≤ GEZOCHT: een ervaren buitenland voorman handsloper (leermeester).

Bij interesse reageer per e-mail of bel. E- ≤ Onze website is vernieuwd mail: bob@maartenvanrijn. en dat vieren wij met 30% korting! nl, tel. 071 - 403 18 00. tijdelijk www.GEND-RECREATIE.com www.maartenvanrijn.nl voor vakantievilla’s 7-13-17 ≤ Nedco zoekt een ervaren persoons in Hoch-Sauerland.

Assistent MAGAZIJNCHEF. (fulltime) Interesse? Mail je cv en motivatie naar Jan Gecert Gecertificeerd iceerd taxateur Nederlof jnederlof@nedco.nl Nieuwerkerk a/d IJssel www.nedco.nl

goud

Vakantie binnenland ≤ ZUID-LIMB, te h. sfeervol 4pers. landhuisje v.a. € 270,incl. Rust, ruimte, prachtig gelegen, natuur + wandelgebied. Vrij: div. weken mei t/m aug. Tel. 043 - 457 17 21. ≤ VAKANTIEBOERDERIJ in Aalten voor 18 personen. www.oberink.com ≤ ACHTERHOEK, omgeving Aalten: vakantiewoning (8 p.) www.kleinheusinkveld.nl Tel. 0315-243100. ≤ VEENENDAAL. Welk echtpaar wil onze woning huren van vrijdag 13 juni t/m donderdag 3 juli a.s. Vrij gelegen op loopafstand van bos. Lage prijs. Tel. 0318 - 51 33 66 of 06 - 51 37 76 32.

Diversen ≤ JO! Jongeren Ontmoetings Avond Kootwijkerbroek. Zaterdag 22 februari, aanvang 20.00 uur. www.kulturhus kwb.nl

Ook voor zilver, munten, diamanten en merkhorloges.

Bij besteding ontvangt u

20% extra

Haven 1-13, Burg. Roosstr. 22 Schoonhoven Lekkerkerk Tel. (0182) 38 26 51 Tel. (0180) 66 14 90 info@rikkoert.nl www.rikkoert.nl

Een vertrouwd adres sinds 1876

Bestel de brochure over gewetensvorming

‘IS ER HOUVAST TE MIDDEN VAN VERLEIDINGEN?’ www.mediawijzer.nl

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

RD-actie voor Zuid-Sudan 13

430.643,33

Els Sytsma, @zoa communicatiemedewerker ZOA

9.15 uur

We blijven trouw aan Z-Sudan. Nu nog noodhulp voor vluchtelingen, maar ook verder met wederopbouw: een kliniek! #rdactie

Dit is de huidige stand. Het streefbedrag was € 300.000,-

Enkel goed als watersjouwer Ab Jansen

Kinderen en blinden. Twee kwetsbare groepen die extra bescherming nodig hebben, zeker in een land als Zuid-Sudan. De realiteit is een andere. Juist omdat ze weinig andere dingen kunnen, worden blinden in Zuid-Sudan volop ingezet om water te sjouwen.

In het straatarme en door oorlog verwoeste land is schoon water een zeldzaamheid. Wie het toch wil hebben, zal daar een fiks eind voor moeten lopen, soms enkele uren lang. En dat niet één keer, maar diverse malen per dag.

Wie komt daaraan toe als er ook nog akkers moeten worden bewerkt, eten dient te worden bereid en kinderen moeten worden verzorgd? Blinden! Die hebben er álle tijd voor, en daarom worden ze ingezet als waterdragers – de hele dag door. Hoe ze de weg vinden? Dankzij kinderen, een groep die evengoed verder weinig nuttigs kan verrichten.

En zodoende kom je hen tegen: blinde watersjouwers die aan de hand van kleine kinderen hun weg zoeken van en naar een rivier of waterpomp.

De 86-jarige Tartizio Leboyo uit Wuji is zo goed als blind, maar

dankzij de goede zorg van zijn |familie hoeft híj níét dagelijks met water te sjouwen. Leboyo zou het niet eens kúnnen, want zijn lichaam is aan één kant verlamd. Verder mankeert hij van alles en daarom is hij vaste klant van de lokale ziekenboeg.

Wat heet? Een verroeste container is het, volgestouwd met poeders en pillen. Toch sjokt Leboyo er wekelijks naartoe, trouw geholpen door de 15-jarige

Je komt hen tegen: kinderen die blinden helpen met water halen James Mambo, zijn kleinzoon.

Het zijn zeker niet enkel zwangere vrouwen en kinderen die geholpen zijn met de bouw van een ziekenhuisje. Ook kwetsbare ouden van dagen zijn dat. Leboyo reageerde in ieder geval intens blij toen hij vernam dat ze er gaat komen: een heuse kliniek voor de inwoners van Wuji. >>steundel.nl voor verhalen, foto’s en video’s.

Stort uw gift op gironummer NL67 INGB 0002 9707 00 of op bankrekeningnummer NL59 INGB 0653 2600 08 van Draagt Elkanders Lasten in Apeldoorn (via deze stichting wikkelt het RD zijn acties af).

De 15-jarige James Mambo uit Wuji helpt zijn bijna blinde opa van 86 overal naartoe te gaan. beeld Jaco Klamer

Deze advertentie werd mogelijk gemaakt door:

N.N. N.N.

N.N. N.N.

n i n e l e Wink l e e d r o o v w u . . . s g n a l m en ko

!

m o k n e j i r v e j g a d n e e Neem n e l e k n i w s n o j i b g i l l geze

Geerstraat 23-25 8261 HL Kampen Tel. 038 - 333 82 84

!

Het Speelhuys Kampen

Tegen inlevering van deze bon 10% korting op het Lego/Duplo assortiment

Bij inlevering van deze bon bij MacHelp: 10% Korting op ons assortiment iPad en iPhone hoezen.

Geldig t/m 1 maart 2014.

Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Straat: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Niet in combinatie met andere acties op=op

Woonplaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tegen inlevering van deze bon ontvangt u 10% koring op elke aankoop/bestelling t/m zaterdag 01-03-2014 Geerstraat 29 8261 HL Kampen Tel. 038 - 331 34 85

info@slaapadviescentrum.nl

✃ Bij aankoop

!

RM FASHION

van stof* een patroonblad GRATIS!

Bij inlevering van deze bon

*Vanaf 1 meter

Geerstraat 15, 8261 HL Kampen - Tel. 038 - 333 43 42

15%

Retro-modern wonen

10% KORTING

Korting

Gratis interieur advies Bij u thuis!

Mannenmode van Medium tot XXXXXXXXL Ook voor grote maten kostuums Geerstraat 27 Kampen 038 33 267 43 !

!

(met uitzondering van Lego specials).

op Pieter-Adam

op uw aankoop!

collectie.

Oudestraat 125, Kampen Tel. 038 - 332 39 72

Niet geldig op reeds lopende acties

Zie collectie op: Geerstraat 43 | casamoderna.nl | Kampen | T (038) 460 55 31

Oudestraat 63

Kampen

Tel: 038 3313594

tegen inlevering van deze bon

www.juwelierreuyl.nl

www.vanzuylenkampen.nl

Geldig t/m 31 mei

✂

Le Chapeau Verlaat 5 3901 RD Veenendaal 0318 - 55 57 93

www.le-chapeau.nl

Maak kennis met de nieuwe collectie in de Rozes of Avalon shop * Bij aankoop vanaf € 100,-

Kampen IJsselkade 64 - (038) 331 41 41

Gasthuisstraat 1 8261 BS Kampen tel: 038-3312151

naaimachines ●

mode accessoires kleuranalyse stijladvies webwinkel ●

●

●

●

Oudestraat 143 Kampen t: 038 - 333 59 05 www.vontimode.nl

✃

Kleuranalyse van € 95.00 voor € 75.00

Speciaalzaak in naaimachines sedert 1905

s k erkplaat terk in elk mer Gratis haal- en Eigen w S

vice brengser

10% korting Bij het inleveren van deze bon, 1 kopje koffie GRATIS (geldig t/m 15 maart) Oudestraat 133, Kampen www.stedelijkmuseumkampen.nl

P

Gratis parkeren Kampen Op loopafstand van de binnenstad (aan de rand van het centrum) ligt een aantal gratis parkeerterreinen: Burg. Berghuisplein, Engelenberg plantsoen, t.o. het NS-station (bij politiebureau) en parkeerterrein Buitenhaven.

op ons hele assortiment: (deze bon inleveren) o.a. Bonbons, Bunzlau Castle, Emma Bridgewater.

!

Le Chapeau Broederstraat 21 8261 GN Kampen 038 - 332 21 97

✃

10% Kassakorting bij inlevering van deze bon

€ 10,- korting in de Rozes of Avalon shop*

!

Nu bij De winkel van Kaatje !

Op vertoon van deze bon 20% korting op het servies van Jet ter Steege ❁ en 10% korting ❀ op alle tafelkleden !

Tot snel bij De winkel van Kaatje in de Geerstraat!

Koffie- en Theewinkel, Geerstraat 16, www.koffietheekampen.nl

Bruidshuis Dokter - de Graaf Oudestraat 62 8261 cs Kampen Tel. 038 - 333 22 27 www.bruidshuisdokterdegraaf.nl

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Beurs 15

Reformatorisch Dagblad Uitgave van Erdee Media B.V. Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Kantoortijden: maandag t/m vrijdag van 8.00 – 16.30 uur.

U AEX

U Dow Jones

10:58 uur

398,90

1,90 (+0,48%)

16.027,59

22:30 uur

D Tokio

06:00 uur

R Euribor (3 mnd)

63,65 (+0,40%)

14.313,03

-221,71 (-1,53%)

0,288%

0,000% (+0,00%)

14-2-14

15-1-14

13-2-14

13-02

Directeur: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W. B. Kranendonk Directie en Administratie Postadres: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055 - 539 02 22 Fax: 055 - 541 22 88 E-mail: directie@erdee.nl IBAN: NL79INGB0000719502 Erdee Media B.V. IncassantID: NL71ZZZ080413960000

15-1-14

Redactie Postadres: Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn Telefoon: 055 - 539 02 22 Fax: 055 - 541 22 88 E-mail: redactie@erdee.nl

14-2-14

U Euro

10:59 uur

$ 1,3690

$ 0,0013 (+0,09%)

15-1-14

13-2-14

D Olie (Brent, vat) $ 108,73

13-02

15-1-14

R 10 jaarsrente

14-02

-$ 0,06 (-0,06%)

1,896%

0,000% (+0,00%)

13-2-14

15-1-14

14-2-14

U Goud (troy) $ 1.296,00

13-02

$ 6,50 (+0,50%)

De publicatierechten van werken van leden van een Cisacorganisatie zijn geregeld met Beeldrecht te Amstelveen. Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij de uitgever. Zie Copyright en Voorwaarden Erdee Media BV op rd.nl/copyright.

Abonneeservice Postadres: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055 - 539 04 98 Fax: 055 - 542 48 02 E-mail: abonneeservice@erdee.nl Website: www.erdeeservice.nl/abonnementen Bereikbaarheid: maandag t/m vrijdag 08.00 - 17.00 uur Telefoon bezorgklachten: 055 - 539 03 45 Bereikbaarheid bezorgklachten: maandag t/m vrijdag 08.00 - 17.00 en 18.00 - 19.00 uur, zaterdag 09.00 uur - 10.00 uur

Beursstemming

Adreswijzigingen bij voorkeur schriftelijk, twee weken vóór ingangsdatum.

AEX licht hoger van start

Abonnementsprijzen binnen Nederland (incl. BTW).

RD Zesdaags Jaarabonnement (incasso): € 314,95 RD Zesdaags Proefabonnement 9 weken: € 37,50 Voor meer abonnementsvormen, de bijbehorende (incasso)voorwaarden en informatie over opzeggen zie www.erdeeservice.nl/abonnementen of bel onze abonneeservice

15-1-14

14-2-14

De Amsterdamse effectenbeurs is vanmorgen in de plus begonnen. De AEX-index noteerde in het eerste uur van de handel 0,2 procent hoger op 397,92 punten. De midkap won 0,1 procent tot 639,54 punten. De andere Europese aandelenbeurzen lieten weinig beweging zien.

Sterker dan verwachte economische groeicijfers van Duitsland en Frankrijk boden enige steun aan de handel. Grootste stijger in

AMSTERDAM (ANP).

Advertentieafdeling Postadres: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055 - 539 04 99 Fax: 055 - 542 48 02 E-mail: advertentie@erdee.nl Website: www.erdeeservice.nl/adverteren Bereikbaarheid: maandag t/m vrijdag 08.00 – 16.30 uur Voor advertentietarieven, aanlevertijden en aanlevervoorwaarden zie www.erdeeservice.nl/adverteren.

Schakeltjes kunt u online opgeven via www.schakeltjes.nl.

Reacties op brief onder nummer: Postbus 298, 7300 AG Apeldoorn

15-1-14

de AEX was bodemonderzoeker Fugro met een winst van 1,5 procent. Fugro heeft van Shell een opdracht gekregen ter waarde van ruim 250 miljoen dollar (183 miljoen euro) om onderwaterwerkzaamheden uit te voeren in Maleisië. Speciaalchemiebedrijf DSM stond onderaan met een verlies van 0,9 procent na een adviesverlaging door Berenberg.

In de midkap was vastgoedbedrijf NSI de grootste daler met een min

van 1,9 procent. Het bedrijf had in het vierde kwartaal nog altijd te maken met overcapaciteit op de kantorenmarkt.

De effectenbeurs in Tokio ging vandaag opnieuw omlaag. Een stijging van de Japanse yen ten opzichte van de Amerikaanse dollar zette de belangrijke Japanse exportbedrijven onder druk. De Nikkei sloot 1,5 procent in de min op 14.313,03 punten. Beleggers op Wall Street waren gisteren re-

15-1-14

13-2-14

delijk goed geluimd dankzij beter dan verwachte kwartaalcijfers en een miljardendeal tussen twee kabelgiganten. Een onverwachte daling van de detailhandelsverkopen in januari, die aanvankelijk de stemming drukte, raakte in vergetelheid. De Dow-Jonesindex sloot 0,4 procent hoger op 16.027,59 punten. De S&P 500 steeg 0,6 procent tot 1829,83 punten en de Nasdaq won 0,9 procent tot 4240,67 punten.

(Inhoudelijke) klachten over advertenties kunnen gemaild worden naar advertentie@erdee.nl Internet- en archiefdiensten Het Reformatorisch Dagblad is ook online te raadplegen via www.rd.nl. Het complete archief vindt u ook op www.digibron.nl.

Overige websites: www.kerktijden.nl, www.erdeevacature.nl, www.puntuit.nl, www.tijdenplaats.nl.

Volg ons ook op Facebook, Twitter , Google+ of Pinterest.

Diversen Stichting Reformatorische Publicatie (SRP), IBAN NL46INGB0653062362 Stichting Draagt Elkanders Lasten (DEL), IBAN NL67INGB0002970700 of NL59INGB0653260008 Het Reformatorisch Dagblad is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG): EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden. Als u dat niet wenst, kunt u dat melden door een schriftelijk bericht te sturen naar: Erdee Media Groep, afdeling Abonneeservice, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn. Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij de krant gevoegde folders.

Voor meer informatie over ons privacybeleid en algemene voorwaarden zie www.erdeeservice.nl/privacy en www.erdeeservice.nl/algemenevoorwaarden.

Voor alle in deze uitgave genoemde toekomstige data geldt Deo volente.

AEX naam

Aegon Ahold Koninklijke Air France-KLM Akzo Nobel ArcelorMittal ASML Holding Corio DSM Koninklijke Fugro Gemalto Heineken ING Groep KPN Koninklijke Philips Koninklijke PostNL Koninklijke Randstad Reed Elsevier Royal Dutch Shell A Royal Imtech SBM Offshore TNT Express Unibail-Rodamco Unilever Certificate Wolters Kluwer Ziggo

Beleggingsfondsen 10:59 uur

6,71 13,05 8,80 60,28 12,28 64,94 32,08 48,96 40,16 85,06 46,82 10,60 2,64 26,34 4,15 48,10 15,84 25,98 2,10 11,84 6,68 188,40 27,70 21,49 32,70

± % 14-02

0,98 0,35 2,01 1,70 0,74 0,78 0,90 -1,07 1,03 -0,98 -0,03 0,95 0,08 0,71 0,61 1,31 0,54 0,31 0,00 0,42 0,53 0,35 -0,07 -0,12 -0,56

lj datum

lj 52-w vergelij.

18-04-2013 4,41 28-02-2013 10,62 04-09-2013 5,46 26-06-2013 42,10 03-07-2013 8,35 05-04-2013 50,11 04-09-2013 28,65 27-02-2013 43,31 18-02-2013 35,12 10-05-2013 57,13 30-01-2014 44,14 28-03-2013 5,52 04-06-2013 1,38 23-04-2013 20,00 02-04-2013 1,46 18-04-2013 27,98 25-02-2013 11,06 09-10-2013 23,40 31-07-2013 1,71 21-02-2013 10,04 18-02-2013 5,41 24-06-2013 164,20 05-02-2014 26,97 26-02-2013 14,90 25-03-2013 23,79

hj

hj datum

k/w

omzet

6,99 14,18 9,44 59,64 13,40 75,05 37,45 60,19 49,72 91,15 60,20 11,04 2,80 28,31 4,55 49,84 16,13 26,81 4,15 16,18 7,32 209,00 33,09 22,16 34,00

09-01-2014 07-11-2013 15-01-2014 12-02-2014 17-01-2014 03-10-2013 25-03-2013 19-11-2013 23-09-2013 24-01-2014 27-03-2013 16-01-2014 30-01-2014 20-01-2014 11-11-2013 09-01-2014 21-01-2014 23-01-2014 13-03-2013 24-10-2013 20-01-2014 22-05-2013 28-05-2013 17-01-2014 06-01-2014

14,75 14,05 -3,27 -8,25 -6,89 24,03 84,37 10,08 11,06 44,92 9,15 9,44 5,42 94,99 0,92 46,36 21,97 8,26 4,80 -35,29 -13,43 11,93 17,97 25,45 33,92

1.917.758 415.937 726.212 202.468 1.827.807 173.350 43.472 484.239 134.663 74.689 269.439 2.907.408 1.909.550 444.566 904.847 137.597 683.656 888.782 962.147 341.353 116.477 60.644 708.290 115.755 149.521

hj datum

k/w

omzet

Ja, ik kies voor 9 weken ✃

zesdaags RD en machtig het RD om eenmalig een bedrag van € 37,50 37,50 vvan an mijn mijn ijn bankrekening 9 weken af te schrijven.

