Heat + NL 07- 2025

Multi-technische expertise

WATERSTOF

Lesalonprofessionnelbelgedédiéauxtechniques d'installation: climatintérieur,installationssanitaires, électrotechnique,automatisationetsécurisation,chauffage, ramonageettraitementd’eau

SCHRIJF

 DanslesgrandessallesduBrusselsKartExpo,de9h00à19h00.

 Accèsgratuitpourlesprofessionnelsdelaconstruction.

JE NU IN!

Ambianceetconvivialitéassuréesgrâceàdesbuffetsgratuitset desboissons.

INSTALL

Plusd’infos:www.installday.be

organisation:

Informatieblad Techlink voor installatiebedrijven speciale technieken

• Driemaandelijks vakblad

VENDREDI 13 OCTOBRE

DAY

partenairemédiatique:

MEMBER 0F

Lesalonprofessionneletl’événementderéseautagedel’annéepourles fabricants,prescripteurs,architectesetspécialistesdansledomainedu parachèvement:peintres,menuisiers,vitriers,poseursdeplafondset cloisons,plafonneurs,parqueteurs,carreleursetposeursdemosaïques,…

DansleshallsspacieuxdeBrusselsKartExpoàGrand-Bigardde 9h00 jusqu’à19h00. Accèsgratuitàplusde160stands. Ambianceconvivialeavecboissonsetbuffetsgratuits. Plusd’infos:www.journeeduparachevement.be

JOURNÉEPARACH MARDI

Natuurlijke warmte,

stijlvol geleverd door Amber

Onze nieuwste Lucht/water-warmtepomp ‘Amber’ is een esthetisch vormgegeven monoblock dat op geen enkel uitbouw of terras misstaat. Of het nu gaat om een nieuwbouwproject of een slimme renovatie, Amber maximaliseert comfort, zonder dat er kostbare binnenruimte verloren gaat.

• Monoblock warmtepomp met alleen buitendeel (+ regelmodule binnen)

• Gemakkelijk te installeren

• Verkrijgbaar in drie vermogens (6,5kW, 9,5kW en 12kW)

• Milieuvriendelijk koudemiddel (R290)/ geen F-gas certificering benodigd

• All-electric (ready): verwarmen, koelen en sanitair warm water

• Hoge aanvoertemperatuur tot wel 70°C mogelijk

• Combineerbaar met hoogwaardige voorraadvaten (staand, liggend en hangend)

• Fluisterstille werking

Jullie inzet maakt het verschil!

Karl Neyrinck

Voorzitter

Techlink Linking Techniques

Met trots presenteer ik u dit magazine dat een mooi overzicht geeft van de ontwikkelingen binnen onze sector. De installatiesector is volop in beweging. Innovaties, verduurzaming en digitalisering zorgen voor ingrijpende veranderingen in ons installatieveld. Tegelijkertijd staan we voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de energietransitie, de woningschaarste en een groeiend tekort aan technisch personeel.

Als sector zijn wij de gamechanger in het realiseren van oplossingen voor deze uitdagingen. Of het nu gaat om het installeren van warmtepompen, het bouwen van slimme energiesystemen of het creëren van gezonde en comfortabele gebouwen — zonder de expertise van onze vakmensen is er van de energietransitie simpelweg geen sprake.

Daarom blijven we inzetten op samenwerking, innovatie en vakmanschap. Alleen samen kunnen we de toekomst vormgeven. Als nieuwe voorzitter van Techlink wil ik dan ook iedereen bedanken die zich inzet voor ons Ecosysteem van multifunctionele installaties, bestaande uit: installatiebedrijven, groothandels, fabrikanten/invoerders en bedrijven in technisch onderhoud & energie- en afvalbeheer. Jullie inzet maakt het verschil voor Techlink. Samen kunnen we blijven bouwen aan een toekomstbestendige installatiesector!

Tot slot hoop ik dan ook velen onder u op Install Day te mogen begroeten op 17 oktober in de Brussels Gate in Groot-Bijgaarden. Dit jaarlijks evenement blijft een cruciale gelegenheid om samen te komen en de nieuwste producten en innovaties die onze sector transformeren te ontdekken.

Veel leesplezier.

Techlink verbindt en versterkt alle installatiebedrijven

Techlink is uw betrouwbare partner in de energietransitie én vertegenwoordigt alle installatiebedrijven (elektro én HVAC/San). Als Belgische beroepsfederatie maken bovendien ook de fabrikanten, distributeurs en bedrijven die actief zijn op het gebied

van technisch onderhoud en energiebeheer deel uit van ons Ecosysteem van de multifunctionele installaties. Hierdoor is Techlink één van de belangrijkste stemmen in het maatschappelijke debat over de energietransitie in België.

Lid worden?

Contacteer ons.

Waarom lid worden?

100% fiscaal aftrekbaar

Uniek duo-lidmaatschap met Embuild

Persoonlijk advies op maat van uw bedrijf

Ondersteuning bij certificering en erkenningen

Promotie van uw bedrijf op buildyourhome.be

Verdediging van jullie belangen bij de sectorale onderhandelingen

Lobbying voor het welzijn van de sector

Deelname aan onze nationale en regionale events, opleidingen en infosessies.

Organisatie van Install Day, de vakbeurs voor professionals in de installatiesector

Campagne installtomorrow.be voor de toekomstige installateur

Sectorinformatie via onze nieuwsbrieven en magazines (Power+ en Heat+)

10 ● Ledenwerking

Het aantrekken en behouden van nieuwe leden is een continue uitdaging. Ons Member Affairs team wil graag de leden onderling dichterbij elkaar brengen en zo ook de betrokkenheid verhogen. Door middel van een ledeninterview willen we een beter inzicht krijgen in de behoeften van onze leden, wat ons helpt om onze diensten te optimaliseren en te verbeteren. We gingen langs bij VincEnergy.

14 ● Waterstof Techlink dompelde zich op 4 juni 2025 onder in de wereld van waterstof. Samen met een aantal leden van onze sectorraad HVAC gingen we de dialoog aan over waterstof(veiligheid) en willen we de rol ervan in de energietransitie stimuleren. De aanwezige leden waren onder de indruk van de technische diepgang en het bezoek werd als zeer waardevol ervaren.

3 ● Edito: Jullie inzet maakt het verschil!

6 ● Actualiteit: Techlink heeft nieuwe voorzitter

8 ● Boekvoorstelling

10 ● Ledenwerking: VincEnergy

12 ● Wetgeving: Duurzaamheidsrapportage ontcijferd

14 ● Dossier: Bent u klaar voor de waterstofrevolutie?

20 ● Dossier: Warmtepompboilers

24 ● Dossier: PCM-batterij of elektrische boiler?

28 ● Regenwater: Het belang van de regenwaterpomp

Embuild

Kunstlaan 20, 1000 Brussel embuild.be

Verantwoordelijke Uitgever

Dirk De Wolf dirk.dewolf@techlink.be

Techlink vzw

Excelsiorlaan 91, 1930 Zaventem T. +32 2 720 40 80 info@techlink.be • www.techlink.be

32 ● Regenwater: Installatiefouten bij regenwaterrecuperatiepompsystemen

34 ● Workshop: 7 uitdagingen van de verwarmingsinstallateurs

36 ● Dossier: Warmteverliesberekening

40 ● Dossier: Sectorkoppeling en systeemintegratie

44 ● Install Tomorrow: Hoe begin je aan duaal leren?

46 ● Dossier: Uw centrale verwarming verduurzamen: hoe aanpakken? (Deel 6)

50 ● Onderhoud: Structureer uw data

Managing Director

Kris Van Dingenen kris.vandingenen@techlink.be

Publiciteit

Inge De Ridder T. +32 53 80 87 47 inge.deridder@techlink.be

Periodiciteit • Oplage 4x per jaar • 3000 Nederlandstalig, 2000 Franstalig

20 ● Warmtepompboilers

Warmtepompboilers of thermodynamische boilers zijn een slimme keuze om verschillende redenen. Ze zijn 2 tot 3 keer zuiniger dan een gewone elektrische boiler en een goed alternatief voor alle klassieke waterverwarmingssystemen. Wat moet u weten?

54 ● BTW: Gas- en stookolieketels, hybride verwarmingssystemen

58 ● Column: De toekomst van werk: Humanoïde Robots?

62 ● Wetenschappelijke publicatie: Boosterwarmtepompen en variabele elektriciteitsprijzen

69 ● TV 278: Waterkwaliteit juist begrijpen

72 ● Wetgeving: Het Regeerakkoord en impact van de Programmawet op het HR-landschap

76 ● Kort

78 ● Productnews

Proofreading

Sofie Lapière sofie.lapiere@techlink.be

Vertaling

André Verkaeren, Metaphrasis bvba

Vormgeving Nikka Cuypers nikka.cuypers@embuild.be

Drukwerk Graphius

Techlink heeft nieuwe voorzitter

De algemene vergadering van Techlink heeft op 26 juni 2025 Karl Neyrinck verkozen tot nieuwe voorzitter. Hij wil het belang van de technieken in de bouw verder op de agenda plaatsen en inzetten op de verdere uitbouw van ons Ecosysteem. Als voorzitter van Techlink volgt hij Alexander Dewulf op, die de sectorfederatie de voorbije drie jaar met visie en gedrevenheid geleid heeft.

Karl Neyrinck is gedelegeerd bestuurder bij EEG Group, het grootste Belgisch installatiebedrijf in familiale handen dat zich specialiseert in technische installaties voor gebouwen en industriele omgevingen. De groep bestaat uit meerdere gespecialiseerde dochterondernemingen die actief zijn in domeinen zoals elektriciteit, HVAC (verwarming, ventilatie en airconditioning), sanitair, beveiliging en automatisatie. EEG Group richt zich op zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten in sectoren zoals zorg, industrie, onderwijs en utiliteitsbouw. Het bedrijf staat bekend om zijn integrale aanpak en duurzame oplossingen.

Hij is ook al jarenlang actief binnen Embuild: tussen 2020 en 2025 was hij voorzitter van Embuild Vlaanderen waarbij onder zijn voorzitterschap sterk werd ingezet op innovatie en op de kracht van samenwerking tussen de verschillende deelsectoren.

Uitdagingen

De installatiesector bevindt zich in een stroomversnelling. Technologische innovatie, maatschappelijke eisen en veranderende wetgeving zorgen voor kansen, maar leggen tegelijkertijd een vergrootglas op bestaande knelpunten. Wie als installateur, groothandel of fabrikant toekomstbestendig wil blijven, zal zich moeten aanpassen. Karl somt enkele uitdagingen op:

1

Er is een structureel tekort aan technisch personeel, zoals elektriciens, loodgieters en verwarmingstechnici.

2

De overstap naar duurzame energie (zoals warmtepompen, zonnepanelen, en all-electric systemen) vereist nieuwe kennis en vaardigheden.

3

De opkomst van energiemanagementsystemen (EMS), Smart Buildings en IoT vraagt om ICT-kennis bij installateurs.

4Veranderende wetgeving en een ongewenst stop en go-beleid. Dit vereist duidelijke communicatie en ondersteuning vanuit Techlink.

5 Toenemende complexiteit van installaties (PV-installatie met energie-opslag gecombineerd met twee laadpunten voor EU en aansturing van warmtepompen via een EMS). Dit vraagt ook een andere invulling van de rol van de installateur. Het overleg met de klant, voor en na in-

stallatie, de dienst na verkoop, enz. vragen meer een lange termijn samenwerking in vertrouwen.

6 Hoe kan die extra inspanning in het voor- en natraject vergoed worden, waarbij we de betaalbaarheid van het geheel niet uit het oog mogen verliezen. Hoe lossen we dit op in het Ecosysteem met distributie, fabrikanten, …?

‘De installatiesector staat op een kruispunt. Bedrijven die anticiperen op de grote veranderingen — op het gebied van duurzaamheid, digitalisering en personeel — zijn beter voorbereid op de toekomst. De sector heeft de unieke kans om zich te positioneren als dé motor van de energietransitie. Maar die toekomst begint met keuzes maken in het heden’, zegt KARL NEYRINCK.

Viessmann Energy Management

“Strategy in Turbulent Times”

Op 14 mei 2025 organiseerde Techlink West-Vlaanderen een boekvoorstelling bij Barco in Kortrijk waarbij Prof. Kurt Verweire zijn revolutionaire benadering voor het ontwikkelen van strategieën presenteerde die bedrijven helpen navigeren door de uitdagingen van een voortdurend veranderende wereld. Zijn uiteenzetting was niet alleen een scherpzinnige analyse van de huidige zakelijke dynamiek, maar bood ook concrete, inspirerende voorbeelden en praktische adviezen die u direct kunt toepassen.

In een wereld waar bedrijven steeds vaker worden geconfronteerd met turbulentie – van economische onzekerheid en politieke instabiliteit tot de opkomst van nieuwe duurzaamheidsuitdagingen en disruptieve concurrenten – is het vermogen om te overleven én te gedijen meer dan ooit essentieel. De meeste bedrijven doen aan risicomanagement, maar naast risico's brengt turbulentie ook opportuniteiten mee.

