Heat + NL 05 - 2025

Informatieblad Techlink voor installatiebedrijven speciale technieken

• Driemaandelijks vakblad

MEMBER 0F

Natuurlijke warmte,

stijlvol geleverd door Amber

Onze nieuwste Lucht/water-warmtepomp ‘Amber’ is een esthetisch vormgegeven monoblock dat op geen enkel uitbouw of terras misstaat. Of het nu gaat om een nieuwbouwproject of een slimme renovatie, Amber maximaliseert comfort, zonder dat er kostbare binnenruimte verloren gaat.

• Monoblock warmtepomp met alleen buitendeel (+ regelmodule binnen)

• Gemakkelijk te installeren

• Verkrijgbaar in drie vermogens (6,5kW, 9,5kW en 12kW)

• Milieuvriendelijk koudemiddel (R290)/ geen F-gas certificering benodigd

• All-electric (ready): verwarmen, koelen en sanitair warm water

• Hoge aanvoertemperatuur tot wel 70°C mogelijk

• Combineerbaar met hoogwaardige voorraadvaten (staand, liggend en hangend)

• Fluisterstille werking

Hoe AI de (installatie) wereld verandert

Voorzitter

Techlink Linking Techniques

Steeds meer hoor en lees ik hoe belangrijk AI aan het worden is. Recente cijfers van imec.digimeter tonen aan dat 68% van de jongeren tussen 18 en 24 jaar regelmatig AI-tools gebruikt. Bij studenten loopt dit percentage op tot 72%. Opvallend is dat 13% van deze gebruikers zelfs betaalt voor premiumversies van generatieve AI-toepassingen.

Deze cijfers illustreren dat AI een integraal onderdeel is geworden van het dagelijks leven van de jongere generatie. Ze gebruiken AI voor uiteenlopende doeleinden, van studie en onderzoek tot creatieve projecten en persoonlijke productiviteit. Hoewel het imec-onderzoek zich richt op gebruik in de privésfeer, is het aannemelijk dat deze trend zich doorzet op de werkvloer. Als uw bedrijf geen toegang biedt tot AI-tools, of deze niet integreert in dagelijkse processen, loopt u het risico dat jong talent zich niet aangetrokken voelt tot uw bedrijf. Deze generatie is gewend aan de efficiëntie en innovatie die AI met zich meebrengt.

Uit de talloze workshops en standen op de eerste editie van Install Tomorrow Experience Day (zie pagina 40) bleek ook de invloed van AI en digitalisering. Wat op de nodige belangstelling kon rekenen van de aanwezige derdegraadsstudenten. Bij Techlink zijn we ervan overtuigd dat AI de toekomst is en zal grote impact hebben op ons dagelijks werk. Dit zagen we ook op ons bezoek aan ISH in Frankfurt (zie pagina 6). ISH ziet voor AI een belangrijke rol weggelegd om aan de groeiende vraag naar meer energieefficiëntie en duurzaamheid te voldoen. Daarnaast zal de toepassing in de installatiesector een essentiële rol spelen bij het verlichten van de werkdruk en het aantrekken van jong talent.

Tot slot: op het BouwForum (zie pagina 22) ontdekten we ook hoe AI het bouwproces transformeert. Bijna 40% van de bouw- en installatiebedrijven werkt al met AI. Op dit moment gebruiken installatiebedrijven AI vooral voor: communicatie (ChatGPT of Copilot), veiligheids- en risicoanalyses, projectplanning en -management.

Veel leesplezier!

Alexander Dewulf

DuoHM hollewandplug. Eén plug, vele plaatmaterialen.

De ideale oplossing voor betrouwbare bevestigingen in holle wanden! Met slechts één pluglengte dekt de DuoHM alle gangbare bouwpaneeldiktes af, wat zorgt voor een flexibele en kostenefficiënte toepassing in diverse plaatmaterialen. Dankzij de tweecomponententechnologie biedt de

DuoHM een stabiele bevestiging, zelfs bij zware belasting. Het innovatieve ontwerp elimineert de noodzaak voor extra instelgereedschap, waardoor de installatietijd tot 50% wordt verminderd in vergelijking met conventionele paneelpluggen. De metrische binnendraad maakt het

mogelijk om de schroef meerdere keren los- en vast te draaien. Bovendien is de smalle plugrand onzichtbaar achter het aanbouwdeel, wat zorgt voor een esthetisch aantrekkelijke afwerking. De DuoHM wordt vanaf nu uw vaste keuze voor alle plaatmaterialen!

DuoHM

6 ● ISH 2025

ISH, ’s werelds grootste vakbeurs op het gebied van sanitair, verwarming, energie, klimaat- en installatietechniek en hernieuwbare energieën, opende opnieuw haar deuren in de Frankfurter Messe van 17 tot 21 maart en Techlink was ook aanwezig. Uw vakblad Heat+ merkte op dat er tastbare oplossingen werden voorgesteld voor het bereiken van de klimaatdoelstellingen.

3 ● Edito: Hoe AI de (installatie) wereld verandert

6 ● Beursbezoek: De ISH van de duurzame oplossingen

20 ● AI: Een cruciale hefboom voor de toekomst van HVAC

22 ● BouwForum: Digitale innovatie

24 ● Onderhoud: Slimme aanpak van het onderhoud van technische installaties

28 ● Actualiteit: Waterzijdig inregelen

32 ● Werkgroep: Periodiek(e) controle/onderhoud HVAC

Embuild Kunstlaan 20, 1000 Brussel embuild.be

Verantwoordelijke Uitgever

Dirk De Wolf dirk.dewolf@techlink.be

Techlink vzw

Excelsiorlaan 91, 1930 Zaventem T. +32 2 720 40 80 info@techlink.be • www.techlink.be

40 ● Install Tomorrow Experience Day

Op 24 en 25 april verwelkomde Techlink samen met haar sponsors en exposanten 1.746 leerlingen en 214 leerkrachten van 79 scholen uit heel België voor een dag in Walibi waarop leren over de nieuwste ontwikkelingen in de installatiesector hand in hand ging met adrenaline. Het was ook de perfecte gelegenheid om te netwerken.

34 ● Vraag en antwoord: Hoe kan men de efficiëntie verhogen bij elektroboilers?

36 ● Award: Vrouwen inspireren voor een carrière in de technische sector

38 ● Wetgeving: Wetsvoorstel verhoging maaltijdcheques

40 ● Install Tomorrow Experience Day: Verslag

44 ● Actualiteit: CEO Eric Piers ontmoet minister Eléonore Simonet

46 ● Event: 16de Energiecongres

48 ● Smartheating

52 ● Thermi-Var

Managing Director

Kris Van Dingenen kris.vandingenen@techlink.be

Publiciteit

Inge De Ridder T. +32 53 80 87 47 inge.deridder@techlink.be

Periodiciteit • Oplage 4x per jaar • 3000 Nederlandstalig, 2000 Franstalig

60 ● Duitse kijk op warmtepompen

In Duitsland worden al langer warmtepompen geïnstalleerd in huizen van alle leeftijden en niet zelden in combinatie met radiatoren of convectoren op redelijk hoge aanvoertemperatuur (>50°C). Kunnen we o.b.v. een uitgebreide meetcampagne op 56 dergelijke cases ook iets afleiden voor de Belgische context?

54 ● Interview: Energievraagstukken oplossen door een stappenplan

58 ● Event: Wat is de toekomst van warmtepompen bij renovaties?

60 ● Internationaal onderzoek: Duitse studie naar toepassing warmtepompen in bestaande woningen

66 ● Het standpunt van de politieke partijen: deel 4

70 ● Vraag en antwoord: Warmtepomp en boiler: Waarom loopt de wachttijd in de praktijk toch op?

74 ● Productnews

Proofreading

Sofie Lapière sofie.lapiere@techlink.be

Vertaling

André Verkaeren, Metaphrasis bvba

Vormgeving Nikka Cuypers nikka.cuypers@embuild.be

Drukwerk Graphius

De ISH van de duurzame oplossingen

ISH, ’s werelds grootste vakbeurs op het gebied van sanitair, verwarming, energie, klimaat- en installatietechniek en hernieuwbare energieën, opende opnieuw haar deuren in de Frankfurter Messe van 17 tot 21 maart en Techlink was ook aanwezig. Uw vakblad Heat+ merkte op dat er tastbare oplossingen werden voorgesteld voor het bereiken van de klimaatdoelstellingen. Er was veel aandacht voor hernieuwbare energie, verantwoord watergebruik en gezonde binnenlucht, maar ook voor artificiële intelligentie (AI)

De meest zichtbare verandering was dat de traditionele opdeling in productgroepen nu vervangen werd door een indeling in acht oplossingsgebieden. Dit hield ook een reorganisatie van de hallen in, wat het gemakkelijker maakt voor de bezoeker om de exposanten te vinden die bij zijn/haar interesse aansluiten. Binnen deze acht gebieden was er ruimte voor specifieke deelgebieden.

Meer precies ging het om:

● Badkamers (met privébadkamers, openbaar sanitair, zorginstellingen, wellness, …)

● Watervoerende systemen (lei-

dingsystemen voor drinkwater en verwarming, regenwatergebruik, groendaken, afvalwater)

● Installatietechniek (gereedschap, bevestigingssystemen, voormontage, magazijnsystemen, …)

● Warmteproductie (op elektriciteit, fossiele brandstoffen of biomassa, warmtenetten)

● Binnenluchtkwaliteit (voor woningen, utiliteiten, zorginstellingen, datacenters, …)

● Intelligente gebouwentechniek (energiemanagementsystemen, smart homes, gebouwenautomatisering, …)

● Software (bedrijfssoftware, ontwerpsoftware, gebouwenbeheersystemen)

● Productie van HVAC-materiaal (systemen voor OEMs, componenten, grondstoffen en materialen, service, …)

Met 2.183 exposanten (waaronder vrijwel alle belangrijke spelers) uit 54 landen op het gebied van sanitair, verwarming en klimaatbeheersing toonden hun innovaties. Het overkoepelende thema was dit jaar: “Oplossingen voor een duurzame toekomst”. Een deel van die oplossingen bestaat dus uit innovaties voor sanitaire ruimten en voor installatie. Vaak beleven die innovaties hun première tijdens de beurs. Daarnaast zijn er conferenties en lezingen.

Onze ervaring van ISH 2025 ten opzichte van het verleden is dat bezoekers/klanten nog gerichter en beter voorbereid naar de standen kwamen. Een ontwikkeling die op ISH 2023 al waarneembaar was en nu nog duidelijker is geworden. Hierna geven we enkele zaken weer die ons zijn opgevallen.

Badkamers

De wereld van sanitair heeft zich razendsnel ontwikkeld. De badkamer is allang veel meer dan een wastafel, een douche en een toilet. Het is een plek van ontspanning, beleving en comfort. Gelukkig blijft de wereld van het sanitair zich ontwikkelen. We zagen nieuwe series van alle grote merken, in zowel het hoge designersegment als in het instapsegment. Of het nu in de privé- of publieke sector is, moderne badkamers combineren aantrekkelijk design, luxe en duurzaamheid met innovatieve technologieën. Trend is dat fabrikanten totaalaanbieder worden van zowel keramiek, meubel, kranen. De focus lag sterk op waterbesparing en duurzaam materiaalgebruik (CO2-reductie).

PUUR WATERPLEZIER

De deelname van GROHE , een wereldwijd toonaangevend merk voor complete badkamers en keukenkranen, aan ISH sloot goed aan bij GROHE’s strategie, om bij te dragen aan de toekomst van de sanitair branche via verhoogde betrokkenheid en co-creatie. GROHE liet zien hoe innovatie en duurzaamheid hand in hand gaan, met onder andere geavanceerde technologieën om duurzaam waterplezier te garanderen, met behoud van comfort. Op ISH toonden ze oplossingen die niet alleen het gebruik van water herdefiniëren, maar ook nieuwe standaarden zetten op het gebied van kwaliteit, technologie, design en duurzaamheid.

De nieuwste GROHE Aqua Intelligence-innovatie is de GROHE Purefoam, die in Europa op ISH in première ging. Deze nieuwe douche-ervaring weerspiegelt de voortdurende uitbreiding van het merk binnen de wellness- en

Volgens het "Perfect Match"-principe zijn alle aftappunten beschikbaar in gecoördineerde kleuren, vormen en functies, wat zorgt voor harmonieuselfcaremarkt. De nieuwe douchetechnologie transformeert speciale zeep in een warme schuimcocon die het lichaam omhult, waardoor een speciaal verzorgingsmoment ontstaat. Op eenzelfde manier transformeert de GROHE Rainshower Aqua Pure, een nieuw opbouwdouchesysteem binnen het GROHE SPA premiummerk, de badkamer tot een revitaliserende thuisspa. Dankzij een innovatief filter wordt het water van de handdouche gezuiverd.

GROHE biedt maatwerk op meerdere niveaus: van design en mogelijke functionaliteiten tot een breed scala aan kleuren, materialen en afwerkingen.

“Innovatie en duurzaamheid vormden de rode draad doorheen de oplossingen die op ISH te bewonderen waren. En ook AI trad steeds meer op de voorgrond.”

ze ruimtes, van instapoplossingen tot luxe segmenten. De nieuwe GROHE SPA Allure Gravity-kraanlijn die lijkt te zweven tilt maatwerk naar een hoger niveau: verwisselbare afdekplaten van kwarts of glas bieden een unieke touch die past bij individuele smaken. De lijn is verkrijgbaar in de GROHE Colors lijn, die nu is uitgebreid met de nieuwe GROHE Satin Steel en GROHE Satin Graphite.

WATER GEBRUIKEN VOOR BIJZONDERE ERVARINGEN

Bij hansgrohe/AXOR werden producten gelanceerd voor elke badkamer. AXOR presenteerde twee collecties die het douchen en het badkamerritueel naar een hoger niveau tillen: AXOR ShowerSphere en AXOR One. Deze collecties combineren geavanceerde technologie, uitmuntend design en waterefficiëntie om een luxueuze en duurzame badkamerervaring te bieden.

Hansgrohe presenteerde daarentegen niet alleen een baanbrekende herinterpretatie van een populaire doucheklassieker, maar ook een nieuw productgamma voor holistische badkameroplossingen. Met innovaties op vier kerngebieden – douche, wastafel, meubilair én toilet – toonde hansgrohe haar unieke knowhow om water om te zetten in buitengewone

ervaringen. Een absoluut hoogtepunt was de nieuwe editie van de populaire douchecollectie Raindance Alive, die indruk maakt met hedendaagse technologie en modern design. De unieke combinatie van RainAir en PowderRain creëert een buitengewone douchesensatie die het verlangen naar ontspanning en verfrissing vervult. Het innovatieve mesh-ontwerp van de geanodiseerde aluminium straalschijf geeft de hansgrohe Raindance Alive douches een organische, huiselijke esthetiek. De ultra-vlakke thermostaat van het douchesysteem lijkt naadloos in de wand over te gaan, wat deze doucheoplossing perfect maakt voor badkamerrenovaties. Optioneel te verkrijgen met de EcoSmart technologie, bespaart Raindance Alive tot 40% water zonder in te boeten op comfort.

Het portfolio wordt aangevuld met de EcoStat Comfort inbouwthermostaat, de slimme toiletoplossing LavaPura Element en innovatieve concepten bij de wastafel: Xuniva en Xilesa. Hansgrohe borduurt verder op haar visie om een badkamer te creëren met een aanzienlijke vermindering van wateren energieverbruik, en CO2-uitstoot. Duurzame oplossingen inspireren de gebruiker om bewuster om te gaan met deze kostbare hulpbron in het dagelijkse leven.

DE TOEKOMST VAN SANITAIRE TECHNOLOGIE

Geberit demonstreerde op ISH haar

expertise in waterbeheer en presenteerde innovatieve sanitaire oplossingen voor leidingsystemen, installaties en badkamers. Het wc-systeem van Geberit bestaat uit het Geberit Systemfix installatie-element achter de muur en een wc-pot met de Geberit TurboFlush spoeltechnologie. Het systeem is perfect op elkaar afgestemd en nu performanter dan ooit. De opvolger van de Geberit Systemfix biedt nieuwe bevestigingsmogelijkheden en is nog flexibeler aan te passen aan verschillende installatieomstandigheden. De montage en hantering zijn eenvoudiger dan ooit, en zelfs de hydraulica van het spoelreservoir is geoptimaliseerd. De TurboFlush spoeltechnologie, voorheen exclusief voor bepaalde wc-modellen, is nu standaard in alle prijsklassen door de introductie in de iCon en Selnova series. In combinatie met een Systemfix installatie-element zorgt TurboFlush voor een grondigere en stillere spoeling. De nieuwe ultradunne Sigma40 bedieningsplaat combineert een minimalistisch, modern design met diverse ontwerpmogelijkheden.

Geberit presenteerde niet alleen nieuwe producten, maar ook baanbrekende innovaties zoals SuperTube, een revolutionaire oplossing voor afvoer in middelhoge en hoogbouwappartementen. Daarnaast is er Geberit Connect, een moderne oplossing voor het geautomatiseerd beheren van drinkwaterinstallaties. Met Geberit Connect

kunnen gebruikers het waterverbruik nauwkeurig controleren en de documentatie efficiënt beheren.

HOEKSTOPKRANEN

Arco bevestigt opnieuw zijn engagement voor kwaliteit, duurzaamheid en innovatie als de pijlers van zijn strategie. Het bedrijf onderscheidt zich door innovatie en de ontwikkeling van hoogwaardige technologische oplossingen die voldoen aan internationale normen. Als Europese fabrikant heeft Arco volledige controle over zijn productieproces. Hierdoor kan het de logistieke efficiëntie optimaliseren en duurzaamheid bevorderen. In veel van zijn producten worden loodvrije en nikkelvrije materialen gebruikt. Dit garandeert veilige, hoogwaardige en milieuvriendelijke oplossingen. Ze presenteerden er enkele nieuwe varianten van de A-80 Lipstick. Deze hoekstopkraan onderscheidt zich door een slank ontwerp voor chique installaties. Mogelijk in tal van kleuren. Deze hoekstopkraan heeft het 1/4-draaisysteem (50 jaar geleden uitgevonden en gepatenteerd door Valvulas Arco) en is vervaardigd met het VITAQ-systeem, een gepatenteerd polymeer die zorgt dat er geen kalkaanslag op de kogel kan komen waardoor er 15 jaar garantie wordt gegeven op deze producten.

KRANEN MET SENSORTECHNOLOGIE

Schell kwam op ISH met slimme innovaties op het gebied van drinkwaterhygiëne, gezondheidszorg en

©hansgrohe

SNEL – GEMAKKELIJK – VEILIG

HET NIEUWE GROHE RAPIDO DOUCHEFRAME

Verkrijgbaar als mono- of duo-versie voor een douche met één of twee straalsoorten in combinatie met een handdouche

Voorgemonteerde componenten & waterleidingen, afgedicht, geïsoleerd en in de fabriek getest op lekkage

Voorgemonteerde universele GROHE Rapido SmartBox

Geschikt voor wandmontage of studmuren dankzij de geringe inbouwdiepte

* Garantie - meer informatie: www.guarantee.grohe.com

** Vergeleken met de gemiddelde installatietijd van een GROHE inbouw douchesysteem

waterbesparing. De grote blikvanger was de nieuwe generatie E² kranen, met modellen zoals de XERIS E², CELIS E² en PURIS E². Deze elektronische wastafelkranen werken met sensortechnologie en kunnen via Bluetooth en een nieuwe E²-app eenvoudig ingesteld worden. Dankzij een nieuwe ToF-sensor werken ze supernauwkeurig en storingsvrij, zonder last te hebben van lichtreflecties. Daarnaast speelt water- en energiebesparing een grote rol. Schell’s handenvrije kranen besparen tot 70% water en verminderen het energieverbruik. Hun hoekregelkranen helpen ook om waterverbruik met 40% te beperken.

Watervoerende systemen

Van efficiënte drinkwater- en verwarmingscircuits tot duurzaam gebruik van proceswater en regenwater, innovatieve watertechnologieën spelen een sleutelrol bij het terugdringen van waterverbruik en bedrijfskosten in lijn met de wereldwijde klimaatdoelstellingen. Exposanten presenteerden innovaties op het gebied van hygiëne, drukbeheer, warmwaterverwarming en circulatiesystemen.

SLIM WATERBEHEER EN EFFICIËNTE VERWARMING

Caleffi presenteerde innovatieve oplossingen voor duurzaam waterbeheer in HVAC-installaties. Nieuwe luchten vuilafscheiders, zoals de kunststof DISCAL® en DIRTMAG® in grotere maten, verbeteren de waterkwaliteit en verlengen de levensduur van installaties. De Caleffi XF, een magnetische vuilafscheider met dubbele filtering, werd speciaal ontwikkeld voor warmtepompsystemen. De Plurimod-module bespaart ruimte en vereenvoudigt collectieve installaties door energiemeting, drukregeling en filtering te combineren in één compact systeem. De LEGIOMIX®evo, een elektronisch mengventiel, koppelt aan de Caleffi-cloud voor slim drinkwaterbeheer, wat comfort, veiligheid en efficiënt onderhoud verbetert. Duurzaamheid staat centraal in Caleffi’s aanpak, met

lokale productie en milieuvriendelijke materialen. Deze innovaties helpen installateurs bij efficiënter onderhoud, lagere kosten en toekomstbestendige systemen.

GEBOUWBEHEER

Wilo toonde duurzame oplossingen voor gebouwbeheer. De Wilo Groep presenteerde oplossingen voor de strengere milieueisen en voor gemakkelijke inbedrijfstelling, bediening en onderhoud. Ze zijn ook een internationale technologieaanbieder en digitale pionier in de branche. Relevante oplossingen hierbij waren: de intelligent verbonden inline drooglo-

perpomp Wilo-Stratos GIGA2.0-I; het koudwatercirculatiesysteem Wilo-SiFresh met continue temperatuurbewaking; de modulaire opvoerinstallatie Wilo-DrainLift SANI CUT-S, die een compact ontwerp combineert met maximale operationele betrouwbaarheid. Naast connectiviteitsproductoplossingen en -diensten was er nog iets bijzonders, namelijk het eerste functionele walk-in model van hun waterstofproeffabriek H2POWERPLANT.