37,50

Naam: Adres: Postc.: Plaats: Tel.: E-mail:

AMX naam

10:59 uur Aalberts Industries 23,94 AMG 7,32 Aperam 16,03 Arcadis 26,36 ASM International 25,82 BAM Groep 4,07 BinckBank 8,22 Boskalis 34,15 Brunel International 44,54 Corbion 15,90 Delta Lloyd Groep 18,77 Eurocom Properties 31,50 Heijmans 13,51 Nieuwe Steen Investments4,51 Nutreco 31,30 OCI 34,95 Pharming Group 0,47 Ten Cate 23,98 TKH Group 25,45 TomTom 4,34 UNIT4 38,66 USG People 13,08 Vastned 36,05 Vopak 42,10 Wereldhave 59,69

± % 14-02

0,36 -0,19 -1,23 -0,15 0,33 0,44 0,04 -0,09 0,27 0,54 1,00 0,78 -0,88 -1,31 -2,29 -0,14 4,65 0,82 -0,88 -0,07 0,04 1,28 -0,28 0,41 0,34

lj datum

26-02-2013 03-07-2013 05-07-2013 31-07-2013 17-12-2013 26-02-2013 24-04-2013 24-06-2013 01-03-2013 16-12-2013 27-02-2013 24-06-2013 04-03-2013 08-11-2013 25-06-2013 13-06-2013 24-04-2013 04-03-2013 21-02-2013 01-03-2013 21-02-2013 24-06-2013 25-06-2013 10-12-2013 25-06-2013

lj 52-w vergelij.

16,10 5,88 7,98 18,40 22,51 2,98 5,69 26,92 28,57 14,40 12,96 26,30 6,78 4,24 30,08 17,71 0,06 17,15 18,50 3,07 23,49 4,98 29,54 39,75 47,29

hj

24,04 8,35 16,28 27,94 31,73 4,74 8,70 38,64 48,20 19,10 19,40 32,80 13,84 6,25 39,56 36,00 0,48 24,98 27,25 6,25 38,73 12,92 37,25 55,23 59,50

12-02-2014 19,70 29.450 28-10-2013 51,33 9.336 12-02-2014 -15,63 233.854 07-02-2014 22,99 26.581 06-03-2013 7,33 79.594 19-08-2013 7,52 709.446 20-01-2014 15,26 46.766 02-01-2014 13,75 102.973 16-01-2014 24,48 10.201 12-08-2013 -6,17 9.969 17-01-2014 -10,16 92.167 22-05-2013-105,53 1.360 12-02-2014 -6,15 51.396 15-02-2013 3,39 54.531 20-09-2013 13,82 297.993 30-08-2013 -2.556 20-01-2014 -1,25 30.413.253 20-01-2014 10,51 11.453 20-01-2014 17,68 28.250 30-10-2013 7,48 787.751 13-02-2014 41,78 3.151 13-02-2014 -25,54 220.889 24-01-2014 11,17 4.203 28-02-2013 13,43 69.928 13-02-2014 -13,14 19.624

Rek.nummer:

10:59 uur naam 79,83 ASN Duurz.Aand.Fds 27,90 ASN Duurz.Obl.Fds 22,60 ASN Milieu&Waterfds 55,38 BNP ALL IN FD 52,24 BNP AS PAC HI INC 104,31 BNP EUR OBL FONDS 60,80 BNP GL HIGH IN EQ 47,53 BNP OBAM 36,14 BNP PRE GL DIV FD 40,48 Delta Lloyd Dln Fd 12,21 Delta Lloyd Euro Credit Fund A 31,42 Delta Lloyd Euro D 7,09 Delta Lloyd Investm.

13,68 Delta Lloyd Rente 9,49 Delta Lloyd Sel. Div 14,78 ETFS Physical Silver 33,20 ETFX Russell 2000 31,50 Eurocommercial Prop.

48,27 IdB Eq.Income 57,18 ING Daily Con.Goods 50,80 ING Dutch Fund 22,31 ING DuurzaamAandelen 24,89 ING DYN MIX4 FD 57,15 ING EMRG EUROPE FD 39,67 ING Euro Obligatie 25,29 ING Europe Fund 14,99 ING Financials Fund 25,65 ING FirstClass Obli.

65,57 ING Global Fund 14,16 ING Global Obligatie 26,05 ING GLOB AL OPP FD 26,09 ING Hoog DivAandelen 26,46 ING Hoog Div.Oblig.

46,50 ING Information Tech 50,21 ING Luxury Con.Goods 16,43 ING Premium Dividend 0,46 Intereffekt India Warrants 1,05 Intereffekt Japanse Warrants 40,03 iShares AEX UCITS ETF 23,69 iShares Asia Pacific Div UETF 17,53 iShares BRIC 50 UCITS ETF 74,28 iShares China 25 UCITS ETF 16,14 iShares Dev Mkt Prop Yld UETF 16,40 iShares EM Infrastr UCITS ETF 112,67 iShares € Agg Bond UCITS ETF iShares € Corp Bd LC UCITS ETF 129,28 iShares € Corp Bond UCITS ETF 123,15 143,62 iShares € Gov Bond 10-15 UETF 142,81 iShares € Gov Bond 1-3 UETF 179,19 iShares € Gov Bond 15-30 UETF 182,84 iShares € Gov Bond 7-10 UETF 189,85 iShares € Infl Lkd Gov Bd UETF iShares European Property UETF 28,18 31,56 iShares EuroStoxx 50 UCITS ETF 31,41 iShares EuroStoxx 50 UCITS ETF iShares EuroStoxx Mid UCITSETF 43,62 28,70 iShares EuroStoxx Small UETF 28,98 iShares Estoxx Growth Lrg UETF

vorig 79,82 27,91 22,64 55,40 51,87 104,15 60,67 47,69 36,08 40,69 12,19 31,13 7,13 13,66 9,51 14,40 33,18 31,25 48,25 57,20 50,89 22,39 24,85 58,55 39,60 25,25 15,09 25,63 65,55 14,18 26,09 26,15 26,45 46,52 50,31 16,42 0,46 1,05 39,86 23,54 17,39 73,84 16,18 16,29 112,75 129,36 123,21 143,81 142,72 179,47 183,14 189,59 28,09 31,38 31,20 43,37 28,57 28,80

% 0,01 -0,04 -0,18 -0,04 0,71 0,15 0,21 -0,34 0,17 -0,52 0,16 0,93 -0,56 0,15 -0,21 2,57 0,09 0,78 0,04 -0,03 -0,18 -0,36 0,16 -2,39 0,18 0,16 -0,66 0,08 0,03 -0,14 -0,15 -0,23 0,04 -0,04 -0,20 0,06 0,00 0,00 0,43 0,64 0,81 0,60 -0,25 0,68 -0,07 -0,06 -0,05 -0,13 0,06 -0,16 -0,16 0,14 0,30 0,56 0,69 0,58 0,46 0,62

iShares FTSE 100 UCITS ETF iShares FTSEuroFirst 100 UETF iShares FTSEuroFirst 80 UETF iShares Global Infrastr UETF IShares II Euro Gvt Bd 3-5 d iShares Private Eq UCITS ETF iShares MSCI AC Far East UETF iShares MSCI Brazil UCITS ETF iShares MSCI Emerg Mkts UETF iShares MSCI Emerg Mkts UETF iShares MSCI Latin Americ UETF iShares MSCI Europe ex-UK UETF iShares MSCI Europe UCITS ETF iShares MSCI Europe UCITS ETF iShares MSCI Jap € Hedged UETF iShares MSCI Japan UCITS ETF iShares MSCI Japan UCITS ETF iShares MSCI Korea UCITS ETF iShares MSCI Nrth America UETF iShares MSCI Taiwan UCITS ETF iShares MSCI World UCITS ETF iShares MSCI World UCITS ETF iShares S&P 500 UCITS ETF iShares S&P 500 UCITS ETF iShares STOXX Europe 50 UETF iShares US Property Yield UETF Ke Eur High Div Fund Kempen Bst Sel Eur Kempen Gbl High Di Kempen Orange Fund Kempen Oranje Part Kempen Profiel 0 Kempen Profiel 3 Nieuwe Steen Investments Optimix America Fund Optimix Mix Fund (E) Optimix Wereld Aandelen Fonds RBS MA DAXglobal Asia RBS MA DAXglobal Russia RBS MA RICI RBS MA TOPIX EUR Hedged Robeco Balanced Mix - EUR G Robeco A-u Robeco EUR G-u Rorento Class DH EUR SNS Euro Aandelenfonds SNS Nederlands Aandelenfonds SNS Profiel Geel Think AEX UCITS ETF Think Global Equity UCITS ETF Think iBoxx AAA-AA Gov Bd UETF TRADING CAPITAL A TRADING CAPITAL B Triodos Vastgoed Vanguard FTSE APXJ Vanguard S&P500 Vastned VL GL INDX DEFENSI WP Stewart Holdings Fd-k

8,09 25,11 9,94 17,39 160,58 13,70 32,60 24,18 20,19 27,00 14,10 26,08 38,45 20,88 34,84 21,84 8,38 28,10 25,90 25,17 28,57 25,51 33,78 13,34 29,28 17,30 6,90 12,19 24,43 54,54 91,38 25,71 27,49 4,51 12,60 25,90 23,90 34,81 38,25 23,94 30,20 51,56 27,74 28,72 54,60 25,69 25,28 26,41 40,02 29,56 24,85 208,00 171,84 3,10 17,90 25,45 36,05 27,46 200,19

8,07 25,09 9,92 17,42 160,54 13,70 32,36 23,80 20,04 26,86 14,04 26,06 38,31 20,76 35,12 22,01 8,42 27,89 25,90 24,99 28,48 25,46 33,85 13,32 29,26 17,34 6,91 12,17 24,46 54,37 91,38 25,66 27,37 4,57 12,68 25,95 24,07 34,81 38,25 23,94 30,20 51,56 27,74 28,72 54,60 25,86 25,32 26,33 39,84 29,50 24,84 208,00 171,84 3,02 17,71 25,42 36,15 27,39 199,26

0,30 0,08 0,20 -0,20 0,02 0,00 0,74 1,60 0,77 0,52 0,43 0,06 0,37 0,53 -0,81 -0,80 -0,53 0,75 -0,02 0,72 0,30 0,20 -0,19 0,19 0,03 -0,23 -0,14 0,16 -0,12 0,31 0,00 0,19 0,44 -1,31 -0,63 -0,19 -0,71 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 -0,66 -0,16 0,30 0,46 0,20 0,04 0,00 0,00 2,65 1,07 0,12 -0,28 0,26 0,47

Handtekening:

Internationale indices naam

Stuur deze bon naar: Reformatorisch Dagblad, Abonneeservice, Antwoordnummer 92, 7300 AB Apeldoorn.

Deze aanbieding geldt t/m 30 september 2014.

U heeft de afgelopen 6 maanden geen (proef) abonnement op het RD gehad. Zie www.erdee service.nl voor de abonnementsvoorwaarden.

AEX-Index AMX-Index ASCX-Index All Share Index BEL 20 CAC 40 DAX 30 FTSE 100 FTSE 300 S&P 500

10:59 uur

398,91 639,52 539,68 605,13 2.971,00 4.332,44 9.657,12 6.663,63 1.330,49 1.829,83

Rente vorig ± % slot 14-02

30-12

0,48 0,06 0,29 0,36 0,32 0,46 0,63 0,06 0,38 0,58

-119,22 159,59 397,06 -82,90 128,70 39,22 46,70 -132,86 68,37 -136,72

397,00 639,15 538,10 602,94 2.961,45 4.312,80 9.596,77 6.659,42 1.325,39 1.819,26

Madrid Stockholm Milaan Dow Jones Industrial Dow Jones Transportation Dow Jones Utilities Nasdaq Composite HangSeng Nikkei Sydney Stoxx Europe 50 Israel

10.160,40 1.334,24 20.310,15 16.027,59 7.281,98 516,25 4.240,67 22.298,41 14.313,03 5.366,90 2.923,76 1.309,09

10.098,90 0,61 183,73 -19,33 1.330,38 0,29 20.110,30 0,99 602,39 15.963,94 0,40 -360,48 7.263,93 0,25 -194,08 510,62 1,10 481,68 4.201,29 0,94 107,68 22.165,53 0,60 -489,29 14.534,74 -1,53 -1.078,23 -64,26 5.318,70 0,91 -17,61 2.914,28 0,33 1.309,75 -0,05 -143,52

Euribor 3 mnd Euribor 6 mnd Euribor 1 jaar Rente 5 jaar Rente 10 jaar

Staatsobligaties 10:59 heden 0,29 0,39 0,55 0,88 1,90

Internet: www.vwd.eu

vorig slot 0,29 0,39 0,55 0,88 1,90

1.75 nl 07-23 2 1/2 grb 2 3/4 nl 2015 3.25 nl 05-15 3.75 nl 06-23 3 3/4 nl 04-14 3 3/4 nl 2042 4 1/2 nl 2017 4 nl 2016 4 nl 2018 4 nl 2019 5 1/2 nl 98-28I-II

10:59 heden 98,70 89,35 102,34 104,33 116,28 101,44 121,25 113,44 108,91 113,99 115,69 137,29

vorig 07/02 98,76

-102,45 104,36 116,63 101,53 121,97 113,59 109,06 114,15 115,84 137,51

16 Economie Banenplan voor werkers kinderopvang Er komt extra geld beschikbaar om ontslagen werknemers in kinderopvang, jeugdzorg en welzijn aan ander werk te helpen. Minister Asscher van Sociale Zaken heeft een banenplan voor deze sector goedgekeurd, maakte hij vandaag bekend. In totaal komt er 17 miljoen euro beschikbaar. De minister legt 8,5 miljoen bij. In kinderopvang, welzijn en jeugdzorg zullen tussen 2012 en 2017 naar verwachting 33.500 mensen minder nodig zijn.

DEN HAAG (ANP).

„Accijns diesel kost schatkist 180 miljoen” De in januari doorgevoerde accijnsverhoging op diesel kost de schatkist twee keer zo veel als het kabinet verwachtte dat ze op zou leveren. Dat meldde Transport en Logistiek Nederland vandaag op basis van een inventarisatie onder zijn leden. Doordat vervoerders vaker diesel in het buitenland tanken, lopen de accijnsinkomsten dit jaar met 180 miljoen euro terug, stelt de belangenclub. Het kabinet rekende op 90 miljoen aan extra opbrengsten.

DEN HAAG (ANP).

Kabinet bezuinigt amper op zorgtoeslag De bezuinigingen op de zorgtoeslag hebben in 2012 niet geleid tot de miljoenenbesparing die het kabinet voor ogen had.

De Algemene Rekenkamer constateert in een gisteren gepubliceerd rapport dat de uitgaven voor het kabinet daalden met 98 miljoen euro, terwijl het de bedoeling was 600 miljoen euro te besparen.

Dat is te wijten aan de tegenvallende economie, waardoor het aantal ontvangers minder snel terugliep.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Nederland presteert beter dan buurlanden Arbeidsmarkt profiteert nog niet van herstel Redactie economie

Met een economische groei van 0,7 procent heeft Nederland het in het afgelopen kwartaal beter gedaan dan Duitsland en Frankrijk. „Eindelijk zitten we weer eens in de voorhoede”, zegt econoom Peter Hein van Mulligen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vanmorgen.

DEN HAAG.

De Duitse evenknie van het CBS meldde vandaag dat de grootste economie van Europa in het vierde kwartaal van 2013 met 0,4 procent is gegroeid ten opzichte van de voorgaande periode. Dat is iets meer dan economen hadden verwacht. De Franse economie groeide het afgelopen kwartaal met 0,3 procent in vergelijking met het voorgaande kwartaal, terwijl op 0,2 procent was gerekend.

Voor Nederland rekenden economen van ABN AMRO en ING gisteren nog op een groei van 0,25 tot 0,3 procent. De verklaring voor het onverwachte hersteltempoligt volgens CBS-econoom Van Mulligen voor een deel in de investeringen van bedrijven in hun

wagenpark. Zij kochten op grote schaal bedrijfswagens in het laatste kwartaal wegens de toen nog geldende fiscale voordelen.

Ook het zachte weer speelde een rol, wat de productie van de bouw en landbouw gunstig beïnvloedden. Maar volgens Van Mulligen zijn deze incidentele effecten niet doorslaggevend voor het herstel dat de Nederlandse economie laat zien. „Dat wil er bij mij niet in”, aldus de econoom.

Het economische herstel gaat volledig aan de arbeidsmarkt voorbij. In het vierde kwartaal waren er 134.000 banen minder dan een jaar eerder. Daarvan gingen er 38.000 in de zorg verloren. De werkgelegenheid in de bouw liep met 28.000 banen (8 procent) terug. Van Mulligen noemde 2013 „een dramatisch jaar” voor de n Nederland zit „eindelijk weer eens in de voorhoede.” n CNV: Baanloze groei is nachtmerrie voor werknemers.

werkgelegenheid. Maar hoopgevend voor de komende periode is volgens de econoom dat uitzendbureaus beter zijn gaan draaien.

Die sector loopt veelal vooruit op het herstel van de arbeidsmarkt.

Maurice Limmen, voorzitter van de vakcentrale CNV, zei in een reactie dat de gemiddelde werknemer nog weinig merkt van het herstel van de economie. „Het aantal banen is gedaald en werknemers durven nog steeds niks uit te geven. We spreken van een baanloze groei van de economie, dat is een nachtmerrie voor werknemers.” Minister Kamp (Economische Zaken) noemde de nieuwste cijfers van het CBS „meer dan bemoedigend.” „Het is positief dat bedrijven meer investeren. We zitten weer op de goede weg”, aldus de minister, die verder zei dat het kabinet doorgaat met het hervormingsbeleid.

Het CBS maakte ook bekend dat de cijfers over de voorgaande twee kwartalen zijn herzien. In het tweede kwartaal is de economische groei volgens de nieuwe raming uitgekomen op een plus van 0,1 procent. Eerder meldde het CBS een nulgroei.

DEN HAAG (ANP).

Eneco mag klanten Dong overnemen Eneco mag de Nederlandse klanten van zijn Deense branchegenoot Dong Energy overnemen. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) ziet geen bezwaren omdat er genoeg concurrentie overblijft op de energiemarkt, meldde de toezichthouder gisteren. De twee bedrijven bereikten vorige maand overeenstemming over de transactie. Dong stopt in Nederland met de levering van stroom en gas aan consumenten. Het blijft wel actief in de opwekking van energie.