Wat maakt dit boek uniek?

In zijn boek haalt de professor vier turbulentiestrategieën aan die bedrijven kunnen helpen om niet alleen te overleven, maar ook te floreren. Dit doet hij aan de hand van vier krachtige diermetaforen: de Kameel, de

Zalm, de Kameleon en de Octopus. Hiermee laat hij zien hoe uw organisatie nieuwe strategieën kan ontwikkelen en implementeren, aangepast aan de specifieke turbulentie die jullie ervaren. Welk dier past bij de uitdagingen van uw bedrijf?

KAMEEL

Core resilience: bij die strategie gaan bedrijven hun status quo handhaven en vasthouden aan hun huidige strategie of businessmodel. Ze focussen op de versterking van hun kernactiviteiten zonder nieuwe initiatieven te nemen.

Het doel van core resilience bestaat erin beter voorbereid te zijn op toekomstige negatieve gebeurtenissen en

De toekomst vraag om strategische (bedrijfs)leiders die vooruit kunnen denken.”

de wendbaarheid van de organisatie te vergroten. Door te focussen op hun kernactiviteiten kunnen bedrijven onzekerheden het hoofd bieden en sneller inspelen op nieuwe opportuniteiten.

PROF. KURT VERWEIRE, VLERICK BUSINESS SCHOOL

De 230.000m² grote Barco “One Campus” op het Kortrijkse Beneluxpark is een baken in de regio. Het was de ideale plaats om bedrijfsleiders uit de bouw- en installatiewereld samen te brengen om na te denken over de juiste strategie in turbulente tijden.

ZALM

Corporate innovation: bij die strategie voegen bedrijven naast hun kernactiviteiten een volledig nieuw businessmodel toe.

Bij deze strategie zetten ondernemingen nieuwe, fundamenteel verschillende divisies op die onafhankelijk zijn van elkaar. Dat gaat gepaard met veel onzekerheid, want niemand weet of ze ook effectief winstgevend zullen worden. Daarnaast is er vaak veel spanning tussen de kernactiviteiten en de nieuwe divisies.

KAMELEON

Core transformation: bij die strategie ontwikkelen bedrijven geen nieuw businessmodel, maar passen ze hun kernactiviteiten aan, zodat ze bestand zijn tegen de uitdagingen die turbulentie meebrengt.

In deze specifieke situatie heeft de turbulentie directe invloed op de kernactiviteiten van de onderneming, met potentieel inkomstenverlies en een verminderde winstgevendheid als gevolg. Om dat tegen te gaan bouwen bedrijven die de core transformation toepassen, een spreekwoordelijke “sleepboot” in plaats van een speedboot. Dat doen ze door nieuwe produc-

ten en competenties te ontwikkelen, die vervolgens geïntegreerd worden in het bestaande businessmodel. Het proces houdt dus meer verband met transformatie dan met pure innovatie.

OCTOPUS

Corporate transformation: bij die strategie passen bedrijven niet alleen het businessmodel voor hun kernactiviteiten aan, maar ontwikkelen ze ook nieuwe activiteiten of divisies.

Het concept vereist namelijk een dubbele transformatie, waardoor het ook de meest ingrijpende en intimiderende strategie is.

Geen theoretisch boek

Het boek bevat niet alleen een conceptueel raamwerk, maar ook tal van voorbeelden, casestudies en praktische tools. Het laat u nadenken over de oorzaken en de aard van de turbulentie in uw bedrijfsomgeving en over de verschillende strategische opties. Het biedt handvatten om, rekening houdend met alle randvoorwaarden, die optie te kiezen die voor uw organisatie wellicht de meest geschikte is, en om die dan te implementeren. En het helpt u om na te gaan of uw organisatie klaar is voor succes.

3 KERNBOODSCHAPPEN

➊Strategie in turbulente tijden is een nieuwe, aparte tak van sport, met eigen frameworks en tools. Een TURBULENTIESTRATEGIE is geen vervanging voor uw klassieke concurrentie- en groeistrategieën, maar een aanvulling.

➋BUSINESSMODEL­

INNOVATIE speelt een sleutelrol. Hoewel u in bepaalde gevallen ook succesvol kunt zijn zonder innovatie, is het voor drie van de vier strategische opties een belangrijk concept. Daarom komt het ook uitgebreid aan bod.

➌MOEILIJK IS NIET ONMOGELIJK. Een turbulentiestrategie opzetten is één van de moeilijkste uitdagingen, maar met de inzichten die het boek u biedt bent u alvast beter gewapend om die uitdaging aan te gaan.

Het aantrekken en behouden van nieuwe leden is een continue uitdaging

Ons Member Affairs team wil graag de leden onderling dichterbij elkaar brengen en zo ook de betrokkenheid verhogen. Het eerste aanspreekpunt daarbij is onze Account Manager Dirk Baetens voor Vlaanderen en Brussel. Heat+ ging samen met Dirk bij lidbedrijf VincEnergy – adviesbureau voor woningverduurzaming, gespecialiseerd in energieefficiënte en slimme oplossingen – langs om door middel van een ledeninterview een beter inzicht te krijgen in de behoeften van onze leden, wat ons helpt om onze diensten te optimaliseren en te verbeteren.

Account Manager Dirk Baetens ontmoet Vincent Vanderkimpen.

VincEnergy werd in 2022 opgericht door VINCENT VAN ­

DERKIMPEN en sloot zich in september 2024 aan bij Techlink. Techlink vertegenwoordigt een grote diversiteit aan bedrijven, waaronder veel eenmanszaken zoals VincEnergy. Ze vormen de basis van onze beroepsfederatie. Vincent ziet dit interview ook als een voordeel om zijn mening en feedback te delen en zo bij te dragen aan de ontwikkeling en verbetering van Techlink.

Kan u kort omschrijven wat jullie precies doen?

Bij VincEnergy begrijpen we het belang van een comfortabel thuis, ongeacht het seizoen. Daarom bieden wij op maat gemaakte verwarmingsen koeloplossingen die niet alleen uw huis het hele jaar door aangenaam houden, maar ook energie-efficiënt en milieuvriendelijk zijn.

We bieden een breed scala aan diensten aan, waaronder:

● Zonne-energie: Installatie van zonnepanelen om eigen groene stroom te produceren.

● Energieopslagsystemen: Oplossingen om opgewekte energie op te slaan en efficiënt te gebruiken.

● Laadinfra: Installatie van laadstations voor elektrische voertuigen.

“Maak als lid optimaal gebruik van onze diensten.”

DIRK BAETENS

● Ventilatie: Systemen voor frisse en gezonde lucht in woningen.

● Verwarming en koeling: Efficiente klimaatbeheersing voor een aangenaam binnenklimaat het hele jaar door.

Waarom bent u lid geworden van Techlink?

Ik had al van Techlink gehoord en bij het Techlink magazine Heat+ zat een document over Technische Voorlichting (TV) 278 van Buildwise: “Verwarmingsinstallaties met warm water: aanbevelingen om afzettingen en corrosie te voorkomen”. Hierin werd deze complexe materie eenvoudiger voorgesteld in een reeks van praktijkgerichte artikels. Een goede waterkwaliteit in CV-installaties is van cruciaal belang. En zo’n document kon ik ook gebruiken om klanten te overtuigen om afzettingen en corrosie te voorkomen.

Voor mij positioneert Techlink zich duidelijk als kennisleider binnen de installatiesector.

Wat verwacht u van Techlink? Wat zijn uw noden?

Installateurs komen, meer dan ooit, terecht in een vakgebied dat een enorme hoeveelheid kennis vergt, inzicht in complexe technische materie is dan ook noodzakelijk. Door mijn lidmaatschap bij Techlink heb ik toegang tot documentatie en informatie. De magazines Power+ en Heat+ maken de praktische vertaalslag naar ons als installateur.

In de februari-editie van Power+ vond ik de informatie over de wijziging “hoofdstuk 7.1 van het AREI over ruimten met een bad en/of douche” heel interessant en praktisch. Met de snelle evolutie van technologieën moeten (elektrische) voorschriften voortdurend worden aangepast om veiligheid, functionaliteit en naleving te waarborgen. Techlink helpt ons hierbij door middel van zulke beknopte documenten.

“Met praktische documenten, waarvoor

Techlink zorgt, kunnen we onze klanten

duidelijker informeren.”

VINCENT VANDERKIMPEN

In het kader van het duolidmaatschap van de installatiebedrijven werkt Techlink dagelijks nauw samen met koepelorganisatie: Embuild. Bent u met hen al in contact geweest? Ja, recent had ik met een wanbetaler te maken. Embuild biedt verschillende vormen van ondersteuning aan hun leden op juridisch en administratief vlak. Ze hielpen mij met het opstellen van een aanmaningsbrief door middel van een modelbrief. Naar de toekomst toe ben ik alerter voor sluitende contracten en algemene voorwaarden om wanbetalingen te vermijden.

Ook bij Techlink heb ik al een beroep gedaan op modeldocumenten (in het kader van onderhoud) en ondersteuning.

Onze

conclusie

Informatie en ondersteuning zijn cruciaal voor een beroepsfederatie om haar leden goed te kunnen vertegenwoordigen en versterken.

Duurzaamheidsrapportage ontcijferd: hoe de CSRD uw bedrijf kan laten groeien

In de bouw- en installatiesector werken we elke dag aan een duurzamere toekomst.

Pauze van twee jaar bevestigd voor CSRD

De Europese Raad en het Europees Parlement hebben afgesproken om de richtlijn over duurzaamheidsrapportage twee jaar uit te stellen:

● Grote bedrijven zullen hun eerste rapport in 2028 publiceren (over het jaar 2027);

● Beursgenoteerde kmo's zullen hun eerste verslag in 2027 publiceren (over het jaar 2026).

Voorts worden de besprekingen binnen de EU-instellingen over de vereenvoudiging van de normen, de beperking van het toepassingsgebied en de vermindering van de administra-

tieve lasten voortgezet. Een akkoord wordt verwacht tegen begin 2026.

Praktische gids

Duurzaamheidsrapportage biedt dan ook een kans om onze sterke punten te laten zien. Om zijn leden te ondersteunen, werkte Embuild aan een praktische sectorgids in samenwerking met CAP Conseil. Ook Techlink was hier actief bij betrokken. Het doel van deze gids is om zowel kmo’s als grote ondernemingen in onze sector te ondersteunen en hen te motiveren om duurzame oplossingen te omarmen, zodat zij van deze verplichting een opportuniteit kunnen maken. APRIL

Inleiding

In het kader van de Europese Green Deal heeft de Europese Commissie eind 2022 de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) gelanceerd. Deze richtlijn verplicht bedrijven om, naast de financiële rapportage, gedetailleerd te rapporteren over hun impact op milieu-, sociale verantwoordelijkheid en bestuur (ESG-criteria).

Dit omvat onder andere CO2-uitstoot, diversiteit en duurzame bedrijfsprocessen. Het doel van het gemeenschappelijk referentiekader is om de transparantie te vergroten en bedrijven aan te moedigen een duurzamer beleid te voeren.

Roeland Verlinden, Senior Legal Advisor bij Techlink, volgt deze materie op en was actief betrokken bij de totstandkoming van deze complete, didactische en operationele gids. ‘Het is een toolkit om u te begeleiden bij uw rapportage. Hij bevat checklists, concrete tools, getuigenissen en een FAQ-rubriek.”

MEER INFO?

De gids is beschikbaar en gratis te downloaden op de website van Embuild. Voor vragen kan u Roeland Verlinden via consult@techlink.be contacteren.

Bent u klaar voor de waterstofrevolutie?

Techlink bezocht op 4 juni 2025, onder begeleiding van Vinçotte - member of the Kiwa Groep, het Kiwa Hydrogen Experience Centre in Apeldoorn om ons onder te dompelen in de wereld van waterstof. Samen met een aantal leden van onze sectorraad HVAC gingen we de dialoog aan over waterstof(veiligheid) en willen we de rol ervan in de energietransitie stimuleren. De aanwezige leden waren onder de indruk van de technische diepgang en het bezoek werd als zeer waardevol ervaren. Hierna volgt een verslag.

We ontdekten de essentiële rol van waterstof in de energietransitie en leerden alles over de nieuwste ontwikkelingen en toepassingen tijdens ons bezoek.

Presentatie Kiwa en Techlink

KIWA

We moeten de komende jaren ons energiesysteem transformeren. Niet alleen omdat de traditionele energiebronnen – voornamelijk van fossiele aard – langzaam maar zeker uitgeput raken, maar ook om verdere opwar-

ming van de aarde tegen te gaan. Waterstof kan daarbij – als koolstofvrije energiedrager – een belangrijke rol spelen. In industriële processen, als brandstof en als opslagmedium voor overtollige energie.

Kiwa gelooft in de mogelijkheden van waterstof en heeft een uitgebreid portfolio met unieke services in de hele waterstofketen, van productie tot eindgebruik. Om een volledig geïntegreerd waterstofsysteem mogelijk te maken, is kennisdeling en samenwerking nodig tussen alle stakeholders in deze keten: consumenten, beleidsma-

kers, technici, fabrikanten, installateurs, etc.

