Στις ομορφιές της Δωρίδας

Αλεξία Τούλιου

Νίκος Υφαντής

Κλεφτές ματιές στον ήλιο, το καλοκαίρι αυτό. Σε όχθες στενές κι αβέβαιες, χύνεται βιαστικό κι εμείς ξωπίσω του, για μια ακόμη ανάσα. Τέτοιες στιγμές ο νους αντανακλά ξεχασμένες ομορφιές αφημένες, χρόνια τώρα, στην απλότητα της φύσης. Σε μια μεγάλη βόλτα απ’ τις ακτές στις κορυφές, κάποια απ’ τα γραφικά χωριά της Δωρίδας έβαλαν τα καλά τους και μας συστήθηκαν απ’ την αρχή.

Σεργούλα

Στο πέρασμα τ' ανέμου για το μεγάλο πέλαγος, έχασκε φαίνεται ο ασκός, όταν ξωκλήσι κυκλαδίτικο παράπεσε στο μεγάλο πλατανόδασος της παραλίας της Σεργούλας. Από τότε μια γαλανόλευκη Άγια Μαρίνα στην είσοδο του χωριού καλωσορίζει τους ξένους κι ευλογεί τους θαλασσινούς. Δύσκολα μα σθεναρά, τάχα αδιαφορήσαμε στις μυρωδιές απ' τον βασιλικό και το τηγανιτό ψαράκι για να βρεθούμε γρήγορα στη φημισμένη παραλία. Το μάτι δεν φθάνει τέλος, έτσι όπως αυτή ανοίγεται χαμογελαστή. Νερά πιο διάφανα κι από διαμάντι, καλογυαλίζουν το βότσαλο που ντύνει την ακτή. Αλμυρίκια και ψάθινες ομπρέλες παρατάσσονται στη σειρά σε μια κατάσταση συνεχούς μέθης απ' τα τροπικά αντηλιακά.

Πριν ο ήλιος ξεράνει το σώμα και η διάθεση ατονήσει, τα μαγαζάκια που βρίσκονται πάνω απ' τον δρόμο καλύπτουν κάθε ανάγκη. Ολημερίς μικροί και μεγάλοι παίζουν, κολυμπούν και χαίρονται μέχρι η δύση να ματώσει τον βυθό. Τότε φωτιές ανάβονται και μέσα απ' τις φλόγες οι παρέες φτιάχνουν αναμνήσεις κι ελπίζουν… Τα χωριά τη χειμωνιάτικη φορεσιά τους τη φυλούν ψηλά στο βουνό, αφού εκεί βρίσκονται τα πρωταρχικά σπίτια, ο πυρήνας απ' τον οποίο ξεπήδησαν οι παραλιακοί οικισμοί. Η Άνω Σεργούλα είναι ένα ημιορεινό χωριό κάπως μυστηριώδες, γιατί φημίζεται, πως στα σπλάχνα της κρύβονται ανεξερεύνητες σπηλιές. Από τις πηγές Φλέβα και Πολυσταύρι χείμαρρος ρίχνεται ο Σεργουλοπόταμος και μέσα στο μακρύ φαράγγι σαν άλλος γλύπτης σμίγει βράχους, σμιλεύει σταλακτίτες και φτιάχνει καταρράκτες. Συνήθως τέλη Ιούλη πραγματοποιείται και ανάβαση του ποταμού σε μια μέτριας δυσκολίας διαδρομή. Οι τολμηροί όμως ανταμείβονται με τη δροσιά ενός μικρού «πάντα βρέχει» και τις αναζωογονητικές βουτιές κάτω απ' τον εντυπωσιακό καταρράκτη. Στο σημείο εκκίνησης για τον ποταμό, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει από κοντά δυο καλά σωζόμενα, αρχιτεκτονικά στολίδια, χρονολογημένα τον 18ο αιώνα: τον υδραύλακα και τον υδρόμυλο του Βενέτη που τώρα χρησιμοποιείται ως οικία.