DEN HAAG (ANP).

Asscher verlicht pijnpunten arbeidsrecht Redactie economie

Kleine bedrijven en flexwerkers worden voorlopig ontzien bij de hervorming van de arbeidsmarkt. Minister Asscher (Sociale Zaken) kwam gisteren tegemoet aan de wensen van een meerderheid van de Tweede Kamer.

DEN HAAG.

Bedrijven met minder dan 25 werknemers mogen tot 2020 een lagere ontslagvergoeding betalen als zij gedwongen zijn personeel de laan uit te sturen. Deze overgangstermijn was voorgesteld

door VVD, PvdA en ChristenUnie.

In het nieuwe ontslagrecht geldt voor alle bedrijven dezelfde ontslagprocedure. Ze moeten daardoor ook allemaal een ontslagvergoeding betalen, die wordt beperkt tot maximaal 75.000 euro. Kleine bedrijven kunnen die vergoeding nu nog vaak ontlopen.

De minister toonde zich ook bereid tot enig uitstel van zijn plan om de positie van f lexwerkers te verbeteren door hun al na twee jaar recht op een vast contract te geven. Nu ontstaat dat recht pas na drie jaar. Veel Kamerfracties zijn bang dat de maatregel ave-

rechts zal werken, gezien de economische crisis. Zij voorzien dat bedrijven jongeren nog sneller zullen ontslaan, om te voorkomen dat ze die na twee jaar in vaste dienst moeten nemen. Asscher denkt dat dat wel mee zal vallen, maar maakte gisteren geen halszaak van uitstel van de maatregel tot 1 juli 2015.

De plannen van Asscher om het ontslagrecht te hervormen en f lexwerkers meer zekerheid te bieden, zijn een uitwerking van het sociaal akkoord dat het kabinet vorig jaar met werkgevers en vakbonden heeft gesloten. Een

Tientallen miljoenen verlies voor NS De Nederlandse Spoorwegen (NS) leden afgelopen jaar een verlies van 43 miljoen euro, vooral door forse voorzieningen en afschrijvingen op de uit de dienst gehaalde Fyratreinen. Dat maakten NS vandaag bekend.

U TRECHT (ANP).

Werkloosheid Grieken blijft toenemen Er komt maar geen einde aan de stijgende werkloosheid in Griekenland.

De werkloosheid in het land klom in november vorig jaar naar 28 procent van de beroepsbevolking, zo blijkt uit gisteren gepubliceerde cijfers van het Griekse bureau voor de statistiek. In oktober bedroeg de werkloosheid in het land nog een herziene 27,7 procent en in november 2012 lag die op 26,3 procent.

De jeugdwerkloosheid in Griekenland bedroeg 61,4 procent.

ander belangrijk onderdeel is de verkorting van de WW-periode.

De maximale WW-duur gaat terug van 38 naar 24 maanden, al mag in cao’s op eigen kosten toch een langere WW-termijn worden afgesproken.

Een ruime Kamermeerderheid steunt op hoofdlijnen deze plannen om de arbeidsmarkt op de schop te nemen, bleek tijdens het debat. D66 kwam daarin nog met een voorstel om werknemers een wettelijk recht op scholing te geven. Tegen dit ook door de PvdA gesteunde plan heeft Asscher geen bezwaar.

ATHENE (ANP).

FEESTJE VOOR SPRINTER Mercedes-Benz stond gisteren stil bij de productie van 555.555 Sprinters. De bestelauto wordt sinds 1991 gemaakt. Het concern investeerde vorig jaar 10 miljoen euro in de fabriek in het Duitse Ludwigsfelde. beeld EPA

LUDWIGSFELDE.

In 2012 noteerde het spoorbedrijf nog een winst van 263 miljoen door enkele grote eenmalige meevallers. De omzet bleef met 4,6 miljard op hetzelfde niveau als in 2012. De opbrengsten uit reizigersvervoer namen nog iets toe.

Omdat in 2012 en 2013 niet alle met de overheid afgesproken doelstellingen volledig gehaald werden, zeggen de NS nog een boete te verwachten van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Ondanks de onzekere externe omstandigheden verwachten de NS voor 2014 weer een positief resultaat.

Economie 17

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Dijsselbloem schrikt niet van verlies SNS Redactie economie

Minister Dijsselbloem van Financiën is niet geschrokken van het forse verlies dat SNS Reaal boekte in 2013, het jaar waarin hij in februari de bank nationaliseerde voor een bedrag van 3,7 miljard euro.

DEN HAAG.

MEER WINST VOOR SCHIPHOL SCHIPHOL. Lagere belastingen en een hogere waardering van het vastgoed hebben Schiphol Group vorig jaar aan 14,5 procent meer winst geholpen dan in 2012. Het luchthavenbedrijf hield 227 miljoen euro over, tegen 199 miljoen euro in 2012, zo maakte het vandaag bekend. De omzet steeg met 2,2 procent tot 1,38 miljard euro. beeld ANP

FNV naar de rechter in kwestie Heiploeg FNV Bondgenoten stapt naar de rechter om een verslechtering van de arbeidsvoorwaarden bij garnalenverwerker Heiploeg terug te draaien. Volgens de vakbond is er sprake van „faillissementengerommel”, zo liet FNV-bestuurder Petra Zuidema gisteren weten.

U TRECHT (ANP).

Het Groningse Heiploeg ging in januari failliet en maakte kort daarna een doorstart via een zogeheten pre-packconstructie. „Dat houdt in dat voordat het faillissement daadwerkelijk wordt uitgesproken, er door een stille bewindvoerder al een deal wordt

afgesloten met een overnemende partij”, zegt FNV. De werknemers raakten onder andere 11,5 adv-dagen kwijt, moesten de eindejaarsuitkering van 7,25 procent en de onregelmatigheidstoeslagen inleveren en de ouderendagen zijn komen te vervallen, aldus de bond.

Tot nu toe is er in Nederland wettelijk gezien niets geregeld over de omstreden constructie. FNV vindt het echter hoog tijd dat de politiek zorgt voor wetgeving die werknemers bij een faillissement beschermt en misbruik onmogelijk maakt.

Ten tijde van het faillissement werkten er ongeveer 390 mensen

bij Heiploeg in Nederland. Bij de doorstart onder de vleugels van het Katwijkse visserijbedrijf Parlevliet & Van der Plas (P&P) verloren negentig van hen hun baan.

De nieuwe eigenaar is verbaasd over de kritiek van FNV. „Naar het oordeel van de directie en curatoren was er geen andere optie mogelijk”, schrijft P&P in een reactie. „Feit is, dat Parlevliet & Van der Plas als investeerder pas 16 uur na het uitspreken van het faillissement van Heiploeg het uiteindelijke contract met de curator heeft gesloten. De versobering van de arbeidsvoorwaarden was onontkoombaar.”

Het nettoverlies van bijna 2 miljard bestaat voor een deel uit afschrijvingen op de inmiddels afgestoten vastgoedpoot. „Dus dit is op zich geen tegenvaller”, zei de minister gisteren. „Het resultaat van sec de bank is verbeterd, de verzekeringskant staat onder druk. Dat is voor een deel afschrijving, en dus eenmalig. Maar de verzekeringsbranche heeft het zwaar op dit moment, dus dit was niet verrassend.”

Het proces van aanpassingen bij SNS ligt volgens Dijsselbloem „op tempo.” Hij wil voor de zomer kijken naar de verschillende verkoopopties. Volgens de minister trekken de resultaten van de banken weer aan, maar moeten ze nog wel verliezen nemen of voorzieningen treffen voor te verwachten verliezen.

Europa neemt in de ogen van de Dijsselbloem veel maatregelen om te voorkomen dat overheden weer op grote schaal banken moeten redden, zoals tijdens de

kredietcrisis in 2008 en 2009.

Banken moeten nu hogere buffers aanhouden, zelf verliezen dragen en krijgen te maken met onafhankelijk en ook streng Europees toezicht. Bij banken die toch in de problemen komen, moeten aandeelhouders en obligatiehouders de klappen opvangen, aldus Dijsselbloem. Helemaal achteraan staat een noodfonds dat door de sector zelf gevuld wordt.

SNS Reaal denkt dat de splitsing in een bank en een verzekeraar nog dit jaar kan worden voltooid.

Minister Dijsselbloem diende na de nationalisatie een herstructureringsplan in bij de Europese Commissie. Hoewel de goedkeuring daarvan pas in december werd verkregen, heeft het financiële concern die uitkomst niet afgewacht. „We wisten dat het plan op hoofdlijnen wel geaccordeerd zou worden”, zei topman Gerard van Olphen gisteren. De vastgoedtak Property Finance, die grotendeels verantwoordelijk was voor het verlies van bijna 2 miljard euro in 2013, is inmiddels verzelfstandigd.

In maart bespreekt minister Dijsselbloem de mogelijkheden voor een verkoop van de verzekeringstak met de Tweede Kamer. Tegen de zomer komt de privatisering van SNS Bank aan de beurt.

Geliefde verrassen kost meer Wie zijn of haar geliefde vandaag op Valentijnsdag een aardigheidje cadeau doet, is een stuk duurder uit dan vorig jaar. Geurtjes kosten ruim 6 procent meer, een bloemetje meenemen is dit jaar 4,7 procent duurder.

Dat heeft het economisch bureau van ING becijferd. „Cupido heeft aanzienlijk meer last van de prijsstijgingen dan de gemiddelde consument”, concluderen de onderzoekers van de bank.

De totale inflatie in Nederland bedraagt volgens de meest

AMSTERDAM (ANP).

recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek namelijk 1,4 procent.

Ook stellen die een avondje uitgaan, merken dit in hun portemonnee. Entreeprijzen voor onder meer concerten zijn gemiddeld 4,9 procent gestegen. Voor een etentje buiten de deur moet tegenwoordig door de bank genomen 1,2 procent meer worden neergeteld. Meevallers zijn er ook: sieraden werden het afgelopen jaar iets goedkoper (0,9 procent). Ook chocolade daalde 0,9 procent in prijs.

Column Gerhard Hormann over digitale boeken Eerder deze week was ik te gast bij Radio 1 om mijn visie te geven op het illegaal downloaden van literatuur.

Een boek is in deze tijd steeds vaker een e-book en komt ook steeds vaker in handen van de consument zonder dat daarvoor is betaald. Dat is een bedreiging voor het boekenvak en een bescheiden ramp voor al die schrijvers die niet automatisch in de boekentoptien belanden.

Veelgehoorde argumenten zijn dat uitgeverijen te traag reageren op technologische ontwikkelingen en dat boeken te duur zijn.

Zo zou een elektronisch boek, waarvoor niet één boom hoeft

te worden gekapt, eigenlijk niet meer moeten kosten dan 5 euro.

Of dat haalbaar is, kan ik niet beoordelen. Wel weet ik dat er bij de productie van een boek een keten aan vakmensen betrokken is die allemaal betaald moeten worden, zoals redacteuren, correctors, verkopers en ontwerpers.

Schrijven is geen vetpot. Wie in dit taalgebied en dit tijdsgewricht een boek wil publiceren, doet dat in de eerste plaats uit hartstocht of uit roeping. Uitgeverijen zijn zeer verheugd als er van een titel 5000 stuks over de toonbank gaan, maar de auteur heeft dan slechts twee modale maandsalarissen bij elkaar verdiend.

Legendarisch is het antwoord dat ik ooit kreeg van een Limburgse auteur op de vraag of hij van de inkomsten van zijn boeken kon leven. Ja, antwoordde hij, dat kon. Om precies te zijn: twee weken, want daarna moest hij weer

een gewone baan zoeken.

Vlak voordat ik in de uitzending zou komen, meldde het nieuws dat de verkoop van geluidsdragers, games en dvd’s is ingestort.

Dat onderstreept wat ons te wachten staat als het papieren boek nog verder wordt verdrongen door een digitale variant en het

„Boeken vormen de bakermat van onze beschaving en zijn een uiting van cultuur” eenvoudiger wordt om de nieuwste titels gratis te downloaden.

Schrijven is dan definitief geen beroep meer, maar een hobby.

Toch zou het verkeerd zijn om deze discussie te reduceren tot een economisch vraagstuk.

Boeken vormen de bakermat van onze beschaving en zijn een uiting van cultuur. Ik erger mij dan ook over het feit dat ik, als ik in een mij onbekende stad op zoek ga naar een fatsoenlijke boekhandel, eerst langs tien telefoonwinkels kom. Wanneer dan ook de plaatselijke bibliotheek nog wordt wegbezuinigd, vindt er een onherstelbare kaalslag plaats.

De boekdrukkunst is meer dan vijf eeuwen oud en vanaf het jaar 1000 circuleren er al handgeschreven ingebonden werken.

Hoe zou de wereld van vandaag eruitzien zonder de Gutenbergbijbel uit 1452 die geldt als het ”allereerste gedrukte boek ter wereld”? En wat staat ons te wachten als we het traditionele boek hebben vervangen door snelle apps en het nauwelijks nog loont om nieuwe boeken te drukken? Mensen gunnen zich in deze hectische wereld toch al steeds

minder tijd om te lezen. Niet alleen het boekenvak staat onder druk, ook de lezer zelf heeft het vaak te druk met andere zaken.

Lezen doen we steeds vaker tussen de bedrijven door of alleen nog tijdens vakanties. Dat is de paradox: lezen is een vorm van ontspanning, maar we kunnen ons tegelijk steeds minder goed ontspannen.

Vandaar dat ik tijdens het interview een uitspraak aanhaalde van collega-auteur Irene Wing Easton, die ik een paar dagen daarvoor in de krant had zien staan. Volgens haar is lezen „het nieuwe mediteren.” Een boek is niet alleen balsem voor de ziel, het vormt ook een broodnodig rustpunt in een rusteloze wereld en een moment van bezinning. In die zin is lezen zelfs van levensbelang.

De auteur is publicist en schrijver.

Reageren? hormann@refdag.nl

E T S E B ALS

T S E T GE ri 2014 ond februa sumentenb Bron: Con

ri 2014 ond februa sumentenb Bron: Con

ri ond februa sumentenb Bron: Con

ri 2014 ond februa sumentenb Bron: Con

2014

Waspoeder 1.5 l

2.025 kg

3.99

Vloeibaar wasmiddel

2l

3.09

Frituurolie

2.99 1.50/l

Mager rundergehakt

13 nd maart 20 umentenbo Bron: Cons

i 2014 ond januar sumentenb Bron: Con

i 2014 ond januar sumentenb Bron: Con

500 g

2.79

13 nd maart 20 umentenbo Bron: Cons

5.58/kg

Reinigingsdoekjes 80 stuks.

juli/aug 2013 entenbond Bron: Consum

december Bron: Kassa

2013

Per pak

1.39 Rode wijn

1l

3.29 3.29/l

Kaapse Pracht rood

0.75 l

2.89 3.85/l

juli/aug 2013 entenbond Bron: Consum

190 g

Pesto alla Genovese

Zet- en drukfouten voorbehouden.

HOGE KWALITEIT - LAGE PRIJS

0.89 4.68/kg

www.aldi.nl

Reformatorisch Dagblad

14 februari 2014, 43e jaargang nr. 268

Het verdriet om Ebel pagina 2

4

beeld Sjaak Verboom

Nieuwe centrale in Eemshaven zorgt voor onrust bij de buren.

10

Heimwee naar Vaderlijk huis maakt dr. Van der Sluijs kritisch.

2

het gesprek

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Trauma uit Kenia tekst Jan van ’t Hul beeld Sjaak Verboom

Een vlot gezin. Met z’n vieren staan ze lachend op een grote canvasfoto aan de muur. Vader Ebel, moeder Lora, het jongetje Levi bij vader op de rug, het meisje Esra bij moeder op schoot. Het leven lachte hun toe. Maar, inmiddels niet meer. Vader Ebel (36) werd in Kenia vermoord, moeder Lora Kremer verkracht. De kinderen waren getuige.

P

recies drie jaar geleden gebeurde het. De Nederlanders Ebel en Lora Kremer werkten in Kenia om een woonvoorziening te beginnen voor weeskinderen. In de nacht van 24 op 25 februari werd hun huis overvallen, waarbj Ebel door pistoolschoten om het leven kwam.

Al vele malen heeft Lora het verhaal verteld, over wat er gebeurde, over haar angst, paniek, zorg om de kinderen die toekeken, terwjl ze nog maar twee en vier jaar oud waren. „Het bljft moeiljk om deze dingen met anderen te delen. Het went niet. Het sljt nooit. Ik zou ook niet willen dat het sljt, want ik wil het verdriet om Ebel vasthouden. Dan heb ik tenminste nog iets.”

De tjd ging verder, onverbiddeljk, alsof er niet drie levens volledig op hun kop stonden. „Nu, na drie jaar, merk ik wel dat mjn hoofd minder vol zit. Maar de herinneringen aan die nacht zjn altjd aanwezig.”

Lora Kremer keerde terug naar Nederland.

radicale geloofskeuze.” „Toen ik 26 jaar was had ik een reis gepland naar Zuid-Afrika.

Voor mjn vertrek kwam Ebel op mjn pad, een politieagent uit de stad Groningen.

Dat weerhield me er niet van om toch naar Zuid-Afrika te gaan. Ebel is me achterna gereisd en in Zuid-Afrika hadden we beiden het gevoel: we komen hier terug. Het voelde alsof God met ons bezig was, alsof Hj ons riep.”

In Nederland trouwden ze. Toen hun eerste kind acht maanden oud was, emigreerden ze oficieel naar Kenia. In de regio Machakos vonden ze hun plek, een project van Jeugd met een Opdracht, midden in de bush. „Het aidsvirus hiv maakte vele slachtoffers. Het sterftecjfer was hoog. Langs de highway van Nairobi naar Mombassa werd veel prostitutie bedreven. Er werden veel kinderen geboren, die vervolgens bj de grootouders werden ondergebracht. Ik ken daar oude oma’s die voor acht of tien

„Ik wil het verdriet om Ebel vasthouden” In het eerste jaar na de overval voelde ze zich nergens meer veilig. „Als ik bj Albert Hejn liep, kon ik opeens bang zjn dat er iemand met een pistool voor me zou staan.

Ik vertrouwde niemand meer. Ik dacht: Als je man voor je ogen vermoord kan worden, dan kan er álles gebeuren.”