Bij de overstap naar waterstof komt veel kijken, zoals technische ontwikkeling, economische haalbaarheid en veiligheid. In hun geavanceerde testlabo maken ze dit concreet met technische consultancy, opleiding, testen, inspectie en certificering van oplossingen voor de waterstofketen.

Samengevat: we kregen inzicht in de rol van Kiwa in de ontwikkeling en beproeving van waterstoftechnologieën. Daarnaast was het een gele-

genheid om praktijkkennis op te doen over de veiligheid, toepasbaarheid en toekomstbestendigheid van waterstof binnen de gebouwde omgeving en infrastructuur.

TECHLINK

In een snel veranderende wereld zijn energie-efficiëntie, duurzaamheid en geavanceerde technologie essentieel voor het vormgeven van een welvarende toekomst. Onze visie is duidelijk: de pioniers van innovatie en de architecten van de toekomst zijn op het gebied van multifunctionele installaties. Wij geloven in een ecosysteem waarin elke speler actief bijdraagt aan de energietransitie door gebruik te maken van de nieuwste technologische ontwikkelingen om ecologisch verantwoorde en "slimme" gebouwen te creëren.

Door het standpunt van onze leden te verdedigen bij de beleidsmakers, kunnen we pleiten voor een regelgevend kader dat innovatie stimuleert, duurzaamheid aanmoedigt en de energietransitie bevordert.

Op het vlak van waterstof dient men samen met de gewesten de uitbouw van de nodige netinfrastructuur (incl. interconnecties) te realiseren.

Rondleiding door Kiwa & de Labs

Tijdens de rondleiding kregen we een kijkje in de testfaciliteiten. Er is o.a. een EMC-lab, asfalt lab, verwarming en warm tapwater lab, lab voor sportvelden, en het lab voor alternatieve brandstoffen. Deze laboratoria vormden een leerzame ervaring.

Zo kan men o.a. testen doen op polyethyleen leidingen om na te gaan of deze geschikt zijn voor waterstof.

Waterstofhuis

Hoewel waterstof vaak nog wordt gezien als iets nieuws en onbekends, is het al jarenlang een vertrouwde technologie in industriële processen. Het is niet gevaarlijker dan aardgas, de zorgen over lekkages zijn onterecht, en waterstoftoepassingen zijn vaak even compact als de systemen die we nu kennen. Bovendien kan waterstof

een slimme en praktische oplossing bieden voor het opslaan en transporteren van energie, zeker in tijden waarin het elektriciteitsnet onder druk staat. Waterstof heeft een sleutelrol in de energietransitie.

Monteurs en installateurs zijn een onmisbare schakel in het letterlijk overschakelen van aardgas op waterstof. Het waterstofhuis van Kiwa, gebouwd in samenwerking met Alliander, is een unieke opleidingslocatie waar technici in de energiesector de skills kunnen opdoen die ze daarvoor nodig hebben. Op de agenda staan onder meer het leren werken met nieuwe werkinstructies en het veilig omzetten van een aardgasketel naar een waterstofketel.

In de demowoning wordt het (tap)water door waterstof in plaats van aardgas verwarmd! Deze demowoning moet belanghebbenden laten zien hoe waterstof in een CV-ketel is ingeregeld en een beeld geven van het proefproject in Lochem.

Rob van Aerde, Mariël Hout en Danny Leerkes introduceerden Kiwa aan ons en gaven presentaties over o.a. waterstofprojecten in Nederland.

Dirk De Wolf stelde Techlink (en haar activiteiten) voor aan Kiwa en de aanwezige leden.

PROEFPROJECT LOCHEM

Sinds november 2022 stroomt er waterstof door de bestaande aardgasleidingen van een tiental monumentale panden in Lochem. Dit project van Alliander is bedoeld om te kijken wat ervoor nodig is om waterstof toe te kunnen passen voor het verwarmen van woningen en welke logistieke, financiële en technische uitdagingen hierbij komen kijken. Daarom is er op het terrein van Kiwa een demowoning gebouwd waarbij onder andere (storings)monteurs kunnen worden opgeleid en nieuwe waterstofketels kunnen worden getest. Het verwarmen van woningen op waterstof is een alternatieve oplossing indien een warmtepomp bijvoorbeeld geen optie is door plaatsgebrek en bij monumentale panden bijvoorbeeld ook geen zonnepanelen en zonneboilers mogen worden gemonteerd.

Verdieping op waterstof

Hernieuwbare waterstof is een hoeksteen van de Richtlijn Hernieuwbare Energie III (of RED III), die draait om het stimuleren van hernieuwbare energie in de EU. Hernieuwbare waterstof en zijn derivaten, zoals ammoniak, methanol en methaan (bekend als Hernieuwbare Brandstoffen van Niet-Biologische Oorsprong of

RFNBO's), zijn de sleutel tot dit plan. Deze brandstoffen zijn cruciaal voor het terugdringen van de uitstoot in de industrie en het transport, en helpen Europa zijn doel te bereiken om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Tegen die tijd zal naar verwachting 25% van de energie in de EU afkomstig zijn van hernieuwbare waterstof.

Vinçotte - a Kiwa Company, is nu erkend onder het vrijwillige certificeringsprogramma voor RFNBO's van CertifHy in de EU. CertifHy is een erkend EU-programma dat het gebruik van hernieuwbare waterstof en zijn derivaten promoot. Als certificeringsinstantie zorgt Vinçotte ervoor dat waterstof en e-brandstoffen uit niet-biologische bronnen voldoen aan de criteria van de RED III.

Op het terrein van het Kiwa Hydrogen Experience Centre wordt via flessen en een ringleiding waterstof naar een ontspanningscabine geleid en vandaar naar de verwarmingsketel in het huis. Men kan in de cabine overschakelen van waterstof naar aardgas en omgekeerd.

NEDERLAND

Nederland ziet waterstof als een essentieel onderdeel van het toekomstige duurzame energiesysteem.

Tot 2030 speelt waterstof nog een bescheiden rol in de gebouwde omgeving, met uitzondering van enkele pilotprojecten. De komende jaren worden vooral benut voor elementair onderzoek naar installaties, materialen en transport. Of waterstof een haalbare verduurzamingsoptie is, hangt af van beschikbaarheid en kosten. Elektrificatie lijkt voorlopig de voorkeur te krijgen.

Waterstoftransport- en opslaginfrastructuur zijn belangrijk voor het te allen tijde op elkaar laten aansluiten van vraag en aanbod van wa-

SNEL

–

GEMAKKELIJK

–

VEILIG HET NIEUWE GROHE RAPIDO DOUCHEFRAME

Verkrijgbaar als mono- of duo-versie voor een douche met één of twee straalsoorten in combinatie met een handdouche

Voorgemonteerde componenten & waterleidingen, afgedicht, geïsoleerd en in de fabriek getest op lekkage

Voorgemonteerde universele GROHE Rapido SmartBox

Geschikt voor wandmontage of studmuren dankzij de geringe inbouwdiepte

DE 5 MISVERSTANDEN OVER WATERSTOF

1. HET IS TE GEVAARLIJK.

Uiteindelijk heeft elk type brandbaar gas, inclusief aardgas, specifieke veiligheidsmaatregelen nodig. Dit betekent dat waterstof een andere veiligheidsbenadering vereist, maar dus niet per definitie gevaarlijker is. Bij correct gebruik en opslag is waterstof net zo veilig als de gassen die we nu gebruiken in onze industrieën en huishoudens. Dit hebben verschillende proefprojecten in Nederland en het buitenland ook bevestigd.

2. WATERSTOF VLIEGT ZO DOOR BUISWAND VAN EEN LEIDING HEEN. En ja, waterstof kan door materialen heen dringen – net als aardgas of elk ander gas. Dit fenomeen heet permeatie (soms diffusie genoemd), maar de hoeveelheden zijn ongelooflijk klein. Net als dat permeatie van aardgas normaal gesproken geen veiligheidsrisico oplevert, doet de permeatie van waterstof dat ook niet.

3. STAAL WORDT HEEL BROS VAN WATERSTOF.

Dit misverstand lijkt een beetje op het vorige. Waterstof kan inderdaad het staal intreden en het fenomeen waterstofbrosheid bestaat echt. De drukken en temperaturen waarbij dit plaatsvindt zijn echter véél hoger dan de drukken en temperaturen die in het Nederlandse gasnet worden toegepast.

4. DE APPARATUUR VOOR WATERSTOFTOEPASSINGEN NEEMT VEEL RUIMTE IN.

Dit klopt niet. De waterstofketels die nu ontwikkeld worden, hebben bijvoorbeeld een vergelijkbaar formaat als de huidige gasgestookte ketels.

5. WATERSTOF IS INEFFICIËNT EN DAAROM NIET NUTTIG.

Het klopt dat het omzetten van elektriciteit naar waterstof minder efficiënt is dan het direct gebruiken van elektriciteit. Maar in veel gevallen kan het omzetten van overtollige elektriciteit naar waterstof wel bijzonder nuttig zijn. Door netcongestie is er soms te veel elektriciteit beschikbaar. In plaats van deze verloren te laten gaan, kunnen we deze energie opslaan in de vorm van waterstof.

terstof. Sinds 2022 wordt gewerkt aan een landelijk transportnetwerk dat industriële clusters verbindt, toegang biedt tot opslaglocaties, en Nederland verbindt met buurlanden. Tegen 2030 zijn er minimaal drie tot vier zoutcavernes nodig met een gezamenlijke capaciteit van 750 tot 1000 GWh. Ook regionale en offshore infrastructuur krijgen aandacht.

In de industrie wordt waterstof vanaf 2025 ingezet als grondstof, vooral in raffinage en chemie. Richting 2030 breidt dit uit naar nieuwe toepassingen zoals brandstof en staalproductie. De overheid stelt duidelijke doelen en ontwikkelt passend instrumentarium voor de inzet van hernieuwbare en koolstofarme waterstof in de industrie, terwijl industrie en onderzoeksinstellingen samenwerken aan

technologische ontwikkeling. Monitoring van vraag en aanbod moet knelpunten voorkomen.

BELGIË

Op 29 oktober 2021 heeft de federale regering haar eerste waterstofstrategie goedgekeurd op voorstel van minister van Energie Tinne Van der Straeten. In dit document worden voor het eerst de ambities van België op het gebied van hernieuwbare moleculen en de rol die België als draaischijf in Europa wil spelen, aangekondigd. Sindsdien zijn veel maatregelen genomen. Op 12 oktober 2022 heeft de federale regering een bijwerking van deze strategie goedgekeurd om de stand van de uitvoering ervan weer te geven. In het licht van de recente ontwikkelingen in de sector worden aanvullende maatregelen aangekondigd.

De federale waterstofstrategie is erop gericht waterstof en hernieuwbare moleculen te gebruiken om bepaalde toepassingen klimaatneutraal te maken waar elektrificatie economisch niet rendabel of technisch niet realistisch is. Dit betreft vooral de industrie en het goederenvervoer. Met haar waterstofstrategie geeft de federale regering uiting aan haar ambitie om de positie van België als invoer- en doorvoerhub voor hernieuwbare waterstof te versterken.

De strategie bestaat uit vier pijlers waarvoor verschillende concrete maatregelen zijn vastgesteld, namelijk:

1

België positioneren als draaischijf voor de invoer en doorvoer van hernieuwbare moleculen in Europa.

2

Het Belgisch leiderschap in waterstoftechnologieën versterken.

3Een robuuste waterstofmarkt in het leven roepen.

4Investeren in samenwerking voor een succesvolle uitvoering.

Ketel op waterstof

Een H2-ready waterstof cv-ketel is een centrale verwarmingsketel die ontworpen is om in eerste instantie op aardgas te werken, maar later omgebouwd kan worden om volledig op waterstofgas (H2) te functioneren. Het idee achter deze technologie is dat huishoudens nu al een cv-ketel kunnen aanschaffen die later gemakkelijk kan worden aangepast voor een toekomstige energie-infrastructuur gebaseerd op waterstof in plaats van aardgas.

Tot slot

Het was een leerzame dag waarbij waarbij de leden van Techlink – onder begeleiding van Vinçotte – onder de indruk waren van de technische diepgang. Speciale dank aan Kiwa voor hun gastvrijheid. Het was geweldig om de faciliteiten en labs te bewonderen. De rondleiding bood ons een uniek kijkje achter de schermen van hun expertise.

Electrifying solutions that make a sustainable future possible

Bij Rexel staan we voorop met krachtige oplossingen voor een duurzame toekomst, gedreven door innovatie en milieubewustzijn.

Onze grensverleggende oplossingen leiden naar een tijd waar hernieuwbare energie niet alleen een keuze is, maar een absolute noodzaak.

Waarom blijven hangen in het verleden als je de toekomst kunt omarmen? Laten we samen het pad naar duurzaamheid versterken.

Warmtepompboilers: wat moet u weten?

Warmtepompboilers of thermodynamische boilers zijn een slimme keuze om verschillende redenen. Ze zijn 2 tot 3 keer zuiniger dan een gewone elektrische boiler en een goed alternatief voor alle klassieke waterverwarmingssystemen. Wat moet u weten?