HUISTECHNOLOGIETOEPASSINGEN

Wie de stand van de toonaangevende leverancier Resideo bezocht, ontdekte daar waar deze specialist

©Schell

Bosch Compress 5800i

Hoogwaardig, toekomstbestendig en stiller dan ooit

Ontdek een energiebesparende, volledige gasloze oplossing met de stilste en meest hoogwaardige warmtepomp van Bosch Home Comfort. De Compress 5800i perfectioneert het bewezen warmtepompconcept van Bosch. Natuurlijk koudemiddel (R290) en hoge prestaties gecombineerd met een stijlvol design en plug & play installatie.

✓ Allerstilste lucht/water warmtepomp

✓ 5 vermogensklasses

✓ Hoge aanvoertemperatuur: tot 75°C mogelijk

✓ Eenvoudige installatie dankzij geïntegreerde componenten

Ontdek meer: www.bosch-homecomfort.be

BEURSBEZOEK

in huistechnologietoepassingen in uitblinkt: drinkwaterinstallaties, drinkwaterbeveiliging en verwarmingsregelingen van Braukmann, Centra en Honeywell Home. Van waterarmaturen en behandelingsproducten die het drinkwater beschermen en bijdragen tot de voorziening van hygiënisch drinkwater, tot radiator- en verwarmingsarmaturen en regelsystemen voor een energiezuinige en comfortabele werking van de verwarming. Deze technologische innovaties en oplossingen voor comfort, veiligheid, energie-efficiëntie en controle toont Resideo niet enkel op de beurs, maar levert zij wereldwijd.

DIGITAAL INTERACTIEPLATFORM

KESSEL presenteerde een digitale beurservaring op ISH en lanceerde een nieuw merktijdperk. Het bedrijf gebruikte de beurs als centraal communicatieplatform om zijn merk emotioneel te versterken en nieuwe contacten te leggen. Op de nieuwe locatie in hal 4.0, stand C06, werd op meer dan 140 m² een digitaal interactieplatform met innovatieve highlights aangeboden. De nadruk lag op roestvrijstalen afvoeroplossingen, pomptechnologie en serviceaanbiedingen. KESSEL vierde ook de première van nieuwe producten, waaronder de uitgebreide Minilift-familie en de Retrofit S pompinstallatie

set, die efficiënte en flexibele oplossingen bieden voor de afvoer van afvalwater.

Binnenklimaat

Energie-efficiëntie speelde een cruciale rol in de ventilatiesector, waarbij geavanceerde warmteterugwinning en verdampingskoelingstechnieken de energieconsumptie aanzienlijk verlagen.

Naast de grotere energie-efficiëntie was er ook veel aandacht voor ventilatiesystemen die de kwaliteit van de binnenlucht verbeteren. Dit kan door meer en efficiëntere ventilatie, maar ook door betere filtering. Of het nu gaat om het specificeren, ontwerpen, installeren of onderhouden van HVAC-systemen, de uitdaging ligt in het naadloos in balans brengen van ventilatie, verwarming, koeling en filtratie om te voldoen aan de unieke behoeften van elk project en de veranderende reglementering. Katalysator is de nieuwe versie van de EPBD richtlijn, die eisen stelt aan het binnenklimaat.

SLIMME VENTILATIEOPLOSSINGEN IN DE SPOTLIGHT

DUCO presenteerde op ISH hun gamma mechanische ventilatiesystemen C&D. Onder The Natural Family vallen innovatieve systemen zoals

Meer gemak, duidelijkheid en efficiëntie

Viessmann One Base is het uniforme platform voor alle Viessmann producten en dient niet alleen als basis voor de universele regeling, maar ook als ideaal hulpmiddel voor de inbedrijfstelling, het onderhoud, de service en de bewaking van het volledige energiesysteem.

www.viessmann.nl

de DucoBox Reno, Silent en Focus, die zorgen voor gerichte ventilatie waar en wanneer nodig. The Energy Family omvat energie-efficiënte balansventilatiesystemen zoals de DucoBox Energy Comfort en Premium, met geavanceerde vraagsturing voor maximaal comfort. Deze slimme oplossingen maken installaties slimmer, sneller en energiezuiniger, waardoor ze perfect inspelen op de groeiende vraag naar duurzame ventilatie. ‘Bezoekers ontdekten de voordelen van zonale ventilatie, slimme kalibratie en plugand-play integratie’, aldus Bruno Vanlede, Export Director (BU Installation).

MEETAPPARATUUR

De laatste jaren is er inderdaad meer aandacht voor binnenluchtkwaliteit.

‘Vlaanderen loopt hierin met zijn wetgeving internationaal voorop. Correcte debietmetingen zijn essentieel om een optimale werking van ventilatiesystemen te garanderen, wat bijdraagt aan gezondheid, comfort en energie-efficientie’, aldus Bart Seghers, Product specialist bij Testo België. Met de juiste apparatuur, methodologie en naleving van regelgeving kunnen installateurs bijdragen aan een gezonde en duurzame leefomgeving. Testo Duitsland

presenteerde hun veelzijdige klimaatmeters, die u helpen om ventilatie- en airconditioningsystemen in te regelen, om zo een optimaal binnenklimaat én een beter energie-efficiëntie te realiseren.

Installatietools

Buizen voor de toekomst – fischer richtte zich op zijn brede fischer buisklemmen met en zonder geluidsisolerende inzetstukken evenals hun constructie-elementen en accessoires. De focus lag op innovatieve producten voor de ventilatietechniek. Fischer ging ook met bezoekers in dialoog over zijn 360-graden diensten, die variëren van planning en uitvoering tot documentatie en monitoring van gebouwen

en faciliteiten. Digitale aanbiedingen omvatten BIM-diensten, scans als digitale hulpmiddelen voor het scannen van de bestaande structuur, geautomatiseerde bouw met de fischer bouwrobot BauBot, efficiënte bewaking van objecten met de sensorinnovatie fischer Construction Monitoring en de module INSTALL-FIX binnen de ontwerpsoftware fischer FiXperience.

Verwarming van de toekomst

Een van de meest belangrijke aandachtspunten op ISH was de energietransitie in verwarming. Alle aspecten van de problematiek kwamen aan bod in de beurshallen, niet alleen de verschillende manieren om warm-

DucoBox Energy Sky Dé ventilatieoplossing voor compacte ruimtes !

EASY TO INSTALL Via head-up display of via de Duco Installation App

SAVE TIME = SAVE MONEY AUTO-inregeling, COPY-functie, 100% uitwisselbaar via display

PRIORITY TO ENERGY SAVINGS Slimme vraagsturing

ONTDEK ALLE VOORDELEN!

Geberit's inbouwspoelreservoir en wc-potten zijn perfect op elkaar afgestemd. Dankzij de eenvoudige EFF3 bevestiging en slimme installatiefuncties verloopt de complete installatie 40 % sneller in vergelijking met conventionele systemen. Scan de QR-code voor meer info. geberit.be/wc-systeem

te te produceren, maar ook efficiënte oplossingen voor warmteverdeling en warmte-opslag. De shift van fossiele verwarming naar warmtepompen is in de hoofden van de verwarmingsfabrikanten anno 2025 duidelijk gemaakt. ISH stond in het teken van warmtepompen en warmtepompgerelateerde componenten.

Daarnaast was er een sterk uitgebouwd gedeelte rond digitalisering, met onder meer energiemanagementsystemen. Andere belangrijke ontwikkeling was de verduurzaming van producten. Onder Europese druk zullen fabrikanten hun productieprocessen moeten verduurzamen, wat zal leiden tot materialen met een lage CO2-footprint en meer recyclebare oplossingen.

GEAVANCEERDE LUCHTWATERWARMTEPOMP

Daikin Europe introduceerde met trots Daikin Altherma 4 H, de eerste reeks residentiële warmtepompen met koelmiddel R-290 (propaan) van Daikin, ontworpen voor eengezinswoningen. Het voordeel van R290 is dat het toestel een hoog temperatuurbereik heeft, zonder dat het elektrisch element hoeft bij te springen. Het monoblock komt in een 6, 8, 10, 12 en 14 kW versie en heeft een warmtewisselaar die de hoeveelheid koudemiddel beperkt tot 1-1,25 kg. De toestellen komen in een wandhangende en staande

versie met losstaand en geïntegreerd tapwatervat.

Daikin Altherma 4 H levert uitzonderlijke prestaties, met warm water tot 75 °C en een werking tot -28 °C. Het is het paradepaardje van de Japanners met een hoog energierendement van A+++ voor ruimteverwarming en tot A+ voor sanitair warm water. Naast de opmerkelijke verwarmingscapaciteit werkt Daikin Altherma 4 H ook stil om het comfort voor de klant te verhogen, met slechts 28 dBA (Type 6) op een afstand van drie meter. Het toestel heeft een ergonomisch geplaatste printplaat en in de fabriek gemonteerde componenten zoals antivrieskleppen en omgevingstemperatuur sensoren. De units hebben ook een nieuwe, intuïtieve interface waarmee de warmtepomp gemakkelijker ingesteld kan worden en ze zijn gemaakt voor connectiviteit, zodat installateurs parameters op afstand kunnen instellen zonder dat een bezoek ter plaatse nodig is.

In de winter 2025-2026 komt Daikin met nog meer R290-toestellen, maar dan in een lagere vermogens. Op de ISH kondigde Daikin de komst van een 4, 6 en 7 kW in hydrosplit en monoblock aan.

LOKALE KENNIS ÉN WERELDWIJDE INNOVATIES

Onder het motto “Local heroes for glo-

ISH FESTIVAL

Specifiek om jongeren aan te trekken in de HVAC/S branche, was er in Hal 6.1 het ISH Festival met onder meer digitale content creators voor de gebouwtechniek. Dit gedeelte had ook een interactief parcours met opdrachten voor jonge installateurs. Het festival bood daarnaast netwerkmogelijkheden, livemuziek en culinaire voorzieningen, wat zorgde voor een dynamische en inspirerende sfeer.

bal change” presenteerde Bosch Home Comfort op de vakbeurs ISH zijn toekomstgerichte en duurzame energieoplossingen. De focus lag op de overgang naar fossielvrije technologieën, met innovatieve warmtepompen en hybride verwarmingssystemen. Bosch introduceerde meerdere nieuwe producten die efficiëntie en duurzaamheid combineren, ideaal voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Dit jaar benadrukte Bosch het belang van lokale expertise in het realiseren van wereldwijde innovaties. Door de combinatie van lokale kennis en wereldwijde innovaties streeft Bosch naar een duurzamere toekomst. Bosch Home Comfort Group is een toonaangevende speler van duurzame en energie-efficiënte oplossingen voor verwarming, koeling en comfort in huis. Met een sterke focus op innovatie en kwaliteit, blijft Bosch een pionier in de sector.

WARMTEPOMPEN

EN HYBRIDE TECHNOLOGIE

Onder het motto “Into the future” presenteerde Buderus op de vakbeurs ISH zijn toekomstgerichte verwar-

Daikin Multi +

Eén enkel systeem voor verwarming, koeling en sanitair warm water

Inefficiënte of verouderde systemen vervangen door een moderne oplossing! Dat kan op een eenvoudige manier.

De Multi + is dé ideale warmtepomp om in kleinere woningen een verouderd verwarmingssysteem te vervangen. Bespaar energie en geniet elke dag van een aangenaam comfort.

Eenvoudige installatie: 2 tot 4 binnenunits en een sanitair warm watertank van 90, 120l, 180l of 230l kunnen aangesloten worden op één enkele buitenunit

Eenvoudige configuratie: sneller installeren dankzij voorgeprogrammeerde instellingen

Non-stop comfort: een speciale ‘comfort’ modus garandeert sanitair warm water, zelfs indien de rest van het appartement wordt afgekoeld

Besparing op energiekosten: dankzij een hoog rendement en een efficiënt koelmiddel R32 met een lage GWP

MULTI + De alles-in-één oplossing

buitenunit

binnenunits

watertank

mingssystemen. Die toekomst is gericht op duurzaamheid, met de nadruk op elektrisch verwarmen via warmtepompen en de overstap naar het milieuvriendelijkere, natuurlijke koelmiddel propaan. Buderus presenteerde op ISH meerdere toestellen op propaan. De eerste nieuwigheid die we ook in België verwachten is de nieuwe geothermische bodem-water warmtepomp WSW186i: een propaanwarmtepomp die warmte uit de grond haalt. Omdat die met het natuurlijke koelgas R290 werkt, is het toestel helemaal klaar voor als andere koelgassen uitgefaseerd worden. Als gimmick stond er een DeLorean (zie foto) uit Back To The Future op de beursstand van Buderus. Afgezien van het futuristische design, heeft de DeLorean nochtans weinig gemeen met de warmtepompen. Terwijl de DeLorean 1,21 gigawatt nodig heeft, bieden de energiezuinige warmtepompen een duurzame oplossing voor de toekomst. Op ISH benadrukte Buderus opnieuw zijn focus op hybride verwarmingssystemen, die een warmtepomp combineren met een gas- of mazoutketel. Daarbij doet een warmtepomp 80% van het werk, enkel bij echte koudeprikken springt de gas- of stookolieketel bij. Deze hybride systemen combineren comfort met CO2-reductie en duurzaamheid.

MULTIMERKENSTRATEGIE

Viessmann Climate Solutions presenteerde voor het eerst het volledige multimerkenportfolio dat het resultaat is van de integratie met Carri-

er Global Corporation, wereldwijd marktleider in intelligente klimaaten energieoplossingen. Dankzij deze samensmelting staat Carrier Global Corporation in Europa niet alleen sterk in het commerciële segment, maar ook in het residentiële segment. Het thema van de ISH "Power Play as One Team" onderstreept deze nieuwe alliantie. De innovaties van Viessmann Climate Solutions 2025 toonden hoe de onderneming als sterke eenheid binnen het multimerkenportfolio technologische uitmuntendheid combineert met een duidelijke visie op de toekomst. Als toonaangevende systeemleverancier van klimaatoplossingen voor alle leefruimtes maakt het geïntegreerde Viessmann oplossingenaanbod een naadloze connectiviteit van producten en systemen voor klimaat (verwarming, koeling en luchtkwaliteit) en koeloplossingen mogelijk via digitale platformen en diensten. Paradepaardje voor Viessmann op ISH was het Viessmann Energiemanagementsysteem. Met dit efficiënt totaalsysteem voor elektriciteit en warmte, gebruikt u energie efficiënter en verlaagt u de verwarmingskosten. Specifiek voor de warmtepompen waren er enkele nieuwe functies: Geluidsgeoptimaliseerde outdoor units Vitocal 250-A/150-A; Indoor units voor grote flexibiliteit bij de installatie en aanzienlijk vereenvoudigde montage; Cascadable energieopslag met hoge installatieflexibiliteit tot 75 kW; Wallbox-oplossingen voor meerdere gebruikers tot 22 kW;

KRACHT VAN EEN

ECOSYSTEEM: INNOVATIE, DUURZAAMHEID EN NETWERKEN

ISH Frankfurt brengt professionals uit de HVAC/S sector samen om de nieuwste innovaties en trends te ontdekken. Fabrikanten uit ons Ecosysteem van multifunctionele installaties presenteerden er hun nieuwste producten en technologieën, waardoor ISH een essentiële afspraak was voor iedereen die actief is in de sector. Het was leuk om te zien dat we enkele leden (Caleffi, Wilo, Geberit, Daikin, …) tegenkwamen op de beurs.

Nog geen lid? Zodra u lid wordt, kan uw bedrijf profiteren van ons uitgebreid aanbod aan diensten. Meer informatie nodig? Contacteer: Bruno Van der Stappen via bruno. vanderstappen@techlink.be

Vitocal 060-A: efficiënte warmtapwater-warmtepomp voor nieuwbouw en renovatie.

MEER INFORMATIE:

Volgende editie: 15-19 maart 2027 www.ish.messefrankfurt.com

Raindance Alive

Laat je gaan op het ritme van water. Ervaar een douche als nooit tevoren, een immersieve sensatie, een modern design, een nieuwe manier om water te voelen.

Fijne opbouwthermostaat voor meer bewegingsruimte

Select druktoetsen voor meer comfort

Spa-achtige momenten met RainAir en PowderRain

AI, een cruciale hefboom voor de toekomst van HVAC

Op ISH kwamen we alles te weten over Artificiële Intelligentie (AI) als missing link voor duurzame verwarming en koeling. Met name hoe AI kan worden ingezet om energie, water en lucht te gebruiken op een economische en ecologische voordelige manier. Het energiesysteem van morgen wordt meer geïntegreerd; AI zal een cruciale rol spelen om alle elementen op elkaar af te stemmen. AI brengt ook bepaalde uitdagingen met zich mee. Mede daarom gebeurt de “adoptie” momenteel eerder voorzichtig.

De HVAC-markt heeft de voorbije decennia al een enorme evolutie doorgemaakt. Die leidde tot substantiële verbeteringen zoals slimme besturingen voor een hoger gebruiksgemak, een lagere milieu-impact en een hogere energie-efficiëntie. De integratie van AI, gebruikmakend van onder meer “edge computing”, “Machine Learning” en het “Internet of Things” (IoT), voegt daar nu nog een stevige extra dimensie aan toe.

Zo maakt de integratie van IoT bijvoorbeeld naadloze besturing en be-

waking van HVAC-systemen, meestal vanuit één interface, mogelijk. In functie daarvan worden talrijke commerciële, residentiële en tertiaire gebouwen uitgerust met slimme thermostaten, meters en andere sensoren. “Edge computing” biedt dan weer mogelijkheden voor snelle(re) dataverwerking en reactietijden. Zeker voor de industrie, waar een kleine vertraging in de responstijd erg nadelige gevolgen kan hebben, is dat een grote meerwaarde. AI-gestuurde automatisering van HVAC-systemen verlaagt dan weer de noodzaak aan manuele interventies en leidt bovendien tot een hogere nauwkeurigheid, minder energieverspilling en een hoger comfort voor gebruikers van de gebouwen.

Voorspellend onderhoud

Eén van de belangrijkste AI-toepassingen in de sector is momenteel foutdetectie en -diagnose, waarbij een vroegtijdige identificatie van problemen de betrouwbaarheid van het systeem verbetert. Voordelen hiervan zijn onder meer kortere stilstandtijden en schadepreventie. Machine Learning helpt dan weer om noodzakelijke onderhoudsbeurten voor HVAC-systemen te voorspellen. Dat gebeurt op basis van historische data, die als basis dienen voor het trainen van algoritmen, zodat die almaar betere informatie krijgen en beheerders meer mogelijkheden bieden om op storingen te anticiperen. Dergelijke voorspellende controlemechanismen zorgen al snel voor besparingen van 17 tot 25%, zo wijzen recente onderzoeken uit. Anderzijds is dergelijk voorspellend onderhoud doorgaans afhankelijk van de tijdige levering van

wisselstukken. Als de toeleveringsketen onder druk komt te staan, is het best mogelijk dat het geplande onderhoud niet op het gewenste moment kan doorgaan.

HVAC-systemen zijn doorgaans grote slokoppen van energie. Vaak staan ze in voor 40% van de totale energieconsumptie in gebouwen. De implementatie van AI maakt het mogelijk dat de HVAC-oplossing zich aanpast aan veranderende interne en externe omstandigheden, wat leidt tot betere prestaties en minder energieverbruik. Gebruikers kunnen er hun verwarmings- en koelingsapparaten bovendien beter mee aanpassen aan hun persoonlijke voorkeuren inzake temperatuur.

Regeloptimalisatie

Naast het voorspellen van onderhoud speelt AI ook een steeds grotere rol in de optimalisatie van HVAC-regelingen. Slimmere regelsystemen kunnen ervoor zorgen dat verwarming, koeling en ventilatie zich in real-time

aanpassen aan veranderende omstandigheden, waardoor zowel het energieverbruik als het comfortniveau geoptimaliseerd worden.

Deze optimalisaties kunnen op verschillende niveaus, zoals productie, distributie of afgifte gebeuren. Verschillende AI-regelaars kunnen ook samenwerken om optimale systeemprestaties te behalen. Recente studies van de onderzoeksgroepen EMIB en M4S van Universiteit Antwerpen tonen aan dat Machine Learning kan ingezet worden voor geavanceerde regelstrategieën. Zo werd bijvoorbeeld een centrale AI regeling ontwikkeld die de aanvoertemperatuur in een collectieve verwarmingsinstallatie optimaliseert. Ook is er een manier om vele AI controllers van elkaar te laten leren zonder de privacy van de gebruikers in gevaar te brengen. Dit maakt dat we het trainen van AI algoritmes niet alleen kunnen versnellen, maar ook nog meer generiek kunnen doen. Dit maakt ook dat de regeling helemaal aangepast kunnen worden

aan de wensen en verwachtingen van de gebruikers.

Virtual reality

Wie aan AI denkt, ziet zijn gedachten vaak ook afdwalen richting virtual reality. Ook dergelijke tools kunnen de HVAC-sector naar een hoger niveau tillen. Onder meer voor training, visualisatie van ontwerpen en probleemoplossing.

Zonering

Recent is ook veel progressie geboekt op vlak van implementatie van zoneringstechnologie voor onder meer centrale airconditioning en variabele koelmiddelstromen. Zoneringstechnologie deelt een huis op in verschillende departementen, die elk over een eigen thermostaat beschikken. Zo wordt het mogelijk om energie van ongebruikte zones naar kamers waar wel activiteit is, te leiden. Ook dat heeft gunstige implicaties op de energieconsumptie.