In de woonkamer van haar rjtjeshuis in het Groningse Zuidhorn vertelt Lora Kremer haar levensverhaal, rustig en overzichteljk, soms met een stilte vol emotie, maar meestal vastberaden. „Ik wil aan de wereld vertellen wat God nadien in mjn leven heeft gedaan.” „Ik ben geboren in Lauwerzjl, was als kind al veel serieuzer dan de meeste andere kinderen. Bj ons thuis hing op de wc een wereldkaart, met fotootjes van mensen die werkten in zendingsgebieden. Daar keek ik altjd naar en ik besloot: dat wil ik ook. Ik wist ook al waar ik heen wilde: naar Afrika.

Rond haar achttiende jaar maakte ze „een

kleinkinderen moeten zorgen terwjl ze zelf niets hebben. De weeshuizen zaten overvol.

Veel tienermeiden werden zwanger. Pasgeboren baby’s werden langs de kant van de weg achtergelaten.”

Ebel en Lora zorgden zelf voor twee tienermeisjes. „Naast ons werk voor de weeskinderen, wilden we een safehome beginnen, een tehuis waar ze veilig zouden zjn, waar ze konden leren hoe in het leven te staan, met de waarden en de normen uit de Bjbel.”

Samen waren ze, zegt Lora, „een bevlogen stel.” Grote plannen hadden ze. Tot de nacht van donderdag 24 op vrjdag 25 februari 2011. „Die nacht heeft mj alles gekost.” Het was ’s nachts één uur. „Ik werd wakker van geluid, dichtbj, op de veranda. Ik wist ineens: dit is een ander geluid dan anders. Ik maakte Ebel wakker: „Ebel, ik hoor wat!”

Ebel sprong direct uit bed. Op datzelfde

Levensloop Lora Kremer Lora Kremer (37) werd, samen met haar man, in 2008 uitgezonden naar de Keniaanse plaats Athi River.

Voor de internationale christelijke organisatie Youth With A Mission werkten ze onder weeskinderen. Nadat

Ebel Kremer in de nacht van 24 op 25 februari 2011 bij een roofoverval voor de ogen van zijn gezin werd vermoord, keerde Lora Kremer met hun twee kinderen terug naar Nederland.

Aan de Evangelische Theo-

logische Academie te Meppel studeert ze nu theologie.

Samen met vrienden is ze recent begonnen aan een project voor weeskinderen in Uganda. Kremer is lid van de Vrije Baptisten Gemeente in Groningen.

moment deed iemand de deur open en kwamen er twee mannen de kamer binnen. Ze schreeuwden dat ze geld moesten hebben.

Maar we leefden van een weekbudget en de week was bjna om. Dus er was geen geld in huis. In paniek ben ik toch op zoek geweest naar geld.

Toen hoorde ik pistoolschoten. Ebel stond in de deuropening. Eerst had ik nog niet in de gaten dat hj geraakt was, totdat ik zag dat hj hevig bloedde. Terwjl ik geslagen werd, zakte Ebel in elkaar. Ik hoorde hem nog driemaal ademhalen. Toen wist ik dat hj dood was.”

Vanuit hun slaapkamer keken Levi en Esra toe. Lora verkeerde in een shocktoestand. „Ik werd naar buiten getrokken. Daar stond nog een derde man. Die heeft mj verkracht.”

Opeens zit de lucht vol van pjn, verdriet, herinneringen. „Daarna schopten ze me weer naar binnen. Ik heb me aangekleed, en ben gaan bellen.”

Lora belde naar vrienden in Kenia, naar familie en vrienden in Nederland. „Maar iedereen sliep. Ik kon niemand bereiken.

Later hoorde ik van mjn vrienden in Nederland dat ze 23 gemiste oproepen hadden.

Zo vaak had ik gebeld. Toen ik eindeljk iemand kon bereiken, kon ik alleen nog maar schreeuwen: Ebel is dood, Ebel is dood.”

De politie zou komen. „Maar het duurde allemaal zo lang. Ik dacht: waarom komt er nu niemand, ze moeten ons toch helpen!”

In een overheidsziekenhuis in Machakos werd Lora Kremer behandeld. „Ik moest wel drie uur wachten, want ik was alleen maar verkracht, zeiden ze.”

De volgende morgen. „Bj ons huisje stond een pick-up, een bestelauto met een open laadbak. In de bak lag Ebel. Agenten hadden een stuk plastic over hem heen gelegd.

Zo reden ze hem weg, langs mj heen. Ik denk dat de pick-up met Ebel in de laadbak op de highway nog urenlang in de ile heeft gestaan.”

Lora Kremer wilde haar man meenemen naar Nederland. „In het dorp van zjn ouders, Sint Annen, hebben we hem begraven.

Hj had weleens gezegd: „Als ik in Afrika sterf, begraaf me daar maar in een goedkope kist.” Maar ik ben blj dat ik dat niet gedaan heb.”

Aan een van de wanden in de huiskamer in Zuidhorn hangt een zwart metalen kruis, tussen vier plankjes met wat boeken. Titels zjn: ”Ik krjg tranen in de ogen als ik aan je denk”, ”Een stoel in de hemel”, en ”Onbegrepen God”.

In de hal bj de achterdeur hangt een metersgrote collage met foto’s van Ebel, lachend en vroljk, aan het werk, met de kinderen, tussen de Keniaanse wezen. „Hier kan Ebel gezien worden zoals hj was.”

Voor het eerst in haar leven stond haar vertrouwen op God op losse schroeven, zegt Lora. „Opeens wist ik het allemaal niet meer. In mjn hoofd had ik alleen maar strjd, allemaal vragen, zonder antwoorden.

Maar mjn geloof in een almachtige God was niet veranderd. In Zjn almacht had Hj het onrecht kunnen stoppen, maar deed het niet. God was erbj, die ene nacht, zag wat er gebeurde, maar greep niet in. Ik kon het allemaal niet meer bevatten.”

Uw vertrouwen op God is ernstig beschadigd. „Mjn vertrouwen is niet meer zo kinder-

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

3

Ze is als een gekooide vogel, opeens weer in Nederland, terwjl haar leven in Afrika ligt. En ze kan niet terug. „Mjn oude strjdlustigheid keert weer iets terug. Ik wil strjden tegen onrecht. Maar ik kan niet weg uit Zuidhorn, dat zou voor mezelf en voor de kinderen niet haalbaar zjn.”

Hoe gaat het met de kinderen? „Ze gaan hier in Zuidhorn naar school. We hebben alle drie last van hetzelfde trauma.

De kinderen kunnen ook zomaar plotseling bang zjn. Ze ljden aan verlatingsangst, zjn vaak bang dat ik er opeens ook niet meer ben, dat er boeven in de slaapkamer staan.”

Hoe kunt u verder? „Ik ga met God. Soms voel ik me gebroken, soms ook strjdvaardig en sterk. Dat zit allemaal vanbinnen, daar zien de mensen niets van. De littekens zjn diep, de wonden doen pjn. Iedere dag. Soms vind ik het al een wonder dat ik met alle pjn en de last die ik meezeul, God kan bljven aanbidden.”

Is er ruimte voor vergeving, of is zo’n woord nog veel te groot? „Vergeving is nog heel complex voor me. Ik zie die ruimte niet. Nog niet. God vraagt dat we elkaar vergeven, maar ik hoop soms dat Hj voor mj een uitzondering maakt, dat ik niet hoef te vergeven, terwjl ik weet dat Hj dat niet zal doen. Als ik vergeven kan, wil ik dat met mjn gehele hart doen. Niet omdat het nu eenmaal zo hoort. Soms mag ik erop vertrouwen dat God een tjd zal geven waarin ik wel kan vergeven, dat Hj samen met mj dit proces in wil gaan.”

In Lukas 17 staat: „Indien uw broeder tegen u zondigt, zo bestraf hem; en indien het hem leed is, zo vergeef het hem.” Dus er mag eerst straf in beeld zijn, voordat er voor vergeving ruimte is. „De drie moordenaars zjn nooit gevonden, nooit berecht, nooit gestraft. Wat zou ik dat graag willen dat het recht zjn loop zou hebben. Ik hoop dat dat ooit nog eens gebeurt. Als het zou kunnen, zou ik daar zelf graag aan meehelpen.”

Naastenliefde is niet hetzelfde als een beetje lief doen. „Dat maakt van een christen een tandeloze teddybeer”, zei ooit iemand. „Een christen mag dus strjdvaardig zjn.

Altjd maar lievig doen, is vaak niet zo echt als het ljkt. Als christenen moeten we juist in de bres staan en strjden voor recht en waarheid, in plaats van maar een beetje lief doen.”

Zou u de drie moordenaars herkennen? „Die ene wel. O zeker. Hem zou ik te midden van een grote massa mensen zo kunnen aanwjzen. De twee anderen niet.”

ljk als het was. En toch heb ik sindsdien de overweldigende vaderliefde van God gevoeld. De intimiteit tussen mj en God heeft een diepere dimensie gekregen. En daarbinnen ervaar ik ruimte voor strjd, wantrouwen, teleurstelling, boosheid.”

Ja, boosheid is het juiste woord. „Het kan me maar zo opeens overvallen. Bj vlagen.

Pas liep ik te wandelen in een weiland, en ik was zo boos. Waarom groeien mjn

kinderen op zonder vader! Waarom ben ik weer in Nederland, terwjl ik hier helemaal niet wil zjn! Mjn levensroeping is weg. Het leven dat ik nu heb, wil ik helemaal niet.

Het was zo mooi. Het is nu zo leeg.”

Weet God van uw boosheid? „Ik geloof dat ik het allemaal bj Hem mag neerleggen. Dat doe ik ook. Boosheid hoort bj dit pakket, zeg maar. Het klinkt wel

raar, maar als ik zou weten dat God morgen in Amsterdam was, zou ik Hem direct opzoeken om Hem te vragen: God, waarom?”

In het Oude Testament stond op doodslag en verkrachting de doodstraf. Dus u mag echt wel boos zijn. „Dat geloof ik ook. Maar het onrecht dat ons is aangedaan, is zo groot. Het leven wordt nooit meer zoals het was.”

En ondanks alles bent u niet opstandig. „Ik ben het wel geweest.”

Lora Kremer wjst naar een Bjbeltekst op de canvasfoto van haar nog complete gezin.

Psalm 46:11: „Be still and know that I am God.” „Hj is en bljft Dezelfde, de God van genade, liefde, geloof en vertrouwen. Ik focus liever op het ”Wie” van mjn leven, dan op het ”waarom” van mjn leven. Na de begrafenis kreeg ik honderden kaarten met Bjbelteksten: Hj is Redder, Hj is de Rots, Hj is mjn Toevlucht. Het was allemaal goedbedoeld, maar het deed me niets.

Totdat God mj déze tekst liet lezen: „Be still and know that I am God.” Die kwam regelrecht mjn hart binnen.”

4

duurzaamheid

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Angst voor stank ”aus Holland” tekst Ivo Barents (Trouw) beeld Reyer Boxem

De nieuwe kolencentrale in de Eemshaven zorgt voor onrust aan de overzijde van de Dollard. De Duitsers vrezen vervuiling. En gaat dit economisch niet meer kapotmaken dan opleveren, vragen zij zich af.

H

et is stil in de haven van Ditzum, een lieljk Noord-Duits vissersdorpje tussen de Dollard en de rivier de Eems. Op het handjevol vissersboten valt weinig activiteit te bespeuren en het pontje, naar de overkant van de Eems, ligt stil. Maar ’s zomers is dat wel anders, weet Detmar Wilts, inwoner van Ditzum. Dan is het er vol met toeristen, doen de cafés en restaurants goede zaken en liggen de vele bootjes in de haven boeg aan boeg.

Wilts is een oudere man die in het centrum, tegenover de 13e-eeuwse kerk, enkele ”Zimmer frei” heeft, die hj verhuurt aan toeristen. Hj draagt een dikke grjze trui en op zjn hoofd staat een Prinz-HeinrichMütze, de typische donkerblauwe schipperspet die mannen in Noord-Duitsland zo graag dragen.

Maar Wilts vreest dat het met de toeloop van vakantiegangers in zjn dorp bergafwaarts zal gaan. Want aan de overkant van de Dollard, in de Nederlandse Eemshaven, draait de gloednieuwe kolencentrale van RWE/Essent al op proef. „Als de centrale op volle kracht gaat draaien en er een westenwind staat, krjgen wj hier alle vuiligheid”, voorspelt Wilts. „Kolencentrales zjn de grootste vervuilers die er zjn.

Dat weet iedereen. Nu ruiken we nog niets, maar we zjn wel bang voor wat er komen gaat. Vooral als er mist is, dan zal alle viezigheid bljven hangen.”

Stikstof en kwik Detmar Wilts is zeker niet de enige Duitser met grote zorgen. Drie Duitse gemeenten in de omgeving, Krummhörn, Jemgum (waar Ditzum onder valt) en Borkum, hebben bj de Raad van State een zaak aangespannen om te voorkomen dat de

kolencentrale een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet krjgt.

Vrjwel alle Duitse gemeenten in de regio Oost-Friesland, waaronder de zeven Duitse Waddeneilanden, steunen het protest.

De kolencentrale is de grootste van Nederland, met een vermogen van 1600 megawatt. Bouwkosten: 2,5 miljard euro.

De centrale zal, als hj eenmaal echt gaat draaien, grote hoeveelheden stikstof en kwik uitstoten.

Voor Borkum, het grootste Waddeneiland van Duitsland, zou luchtvervuiling desastreus zjn, zeggen ze op het eiland.

De oficiële kuuroordstatus van het eiland komt in gevaar als de lucht niet meer schoon is. Kuren is een belangrjk element van de Duitse cultuur en een voornaam onderdeel van de economie van Borkum.

Maar wie rust, reinheid en regelmaat zoekt op het strand van het eiland, heeft sinds enkele jaren een weinig fraai uitzicht op de uitdjende industrie van de Eemshaven.

Volgens Jens Albrecht, milieuambtenaar op het eiland, zouden door de RWE-centrale tienduizenden tonnen stikstof en zware metalen in de regio neerdalen, veertig tot vjftig jaar lang.

Goedkope kolen Een nieuwe kolencentrale. Dat wekt verbazing bj de Duitsers. Detmar Wilts uit Ditzum begrjpt ook niet waarom de Nederlanders voor kolen hebben gekozen. „Waarom geen gas? Jullie hebben niet eens steenkolen in Nederland.”

De keuze voor een kolencentrale is een afweging waarmee RWE/Essent achteraf gezien ook minder blj is. De overwegingen destjds waren vooral van inanciële aard: kolen waren en zjn spotgoedkoop, en daarnaast wil de Nederlandse overheid minder afhankeljk zjn van gas uit „politiek instabiele regio’s.”

Maar naar het aspect duurzaamheid is niet goed gekeken, en dat heeft RWE gemerkt: tegen de gigantische kolencentrale wordt al jaren een juridische strjd gevoerd door allerlei milieuorganisaties en omwonenden.

De bouw is goeddeels gebaseerd geweest op voorlopige vergunningen, en ook nu nog is er geen deinitieve juridische toestemming voor de centrale.

In augustus 2011 veegde de Raad van State

de natuurvergunning van de kolencentrale van tafel, omdat niet duideljk was wat de gevolgen waren voor de kwetsbare natuur in de Waddenzee. Maar de provincie Groningen legaliseerde de bouw met een gedoogvergunning, waardoor Essent toch verder kon gaan met de constructie van

Nu spitst het juridische gevecht zich toe op Europese regelgeving, die niet in acht zou zjn genomen. De protesterende Duitse gemeenten gooien de habitatrichtljn in de strjd, een beschermingsmaatregel voor natuurgebieden. De Duitse wadden zjn een nationaal park en bovendien Unesco-

„Wij werven veel toeristen met onze zuivere lucht. De uitstoot van de kolencentrale kan dat allemaal kapotmaken” het enorme complex. Natuurljk stapten milieuorganisaties daarop opnieuw naar de rechter, maar die oordeelde dat de gedoogvergunning prima in orde was.

In 2012 gaven de drie noordeljk provincies een nieuwe vergunning af, die noodzakeljk was op grond van de Natuurbeschermingswet. De natuur zou „niet noemenswaardig ljden.”

werelderfgoed én Europees vogelbeschermingsgebied.

Verzet Burgemeester Johann Tempel van Jemgum is een van de aanvoerders van het verzet.

Hj zegt zeer bezorgd te zjn. „Alleen al het psychologische effect dat van een kolencentrale in de nabje omgeving uit zal gaan,

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

5

Zicht op Nederland vanuit het Duitse dorp Upleward in de gemeente Krummhörn. De regio rond de Eems ontvangt veel fietstoeristen.

Bj de Raad van State hebben de Duitse gemeenten ook laten weten dat zj vinden dat ze te laat en onvolledig over de omvang van de bouwplannen zjn ingelicht door de Nederlanders. Ze voelen zich op het verkeerde been gezet. Als de Duitsers hun zaak niet winnen, weet burgemeester Tempel nog niet of er een gang naar het Europees Hof in Straatsburg in zit. „We moeten eerst de uitspraak afwachten.” Die wordt over elf weken verwacht.

Bj de Edeka-supermarkt, even verderop in Jemgum, laadt klant Meyer zjn boodschappen in z’n BMW. Hj prjst het verzet van de burgemeester. „Wj leven hier praktisch van het toerisme.” Meyer rook weleens een rare lucht als de wind uit het noordwesten kwam. Hj denkt dat die af komstig was van de inmiddels failliete aluminiumfabriek van Aldel, in Delfzjl. „En de wind komt hier best vaak uit het noordwesten.

Wj zjn volop bezig met windmolens en zonne-energie, en moeten straks de vervuiling van jullie kolencentrale doorstaan.

Leuk voor jullie, een nieuwe centrale die werkgelegenheid oplevert, maar voor ons is het waardeloos.”

is schadeljk voor het toerisme hier.” De gemeente Jemgum, die bestaat uit verschillende plaatsjes met huizen in typisch Oost-Friese rodebaksteenbouw, heeft 3700 inwoners en meer dan 60.000 toeristische overnachtingen per jaar.

Dat de ontwikkeling van industrie in de omgeving een economische impuls kan betekenen, wil er bj de Duitsers niet in.

Integendeel, verwachten zj. Burgemeester Tempel: „Er is hier nooit industrie geweest.

Daarom hadden we indertjd een gebrek aan arbeidsplaatsen. Maar vanaf de jaren zestig hebben we van die nood een deugd gemaakt en ons volledig gericht op toerisme. De schone lucht was een doorslaggevend argument voor die keuze. We hebben enorm veel geïnvesteerd in toeristische infrastructuur, bjvoorbeeld in het grote netwerk van ietspaden”, vertelt Tempel. „Er komen veel oudere toeristen die van ietsen houden. Ook veel mensen uit Nederland. Voor een luxueuze levensstjl of een vakantie vol actie moet je hier niet zjn. De mensen die hier komen, zoeken juist rust en schone lucht.” ”Land onder het wjde uitspansel”, is een van de slogans waarmee de plaatseljke VVV adverteert. „Wj werven

toeristen met onze schone, zuivere lucht.