Werkingsprincipe

Een warmtepompboiler is een toestel dat sanitair warm water (SWW) produceert zonder aan de gebouwverwarming gekoppeld te zijn. Het toestel bestaat uit een voorraadvat en een geïntegreerde warmtepomp.

Warmtepompboilers maken gebruik van een koelmiddel dat in het toestel een thermodynamische kringloop ondergaat (verdamping en condensatie). Deze processen grijpen plaats in warmtewisselaars die de uit de omgeving onttrokken warmte overdragen naar het sanitaire water.

Warmtepompboilers kunnen voorzien zijn van een bijverwarming (bv.

een elektrische weerstand of een aparte ketel). Deze kan gebruikt worden wanneer de warmtepomp alleen er niet in slaagt om het water op de juiste temperatuur te brengen en wanneer men de watertemperatuur periodiek wenst te verhogen om legionellaontwikkeling te voorkomen. Er bestaan ook warmtepompboilers met een aansluiting voor zonnecollectoren (zie afbeelding 1).

Een warmtepompboiler is eerder geschikt voor kleinere installaties, dus niet voor elk type gebouw of waterverbruik. Afhankelijk van de waterbehoefte en de beschikbare installatieruimte kan gekozen worden voor een groter model.

Afbeelding 1: Dwarsdoorsnede van een warmtepompboiler met een aansluiting voor zonnecollectoren.

Hoe werkt een warmtepompboiler?

1 WARMTE ONTTREKKEN UIT LUCHT

● De warmtepomp in de boiler haalt warmte uit de omgevingslucht (binnenlucht of buitenlucht).

● Dit gebeurt met een koelmiddel dat al bij lage temperaturen verdampt.

2 COMPRESSOR VERHOOGT DRUK

● De verdampte koelvloeistof wordt samengedrukt door een compressor.

● Door dit proces stijgt de druk van het koelmiddel sterk.

3 WARMTE AFGEVEN AAN WATER

● De warme koelvloeistof loopt door een warmtewisselaar, waar het zijn warmte afgeeft aan het sanitair water in de boiler.

Types

Warmtepompboilers kunnen in functie van hun opstellingswijze en de gebruikte warmtebron in drie grote types onderverdeeld worden.

TOESTELLEN DIE WARMTE ONTTREKKEN AAN DE BUITENLUCHT

Hierbij wordt de buitenlucht in de verdamper van de warmtepomp aangezogen, afgekoeld en terug naar buiten geblazen.

TOESTELLEN DIE WARMTE ONTTREKKEN AAN

DE VENTILATIELUCHT

Deze toestellen maken gebruik van de extractielucht uit het ventilatiesys-

Tabel 1: Samenvatting van de berekende waarden uit het voorbeeld.

PRODUCTIE VERMOGEN VAN DE GENERATOR REËEL OPSLAGVOLUME (I) LAADTIJD (h) (+ warmtewisselaar) (kW) Ogenblikkelijk

teem. Deze lucht wordt in de verdamper van de warmtepomp afgekoeld en vervolgens weer naar buiten afgevoerd. Ter herinnering: bij ventilatie in woongebouwen wordt er verse lucht naar de droge ruimten aangevoerd en wordt de bezoedelde lucht uit de vochtige ruimten (bv. keuken, badkamer en toilet) afgevoerd. Warmtepompboilers op ventilatielucht worden voornamelijk toegepast bij ventilatiesystemen van het type C (natuurlijke toevoer en mechanische afvoer).

Hoewel een warmtepompboiler in principe ook bij een systeem D (mechanische toe- en afvoer) toegepast kan worden, gebeurt dit minder frequent. Wanneer het systeem D reeds uitgerust is met een warmtewisselaar, is er in de onttrokken lucht immers minder warmte beschikbaar.

Vaak worden warmtepompboilers op ventilatielucht eveneens uitgerust met een buitenluchttoevoer als alternatieve warmtebron indien de aan het ventilatiesysteem onttrokken lucht onvoldoende warmte zou bevatten.

TOESTELLEN DIE WARMTE

ONTTREKKEN AAN DE BINNENLUCHT Bij dit laatste toesteltype wordt de lucht uit een binnenruimte aangezogen, in de verdamper van de warmtepomp afgekoeld en ontvochtigd en ten slotte in dezelfde ruimte teruggeblazen. Het is afgeraden om dergelijke toestellen in verwarmde ruimten te plaatsen, omdat men de ruimte dan meer zal moeten verwarmen. Bij plaatsing in een te koelen ruimte binnen het beschermde volume zal de

maximaal beschikbare warmte op haar beurt beperkt zijn.

Dimensionering en prestaties

Warmtepompboilers beschikken doorgaans over lage vermogens (0,5 tot 3 kW) en grote volumes (100 tot 300 l). Het correct dimensioneren van een installatie voor SWW in eengezinswoningen is niet eenvoudig. Enerzijds willen we maximaal comfort en waterkwaliteit garanderen, anderzijds is het moeilijk om het verbruik van bewoners nauwkeurig in te schatten. Dit leidt vaak tot overdimensionering. Maar in tijden van energiebewust bouwen en renoveren wordt een precieze, energie-efficiënte dimensionering steeds belangrijker.

Dimensioneringsmethode 24 van Buildwise biedt installateurs een praktische en onderbouwde aanpak om deze uitdaging aan te pakken. In hoofdstuk 5 wordt bij wijze van voorbeeld voor een ééngezinswoning verschillende mogelijkheden van SWW productie (ogenblikkelijk, semi-ogenblikkelijk en volledig accumulatieve productie, zoals een warmtepompboiler) doorgerekend. In het voorbeeld gaat het om een rijwoning met twee verdiepingen, met twee slaapkamers, opgetrokken in metselwerk (‘zware’ constructie), voorzien van radiatoren en bewoond door een gezin, bestaande uit twee volwassenen en een kind. De woning omvat de volgende warmwatertappunten: ● op het gelijkvloers: keuken uitgerust met een gootsteen (debiet van 4,2 l/min aan 60 °C)

● op de eerste verdieping: badkamer met een douche (debiet van 9 l/min aan 60 °C) en een wastafel (debiet van 4,2 l/min aan 60 °C).

Voor dit voorbeeld geeft tabel 1 het resultaten van de dimensionering. Voor de warmtepompboiler volstaat een vermogen van 1,2 kW en een opslagvolume van 160L.

Sinds september 2015 zijn de Europese Ecodesign- en energie-etiketteringsrichtlijnen ook van kracht voor toestellen voor de productie van SWW. Dankzij deze etikettering kunnen de apparaten onderling vergeleken worden. Uit de prestaties die vermeld worden voor de meeste toestellen blijkt duidelijk dat warmtepompboilers inderdaad een zuinig alternatief zijn voor klassieke elektrische boilers.

In de technische fiches van de toestellen wordt vaak ook de Coëfficiënt Of Performance of COP vermeld. Deze coëfficiënt geeft de verhouding weer tussen het thermische vermogen dat door de warmtepomp geleverd wordt en het elektrische vermogen dat nodig is voor de aandrijving van de compressor, de ventilator en de andere randapparatuur. De COP varieert meestal tussen 2 en 4.

In de praktijk presteert het toestel echter dikwijls minder goed dan deze coefficiënt doet vermoeden, wat gewoonlijk het gevolg is van warmteverliezen. Naarmate de sanitairwarmwatertemperaturen stijgen, daalt de COP. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer het SWW op 60 °C geproduceerd wordt

(aanbevolen temperatuur om legionellaontwikkeling te voorkomen).

Installatievoorschriften en onderhoudseisen

Aangezien een deel van de waterdamp uit de omgevingslucht in de verdamper van de warmtepompboiler condenseert, moet er in de opstellingsruimte een afvoermogelijkheid (met waterslot) voorzien worden. Wanneer de hoogte van de rioleringsaansluiting geen gravitaire afvoer toelaat, is er ook een condensaatpomp nodig.

Op plaatsen waar strenge geluidseisen gelden (bv. nabij slaapkamers), kan het nodig zijn om bijkomende maatregelen te treffen om geluidshinder te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld door op het tracé van de ventilatiekokers een geluidsdemper te voorzien.

De opstellingsruimte moet voldoende hoog zijn om de luchtfilters en derge-

lijke te kunnen onderhouden. Dit is dan ook de reden waarom het niet altijd mogelijk is om een warmtepompboiler te plaatsen in een bestaande woning. Indien de warmte aan de binnenlucht onttrokken wordt, moet de opstellingsruimte voldoende groot zijn (15 tot 20 m 3).

Alle sanitaire installaties, en dus ook deze met een warmtepompboiler, moeten onderhouden worden volgens de voorschriften van de Onderhoudsgids voor duurzame gebouwen. Hierbij dient er bijzondere aandacht besteed te worden aan het onderhoud van de filters en de periodieke inspectie van de opofferingsanode bij geëmailleerde boilers.

Tot slot

Na een gestage groei sinds 2010 is de verkoop recent teruggelopen. Om deze trend te keren, nemen fabrikanten het voortouw met diverse techno-

logische innovaties en optimalisaties.

De markt voor warmtepompboilers ontwikkelt zich snel, gestimuleerd door technologische vooruitgang, strengere energieregels en een groeiende behoefte aan duurzame oplossingen voor warm tapwater.

Steeds meer warmtepompboilers worden tegenwoordig hybride systemen, omdat ze dan slimmer en efficiënter kunnen omgaan met energie.

MET MEDEWERKING VAN: Bart Bleys, Buildwise

BRONNEN:

Warmtepompboilers kennen een groeiend succes, Buildwise Magazine 2019/4 (blz. 26-27), van B. Bleys.

Dimensioneringsmethode 24 – Sanitairwarmwaterproductie in ééngezinswoningen, Builwise, 2025 van B. Bleys, B. Poncelet en P. Van den Bossche.

Ontdek de nieuwe ALPHA GO serie

GO voor sneller, slimmer en beter

Het is nu mogelijk om altijd de juiste circulatiepomp bij de hand te hebben. Klanten verwachten immers vaak een snelle reparatie bij het eerste bezoek. Met deze twee circulatiepompen in jouw voertuig ben je in de meeste gevallen uitstekend uitgerust voor een onmiddellijke vervanging.

GO

Kenmerken:

• Vervanging van geïntegreerde UPScirculatoren en alleenstaande circulatoren

• Zelfontluchtingspomp

• Droogloopbeveiliging

• Verbeterde connector

• Robuuste start

• Display uitlezing

GO

Kenmerken:

• Vervanging van geïntegreerde UPM3- en UPM4-circulatoren en alleenstaande circulatoren

• Verbeterde AUTOADAPT voor radiatoren en vloerverwarming

• Luchtdetectie en systeemontluchting

• Begeleide installatie

• Droogloopbeveiliging

• Verbeterde connector

• Robuuste opstart

• Display uitlezing

Download de Grundfos GO app

De integratie met de Grundfos GO app biedt een begeleide installatie en optimale systeeminstellingen, wat tijd bespaart en fouten voorkomt

ALPHA1

ALPHA2

Opslag en productie van SWW: PCM-batterij of elektrische boiler?

Buildwise heeft een aantal batterijen bestudeerd die gebruikmaken van een faseovergangsmateriaal om sanitair warm water te produceren. Een van deze batterijen werd vergeleken met een klassieke geëmailleerde elektrische boiler. Het resultaat: een compactere, duurzamere oplossing die weinig onderhoud vergt, maar wel 2 tot 4,5 keer meer kost.

Hoe werkt een PCMbatterij?

In tegenstelling tot een klassieke boiler die sanitair warm water (SWW) opslaat, neemt een PCM-batterij (Phase Change Material) thermische energie op in latente vorm door middel van faseovergang. Deze batterij maakt gebruik van een specifiek materiaal – vaak een gehydrateerd zout – dat bij een bepaalde temperatuur van toestand verandert, meestal rond de 60 °C voor de productie van sanitair warm water.

OPSLAG VAN WARMTE

Wanneer het PCM zijn faseovergangstemperatuur bereikt, smelt het en verandert het van een vaste stof in een vloeistof. Bij deze overgang wordt een grote hoeveelheid energie – ook wel ‘latente warmte’ genoemd – geabsorbeerd zonder de temperatuur van het materiaal te verhogen. Dit principe maakt het mogelijk om meer thermische energie op te slaan voor hetzelfde

Afbeelding 1: Doorsnede en interne onderdelen van de beproefde PCM-batterij.

volume als een klassiek systeem. Net zoals een boiler wordt een PCM-batterij opgeladen door een elektrische weerstand (zie afbeelding 1) of een externe warmtebron (bv. warmtepomp of thermische zonnepanelen).

AFGIFTE VAN WARMTE

Wanneer koud water door de warmtewisselaar stroomt die in het PCM ingebouwd is, zal dit materiaal stollen. Hierbij wordt de opgeslagen warmte afgegeven, waardoor het sanitair water onmiddellijk verwarmd wordt. Zolang het materiaal zijn faseovergangstemperatuur (≈ 60 °C) behoudt, geeft het een constante en stabiele energie af.