Patenten

De integratie van AI in HVAC is al een aantal jaren in de gang. Het hoeft niet te verbazen dat producenten die daarin pionieren, hiervoor al heel wat patenten voor hun innovaties hebben aangevraagd. Het gaat dan bijvoorbeeld over oplossingen met variabele koelmiddelstromen tot gebouwbeheersystemen die op basis van AI het energieverbruik gaan voorspellen. Toonaangevende bedrijven zien dus wel degelijk het enorme commerciële potentieel van AI-gestuurde systemen en de meerwaarde voor gebouwbeheer in.

Uitdagingen

De voordelen – zeker die op lange termijn – klinken als muziek in de oren, maar uiteraard verloopt de integratie van AI in HVAC-systemen niet zomaar op wieltjes en is ze al zeker niet in een vingerknip gebeurd. Er komen heus wel wat uitdagingen bij kijken. Zo kan de investering die ermee gepaard gaat, behoorlijk groot zijn. Het implementeren en onderhouden van de vaak behoorlijk complexe AI-systemen, vergt

bovendien heel wat vaardigheden. Wie die zelf onder de knie wil krijgen, heeft daarvoor gespecialiseerde vorming nodig. Laat u zich op dat vlak liefst volledig ontzorgen, dan moet u de juiste experten inhuren. Ook dat kan voor druk op de portemonnee zorgen, waardoor vooral kleinere bedrijven misschien niet meteen geneigd zullen zijn de stap te zetten. Het levenslang bijtrainen van regelaars die gebruikmaken van AI is cruciaal om ze breed inzetbaar en kostenefficiënt te maken, maar dit vergt ook enige rekencapaciteit van de besturingssystemen, wat ook een kost met zich meebrengt.

Secundo botsen ingrijpende veranderingen nagenoeg altijd op verzet. Die weerstand is doorgaans ingegeven door onvoldoende kennis over de mogelijkheden. Gerichte opleiding en de juiste informatie kunnen die ‘oppositie’ wegnemen. Daarnaast rijzen er bij heel wat mensen ook ethische vragen.

Toekomst

Ook in de HVAC-markt zal AI in eerste instantie een ondersteunende rol vertolken. Ja, het is mogelijk dat technologie de installateur bepaalde taken uit handen zal nemen, zoals het voorspellen van onderhoudsbeurten of het programmeren van een installatie. Bovendien zijn de mogelijkheden van AI nog lang niet uitgeput. De kans is groot dat het potentieel ervan ons ook in de toekomst zal blijven verbazen.

Globaal bekeken mogen we verwachten dat AI de robotisering van de maakindustrie – en dus ook de fabricage van HVAC-systemen – een nieuwe boost zal geven. Op dit moment zijn nog veel bedrijven niet meteen geneigd hier fors op in te zetten, omdat niet perfect duidelijk is hoe rendabel AI-gebaseerde robots zullen zijn. Het geloof is er dat de nieuwe dimensie in robotisering een grote invloed op bedrijfsprocessen zal hebben, maar er zal nog behoorlijk wat water richting zee vloeien vooraleer de integrale sector de stap naar AI volledig omarmt.

BouwForum 2025: Digitale innovatie

Op 21 februari 2025 waren bijna 700 bezoekers aanwezig op BouwForum, in Paleis 10 van Brussels Expo, het bewijs van het belang dat de sector hecht aan digitale innovaties. Techlink maakt deel uit van Embuild en was dan ook aanwezig!

Op het informatie- en netwerkevent voor bouwprofessionals leerden we bij over artificiële intelligentie (AI) en de concrete toepassingen ervan in de sector.

Nieuw: workshops

Een panelgesprek en een keynotespeaker. Dat waren tot nu toe steeds de ingrediënten van het BouwForum dat Embuild jaarlijks organiseert tijdens Batibouw. Die elementen blijven behouden, maar het traditionele plenair gedeelte werd voorafgaan door 3 praktische workshops, waar bouw- en installatieondernemers zelf concrete zaken kunnen leren: hoe AI kan zorgen voor minder administratie in het bouwproces en meer veiligheid op de werf, maar ook hoe ze goede prompts kunnen opstellen.

Focus op AI

36% van de bedrijven uit de sector werkt nu al met AI, meestal voor communicatie, maar ook om de veiligheid op de werf te vergroten en projecten en werven te plannen en op te volgen. Dat blijkt uit onderzoek van Embuild naar aanleiding van zijn jaarlijkse BouwForum. ‘Door AI in te zetten zullen we repetitieve taken in het hele bouwproces kunnen automatiseren, wat het aantal menselijke fouten vermindert en de veiligheid op werven verhoogt’, weet NIKO DEMEESTER , CEO van Embuild. ‘AI zal geen jobs op zich

Hanne Decoutere, journaliste bij de VRT, modereerde een debat over digitale innovatie met Thomas Vandenbergh (Besix), Stijn D’hoore (Furnibo), Asmae Ben Bahida (JustBimIt) en An Parewyck (Industrial Construction Services).

vernietigen, maar iedereen zal wel AI moeten inzetten om zijn job nog beter te kunnen doen. Bouwen en renoveren zelf zal natuurlijk een fysieke activiteit blijven: enkel een avatar kan in een artificieel huis wonen.’

36% van de bouw- en installatie-

bedrijven werkt vandaag al met AI. Iedereen werkt al met ChatGPT, de helft (49%) met Copilot. Ook vertaaltoepassingen, zoals Google Translate en Deepl, worden al door een kleine helft van de bedrijven gebruikt. Het recente gelanceerde, Chinese Deepseek wordt door 7% van de bouw- en installatiebedrijven ingezet. AI wordt momenteel dus vooral gebruikt voor

allerlei vormen van communicatie, maar doet ook meer zijn intrede in het bouwproces zelf: onder meer voor veiligheids- en risicoanalyses (21%), projectplanning en -management (16%) en werfopvolging (11%).

Het debat werd gevolgd door een uiteenzetting door de keynote speaker van de dag: Koen De Leus, chief economist BNP Paribas Fortis. In zijn boek ‘De winnaarseconomie’ gaat hij dieper in op de kansen en uitdagingen van de digitale revolutie. In zijn speech ging hij dieper in op de economische evolutie. Zijn belangrijkste boodschap was dat de rente in de toekomst structureel hoger zal gaan.

“De bouw- en installatiesector loopt niet langer achter inzake innovatie, maar omarmt die volop als hefboom voor meer productiviteit en veiligheid!”

NIKO DEMEESTER, CEO VAN EMBUILD

OPMERKELIJK: 82% van de bouwbedrijven die al met AI aan de slag zijn, ziet er een positieve impact van op de bedrijfsefficiëntie. ‘Technologie om de technologie heeft op zich geen zin. De meerwaarde ervan moet duidelijk zijn en die blijkt er te zijn, zo menen de ondernemingen uit onze sector’, zegt Niko Demeester. Toch zijn de bouw- en installatiebedrijven die met AI werken niet blind voor een aantal uitdagingen: een gebrek aan kennis en vaardigheden (74%), privacy zorgen (41%), een te beperkte kwaliteit van de data (30%) en de weerstand die AI teweegbrengt bij hun personeel (22%).

Ruim 6 op de 10 bouw- en installatiebedrijven (64%) maken nog geen gebruik van AI op dit moment, maar 69% is wel plan om AI binnen de 1 à 2 jaar te implementeren in zijn bedrijfsvoering en dat voornamelijk omwille

van efficiëntieverhoging (65%), kostenreductie (50%), meer klanttevredenheid (27%) en een verhoogde veiligheid (15%).

Nagenoeg twee derde (62%) van de ondernemingen uit de bouw en installatie verwacht niet dat AI tot banenverlies zal leiden in de sector. ‘Dat verwachten wij al evenmin’, verduidelijkt Niko Demeester. ‘Integendeel: AI zal helpen om de productiviteit van onze werknemers te verhogen en zal zo het tekort aan arbeidskrachten deels goedmaken. Het bouwen en renoveren zelf zal dankzij technologie allerhande efficiënter en veiliger worden, maar uiteindelijk blijft dat wel mensenwerk.’

Het slotwoord was voor Niko Demeester.

Slimme aanpak van het onderhoud van technische installaties

Vanaf 2025 zal het verplicht zijn om grote tertiaire gebouwen uit te rusten met een gebouwbeheersysteem (GBS). Wat als we de door dit systeem verzamelde gegevens nog voor andere doeleinden zouden kunnen gebruiken dan voor de regeling van de technische gebouwinstallaties en de opvolging van het energieverbruik? Deze informatie opent immers de deur naar nieuwe functionaliteiten zoals het predictief onderhoud van deze installaties.

Het verwarmings-, ventilatieen airconditioningsysteem (HVAC) van een gebouw speelt een cruciale rol in het comfort en de gezondheid van de gebruikers. Zo kan een slecht onderhouden HVAC-systeem een gezellige ruimte al snel veranderen in een oncomfortabele, energieverslindende omgeving.

In grote gebouwen wordt het onderhoud van het systeem vaak toevertrouwd aan gespecialiseerde bedrijven. In dat geval wordt de onderhoudsstrategie geformaliseerd in een onderhoudscontract waarin de te behalen eisen en doelstellingen duidelijk gespecifieerd worden.

De verschillende onderhoudstypes

Tijdens het gebruik van een gebouw kunnen er vele storingen optreden die de normale werking van de installaties beïnvloeden. Deze storingen zijn meestal te wijten aan de geleidelijke slijtage of vervuiling van de onderdelen. Een snelle tussenkomst van een gekwalificeerde technicus is dan noodzakelijk. Dit wordt ook wel curatief of herstellend onderhoud genoemd (zie schema op blz. …). Dit onderhoud kan met spoed ingepland worden of uitgesteld worden volgens de regels van het onderhoudsplan.

Het is ook mogelijk om het risico op storingen of defecten te voorkomen door preventief onderhoud uit te voeren. In tegenstelling tot de curatieve aanpak, biedt dit onderhoudstype de volgende voordelen:

● de vrijwaring van het comfort en de gezondheid van de gebruikers

● het behoud van de energiepres-

taties van de systemen, met een vermindering van het energieverbruik en de CO2-uitstoot van het gebouw tot gevolg

● de vermindering van het aantal noodinterventies

● de verlenging van de levensduur van de installaties

● het voorkomen van gevaarlijke effecten of kettingreacties als gevolg van een storing.

Er bestaan twee soorten preventief onderhoud: systematisch en conditiegebaseerd.

Systematisch onderhoud bestaat erin om op regelmatige tijdstippen preventieve acties uit te voeren, ofwel in functie van de tijd die verstreken is sinds de laatste interventie, ofwel in functie van de werkingstijd van het toestel. Onder deze acties vallen onder meer de inspecties, de reiniging en de vervanging van onderdelen van de installatie. Op reglementair

Meerdere toepassingen

niveau moet het systematisch onderhoud van HVAC-installaties uitgevoerd worden volgens de eisen van het minimale onderhoudsprogramma dat specifiek is voor elk van onze drie Gewesten.

Conditiegebaseerd onderhoud maakt het dan weer mogelijk om preciezer te bepalen welke acties ondernomen moeten worden en welke toestellen preventief vervangen moeten worden. Dit is gebaseerd op waarnemingen of indicatoren die erop wijzen dat er een storing dreigt. Dus, in tegenstelling tot het systematisch onderhoud, voorkomt het conditiegebaseerd onderhoud de voortijdige vervanging van toestellen die nog in staat zijn om hun functie te vervullen. Deze methode vereist echter dat er gegevens verzameld worden over het onderzochte element (toestel, systeem, ...). Er zijn twee subcategorieën: niet-gepland conditiegebaseerd onderhoud en gepland conditiegebaseerd onderhoud, vaak predictief onderhoud genoemd.

Bij niet-gepland conditiegebaseerd onderhoud worden drempelwaarden vastgelegd in de vorm van expliciete regels voor bepaalde installatieparameters (debiet, temperatuur, drukverlies ...). Het overschrijden van deze drempelwaarden geeft aan dat het onderzochte element slecht functioneert. Om goede regels te definiëren, vereist deze aanpak dus een grondige kennis van de werking van het systeem en het aanvaardbare werkingsgebied.

Met de opkomst van moderne HVAC-installaties die uitgerust zijn met gebouwbeheersystemen (GBS) worden heel wat gegevens over de technische installaties toegankelijk. Zo maken vele toestellen al gebruik van het niet-geplande conditiegebaseerde onderhoud, waarbij alarmen afgaan wanneer vooraf gedefinieerde drempelwaarden overschreden worden.

Voor het predictief onderhoud wor-

SCHEMA 1: De onderhoudstypes worden onderverdeeld in verschillende categorieën gedefinieerd door de norm NBN EN 13306.

den ook gegevens over de werking van de installatie gebruikt. Dankzij meer geavanceerde analysemethoden die gebruikmaken van deze gegevens en hun historiek kan men bepalen of het toestel naar verwachting presteert. Deze geavanceerde methoden bieden betere prestaties doordat ze subtiele afwijkingen kunnen detecteren. Dit maakt het mogelijk om storingen in een vroeg stadium op te sporen en proactief onderhoud te plannen.

Het potentieel van predictief onderhoud

In het kader van de EPB-regelgeving wordt de installatie van een GBS vanaf 2025 verplicht voor grote tertiaire gebouwen en vanaf 2030 voor kleinere gebouwen. De verzamelde gegevens over de installatie zullen dus beschikbaar zijn in alle betrokken gebouwen. Om predictief onderhoud mogelijk te maken, zijn de kosten dan beperkt tot de ontwikkeling en integratie van analysemethoden in de GBS-omgeving. Als het aantal voorspellingsmethoden dat toepasbaar is op het gebouw toeneemt, kunnen we verwachten dat ze gemakkelijker geïntegreerd kunnen worden in toekomstige GBS-systemen.

Predictief onderhoud is niet alleen weggelegd voor grote gebouwen die uitgerust zijn met een GBS. Het kan immers ook toegepast worden op één enkel toestel (ketel, warmtepomp, ...) of op kleinere technische installaties.

Fabrikanten kunnen functies in hun interne besturingsmodules integreren om een opkomende storing te voorspellen of hun waarschuwingssystemen te verbeteren met behulp van nieuwe analysemethoden die “valse alarmen” beperken.

Om deze innovaties op de voet te volgen, neemt Buildwise momenteel deel aan het PREMAI-project (PREdictive Maintenance using AI) dat als doel heeft predictief onderhoud in de praktijk te brengen in een niet-residentieel gebouw uitgerust met een GBS. Dit project, ondersteund door Innoviris, onderzoekt het potentieel van artificiële intelligentie (AI) voor de ontwikkeling van de analysemethoden waarop predictief onderhoud gebaseerd is. AI is een veelbelovende aanpak omdat ze automatisch grote hoeveelheden aan gegevens kan analyseren en de omstandigheden van storingen kan aanleren om erop te anticiperen.

Dit artikel werd opgesteld in het kader van de Technologische dienstverlening C-Tech, gesubsidieerd door Innoviris.

BRON:

Buildwise Magazine juli-augustus 2024 (blz. 18-19), van S. Bernard, J. Vinel en T. Delwiche.

Waterzijdig inregelen: de sleutel tot duurzame systeemoptimalisatie

De inzet van een warmtepomp of een andere duurzame energiebron betekent niet automatisch dat een totaalinstallatie duurzaam is. Om zowel het energieverbruik als de CO2-uitstoot te verminderen én het comfort in gebouwen te verhogen, is een optimale balans in het systeem essentieel. Een belangrijk onderdeel van die balans is waterzijdig inregelen, ook wel hydraulisch balanceren genoemd. Deze techniek speelt een cruciale rol bij het optimaliseren van verwarmingssystemen en kan in de meeste gebouwen maar liefst 15-20% energie besparen. Dit maakt het een interessante en noodzakelijke stap in de zoektocht naar duurzame oplossingen.

Door te focussen op een goed systeemontwerp, de juiste appendages ter bescherming van de installatie én een correcte inregeling, kan duurzame systeemoptimalisatie worden bereikt.

In dit artikel gaan we dieper in op wat waterzijdig inregelen inhoudt en waarom dit onmisbaar is voor een efficiënte en toekomstbestendige installatie.

Wat is waterzijdig inregelen?

Waterzijdig inregelen, oftewel hy-

draulisch balanceren, betekent simpelweg dat het cv-water met de juiste debieten en juiste snelheid door de afgifteapparaten (zoals radiatoren of vloerverwarming) stroomt. Daardoor heeft het water voldoende tijd om precies genoeg warmte af te geven. Dit resulteert in gelijkmatig verwarmde ruimtes, wat de energiekost verlaagt en het comfort in de woning optimaliseert. Zeker wanneer de warmtebron een cv-ketel of hybride warmtepomp is, wordt er flink bespaard in de portemonnee. Naast een lagere energierekening en optimaal comfort voor uzelf, draagt u hierdoor ook bij

aan het milieu door de verminderde CO2-uitstoot.

Gevolgen van onbalans

Als een centrale verwarmingsinstallatie niet waterzijdig is ingeregeld, stroomt er door radiatoren met weinig weerstand te veel water, terwijl er door radiatoren met veel weerstand te weinig water stroomt. Vaak zijn het de ruimtes die zich het verst van de warmtebron bevinden, degenen die de meeste weerstand hebben (langer leidingwerk, meer bochten, …) waardoor deze onvoldoende warm worden. Ook als de afgiftesystemen in de woonka-

mer, waar meestal de kamerthermostaat hangt, te weinig water krijgen, duurt het per definitie langer voordat deze ruimte op temperatuur is. Dit wordt niet gecompenseerd door de radiatoren die teveel water krijgen, omdat het afgegeven vermogen maar nauwelijks toeneemt bij een grotere volumestroom. Daarnaast heeft u, door te hoge debieten, vaak te maken met hoge retourtemperaturen bij een niet-ingeregeld systeem.

De merkbare risico’s van een niet-ingeregelde installatie

Een installatie die niet goed waterzijdig is ingeregeld, kan leiden tot een reeks vervelende problemen die zowel het comfort als de efficiëntie van een gebouw flink onder druk zetten. Hieronder een overzicht van veelvoorkomende gevolgen:

● Onvoldoende verwarming: In een slecht ingeregelde installatie krijgen sommige ruimtes te veel warmte, terwijl andere kamers juist tekortkomen. Dit resulteert in temperatuurverschillen die het comfort in gevaar brengen.

● Hoge energiekosten: Een systeem dat niet optimaal functioneert, verbruikt vaak meer energie om de gewenste binnentemperatuur te bereiken. Daarnaast verbruikt een

niet-ingeregelde installatie vaak ook veel meer liters water dan een ingeregeld systeem, wat ook resulteert in een hoger energieverbruik van de pomp. Dit is allemaal direct zichtbaar is op de energierekening.

● Overbelasting van componenten: Een disbalans in het systeem kan ervoor zorgen dat onderdelen, zoals pompen en ketels, harder moeten werken dan nodig. Dit vergroot de kans op slijtage, hogere onderhoudskosten en defecten.

● Minder comfort: Een ongelijkmatige verdeling van warmte leidt tot een inconsistent binnenklimaat, met temperatuurschommelingen en een gebrek aan een prettig leefof werkklimaat.

● Verlies van efficiëntie: Zonder een goede afstemming functioneert het verwarmingssysteem niet op zijn maximale capaciteit, wat leidt tot onnodige belasting en een lager rendement.

● Storende geluiden: Geluiden zoals gebrom of gekletter in leidingen en radiatoren zijn vaak het gevolg van luchtbellen of een onregelmatige waterstroom, die ontstaan door een verkeerde afstelling van het systeem.

Het voorkomen van deze problemen begint bij een goede waterzijdige in-

O.a. Caleffi biedt oplossingen die ideaal zijn voor oudere gebouwen met radiatoren en waar een volledige systeemrenovatie niet haalbaar is. Deze geavanceerde ventielen combineren thermostatische en inregelfuncties om de prestaties te optimaliseren en het energieverbruik te minimaliseren.

regeling. Dit is dé manier om het maximale uit een installatie te halen, zowel op het gebied van comfort als energie-efficiëntie.

Regelgeving en richtlijnen

Dat hydraulisch inregelen steeds belangrijker wordt, is een feit. En ook de regelgeving rondom dit thema blijft niet achter. Vanuit het Europese Klimaatakkoord om in 2050 een CO2-neutrale samenleving te zijn, werd in de EPBD o.a. vastgelegd dat verwarmingsinstallaties in woningen en utiliteitsgebouwen hydraulisch in balans (waterzijdig ingeregeld) moeten zijn. Via de EPBD stelt de Europese Commissie richtlijnen om de energieprestatie van gebouwen te verbeteren.

Dit Europese akkoord is nog niet doorgevoerd naar een regionale regelgeving, maar het zal enkel een kwestie van tijd zijn voordat inregelen ook hier een verplichting wordt.

Statisch inregelen

Hydraulisch inregelen kan op twee verschillende manieren: statisch en dynamisch. Statisch inregelen heeft alleen een meerwaarde bij installaties die enkel en alleen in vollast werken. Dat wil zeggen dat alle afgiftesystemen altijd volledig open staan (dus een volledige warmtevraag). Sta-

tisch inregelen gebeurt door middel van strangregelventielen. Door de doorstroming van het cv-water in een bepaalde “strang” (leidingdeel) te beperken of verhogen, zorgt het ventiel voor een gelijkmatige verdeling van de warmte. Veel van deze ventielen zijn instelbaar, waardoor je specifieke stroomsnelheden kunt instellen. Sommige ventielen hebben ook meetpunten waarmee u het drukverschil kunt meten, wat nuttig is voor het controleren en afstellen van het systeem. In andere gevallen heeft u hier speciale meetapparatuur voor nodig.

Het inregelen van installaties gebeurt dikwijls op vollast. Veel installaties draaien echter op deellast waardoor de druk en debiet anders zijn dan waar ze voor zijn ontworpen. In deze situaties is een dynamische inregeling de beste oplossing.