Een kolencentrale kan dat allemaal kapotmaken”, vreest Tempel. „Economische ontwikkeling is mooi, maar het moet wel in de regio passen. Dit werkt contraproductief.”

Er valt nu nog niks te merken van de centrale, geeft Jemgums burgemeester toe.

bouwd, terwjl we ook daarvan weten hoe schadeljk die zjn.”

Windmolens en zonnepanelen De Duitse gemeenten achten hun rechtszaak zeker niet kansloos. De burgemeester was aanwezig in Den Haag bj de zitting

Wie rust en reinheid zoekt op het eiland Borkum, kijkt sinds enkele jaren uit op de uitdijende industrie van de Eemshaven „Maar de meest schadeljke stoffen ruik je vaak niet.” „De schade door kolencentrales is bekend, en toch wordt er gebouwd.” Dat vindt Tempel vreemd. „Vroeger zette men zomaar kerncentrales neer, zonder de gevaren goed te kennen. Maar na Tsjernobyl en Fukushima zjn we daarvan teruggekomen. Nu wordt er zomaar een kolencentrale ge-

van de Raad van State. Hj beaamt dat de rechter stevig in zjn schoenen moet staan om de centrale te sluiten. De energiefabriek staat er immers al, er zjn miljarden in geïnvesteerd, en hj draait al op proef. „Maar het recht moet zjn loop hebben. In het Ruhrgebied heeft een rechter al eens geoordeeld dat een centrale van Eon illegaal gebouwd was. Dat kan dus.”

Stopcontact van Nederland Aan de overzjde van het water, in de gemeente Eemsmond, is ook verzet tegen de centrale. Een woordvoerder van de gemeente laat weten dat Eemsmond (waarbinnen Uithuizen het grootste dorp is, met 5600 inwoners) natuurljk wel „ogen en oren heeft” voor de onvrede. „Maar die centrale biedt anderzjds ook veel werk.” En werkgelegenheid is een groot goed in NoordGroningen, waar onlangs de aluminiumfabriek van Aldel in Delfzjl failliet ging. „Hoeveel banen kunnen wj niet voorspellen. Maar elke arbeidsplaats is er één.”

Daarbj, vervolgt de gemeentewoordvoerder, komt dat „de energiecentrale de Eemshaven op de kaart zet als ”het stopcontact van Nederland”. Want die centrale gaat wel heel veel huishoudens van stroom voorzien. En de centrale heeft een aanzuigende werking op mkb-bedrjvigheid. Denk maar aan toeleveranciers.”

In Noord-Groningen kortom, wordt de komst van de centrale wél gezien als een belangrjke economische stap. Voor Groningen Seaports, beheerder van de havengebieden bj Delfzjl en de Eemshaven, betekent de RWE-centrale een versterking van het energieaanbod dat de noordeljke havens kunnen leveren. „Dat maakt het gebied ook weer aantrekkeljker voor nieuwe bedrjven om zich hier te vestigen”, legt een woordvoerder van het havenbedrjf uit. „Denk aan de nieuwe datacenters die willen komen. Die zjn erg blj met de leveringszekerheid die zo’n energiecentrale biedt.”

En het milieu dan? De gemeente Eemsmond „leeft mee” met de tegengeluiden.

En wjst er ook op dat er door RWE veel aan compensatie is gedaan. Er is een nieuw natuurgebied ontwikkeld in de Emmapolder.

De gemeentewoordvoerder: „En die uitstoot, ja, wj gaan ervan uit dat als de vergunning goedgekeurd wordt door de provincie, alles binnen de gestelde regels valt.”

6

opinie

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Opvoeding wapen in strijd tegen Een christelijke en godzalige opvoeding is een belangrijk wapen in de strijd tegen pornografie, stelt Andrea van Hartingsveldt-Moree.

Laurens van der Tang sloeg te­ recht alarm over pornograie in de gereformeerde gezindte en riep op tot gebed en verootmoediging (RD 5­2). Erik Jan Verbruggen reageer­ de door een aantal maatregelen te noemen die binnen de hulp­ verlening door De Vluchtheuvel effectief gebleken zjn (RD 7­2).

Steef de Brujn (RD 11­2) vulde aan dat ilters en andere digitale maatregelen wel nodig, maar niet voldoende zjn. Er is met name een verandering in denken nodig; de groepsdruk moet worden omgebogen, zodat ontsporingen op seksueel gebied een collectieve verontwaardiging oproepen. Ook het pleidooi van Peter Hakvoort (RD 13­2) voor meer terughou­ dendheid in mediagebruik ver­ dient navolging. Toch ljkt er meer nodig te zjn. Een bekend verhaal kan dat verduideljken.

Twee vrouwen staan aan de oever van een snelstromende, kol­ kende rivier. Ze zien dat een man door de stroming naar hen toe ge­ dreven wordt. Hj zwaait met zjn armen en spartelt wanhopig om boven water te bljven. De vrou­ wen springen meteen in het water en helpen hem op het droge.

Terwjl de dappere redders voor de man zorgen, drjft een tweede man hun kant op. Ook deze spar­ telt wanhopig en roept luid om hulp. Weer springen de vrouwen in het water om hulp te bieden.

Terwjl ze deze man op het droge trekken, zien ze dat een derde per­ soon hun kant op komt drjven.

Eén vrouw springt snel weer in het water om ook dit slachtoffer te redden. Terwjl ze dat doet, ziet ze dat haar vriendin vastberaden stroomopwaarts loopt. „Waarom help je niet meer mee?” roept ze. „Ik help juist wel”, schreeuwt de ander terug. „Ik ga kjken wie steeds die mensen in het water duwt.”

Onkruid De gereformeerde gezindte ljkt op een kolkende rivier waarin steeds meer drenkelingen te zien zjn. Scholen, kerkenraden, deputaatschappen en commissies vergaderen uren over de pro­ blematiek van de drenkelingen.

Hulpverleners proberen te helpen waar ze kunnen, maar komen handen tekort.

Het is nodig om stroomopwaarts te gaan kjken wat er aan de hand is en daar aan te werken. Hoe komt het dat er zo veel drenke­ lingen zjn? Zou het niet komen doordat veel ouders en gezin­ nen niet meer leven vanuit Gods Woord? Moeten we niet beljden: Wj hebben God op het hoogst misdaan, wj zjn van het heil­

spoor afgegaan, wj verzuimden onze plicht? Voeden we onze kin­ deren wel christeljk en godzalig op (doopformulier)? Geven we hun Gods Woord wel door (Ps. 78)? Roepen we onze kinderen nog bj ons om hun de vreze des Heeren te leren (Ps. 34)? Planten we hen de kennis der waarheid en de praktjk der godzaligheid wel in (Jakobus Koelman)?

De Bjbel en in navolging daar­ van de Heidelbergse Catechismus geven aan dat alle zaden en wor­ tels van de zonde in ons hart le­ ven. Deze wortels moeten bestre­ den worden, want anders worden velen verontreinigd (Hebreeën 12).

De Hebreeënschrjver gebruikt het beeld van een boer. Als een boer niets doet aan zjn land, groeit er onkruid. Dat komt door de zaden en wortels van onkruid die in de bodem zitten. De boer spant zich in om het land te bewerken en goed zaad te zaaien, zodat er goede wortels gaan groeien.

Zo is het ook met de opvoeding.

Als ouders de harten van hun kinderen niet bewerken, groeit het onkruid van de zonde welig.

Daarom is het zo belangrjk dat zj met handen vol het goede zaad zaaien en de harten van hun kin­ deren vullen met Gods Woord en wet. Het is treffend dat de Bjbel kinderen oljfplanten rond de tafel van de ouders noemt (Ps. 128).

de opdracht die de Heere aan ou­ ders geeft. Dat is niet eenvoudig in deze tjd, waarin veel ouders zich vaak zelf ook meegesleurd voelen door de secularisatiewa­ teren. Het geeft temeer aan dat er maar één ding nodig is: met het hele gezin terug naar de Bron en als ouders en kinderen weer samen buigen over en voor Gods Woord. Dan is er (weer) sprake van christeljk en godzalig opvoe­ den en krjgen kinderen leiding vanuit Gods Woord. Dan nemen ouders –weliswaar in alle gebrek en tekort, maar ook in afhan­ keljkheid van de zegen van de Heere– hun opvoedingsopdracht ter hand.

Is een christeljke en godzalige opvoeding een garantie voor de afwezigheid van pornograie in het gezin? Ouders kunnen er niet voor zorgen dat de zondige zaden en wortels uit de harten van hun kinderen verdwjnen en er vruchten van geloof en bekering komen. Maar dat vraagt de Heere ook niet van hen. Hj beoordeelt de opvoeding niet naar de oogst, maar naar wat er is gezaaid.

Daarom planten ouders en maken ze nat (1 Kor. 3), maar zal God Zelf voor de vrucht zorgen als dat Hem behaagt. Waar Hj de Wortel van David (Openb. 5) plant, zullen alle zaden en wortels van de zonde sterven.

Huisgodsdienst Het bewerken van deze planten is

De auteur is moeder en pedagoog.

goed bekeken Houd smartphone buiten de kerk

tekst ds. J. Joppe

Onlangs zette een moeder tjdens een verjaardagsfeest een lege doos op tafel. De meeste gasten hadden het niet eens in de gaten.

Niet dat ze zo druk met elkaar in gesprek waren. Nee, bjna iedereen was druk met z’n smart­ phone. Op deze minicomputer werden mailtjes gecheckt, appjes verstuurd, binnengekomen foto’s op Facebook bekeken, totdat de gastvrouw vriendeljk vroeg of een ieder z’n apparaat wilde uitscha­ kelen en in de doos leggen. Mop­ perend legde iedereen z’n sociale speeltje weg. Daarna raakten de gasten met elkaar in gesprek; het werd een gezellige avond.

Op de catechisatie hebben som­ mige predikanten ook zo’n smart­ phonedoos ingevoerd. Bj binnen­ komst moet iedere catechisant z’n mobieltje inleveren. Zo komen ze niet in de verleiding om te kjken als het apparaat trilt of een piepje geeft. Er kan dan eerbied en aandacht zjn voor wat er in de les wordt behandeld en wat de Heere in Zjn Woord hun wil leren.

Ook binnen het jeugdwerk kan het gebruik van zo’n bewaardoos de rust bevorderen. Nog veel beter zou het echter zjn om het mobieltje uit of thuis te laten. Een dergeljke regel zou binnen het kerkeljk werk niet nodig moeten zjn, maar steeds weer bljkt hoe verslavend het gebruik van zo’n apparaat is. Men spreekt tegen­ woordig al over socialbesitas: niet meer zonder smartphone kunnen.

Ook de scholen weten hierover mee te praten.

Afleiding De smartphone wordt ook wel gebruikt tjdens de kerkdienst.

Wanneer een aanstaande vader even kjkt of hj nog niet naar huis moet om zjn hoogzwangere vrouw bj te staan, is dat te begrj­ pen. Heeft iemand een taak bj de hulpdiensten, dan moet hj ook bereikbaar zjn.

Anders is het wanneer men onder de dienst spelletjes op het apparaat speelt of berichtjes naar elkaar stuurt. Helaas komt dat voor, soms zelfs onder de Schrift­ lezing en onder de prediking.

Andere kerkgangers worden hierdoor afgeleid. Erger is nog dat het laat zien dat de eerbied voor het Woord van God ontbreekt; de dienst van de Heere hierdoor wordt ontheiligd. Dit mogen we niet toelaten. Met alle liefde en

ernst moeten zulke smartphone­ misbruikers worden aangesproken en gewaarschuwd. Als het moei­ ljk voor hen is om het apparaat met rust te laten, doen ze er goed aan het toestel thuis te laten of aan het begin van de dienst bj ouders of de koster in bewaring te geven.

Moet het smartphonegebruik tjdens de kerkdiensten dan helemaal verboden worden? Men kan op het toestel toch ook de Bjbel lezen, desnoods in verschil­ lende vertalingen. Misschien kan erop worden nagegaan welke betekenissen een Grieks woord uit het Nieuwe Testament nog meer heeft. Ook is er een app met de psalmen in de berjming van 1773. En kan zo’n smartphone het notitieboekje niet vervangen bj het maken van aantekeningen onder de preek? En wat te denken van slechtzienden? Zj kunnen op sommige smartphones de letters zo groot maken als ze willen, waardoor een grootletterbjbel overbodig wordt.

Dergeljke vragen doen me den­ ken aan een mail van iemand die enkele maanden geleden ergens een kerkdienst had bjgewoond.

Ze had niet goed naar de preek kunnen luisteren omdat ze werd afgeleid door twee opgeschoten jongens die naast haar zaten. Ze zongen mee met de psalmen op

hun smartphone. Ze lazen daarop ook mee uit de Bjbel. Daar had ze geen problemen mee. Het ging mis toen de preek begon. De jon­ gens lieten elkaar toen zien welke apps ze op hun mobiel hebben. Ze gingen bovendien sms’en; ze wa­ ren er erg druk mee. Het verbaas­ de de vrouw dat niemand er wat van zei. Op een bepaald moment heeft ze er zelf de jongens op aan­ gesproken en dat hielp. Volgens het kerkblad bezorgde het verhaal van de vrouw de predikant erg veel verdriet. De jongens werden gevangengehouden door hun soci­ ale media en afgehouden van het luisteren naar Gods Woord en dat in de werkplaats van de Heilige Geest.

Omdat de smartphone een veel­ zjdig apparaat is, is de verleiding groot om met één touch van de Bjbel naar een spelletje te gaan.

Door binnenkomende berichtjes wordt de aandacht afgeleid. Het apparaat geeft geen rust, maar brengt onrust. Het gebruik van een dergeljk mobieltje met een verlicht schermpje kan bovendien andere kerkgangers aleiden.

Zegen Ik pleit daarom voor smartphone­ loze kerkdiensten of smartphone­ loze zondagen, een zondag waarop we ons mobieltje zo min mogeljk gebruiken. Verder zjn smart­

phoneloze verjaardagsfeesten en smartphoneloze catechisatielessen bjzonder waardevol.

Laten we ervoor waken dat we gaan ljken op Amerika, waar een op de vjf kerkgangers inmiddels een smartphone gebruikt tjdens de kerkdienst. In sommige kerken kun je daar onder de preek door middel van een tweet vragen stel­ len aan de predikant als iets niet helemaal duideljk is. Bj ons kan dat na de zondag, en dat moeten we zo houden.

In het vierde gebod staat: „Ge­ denkt den sabbatdag, dat gj dien heiligt.” De zondag is een dag van afzondering. Een dag die anders is dan de andere dagen van de week.

Een dag die aan de Heere is gewjd en geheiligd moet zjn. Laten we dat ook in ons smartphonegebruik laten bljken. Sabbat betekent rust. Die rust hebben we nodig opdat de Heere door Zjn Geest in ons wonderen van geloof en bekering kan werken. Dan wordt die smartphone minder belangrjk en is de bewaardoos niet meer nodig. Dan gaat het om één ding: hoe komt God aan Zjn eer in mjn leven en hoe ben ik tot zegen voor anderen?

De auteur is hersteld hervormd predikant te Woudenberg. Reageren? goedbekeken@ refdag.nl

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

7 De aanbevolen lengte van een opiniebijdrage bedraagt 750 woorden. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden opiniebijdragen (zonder overleg) te redigeren en/of in te korten, of zonder opgave van reden te weigeren.

Coördinatie: Albert Groothedde en Willem van Klinken E-mailadres: opinie@refdag.nl In de rubriek Opgemerkt kunnen abonnees reageren op de redactionele inhoud van het RD. Uitzonderingen zijn: andere brieven in Opgemerkt, de rubriek “Kerkelijke pers/ ZoGezegd”, meditatieve bijdragen en recensies. Inzendingen (maximaal 300 woorden) moeten voorzien zijn van naam en adres van de schrijver. De redactie behoudt zich het recht van bekorting of weigering voor.

E-mailadres: hoofdredactie@refdag.nl Het inzenden van een brief of opiniebijdrage houdt in dat de schrijver aan het Reformatorisch Dagblad toestemming geeft tot het vastleggen, verveelvoudigen en verspreiden daarvan in gedrukte, elektronische of andere vorm, zoals cd-rom, databank, internet of geluidsdragers.

pornografie

gepollst Koning Willem-Alexander en koningin Máxima kwamen de laatste dagen veelvuldig in beeld, tijdens hun bezoek aan de Olympische Spelen in Sotsji. Ze dronken een biertje met president Poetin en moedigden de Nederlandse schaatsers hartstochtelijk aan.

Willem-Alexander gedraagt zich als een koning, luidde gisteren de stelling.

De 1557 stemmers op rd.nl denken er zo over: Eens.

39% Oneens.

61%

nieuwe stelling Bijna een kwart van de Nederlanders viert Valentijnsdag en verrast zijn geliefde met een presentje.

Volgens onderzoeksbureau Q&A vinden veel Nederlanders Valentijnsdag maar een commerciële aangelegenheid.

Valentijnsdag is een commercieel feestje; ik doe er niet aan mee.

„Ouders kunnen er niet voor zorgen dat de zondige zaden en wortels uit de harten van hun kinderen verdwijnen en er vruchten van geloof en bekering komen. Maar dat vraagt de Heere ook niet van hen. Hij beoordeelt de opvoeding niet naar de oogst, maar naar wat er is gezaaid.” beeld RD, Henk Visscher

Eens.

Oneens.

>>Stem nu op rd.nl

opgemerkt Voorzienigheid In RD 3-2 staat de column ”Single” van Hanneke van Eckeveld. Een goed en logisch verhaal. Het slot van de column is echter niet Bjbels meer. Ik ben ervan geschrokken. Ik citeer: „Het (singles, SP) zjn, net als alle andere mensen, schepselen onder de hoede van de Voorzienigheid. En misschien dat singles door diezelfde Voorzienigheid nog wel bevoorrecht zjn met minder zorgen en moeiten dan veel getrouwden.” Wie is de persoon die door de schrjfster de Voorzienigheid met een hoofdletter wordt genoemd? Het doet me denken aan Adolf Hitler, die ook dat woord Voorzienigheid met een hoofdletter schreef. In die naam heeft hj meer dan 6 miljoen Joden op een vreseljke manier omgebracht.