Resultaten van vergelijkende proeven

Buildwise voerde proeven uit om de prestaties van een PCM-batterij (V40 1 = 105 l) te evalueren in vergelijking met een geëmailleerde elektrische boiler (V40 = 114 l).

Tenzij anders vermeld, zijn de voorgestelde resultaten specifiek voor de beproefde modellen, onder welbepaalde omstandigheden. Ze kunnen dus niet veralgemeend worden. De prestaties

kunnen verschillen naargelang het merk en de configuratie van de batterij.

Aandachtspunten voor PCM-batterijen

● Compactheid: de beproefde PCMbatterij is ongeveer 1,5 keer compacter dan de beproefde elektrische boiler voor een gelijkwaardige hoeveelheid energie. Terwijl boilers vaak verticaal staan (sommige kunnen op de muur bevestigd worden) en enkel aan de onderzijde aangesloten kunnen worden, moet de bestudeerde PCM-batterij noodzakelijkerwijs horizontaal geplaatst worden (op de vloer, in een kast ...), maar biedt ze verschillende aansluitingsmogelijkheden (links, rechts of aan de achterzijde).

● Levensduur: de beproefde PCMbatterij heeft een garantie van 10 jaar (7.500 cycli) en zou tot 40.000 cycli kunnen gaan, wat overeenstemt met een levensduur van zo’n 50 jaar voor twee cycli per dag. De garantie van geëmailleerde elektrische boilers bedraagt over het algemeen 5 jaar (soms verlengd tot 10 jaar) en de geschatte levensduur zo’n 10 tot 15 jaar.

V-Power

klaar voor lager

Met de V-Power uitbreidingsmodule kan je een uni.8 radiator van desco upgraden. Zo geeft deze radiator tot 50% meer warmte af, dankzij de extra convectie. V-Power anticipeert hiermee op de vraag naar efficiënte lage temperatuur verwarming. De geïntegreerde ventilatoren met 5 standen worden aangestuurd door een autonome regeling. Door zijn verhoogde vlakke design voorplaat, integreert de ventilatie-unit in een esthetisch geheel. De V-Power module heeft een eenvoudige bediening, verbruikt weinig stroom (4 tot 15 W), heeft een uiterst stille werking (20 tot 34 dB in boost modus) én biedt de mogelijkheid tot koeling.

geschikt voor warmtepompen

verwarming en koeling

geïntegreerde ventilatoren verhogen het vermogen tot 50%

bekijk hier de folder

zeer stille werking

ook als uitbreidingsmodule

ecologische en economische lage temperatuur

badkamers verwarming technieken

Ekeren Forest | Vorst Gembloux Gent Habay Ieper Kuurne Liège Lier Lummen Malmedy Marche-en-Famenne Mechelen Mons Namur Temse Tournai Turnhout Wemmel Wijnegem Zaventem Zele www.desco.be

Aalst Aartselaar Antwerpen Braine l’Alleud Brugge Châtelineau Diest

Dison

intuïtieftouch p ad

● Flexibiliteit: naast de productie van sanitair warm water kan de beproefde PCM-batterij ook gebruikt worden voor (voor)verwarming, afhankelijk van het aantal geïntegreerde wisselaars (maximaal twee).

● Onderhoud: als de waterhardheid minder dan 15 °f bedraagt, is er geen regelmatig onderhoud nodig, wat niet het geval is bij boilers (bv. vervanging van de anode).

● Destratificatie: dit fenomeen, dat optreedt in boilers, vermindert de werkelijk beschikbare hoeveelheid sanitair warm water ten opzichte van het opgeslagen volume. PCM-batterijen daarentegen behouden alle opgeslagen energie.

● Initiële kostprijs: een PCM-batterij kost 2 tot 4,5 keer meer dan een gelijkwaardige elektrische boiler in termen van volume en configuratie 2

● Bijkomende uitrustingen: de fabrikant legt heel wat accessoires op die de kostprijs en de benodigde ruimte voor de installatie verhogen:

· een thermostatische driewegmengkraan, die de temperatuur van het SWW (die tot wel 75 °C kan gaan) beperkt om de leidingen te beschermen en verbranding te voorkomen

· een drukverminderaar

· een waterverzachter, als de hardheid van het koude water hoger is dan 15 °f (heel gebruikelijk in België)

· een expansievat, al is deze ook aanbevolen voor een traditionele boiler

· een bypassventiel, bij een aansluiting op een warmtepomp zonder geïntegreerde klep.

Equivalente criteria

● Sanitairwarmwatertemperatuur: bij het aftappen varieert de temperatuur naargelang de toestand van het PCM (van 75 tot 45 °C als de elektrische weerstand uit

staat). Bij een boiler is de temperatuur vrij stabiel en daalt hij geleidelijk. Aangezien de taptemperatuur meestal tussen 38 en 42 °C ligt, merkt de gebruiker een variatie boven de 45 °C ongeveer meestal niet op.

● Reactiviteit: zowel bij de boiler als de PCM-batterij is het water aan de uitgang onmiddellijk op zijn maximale temperatuur.

● Energie-efficiëntie: om dezelfde hoeveelheid warmte te produceren, verbruikt de beproefde PCM-batterij 8 % minder elektrische energie dan de boiler (met ongeïsoleerde leidingen).

● Elektrische oplaadtijd: de tijd die nodig is om de twee oplossingen volledig op te laden is vrij identiek (de PCM-batterij laadt ongeveer 1,1 keer sneller op dan de boiler, bij een gelijkwaardig elektrisch vermogen).

● Fotovoltaïsch zelfverbruik: beide systemen kunnen elektrische energie opslaan in thermische vorm dankzij een vermogensomvormer die het vermogen van de elektrische weerstand regelt, waardoor het zelfverbruik van de

Proefpost waarin de prestaties van een PCM-batterij (1) vergeleken worden met die van een geëmailleerde elektrische boiler (2).

fotovoltaïsche productie geoptimaliseerd wordt.

● Aanwezigheid van legionella: dit criterium werd niet onderzocht bij deze proeven.

Dit artikel werd opgesteld in het kader van de Technologische Dienstverlening C-Tech, gesubsidieerd door Innoviris.

BRON:

Buildwise Magazine juli-augustus 2025 (blz. 4-5), van C. Jacques en B. Poncelet, Buildwise.

NOTEN:

1 Volume gemengd warm water van 40 °C, verkregen door sanitair warm water uit de boiler of de PCMbatterij te mengen met koud water van 10 °C.

2 Deze prijsvergelijking heeft betrekking op zowel het beproefde PCM-batterijmodel als alle PCMbatterijmodellen van dezelfde fabrikant. De prijzen kunnen variëren naargelang de fabrikant, het volume en het aantal wisselaars. Bijkomende uitrustingen worden niet in beschouwing genomen.

www.caleffi.com

CALEFFI

eCAL® TEGEN KALK, VOOR COMFORT

De nieuwe C ALEFFI eCAL ® serie 5377 is een elektrolytische ontkalker met filter en magneet. Het beschermt leidingen, warmwatertoestellen, huishoudelijk apparaten en kranen tegen kalkaanslag, zonder de kwaliteit van het drinkwater aan te tasten. Zo profiteert de gebruiker van optimaal comfort én lagere onderhoudskosten. CALEFFI GUARANTEED.

Bij aankoop van een iQSoft waterontharder profiteer je nu van twee unieke voordelen:

2 + 1 IQSOFT GRATIS.

Bij aankoop van twee iQSoft waterontharders, ontvang je de derde volledig gratis.

GRATIS GECERTIFICEERDE PFAS-FILTER.

Bij aankoop van één iQSoft ontharder ontvang je een gratis PFAS-filter.

Regenwater hergebruiken en het belang van de regenwaterpomp

De bewustwording dat het hemelwater, zowel op openbaar als op privédomein, optimaal beheerd dient te worden, resulteert steeds meer in het nuttige gebruik van regenwater. Om regenwater te recupereren en te gebruiken in en rondom uw woning, heeft u verschillende onderdelen nodig. De regenwaterpomp vormt zonder twijfel het hart van elke installatie voor regenwaterhergebruik. Het is dan ook essentieel om aandacht te besteden aan de kwaliteit van deze pomp. Maar hoe werkt een regenwaterpomp precies? En hoe kiest u de juiste pomp uit het brede aanbod dat tegenwoordig beschikbaar is?

Hoe wordt regenwater hergebruikt?

Regen die op het dak valt, stroomt via goten en regenpijpen naar een regenwaterput uit beton of kunststof. Deze put, gemaakt uit één stuk om lekkage te vermijden, wordt voorafgegaan door een voorfilter die bladeren en takjes tegenhoudt.

De put is voorzien van aansluitingen

voor toevoer, afvoer en een overloop, zodat overtollig water tijdens natte periodes veilig weg kan lopen.

Met behulp van een regenwaterpomp wordt het gefilterde water naar verschillende toepassingen in en rond het huis geleid, zoals voor de tuin, het toilet, de wasmachine of het zwembad. Voor een extra zuivering kan er tussen de pomp en de leidingen een

regenwaterfilter worden geplaatst, die vuildeeltjes en onaangename geuren tegenhoudt.

Welke regenwaterpomp kiest u het best en hoe installeert u die?

De keuze van de regenwaterpomp wordt vooral bepaald door de toepassingen ervan. Hoe hoog is het gevraagde waterverbruik? Wat is de

minimale druk? Wat is de aanzuigafstand?

Wilo biedt een breed gamma regenwaterpompen om regenwater efficiënt te gebruiken in huis en tuin. Zoals o.a. Wilo-Extract FIRST COMFORT, de regenwaterpomp in een kant- en klare pack voor eenvoudig en betrouwbaar regenwaterhergebruik.

De installatie van een regenwaterpomp hangt af van het type en het merk. Toch volgen de meeste systemen een gelijkaardig stappenplan. Dit wordt hierna ook telkens weergegeven.

Een regenwaterpomp is in België verplicht bij nieuwbouw.

DROGE OPSTELLING

(BUITEN DE REGENWATERPUT)

De pomp staat in een technische ruimte, garage of kelder en zuigt water aan via een aanzuigleiding. De hydrofoorpomp is een zelf aanzuigende pomp en uitgerust met meerdere waaiers. Past zich automatisch aan druk- en debietbehoefte aan. Ideaal voor gebruik in huis (bv. wc, wasmachine, douche) maar iets complexer qua installatie.

VOORDELEN:

● Eenvoudiger onderhoud: U heeft directe toegang tot de pomp voor controle, onderhoud of vervanging.

● Langere levensduur: De pomp is beter beschermd tegen vocht, slib en vuil.

Installatie van een regenwaterpomp in droge opstelling:

● Minder gevoelig voor storingen: Geen contact met water betekent minder kans op corrosie of vastlopen.

NADELEN:

● Beperkte aanzuighoogte: De pomp moet het water aanzuigen, wat bij diepe putten of lange leidingen voor vermogensverlies kan zorgen.

● Geluidsproductie: Pompen in een droge opstelling kunnen meer hoorbaar zijn in huis.

● Installatiecomplexiteit: U heeft een goede aanzuigleiding nodig met terugslagklep en luchtvrije aansluiting.

NATTE OPSTELLING

(IN DE REGENWATERPUT)

De pomp is een dompelpomp die zich onder water in de regenwaterput bevindt.

VOORDELEN:

● Geen aanzuigproblemen: Omdat de pomp het water "duwt" i.p.v. "zuigt", is er minder kans op luchtbellen of vermogensverlies.

● Stil: Omdat de pomp onder water zit, is ze quasi geruisloos.

● Compactere installatie: Geen

Installatie van een regenwaterpomp in natte opstelling:

aparte technische ruimte nodig voor de pomp.

NADELEN:

● Moeilijker onderhoud: De pomp zit onder water, waardoor onderhoud of vervanging meer werk vraagt.

● Snellere slijtage: Door contact met water, slib en vuil kan de pomp sneller verslijten of defect raken.

● Elektrische veiligheid: Er moet extra aandacht zijn voor correcte en veilige elektrische aansluitingen onder water.

Conclusie

Het hergebruik van regenwater is een slimme stap richting duurzaamheid en kostenefficiëntie. De regenwaterpomp speelt hierin een cruciale rol door het mogelijk te maken het regenwater op een gebruiksvriendelijke manier aan te wenden. Bij de keuze en installatie van een regenwaterpomp is het belangrijk rekening te houden met het waterverbruik, de plaatsing en het gewenste gebruik van het regenwatersysteem.

TIP!

1 Kies voor een droge opstelling als u de voorkeur geeft aan onder-

houdsgemak, betrouwbaarheid en duurzaamheid.

2 Kies voor een natte opstelling als u vooral belang hecht aan een stille werking, eenvoudige installatie en uw regenput niet te diep ligt.

Belangrijke functies voor elke pomp zijn droogloopbeveiliging en een automatisch bijvulsysteem.

Droogloopbeveiliging beschermt de pomp tegen droogdraaien als er te wei-

nig water is. Dit kan via een ingebouwde sensor of een vlotterschakelaar.