Dynamisch inregelen

Omdat installaties verreweg in de

meeste gevallen niet in vollast draaien, doen zich steeds wisselende omstandigheden voor in het systeem. Dit maakt dat wanneer u de pomp niet goed onder controle heeft, of er nog gewerkt wordt met een oude pomp met driestandenregeling, de pomp soms te veel druk geeft voor het kleine gaatje in de radiatorkraan waar het water door geduwd moet worden. Dit resulteert in te hoge stromingssnelheden en storende, fluitende geluiden. Door de steeds wisselende omstandigheden werkt de installatie bijna altijd in deellast, dat wil dus zeggen dat niet altijd alle radiatoren volledig open staan. Vanwege hun precisie bij deellastsituaties, wordt het in deze situaties geadviseerd om dynamische inregelventielen te gebruiken. Deze inregelventielen passen namelijk automatisch het debiet aan bij een steeds veranderde warmtevraag, waardoor de hoeveelheid water die door het afgiftesysteem stroomt, steeds gelijk blijft. Zo blijft de installatie perfect

ingeregeld, of deze nu in deellast of vollast werkt, en wordt er nooit teveel energie en gas verbruikt.

In de praktijk

Bij nieuwbouw is inregelen vaak een fluitje van een cent. De ontwerpdebieten worden hierbij, vaak al in de fabriek, ingesteld op de inregelventielen en u bent klaar. Bij renovatieprojecten waar de ontwerpdebieten niet gekend zijn, is het een iets grotere uitdaging. Maar ook hier kan de installateur vaak met hun kennis en ervaring al een goede inschatting doen. En als er voorheen niet was ingeregeld, gaat u zeker een besparing opmerken.

Belangrijk om in het oog te houden is dat elk gebouw en renovatieproject een specifieke benadering vereist. Er zijn veel verschillende soorten inregelventielen op de markt, die ieder hun eigen kenmerken hebben. Vraag bij uw groothandel of fabrikant om advies en ondersteuning.

Boekvoorstelling “Strategy in Turbulent Times”

Op woensdag 14 mei organiseerde Techlink WestVlaanderen bij Barco te Kortrijk een boekvoorstelling waarbij Prof. Kurt Verweire zijn revolutionaire benadering voor het ontwikkelen van strategieën presenteerde die bedrijven helpen navigeren door de uitdagingen van een voortdurend veranderende wereld. Zijn uiteenzetting was niet alleen een scherpzinnige analyse van de huidige zakelijke dynamiek, maar bood ook concrete, inspirerende voorbeelden en praktische adviezen die u direct kunt toepassen.

Vera Desauw, voorzitter Techlink WestVlaanderen, bedankte Prof. Kurt Verweire voor zijn leerrijke uiteenzetting.

PENTAIR WATERVERZACHTERS & PFAS FILTERS

Bij aankoop van een iQSoft waterontharder profiteer je nu van twee unieke voordelen:

2 + 1 IQSOFT GRATIS.

Bij aankoop van twee iQSoft waterontharders, ontvang je de derde volledig gratis.

GRATIS GECERTIFICEERDE PFAS-FILTER.

Bij aankoop van één iQSoft ontharder ontvang je een gratis PFAS-filter.

E² – Eenvoudig verbonden

De nieuwe generatie SCHELL-kranen met innovatieve technologie, geïntegreerde Bluetooth® en direkte sturing via de app.

Voor meer informatie: www.schell.eu/eenvoudig-verbonden-be

De nieuwe generatie kranen van SCHELL

Periodiek(e) controle/ onderhoud HVAC

De eerste vergaderingen van de nieuwe Werkgroep “Periodiek(e) controle/onderhoud HVAC” van Techlink, vonden plaats in februari en maart 2025, met als hoofdthema ‘De verduurzaming van verwarming in Vlaanderen’. Deze werkgroep heeft als bijzonder doel de visieontwikkeling rond preventief, periodiek onderhoud of controle van een HVAC-installatie, dit met aandacht voor zijn duurzame, betrouwbare en ecologische werking. Met het oog op de verplichte omzetting van de Europese EPBD-richtlijn (EU) 2024/1275 van 24/04/2024, wordt de aanpassing van het onderhoudsbesluit een belangrijke werkpunt voor de Vlaamse administratie, het VEKA.

EPBD 2024

De herziene Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) bracht vanaf 2024 grote veranderingen met zich mee voor gebouwensector. De nieuwe richtlijn streeft naar een emissievrij gebouwenbestand in 2050 en stelt hogere eisen aan energieprestaties van residentiële en niet-residentiële gebouwen en aan de installaties die daarin worden toegepast. Voor u als installateur kan dit betekenen dat u te maken krijgt met strengere regels, nieuwe verplichtingen én kansen om u te onderscheiden in een snel veranderende markt.

Fossiele brandstoffen op de terugweg

Een belangrijk doel van de EPBD is het uitfaseren van fossiele brandstoffen. Sinds 2025 mogen er namelijk

geen subsidies of financiële voordelen meer worden gegeven voor de installatie van losstaande verwarmingsketels op gas of gasolie. De nadruk komt meer te liggen op hybride systemen en installaties die grotendeels draaien op hernieuwbare energie, zoals warmtepompen, zonneboilers en systemen met thermische zonne-energie. Dit betekent dat u als installateur voorbereid moet zijn op een groeiende vraag naar deze duurzame alternatieven.

Nieuwe systeemeisen voor technische installaties

De EPBD stelt dat systeemprestaties leidend worden, niet langer de prestaties van losse toestellen of componenten. Dat betekent dat bij installatie, vervanging of renovatie moet worden gekeken naar het hele systeem: dimensionering, afstelling, regeling, waterzijdig inregelen en energie-efficiëntie. U wordt bijkomend verantwoordelijk voor het correct aanleveren van deze gegevens aan de gebouweigenaar. Denk aan informatie over het type installatie, rendement, vermogen, instellingen en energiegebruik.

Slimme technologie en monitoring gaan de bovenhand nemen

Voor grotere niet-residentiële gebouwen met installaties boven de 290 kW

geldt sinds eind 2024 een verplichte toepassing van gebouwautomatisering en energiebeheer. Deze verplichting wordt vanaf 2029 verstrengd voor installaties boven de 70 kW. De slimme systemen moeten het energieverbruik kunnen meten, analyseren, bijsturen en rapporteren. Ook monitoring van binnenluchtkwaliteit en automatische lichtregeling worden op termijn verplicht, voor zover dit technisch en economisch natuurlijk haalbaar is.

Wat kunnen jullie als lid van Techlink doen?

De EPBD 2024 vraagt dus om actie, maar biedt ook veel kansen voor installateurs.

Techlink heeft hierbij als doel een duidelijke richting te geven aan de toekomstige beleidskeuzes, bij de evaluatie en optimalisatie van de algemene energieprestatie van klimaatinstallaties, zowel bij eerste ingebruikname als bij vervanging.

Aarzel dus niet om actief mee te discussiëren met betrokken collega-installatiebedrijven en bepaal zo mee het standpunt van Techlink, door deel te nemen aan deze werkgroep.

Deelnemen?

Neem contact op met uw Account manager Dirk Baetens via consult@techlink.be.

Verzeker je toekomst en word warmtepompinstallateur

vlaanderen.be/ warmtepompinstallateur

Hoe kan men de efficiëntie verhogen bij elektroboilers?

Een slim aangestuurde elektroboiler met overschotten uit een PV-installatie kan in de zomer werken, maar net zoals bij zonneboilers is de opbrengst in de winter bijzonder laag. Een eerste voorwaarde om elektroboilers duurzamer in te zetten, is slim aansturen in functie van de zonne-energie uit een eigen PV- installatie, of van de prijzen bij het dynamisch tarief. Daarnaast zijn er enkele aandachtspunten inzake het energieverlies.

In een elektrische weerstand verloopt de omzetting van elektriciteit naar warmte altijd even efficiënt, ongeacht de temperatuur: 1 kWh elektriciteit levert 1 kWh warmte. De energieprestatie van een elektroboiler slaat dus enkel op de isolatiekwaliteit, want stilstandsverliezen zijn er natuurlijk wel.

Het stilstandsverlies dat vermeld is

op het energielabel, geldt voor een watertemperatuur die ingesteld is op 65 °C en een omgevingstemperatuur van 20 °C. Hierbij gebruikt men verschillende eenheden (W, kWh/dag of kWh/jaar) en dat kan onduidelijk overkomen. Deze eenheden zijn eenvoudig om te rekenen, zoals weergegeven in tabel 1.

Voorbeeld: een vermogensverlies van 62,5 W komt overeen met 0,0625 x 24 = 1,5 kWh per dag of 1,5 x 365 = 548 kWh/ jaar. In de koude periode is dit geen echt verlies op voorwaarde dat de boiler opgesteld is in het beschermd volume. Toch is het energetisch niet optimaal omdat de warmte wordt opgewekt met een elektrische weerstand (COP = 1) en niet met een warmtepomp (COP = 4,5…5,5). In de zomer kan het stilstandsverlies binnenshuis zelfs bijdragen tot oververhitting. Een goed geïsoleerde boiler heeft dus meerdere voordelen.

De stilstandsverliezen bij een elektroboiler hangen niet alleen af van de isolatiekwaliteit, maar ook af van de dimensionering. Bij een lagere ontwerp-watertemperatuur is een grotere, dus ook duurdere boiler nodig. Dit heeft geen effect op de warmteproductie, want een weerstand zet alle elektrische energie om in warmte, on-

Elektroboiler Verlies (warmte of elektriciteit) is kleiner dan: energielabel

geacht de temperatuur. Anderzijds resulteert een lagere watertemperatuur in minder stilstandsverlies, ondanks de grotere afmetingen. Fabrikanten die beweren dat de beschikbare hoeveelheid douchewater op gebruikstemperatuur (40 °C) gelijk is aan 2,5 keer de inhoud van de boiler, veronderstellen een oplaadtemperatuur van 85 °C. Een boiler waarvan de afmetingen slechts 15% groter zijn, stelt evenveel water bij 40 °C ter beschikking met een oplaadtemperatuur van 60 °C en niet 85. In verhouding tot het volume heeft deze grotere boiler een kleiner verliesoppervlak (50% meer volume voor slechts 31% meer oppervlakte). Hierdoor is het warmteverlies 19 % kleiner bij eenzelfde isolatiekwaliteit. Daarom kan men beter kiezen voor een grotere boiler maar met een lagere oplaadtemperatuur.

AUTEUR:

ing. Eddy Janssen, voormalig docent en voorzitter van de vakgroep energie van de Universiteit Antwerpen

WATERVERZACHTERS ADOUCISSEURS

Eenmalige actie - Offre unique

3 kopen = +1 gratis!

Achetez 3 = +1 gratuit !

Win een gloednieuwe camionette*

Gagnez une nouvelle camionette*

CONTACT www.thisiswet.com jeremy@thisiswet.com +32 470 21 33 90

* Algemene voorwaarden van toepassing - Les conditions générales s’appliquent

waterhergebruik voor huis en tuin. ALL-IN-1

Klaar voor gebruik zodra je de stekker in het stopcontact steekt

Start en stopt vanzelf wanneer het nodig is Voorkomt schade door automatisch uit te schakelen als er geen water is

Motor blijft koel, zelfs bij intensief gebruik

Vrouwen inspireren voor een carrière in de technische sector

Op dinsdag 11 februari 2025, op de International Day of Women and Girls in Science, staat het talent van vrouwelijke ondernemers en ingenieurs centraal tijdens de Womenpreneur & VINCI Energies Award 2024! Deze award bekroont inspirerende vrouwen die met hun innovatieve ideeën en ondernemerschap het verschil maken in de technologische en industriële sector. Deze prijs moet vrouwelijk talent inspireren voor STEM. Ook Techlink was aanwezig op de uitreiking en steunt volop “Women in Technology”.

Het evenement ging van start met het panelgesprek “Vrouwen in tech: Pioniers van innovatie in België” waarin vrouwelijke STEM-talenten hun carrière, successen en visie op de toekomst van technologie deelden en het belang van meer vrouwelijke vertegenwoordiging in de sector bespraken. Na de prijsuitreiking, werd de ceremonie afgesloten met een walking dinner en netwerkmoment.

Beloning voor onderzoekswerk

De prijs, toe aan zijn tweede editie, is een initiatief van Womenpreneur, een vereniging die vrouwen ondersteunt in ondernemerschap in de technologiewereld, en VINCI Energies. Met deze prijs willen de partners vrouwelijk talent in het wetenschappelijk, technologisch, ingenieurs- en wiskundig (STEM) vakgebied in de kijker zetten. Dankzij deze award krijgt Valérie een vast contract, waar ze de vier strategische afdelingen van VINCI Energies zal doorlopen, met persoonlijke begeleiding, om zo haar vaardigheden verder te ontwikkelen en te ontdekken welke afdeling aansluit bij haar ambities.

‘Deze award opent voor mij de deur naar een wereld van mogelijkheden en onderstreept het engagement voor diversiteit en inclusie van VIN-

CI Energies. Het biedt niet alleen een unieke professionele ervaring, maar ook de kans om bij te dragen aan duurzame en innovatieve projecten. Ben je een pas afgestudeerde studente en wil je bijdragen aan de hoognodige veranderingen in de technologische wereld? Grijp dan deze kans en neem deel’, getuigt Valérie Willems, Project Engineer bij VINCI Energies Belgium en de winnares van de Womenpreneur & VINCI Energies Award 2024.

Jonge vrouwen inspireren

Volgens UNESCO is slechts 34% van de afgestudeerden in STEM-richtingen een vrouw en is slechts 28% van

de wetenschappers en ingenieurs een vrouw. Marc Lemaire, Deputy Managing Director bij VINCI Energies Europe North West, licht toe: ‘Vrouwen zijn essentieel voor de groei en innovatie in de technologie- en industriesector. Deze cijfers tonen aan dat ondanks hun waardevolle bijdrage aan de vooruitgang, ze toch nog steeds geconfronteerd worden met hardnekkige barrières. Met deze prijs willen we vrouwelijk talent in de kijker plaatsen, jonge vrouwen inspireren voor een loopbaan in technologie en STEM-professionals, studenten en bedrijfsleiders samenbrengen om verandering en genderdiversiteit in de sector te stimuleren.’

GEERT VERSCHRAEGEN , Teamleader Legal Department bij Techlink, was ook aanwezig op de ceremonie en merkt op dat dit soort initiatieven van cruciaal belang zijn om de aanwezigheid van vrouwen in technische en industriële beroepen te versterken. Als sectorfederatie ondersteunt Techlink dit uiteraard en wenst ze Valérie veel succes met haar nieuwe uitdaging bij VINCI Energies Belgium!

De Womenpreneur & VINCI Energies Award 2024 gaat naar Valerie Willems, een recent afgestudeerde vrouwelijke ingenieur.

Plug & Play – Energie-efficiëntie in een handomdraai.

Desigo Plug and Play Automation is uw eenvoudige oplossing waarmee u kleine en middelgrote gebouwen flexibel en snel kan automatiseren en beheren.

Zonder uitgebreide technische kennis kan u draadloos en cybersecure :

• Temperatuur zone per zone aansturen

• Inzicht verkrijgen in energieverbruik

• Binnenlucht kwaliteit monitoren per zone

• Tot 400 draadloze apparaten koppelen

Wees conform aan de EPBD wetgeving en bezoek onze website: www.siemens.be/plugandplayautomation

Wetsvoorstel verhoging maaltijdcheques

In dit artikel wijden wij ons aan het op 13 maart ingediende wetsvoorstel van Vooruit tot verhoging en aanpassing van het maximumbedrag van de maaltijdcheque aan de stijging van de levensduurte. Men start in de memorie van toelichting met de verduidelijking dat de maximale tussenkomst van de werkgevers beperkt is tot € 6,91. De laatste keer dat dit bedrag aangepast werd, dateert van 26 mei 2015. Het wetsvoorstel creëert de mogelijkheid om in uitvoering van het regeerakkoord van 31 januari 2025 de volgende aanpassingen aan de maaltijdcheques te doen.

Verhoging van de maaltijdcheques

Waar de maximale werkgeversbijdrage van de werkgever momenteel € 6,91 bedraagt, voorziet het wetsvoorstel in

de volgende verhogingen:

● Er wordt een eerste verhoging voorzien vanaf 1 mei 2025 met € 2;

● De tweede verhoging met € 2 volgt vanaf 1 mei 2027.

Op deze manier valt de verhoging van de maaltijdcheque ook samen met het tweejaarlijks overleg over het interprofessioneel akkoord dat verder wordt uitgerold in de sectoren en bedrijven.

Het regeerakkoord: een overzicht van de relevante maatregelen op het vlak van arbeidsmarkt en arbeidsrecht

Er is reeds veel inkt gevloeid over het federaal regeerakkoord na de samenstelling van de regering-De Wever I. U heeft wellicht gelezen dat het regeerakkoord belangrijke maatregelen bevat die impact zullen hebben op werkgevers in de elektro- & HVAC sector en meer bepaald op HR-vlak waarbij de arbeidsmarkt, fiscaliteit en pensioenen voor een grondige hervorming staan.

Ons Legal team analyseerde het regeerakkoord en focuste op de maatregelen op het vlak van arbeidsmarkt en arbeidsrecht die voor u relevant kunnen zijn. Hierbij maken ze de link met sectorale aspecten.

Te lezen op onze website (www.techlink.be) of via deze

QR-code:

Het ingediende wetsvoorstel gaat zelfs nog verder en voorziet dat in sectoren of bedrijven waar vandaag nog geen maaltijdcheques bestaan of het wettelijk maximum niet is ingevuld, er een groeipad tussen de sociale partners moet worden afgesproken. Ten laatste op 1 januari 2028 moet iedere werknemer recht hebben op een maaltijdcheque aan het wettelijk maximum.

Daar stopt de verhoging nog niet. Het wetsvoorstel voorziet naast bovenstaande verhogingen dat de waarde van de maaltijdcheque de gestegen levensduurte automatisch volgt via een mechanisme waarbij vanaf 2029 telkens op 1 januari het maximale bedrag automatisch wordt verhoogd volgens het aantal overschrijdingen van de spilindex in het voorgaande jaar (zonder wijzigingen aan de sociale of fiscale voorwaarden waaraan de toekenning van de maaltijdcheques dient te voldoen).

Om niet in conflict te komen met de wetgeving op de bestaande loonnormwet wordt er voorzien om de maaltijdcheques voortaan buiten de loonnorm te houden.

Reactie Techlink

Onderstaande bespreking is gebaseerd op ontwerpteksten en onder

voorbehoud van publicatie in het Belgisch Staatsblad.

De overheid bepaalt enkel het maximumbedrag van de fiscale en sociale vrijstelling. Dit is geregeld bij KB. De invoering van de maaltijdcheque zelf, alsook voor welk bedrag, daarentegen, gebeurt via een sectorale cao, een ondernemings-cao of een individuele overeenkomst met de werknemer. Hierbij is hij ook niet verplicht om het maximumbedrag aan maaltijdcheques toe te kennen, minder kan ook.

Niet alle sectoren verplichten een maaltijdcheque. Er zijn ook sectoren die maaltijdcheques toekennen, maar minder dan het maximaal toegestane bedrag. Als Techlink hebben wij steeds het principe gesteund dat de ondernemingen zelf de keuze moeten kunnen maken voor de invoering van de maaltijdcheques.

De verhoging van het maximumbedrag van de maaltijdcheque wil dus niet zeggen dat de werknemer direct meer maaltijdcheques zal ontvangen. De CAO of de individuele overeenkomst die de maaltijdcheques toekent aan de werknemer zal ook aangepast moeten worden. Of toch niet …? We mogen duidelijk stellen dat het wetsvoorstel een doorn in het oog is voor

het sociaal overleg. Immers, door het verplicht opleggen van de invoering van maaltijdcheques voor het maximumbedrag tegen 1 januari 2028 moeit de regering zich in het sociaal overleg.

Waar werkgevers in principe openstaan voor een verhoging van dit fiscaal en RSZ vriendelijk loonsvoordeel, zijn zij gekant tegen de verplichte invoering ervan. Dit gaat al het goed sociaal overleg te buiten. Ook kijken wij met argusogen naar de intentie van de regering om in ruil voor de verhoging de andere bestaande cheques (ecocheques, cultuurcheques, …) geleidelijk af te schaffen. Immers, in veel sectoren, zoals ook de elektrosector, werden de ecocheques geïntroduceerd via een sectorale collectieve arbeidsovereenkomst. Ook hier zien wij met lede ogen aan hoe het sociaal overleg onder druk komt te staan door de federale ingrepen.

Tenslotte dienen we ook rekening te houden met de loonnorm die voor de komende periode 2025-2026 0% bedraagt. Aangezien maaltijdcheques niet onder de uitzonderingen van de loonnormwet vallen, dient er ook hier nog een wetsmatige ingreep te gebeuren … Komt dit voorstel niet wat vroeg …?

MEER INFO?

Techlink volgt dit dossier uiteraard op en zal het nodige doen om een vrij sociaal overleg te waarborgen. Heeft u nog vragen over de invoering of toekenning van maaltijdcheques, kan u steeds contact opnemen met het Legal Team van Techlink via consult@techlink.be.

BRON:

Wetsvoorstel van 13 maart 2025 tot verhoging en aanpassing van het maximumbedrag van de maaltijdcheque aan de stijging van de levensduurte, Parl. St. Kamer 2024- 2025, nr. 0785.

Jongeren inspireren en stimuleren voor technische beroepen

De War For Talent is één van de grootste uitdagingen in onze sector. Met onze digitale campagne Install Tomorrow willen we hierop een antwoord bieden. Dit jaar gingen we nog een stapje verder en organiseerden we ook een live event in Walibi. Op donderdag 24 en vrijdag 25 april namen bijna 2000 deelnemers – leerlingen en begeleiders uit de HVAC-San en elektro opleidingen – deel aan onze Install Tomorrow Experience Day, een initiatief van Techlink dat volledig in het teken stond van de next gen installateurs. Dit event was een rollercoaster van emoties en onvergetelijke momenten, waar iedereen nog lang over zal napraten! Foto’s: ©Aurore Delsoir

Techlink is als federatie al enkele jaren actief betrokken bij de promotie van technische beroepen en de aantrekkelijkheid van de bijhorende opleidingen te vergroten. De Install Tomorrow Experience Day past perfect binnen deze missie: jongeren inspireren en hen concrete carrièremogelijkheden laten ontdekken binnen een sector vol toekomst.