In Filippensen 4:19 schrjft Paulus aan de gemeente van de Filippensen niet dat ze de Heere maar kon vragen wat ze graag wilde hebben, maar (door de Heilige Geest geïnspireerd) het volgende: „Maar mjn God zal u, overeenkomstig Zjn rjkdom, voorzien van alles wat u nodig hebt, in heerljkheid, door Christus Jezus.”

Wat zou het goed zjn als iedereen die in de column genoemd wordt, verwezen zou worden naar deze God van Paulus. Want alleen Hj kan voorzien van alles wat

we nodig hebben, door Christus Jezus. Onder Zjn hoede zjn we dan zeer bevoorrechte schepselen. ”De Voorzienigheid” is niet de levende, barmhartige God, en genadige Vader in Christus, maar hj is een afgod! Natuurljk was het doel van de column niet om ons onder de macht van een afgod te brengen. Maar zo staat het er wel, als je goed leest. In alle liefde opgemerkt, deze reactie moest ik even kwjt.

Sjouke Procee D. Bosmastraat 14 9271 BJ Zwaagwesteinde Verootmoediging Verootmoediging is een eerste vereiste voor herleving van de Kerk, aldus prof. dr. A. Baars (RD 25-1). Hoe komt het dat de noodzaak van gezamenljke verootmoediging zo weinig wordt ingezien? Omdat het besef vaak ontbreekt dat wj collectief Gods Geest bedroeven of zelfs kunnen uitblussen. Als wj het Bjbelboek Handelingen lezen en bestuderen, en we leggen dit eerljk naast de praktjk van het brede kerkeljk leven, dan schrikken we. Dan is er de schreeuw naar God: Heere, ontferm U over ons! Dan dienen er verootmoediging en bekering plaats te vinden in alle kerken en gemeenten, niet één uitgezon-

derd. Op zondag 11 mei hopen de Gereformeerde Gemeenten een boetedag te houden. Zj roepen andere kerken op hun voorbeeld te volgen. Als iedereen in Nederland die oprecht God en de Heere Jezus liefheeft die dag afzondert voor boetedoening, wie weet God mocht Zich nog wenden. Laten we Gods roepstem ter harte nemen en samen bidden en ons verootmoedigen.

Teun van der Weijden Atmosfeerstraat 26 3328 GD Dordrecht Dorcas Het artikel ”Dorcas krjgt miljoen voor Syrië” (RD 12-2) roept bj lezers mogeljk de indruk op dat Dorcas deze subsidie enkel zal inzetten voor hulp aan christeljke niet-geregistreerde vluchtelingen.

De hulp die zal worden verleend, zal echter voor niet-geregistreerde vluchtelingen zjn, ongeacht hun religie. Dorcas is een christeljke organisatie en steunt met haar projecten mensen die in nood of diepe armoede verkeren ongeacht ras, religie, geslacht of politieke overtuiging. In Syrië biedt Dorcas noodhulp aan vele honderden families door hen te voorzien van basisbenodigdheden zoals voedsel, dekens, kookgerei en hygiëneartikelen. Daarnaast helpt zj

vluchtelingen om zich te registreren bj de Verenigde Naties, zodat ze voor langere tjd hulp kunnen ontvangen. Dorcas vermeldt zjn werkwjze nadrukkeljk in al zjn persberichten en stelt dat deze werkwjze niet alleen geldt voor de hulp in Syrië van de toegekende subsidie van 1 miljoen van minister Ploumen, maar voor alle hulp die Dorcas verleent.

Abel Korevaar, woordvoerder Dorcas Postbus 12 1619 ZG Andijk Narcisme In zjn column over narcisme (RD 4-2) geeft Ben Zjl een afschrikwekkend beeld van mensen met narcisme. Zj deugen van geen kant: verliefd op zichzelf, hoogmoedig, trots, schaamteloos en irritant. Zj kunnen niet zonder de bewondering van anderen en worden woedend als zj hun zin niet krjgen. Kortom, onaangename mensen, die ook nog eens moeiljk te corrigeren zjn.

Gelukkig bestaan zulke narcisten niet, behalve misschien in verouderde psychiatrieboeken. De laatste tjd wordt er heel anders over mensen met psychiatrische problemen gesproken. Diagnoses bestaan niet meer alleen uit ljstjes kenmerken van een persoon, maar uit een beschrjving

van belangrjke relaties van de patiënt, vroeger en nu. Zo heeft de psychiater Alexander Lowen een indrukwekkend boek geschreven over mensen met narcisme tegen de achtergrond van hun relatie met ouders en leeftjdsgenoten (”Narcissism; Denial of the True Self”). Hj geeft een heel ander beeld van narcisme. Iemand die zichzelf niet kan aanvaarden, die zo bang is dat hj afgewezen wordt dat hj zichzelf verbergt achter een masker van zekerheid en lef.

Hoe hj bj anderen overkomt, is voor een narcist veel belangrjker dan te laten zien wat er in zjn eigen hart leeft. Nooit jezelf durven zjn, altjd in een schjnwereld verkeren en daarom je leven ervaren als leeg en zinloos.

Het verschil is duideljk. Zjl zegt van mensen met narcisme „dat het meestal niet helpt om hen op hun gedrag aan te spreken.” Dat geloof ik graag: gestigmatiseerde mensen zjn moeiljk te helpen, omdat je hen op de verkeerde manier waarneemt. Zie je psychiatrische patiënten echter als mensen die niet wezenljk van onszelf verschillen, dan zjn zj wel degeljk te begrjpen en te helpen (al is het vaak met heel veel moeite).

Dr. J. Stolk Frans Visscherstraat 19 9866 AX Lutjegast

8

in beeld

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

9

Vuurbang tekst en beeld Riekelt Pasterkamp

Machines moeten mensen het werken gemakkeljker te maken. Maar niet bj de medewerkers van Verhej Integrale groenzorg uit Sliedrecht.

Ze krioelen dezer dagen als mieren door het Elsloërbos in Zuid-Limburg. Getooid met helm, beschermende kleding en robuust schoeisel.

Dat aan het einde van de dag goed moeten worden ontsmet.

De mannen zetten het struweel af, knippen beplanting weg en snoeien bomen. De takken mogen ze niet met machines weghalen. In een ‘treintje’ gaat het hout van boven naar beneden.

Monnikenwerk. Een ecoloog houdt ze scherp in de gaten. Dat alles om de vuursalamander in het gebied niet te storen.

Niet dat de gele helmdragers er al eentje hebben gezien, maar toch.

Precies in het Elsloërbos waar Verhej in opdracht van TenneT de begroeiing onder de hoogspanningsmasten weghaalt, huist een van de grootste salamanders van Europa. Het beestje heeft een gedrongen zwart lichaam met daarop een patroon van gele vlekken en strepen. Zjn naam ontleent hj aan vroeger tjden.

Verborgen tussen stapels brandhout werd hj per ongeluk weleens in het vuur gegooid. Mensen zagen het dier uit het vuur vluchten en gaven hem deze naam vanwege zjn vermeende onbrandbaarheid.

Het bedreigde diertje is zelf echter vuurbang van schimmels. Vandaar die ontsmetting.

10

boeken

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

theologie Het huis van mijn Vader, dr. C. A. van der Sluijs; uitg. Brevier Kampen, 2013; ISBN 978 94 915 8328 5; 111 blz.; € 9,95.

Heimwee naar het Vaderlijk huis tekst ds. C. Blenk beeld RD, Sjaak Verboom

In ”Het huis van mijn Vader” schrijft dr. C. A. van der Sluijs, hervormd emeritus predikant uit Veenendaal, over de gereformeerde gezindte zoals hij die kent vanuit zijn jeugd. Tegelijk typeert hij de kerkelijke situatie van vandaag.

D

e ondertitel van het boekje luidt: ”Over een geesteljke erfenis met autobiograische noties”. Dr. Van der Slujs behandelt achtereenvolgens vjf kernwoorden: reformatorisch, piëtistisch, puriteins, kohlbruggiaans en gereformeerd. Van elke karakteristiek wjst hj de licht- en schaduwzjden aan.

Uit deze vjf essays belicht ik de ”autobiograische noties”, ook vanwege de stjl.

Ouderlijk huis De ouders van dr. Van der Slujs bleven lang kinderloos. Toen de eerste kwam, kregen zj „te geloven dat het een jongetje zou zjn dat de Heere zou dienen in Zjn wjngaard” (Jeremia 1:5). Zj vertelden dit pas toen hj daadwerkeljk op de preekstoel stond. Dr. Van der Slujs is „geboren en getogen in de Afscheiding.” Zjn vader was preeklezend ouderling in een schuurkerkje. „Daar woonde God op de gedragen gezongen lofzangen Israëls. Als dan der vromen tent weergalmde van hulp en heil hen aangebracht, ‘kraaloogden’ kippen achter de ramen naar binnen als sympathiseerde de ganse toenmalige lokale schepping met de vaak met bovenstem uitgezongen verwachting van het heil des Heeren.” Het plechtstatig gedragen psalmgezang ontroerde

hem als kind meer dan eens heel diep, evenals de preek van de voorganger. „Nog gaat de ernst van de eeuwigheid over mjn ziel.”

Flakkees piëtisme „Mjn geboorteland, omringd door water, ademde in God, de Schepper van de hemel en de aarde. Nog staan mj voor de geest degeljkheid en een wat ingehouden zwaarmoedigheid, elkaar over en weer bestuivend.

Hele groepen arbeiders verrichtten vroeger psalmzingend hun werk. Dit psalmgezang werd door andere, op enige afstand op landerjen werkende arbeiders, overgenomen. Als ging het om een estafetteloop in het koninkrjk der hemelen. Flakkee was toen een besloten hof waar de grote landman destjds veel werk had. Velen zjn daar geboren en wedergeboren en vandaar ten hemel gevaren... Vromen uit vroeger dagen staan nog op mjn netvlies als ze samenkwamen in het huis van mjn vader. Als kind, een en al aandacht. Geboeid door ongekunstelde levensechte mensen die God vreesden...”

Hier vertelt de schrjver over de herkomst van gezelschappen, en over hun ‘leer’. „Als eenvoudige vromen namen ze geen genoegen met alleen maar een verlangen naar God, maar zj verlangden naar genoegdoening van Gods kant... Wanneer deze hun gewerd, in het ”dodeljkst tjdsgewricht”, werd hun ziel gered en werden hun tranen gedroogd. Naar hem vernoemd, viel dit mjn opa –van moeders kant– te beurt... hj werd niet ouder dan zestig jaar.

Ze waren in het huis van mjn vader vroeg oud en vroeg thuis.

Als ze maar door de tjd geholpen werden. Het ging hun om de eeuwigheid en om de eeuwigheid in de tjd.”

Tot het water kwam Maar toen. „Op 1 februari 1953 was Gods weg in de zee en Zjn

pad in grote wateren, en Zjn voetstappen werden niet bekend. ’s Zondagsmorgens om 5.00 uur luidden de klokken. De djken braken. Het bruisende en kolkende water baande zich een weg door de polders naar de dorpen.

Mjn vader knielde met zjn vrouw en kinderen op zolder voor het aangezicht van God, terwjl het wassende water in het huis van mjn vader drie meter hoog stond.

De orkaan dreunde en het huis kreunde onder het geweld van wind en water. Een verstikkende rook steeg op uit de trapopening...

De tienjarige jongen vroeg zjn vader even later weer met ons te willen bidden. Deze zei: „Nee, jongen, dat heb ik gedaan.” Dat is geloof! Maar deze jongen was bang te verdrinken en ging naar de enige aanwezige slaapkamer om daar alleen te gaan bidden.

Hj was doodsbang. Daarom beloofde hj God Hem te zullen dienen zjn leven lang, als hj niet behoefde te verdrinken. Op korte afstand van het huis van mjn vader verdronken driehonderd mensen. Hoorbaar! Later bleek er in de woonkamer brand te zjn uitgebroken die alleen bj gebrek aan zuurstof tjdig doofde.... Ons hele gezin werd geëvacueerd naar Poederojen... Als kandidaat tot de heilige dienst zou twintig jaar later in diezelfde plaats de bevestiging in het ambt van dienaar des Woords volgen door mjn mentor ds. W. L. Tukker. Bj de intree werd gezongen Psalm 66:5. „Hier scheen ons ’t water ’t overstromen, Daar werden wj bedreigd door ’t vuur. Maar Gj deed ons ’t gevaar ontkomen, verkwikkend ons ter goeder uur.” En vers 6. „Al mjn geloften U betalen U, Die in nood mj hebt behoed.”” Hj was als uit het water getogen.

Klimaatverandering Want wat was er gebeurd? „Na een tjd van diepe godverlatenheid kwam het Woord van God tot mj tjdens de vervulling van mjn mi-

litaire dienstplicht: „Daarom, zie Ik zal haar lokken en zal haar voeren in de woestjn; en Ik zal naar haar hart spreken” (Hos. 2:13).””

De soldaat ging theologie studeren en preken. Hoe? „Het gevoelige bevindeljke leven dient noodzake-

ljk verbonden te worden met de geloofsbeleving van de Reformatie.” Vroomheid kwam dr. Van der Slujs ook tegen in Poederojen, Veenendaal en Rotterdam-Zuid.

Maar na het vertrek van ds. Tukker zag hj neergang. Evenals de

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

11

bj de mens steeds meer in het middelpunt kwam te staan. Bj elk hoofdstukje klinkt de aanklacht: maak niet het huis van Mjn Vader tot een huis van koophandel. „Gemeenteopbouw bj het leven zonder ooit met Christus te zjn gestorven”, en: „Heiligingsstreven buiten de verzoening met God.”

doperse stroming die ten tjde van de Reformatie opkwam, kwam er in deze plaatsen een evangelische beweging „als een parasiet op een verstoord gereformeerd beljden.” Een klimaatverandering waar­

„Mijn geboorteland, omringd door water, ademde in God, de Schepper van de hemel en de aarde.”

Buitenland Wat is er elders nog over van de erfenis van de Reformatie?

Tjdens een vakantie in Zwitser­ land bezocht dr. Van der Slujs Genève. „In de St. Pierre preekte Calvjn op een sobere wjze eenvoudig de Schriften... Bj het Reformatiemonument onder de oude stadswallen werden wj bljvend overweldigd door de ka­ tholiciteit van de Reformatie. Ons codewoord ”reformatorisch” zal herjkt moeten worden tot op de Reformatie en de katholiciteit van de kerk als we willen overleven.”

De schrjver ging voor in Canada en de Verenigde Staten. „Daar werd de heiligheid geproefd van de Huis van Mjn Vader, met name in het op Amerikaanse melodieën gezongen Psalter.” Hier doet ook het landschap mee. „De uitge­ strekte sneeuwvelden glinsterden in de verzoening door voldoening witter dan sneeuw. En de nabj­ gelegen Niagara Falls ruisten als de ceders op de Libanon.”

Thuis werden Schotten gelezen: met name Rutherford. Dr. Van der Slujs ging naar Schotland, genoot van het imponerende landschap en maakte er de avond­ maalstjden mee van de Free Presbyterians. Hj vertelt over de covenanters in Edinburgh. Over hun hoop voor Israël. Hj bezocht in Zuid­Engeland ook de Strict Baptists – ze staan in de traditie van Philpot, die sterk overeen­ komt met de traditie van het huis van zjn vader. Hj promoveerde op Spurgeon, „de laatste der puriteinen”, maar vertelt in dit boekje over diens vrouw, Suzan­ nah. Ook van hieruit bekritiseert hj de evangelischen: ze zjn methodistisch, ondiep, voorspel­ baar, activistisch en geven stenen voor brood. Voor geestesgaven laat dr. Van der Slujs wel ruimte, mits... Bj hem thuis kende men ook Kohlbrugge. De schrjver bezocht diens graf in Elberfeld. „Deze ‘Luther’ heeft Calvjn wél ontmoet.”

Het boekje eindigt met opnieuw een typering van het begrip ”reformatorisch”, maar nu meer theologisch geduid aan de hand van de termen soevereine genade, christocentrisch, trinitarisch en kruistheologie. De auteur illus­ treert dit onder meer met een brief van Luther aan zjn zoon Hansje, en ook met een brief van Calvjn aan Luther.

Vanuit deze ‘memoires’ wordt duideljk waarom dr. Van der Slujs zo kritisch is op de gerefor­ meerde gezindte dat hj –naar ik hoor– soms niet meer gevraagd wordt als spreker. Het is de heim­ wee naar het vaderljk huis. Met een kleine en een grote letter. Hj vertolkt dat op zjn eigen wjze, maar het gaat hem om de geeste­ ljke erfenis. Als we dat geluid niet meer horen, dreigen we die erfe­ nis tot onze schade te verliezen.

Daarom is dit waardevolle boekje ook echt van deze tjd.

verschenen ”De insluiper”, W. Schippers; uitg. De Ramshoorn, Goes; ISBN 978 94 61150523; 142 blz.; € 13,95.

Roman over Ewald Gerlof, die op het verkeerde pad wordt gebracht door zijn pleegvader. Bij een inbraak komt hij tot inkeer doordat hij een jongen zijn avondgebed ziet doen. Deel in de serie herziene uitgaven van de Schippersboeken.

”Paulus beter begrijpen”, Niels de Jong en Henk Boerman; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; ISBN 978 90 239 2760 0; 87 blz.; € 9,90.

In tien Bijbelstudies geven de auteurs (respectievelijk missionair predikant en gemeentestichter) een overzicht van wat er in de Bijbel staat over Paulus, waarbij ze een vertaalslag maken naar de huidige tijd. Inclusief gespreksvragen. Vijfde deel in de serie ”Bijbel beter begrijpen”.

”Een veiliger oord”, Hilary Mantel; uitg. Signatuur, Utrecht; ISBN 978 90 5672 470 2; 272 blz.; € 19,95.

Eerste deel van een driedelige serie historische romans over de Franse Revolutie. De auteur schetst de jonge jaren van drie Parijse studenten, die later een grote rol speelden in de revolutie.

”Holland. Geschiedenis en archieven van provincie(s) en gewest”, Frans Willem Lantink en Jaap Temminck (red.); uitg. Verloren, Hilversum; ISBN 978 90 8704 225 7; 126 blz.; € 12,-.

Bundel opstellen over de betekenis en identiteit van de Hollandse geschiedenis. Met een overzicht van alle bovenlokale bestuursarchieven van Holland in het Nationaal Archief en het Noord-Hollands Archief.