Γλυφάδα

Περνώντας την περιοχή Κάτεργο, φαντάζομαι πως σε μια τέτοια βόλτα ένα ποδήλατο κι ένα ψαθί είναι όλα όσα χρειάζεσαι. Μια ταμπέλα κι ένα σαπισμένο βαρκάκι που κυματίζει πού και πού στο κάλεσμα του μαΐστρου, μας καλωσορίζουν στο χωριό Γλυφάδα. Αναμφίβολα την καλύτερη θέα της περιοχής, απολαμβάνει το κοιμητήριο και όσα σπίτια βρίσκονται σε αυτήν την πλευρά. Το κοιμητήριο είναι ταυτόχρονα το

παρατηρητήριο και το ορμητήριο για τους πιο συχνούς επισκέπτες του, που δεν είναι άλλοι από τους συμπαθείς γλάρους. Με τεντωμένο λαιμό ψηλώνουν λίγο ακόμη τον σταυρό στον Θεό. Τα ανήσυχα μικροσκοπικά και ταξιδιάρικα μάτια τους αδημονούν καθημερινά για την στιγμή εκείνη, που το επίμονο μπλε, που ορίζοντα δεν λογάει, να πάψει μεμιάς στο λευκό πέρασμα της τράτας, δίνοντας το σύνθημα για κέρασμα. Κραυγάζοντας, φέρνουν τα νέα στις ψυχές και από την φούρια την πολλή, λευκό φτερό σχεδόν αγγελικό στο μάρμαρο αφήνουν να κυλήσει, για να χουν και οι ψυχές κάτι να πουν στους πολυαγαπημένους. Μετά τη στροφή του δρόμου, μια μεγάλη πέτρινη Παναγιά δεσπόζει στη λιθόστρωτη πλατεία της Γλυφάδας. Κοιτά πάντα τα σπίτια να σκαρφαλώνουν στο βουνό ίσα με την στεφανωμένη απ' τ' απομεινάρια του Παλαιοκάστρου κορυφή, λείψανα περασμένου κλέους της ιστορίας. Καλημερίζει όμως και το απέναντι κοκκινόσπιτο, υπεύθυνο για το βάπτισμα του χωριού, καθώς στα δικά του θεμέλια τρέχει το γλυφονέρι. Γλυφάδα στα χαρτιά μα Γλύφα στην καρδιά. Ένα χωριό άρτιο, το οποίο διαθέτει πέρα απ' τα εστιατόρια και τα καφέ, δικό του φαρμακείο, σούπερ μάρκετ και δημοτικό σχολείο. Ιδανική επιλογή για οικογενειακές διακοπές. Τα καλοκαίρια ομάδες ανθρώπων με πολλή αγάπη για τον τόπο τους διοργανώνουν ποικίλες δραστηριότητες: κολυμβητικοί αγώνες, τουρνουά scrable, ποδηλατικές εξορμήσεις ακόμα και αναβίωση αρχαίων παιχνιδιών όπως η Τσιλίκα, είναι μόνο κάποιες από αυτές. Μόλις το νυχτολούλουδο ξυπνά, το κέντρο ζωντανεύει. Κάθε κόγχη της εκκλησιάς και μια περιπέτεια. Άλλοτε κρυψώνα για τους μπόμπιρες και άλλοτε σκηνικό για τα πρώτα φλερτ. Περιμετρικά, τα ξύλινα παγκάκια προσφέρονται για κουσκουσάκι απ' τους ηλικιωμένους, το οποίο καλύπτεται εντέχνως από παιδικές φωνές. Πληγωμένη και γδαρμένη απ' τις ροδιές και τις μπαλιές, η πλατεία επουλώνει κάθε ξημέρωμα. Στην αυλή της τον δεκαπενταύγουστο, επιτρέπει και μια μεγάλη γιορτή για χάρη της, ένα πανηγύρι. Ευτυχής όποιος βρεθεί ανάμεσα στο καλοψημένο αρνάκι, τις μυρωδάτες πίτες και το κλάμα του κλαρίνου, γιατί τελικά αυτό είναι η ελληνική παράδοση. Στο μικρό λιμάνι, μία μία αράζουν οι κουνιστές. Και είναι όλες κόρες, αφού το έθιμο θέλει η βάρκα της οικογένειας να παίρνει πάντοτε το όνομα της θυγατέρας. Έτσι κάθε πρωινό η «Μίνα», η «Μαριώ» και η «Ανδριάννα», περιμένουν την «Αγγελική» να φέρει την ψαριά για να στηθεί μια υπαίθρια αγορά. Το βράδυ, τα χλωμά φώτα ανάβουν πάνω απ' τα πολύχρωμα δίχτυα και οδηγούν τους πιο ρομαντικούς σε μια περαντζάδα ή σ' ένα χαλαρό ποτό. Απ' το μπαράκι, το χωριό, μια λαμπερή οφθαλμαπάτη, σαλεύει με το νερό στο άκουσμα μπαλάντας, ενώ εγώ έχω μείνει να κοιτώ απέναντι αυτό το σκοτεινό νησί, πειρατικό καράβι που αγκυροβόλησε κοντά.