Het automatisch bijvulsysteem betekent dat uw installatie bij droogstand moet overschakelen op leidingwater. Dit kan manueel (tuinslang of kraan) of semiautomatisch (met vlotter die de bijvulkraan opent) of volautomatisch. Dit is de beste keuze daar de pomp zelf overschakelt op leidingwater, zonder bijvullen van de put. Dit is efficiënter en zuiniger.

WATERVERZACHTERS ADOUCISSEURS D’EAU

Eenmalige actie - Offre unique

3 kopen = +1 gratis!

Achetez 3 = +1 gratuit !

Win een gloednieuwe camionette*

Gagnez une nouvelle camionette*

CONTACT www.thisiswet.com jeremy@thisiswet.com +32 470 21 33 90

* Algemene voorwaarden van toepassing - Les conditions générales s’appliquent

Vanaf nu vindt u alle wisselstukken voor gaswandketels van de bekende merken bij uw vertrouwde leverancier: SOVAC. Geen onnodige verplaatsingen meer, u vindt voortaan alles op hetzelfde adres.

SOVAC, het ruimste aanbod onderdelen en gereedschap voor installateurs en depanneurs verwarming.

V. Marchandstraat 17, 3090 Overijse

Tel.: 02/672 20 62 | Fax: 02/673 93 92 E-mail: info@sovac.be | www.sovac.be

Veelgemaakte installatiefouten bij regenwaterrecuperatiepompsystemen

Regenwaterrecuperatie speelt een steeds belangrijkere rol in duurzame bouwprojecten. Een correcte installatie van het pompsysteem is daarbij essentieel voor een optimale werking. Toch duiken in de praktijk nog vaak dezelfde fouten op, die niet alleen de prestaties, maar ook de levensduur van het systeem aanzienlijk kunnen schaden. Hieronder zetten we de meest voorkomende fouten op een rij, samen met praktische tips om ze te voorkomen.

Te kleine diameter van de aanzuigleiding

Gebruik bij voorkeur een gladde leiding met een diameter van minstens DN32 of groter, afhankelijk van de lengte en hoogteverschillen. Vermijd scherpe bochten.

Gebruik van filters in de aanzuigleiding

Plaats grove filters (zoals bladvangers of korffilters) bij de inlaat in de regenwaterput. Eventuele fijnfilters horen na de pomp, niet ervoor.

Niet-luchtdichte koppelingen op de aanzuigleiding

Gebruik luchtdichte, gelijmde verbindingen of geschikte zuigkoppelingen met rubberen dichtingen. Controleer systematisch op lekken. Indien u PE koppelingen gebruikt in de aanzuigleiding dient u een extra dichting (seal liner) te voorzien.

Geen of onvoldoende terugslagklep

Plaats een kwalitatieve terugslagklep zo dicht mogelijk bij de pomp of onder in de aanzuigleiding (eventueel met voetklep).

Luchtbellen in de aanzuigleiding

Leg de aanzuigleiding altijd met een lichte helling richting de pomp en vermijd luchtzakken. Ontluchting kan noodzakelijk zijn.

Te lange of complexe aanzuigleiding

Plaats de pomp zo dicht mogelijk bij de regenwaterput. Houd de leiding zo kort en recht mogelijk. Voorzie een flexibele & versterkte aanzuigleiding met drijfkorf.

Onvoldoende of geen voorfiltering van regenwater

Voorzie een goed voorfilter (zoals een bladvanger, zandvang of overloopsifon) in het regenwatersysteem, vóór het water in de tank komt.

Geen antivibratiestukken of flexibele koppelingen

Gebruik flexibele slangen of antivibratiestukken tussen pomp en leidingen, zeker bij binnenopstellingen. Voorzie trillingsdempers op de wandconsole.

Onvoldoende beveiliging tegen drooglopen

Installeer een droogloopbeveiliging of niveaugevoelige

De drukregelaar moet steeds verticaal worden geplaatst

Verkeerde pompselectie voor het debiet of drukverliezen

Werfvuil kan de terugslagklep in de drukregelaar blokkeren waardoor de pomp blijft draaien.

Werfvuil kan de terugslagklep in de drukregelaar blokkeren waardoor de pomp blijft draaien.

Cold outside, cozy inside

*Promotie geldig van 01 09 t e m 31 12 2025 *Voorbehouden aan erkende installateurs

7 uitdagingen van de verwarmingsinstallateurs

Techlink is vertegenwoordigt in het Technisch Comité Sanitaire en industriële loodgieterij & gasinstallaties van Buildwise. Zijn doen o.a. studie en onderzoek voor kennisopbouw. De voorzitter van het Technische Comité HVAC is Dirk Peytier die ons attent maakte op het resultaat van de workshop van afgelopen 31 maart 2025. De HVAC sector staat voor grote uitdagingen voor vandaag en morgen. Hieronder volgt een overzicht.

Regelgeving en premies

Er heerst veel onzekerheid over hoe het beleidskader rond de energietransitie zich zal ontwikkelen. Denk hierbij aan wet- en regelgeving, subsidies, de taxshift en het afbouwen van fossiele brandstoffen. Beleidsmaatregelen die het gebruik van warmtepompen aantrekkelijker zouden kunnen maken, blijven voorlopig uit. Deze onduidelijkheid baart zorgen: klanten laten hun keuze voor een bepaalde oplossing vaak afhangen van beschikbare premies en andere financiële prikkels. Verwarmingsinstallateurs zouden graag een duidelijker kader zien, zodat ze beter voorbereid zijn op de vragen van klanten.

Opleiding en gekwalificeerde arbeidskrachten

Het beroep ondergaat een snelle evolutie en weet momenteel onvoldoende te overtuigen als aantrekkelijke loopbaankeuze. Het is een uitdaging om voldoende gekwalificeerde vakmensen te vinden. Bovendien is permanente bijscholing essentieel om mee te kunnen met de snel veranderende vereisten binnen het vakgebied. Verwarmingsinstallateurs willen dat de aantrekkelijkheid van het beroep beter in de verf wordt gezet en dat er kwaliteitsvolle opleidingen beschikbaar zijn.

Monitoring en voorspellend onderhoud

Monitoring is cruciaal om de werkelijke prestaties van installaties te kunnen beoordelen. Momenteel gebeurt dit vooral bij grote installaties. In sommige gevallen zijn meetgegevens beschikbaar via systeemregelingen of gebouwbeheersystemen (BMS), maar deze data is vaak betalend en moeilijk toegankelijk door gesloten communicatieprotocollen. Bovendien zijn de regelsystemen complex en worden ze regelmatig verkeerd toegepast. In de toekomst zal de vraag naar monitoring toenemen, ook bij kleinere installaties. In eerste instantie zal het gaan om eenvoudige vormen van monitoring die afstandsopvolging mogelijk maken en de klant gemoedsrust bieden. Daarna zal de focus verschuiven naar regeltechniek, optimalisatie, voorspellend onderhoud en transparantie over het energieverbruik. Verwarmingsinstallateurs zouden graag beschikken over een platform (multiprotocol) voor de centralisatie van deze gegevens en tools om de prestaties van de installatie te analyseren, toekomstige onderhoudsbehoeften te voorspellen en de regeling te optimaliseren .

Klanten informeren

Het adviseren van klanten en het onderbouwen van ontwerpkeuzes en het

gebruik van bepaalde oplossingen en accessoires moet kunnen gebeuren op basis van neutrale technische referenties (bijvoorbeeld: vuilafscheider, evenwichtsfles, hybride oplossing, waterbehandeling). Voor elke voorgestelde oplossing moet het mogelijk zijn om de economische impact, de invloed op het EPC-certificaat en de voor- en nadelen in kaart te brengen. De eindklant informeert zich vaak via verschillende kanalen, ontvangt tegenstrijdige informatie en raakt daardoor verward. Verwarmingsinstallateurs willen beschikken over een neutraal, technisch en educatief hulpmiddel dat hen toelaat hun keuzes op een duidelijke en geloofwaardige manier aan de klant toe te lichten.

Vereenvoudiging en aanpassing van bestaande installaties

Oplossingen voor de energietransitie zijn moeilijk te implementeren. Warmtepompen zijn duur, de juiste omstandigheden voor een warmtenet

Werkprogramma

2025 van het

Technisch Comité HVAC

Dit werkprogramma omvat vier hoofdthema’s:

1) Warmtepompen in renovatie: vereenvoudigde technische integratie

2) Energetische flexibiliteit en monitoring technische installaties

3) Collectieve verwarming en warmtenetten

4) Ventilatie in (woon)gebouwen

Het Technisch Comité HVAC is ook actief op het gebied van actieve en passieve koeling.

zijn zeldzaam en biomassa vereist op slagruimte. Er is nood aan ondersteu nende hulpmiddelen voor de keuze van systemen (economische impact, EPC, gebruiksgemak, compatibiliteit met de bestaande installatie) en voor hun ont werp (bijv. dimensionering, lagetem peratuurafgifte, warmteverliezen, hy draulische schema’s, welke onderdelen van de bestaande installatie kunnen behouden blijven). Het doel is om eenvoudige, robuuste en functionele installaties te realiseren, die zowel de installateur als de klant overtuigen. Verwarmingsinstallateurs willen een duidelijke roadmap en praktische tools om hen te helpen de beste oplossing te bepalen voor renovatieprojecten.

Artificiële intelligentie en digitalisering

Verwarmingsinstallateurs zouden graag ondersteuning krijgen van artificiële intelligentie bij het administratief beheer van hun bedrijf en hun werven (bijvoorbeeld: hulp bij het maken van notities, het opstellen van of-

fertes, het ontwerp van installaties en de analyse van bestaande documenten zoals EPC-verslagen).

Samenwerking en ecosysteem

Installaties worden steeds complexer waardoor het steeds uitdagender wordt voor de (kleine) installateur om een expert te zijn op elk gebied (ontwerp, dimensionering, indienststelling, monitoring, regeling, onderhoud, informeren en overtuigen van de klant). De installateurs willen ondersteuning bij het opzetten van een samenwerking/ecosysteem voor het

realiseren, indienststellen, monitoren, regelen en onderhouden van een performante installatie. Er is ook een nood voor modelcontracten voor bv. onderhoudscontracten / heat as a service, want er wordt wel naar gekeken, maar het is nieuw en juridisch niet zo evident voor de installateurs.

BRON: Buildwise

MEER INFO?

Contacteer Kurt Van Campenhout via consult@techlink.be

Wie is er verantwoordelijk voor het maken van de warmteverliesberekening?

Dit is een veel voorkomende vraag bij onze leden. Meestal wordt die opdracht toevertrouwd aan een studiebureau die dan de verantwoordelijkheid voor de berekening draagt, maar wat in het geval er geen studiebureau gebruikt wordt: is dan de installateur, de leverancier of de fabrikant verantwoordelijk?

Warmteverliesberekening

Een warmteverliesberekening schat de warmteverliezen in van een gebouw bij een bepaalde isolatiedikte en een bepaalde luchtwisseling (via kieren en spleten en door bewuste ventilatie). Eventueel wordt er een toeslag voorzien om het gebouw terug op te warmen na een afkoelingsperiode.

warmteverliesberekening is dus het beginsel van een goed werkende verwarmingsinstallatie.

Verantwoordelijkheid

De norm NBN EN 12831-1 (van 2017, met de nationale bijlage van 2020) geeft de rekenmethodes voor de bepaling van warmteverliezen weer. Een

Als die berekening volgens de regels wordt uitgevoerd, is men er zo goed als zeker van dat er een correcte inschatting is gebeurd van het benodigde vermogen van het productiesysteem en van het afgiftesysteem voor een comfortabele warmte.

Om de bovenstaande vraag te beantwoorden, kunnen we het volgende stellen: dit wordt in principe geregeld via de aannemingsovereenkomst en/ of het lastenboek.

Gebruikelijk is dat in situaties waar er geen studiebureau is, de klant van de installateur verwacht dat hij een welbepaald resultaat garandeert; bijvoor-

Tips

1

Het is zinvol om in de resultaatsverbintenis dit resultaat voldoende in detail te beschrijven: bv. bij welke extreme buitentemperatuur1 , welke binnentemperaturen in welke ruimten, hoe snel een ruimte terug opwarmen, alle ruimten gelijktijdig verwarmen, normaal gebruik van de ventilatie, zodat er achteraf geen discussie moet zijn over wat ‘comfortabele verwarming’ wel moet zijn.

2

Het is ook raadzaam dat de installateur opgeeft op basis van welke informatie hij zijn ontwerp uitwerkt en hij niet zomaar aansprakelijk kan worden gesteld als die informatie fout zou zijn: bv. ingeplande isolatie die in praktijk toch dunner is of van een lagere kwaliteit; beloofde luchtdichtheid (van de schil, bv. de n50 waarde) die niet wordt gehaald, voorzien warmteterugwinningsrendement van het ventilatiesysteem, dat bij vorstrisico wordt uitgeschakeld, …

beeld het bereiken van een bepaalde binnentemperatuur, ook al is het zeer koud buiten. Men spreekt dan van een resultaatsverbintenis. Wie een resultaatsverbintenis op zich neemt, verbindt zich tot een bepaald resultaat. Gezien de contractuele relatie: Fabrikant – Leverancier – Installateur – Klant, is het de installateur die de verantwoordelijkheid draagt ten opzichte van de klant voor wat betreft de correctheid van de warmteverliesberekening.