”Bene Meritus”, prof. dr. A. Baars; uitg. De Banier, Apeldoorn; ISBN 978 90 336 17782; 224 blz.; € 9,95.

Vriendenbundel ter gelegenheid van het emeritaat van prof. dr. A. Baars als hoogleraar ambtelijke vakken aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. De bundel bevat tientallen kritische beschouwingen van de emeritus hoogleraar over kerk, prediking, pastoraat en liturgie, die eerder in deze krant verschenen.

”Libellen van Europa”, Klaas-Douwe B. Dijkstra; uitg. Triton Natuur, Utrecht; ISBN 978 90 5210 700 4; 320 blz.; € 29,99.

Naslagwerk waarin alle libellensoorten van Europa en Noord-Afrika worden beschreven. Ze worden met Latijnse en Nederlandse naam genoemd en zijn aan de hand van foto’s en tekeningen te herkennen.

”Kom over en help ons!”, Gerbrand Fenijn; uitg. in eigen beheer; ISBN 978 90 8603 071 2; 106 blz.; € 12,-.

Bundel met dertien korte verhalen uit Bijbelse tijden.

De auteur gebruikt feiten uit de Bijbel en weeft daar verhalen omheen.

”Mogen liefde en trouw je nooit verlaten”, uitg. Ark Media, Amsterdam; ISBN 978 90 33817 10 6; 128 blz.; € 14,95.

Cadeauboek voor bruidsparen en huwelijksjubilea.

Met citaten uit allerlei bronnen, Bijbelteksten, gedichten en foto’s.

”Stap voor stap de weg van Jezus gaan”, Gerrit ten Berge; uitg. Ark Media, Amsterdam; ISBN 978 90 33800 50 4; 127 blz.; € 19,95.

De auteur staat stil bij veertien momenten op Jezus’ weg naar het kruis, waarbij hij lezers wil aansporen om Jezus’ voetsporen te volgen en stappen te zetten op hun eigen geloofsweg. Met tekeningen van Marieke en Alexander ten Berge.

”Blauw zeil”, Eline de Boo; uitg. Mozaïek, Zoetermeer; ISBN 978 90 239 9444 2; 271 blz.; € 17,90.

Debuutroman over drie beschadigde generaties.

De half-Zeeuwse, half-Japanse Marai Nikai draagt de last van haar familiegeschiedenis met zich mee.

Op zoek naar haar identiteit reist ze naar Japan.

12

puzzels

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

1

nieuwsquiz

tweelingpuzzel

De meeste valentijnsgeschenken zijn het afgelopen jaar in prijs gestegen. Voor welk geschenk geldt dit niet?

Horizontaal: 1 modelleren – drank; 6 nagel – manljk duif; 12 verharde huid – horige; 14 chef – nauw; 16 le­ demaat – afgelegen; 18 ik – walvis; 20 keelgeluid – sluit­ klink; 22 zangnoot – voegwoord; 23 plaats in Noord– Holland – hoofdtelwoord; 24 te eniger tjd – onbepaald voornaamwoord; 25 dominee – als onder; 26 bjl – loop; 28 persbureau – twjg; 30 geluid van koe – gebak; 31 vrj – brandstof; 34 wand – rustteken; 36 naar – salaris­ verhoging; 37 eindwedstrjd – voormalig eiland.

Verticaal: 2 grotsalamander – grondsoort; 3 dwars­ hout – jzer; 4 velours – soort aap; 5 hetzelfde – etage; 7 rivier in Rusland – naschrift; 8 leveringsljst – plaats in Noord–Holland; 9 zangnoot – vogel; 10 ieder – ratel­ populier; 11 af kerig – oude Egyptische koningstitel; 13 Rjksgrens – daar; 15 grond – armholte; 17 veerkracht – een zekere; 18 familielid – trek; 19 evenzo – hoen; 21 streling – wereldtaal; 27 zeepwater – dakrand; 29 reeds – thans; 30 speelgoed – voor; 32 bjvoorbeeld – briefop­ schrift; 33 en andere – nikkel; 34 familielid – zangnoot; 35 dreumes – zangnoot.

w z o n

Een bezoek aan een concert.

Een etentje.

Een sieraad.

Een bos rozen.

11 16

2

4

5

6

12

13

17

18

22 26

28

11 16

32

15 20

21 25

30 34

35

37

2

3

4

5

6 13

17

18

22

Oplossing vorige puzzel: Horizontaal: 1 beest; 3 rekel; 6 hagel; 8 ziedend; 9 tom­ poes; 10 noden; 12 otter; 13 largo; 15 goede; 17 kegge; 19 losse; 21 afdoend; 22 avegaar; 23 temet; 25 edele; 27 sprot; 29 Rolde; 31 winde; 33 ander; 34 asperge; 35 Kjkduin; 36 dader; 37 pedel; 38 ribes.

Verticaal: 1 bazin; 2 trein; 3 rodeo; 4 kwistig; 5 liter;

10

14

33

12

7

8

9

10

14

15

19

23

26

9

29

36

1

8

24

27 31

7

19

23

20

24

27 31

Dagelijks plaatsen we een vraag over een nieuwsbericht dat die dag in de krant staat. Van de vier antwoorden is er slechts één goed.

De letter die voor het goede antwoord staat, bewaart u. Na zes dagen (van maandag tot en met zaterdag) hebt u zes letters verzameld. Als u de letters in de goede volgorde zet, ontstaat er een plaatsnaam.

Dat woord mailt u naar secr@refdag.nl of stuurt u op naar Reformatorisch Dagblad, t.a.v. redactiesecretariaat, Antwoordnummer 92, 7300 VB Apeldoorn (een postzegel is niet nodig).

De uitslag vindt u de zaterdag erna in de krant. De weekwinnaar ontvangt een boek van uitgeverij De Banier. Voor de eerste prijs kunt kiezen u uit de volgende boeken: ”Meer dan rijkdom”, door L. Erkelens, ”Kostbaar bezit”, door Geesje Vogelaar-van Mourik of ”Als een appelboom”, door ds.

A. Schot. Graag uw keuze bij de inzending vermelden. De tweede prijs is ”Uit het zielenleven”, door prof. G. Wisse en de derde prijs ”Hij weet raad”, door mevr. M. A. Groeneweg-de Reuver. Dit zijn vaste prijzen, u hoeft uw keuze voor de tweede en derde prijs dus niet te vermelden.

3

28 32

25

29

30

33

34

36

21

35

37

eersterangs; 24 mol; 26 eenheid; 28 rad; 30 error; 31 Weesp; 32 enkel; 33 anker.

6 hemel; 7 lasso; 11 die; 14 ras; 15 Gaasterland; 16 emelt; 17 kudde; 18 egale; 19 Leeds; 20

schaken tekst Henk Prins

Reformatorische scholen lopen voorop bj het promoten van het schaakspel. Schaken is goed voor kinderen: zj leren logisch denken en keuzes maken. Verder steken ze wat op van verliezen en vooral leren ze hoe leuk schaken is. Toch zjn er maar weinig kinderen lid van een schaakvereniging, en daar wil de schaakbond verandering in brengen.

De Koninkljke Schaakbond timmert aan de weg met de zogenoemde Schaak­ challenge. Sponsor van dit project is slim.nl. Maandeljks wordt op een woensdagmiddag een middelbare school bezocht waar het schaakspel de volle aan­ dacht krjgt.

Op 22 januari was de reformatorische Gomarus Scholengemeenschap in Go­ rinchem aan de beurt voor een bezoek van het Schaakchallengeteam. Rond de honderd leerlingen, tachtig af komstig van de Gomarusschool zelf en twintig uit

groep 8 van basisscholen, werden enkele uren intensief beziggehouden. De leerlin­ gen speelden simultaan tegen de jeugd­ kampioene van Nederland, Anne Haast, of internationaal meester Hans Böhm,

885 – G.M. Kasparjan, studie

beiden schaakambassadeur van de Konink­ ljke Nederlandse Schaakbond (KNSB). Er werden workshops gegeven en de leerlin­ gen kregen schaaklessen op drie niveaus van schaakverenigingen. En natuurljk speelden de scholieren via de computer tegen andere leerlingen. Na aloop kregen de deelnemers een prjs mee naar huis in de vorm van een schaakspel en een licentie voor het schaakprogramma Playchess.

Voor de beste spelers van elk niveau waren er prjzen.

De Rotterdamse reformatorische scholen­ gemeenschap Guido de Brès hield op 22 no­ vember 2013 het Wartburg Schaakfeest. In de school werd het individueel kampioen­ schap voor leerlingen van basisscholen in Rotterdam en wjde omgeving gehouden.

Het is de bedoeling dat dit een jaarljks terugkerend schaakevenement wordt.

Voor de liefhebbers een studie om zelf op te lossen. Kan wit nog wat doen tegen de matdreiging op g4? De oplossing van deze studie volgt over twee weken.

kitsquiz Hoeveel geld is er inmiddels opgehaald voor de RD-actie voor Zuid-Sudan? o u e i

300.000 euro 215.897,30 euro 430.643,33 euro 800.000 euro

sudoku Vul de lege hokjes in met een getal tussen 1 en 9. Gebruik elk cijfer een keer in elke rij, elke kolom en elk vak van 3x3.

HH

HHH

1

2

7 8

3

6

7

6

5

4

7

9

3

Oplossingen sudoku’s vorige keer 9

5

6

4

8

7

1

2

3

3

7

1

6

4

5

2

8

9

2

1

3

5

6

9

4

8

7

8

2

9

1

7

3

5

4

6

7

4

8

3

1

2

9

5

6

5

4

6

8

2

9

7

1

3

1

3

9

2

5

8

7

6

4

4

3

5

2

9

6

1

7

8

6

8

5

9

7

4

3

1

2

7

9

8

3

1

4

6

2

5

4

7

2

6

3

1

8

9

5

6

1

2

7

5

8

3

9

4

8

2

7

1

4

5

6

3

9

1

6

3

4

8

7

9

5

2

3

9

4

8

2

6

5

7

1

2

5

4

9

6

1

8

3

7

5

6

1

7

9

3

2

4

8

9

8

7

5

3

2

4

6

1

9 8

2

4

3

1

9

4

3

4

5

4 8

7

9

3 5

3

8 7

1

2

1

5

2 1

1 9

3 Quiz 1 Zet de letters van maandag tot en met zaterdag achter elkaar. Dit is het woord van quiz 1. Bewaar het goed, want volgende week volgt quiz 2. Die heb je ook nodig om een boek van uitgeverij De Banier te kunnen winnen!

3

5

9

4

9 9

8

5 6 7

9

3 2

4

1 9

9 6

6

7

antiek

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

13

Rob Stavast bij het torenuurwerk in Jelsum.

Torenuurwerk loopt weer soepel de uren door tekst Bauke Boersma beeld Hoge Noorden, Jaap Schaaf

Bijna een jaar is er gewerkt aan de restauratie van het eeuwenoude torenuurwerk in de kerk van Jelsum. Vorige week zaterdag werd het officieel weer in gebruik genomen.

R

ob Stavast kan er ei­ genljk niet bj met zjn verstand. Dat mensen van een verzameling jzer zoiets moois kunnen maken.

Want mooi is het torenuurwerk in het Friese Jelsum in zjn ogen zeker. Stavast geniet zichtbaar van het smeedjzeren bouwwerk, dat bestaat uit tandwielen, jzer­ draden en katrollen.

Het uurwerk staat op een zol­ dertje, waar amper plaats is voor bezoekers. Om het zoldertje te kunnen bereiken, moet een smalle en enigszins wankele trap worden beklommen. Stavast heeft er geen moeite mee. „Ik heb vroeger bj de brandweer gewerkt. Dan heb je geen probleem met trappen.”

Stavast is secretaris van de Stichting Monumentenzorg

Leeuwarderadeel. De stichting is eigenaar van de kerktoren en daarmee ook van het uurwerk, dat vermoedeljk is gemaakt in 1605. Kerk, toren en uurwerk zjn een rjksmonument. Evenals het hele dorpsgezicht van Jelsum, overigens.

In 2011 constateerde de Stich­ ting Monumentenzorg dat het torenuurwerk ernstige gebreken vertoonde. Er was sprake van roestvorming en vervuiling door olie­ en vetresten. Bovendien was het uurwerk enkele keren on­ handig gerepareerd, waardoor het

steeds vaker vastliep. „Er moest echt wat aan gebeuren.”

Voor het maken van een goed restauratieplan werd de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk ingeschakeld. Die stichting kwam na inspectie tot de conclusie dat het uurwerk in Jelsum „van grote cultuurhistorische waarde is” en derhalve subsidie verdiende.

Nu liep er al een subsidietraject voor de restauratie van de kerk (eigendom van de protestante ge­ meente Britsum­Cornjum­Jelsum) en de toren. Na overleg met de Rjksdienst voor het Cultureel

Erfgoed en de kerkgemeente werd besloten tot een aanpassing in het schema: de restauratie van het uurwerk kreeg prioriteit en een deel van de subsidie zou hiervoor worden uitgetrokken.

Extra subsidie zat er niet in, ver­ telt Stavast. Gelukkig stelden het Coöperatiefonds van de Rabobank en de kerkeljke gemeente een bjdrage beschikbaar. De rjks­ subsidie kwam uiteindeljk uit op 11.556 euro.

Tandwielen De restauratie is uitgevoerd

Uurwerkmaker moest veelzijdig zijn Het torenuurwerk in Jelsum is waarschijnlijk gemaakt in 1605. Dat jaartal staat althans op het uurwerk, evenals de letters PA. Die letters verwijzen vermoedelijk naar de maker, Pieter Andriesse. Deze Groninger zou rond 1600 op nog meer plaatsen in NoordNederland torenuurwerken hebben vervaardigd.

Een uurwerkmaker moest over verschillende kwaliteiten beschikken. Hij moest kennis hebben van smidswerk en iets weten van tandwielen en tandwieloverbrengingen. In de veertiende eeuw, toen steeds meer steden een torenuurwerk wilden hebben, was die kennis nog niet wijdverbreid. Later groeide de beroepsgroep.

Het uurwerk in Jelsum is geheel van smeedijzer.

Het is van een type dat uitsluitend in de provincies Friesland en Groningen en in Noord-Drenthe voorkomt. Kenmerkend voor deze uurwerken is de kooiconstructie, bestaande uit vier hoekstijlen die aan de top zijn versierd met een gesmede kop.

Het uurwerk bestaat uit twee tandwielsystemen: het gaand werk, dat de tijd meet, en het slagwerk, dat bij elk uur de daarbijhorende slagen op de slagklok slaat.

Het mechaniek wordt tegenwoordig elektrisch aangedreven. Oorspronkelijk gebeurde dat met gewichten.

Het torenuurwerk in Jelsum is een van de oudste monumentale objecten in Leeuwarderadeel.

door Vellema Torenuurwerk in Hallum. Dat gespecialiseerde bedrjf haalde het complete uurwerk uit elkaar en bracht de onderdelen over naar de werkplaats. Daar werden alle tandwielen en radertjes geres­ taureerd, weer in elkaar gezet en getest. Toen dat goed ging, is het uurwerk andermaal gedemon­ teerd en op de torenzolder op­ nieuw opgebouwd. „Die mannen wisten precies wat ze moesten doen. Ze hebben fantastisch werk geleverd. Het uurwerk loopt weer soepel.”

Onderdeel van de restauratie was het wegwerken van de elektronica die zorgt voor het opwinden van het uurwerk. Dat elektronisch opwindsysteem is waarschjnljk enkele tientallen jaren geleden aangebracht en deed afbreuk aan de historische waarde van het me­ chaniek. Nu is er niets meer van te zien. De elektronica staat nu in een kist, waarop het uurwerk rust. „Veel mooier”, constateert Stavast tevreden.

Het uurwerk oogt weer zoals vroeger. In feite is er geen verschil met de situatie in 1605, zegt Stavast. „Toen stond het uurwerk er precies zo bj, en dat is een fascinerende gedachte. ”

14

weer/feuilletons

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

Emma’s geschenk

Nederland

tekst Leisha Kelly © Den Hertog, Houten

74. Ik had ook de baby bj Thelma achter willen laten, maar Lizbeth had erop gestaan haar mee te nemen, omdat de baby alleen maar zou huilen als ze niet bj haar was.

Elvira en haar man gingen aan de andere kant van Lizbeth staan.

Ik keek naar Robert, die de laatste dagen weinig aandacht van mj had gekregen. Hj stond naast Willy, Kirk en Joe. Franky was meteen naar mjn Samuel gelopen en klemde zich aan zjn hand vast.

Ik was blj dat we de twee kleinste jongens thuis hadden gelaten.

Iemand begon een lied te zingen en ik moest weer aan al het kerkvolk denken dat gekomen was toen Robert gedoopt was en hoe blj Emma daarmee was geweest. „Net als vroeger”, had ze steeds weer tegen mj gezegd. „Iedereen komt om te zingen en het mee te vieren, en dan ook nog goed mee te eten.”

We hadden toen tafels op het erf gezet, vol met eten dat de mensen hadden meegebracht. En vanmorgen hadden de mensen weer eten meegebracht, het meeste voor George en de kinderen, nam ik aan. Maar het was geen viering.

Dat zou het misschien geweest moeten zjn, tenminste ter wille van Emma; dat zou ze gewild hebben. Maar zelfs zj was door het overljden van Wila helemaal van haar stuk gebracht geweest.

Lizbeth naast mj snikte zachtjes en Elvira sloeg haar arm om haar heen. Ten slotte kwam dominee Jones het heuveltje op, maar hj had George niet bj zich. Sam Hammond, die al die tjd rustig naast de jongen van Mueller had gestaan, werd plotseling zo wit als een doek en verdween. Hj kwam niet meer terug om de begrafenis van Emma verder mee te maken.

Ds. Paxton Jones wist precies wat Emma graag gewild had dat hj zou zeggen. Hj sprak van Gods grote goedheid, dat Hj wilde omzien naar zondaren, ook naar Emma. En over de troost van de wederopstanding. Maar we stonden daar maar te huilen of hoorden alles zwjgend aan, als de koppige stervelingen die we zjn, zonder enig begrip te hebben voor

het bljde vooruitzicht van de eeuwigheid. Het leek alsof de droefheid groter was dan God Zelf, alsof zelfs God niet in staat was de leegte te vullen die Emma en Wila hadden achtergelaten. Zelfs als de hele wereld zou hebben stilgestaan, zou dat niet vreemder, afschuweljker en deinitiever zjn geweest.