Άποψη της παραλίας Σεργούλας από ψηλά.

Περνώντας απ’ τα Χάνια και μέσα απ’ το δασάκι, ένας δρόμος μας βγάζει σε απόμερο ταβερνάκι, που οριοθετεί το χωριό της Σπηλιάς. Εδώ ο χρόνος με γυρίζει σε μέρες μεστωμένες σε ουσία κι έχει στο όνομά του μια υπόσχεση για θέα και αύρα μοναδική. Ούζο κρυστάλλινο και παραμύθι στο βιβλίο − μισή μέσα να βρέχομαι, μισή έξω να καίγομαι, γίνομαι πλάσμα μυθικό και είναι όλα όσα ζητώ. Η Σπηλιά μπορεί να είναι διάσημη για τις ψαροταβέρνες της, μα στα Χάνια βρίσκεται το πέρασμα για το μυστηριώδες χθεσινοβραδινό καράβι, που δεν είναι άλλο απ’ το νησί των Τριζονίων. Πρόκειται για το μεγαλύτερο και μοναδικό κατοικημένο νησί του Κορινθιακού κόλπου, που πήρε τ’ όνομά του είτε απ’ τα συμπαθή έντομα είτε απ’ τις τρεις ζώνες πρόσβασης είτε απ’ το αρχαίο Ιερό του Τρίτωνα κι επιπλέει περήφανο, χωρίς να επιτρέπει πάνω του αυτοκίνητα. Έτσι μέσα σε λίγα λεπτά και με το ελάχιστο κόστος του ενός ευρώ βρίσκεσαι στο νησί που τόσο πόθησε ο μεγιστάνας Ωνάσης, μα ποτέ δεν κατάφερε ν’ αποκτήσει. Οι πρώτες εικόνες με τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, τα καφέ, την μικρή αλλά οργανωμένη παραλία συνθέτουν το τουριστικό πρόσωπο του νησιού. Εξερευνώντας το όμως διεξοδικά, διαπιστώνεις φυσικές ομορφιές που μόνο η ηρεμία μπορεί να χτίσει. Απ’ τα δεξιά ο επιβλητικός Αϊ Γιώργης προστάζει τους περιπατητές ν’ ακολουθήσουν τ’ ανηφορικό, πνιγμένο στο πράσινο, μονοπάτι. Καθαρά πνευμόνια και

βυθίζεται στο γαλάζιο. Ευθεία το φυσικό λιμάνι σε προσκαλεί στην πολυτελή ζωή των γιοτ. Πληθώρα σκαφών διαφόρων χωρών τονώνει την οικονομία. Κάποιοι επιλέγουν να δένουν όλο τον χρόνο, αφού έως τώρα τουλάχιστον, το λιμάνι διατίθεται δωρεάν. Απ' τ' αριστερά ο δρόμος οδηγεί στο παρελθόν και συνάμα στο παρόν της καθημερινότητας των Τριζονίων. Ελιές κι αμπέλια, ευκάλυπτοι και ανθισμένες βουκαμβίλιες, πεισματικά γεράνια καταληψίες στις φροντισμένες αυλές, αγαλματένια λιονταράκιαφρουροί στις φρεσκοβαμμένες εξώπορτες μας συντροφεύουν ως την Αγία Παρασκευή. Μικρή ανάπαυλα στον σκιερό περίγυρο, με την ευχή να ξανάρθω στη γιορτή της, τότε που οι κυρές τρατάρουν με τα καλούδια τους λίγη Ελλάδα τους ξένους. Δίπλα απ' την εκκλησιά αγέρωχα στέκεται το παλιό σχολειό. Στα χρώματα του ουρανού και της πέτρας, μια σημαία, μια πινακίδα κι ένα τζάμι μισοσπασμένο ζωντανεύουν σκηνές απ' τα παλιά. Δέος νιώθω σαν σηκώνω το βλέμμα στο απέναντι βουνό της στεριάς. Ξέρω ένα παιδί να κουτρουβαλάει τα βράχια από κει ψηλά και να θαλασσοπνίγεται τους χειμώνες για δυο αράδες γνώση. Σήμερα το σχολείο δεν λειτουργεί, σποραδικά μόνο ως χώρος εκδηλώσεων.