Exposanten

Met de Install Tomorrow Experien-

“Het feit dat we backstage ruimtes en workshops konden bezoeken was echt een geweldige kans voor onze jongeren om hen de schoonheid van het beroep te laten zien.”

EEN LEERKRACHT

ce Day boden we leerlingen een meer educatieve versie van Install Day. Het evenement vond plaats op een oppervlakte van 2.000 m² met een vaste route. Elke schoolgroep kon 30 exposanten (zie plan) ontdekken. Geen standaard standen maar interactieve workshops, doe-activiteiten en uitdagende ervaringen, virtual reality, ... .

Een generatie geïnspireerd door techniek

De exposanten toonden hun nieuwste

1 Bosch Power Tools

2 Caleffi International N.V.

3 Facq 4 Viega Belgium

5 Begetube 6 Daikin Airconditioning Belgium 7 Spie Belgium 8 Hager Modulec 9 Schneider Electric 11 VINCI Enegies Building Solutions

12 Euro-Index 13 Cintropur

14. VMA Sud SA

15. Cebeo

16. Instamobile

17. Velleman Group NV

18. Fernox

19. Vaillant

20 ATS Groep

21 Volta

22 Buildwise

23 Cleantechpunt

24 Het Beroepenhuis

25 UC Leuven-Limburg Technieken wetenschap- academie

26 Innoptus Solar Team

27 Construcity

28. Flux50

29. UGent Racing

30. Techlink

“Wat een leerrijke uitstap: het is veel beter dan naar een museum te gaan.”

EEN LEERLING

innovaties en ontwikkelingen in hun technologieën aan studenten, er waren interactieve workshops en zelfs een exclusieve blik achter de technische schermen van Walibi: alles was aanwezig voor een leerrijke en leuke onderdompeling in de wondere wereld van techniek!

Silver sponsor: VINCI Energies

Als voortrekker in de energietransitie en digitale transformatie zet VINCI Energies Belgium haar expertise in via een wereldwijd netwerk van gespecialiseerde bedrijven. Het bedrijf is aanwezig in meer dan 57 landen en ondersteunt de industrie, de infrastructuur en de dienstensector bij het optimaliseren van hun energie- en technologische prestaties. Met meer dan 90.000 medewerkers en een sterke innovatiecultuur werkt VINCI Energies Belgium elke dag aan een meer duurzame toekomst.

‘Sponsoring van dit evenement is veel meer dan een daad van communicatie. Het is een investering in de professionals van morgen, zij die de energie- en digitale transitie mogelijk maken.’ – Michèle Geoffroy, HR Manager bij VINCI

Facilities Belgium & VINCI Energies Building solutions

Het bezoek van de minister van Franstalig Onderwijs, Valérie Glatigny, op donderdagochtend was een belangrijk moment. Het bevestigde de politieke wil om nauwere banden te smeden tussen scholen, bedrijven en instellingen.

De leerlingen kwamen uit het 4de, 5de of 6de jaar technische opleidingen, ze kozen voor elektro of HVAC-San, soms uit passie, soms uit nieuwsgierigheid... maar ze vertrokken allemaal met sterren in hun ogen.

Volgens leerkrachten, leerlingen én professionals was het effect duidelijk: de dagen droegen echt bij aan de studiekeuze en motivatie van jongeren voor deze knelpuntberoepen.

Doelstelling van het event?

‘In een tijd van energietransitie en snelle technologische evolutie is het cruciaal om vandaag al de professionals van morgen te inspireren en op te leiden’, benadrukt CAROLE METZMACKER, Marketing & Communication Manager bij Techlink. ‘Dit evenement gaf jongeren de kans om techniek anders te beleven – via ervaring en onderdompeling – en zo een helder toekomstbeeld te vormen.’

WILFRIED DE GREEF, Education & Skills manager bij Techlink, vult aan: ‘Het

was een dag om jongeren kennis te laten maken met de installatieberoepen, hen te inspireren, in contact te brengen met professionals uit het (installatie)veld en hen de waaier aan mogelijkheden te tonen in onze sector in verandering.’

Afterwork op donderdag 24 april

Alle Techlink-leden en stakeholders waren van harte uitgenodigd om te komen kijken naar de ongelooflijke inspanningen die iedereen geleverd heeft met een hapje en een drankje. Iedereen

ging in interactie met de standhouders en jullie concullega's. Netwerken met de glimlach en een fijne groepsenergie. Hieronder enkele impressies.

Install Tomorrow

bevestigt zijn rol als inspirerend platform

Met dit omvangrijke evenement bevestigt Install Tomorrow opnieuw zijn rol als onmisbaar platform voor talentontwikkeling en als antwoord op de uitdagingen binnen de installatiesector in België. Techlink gelooft sterk in het belang om jongeren te inspireren

Silver sponsor: Velleman Group

Velleman Group nv staat al 50 jaar innovatie in dienst van technologie-enthousiastelingen. Sinds de oprichting in 1974 heeft dit Belgische bedrijf zich gevestigd als een wereldwijde referentie op het gebied van elektronische bouwkits, modules en instrumenten. Ondertussen is hun aanbod uitgebreid tot meer dan 16.000 producten voor consumenten en makers. Vandaag is Velleman actief in 80 landen en blijft het de grenzen van innovatie verleggen.

‘Een event zoals Install Tomorrow Experience Day is voor ons belangrijk omdat wij op twee dagen heel veel mensen ontmoeten en op die manier ook ons merk en onze producten kunnen tonen aan alle toekomstige installateurs. Het was niet alleen een showcase van onze producten, maar bovenal toonden we ook wat er allemaal mogelijk is met elektronica. Met interactieve demo’s, hands-on workshops en veel enthousiasme hebben we hopelijk heel wat leerlingen kunnen inspireren voor een toekomst in techniek’, zegt Yves Bryse, Chief Operating Officer at Velleman Group.

en te ondersteunen in hun professionele keuze. Ook de komende jaren zetten we ons daarvoor in! Als bijlage is er aan het magazine nog een boekje toegevoegd met nog meer impressies.

https://installtomorrow.be/nl/experience-day/

MET DE STEUN VAN ONZE SPONSORS :

Techlink ontmoet minister Simonet: mobiliseren om het tekort aan talent in de technische sector tegen te gaan

Op 15 april werd een Techlink-delegatie onder leiding van CEO Eric Piers ontvangen door Eléonore Simonet, minister voor Middenstand, Zelfstandigen en KMO's. Het doel van de vergadering was om de belangrijkste uitdagingen voor de installatiesector te voor te stellen, met name op het gebied van personeelstekort, en om de praktische initiatieven van de federatie als antwoord te belichten.

Techlink: een sleutelspeler in de energietransitie

Tijdens de opening van de vergadering lichtte Eric Piers de missie en het werkveld van Techlink toe. Als grootste federatie in België binnen de sector van technische installaties vertegenwoordigt Techlink het volledige ecosysteem: van fabrikanten en distributeurs tot onderhoudsbedrijven en installateurs. Met ongeveer 3.000 aangesloten bedrijven en meer dan 73.000 voltijdse werknemers speelt de organisatie een cruciale rol in de Belgische energietransitie.

ERIC PIERS benadrukte tegenover de minister dat de sector jaarlijks meer dan €18 miljard aan omzet draait en zo’n €8,3 miljard bijdraagt aan de Belgische economie—cijfers die sinds 2010 sterk zijn toegenomen. Toch gaan deze indrukwekkende resultaten gepaard met een groeiende druk op het terrein.

Een ware strijd om talent

De cijfers over het tekort aan arbeidskrachten zijn alarmerend: bijna 3.000 openstaande vacatures in de elektriciteits-, verwarmings- en loodgieterssector, binnen een totaal van 16.155 onvervulde banen in de bouwsector (bron: Statbel). En dit is nog maar het begin: om de Europese klimaat- en energiedoelen voor 2050 te behalen, moeten er de komende 15 jaar 30.000 nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd worden.

"De toekomst van België wordt gebouwd op zijn technisch talent. Het is tijd om samen in actie te komen."

ERIC PIERS, CEO VAN TECHLINK

Onze CEO wees op de structurele oorzaken van deze crisis: een vergrijzende beroepsbevolking, het gebrek aan aantrekkingskracht van technische vakgebieden voor jongeren en de toenemende technologische complexiteit die vraagt om nieuwe vaardigheden.

Praktische oplossingen van Techlink

Techlink blijft actief inspelen op de uitdagingen van de sector. De federatie heeft verschillende initiatieven opgezet om jongeren bewust te maken van de mogelijkheden, zoals de ondersteuning van technische wedstrijden als le Meilleur Élève Chauffagiste in

Wallonie en Install Skills in Vlaanderen. Daarnaast ondersteunt Techlink evenementen zoals de Solar Olympiade en heeft het een nieuw nationaal evenement gelanceerd: de Install Tomorrow Experience Day (zie bijlage aan het magazine voor meer details over dit evenement).

De ontmoeting met minister Simonet is een belangrijke stap in de dialoog tussen beroepsfederaties en de overheid. Techlink benadrukt de noodzaak van een gezamenlijke inspanning van bedrijven, scholen en overheden om de War for Talent, die de energietransitie bedreigt, aan te pakken.

Eric Piers & Eléonore Simonet

Onze 48 PROcenters zijn ook beschikbaar via onze app en onze e-commerce

Want tijd is geld

Op ons e-commerce platform of via onze app kan je 24u/24 en 7d/7 je artikelen bestellen. Bestel je voor 19u? Dan ligt je bestelling de volgende ochtend klaar in het Collect&Go afhaalpunt van je PROcenter. Zo zijn er 48 in het hele land, dus er is er zeker eentje in de buurt van jouw werf. Heb je geen tijd om langs te komen? Dan leveren we de bestelling gratis op je werf. Dat kan op alle werkdagen. En heb je het echt superdringend nodig? Onze externe spoedkoerierdienst Facq CHRONO brengt je bestelling zelfs binnen de 90 minuten. Meer info op facq.be

Hoe op de wijkrenovatiekoers racen in plaats van surplacen?

De uitvoering van wijkrenovaties was een van de hoofdthema’s van het 16de energiecongres van Embuild Vlaanderen, Flux50 en Techlink.. Al op de plenaire zitting stelde ir. arch. Joachim Declerck, directeur van de Architecture Workroom Brussels vzw, de cruciale vraag: hoe lang gaan wij op dat vlak nog surplacen en vanaf wanneer en hoe gaan wij op wijkniveau beginnen te racen?

In een wijk hebben bewoners zeer diverse woonwensen. Enkelingen hebben hun woning al grondig energetisch gerenoveerd. Waarom dan nog aan een collectief project deelnemen? Anderen zijn tevreden met een paar verwarmde kamers. Waarom dan nog renoveren? Nog anderen kunnen een renovatie helemaal niet betalen of wachten daar liever mee tot later, wanneer zij meer verdienen. Een huisper-huis transitie stoot dus duidelijk op haar grenzen.

Een warmtenet aanleggen en een collectief renovatieprogramma opzetten: is dat dan de oplossing om tot een fossielvrije wijk te komen? Een buurtgerichte aanpak maakt intussen op diverse locaties effectief opgang. Kunnen we dan een golf van realisaties verwachten? Volgens Joachim Declerck niet omdat de lopende experimenten vooralsnog uitzonderlijke projecten

zijn en niet de reguliere lokale praktijk vormen, omdat het Vlaamse kader vandaag geen ruimte of stimulansen voor een geïntegreerde buurtaanpak biedt en omdat lokale bestuurders geen wijkgerichte aanpak willen zolang dit kader ontbreekt.

Uit de impasse breken

“Om uit de impasse te breken moeten we aanvaarden dat niemand dit solo met een paar beslissingen geregeld krijgt. Daarnaast moeten wij de verschillende knoppen en hun mogelijke interactie in beeld brengen en de lokale en bovenlokale krachten bundelen. Wij moeten al doende leren in verschillende wijken en van daaruit een totaalaanpak ontwerpen”, aldus nog JOACHIM DECLERCK

Hij stelt voor dat de lokale besturen met de meest mature projecten met de Vlaamse overheid een partnerschap aangaan. Tot 2028 lopen ze samen een tweeledig traject: lokale ontwikkeling gaat dan hand in hand met interlokaal en bovenlokaal leren en bijsturen met als doel alvast de dringendste barrières voor uitvoering weg te nemen. Op die manier kan de schop in 2028 in de grond voor de eerste fossielvrije warmtesystemen in 10 bestaande wijken. Met een aangepast kader moet het dan mogelijk worden uiteindelijk 90 wijken te ondersteunen.

Concreet starten

In de namiddagsessie herhaalde ELISE STEYAERT van VITO het belang om op het vlak van wijkrenovatie concrete projecten op te starten: “Om tot fos-

sielvrije wijken te komen moet je niet alleen aan een warmtenet denken maar bijvoorbeeld ook aan de aanleg van een beoveld en de inschakeling van gekoppelde warmtepompen.”

EVA DE MEYST en ROELAND KEERSMAEKERS van de stad Gent spraken over de wijk Muide-Meulestede als koploper in de klimaataanpak. Zij hebben in die wijk al diverse koppelkansen geïnventariseerd, zoals de installatie van een warmtebron onder een voetbalveld of van hernieuwbare energie op grote daken van de loodsen. Zij denken nu meer aan clusters van kleinschalige collectieve warmtenetten dan aan één enkel grootschalig warmtenet.

Sociale woonwijken als voorloper

WILLIAM NELISSEN , expert in patrimoniuminnovatie bij de sociale huisvestingsmaatschappij Wonen in Limburg die 24.000 woongelegenheden beheert, kwam voor dit patrimonium tot een renovatienood van 2,2 miljard euro tot 2050: ideaal om daarop collectieve renovatieprojecten op te zetten zoals het Social Holistic Retrofit-project. IGHOR VAN DE VYVERE die voor Mechelen Klimaatneutraal werkt, legde uit dat in de wijk Nekkerspoel dankzij extra promotie voor 27 gezinnen energetische woonrenovaties werden uitgevoerd. De stad deed daarbij een beroep op een wijkrenovatie-aannemer.

BRON: Embuild magazine

Ir. arch. Joachim Declerck op het 16 de energiecongres

De Minilift S voor grijs water maakt alles mogelijk:

Verschillende pompcapaciteiten

Bestand tegen heet water en pekelwater (waterverzachters)

5 toevoeren en selecteerbare persaansluitingen

Variabel instelbaar pompvolume

www.kessel-belgie.be

Complexiteit eenvoudig gemaakt

Honeywell Home HCC100 multizone-regelaar

Maakt installatie eenvoudiger en sneller dankzij de overzichtelijke installatie-app en geïntegreerde Bluetooth®-verbinding.

De HCC100 past op eenvoudige wijze in zowel bestaande als nieuwe installaties.

Door de aangescherpte normen voor energie-efficiëntie, is het toepassen van de HCC100 een duurzame en slimme keuze.

Deze alles-in-één-oplossing is geschikt voor vrijwel elk huishouden en elke toepassing, dankzij:

Slimme technologie voor energie-efficiënte verwarmingsinstallaties

Slimme technologieën spelen een essentiële rol voor de optimale werking, de energie-efficiëntie, de flexibiliteit en de toekomstbestendigheid van de technische installaties. Dankzij het STEEV/Smartheatingonderzoeksproject, waarbij slimme technologieën centraal staan die de efficiëntie van verwarmingsinstallaties verhogen en hun werking optimaliseren, hebben Buildwise en Volta de drempel voor het efficiënte gebruik van slimme technologie verlaagd. De projectresultaten zijn terug te vinden op www.smartheating.be maar de uitvoerders hebben daarnaast hun inzichten gedeeld in een afsluitend event gericht op de installateurs. Techlink was op dinsdag 11 februari 2025 hierop aanwezig in de Buildwise-gebouwen in Zaventem.

De inleiding van Maarten De Cuyper, voorzitter van de Raad van Bestuur van de Vlaamse Nutsregulator (voorheen VREG) zette meteen de toon: de energietransitie is niet zozeer een uitdaging qua capaciteit, maar des te meer een uitdaging van flexibiliteit.

Praktische infofiches

Buildwise en Volta willen installatiebedrijven en hun klanten op een neutrale manier informeren over welke slimme technologieën voor kleine tot middelgrote residentiële en tertiaire gebouwen bestaan en welke mogelijke toepassingen er zijn in installaties voor verwarming en sanitair warm water. Daarom stelden ze een reeks fiches op die de lezer kunnen inspireren. We lichten er hierna drie uit.

ENERGIEMANAGEMENT BIJ WARMTEPOMPEN VOOR

CENTRALE VERWARMING

Het aansturen van een warmtepomp op basis van de beschikbaarheid van hernieuwbare energie en/of dynamisch tarieven kan zorgen voor het verho-

gen van het zelfverbruik bij lokale opwekking en een betere afstemming op voordelige energietarieven. Beiden kunnen zorgen voor een lagere energiefactuur. Ook op ecologisch en maatschappelijk vlak hebben deze toepassingen meerwaarde, omdat de lokaal opgewekte energie vaak hernieuwbaar is (bv. PV-installatie) en niet getransporteerd moet worden. Het inspelen op dynamische tarieven draagt ook bij aan het in balans houden van het elektriciteitsnet. Een aandachtspunt is wel dat het aansturen op basis van beschikbaarheid van hernieuwbare energie en/of dynamisch tarieven niet noodzakelijk resulteert in een lager lokaal energieverbruik (bufferen van warmte kan bijvoorbeeld gepaard gaan met hogere verliezen).

Pompgroepen voor installateurs die geen tijd te verliezen hebben

 Voor huishoudelijke en industriële systemen tot 1,2MW  Ruimtebesparende en efficiënte designs

 Configureer uw systeem op www.omnimix.be

 Ondersteuning op maat

 Ruime voorraad

 In Izegem, Zedelgem & Veurne

 Complete HVAC-oplossingen sinds 1970

 Bestel op pro.omniterm.be

Ook het beperken van het afgenomen elektrisch vermogen heeft verschillende voordelen. Het beperken van het afgenomen elektrisch vermogen op kwartierbasis kan een direct financieel voordeel opleveren, sinds de invoering van het capaciteitstarief in Vlaanderen. Daarnaast kan zo vermeden worden dat bij een aansluiting met een beperkte capaciteit (aansluitvermogen in kVA), er overbelasting en mogelijke uitval van de hoofdzekering zou optreden.

Inspelen op vraagsturing vanuit het elektriciteitsnet kan afhankelijk van de aanbieder van de flexibiliteitsdiensten gepaard gaan met een financiële vergoeding voor de eindgebruiker. Op ecologisch en maatschappelijk vlak kan de meerwaarde bestaan dat op momenten met een hoge elektriciteitsvraag het inschakelen van dure en vaak ook vervuilende elektriciteitscentrales wordt vermeden.

PROTOCOLLEN VOOR ENERGIEMANAGEMENT

Protocollen voor energiemanagement zijn noodzakelijk voor zowel communicatie tussen systemen binnen het gebouw (bv. tussen een lokale EMS-controller en een warmtepomp) als voor communicatie met systemen buiten het gebouw (bv. voor vraagsturing).

De werking en het gebruikte communicatiemedium verschillen van protocol tot protocol. Een protocol zoals SG Ready (Smart Grid Ready) is specifiek ontworpen voor het aansturen van verwarmingstoestellen, terwijl een protocol zoals EEBUS ook voor communicatie met andere types toestellen (bv. laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen en witgoedtoestellen zoals een wasmachine) kan ingezet worden.

OPVOLGING VAN

ENERGIEVERBRUIK EN -KOSTEN

Voor de opvolging van het energiegebruik zijn verschillende pistes mo-

gelijk. Zo kunnen het verbruik en de kosten ogenblikkelijk gevisualiseerd worden in een dashboard. Daarnaast kan ook een data-export functionaliteit voorzien worden om de verbruiksdata extern meer in detail te analyseren (bv. in een externe rekentool). Bijkomende functionaliteiten kunnen bestaan uit het vergelijken van het verbruik met andere gebruikers in een gelijkaardige situatie (“benchmarking”) en het automatisch detecteren van abnormale verbruikspatronen (“anomaliedetectie”).

Om verbruik te kunnen visualiseren moet als eerste stap op zijn minst het verbruik op gebouwniveau en eventueel ook het verbruik van de belangrijkste afzonderlijke installatiecomponenten opgemeten en digitaal uitgelezen kunnen worden.

De meters en/of sensoren moeten vervolgens gekoppeld worden met een systeem dat de data kan binnenhalen, opslaan en verwerken. Hiervoor wordt typisch een energiemanagementsysteem (EMS), een gebouwbeheersysteem (GBS) of een domoticasysteem gebruikt. Voor het visualiseren en exporteren van data van een digitale (hoofd)meter kan ook gebruik gemaakt worden van een (online) cloudplatform dat beheerd wordt door een fabrikant of netbeheerder (bv. Fluvius).

Als laatste stap, moet de verwerkte data tot bij de eindgebruiker gebracht worden. Dat kan via een gebruikersinterface zoals een vast bedieningspaneel, een app voor smartphone of tablet of een webpagina (bv. het Mijn Fluvius portaal).