Samuel „Al ging ik ook in een dal der schaduw des doods, ik zou geen kwaad vrezen, want Gj zjt met mj; Uw stok en Uw staf die vertroosten mj – en ik zal in het huis des HEEREN bljven in lengte van dagen.”

We lieten Emma’s kist met één enkele zjden roos erop langzaam zakken. Juffrouw Hazel had die erop gelegd want, zoals ze zei: „Emma hield zo van bloemen.”

De meeste mensen bleven slechts even staan en liepen toen langzaam de heuvel weer af, naar het graf van Wilametta Hammond.

Franky naast mj was stil en zjn gezicht vertoonde geen enkele uitdrukking. Ik zag Robert dichter bj het bevroren meertje tegen een hoop sneeuw schoppen. Willy en Kirk stonden naast hem. Ze leken wat versuft en ik wilde wel dat ze zich zouden laten gaan en konden huilen. Ze waren nog maar kinderen, hoe groot en sterk ze er dan ook al mochten uitzien.

Juffrouw Hazel keek even toen ze langs mj heen liep. Haar ogen waren streng, maar de gebruikeljke vurigheid was eruit verdwenen.

Ze keek neer op Franky, die zich aan mjn hand vastklampte, en ze klopte hem even op zjn schouder. Misschien had het mj niet moeten verbazen. Maar ik was wel verbaasd. Ik kon mj niet herinneren dat ze voor een van ons ooit enige genegenheid had getoond.

Zegent U haar, Heere, bad ik.

Ondanks haar knorrige uiterljk heeft ze toch een warmvoelend hart. Misschien heeft ze dat altjd wel gehad.

Ik wachtte op Julia, die met Sarah en de meisjes van Hammond als laatsten wegliepen van het graf van Emma.

De logeerbeer tekst Lijda Hammenga, beeld Jacob Pasterkamp

© Uitgeverij Callenbach, Utrecht

Verwachte weerssituaties voor morgen © MeteoGroup Groningen

Leeuwarden

6/12 6

5/10

Zwolle

Amsterdam

6/12 Den Haag

Utrecht Arnhem

Rotterdam

6/11 Breda

Middelburg

Eindhoven

7/11

Luchtdruk vandaag

1005 hPa morgen

Neerslag Maastricht 0,5 mm 1

2

4

995 hPa

>8

Dubbele cijfers tekst Tom van der Spek

Volgens de klimatologie is de derde februariweek de koudste week van het jaar, maar dit jaar gaat dat er niet van komen.

Integendeel, de temperaturen pakken relatief hoog uit. Later vannacht en morgen is het 10 tot 13 graden, maar ook de dagen daarna worden steeds ergens in het land de dubbele cjfers gehaald. Het weerbeeld bljft wisselvallig, maar toch zullen we naar verwachting geregeld de zon te zien krjgen.

De Britse eilanden, die al wekenlang geteisterd worden door overstromingen, kregen vandaag opnieuw met de passage van een diepe stormdepressie te maken.

Het is dit lagedrukgebied dat ook vanavond, komende nacht en morgenochtend een stevige stempel op ons weer drukt. Vanavond regent het, vannacht volgen er opklaringen, maar valt er ook nog een enkele losse bui.

Daarbj waait er een vlagerige zuideljke wind, die boven land vrj krachtig tot krachtig is, aan zee hard tot stormachtig, met de meeste wind in het noordwesteljke kustgebied. Die zuideljke wind voert zeer

16. Juf vertelt iedere dag. „Over Jozef ?” vraagt Jolien. „Ook over Jozef. Maar eerst iets anders...”

De juf kjkt geheimzinnig. „Ik heb een plannetje bedacht”, zegt ze zacht.

Oei! Plannetjes zjn meestal leuk... „Het komt door Annabet”, zegt juf.

Ze geeft Annabet een knipoogje.

Annabet krjgt een kleur.

Ze weet niet wat de juf bedoelt. „Toen jullie gisteren naar huis gingen, waren alle stoeltjes hier leeg. Behalve dat van Bieber.

Hj zat nog in de klas. Helemaal alleen.”

zachte lucht aan. De temperatuur zal vannacht alleen maar oplopen, om tegen de ochtend op 10 tot 13 graden uit te komen.

Morgen bljft het kwik tussen de 8 en de 13 graden schommelen. De vrj krachtige tot stormachtige wind draait iets bj naar zuid tot zuidwest en zal pas ’s middags wat gaan luwen. Verder bljft het droog met geregeld zonneschjn, vooral in de westeljke helft van het land.

Morgennacht passeert er een volgende storing met een paar stevige buien, een enkele met hagel en onweer. Zondagmorgen trekken deze buien al snel naar het oosten weg en komt de zon opnieuw tevoorschjn. Bj een matige tot vrj krachtige wind uit west tot zuidwest wordt het 8 tot 11 graden.

Ook de dagen daarna laat de winter het volledig afweten, maandagmiddag kan het bjvoorbeeld lokaal 12 graden worden.

Juf kjkt een beetje droevig. „Annabet had medeljden met Bieber, is het niet?”

Ze knikt. Dat is waar. „Toen heb ik iets bedacht”, zegt juf. „Bieber hoeft niet alleen achter te bljven. We nemen hem mee naar huis.”

De kinderen draaien op hun stoeltjes.

Ze begrjpen er niets van. „Bieber gaat telkens bj één van jullie logeren”, legt juf uit.

Ze zetten grote ogen op.

Ze beginnen te glimmen van plezier. „Echt waar?” vraagt Annabet met vuurrode wangen. „Als jullie het een goed idee vinden...”, plaagt juf.

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

15

Maandag

Dinsdag

Woensdag

bewolking

regen

0

5

1000

Zondag

LEuropa

99

Zaterdag

Legenda

100 0

Verwachtingen

0

temperatuur

temperatuur

temperatuur

12° min. 6°

max.

9° min. 6°

max.

10° min. 3°

max.

9° min. 6°

max.

neerslagkans

neerslagkans

neerslagkans

neerslagkans

neerslagkans

15%

30%

15%

75%

20%

max.

af en toe een bui

9° min. 5°

0

opklaringen

0

natte sneeuw

4 4

9

9

windkracht

4

4

windkracht

windkracht

4

zon

3 15

windrichting

windrichting

windrichting

windrichting

windrichting

zw

zw

zonuren

zonuren

13 13

temperatuur

18

25

zonuren

L 17

18

H

16

hogedruk

16

24

lagedruk

zonuren

16

16

18

10

koudefront

zw

z zonuren

7 8

warmtefront

w

10

10

1010

6

windkracht

12

9

1030

windkracht

5

9

1020

mistbanken

5

10

12

12

mist

4

4

7 onweer

L

1

1

L

980

temperatuur

970

temperatuur

10

10

1000

sneeuw

4

990

-2 hagel

-1

27

Verwachte weersituatie voor morgen 12.00 uur

5

2

5

2

0

10 2 0

10/14

Waterhoogten (cm)

luchtdruk

min. max. temp.

Hoogwater

-25ºC -20ºC -15ºC -10ºC -5ºC

Weer in Europa (ºC)

289

Trunstadt

176

9

Basel Rhh

579 36

Schweinfurt

207

4

Morgen Delfzijl

00:05 12:26

Aberdeen

Maxau

489 19

Wurzburg

158

5

Dordrecht

05:10 17:14

Athene

16°

Mannheim

282 10

Steinbach

161 16

Haringvlietsluizen 02:59 15:09

Barcelona

Worms

190 12

Riedenburg

409

7

Harlingen

09:54 22:15

Berlijn

Mainz

293

7

Oberndorf

188

5

IJmuiden

04:11 16:18

Brussel

Oestrich

189

5

Pfelling

339

-3

Rotterdam

04:21 16:29

Boedapest

Bingen

207 13

Deggendorf

248

-7

Stavenisse

04:06 16:15

Dublin

8°

7°

Kaub

224 17

Hofkirchen

252

-5

Vlissingen

02:26 14:39

Frankfurt

8°

11°

Koblenz

268 12

Passau

426

-8

Genève

7°

Andernach

322

5

Engelhartszell

377

-4

Helsinki

Oberwinter

274

1

Linz

355

-7

Istanbul

Bonn

343

1

Mauthausen

431

-6

Keulen

350

-1

Ybbs

226

5

Las Palmas

Dusseldorf

315

4

Kienstock

205

-2

Lissabon

Ruhrort

453

7

Wildungsmauer

193

-4

Londen

Wesel

411 10

Leun

321 70

Luxemburg

Rees

348 10

Kalkofen

307 48

Emmerich

290

9

Tiel Waal

476

5

De verwachte waterhoogten

Zaltbommel

231

6

in Lobith zijn voor morgen

Plochingen

177 16

960 en voor overmorgen 980

Gundelsheim

257 28

centimeter.

Zon

07:55

Maan

18:49

Gedropt tekst Simone Foekens, beeld Roelof Wijtsma

© Uitgeverij Den Hertog, Houten

vandaag morgen 6° 6°

vandaag morgen 19° 20°

17°

18°

Miami

8°

12°

Vancouver

9°

8°

8°

12°

Calgary

4°

3°

10°

10°

Toronto

-1°

-5°

Willemstad

30°

30°

Buenos Aires

21°

22°

8°

Lima

26°

26°

1°

1°

Mexico-stad

24°

25°

14°

16°

Jeruzalem

19°

14°

6°

9°

Rabat

22°

17°

22°

18°

Lagos

31°

32°

16°

13°

Johannesburg

25°

25°

11°

12°

Kaapstad

32°

33°

6°

9°

New Delhi

17°

20°

Madrid

16°

10°

Singapore

32°

30°

Malta

18°

20°

Tokio

3°

12°

5°

4°

Sjanghai

8°

10°

Parijs

12°

12°

Jakarta

32°

31°

Rome

16°

18°

Sydney

26°

27°

Wenen

11°

10°

Wellington

22°

20°

45. „Goed idee. Ik ga wel mee, als je het niet erg vindt. Misschien zjn er wel meer goede boeken over het weer te vinden”, zegt Gabriël tegen Nathalie. „Ik ga in elk geval niet mee”, kondigt Chris aan. „Morgen na school hebben we hockeytraining met het schoolteam voor het toernooi. Laten we in de pauze ook even in de schoolbibliotheek kjken, dan...” Chris houdt op met praten, omdat Gabriël begint te kreunen. „O, help, ik heb nog geen spandoek.” „Spandoek?” klinkt Nathalies stem verbaasd.

Gabriël zegt haastig: „Ik moet nog een spandoek maken voor dat hockeygebeuren.

Dat heb ik beloofd aan Chris.” „Joh, dat is toch zo klaar”, vindt Chris. „Jaja, jj hoeft het niet te maken.”

Nathalie geeft Chris geljk. „Als je een oud laken hebt en een restje verf ben je zo klaar.” „Jongens...”

Los Angeles New York

Moskou

07:36

10ºC 15ºC 20ºC 25ºC 30ºC 35ºC

16°

Kopenhagen

17:52

5ºC

Weer buiten Europa (ºC)

Konstanz

1

0ºC

5°

2°

21°

26°

„En meisjes...” „Jullie mogen opruimen en daarna de broodtrommels pakken. Wat is er, Chris?” „Mogen we in de pauze in de bibliotheek kjken?” „Ja, natuurljk.” Meester Vogel rjdt zjn bureaustoel bj zjn tafel, gaat zitten en probeert, zonder in zjn tas te kjken, met zjn ene hand zjn broodtrommel te pakken en met de andere de papieren die over de tafel verspreid liggen op een stapel te leggen.

Als hj daarmee klaar is, duikt hj met zjn hoofd in de tas.

Annelieke, die vooraan zit, heeft de situatie door. „Brood vergeten, meester?” vraagt ze liefjes.

Meester Vogel zucht. „Dat overkomt mj weer. Doe ik een paar dagen geleden heel stoer tegen Harold, vergeet ik nu zelf mjn brood”, zegt hj.

Intussen heeft Annelieke de klas op de hoogte gebracht. Meester Vogel kjkt in allemaal grinnikende gezichten.

16

puntuit

vrijdag 14 februari 2014 Reformatorisch Dagblad

uitgesproken Het beste bewijs van liefde is vertrouwen. Joyce Brothers

tekst Puntuitredactie beeld RD

Gevoelens van nutteloosheid, moedeloosheid, frustratie en irritatie om de zoveelste afwijzing na een sollicitatie.

Ze vergallen het leven van de werkzoekende jongeren die Puntuit op de voet volgt. Gert-Jan Doorneweerd (25) uit Wezep, Anne-Thea van Hartingsvelt (20) uit Alblasserdam en Marlies Verbruggen (24) uit Emmeloord solliciteren zich een slag in de rondte, maar het lukt hun gewoon niet om werk te vinden.

Wat doen al die maanden werkloosheid met je?

Gert-Jan: „Door zo lang werkloos te zijn, ga ik me nutteloos voelen. Ik wil graag werken en mijzelf inzetten op de arbeidsmarkt, maar doordat er geen werk is, lukt dat niet. Dan zit je maar thuis, terwijl iedereen om je heen wel aan het werk is. Dat geeft tegelijk een gevoel van onrechtvaardigheid. Wel willen, maar geen kans krijgen.”

Marlies: „Hoe langer je thuis zit, hoe lastiger het wordt om echt gemotiveerd te blijven om de zoveelste sollicitatiebrief te schrijven. Toch moet je niet bij de pakken gaan neerzitten, want daarmee kom je helemaal niet aan een baan. Je moet doorgaan met brieven schrijven en vacatures zoeken, hoe lastig dat soms ook is.”

Anne-Thea: „Psychisch gezien is het niet altijd even makkelijk. Werkloosheid maakt me weleens moedeloos. Je voelt je onzeker, want je

weet niet hoe lang je het nog duurt. Daarnaast maak je je weleens zorgen over de toekomst. Je hebt zo weinig inkomsten.”

Welke emoties ervaar je door de werkloosheid?

Marlies: „Voornamelijk frustratie. Je hebt een diploma op zak, motivatie genoeg en bereid je in te zetten, maar dat is blijkbaar allemaal niet goed genoeg. Je hebt niet genoeg ervaring of er zijn anderen die beter in het profiel passen.

Soms ook –na de zoveelste afwijzing– moedeloosheid, dat alles wat ik doe zinloos is.”

Gert-Jan: „Een gevoel van nutteloosheid en soms ook wel irritatie of miskenning, omdat je graag wilt werken, maar soms geen kans lijkt te krijgen. Mijn sollicitaties lopen allemaal op niets uit. Door het uitblijven van positieve reacties op sollicitaties krijg je een gevoel van machteloosheid. Je probeert het wel, maar het wil maar niet.”

Anne-Thea: „Ik heb me eerlijk gezegd weleens erg eenzaam gevoeld. Je mist een deel sociale contacten en kan daardoor in een dip terechtkomen. Gelukkig is dat nu minder omdat ik contacten heb tijdens bijvoorbeeld het post bezorgen. Mensen zwaaien naar je, bedanken je of maken een praatje. Ik maakte pas tijdens het bezorgen iets leuks mee. Iemand riep op eens: „Hé, stop eens effe!” en gaf me een tip voor een vacature. Hij had in de krant gelezen dat ik werk zocht. Dat meedenken doet goed.”

Een lezer stak na de eerste aflevering van deze serie de werkzoekende jongeren een hart onder de riem. Wilt u deze jongeren steunen of –nog beter– kunt u een van hen aan het werk helpen? Mail de redactie: info@puntuit.nl. >>puntuit.nl/werklozen voor meer informatie over deze actie.

Visitekaartje Anne-Thea

Visitekaartje Gert-Jan

Visitekaartje Marlies

Anne-Thea van Hartingsveldt (20) uit Alblasserdam.

Werkloos? Sinds juli 2013.

Sollicitatiebrieven? Verstuurde al zo’n 30 à 35 brieven.

Diploma’s? Na havo 4 stapte ze direct over naar het mbo: gehandicaptenzorg niveau 4 (diploma in 2013). Verder behaalde ze certificaten voor extra vaardigheden.

Studie? Studeert niet.

Werkervaring? Naast stages deed ze vrijwilligerswerk voor gehandicapten bij gvt Polderheim in Alblasserdam en voor de bibliotheek van de gereformeerde gemeente te Alblasserdam. Nu kan ze als oproepkracht zo’n vijf keer per maand aan de slag bij dagbehandeling De Wetering in Alblasserdam. Ook bezorgt ze post voor Sandd.

Zoekt? Baan in de gehandicaptenzorg of de ouderenzorg.

Update? Na een reactie van een RD-gezin zorgt Anne-Thea via een pgb-contract twee keer per maand voor een meisje met een meervoudige handicap. Sollicitaties naar een vaste baan leverden niets op.

Gert-Jan Doorneweerd (25) uit Wezep.

Werkloos? Sinds najaar 2010. Tussendoor deed hij het theoretische deel van een opleiding bedrijfsadministratie niveau 4 (bbl) bij Essenzo. Hij vond geen werk voor het praktijkgedeelte van de opleiding.

Sollicitatiebrieven? In totaal meer dan vijftig.

Diploma’s? Vmbo tl (2006) en daarna diploma’s voor commercieel (2009) en administratief medewerker (2010).

Studie? Volgt zelfstandig een cursus praktijkdiploma boekhouden.

Werkervaring? Stage-ervaring binnen zijn vakgebied. Sinds 2008 invalkracht bij CêlaVíta als logistiek medewerker.

Zoekt? Een baan binnen de administratieve sector.

Update? Afgelopen weken twee tot drie sollicitaties de deur uitgedaan. Zonder resultaat.

Marlies Verbruggen (24) uit Emmeloord.

Werkloos? Sinds september 2013.

Sollicitatiebrieven? In totaal 26.

Diploma’s? Vwo (2007) en maatschappelijk werk en dienstverlening (2012) aan de Christelijke Hogeschool Ede. Studie? Studeert niet. Nadat ze afgestudeerd was in 2012, deed ze een vormingsjaar van ”24-7 Prayer” in Engeland.

Werkervaring? Stages bij een buurtcentrum in Ede en VluchtelingenWerk Utrecht. Doet vrijwilligerswerk voor Kwintes en start binnenkort als chatcoach bij Stichting Chris. Verschillende bijbanen: bij de thuiszorg, Albert Heijn, Gamma en PostNL. Zoekt? Een baan als maatschappelijk werker in het algemeen of op school, als ambulant begeleider of –nog breder– als leerlingbegeleider op het voortgezet onderwijs.

Update? Druk met solliciteren. Maar qua baan nog geen nieuws. Ze kreeg van een RD-lezer een vacature doorgestuurd, waarop ze heeft gereageerd.