Στον κάματο της ζέστης, μια κουτσομπόλα φραγκοσυκιά πετάγεται να μας δει. Πίσω της, ακόμη μια προσβάσιμη παραλία. Υπάρχουν όμως κι άλλες που η προσέγγιση γίνεται μόνο εν πλω και ίσως τελικά αυτός να είναι ο καλύτερος τρόπος να δεις το μέρος. Νοικιάζοντας κάποιο βαρκάκι μπορείς επίσης να επισκεφτείς και το νησάκι του Αϊ Γιάννη, έναν ιδιωτικό κατάφυτο παράδεισο που βρίσκεται πολύ κοντά στα Τριζόνια. Από μπροστά έχεις την αίσθηση ότι είναι ένα περιποιημένο στρογγυλό νησί αλλά από πίσω αγριεύει και κόβεται απότομα με βράχο.

Ορεινά χωριά, Δαφνοχώρι

Η επιβίωση των χωριών της Δωρίδας δεν βασίζεται αποκλειστικά στην αλιεία. Οι περισσότεροι, κυρίως οι παλιοί, φέρουν ταυτότητα βουνίσιου και ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τη γεωργία, οικοδομικές αλλά και χειροτεχνικές εργασίες, όπως η σαπωνοποιία. Κάποια ορεινά χωριά κατοικούνται όλο τον χρόνο, όπως για παράδειγμα η Ελαία ή αλλιώς Βελενίκο, το οποίο μάλιστα είναι πυκνοχτισμένο. Η Καλλιθέα δεν έχει πολλούς κατοίκους, έχει όμως μια ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθεί. Όταν κάποτε τυχαία περνούσε από εδώ η Φρειδερίκη εντυπωσιάστηκε τόσο που θέλησε να μάθει τ' όνομα του χωριού. Αμέσως όμως απαίτησε την μετονομασία του σε Καλλιθέα, και πόσο δίκαια έπραξε για την τότε… Ξυλογαϊδάρα. Σε υψόμετρο 900 μέτρων βρίσκεται και το Δαφνοχώρι. Κάποτε Μαραζιά το φώναζαν, προφητικά, αφού μαράζωσε με τον σεισμό και την μετέπειτα εγκατάλειψη. Στο ερειπωμένο χωριό αφήνω πίσω τη μεγάλη βρύση, το «Κεραμίδι» και περιπλανιέμαι στα μισογκρεμισμένα σπίτια. Σ' εκείνο

το χαγιάτι το γαντζωμένο στον χρόνο, νύχτωσε πια. Η λάμπα που αχνόφεγγε τη σκυφτή σιλουέτα έσβησε και μόνο κάποιο αερικό ξέμεινε να βροντά το ξεχαρβαλωμένο παραθύρι. Ο κρότος παύει μπρος στη φωνή του Αϊ Νικόλα, που σαν καμπάνα κρεμάστηκε στα κλαδιά του γεροπλάτανου. Το μέρος βρίθει από σκοτεινούς θρύλους. Ήθελε παλιά μια κατάρα να κραδαίνει πάνω απ' τα κεφάλια των ανδρών και να αφήνει πίσω νύφες μαυροντυμένες κι άχρωμες να περιμένουν στην εξώπορτα για την επόμενη. Είναι και το τοπίο που γεννά τον τρόμο, όπως το φοβερό δάσος των Κέδρων λίγο πιο πάνω απ' το χωριό, εκεί που ανθρώπινο χέρι άφησε έναν μεγάλο κούκλο, φόβητρο για τα δαιμόνια. Παραμερίζοντας δοξασίες κατηφορίζω στου «Καττή τη Ράχη». Το προσεγμένο και καλαίσθητο πλάτωμα στην άκρη του βουνού σε ξεκουράζει με μια αέρινη θέα προς τα νησάκια του Κορινθιακού. Θα επιστρέψω στη μαγική πλατεία του χωριού για να γνωρίσω από κοντά έναν νέο άνθρωπο τον κ. Ηλία Σχίζα, που με δύναμη ψυχής και μεράκι, όχι μόνο αποφάσισε να κατοικήσει εκεί μόνος του αλλά έστησε κι ένα αυθεντικό καπηλειό, θα τολμούσα να πω, από εκείνα που οι φιλόσοφοι αγαπούν