Tot slot

In het kader van het project Smartheating werd een website gecreëerd (https://smartheating.be) waarop de belangrijkste projectresultaten werden geconsolideerd: infofiches, praktische realisaties en getuigenissen uit de praktijk. Deze website zal in de

Techlink zat ook in de zaal (Van links naar rechts: Dirk De Wolf, Kurt Van Campenhout en Dirk Peytier) en merkte op dat een slimme sturing alleen maar het beoogde effect zal hebben als met alle belangrijke factoren wordt rekening gehouden. Een verkeerd gekozen stooklijn kan bijvoorbeeld de mogelijke winst teniet doen door een lagere COP van de warmtepomp.

toekomst verder worden uitgebouwd en actueel gehouden als themawebsite rond slimme technologie, met nieuw gedetecteerde of uitgewerkte cases, praktijkvoorbeelden en eenvoudige stappenplannen om de uitdagingen van vandaag aan te gaan dankzij slimme technologie. Enthousiaste installateurs kunnen ook suggesties, vragen en ervaringen delen met de beheerders van de site en hun gerealiseerde cases kunnen een plaats krijgen als inspirerend praktijkvoorbeeld voor de collega’s. De website wil zo een referentie worden voor de verwarmingsinstallateur die slimme tools en technologieën wil gaan toepassen. Ontdek dus deze website, blijf ook nadien regelmatig een kijkje nemen om nieuwe dingen te ontdekken, deel zelf je ervaringen en wordt zo ook lid van de steeds groter wordende groep aan installateurs die met succes slimme technologie aanbiedt aan zijn klanten.

DANK AAN: Peter D’Herdt (Buildwise)

MET

NEW!!

Ontdek het nieuwe gamma

Aquarea Air Smart ventilo’s

Het volledige gamma voor de warmtepomp-installateur

Ruime voorraad

Technische ondersteuning

Opleidingen

Online tools

Drieslaan 10 8560 Moorsele

056/41.95.93

info@frigro.be

www.frigro.be

Vermenigvuldig de voordelen met 3CE P Multi+, het referentiekanaal voor gesloten condensatieketels.

ROO KKANALEN RENOVEREN IN COLLECTIEVE WONINGEN?

- Veilige installatie met concentrisch en een luchtdicht rookkanaal

- Optimalisatie van ruimte in de technische koker

- Geen uitgang nodig in de gevel

Heb je deskundig advies nodig over de renovatie van een collectief rookkanaal?

Doe beroep op onze DIAGNO-PRO dienst

3CE P MULTI+

Toepasbaarheid van variabel gestuurde thermische installaties

Het energielandschap verandert en dat zorgt ervoor dat ook het elektrische verbruik in gebouwen flexibeler aangestuurd zal moeten worden. Elektrische energie uit duurzame bronnen kan opgeslagen worden in batterijen, maar elektrisch aangedreven thermische systemen zoals warmtepompen of elektrische boilers kunnen ook flexibel aangestuurd worden. Dat wil zeggen dat ze ingezet worden afhankelijk van hoeveel elektrische energie er op verschillende momenten beschikbaar is. Hoe je dat best kan doen in gebouwen onderzochten Thomas More, Buildwise en Volta binnen dit Tetraonderzoeksproject.

Project

Het project werd gestart met een overzicht van de stand der techniek en mogelijkheden op het vlak van slim aanstuurbare thermische toestellen. Om echter ook zoveel mogelijk de praktische aspecten te testen werden deze technieken ook toegepast in verschillende demo cases, deze kan u terugvinden op www. thermi-var.be/demo-cases.html.

Om de demoresultaten te kunnen veralgemenen steunen ze ook op testen uitgevoerd in het labo van Thomas More Kempen te Geel. Hier kan de impact van verschillende regelalgoritmes en communicatieprotocols rechtstreeks getest worden op verschillende warmtepompen.

In de laatste projectfase werden deze testresultaten gebundeld en veralgemeend dankzij dynamische gebouw- en installatiesimulaties. De afsluitende studiedag op dinsdag 11 februari was hierbij het hoogtepunt.

Uitgewerkt voorbeeld Thermi-Var Tool

In het kader van het project werd er een didactische tool ontwikkeld waarmee het potentieel van thermische systemen bij verschillende regelstrategieën vergeleken kan worden.

De tool laat toe om het financieel voordeel te berekenen voor de eindgebruiker wanneer de warmtepomp voor ruimteverwarming slim wordt aangestuurd in functie van PV-opbrengst of dynamische tarieven. De tool gaat uit van een standaard vrijstaande woning. De isolatiegraad van de woning en een aantal installatiekenmerken (afgifte, PV, buffervat) kunnen aangepast worden.

Voor de slimme sturing zelf heeft de gebruiker de keuze tussen een aantal éénvoudig implementeerbare opties. De instellingen kunnen telkens aangepast worden.

www.thermi-var.be/cases_tool.html

Warmtepompinstallateurs staan voor nieuwe uitdagingen tijdens het ontwerp, de indienststelling en het onderhoud van installaties. Tegelijkertijd biedt de introductie van de digitale meter en de groeiende beschikbaarheid van meetdata, zelfs in kleine en residentiële gebouwen, een unieke kans. Ons doel is het potentieel van deze data te benutten om installateurs te ondersteunen, bijvoorbeeld bij het nauwkeurig dimensioneren, het optimaliseren van de stooklijn en het evalueren van regelingen in de praktijk. Daarnaast willen we praktische richtlijnen ontwikkelen voor robuuste installaties en betrouwbare regelingen.

Meer info vindt u op: https://forms.office.com/e/ i3PzETPGAY WARMOP

De kraan die alles kan

Maakt zich onmisbaar in uw keuken

Direct 100°C kokend, gefilterd en gekoeld plat en bruisend water uit de kraan. Wie er eenmaal aan gewend is, kan al snel niet meer zonder. Van thee zetten tot een grote pot spaghetti of een verfrissende cocktail met bruisend water en daarna de afwas: een Quooker staat de hele dag voor u klaar.

Scan de QR-code en ontdek alle toepassingen.

Energievraagstukken oplossen door een stappenplan

Op donderdag 6 februari 2025 luisterden we op Futurebuild Belgium naar een duo-presentatie met de CEO van Weishaupt en Wannes Van den Branden, zaakvoerder van VDB Engineering, die ingingen op “Duurzaam binnenklimaat in projectontwikkeling en collectieve (woon)gebouwen”. Wannes expertise over energiebesparing, circulariteit en warmterecuperatie viel direct op wat aanleiding gaf tot een interview met hem.

De praktijkervaring tijdens uw opleiding industrieel ingenieur elektromechanica vormde eind 2018 de directe aanleiding tot een eigen studiebureau met studiegenoot Jelle Van den Brande?

Hoewel de bereidheid om te investeren in hernieuwbare energie duidelijk aanwezig is bij particulieren, merken we dat er tijdens het bouwproces vaak een gebrek is aan door-

dacht advies. Cruciale aspecten zoals dimensionering, systeemkeuze en simulatie van het jaarlijkse verbruik worden te vaak onvoldoende onderbouwd of zelfs volledig overgeslagen. Met de stijgende energieprijzen en strengere regelgeving rond energieprestaties (EPB) is een efficiënte installatie vandaag essentieel, niet optioneel. Hernieuwbare technieken installeren zonder voorafgaande studie leidt niet alleen tot inefficiënt

energiegebruik, maar ondermijnt ook het financieel rendement van de investering.

Een installatie die niet correct is afgestemd op het werkelijke verbruikspatroon of de gebouwschil, kan bijvoorbeeld leiden tot overdimensionering met onnodige kosten, of onderdimensionering met comfortverlies en bijkomende energievraag als gevolg. In beide gevallen is er geen

"Een doordacht energieplan is essentieel om duurzame lange termijn keuzes te maken."

WANNES VAN DEN BRANDEN

sprake meer van een rendabele investering, maar van een systeem dat structureel verlieslatend is.

Daarom is een doorgedreven analyse – met verbruiksprofiel, thermische simulaties en rendementscalculaties – geen overbodige luxe, maar de basis voor elk performant energiesysteem.

Jullie zijn in de sector gekend voor een “energieconcept op maat”, wat moeten we hieronder verstaan?

Traditionele studiebureaus voeren doorgaans geen gedetailleerde energetische simulaties uit op het niveau van individuele bouwprojecten met beperkte schaal. Om die leemte op te vangen, ontwikkelden wij een geavanceerde energiestudie die toelaat om technische keuzes onderbouwd en geoptimaliseerd te maken. Onze methodologie omvat een doorgedreven analyse van warmteverliezen (transmissie en ventilatie), interne en externe warmtewinsten, isolatiediktes, thermische bruggen, ventilatie- en verwarmingsstrategieën, en de impact van hernieuwbare energiebronnen. Deze data wordt vervolgens gekoppeld aan simulaties van verbruik, comfort en dimensionering van HVAC-installaties. Ook de koelvraag wordt berekend.

Op basis van bovenstaande berekeningen trachten wij de verschillende disciplines aan elkaar te knopen, namelijk verwarming, koeling, ventilatie, stroomproductie, sturingen, ... en alles wordt in rekening gebracht in het totale energieconcept. In renovatieprojecten voeren we een volledige energie-audit uit die de bestaande energiestromen in kaart brengt en concrete optimalisatievoorstellen formuleert.

Het resultaat: een installatie die correct gedimensioneerd is, afgestemd op het reële energieverbruik en met een gunstige investerings- en exploitatiekost. Daarbij realiseren we een aanzienlijke verlaging van het E-peil,

CO2-uitstoot en jaarlijks energieverbruik—zonder overdimensionering of inefficiëntie.

De meerwaarde van zo’n energiestudie?

Voor elke bouwheer dimensioneren wij de technische installaties op maat van het gebouw en het reële verbruiksprofiel. Een correcte dimensionering verhoogt niet alleen de energie-effi-

ciëntie, maar verlengt ook de levensduur van de installaties aanzienlijk. Onze adviezen zijn volledig objectief en gebaseerd op doorgedreven technische berekeningen. We volgen de nieuwste technologieën en innovaties op de voet en passen deze toe wanneer ze effectief een meerwaarde bieden voor uw project. Na het afronden van het ontwerp begeleiden we u ook in het offertetraject. Op basis van

Met een grondige energiestudie van VDB Engineering kan de installateur met concrete cijfers en concepten aan de slag.

BIM is het nieuwe normaal; de werkwijze en de informatie die het model bevat zijn volledig verweven in de bedrijfsvoering bij VDB Engineering.

het technisch rapport dat wij opstellen, kan u gerichte offertes opvragen bij installateurs. Wij analyseren en vergelijken deze offertes op inhoud, prijs-kwaliteit en technische conformiteit — volledig merkonafhankelijk en objectief.

Het toepassen van warmtepompen in bestaande gebouwen is een belangrijke thematiek in de energietransitie waarover nog veel angst en twijfel bestaat. Warmtepomp of gasketel?

De keuze tussen een warmtepomp en een gasketel hangt sterk af van verschillende factoren, zoals welke energiebron is beschikbaar (mogelijkheid tot boring of buitenlucht?), de afgifte-installatie (vloerverwarming of radiatoren, zijn vaak overgedimensioneerd, zodat ze toch met lagere temperaturen kunnen werken) en de isolatie van het gebouw.

Het is essentieel om de huidige situatie grondig in kaart te brengen. We starten altijd met een energiescan, waarbij de belangrijkste factoren: de isolatie, het afgiftesysteem en het huidige energieverbruik zijn. Op basis

INTERVIEW

‘Oplossingen die écht passen, want wij zetten de bril van de installateur op’, zegt Wannes. ‘Onze energiestudie bepaalt de warmtevraag, het vermogen dat u nodig hebt en/of een warmtepomp haalbaar is.’

van deze gegevens beoordelen we wat haalbaar is. Als een warmtepomp op dat moment niet de beste optie lijkt, doen we een voorstel voor maatregelen die direct genomen kunnen worden om de energieprestaties te verbeteren, met het oog op een mo-

gelijke, ingrijpendere renovatie in de toekomst.

Wie nu nog een gasketel plaatst, moet wel beseffen dat hij zij tegen 2050 klaar moet zijn voor een warmtepomp.

OPROEP TOT HET INDIENEN VAN EEN PROJECT

Techlink plaatst haar leden graag in de kijker. Dit blijkt ook uit deze editie van Heat+.

Heeft jouw bedrijf onlangs een interessant project uitgevoerd in het kader van de energietransitie: innovatie, verduurzamen en digitalisatie?

Neem dan vrijblijvend contact op met onze redacteur Dirk De Wolf (dirk.dewolf@techlink.be).

Het resultaat van een evolutie

jaar ervaring met propaan als koudemiddel!

• Krachtige modulerende lucht/water monoblock warmtepompen

• Beschikbaar in 5, 8, 11 en 13 kW uitvoering

• Verwarmen, koelen en warm tapwater

• Cascadeerbaar tot 52kW

• Uitermate geschikt voor zowel bestaande

bouw als nieuwbouw, van ééngezinswoning tot collectieve woningbouw

• Snelle aansluiting

• Flexibel te installeren

• Zeer stil

• GWP = 3

Natuurlijk koudemiddel propaan

Wat is de toekomst van warmtepompen bij renovaties?

Op dinsdag 18 februari 2025 verwelkomden het Warmtepomp Platform (ODE Vlaanderen) samen met de UGent en de Stad Gent meer dan 70 installateurs en aannemers in het Wintercircus. Dit event kaderde in een “living lab” project van de Stad Gent, waarbinnen de UGent de klantenreis bij het plaatsen van een warmtepomp vanuit zowel het perspectief van de eindklant als dat van de installateur in beeld brengt. De belangrijke rol van de installateur en de Energiecentrale bij het begeleiden van de eindklant naar fossielvrij verwarmen stond daarbij centraal. Techlink kijkt er alvast naar uit om samen hierop verder te bouwen!

We kwamen samen voor een inspirerende avond over de toekomst van warmtepompen in (gerenoveerde) woningen, want fossielvrije verwarming wordt alsmaar belangrijker en de installa-

teurs spelen daar een cruciale rol in.

De avond startte met een inspirerende toespraak van schepen Filip Watteeuw, die het belang van de installateur in het uitrollen van duurzame warmte en het realiseren van de warmtevisie van de Stad Gent.

Evoluties op de warmtepompenmarkt

De warmtepompmarkt is de laatste jaren sterk in beweging. Na een grote vraag naar warmtepompen tijdens de energiecrisis viel de markt vorig jaar terug. De ratio gasprijs vs elektriciteitsprijs speelt nog steeds een belangrijke rol in de uitrol van warm-

tepompen in renovatie. Toch zijn de huidige toepassingen van warmtepompen divers. In nieuwbouw is een warmtepomp een no-brainer, maar ook in kantoorgebouwen, op industriele sites en in appartementsgebouwen zien we dat warmtepompen succesvol worden toegepast voor zowel ruimteverwarming als proceswarmte.

Als we naar de toekomst van de warmtepomp kijken, dan zien we dat vooral het Europese beleid de richting bepaalt. Zo wordt verwacht dat een uitbreiding van het Europese Emissions Trading System (ETS 2) fossiel rijden en verwarmen duurder zal maken. Daarnaast moet de implementatie van

de Europese EPBD regelgeving in regionale wetgeving een uitfasering van fossiele verwarming faciliteren.

Praktijkonderzoek naar warmtepompinstallaties

Tijdens het event werden de eerste onderzoeksresultaten gedeeld en werd er heel wat input verzameld. Alexine Van De Weghe, onderzoeker UGentVakgroep Communicatiewetenschappen, deelde interessante inzichten over de drempels en verbeterkansen in het keuzeproces van een warmtepomp, zowel voor huiseigenaars als installateurs.

Daaruit bleek dat bijna alle eindklanten tevreden waren over hun warmtepomp. De weg naar de warmtepomp

IN SAMENWERKING MET:

kende echter enkele hordes. Via interviews met Gentse huiseigenaars werden deze in beeld gebracht.

Onderzoeker Alexine deelde de klantenreis op in vier fases, waarbij voor elke stap ondersteuning kan worden uitgewerkt voor zowel de eindklant, de installateurs als de Gentse De Energiecentrale.

Input uit de praktijk

Deelnemers brachten actief hun mening naar voren via enkele stellingen. Hieruit bleek o.a. dat een warmteverliesberekening onmisbaar is bij elke offerte. Heel wat ideeën om de offertefase te bevorderen werden voorgesteld. Ook werd de rol van De Energiecentrale als eerste aanspreekpunt

voor burgers bevestigd. De haalbaarheidsanalyse die De Energiecentrale uitvoert, wordt gezien als een cruciale stap voordat de installateur een warmtepomp adviseert. Daarnaast werd het belang van positieve communicatie en het ontkrachten van fake news onderstreept. Lokale succesverhalen bleken een krachtig middel om klanten te overtuigen.

Volgende stappen

De UGent zal de feedback gebruiken om de aanbevelingen verder te verfijnen. Vervolgens zullen het Warmtepomp Platform, UGent, Stad Gent en De Energiecentrale samenwerken aan concrete producten en diensten die de klantenreis optimaliseren. Dit event krijgt dus zeker een vervolg.

Met Alexine Van de Weghe doken we in de onderzoeksresultaten van de UGent.

Ellen Van Mello schetste de huidige positie van de warmtepomp in Vlaanderen.

Duitse studie naar toepassing warmtepompen in bestaande woningen: wat kunnen we eruit leren?

Warmtepompen zijn de standaard geworden in nieuwbouw. De uitrol van warmtepompen binnen de bestaande woningen loopt echter heel wat moeilijker. Daar zit de hoge elektriciteitsprijs in België veel voor tussen; een tax shift van elektriciteit naar fossiele energiebronnen is nodig om de investering in een warmtepomp beter terug te verdienen. Maar bij vele woningeigenaars bestaan er ook nog twijfels over de technologie en de toepasbaarheid van warmtepompen in bestaande, dikwijls minder geïsoleerde woningen. En ook voor vele installateurs is het niet evident om de keuze te maken tussen verschillende types warmtepompen, zeker niet als het gaat om een woning die wordt verwarmd op radiatoren of convectoren op redelijk hoge aanvoertemperatuur. Moeten we deze woningen eerst bijkomend isoleren, kunnen we de afgifte aanpassen zodat de stooklijn naar beneden kan, kiezen we voor een hogetemperatuur-warmtepomp of gaan we toch voor een hybride installatie, eventueel met behoud van de bestaande gasketel?

Om de installateurs en ontwerpers te begeleiden in deze keuzes loopt er sinds mei 2024 een COOCK+ onderzoeksproject RECOVER, zie www. coock-recover.be. Samen met de sector werkt Buildwise, Thomas More Kempen en UAntwerpen aan verbeterde methodes om bestaande woninginstallaties te karakteriseren, warmtepomp-oplossingen te selecteren en dimensioneren en een beslissingsmethodiek voor een installatierenovatie op te stellen.

We volgen binnen RECOVER een aantal WP-installaties op, maar Techlink wees ons ook op een uitgebreide meetcampagne die het Duitse Fraunhoferinstituut in 2020 heeft gepubliceerd onder de projectnaam “WPsmart im bestand”. Dit onderzoek heeft in de periode 2015-2019 in totaal 56 warmtepompen in detail opgevolgd, waaronder 39 lucht-waterwarmtepompen (LWWP) en 13 bodem-waterwarmtepompen (BWWP). Deze waren geïnstalleerd in bestaande woningen, daterend van 1850 tot 2005. Een tiental van deze warmtepompen zijn uitgerust met het

SG-ready protocol om slim gestuurd te worden, maar we focussen eerst op de prestaties en wat we daar kunnen uit afleiden voor de Belgische context.

Algemene testresultaten

Vooreerst het goede nieuws: ondanks de grote range aan woningen en installaties en de aanwezigheid van zeer koude dagen tijdens de meetperiode (tot -12°C in één case) zijn de verschillende installaties er in geslaagd om de woningen comfortabel te verwarmen en in vele gevallen ook van sanitair warm water (SWW) te voorzien. En dat zonder grote bouwkundige ingrepen. De besparing op het vlak van CO2-uitstoot bedroeg daarbij tussen 19 en 57% ten opzichte van het oude fossiele systeem.

Het slechte nieuws: er waren een

paar warmtepompen (5 LWWP’en en 1 BWWP) waarbij de gemeten seizoensprestatiefactor (SPF) onder 2,5 bleef. Het ging daarbij echter om oude warmtepompen (geïnstalleerd vóór 2007) met een lage SCOP (seizoensgemiddelde COP in labo gemeten) en een direct elektrische bijverwarming die regelmatig tussenkwam waardoor de gemiddelde prestatie nog verder zakte.

De 35 resterende LWWP’en haalden een SPF tussen 2,5 en 4,6 met een mediaanwaarde van 3,1. Dat is nog altijd een grote spreiding, waarbij de waarden niet konden gerelateerd worden aan het bouwjaar van de woningen, maar wel aan de benodigde afgiftetemperaturen. Het gemiddelde regime van alle systemen was 45/40 bij -5°C buiten, maar dit varieerde tussen een vloerverwarmingssysteem op 35/30 tot een woning met enkel radiatoren op 56/49 (heen/retourtemperatuur van het systeem bij basisbuitentemperatuur). Uiteraard speelde ook de werkelijke buitentemperatuur tijdens de test een belangrijke rol. Door de verschillende testlocaties en soms ook andere testperiodes was dit niet overal gelijk,

het gemiddelde tijdens het stookseizoen zat tussen 2°C en 7°C. Een laatste belangrijke invloedsfactor was de ouderdom en technologie van de geplaatste warmtepompen. Zo bevatte maar de helft van de warmtepompen een frequentiegestuurde (modulerende) compressor en de gemeten SCOP in labo-omstandigheden vertoonde ook een grote spreiding: tussen 3,5 en 4,5. Ten laatste is ook het verbruik voor SWW mee opgenomen in de gemeten SPF, en aangezien dit water op hogere temperatuur moet worden gebracht (typisch 55°C) zakt de SPF bij een groter aandeel SWW-verbruik.