Met andere woorden, de installateur is automatisch aansprakelijk als het resultaat niet wordt bereikt. De opdrachtgever moet wel bewijzen dat het resultaat niet wordt gehaald. De resultaatsverbintenis is in opmars. Aannemers technieken worden meer en meer gedwongen tot het aanvaarden van prestatiebestekken, en van een gespecialiseerd aannemer wordt sneller een resultaatsverbintenis verwacht dan van een algemeen niet-gespecialiseerde aannemer.

In de praktijk is het echter vaak zo dat de installateur die berekening laat opmaken door zijn leverancier of door

de fabrikant. Stel dat er een fout is in de berekening, dan zal de klant de installateur daarvoor aansprakelijk stellen en dan zal de installateur op zijn beurt de leverancier of fabrikant aansprakelijk stellen. Het is evenwel opletten geblazen want de meeste leveranciers en fabrikanten dekken zich contractueel in.

Citaat uit een modelcontract van een leverancier: “Het ontwerp van installatie omvat (…) de berekeningen (…) van de technische uitrustingen op basis van de parameters waarover de leverancier op dat ogenblik beschikte. Het ontwerp is louter indicatief en houdt geen verplichting in tot controle van de resultaten van de studie, waarvoor enkel de uitvoerders van de installatie aansprakelijk zijn”.

Hierdoor valt de verantwoordelijkheid dan toch terug op de installateur zelf, die dus enige controle moet uitvoeren op de correctheid van de aangeleverde berekening.

Bepaling van de warmteverliezen

De rol van een warmteafgif-

tesysteem is om per lokaal de warmteverliezen naar de buitenomgeving – en eventueel naar koudere naburige ruimtes – te compenseren met het oog op het behalen en behouden van de gewenste ingestelde temperatuur. Gezien het belang van de berekening van de warmteverliezen heeft Buildwise de Heatload-tool ontwikkeld om de installateurs hierbij te helpen.

Om de warmteverliezen te berekenen volgens de normmethode, biedt Buildwise de Standard Heatload-tool aan, die bestaat uit een Excel-rekenblad. U kan deze tool gratis downloaden op hun website: www.buildwise.be/ nl/expertise-ondersteuning/buildwise-tools/heatload-warmteverlies/ Bovendien staat er ook een link naar de Heatload-webapplicatie waarbij u kan kiezen uit 3 verschillende vereenvoudigde inschattingsmethodes 2 . Hierbij is het mogelijk om veel sneller tot een idee te komen van het warmteverlies, op basis van historische verbruiken, EPB-parameters of een vereenvoudigde zonale berekening. De eerste twee methodes kunnen gebruikt worden om het globaal warmteverlies in te schatten (en de warmtebron te selecteren), de zonale berekening is nodig als de afgifte ruimte per ruimte moet gedimensioneerd of nagekeken worden.

MERK OP!

Zeker in offertefase is het te begrijpen dat installateurs geen tijd kunnen nemen om de lange procedure te volgen. Daarom biedt Buildwise de tools aan om een inschatting te kunnen maken die toch redelijk goede resultaten geeft. Maar als er achteraf comfortklachten zijn en er komt een juridisch dispuut van, dan is het natuurlijk nog altijd wel veiliger om de norm te volgen.

“Minder

kopzorgen, meer comfort: het begint bij een sterke voorbereiding!”

KIM VAESSEN

Mening van een lidbedrijf

Een correcte warmteverliesberekening is de sleutel tot een correcte dimensionering. Veel lidbedrijven begrijpen het belang van deze berekening en bieden hun expertise aan om dit proces te vereenvoudigen, zo ook lidbedrijf Climatrix uit Dilsen-Stokkem. ‘Op vraag van onze klanten kunnen wij deze berekening maken, wij noemen dit een climacalcul. Alvorens we onze climacalcul kunnen maken hebben we het volledige EPB-dossier nodig. Op die manier kan je het warmteverlies tot in de kleinste details in kaart brengen. Bij Climatrix berekenen we het totale warmteverlies volgens de NBN EN 12831-norm. Dit omvat onder andere transmissieverlies, ventilatieverlies en opstartverlies voor de hele wooneenheid. We houden rekening met de vertrek- en retourtemperaturen van het verwarmingssysteem, wat van vitaal belang is voor het EPB-dossier. Met deze gedetailleerde climacalcul kan je niet alleen het afgiftesysteem – zoals vloerverwarming, klimaat-

plafond, wandverwarming – maar ook de energiebron, zoals een warmtepomp, selecteren en zelfs de zonnepanelen die nodig zijn om de warmtepomp te laten draaien’, zegt KIM VAESSEN , CEO van Climatrix.

NOTEN:

1 In principe ligt dit vast door de ANB en mag daar niet op afgeweken worden zoals men wel kan doen op de andere vermelde parameters, maar het kan natuurlijk geen kwaad dit nog eens te specifiëren naar de klant toe.

2 Deze berekeningen wijken dus wel af van de officiële norm. In de praktijk ziet Buildwise dat deze afwijkingen beperkt blijven tot een 10 à 15% en dat de methodes beter presteren op gebouwniveau dan kamer per kamer apart. Alleszins geeft het veel betere resultaten dan de nog veelvuldig gebruikte vuistregels. Ze zien deze inschattingsmethodes dan ook vooral voor gebruik in de offertefase wanneer het sneller moet gaan. Als men echt zeker wil zijn van het berekende warmteverlies wordt er aanbevolen om de norm te volgen.

Wat is de toekomst van verwarmen? Bij Buderus gaan we volop voor elektrificatie met als beste voorbeeld onze nieuwste propaanwarmtepompen. Toch staat de toekomst niet los van het heden. Daarom zijn hybride systemen zo belangrijk: de kracht van gas en stookolie, gecombineerd met de CO2-efficiëntie van hernieuwbare energie met warmtepompen. Deze totaalvisie maakt Buderus klaar voor de toekomst. Surf naar buderus.be en ontdek onze verwarmingssystemen

Sectorkoppeling en systeemintegratie

Eén van de uitdagingen van de klimaat- en energietransitie is de overgang naar een geïntegreerd energiesysteem via sectorkoppeling. Sectorkoppeling is een concept binnen de energietransitie dat verwijst naar de integratie en samenwerking tussen verschillende energiedragers en sectoren, zoals elektriciteit, warmte, mobiliteit en industrie. Dit met als doel om energie-efficiëntie te verhogen, hernieuwbare energiebronnen beter te benutten, en CO2uitstoot te verminderen door een slimmer en flexibeler energiesysteem te creëren. Niet louter op niveau van jouw bedrijf, maar ook dat van onze volledige maatschappij.

beter gebruik mogelijk van hernieuwbare energiebronnen én verlaagt de CO 2 -uitstoot.

COGEN Vlaanderen en sectorkoppeling

Wat is sectorkoppeling?

Kort gezegd, draait het om het slim samenwerken van verschillende energiebronnen (bijvoorbeeld elektriciteit en warmte) waarbij ook verschillende sectoren (mobiliteit, industrie, huishoudens) worden geïntegreerd om efficiënter met energie om te gaan. Dit verhoogt niet alleen de energie-efficiëntie, maar maakt ook een

COGEN Vlaanderen is al lang vertrouwd met sectorkoppeling. Zo is cogeneratie, waarbij elektriciteit en warmte gezamenlijk worden opgewekt, hier een perfect voorbeeld van. Toch is het ook belangrijk om verder te kijken dan één technologie, omdat de markt steeds complexer wordt.

Bedrijven met een vraag naar warmte én elektriciteit kunnen vandaag de dag kiezen uit verschillende opties: een warmte-krachtkoppeling (WKK) die zowel elektriciteit als warmte opwekt of elektriciteit van het net com-

bineren met warmte van een gasketel, warmtepomp of e-boiler. Elke technologie heeft voor- en nadelen: WKK en warmtepompen zijn beide efficiënt, maar duur in aankoop. Gasketels en e-boilers zijn goedkoper, maar minder efficiënt.

Wanneer kies je welke technologie?

Welke technologie je best in huis haalt, hangt af van de marktomstandigheden, zoals de prijzen van gas en elektriciteit. Figuur 1 illustreert welke technologie je best inzet, afhankelijk van de elektriciteits- en gasprijzen. Bedrijven die verschillende technieken met elkaar (zouden kunnen) combineren, hebben dus een streepje voor omdat zij flexibel kunnen inspelen op de markt

PROPAAN : Een slimme energiepartner voor renovatieprojecten.

België zet stevig in op duurzaamheid, en dat brengt voor installateurs en architecten een dubbele uitdaging met zich mee. Enerzijds is er de renovatiegolf, aangewakkerd door de renovatieverplichting sinds 2023. Anderzijds nadert het definitieve verbod op stookolieketels. De hamvraag luidt dan ook: welke energiebron biedt een toekomstgerichte, betaalbare én technisch haalbare vervanger voor stookolie in bestaande woningen?

Wil je ontdekken wat propaan voor jouw projecten kan betekenen?

Bezoek ons dan op Install Day op 17 oktober! We ontvangen je graag op onze vernieuwde stand, waar je onze oplossingen van dichtbij kunt bekijken. Een bezoek is zeker de moeite waard.

Propaan als betaalbare keuze

Bij nieuwbouw ligt de keuze vaak voor de hand: warmtepompen, zonnepanelen en doorgedreven isolatie zorgen voor een bijna-energieneutrale woning. Maar bij renovaties ligt het anders. Niet elk gebouw is geschikt voor lage temperatuurverwarming, en niet elke klant is bereid om te investeren in een dure installatie.

Daar komt propaan in beeld. Deze energiebron is overal beschikbaar, helpt het E-peil verbeteren en zorgt voor een CO₂-reductie tot wel 20% ten opzichte van stookolie. Combineer dat met de eenvoudige installatie, en het is duidelijk waarom steeds meer vakmensen voor propaan kiezen.

Technisch eenvoudig en breed inzetbaar

Installateurs waarderen propaan om zijn gebruiksgemak. Een propaanketel installeren verloopt vrijwel identiek aan een aardgasketel. Er zijn toestellen specifiek ontworpen voor propaan, maar ook bestaande modellen kunnen eenvoudig worden omgebouwd. Geen extra opleiding nodig, geen complexe procedures: propaan past moeiteloos in bestaande verwarmingssystemen.

Samen vooruit: jouw propaanpartner op Install Day

Bij Primagaz geloven we dat de energietransitie vandaag begint. Daarom investeren we niet alleen in propaanoplossingen, maar ook in duurzame samenwerkingen. Als installateur, architect of projectontwikkelaar kun je rekenen op technische ondersteuning, klantentrouw en een aantrekkelijk beloningsprogramma voor het aanbrengen van nieuwe klanten.

*Bron: studie CE Delft, 2021

Ook voor hybride oplossingen biedt propaan voordelen. Door een warmtepomp te combineren met een propaanketel ontstaat een krachtige en flexibele installatie die piekverbruik opvangt en inspeelt op de variabiliteit van hernieuwbare energie. Bij een Ingrijpende Energetische Renovatie (IER) moet de centrale verwarming een rendement van minstens 130% halen. Dankzij propaan in combinatie met een hybride warmtepomp is dat perfect haalbaar, zonder concessies op comfort.

Meer weten over samenwerken met Primagaz?

Bekijk www.primagaz.be/ nl-be/propaaninstallaties-voor-installateurspour-installateurs

en kunnen overschakelen op verschillende technieken.

Onderstaande samenvatting wordt gehanteerd om te toetsen welke techniek het geschiktst is op welk moment.

● Gas en elektriciteit zijn goedkoop: Stroom van het net en warmte via een gasketel.

● Gas is goedkoop, elektriciteit is duur: Gebruik een WKK voor warmte en stroom.

● Gas is duur, elektriciteit is niet te duur: Kies een warmtepomp voor warmte.

● Elektriciteitsprijzen zijn negatief: Zet een e-boiler in, want efficiëntie speelt dan minder een rol.

De evolutie van de energiemarkt

Tot 2019 waren de gas- en elektriciteitsprijzen stabiel en relatief goedkoop. Bedrijven kozen dan ook vaak voor een gasketel en stroom van het net. WKK-installaties werden vooral gekozen om hoge stroomprijzen te vermijden of vanwege subsidies. Na 2019 werd de energiemarkt echter dynamischer. Zo kregen we te maken met historisch lage prijzen tijdens de coronapandemie. Gevolgd door enorme prijspieken door de oorlog in Oekraïne om dan nu te eindigen in een volatiele markt met scherpe prijsschommelingen met soms negatieve elektriciteitsprijzen bij een overproductie van zon- en windenergie.

Op de figuur 1 tonen we ook een praktijkvoorbeeld van die schommelingen op één dag. Want de marktomstandigheden kunnen snel omslaan.

● Om 9u was op 30 april 2025 een warmtepomp ideaal, om 20u ‘s avonds was dan weer een WKK geschikter

● De dag erna op 1 mei 2025 golden er om 13u negatieve prijzen en verwarmde je het best met een e-boiler om weer wat later diezelfde dag om 17u beter een gasketel in te zetten.