να υπάρχουν και να συζητούν. Θεματοφύλακας ξεχασμένων παραδόσεων και υπέρμαχος της ποιότητας σε όλους τους τομείς αποτελεί λαμπρό παράδειγμα για την επιστροφή στην ύπαιθρο. Στη δύσκολη πραγματικότητα που βιώνουμε μοιάζει άλλωστε η σοφότερη επιλογή. Φτιάχνοντας μόνος του βούτυρο, χρησιμοποιώντας αγνές πρώτες ύλες απ' το περιβόλι, ντόπιο κρέας και γάργαρο πηγαίο νερό, προσκαλεί φίλους και όσους νιώθουν το ταξίδι να ξαποστάσουν κάτω απ' τον μεγάλο πλάτανο, να ξεδιψάσουν με ρακή, να χορτάσουν φαγητό μέσα στ' αρώματα του θυμαριού και του ξύλου και να ονειρευτούν ελεύθερα σε μελωδίες καμωμένες από καημό και έρωτα. Κάτι απροσδιόριστα γνώριμο πάντα θα με γυρίζει εδώ σε αυτή την πλατεία, σε αυτό τον πλάτανο. Μοναχική, όπως ο ποιητής, θα φαντάζομαι αραχνοΰφαντα πως δένομαι μαζί του και αφουγκράζομαι κάτω απ' τη μεγάλη τρύπα στον κορμό, αυτί ανθρώπινο θαρρείς, ν' ακούσω όσα άκουσε, να μάθω όσα ξέρει. Στην τόση ησυχία θα κάθομαι δίπλα του, στωικά θα σχηματίζω μια σμαραγδένια καρδιά στη θέση του Αϊ Γιάννη, ένα πειρατικό καράβι να σαλπάρει, και θ' αλλάζω μαζί του. Χρυσή το φθινόπωρο, λευκή τον χιονιά κι αιθέρια το θέρος. Κι όταν ο άνεμος βαλθεί να μας κλονίσει, εγώ πάνω του θα κρατηθώ, γιατί τα δέντρα όσο κι αν λυγάν πάντα πατρίδα θα ναι.

● Εορταστικές εκδηλώσεις στα Τριζόνια.

●● Τριζόνια. Γενική άποψη του οικισμού του νησιού.

Για μια άνετη και πολυτελή διαμονή επιλέξτε τα διαμερίσματα ΟΙΑΝΘΗ Rentals στη Γλυφάδα. Τηλ.: 69725 56844.

ΚΑΠΕΝΤΖΩΝΗΣ MARKETS Το Cafe Bar – Μεζεδοπωλείο BELLA VISTA στη Σπηλιά προσφέρεται για καφέ και νόστιμα μεζεδάκια πάνω στο κύμα. Λειτουργεί απ’ το πρωί ως αργά το βράδυ κι είναι ιδανικό και για τα παιδιά. Τηλ.: 22660 ΚΕΝΤΡΙΚΟ:ΓΛΥΦΑΔΑ ΦΩΚΙΔΑΣ ΤΗΛ:2266071524 ΥΠ/ΜΑ: ΕΡΑΤΕΙΝΗ ΦΩΚΙΔΑΣ ΤΗΛ:2266031524 71336, 69722 89455. Το Restaurant-Beach Bar IDALIO εκτός από καφέ προσφέρει δροσιστικά κοκτέιλ αλλά και παραδοσιακή κουζίνα στην παραλία Σεργούλας τηλ.26340 91562, 69749 01927. Για καφέ και χαλαρό ποτό πάνω στη θάλασσα αλλά και ποιοτική ελληνική και ιταλική κουζίνα, CARVOU CAFE bar και το εστιατόριο ΕΥΚΑΛΥΠΤΟΣ αποτελούν την καλύτερη επιλογή στη Γλυφάδα. Τηλ.: 22660 71208. Στο Δαφνοχώρι, στο παραδοσιακό καφενείο ΡΟΔΟΝ ΔΑΦΝΗ πάνω στη γραφική πλατεία μπορείτε πέρα απ’ τον καφέ ν’ απολαύσετε κατόπιν παραγγελίας, σπιτική κουζίνα από εκλεκτές πρώτες ύλες. Τηλ.: 69091 46573. Ευχαριστούμε τα Super market ΚΑΠΕΝΤΖΩΝΗΣ στη Γλυφάδα και στην Ερατεινή. Τηλ.: 22660 31524.

Το οδοιπορικό πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία του Δήμου Δωρίδος.