Tenslotte, de 12 BWWP’en haalden een SPF tussen 3.3 en 4.7 met een mediaan op 4, merkelijk hoger dan de LWWP’en, maar toch ook met een zekere spreiding. Dezelfde invloedsfactoren liggen hiervoor aan de basis: verschillende afgiftetemperaturen, de brontemperatuur in de bodem is stabieler (maar ook afhankelijk van de locatie), technologie (geafficheerde SCOP) en het aandeel SWW.

Bespreking resultaten en (Duitse) context

De woningen in kwestie waren tussen 15 en 170 jaar oud, waarbij in Duitsland vooral een onderscheid wordt gemaakt tussen woningen gebouwd vóór en na de isolatieverplichtingen van 1979 (in volle energiecrisis). Dit is echter meestal niet meer relevant gezien de energetische renovaties die de voorbije decennia zijn gebeurd. Voor alle cases was het dak geïsoleerd (U < 0.5 W/ m²K), minstens dubbel glas geplaatst (Uw < 3 W/m²K) en ook de ongeïsoleerde muren aangepakt (U < 1 W/m²K). Uiteindelijk komen we zo op een set gebouwen waar de gemeten afgegeven warmte varieert tussen 50 en 200 kWh/m²jaar, met de meerderheid rond de 100 kWh/ m²jaar. Dat cijfer zegt waarschijnlijk niet veel, maar als we deze warmtebehoefte in EPC-verband zouden combineren met een moderne gasketel en geen PV-panelen toepassen, zouden we daarmee uitkomen op woningen met

labels A tot C met de grote meerderheid label B. Dit is ook de range die VEKA ‘warmtepompklaar’ noemt.

Wat wel heel relevant is voor de gemeten SPF is de afgiftetemperatuur van de systemen. Deze is afhankelijk van de isolatiekwaliteit van de woning, maar ook van het aanwezige afgiftesysteem en de toegepaste regeling (met voorop de ingestelde stooklijn).

In onderstaande figuur tonen we de invloed van de aanvoertemperatuur (bij de basisbuitentemperatuur van -7°C) op de SCOP voor ruimteverwarming gemeten in labo volgens de ERP (ecodesign) van 3 verschillende generaties van LWWP’en:

frequentiegestuurde compressor). Dit laat toe dat de warmtepompen gedurende een groot deel van het jaar in deellast kunnen draaien, wat de regelbaarheid en de SPF ten goede komt. De laatste jaren zien we nog een verdere verbetering door bij het ontwerp te focussen op verwarming, grotere warmtewisselaars met minder weerstand, betere componenten, andere koudemiddelen (ook onder druk van de F-gaswetgeving), betere regeling… In ideale omstandigheden (lage regimetemperaturen, goed gedimensioneerd, goed (in)geregeld, goed onderhouden, in het iets mildere Belgische klimaat) kunnen we inderdaad richting een SPF van 5 gaan. Ook de iets minder performante warmtepompen kunnen in die

We zien dat de aanvoertemperatuur de SCOP met een volle eenheid doet zakken tussen 35°C en 55°C, en dit zowel bij de nieuwste, best presterende LWWP’en als bij de oudere generaties. Verder meer over hoe we deze afgiftetemperaturen in de praktijk laag kunnen houden.

We zien echter ook de grote invloed van de technologische evolutie de voorbij jaren. Waar in de testset in Duitsland nog veel aan/af-geschakelde LWWP’en zaten, zijn alle producenten ondertussen overgeschakeld naar modulerende warmtepompen (met een

omstandigheden nog boven de 4 uitkomen. In de praktijk zien we meestal wel lagere prestatiefactoren, door iets hogere afgiftetemperaturen bij renovaties, een minder perfect ingestelde regeling en de productie van SWW. De Duitse studie en ook eigen metingen in het kader van RECOVER bevestigen echter dat een SPF tussen 3,5 en 4,5 voor moderne LWWP’en realistisch is.

De bodemwaterwarmtepompen scoren in de meetcampagne gemiddeld beter met een SPF van 4 en een kleinere spreiding op de resultaten. Als de geothermische bron cor-

rect wordt gedimensioneerd en uitgevoerd weten we uit ervaring dat het betrouwbare en performante warmtepompen zijn. Pas recenter wordt er ook voor BWWP’en ingezet op modulerende compressoren, met nog hogere SCOP’s tot gevolg en/of hogere afgiftetemperaturen die mogelijk worden.

Praktische implicaties

Ondanks het feit dat met de nieuwste warmtepompen afgiftetemperaturen tot 65 à 70°C mogelijk worden, moeten we met het oog op de prestaties deze afgiftetemperaturen toch proberen zo laag mogelijk houden. Dit is natuurlijk minder evident in een renovatiecontext in woningen waar radiatoren of convectoren vroeger nog op hoge temperatuur (bv. 80/60) zijn ontworpen. Anderzijds zien we ook in de Duitse studie dat door energiebesparende maatregelen van dak, ramen en eventueel ook de muren, de afgiftetemperaturen kunnen zakken. De vraag voor de installateur is dikwijls tot op welk niveau het comfort kan gegarandeerd worden in een specifiek geval.

Gezien de grote energetische impact raden we aan om de aanvoertemperatuur te beperken tot 45°C, maximaal 55°C. Het afgiftevermogen van radiatoren wordt echter ongeveer gedeeld door 3 als we het regime gaan terugbrengen van 80/60 naar 45/40. Om te weten of de afgifte nog volstaat hebben we twee mogelijkheden; berekeningen of testen. De zogenaamde 50-gradentest is al min of meer bekend onder het publiek, maar een uitgebreide beschrijving kan ook teruggevonden worden op de website van RECOVER. Deze test heeft natuurlijk zijn beperkingen, het moet vooreerst buiten koud genoeg zijn en het vergt ook de nodige communicatie met de bewoners. Anderzijds zien we ook dat deze test interessante discussies oplevert over het gewenste comfortniveau, of ongerustheid over het toekomstige comfort kan wegnemen, en dus een goede aanleiding vormt

om samen met de klant de juiste ontwerpkeuzes te maken.

Het grootste nadeel is dat deze test geen oplossingen aanreikt als het comfort niet voldoet. Als we daarentegen de warmtevraag per zone berekenen en het warmtevermogen van de afgifte inschatten kunnen we ook exact zien wat we moeten bijsturen. Het warmteverlies per zone moet in principe volgens de norm EN12831-1 berekend worden. De Excel-tool voor deze berekening vind je terug tussen de Buildwise rekentools. Deze berekening is de officiële werkwijze, maar vergt wel veel gegevens en kan ook veel tijd vragen om tot een resultaat te komen. Op heatload.buildwise.be vind je nu ook een webapplicatie terug waarmee je sneller het warmteverlies kan inschatten. De derde methode laat dit ook toe om zone per zone te doen:

Eén keer de benodigde warmte-afgifte is gekend en het gewenst regime is vastgelegd, kunnen ook de benodigde debieten en bijhorende minimale diameters van de leidingen worden berekend en vergeleken met de bestaande distributie. Als men bijvoorbeeld overgaat van een regime 80/60 naar 45/40, wordt het temperatuurverschil tussen heen en retour gedeeld door vier, maar de radiatoren of convectoren zullen ook maar een derde van de originele warmte kunnen afgeven. Als dat voldoende blijkt voor het comfort, kan de impact op de debieten (in dit geval *4/3) dus ook wel meevallen. De uiteindelijke stroomsnelheid hangt ook af van hoe ruim het oorspronkelijk ontwerp was bemeten. Stel dat de distributie niet meer voldoet, kan een deel van de leidingen vervangen worden of een hydraulische scheiding aangebracht worden onder de vorm

Als we deze warmteverliezen ruimte per ruimte vergelijken met de warmte-afgifte van de radiatoren in die ruimte (te berekenen met behulp van een andere tool powerheat.buildwise. be) kan je bepalen welke afgiftetemperatuur er nodig is, of welke ruimten extra vermogen nodig hebben om een bepaalde gewenste afgiftetemperatuur te bekomen.

van een evenwichtsfles of een buffervat. Een tool die deze berekening ondersteunt zit in de pijplijn voor de komende maanden, alsook een Innovation Paper over warmtepompen in renovatie, waar al deze ontwerpaspecten ook uitgebreid aan bod komen.

Een volgend aspect om grondig te bekijken is de dimensionering van

Wat is de toekomst van verwarmen? Bij Buderus gaan we volop voor elektrificatie met als beste voorbeeld onze nieuwste propaanwarmtepompen. Toch staat de toekomst niet los van het heden. Daarom zijn hybride systemen zo belangrijk: de kracht van gas en stookolie, gecombineerd met de CO2-efficiëntie van hernieuwbare energie met warmtepompen. Deze totaalvisie maakt Buderus klaar voor de toekomst. Surf naar buderus.be en ontdek onze verwarmingssystemen

Deze figuur stelt de gevolgde meet–methodiek voor de SPF voor: de geleverde warmte voor CV en SWW (gedurende een jaar) wordt gedeeld door de elektrische energie die gaat naar de warmtepomp, grondwaterpomp (indien van toepassing) en elektrische bijverwarming.

©Fraunhofer ISE

de warmtepomp zelf. Kiezen we de warmtepomp te klein, en rekenen we op de elektrische bijverwarming om het gat dicht te rijden, dan riskeert dit de SPF sterk negatief te beïnvloeden zoals aangetoond in de meetcampagne. Dikwijls merkt men dit pas wanneer de elektriciteitsrekeningen de pan uit swingen; een kwalitatieve monitoring van het systeem is zeker aan te raden. Minstens zouden de draaiuren van deze bijverwarming moeten opgevolgd worden. Ook het piekvermogen van de bijverwarming kan problematisch zijn voor sommige (dikwijls monofasige) elektrische aansluitingen. Tenslotte zal een krappe dimensionering ook tot langere periodes leiden waarop de warmtepomp op vol vermogen draait en dus ook meer geluid produceert.

Een warmtepomp daarentegen te groot kiezen, heeft met modulerende warmtepompen het voordeel dat deze inderdaad meer in deellast zal draaien. Daarbij mag men echter ook niet overdrijven of men valt onder het modulatiebereik waardoor de WP kan beginnen pendelen, zeker in combinatie met een licht en snel afgiftesysteem. Dit is ook niet goed voor de SPF en de levensduur. Om pendelen te voorkomen kan men een buffervat plaatsen en dit dimensioneren op de minimale draaitijd van de warmtepomp. Een kleiner buffervat (+/- 100l) kan hiervoor volstaan. Een groter buffervat (typisch 300-1000l) kan ook geplaatst worden, maar dat is dan veelal met de bedoeling om ook actief energie te gaan bufferen op het moment dat er veel eigen energieproductie is of wanneer de elektriciteitsprijzen laag

staan. Als we energie willen bufferen moet de temperatuur in de buffer ook wel omhoog en zakt de COP van de warmtepomp op die momenten. Wanneer de elektriciteit bijna niets kost is dat niet erg, maar dikwijls blijft de warmtepomp ook doordraaien wanneer dat niet meer het geval is. Een echt intelligente controle van de warmtepomp is dan ook zeker een aanrader, maar is niet evident omdat het niet alleen kennis over de thermische kant van de warmtepomp vereist, maar ook veel regeltechniek en ICT, zie artikel op blz. 48-50.

Het SG-ready-protocol wil hier aan tegemoet komen door maar 4 schakelopties aan te bieden, via twee gewone potentiaalvrije contacten, die gemakkelijk te connecteren zijn door de HVAC-installateur. In het Duits monitoringsproject waren ook 10 systemen met een dergelijke sturing opgenomen, maar het bleek dat uiteindelijk maar 2 van deze 10 ook functioneerden zoals verwacht. Ondanks de eenvoud, waren er toch misverstanden geslopen bij de aansluiting, maar ook de parameters die in de WP worden geprogrammeerd spelen een rol. Ter nuancering moet hierbij worden vermeld dat het SG-readyprotocol in 2015, toen de proefperiode in Duitsland werd opgestart, nog vrij nieuw was. Maar ook het recenter project Thermi-var (zie artikel blz. 52) komt tot de conclusie dat met de huidige tarievenstructuur in België het moeilijk is om met een CV-buffervat echt winst te maken. Het sturen van SWW-opslag is daarentegen dikwijls eenvoudiger uit te voeren.

Tenslotte is er nog de algemene regeling van het warmtepompsysteem waar de nodige aandacht aan moet worden besteed. We hebben het al dikwijls gehad over de grote invloed van de afgiftetemperatuur op de SPF van het systeem. Dat vergt ook juiste keuzes naar het regelsysteem toe, en vooral een goede opvolging van de uiteindelijke werking. Een belangrijke stap blijft om de stooklijn zo nipt mogelijk bij te stellen zodat de gemiddelde afgiftetemperaturen zo laag mogelijk zijn.

Conclusies

Slotsom, de warmtepompen die vandaag op de markt zijn, zijn in staat om bestaande woningen met een matige isolatiekwaliteit comfortabel te verwarmen en daarbij een voldoende hoge performantie te halen. Dat is een belangrijk doel op zich, maar ook financieel niet te verwaarlozen bij de huidige dure elektriciteitsprijzen. Om een hoge seizoensprestatiefactor te behalen is het nodig om de installatie in zijn geheel (inclusief buffering, distributie en afgifte) goed te ontwerpen en de afgiftetemperatuur daarbij terug te brengen tot 55°C, liefst nog lager. Een tijdelijke verhoging hoeft daarbij geen probleem te zijn, vele nieuwe warmtepompen kunnen tot aan 65°C, maar we volgen het systeem best op om te vermijden dat de gemiddelde afgiftetemperatuur te hoog wordt, of dat de elektrische bijverwarming te veel moet tussenkomen. Een continue monitoring van het systeem is dus aan te raden. Tenslotte dimensioneert men de warmtepomp best op wat er echt nodig is in de woning, waarbij snellere warmteverlies-inschattingsmethodes kunnen helpen.

AUTEUR: Jeroen Van der Veken, Buildwise

BRON: https://wp-monitoring.ise. fraunhofer.de/wp-smart-im-bestand/ german/index/index.html.

Ontdek CirQ HP, de Midea multisplit oplossing met warmteterugwinning

Deze innovatieve technologie biedt de perfecte combinatie van koeling en warm water. Terwijl je huis heerlijk koel blijft, wordt de vrijgekomen warmte slim hergebruikt om je sanitair water gratis te verwarmen.

Hybride systemen: welke politieke visie voor deze geïntegreerde oplossingen?

Hybride systemen die warmtepompen en PV-panelen combineren, blijven terrein winnen op de Belgische markt. Maar welke steun willen de politieke partijen hieraan geven? De vraag is des te relevanter nu er nieuwe regeringen zijn aangetreden. Hier is een exclusieve Techlink round-up...

Op federaal niveau werd op 3 februari 2025 de “Arizona”-coalitie gevormd bestaande uit de N-VA, MR, Les Engagés, Vooruit en CD&V, onder leiding van premier Bart De Wever (N-VA).

In Vlaanderen is de regering-Diependaele (N-VA) gebaseerd op een tripartiete regering bestaande uit de N-VA, Vooruit en de CD&V.

In Wallonië werd de Di Rupo III-coalitie opgevolgd door een tweepartijenregering van de MR en Les Engagés, geleid door de liberaal Adrien Dolimont.

In Brussel is er sinds de regionale verkiezingen van 9 juni 2024 nog geen meerderheid ontstaan.

In het licht van deze politieke veranderingen wilde onze sector weten wat de verschillende partijen voorstellen om deze hybride oplossingen aan te moedigen.

Hybride systemen die warmtepompen en fotovoltaïsche energie combineren, ontwikkelen zich in snel-tempo: wat is de standpunt van uw partij om deze geïntegreerde oplossingen te ondersteunen?

N-VA ondersteunt hybride systemen als een slimme stap richting een koolstofarme toekomst. We zetten in op gerichte premies, fiscale voordelen en dynamische tarieven om deze technologieën rendabel te maken. Digitalisering en thuisbatterijen helpen netoverbelasting te voorkomen en lokaal verbruik te maximaliseren. Daarnaast blijft een stabiele energiemix, inclusief kernenergie, cruciaal om de betrouwbaarheid en betaalbaarheid te garanderen. Zo zorgen we voor een efficiënte en duurzame energietransitie.

Voor Groen is het duidelijk. Hernieuwbare energie is de toekomst. Dat is de goedkoopste energie die er is en de enige die daalt in prijs en die we zelf produceren. Een hybride warmtepomp kan voor sommige mensen een goede oplossing zijn als de woning niet goed geïsoleerd is en een verbetering van de isolatiegraad vandaag geen optie is. Het beleid moet prioritair aansturen op uiteindelijk uitstootvrije verwarming in goed geïsoleerde woningen. Slim gestuurde warmtepom-

pen in combinatie met zonne-energie zijn the way to go. Om warmtepompen aantrekkelijker te maken wil Groen zoveel mogelijk kosten en accijnzen uit de elektriciteitsfactuur halen.

De meest duurzame energie moet ook de goedkoopste energie worden. Waar zonnepanelen vandaag al erg betaalbaar zijn, blijft de aankoop van een warmtepomp erg duur. Daarom voorzien we vanuit de Vlaamse regering steun via de Mijn VerbouwPremie om de aankoop van een warmtepomp betaalbaar te maken. Daarnaast is het ook belangrijk dat de btw op warmtepompen permanent op 6% gebracht wordt. Daarvoor reken ik op de federale regering. Wat betreft het gebruik, bekijken zowel de Vlaamse als federale regering een taks shift. Dit om de elektriciteitsprijs te drukken. Goed voor de portemonnee en de planeet.

We steunen innovatie en willen investeringen vooral stimuleren via marktmechanismen i.p.v. subsidies voor warmtepompen of PV. Als mensen in het algemeen minder belas-

Eenvoud en gebruiksgemak

Tijdswinst bij installatie en gemakkelijk te bedienen

Gezondheid en comfort

Een gezond binnenklimaat voor elke woning

Innovatie

Producten op maat van de Belgische woningmarkt

Duurzaamheid en efficiëntie

Recupereer warmte en bespaar energie

Ontdek hetgamma op vent-axia.be

www.vent-axia.be | info@vent-axia.be 4 redenen waarom je voor Vent-Axia kiest

tingen betalen, houden ze meer over om te investeren in propere technologie. Bij iets dat veel uitstoot genereert daarentegen, moet dit in rekening gebracht worden. Zo wordt propere technologie rendabel én betaalbaar. In dat kader: ETS2 komt er in 2027: Open Vld wil dat de opbrengst terugvloeit naar de lidstaten om belasting op werken te verlagen. België zit al op 55% belastingdruk; 57% tegen 2030 is onaanvaardbaar.

Voor CD&V staat betaalbaarheid voorop. Een maximale elektrificatie, en dus het gebruik van elektrische warmtepompen in combinatie met een PV-installatie, is cruciaal om onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de CO2-uitstoot structureel te verlagen. Niet elke woning is echter nu al geschikt voor een volledig elektrische warmtepomp en ook de betaalbaarheid is voor vele mensen vaak een probleem. Hybride warmtepompen zien we dan ook als een tussenstap, vooral in slecht geïsoleerde woningen. Zeker in combinatie met zonnepanelen kan het grootste deel van het jaar op een energie- en klimaatvriendelijke manier verwarmd worden. De Vlaamse Regering heeft zich voorgenomen de Vlaamse subsidies voor fossiele energie te inventariseren en die geleidelijk uit te faseren.

Plannen voor toenemend elektriciteitsverbruik naast lokale productie is een goede manier van denken en het ontlasten van het elektriciteitsnet. Vanuit fysiek oogpunt zijn residentiële PV-opwekking en warmtepompverwarming echter niet erg goed op elkaar afgestemd. PV produceert het meest in de zomer, terwijl de warmtepomp veel verbruikt in de winter. Dit verklaart waarom gebouwen die weinig gerenoveerd zijn - de meerderheid van de gebouwen in Wallonië en België - het moeilijk zullen hebben om de economische voordelen te zien zonder een minimale investering in renovatie. Vanuit dit oogpunt is airconditioning veel beter geschikt voor zelfconsumptie van zijn eigen fotovoltaïsche elektriciteitsproductie. Wanneer energiegemeenschappen vereenvoudigd zijn, zal het mogelijk zijn om meer collectieve en bevredigende oplossingen te plannen.

De PS steunt deze oplossingen actief, op voorwaarde dat ze toegankelijk zijn voor alle gezinnen, niet alleen voor de rijksten. We hebben meer en progressieve stimuleringsmaatregelen nodig, overheidssteun voor installatie en een dochteronderneming voor het recyclen van apparatuur. We moeten ook alle gezinnen helpen, stroomopwaarts, om hun huizen te isoleren als dit systeem effectief wil zijn.

Hybride systemen behoren duidelijk tot de oplossingen van de toekomst. Ze stoten minder giftige vervuilende stoffen uit en vaak minder CO2 dan andere verwarmingssystemen. En hoewel de prijs ontmoedigend kan zijn, is de energieberekening positief. Het Arizona-akkoord voorziet in een verlaging van de btw op warmtepompen tot 6%. Milieubelasting is een van de krachtigste hefbomen voor verandering. Dat gezegd hebbende, heeft een warmtepomp in een energiezeef niet veel zin, dus is het essentieel om de isolatie van gebouwen te versnellen (het nieuwe globale schema van renovatiesubsidies wordt in oktober 2026 gepresenteerd).

Ecolo verontschuldigt zich dat ze niet op tijd konden antwoorden op onze vraag. Ze blijven ter beschikking staan.

ECOGEO+ PRO LITE 1-6 KW

Modulerend en super compact

Bodembron of luchtbron

Slim sturen met E-control

Ideaal voor projectmarkt

info@eplucon.be

+32 (0)51 31 74 70 Hazenstraat 22, 8531 Harelbeke eplucon.be

NIEUW R290 PROPAAN

Bij een warmtepomp wordt gebruik gemaakt van een boiler. Waarom loopt de wachttijd in de praktijk toch op, en hoe pakken we dit aan?

Een boiler biedt een hoog tapcomfort: het warm water is onmiddellijk beschikbaar, en er kunnen grote debieten worden afgetapt, zij het gedurende een beperkte tijd. Een lange wachttijd heeft hier uitsluitend te maken met het distributienet.

Zodra het aftappen van warm water stopt, koelen de leidingen snel af. Bij een volgende vraag moet de leidinginhoud wegstromen opdat het warme water tot bij de kraan kan komen. Hoe snel dit gebeurt, hangt af van het debiet en van de leidinginhoud.

Bij een bepaald debiet is de leiding vlugger geledigd naarmate de inhoud kleiner is. Men kan het ook zo stellen: bij een dunnere buis is de doorstroomsnelheid groter en zal het warme water sneller aankomen.

De leidinginhoud is gelijk aan de oppervlakte vermenigvuldigd met de lengte. Uit de vergelijking: debiet= (π∙〖D_i ^2)/4∙v (met Di = de binnendiameter) volgt dat de snelheid v omgekeerd evenredig is met de oppervlakte. Omdat de oppervlakte toeneemt met

het kwadraat van de binnendiameter, zal een halvering van deze diameter ervoor zorgen dat de leidinginhoud en de wachttijd vermindert met een factor 4. Zolang de drukval hierbij niet te groot wordt, levert dit winst in wachttijd en in tapcomfort.

Alles begint bij de architectuur

De belangrijkste stap wordt gezet wanneer de architect het plan ontwerpt, en daarbij bepaalt hoever de boiler verwijderd is van de natte ruimtes (keuken en badkamer). Een

boiler dicht bij de tappunten is beter dan een boiler dicht bij de warmtepomp omdat de opwarming hooguit tweemaal per dag gebeurt, en omdat de verbinding met de warmtepomp geen invloed heeft op het tapcomfort. Een korte leiding tussen de boiler en de tappunten heeft alleen maar voordelen. Waar een te grote leidingdiameter bij cv onnodig de investering verhoogt zonder andere nadelen, is de dimensionering van de SWW-leidingen een compromis. Een kleine diameter verkort de wachttijd, maar brengt door de hoge snelheden het risico met zich mee van akoestischeen erosieproblemen, en ook van te grote drukverliezen met een te lage aan druk bij het tappunt. De dimensionering moet geschieden volgens de norm DIN 1989-300 van 2012 omdat deze recentere methode nauwkeuriger is, en minder kans geeft op overdimensionering.

■ Handig kliksysteem met premium afdichting voor een perfect luchtdichte installatie

■ Moeiteloze en snelle montage zonder o-ring

■ Compatibel met alle Begetube ventilatietoebehoren via de ovalductaansluiting

■ Flexibel en modulair ontwerp

■ Verbeterde airflow voor optimale prestaties

BEGETUBE N.V.

Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 - info@begetube.com

www.begetube.com meer info

Het ontwerp van het distributienet: nattevingerwerk of optimalisatie?

De tweede chronologische stap is het ontwerp van het distributienet. Voor vloerverwarming is het gebruikelijk om het leidingontwerp uit te besteden, waarbij gebruik gemaakt wordt van software. Bij radiatoren worden nog teveel inschattingen gemaakt, maar gelukkig heeft een te grote diameter hier weinig nadelen en kan er ingeregeld worden. Er kan wel een probleem ontstaan wanneer dezelfde leidingen gebruikt worden voor sanitair warm water (SWW). Ondanks de veel grotere debieten kan dat soms goed uitvallen omdat ook het beschikbaar drukverschil vele malen groter is. De toegelaten snelheid wordt in grote mate bepaald door de geluidshinder. Voor leidingen die door bewoonde lokalen lopen, wordt een maximale snelheid aanbevolen van 1m/s. De ontwerpsnelheid stijgt naar 1,5m/s voor leidingen in verticale schachten en koperen leidingen in kelders en technische verdiepingen, en tot 2m/s voor de overige leidingen in kelders en technische verdiepingen. Spijtig genoeg wordt er onvoldoende rekening gehouden met de toepassing, met ander woorden met de nodige debieten, wat kan leiden tot over- of onderdimensionering.

Voor het concept van het distributie-

net is er de keuze tussen de boomstructuur en de waaierstructuur. Bij een boomstructuur zijn de aftakkingen verspreid over het gebouw, en moeten de leidingdiameters worden aangepast aan het debiet van de stroomafwaarts gelegen aftappunten. De waaierstructuur is opgebouwd rond een collector, net zoals bij vloerverwarming maar dan zonder inregelkranen. Daarbij zijn de hoofdleidingen best kort en ruim zodat er geen debietprobleem ontstaat op het ogenblik dat er meerdere kranen tegelijk open staan. De diameter van elke aftakking moet afgestemd zijn op het debiet van de enige toepassing die erop aangesloten is. Dit vereenvoudigt het ontwerp, en de dunnere leidingen die eruit voortvloeien, resulteren in een kortere wachttijd. Meestal worden hierbij flexibele leidingen toegepast, waardoor onder de chape geen aansluitingen nodig zijn wat de kans op lekken vermindert. Enkel de collector moet toegankelijk blijven.

Denk ook aan de materiaalkeuze

Onderzoek bij Buildwise en de BBT ‘Legionella’ omschrijft een laadtemperatuur voor een boiler van minstens 60 °C als legionella-veilig. Wanneer men een lagere temperatuur hanteert, wordt de volledige installatie best af en toe gedurende minstens 1 uur op 65 °C gebracht, gevolgd door

een spoeling van het distributienet tijdens deze opstook. Ook wanneer de installatie langere tijd afgekoeld is, wordt de installatie best gedesinfecteerd. Dat veronderstelt temperatuurbestendigheid, wat vooral een aandachtspunt is bij kunststof leidingsystemen. Klasse 1 laat langdurig 60 °C toe, zijnde de ontwerptemperatuur van de boiler, maar voor desinfectie is het beter om te opteren voor klasse 2 waar 70 °C continu toegelaten is.

Dank aan de installateur die het ontwerp zorgvuldig uitvoert

Tijdens de montage moeten ook keuzes gemaakt worden. Zo moet er zorg besteed worden aan het zoeken naar het kortste traject, waarbij ook de verticale afstanden tellen. Omwegen besparen soms montagetijd, maar de klant sleept de extra wachttijd levenslang mee.

AUTEUR:

ing. Eddy Janssen, voormalig docent en voorzitter van de vakgroep energie van de Universiteit Antwerpen

jaar verzekerde exibiliteit

met 10 jaar systeemgarantie

Alupex meerlagenbuizen en fittingen kan je veilig en verzekerd combineren met de meest gangbare producten op de markt. Alupex lanceert met zijn “cross brand compatibiliteit” flexibiliteit en keuzevrijheid die je al lang kent bij koper- en staal leidingsystemen.

Mantel, isolatie en fittingen worden onder één dak geproduceerd. 100% systeemgarantie is zo gewaarborgd voor buizen en fittingen met dezelfde nominale binnen- en buiten doormeter verwerkt door een erkend vakman volgens de regels van de kunst.

LBP niet geperst zichtbaar lekverlies

visuele controle op insteekdiepte door kijkvensters

badkamers verwarming technieken

Aalst Aartselaar Antwerpen Braine l’Alleud Brugge Châtelineau Diest Dison Ekeren Forest | Vorst Gembloux Gent Habay Ieper Kuurne Liège Lier Lummen Malmedy Marche-en-Famenne Mechelen Mons Namur Temse Tournai Turnhout Wemmel Wijnegem Zaventem Zele www.desco.be

GROHE

Professional: jouw vakmanschap, onze passie

Een consumentgerichte aanpak stopt niet bij het productontwerp, maar omvat ook installateurs die miljoenen mensen over de hele wereld “Pure Freude an Wasser” bezorgen. Daarom dient GROHE Professional één duidelijk doel: het werk van professionals dag na dag makkelijker, efficiënter en meer lonend maken. Die toewijding gaat verder dan productoplossingen zoals het GROHE Rapido doucheframe met voorgemonteerde onderdelen en afgedichte, lekvrije aansluitingen, waarmee installateurs tot wel drie uur sneller een inbouwdouche kunnen plaatsen. Het aanbod voor installateurs omvat ook diverse diensten. Zo biedt het uitgebreide GROHE+-loyaliteitsprogramma professionals productinformatie, beloningen en ondersteuning, en dat allemaal in één app. Repareerbaarheid vormt de kern van de duurzaamheidsinspanningen van GROHE. Daarom stelt het merk altijd de nodige reserveonderdelen ter beschikking, tot wel 15 jaar lang. Daarnaast heeft het merk zijn leveringsproces gestroomlijnd, zodat garantie- en wisselstukken op geselecteerde Europese markten altijd binnen 48 uur kunnen worden geleverd. www.grohe.be

Nieuwe all-in-one manifold

Na de testo 557s en testo 570s, is er nu de testo 558s: een nieuwe all-in-one manifold met een groot kleurentouchscreen en draadloze verbinding met de testo Smart Probes, stroomtang, vacuümpomp en koelmiddelweegschaal. Met de 558s komt Testo tegemoet aan de vraag van installateurs om sneller te kunnen meten, met name voor het correct instellen van drukschakelaars. Het toestel haalt vijf metingen per seconde in plaats van twee en de druksensoren zijn 0,25% nauwkeuriger. De connectie met de testo Smart-app, de IP54-beschermingsklasse tegen stof en spatwater, en de

compatibiliteit met A2L en A3-koelmiddelen maken verder dat de testo 558s geschikt is voor elk denkbaar scenario. Veelgebruikte koelmiddelen zijn als favoriet te markeren, bovendien kunnen de meetresultaten tot 72 uur nadien gelogd worden. www.testo.com/nl-BE

Efficiënter installeren met geïsoleerde inox leidingen van Paktermo

Maak installatie eenvoudiger, sneller en duurzamer met de geïsoleerde inox leidingen van Paktermo, speciaal ontwikkeld voor (monobloc) warmtepompen. Dankzij de naadloze, UV-bestendige buitenlaag zijn ze optimaal beschermd tegen weersinvloeden. De gesloten-cellige elastomeerisolatie minimaliseert warmteverlies en voorkomt condensvorming. De flexibele, geribbelde structuur zorgt voor maximale aanpassingsmogelijkheden, waardoor warmtepompen moeiteloos dicht bij de gevel of op compacte plekken geplaatst kunnen worden. Deze Paktermo leidingen zijn beschikbaar in diverse lengtes, ideaal voor snelle en probleemloze montage. Meer weten? Bezoek Desco of neem contact op voor advies!

www.desco.be

Het Geberit wc-systeem

Het wc-systeem van Geberit combineert het Geberit Systemfix installatie-element achter de muur met een wc-pot voorzien van de Geberit TurboFlush spoeltechnologie. Dit perfect op elkaar afgestemde systeem is nu performanter dan ooit. De nieuwe Systemfix biedt verbeterde bevestigingsmogelijkheden, meer flexibiliteit bij installatie en een vereenvoudigde montage. Ook de hydraulica van het spoelreservoir is geoptimaliseerd.

Het Type 212 spoelventiel en het Type 383 vulventiel zorgen voor een efficiënte, stille spoeling. Voorheen exclusief voor bepaalde wc-modellen, is TurboFlush nu standaard in de nieuwe iCon- en Selnova-series, waardoor een grondigere en stillere spoeling in

Techlink verbindt en versterkt alle installatiebedrijven

Techlink is uw betrouwbare partner in de energietransitie én vertegenwoordigt alle installatiebedrijven (elektro én HVAC/San). Als Belgische beroepsfederatie maken bovendien ook de fabrikanten, distributeurs en bedrijven die actief zijn op het gebied

van technisch onderhoud en energiebeheer deel uit van ons Ecosysteem van de multifunctionele installaties. Hierdoor is Techlink één van de belangrijkste stemmen in het maatschappelijke debat over de energietransitie in België.

Lid worden?

Contacteer ons.

Waarom lid worden?

100% fiscaal aftrekbaar

Uniek duo-lidmaatschap met Embuild

Persoonlijk advies op maat van uw bedrijf

Ondersteuning bij certificering en erkenningen

Promotie van uw bedrijf op buildyourhome.be

Verdediging van jullie belangen bij de sectorale onderhandelingen

Lobbying voor het welzijn van de sector

Deelname aan onze nationale en regionale events, opleidingen en infosessies.

Organisatie van Install Day, de vakbeurs voor professionals in de installatiesector

Campagne installtomorrow.be voor de toekomstige installateur

Sectorinformatie via onze nieuwsbrieven en magazines (Power+ en Heat+)

alle prijsklassen mogelijk is. In combinatie met een Systemfix spoelreservoir performeert TurboFlush 10 keer beter dan de norm. De nieuwe wc-modellen met TurboFlush zijn sinds april beschikbaar bij de sanitaire groothandel. Een andere innovatie is de ultradunne Sigma40 bedieningsplaat, met een strak design en diverse ontwerpmogelijkheden. Geberit biedt in totaal meer dan 130 bedieningsplaten met een ruime keuze aan designs en materialen. www.geberit.be

SCHELL breidt de MODUSserie armaturen uit voor de zorgsector

Van ziekenhuizen tot verzorgingstehuizen en dokterspraktijken, de gezondheidszorg stelt de hoogste eisen aan sanitaire voorzieningen. Veiligheid en bescherming tegen verbranding, optimale drinkwaterhygiëne en eenvoudig en comfortabel gebruik zijn essentiële criteria om te voldoen aan de behoeften van patiënten, bewoners en medisch personeel. Met de uitbreiding van de MODUS-serie - de wastafelkranen MODUS Care EH-T met anti-verbrandingsbescherming en MODUS Care AH met armbediening - introduceert SCHELL twee nieuwe oplossingen die speciaal zijn ontworpen voor risicovolle toepassingen in de gezondheidszorg. Naast de nieuwe MODUS Care kranen biedt de MODUS-serie van SCHELL een reeks goed ontworpen oplossingen die voldoen aan de hoogste eisen op het gebied van hygiëne, veiligheid en comfort in medische en toegankelijke sanitaire toepassingen. Zo biedt de MODUS MD-T douchethermostaat betrouwbare bescherming tegen verbrandingen, terwijl de IsoBody-technologie in het armatuur zorgt voor een veilige douche-ervaring door overmatige verhitting van de behuizing te voorkomen. www.schell.eu/nl-be/

Ecostat Comfort van hansgrohe: de veilige en stijlvolle

keuze

Met de nieuwe inbouwthermostaat Ecostat Comfort biedt hansgrohe een oplossing die comfort, veiligheid en design combineert voor douche en bad. Dankzij het minimalistische design, verkrijgbaar in drie vormen en zes FinishPlus kleurafwerking, past deze inbouwthermostaat bij elke badkamerstijl. De Ecostat Comfort maakt het mogelijk om elke badkamer volledig af te stemmen op de smaak en het budget van de klant. Compact en strak vormgegeven, integreert hij

naadloos en vormt hij een perfecte aanvulling op het assortiment hoof- en handdouches van hansgrohe. Gemonteerd op de iBox universal 2 inbouwlichaam garandeert hij een snelle en betrouwbare installatie. Binnen het assortiment positioneert de Ecostat Comfort zich als een ideale middenweg tussen de DuoTurn mengkraan en de ShowerSelect Comfort thermostaat, en biedt zo een mix van functionaliteit en design. Dankzij de thermostatische regeling zorgt de Ecostat Comfort voor een constante watertemperatuur. Hij is beschikbaar met 1 of 2 functies, met een omsteller voor optimaal gebruikscomfort. Ecostat Comfort van hansgrohe: een betrouwbare en elegante oplossing voor badkamers waarin design, veiligheid en prestaties centraal staan.

www.hansgrohe.be

30 jaar Caleffi: dat vieren we samen! Dit jaar markeert een bijzondere mijlpaal: Caleffi bestaat 30 jaar! Al drie decennia lang staan we voor innovatie, kwaliteit en betrouwbaarheid binnen de HVAC-sector. Dat hadden we nooit kunnen bereiken zonder de inzet en het vertrouwen van jullie, de installateurs. Daarom laten we dit niet zomaar voorbijgaan – we vieren ons jubileum samen met een spectaculaire spaaractie! Van 1 maart t/m 30 juni 2025 spaar je namelijk bij elke aankoop van een groene promobox automatisch mee voor mooie cadeaus. Naast de spaaractie, maakt iedere deelnemer kans op een extra, nog geheime hoofprijs. Een exclusieve verrassing die je niet wilt missen! Houd onze landingspagina in de gaten voor alle actievoorwaarden en updates. Wil je niks te missen van ons bijzondere jubileum? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief en volg ons op social media! www.caleffi.com/nl-be/celebrate-caleffi

Spitstechnologie voor Daikin EMEA Development Center

HVAC-R specialist Daikin heeft in Gent een nieuw European Development Center (EDC) neergezet,

waar alle R&D-activiteiten voor koolstofarme warmtepomptechnologie in Europa, het Midden-Oosten en Afrika samenkomen. Dit ultramoderne gebouw, dat sinds eind 2024 operationeel is, torent 56 meter hoog uit langs de E40 en biedt ruimte aan 500 medewerkers. Met 30.600 m² oppervlakte, inclusief kantoren en testlabs, is dit centrum een echte innovatiehub. Voor de klimaatbeheersing koos Daikin voor een geavanceerd HVAC-R-systeem met vijf op maat gemaakte luchtbehandelingsunits en een uitgebreid VRV-systeem, geïnstalleerd door Alfa Technical Installations. Dit systeem op R32-koelmiddel, zorgt voor energie-efficiëntie, warmterecuperatie en een comfortabel binnenklimaat. De installatie in de hoogbouw was een uitdaging, vooral vanwege de beperkte dakruimte, maar slimme oplossingen maakten het mogelijk. www.daikin.eu

Technische brandbeveiliging: fischer toont zijn oplossingen

Op onze ISH stand was een ander thema: de bewezen veiligheid bij brand van fischer producten en systemen voor buisbevestigingen en installaties (MLAR, R30 - R120 of F30 - F120 en ETA 21/0140). fischer vaste punten en schuifelementen voor het opvangen van thermisch geïnduceerde uitzettingen van lichte tot zware buizen waren ook te zien op ISH. Specifiek voor vlakke dakinstallaties presenteerden we bovendien innovatieve complete systemen die door een doelgerichte lastverdeling hoge belasting van de dakafdichting en de isolatielaag en daarmee schade aan het oppervlak voorkomen. We staan gekend om onze innovatieve sprinklerlussen, sprinklerbuisklemmen, balkklemmen en bevestigingselementen. fischer.be

Facq viert 145 jaar welzijn met een sterke employer branding-campagne

Groothandel Facq viert zijn 145-jarig bestaan met een strategische employer branding-campagne die het welzijn van medewerkers centraal stelt. In een krappe arbeidsmarkt profileer het bedrijf zich als aantrekkelijke werkgever. De focus ligt op verschillende profielen, waaronder magazijniers, PROcenter-medewerkers en showroomadviseurs. Via sociale media en gerichte advertenties krijgen potentiële kandidaten een authentiek beeld van het werkklimaat bij Facq. Medewerkers spelen een hoofdrol in campagnevideo’s om de menselijke bedrijfscultuur te benadrukken. Intern wordt het initiatief ondersteund via schermcommunicatie en postercampagnes. CEO Damien Vanden Dael benadrukt dat medewerkers de grootste troef van het bedrijf zijn. Met investeringen in opleiding en doorgroeimogelijkheden realiseert Facq zijn langetermijnvisie op welzijn en personeelsontwikkeling, in lijn met de groei van zijn netwerk van PROcenters, showrooms en distributiecentra.

www.facq.be

Resideo denkt aan slechtziende gebruikers

Resideo heeft de Honeywell Home Thera-6 Thermostatische Radiatorkraan VI specifiek ontwikkeld om slechtzienden meer autonomie te bieden bij het regelen van hun kamertemperatuur. De kraan is uitgerust met voelbare nummers in reliëf en een ergonomisch gevormde handgreep. Zo kunnen gebruikers met een visuele beperking eenvoudig de gewenste temperatuur instellen. Dit initiatief speelt in op de behoeften van de circa 128.000 slechtzienden in België en sluit aan bij de ambitie om woningen toegankelijker te maken, met name binnen sociale huisvestingsprojecten. Bovendien biedt de kraan een hoge regelnauwkeurigheid, en voldoet aan de strenge Europese norm EN 215 voor energie-efficiëntie.

www.resideo.com

Vakwerk, da’s maatwerk.

Ook bij je verzekeringen.

Tot 20% kortingopje polis(sen)*

Jij werkt met precisie en oog voor detail. Federale Verzekering weet ook wat maatwerk is... en past dit toe om je bedrijf te beschermen. Daarom geven we 10%, 15% of 20% korting voor nieuwe klanten met afwerkingsactiviteiten in de bouwsector, indien je 1, 2 of 3 contracten bij ons afsluit!

De actie is geldig tot 15/07/2025 op deze producten: Arbeidsongevallen, B.A. Auto en omnium, B.A. Bouw, Multirisk Brand Woning of Handel/KMO, 24/24 Ongevallenverzekering.**

Meer info of een afspraak? Scan de QR-code!

* Actiereglement vind je op federale.be/nl/afwerking. ** Lees de algemene voorwaarden en IPID voor je een polis onderschrijft. FEDERALE Verzekering – V.U.: Tom De Troch – Stoofstraat

Op zoek naar een verwarmingsoplossing die meer dan 65% op gas bespaart?

Een hybride installatie combineert een efficiënte warmtepomp met de bestaande gasketel – voor lagere energiekosten en een kleinere ecologische voetafdruk, zonder in te boeten op comfort. De installatie is eenvoudig en perfect voor wie een toekomstgerichte, duurzame keuze wil maken.

Geschikt voor (bijna) elke woning.

Makkelijk te installeren.

Zeker van warmte in alle seizoenen.

Ontdek zelf waarom gebruikers enthousiast zijn, bekijk de getuigenis hier!