Figuur 1: Een uiteenzetting van de elektriciteitsprijs op de x-as tegen de gasprijs op de y-as. Met in hun verschillende kwadranten de voordeligste technologie.

We moeten er bijkomend van uitgaan dat de schommelingen van de elektriciteitsmarkten door groeiende hoeveelheden aan zonne- en windenergie merkelijk groter kan worden dan de volatiliteit van brandstoffenprijzen.

Flexibiliteit als oplossing

Als je slechts één technologie gebruikt, loop je als bedrijf een (financieel) risico. Beter is het als je als bedrijf vlot kan schakelen tussen de hierboven aangehaalde technologieën.

Daarom gebeuren er alsmaar vaker investeringen in een combinatie van technologieën, denk maar aan het totaalconcept op de site van Alpro. Zo’n totaalconcept is niet nodig om te kunnen profiteren van voordelige tarieven; een WKK combineren met een e-boiler of een warmtepomp om flexibel in te spelen op lage en hoge stroomprijzen heeft al enorm voordeel. Deze flexibiliteit vraagt om een hogere initiële investering, maar biedt een stevige verzekering tegen de volatiele energiemarkt en zorgt

voor een optimale energie efficiëntie in alle omstandigheden. We kunnen concluderen dat sectorkoppeling en flexibiliteit de oplossing zijn in dit energetisch vraagstuk naar betaalbare energie.

BRON:

COGEN Vlaanderen vzw is de sectororganisatie voor warmtekrachtkoppeling (WKK). Hun leden zijn installateurs, leveranciers, gebruikers en dienstverleners van WKK. Deze technologie biedt een efficiënte oplossing voor bedrijven met een vraag naar zowel warmte als elektriciteit.

A·80 TWIN HOEKSTOPKRAAN

VITAQ SYSTEM

Langer leven, minder klakaanslag

Meerdere toepassingen

1/4 slag Gebrevteerd systeem

SCAN MIJ!

Voor een selectie mogelijkheden van brandwerende doorvoeren

UITGEBREID GAMMA VOOR HET BRANDWEREND AFDICHTEN VAN:

VOEGEN

Éénzijdig of tweezijdig brandwerend afdichten van horizontale of verticale voegaansluitingen.

1. 2. 3.

RAMEN & DEUREN

Voor de installatie van brandvertragende raam- en deurkozijnen.

DOORVOEREN

Brandwerend afdichten van elektriciteit en sanitaire leidingen door wanden of vloeren.

in de HVAC- en elektrosector

Hoe begin je aan duaal leren? Een praktische gids voor leerlingen en werkgevers

Duaal leren wint aan belang in het technisch onderwijs. Het is een krachtig instrument om jongeren beter voor te bereiden op de arbeidsmarkt en om bedrijven mee te laten investeren in hun toekomstige vakmensen. Vooral in knelpuntsectoren zoals HVAC en elektrotechniek, waar de nood aan goed opgeleide mensen groot is, biedt duaal leren concrete kansen voor leerlingen en werkgevers. Maar hoe begin je eraan? Wat moet je als leerling weten en doen? En hoe kan je als werkgever instappen? Dit artikel biedt een praktisch stappenplan en beantwoordt veelgestelde vragen.

VOOR LEERLINGEN: van klaslokaal naar werkvloer

STAP 1: Is duaal leren iets voor mij?

Duaal leren betekent dat je je opleiding deels op school en deels op de werkvloer volgt. Je leert dus niet alleen theorie, maar ook door te doen. Je combineert leren en werken, wat discipline en zelfstandigheid vraagt. Als je graag praktisch bezig bent en interesse hebt in techniek, kan duaal leren een ideale keuze zijn. Opgelet, als je niet graag studeert is duaal leren geen oplossing, je ziet namelijk dezelfde leerstof als voltijdse leerlingen, echter op veel kortere tijd.

STAP 2: Kies een richting met duaal traject

Niet alle opleidingen bieden automatisch een duaal traject aan. In de HVAC- en elektrosector zijn er verschillende duale richtingen mogelijk, zoals "elektrische installaties", "sanitaire en verwarmingsinstallaties", "koel- en warmtetechnieken" of "installateur gebouwenautomatisering". Informeer bij je school of CLB welke richtingen beschikbaar zijn.

STAP 3: Zoek een werkplek met erkenning

Een cruciaal onderdeel van duaal leren is je werkplek. Je school of opleidingscentrum werkt samen met bedrijven die erkend zijn als leerbedrijf. Je kunt zelf ook op zoek gaan naar een stageplek in een bedrijf dat jou aanspreekt, maar dit bedrijf moet wel erkend zijn. De school helpt je hiermee.

STAP 4: Selectie en kennismaking

Vaak krijg je eerst een kennismakingsgesprek of proefperiode bij het bedrijf. De werkgever kijkt of je past in het team en of je voldoende motivatie toont. Tegelijk kan jij aanvoelen of de werkplek bij je past. Je gaat als het ware solliciteren, dus een goede voorbereiding is belangrijk.

STAP 5: Opleidingsplan en overeenkomst

Als alles goed verloopt, wordt er een "overeenkomst alternerende opleiding" opgesteld. Hierin staat hoeveel dagen je werkt, wie je mentor is op de werkplek en welke competenties je zal leren. Je krijgt ook een vergoeding voor je werk (stagevergoeding). Het exacte bedrag hangt af van je leeftijd en het type overeenkomst.

STAP 6: Aan de slag!

Tijdens het schooljaar combineer je je lesdagen met werkplekleren. De exacte verdeling hangt af van je studierichting en school. Soms is het 3 dagen werkplek, 2 dagen school, soms omgekeerd. Je wordt begeleid door een trajectbegeleider op school en een mentor op de werkvloer.

TIPS VOOR LEERLINGEN:

● Toon initiatief: stel vragen, wees leergierig.

● Wees op tijd en betrouwbaar: dit is de echte werkvloer.

● Vraag regelmatig feedback aan je mentor.

● Houd een logboek bij van wat je leert.

VOOR WERKGEVERS: investeren in de vakmensen van morgen

STAP 1: Waarom zou ik kiezen voor duaal leren?

Duaal leren biedt tal van voordelen.

Je krijgt als bedrijf de kans om jonge mensen op te leiden volgens je eigen werkwijze. Je verhoogt je instroom en zichtbaarheid bij toekomstige werknemers. En je levert een actieve bijdrage aan de opleiding van jongeren in een sector met arbeidskrapte.

STAP 2: Word erkend leerbedrijf

Vooraleer je een leerling kan begeleiden in een duaal traject, moet je erkend worden als leerbedrijf. Deze erkenning gebeurt via een sectorale organisatie of SYNTRA Vlaanderen.

Je moet onder meer aantonen dat je een veilige werkplek hebt, voldoende relevante activiteiten uitvoert en een mentor kan aanduiden.

STAP 3: Duid een mentor aan

Een mentor is een werknemer binnen je bedrijf die verantwoordelijk is voor de begeleiding van de leerling. Deze persoon moet niet noodzakelijk een lesgever zijn, maar wel voldoende ervaring hebben en kunnen uitleggen, motiveren en opvolgen en dient een mentoropleiding te volgen.

STAP 4: Werk samen met scholen of centra

Neem contact op met scholen die technische opleidingen aanbieden binnen HVAC of elektro. De school helpt je bij het matchen met geschikte leerlingen. Sommige bedrijven nemen ook zelf contact op met leerlingen of plaatsen vacatures via het digitale platform "app.werkplekduaal.be".

STAP 5: Sluit een overeenkomst af

Als je een leerling vindt, wordt er samen met de school een opleidingsplan opgesteld. Hierin staat welke competenties de leerling moet leren, in welke periode, en hoe de opvolging gebeurt. Je ondertekent een overeenkomst alternerende opleiding.

STAP 6: Begeleid en evalueer

Als leerbedrijf ben je verantwoordelijk voor de praktische opleiding op de werkvloer. Je geeft feedback, observeert de vooruitgang en overlegt met de school. De mentor speelt hierin een sleutelrol. De school komt regelmatig op bezoek en ondersteunt de samenwerking.

FINANCIËLE

TEGEMOETKOMINGEN EN ONDERSTEUNING:

● Je betaalt geen loon, maar een beperkte stagevergoeding.

● Er zijn Vlaamse ondersteuningspremies (VOP) voor het begeleiden van leerlingen uit specifieke doelgroepen.

● Je kan rekenen op begeleiding door een trajectbegeleider en mentorvorming.

TIPS VOOR WERKGEVERS:

● Kies bewust een mentor die tijd kan vrijmaken.

● Zorg voor een goed onthaal: eerste indrukken blijven hangen.

● Betrek de leerling in échte taken, laat hen niet alleen meevolgen.

● Bouw een evaluatiestructuur in (bv. maandelijkse feedbackmomenten).

Duaal leren: wat levert het op?

Voor de leerling betekent duaal leren een betere aansluiting bij de arbeidsmarkt, meer zelfvertrouwen en een sterker CV. Jongeren leren vakkennis, maar ook soft skills zoals stiptheid, samenwerking en communicatie. Voor veel leerlingen is het een opstap naar vast werk in het bedrijf waar ze hun opleiding volgden.

Voor bedrijven is duaal leren een strategische zet. Ze krijgen toegang tot gemotiveerde jongeren, kunnen nieuwe technieken aanleren op maat van hun bedrijf en bouwen aan duurzame instroom. Ze helpen ook het imago van de sector verbeteren door actief bij te dragen aan het opleiden van jonge techniekers.

De sector HVAC en elektro staat voor grote uitdagingen, van energietransitie tot digitalisering. Investeren in duaal leren is investeren in de toekomst. Of je nu leerling of werkgever bent: de stap zetten naar duaal leren is makkelijker dan je denkt, als je weet hoe eraan te beginnen.

Meer info en ondersteuning

● www.werkplekduaal.be

● https://www.duaalleren.vlaanderen/home

● www.onderwijs.vlaanderen.be/ duaal-leren

● Lokale SYNTRA- of VDABcontact punten

Uw centrale verwarming verduurzamen: hoe aanpakken? (Deel 6)

Voor een verduurzaming van de gebouwverwarming zet het Vlaams Energie- en Klimaatplan in op warmtenetten en warmtepompen. Dat vergt een andere aanpak voor het ontwerp en de inregeling van cv-installaties. Techlink wil hieraan aandacht besteden en laat Eddy Janssen aan het woord in een reeks van artikelen. De focus van dit zesde artikel ligt op “warmtepompen en sanitair warm water (SWW) voor appartementsgebouwen”.

In veel appartementsgebouwen met gemeenschappelijke rookgaskanalen is de overstap naar condensatieketels nog niet gemaakt. Die wordt nu best overgeslagen want warmtepompen bieden interessante oplossingen voor verwarming, koeling én SWW, zowel voor renovatie als voor nieuwbouw. Dit artikel sluit aan bij mijn eerdere bijdragen, en focust op de dimensionering van een centrale SWW-productie in appartementsgebouwen.

In de februari-editie van Heat+ werd in een artikel over eengezinswoningen toegelicht hoe een boiler helpt om pieken in het warmwaterverbruik te spreiden. Hierdoor kan worden volstaan met een lager opwarmingsvermogen. De relatie tussen dit vermogen (P) en het opslagvolume (V) wordt weergegeven in de zogeheten PV-curve, een cruciaal hulpmiddel bij het dimensioneren van SWW-systemen.

Bij appartementsgebouwen met centrale SWW-productie wordt die PV-curve opgesteld op basis van de som van alle individuele verbruikers. Door de variatie in tappatronen vlakken de pieken uit, wat resulteert in een aanzienlijk lager benodigd vermogen en opslagvolume per appartement in vergelijking met individuele systemen.

Bij het ontwerp en de dimensionering van dergelijke installaties primeert het evenwicht tussen investeringskost, energie-efficiëntie en comforteisen. Hierbij wordt uitgegaan van het tapprofiel dat in de ontwerpfase moet worden afgeleid uit objectieve gebouwkenmerken. De complexiteit hiervan leidt vaak tot overdimensionering en minder optimale systemen. Om dit probleem te verhelpen, ontwikkelden Buildwise, de Universiteit Antwerpen en de Thomas More Hogeschool de ontwerptool WaterDim. Deze is gratis beschikbaar via www.buildwise.be/ nl/expertise-ondersteuning/buildwise-tools/waterdim en wordt in dit artikel toegelicht.

WaterDim

Het ontwerpproces begint met een inschatting van het waterverbruik door het aantal appartementen en het aantal slaapkamers in te geven. Bij sociale appartementen wordt rekening gehouden met een hogere bezettingsgraad. Vervolgens maakt de ontwerper conceptuele keuzes. Hierbij kan hij zich laten inspireren door de richtlijnen uit de WaterDim-handleiding, hier kort samengevat.

Bij doorstroomsystemen is er geen opslagvat en wordt het SWW pas

DIAGNO-PRO

Kies voor een duurzame toekomst met Climacon

Bij Climacon bieden we een uitgebreid gamma van innovatieve oplossingen voor klimaatbeheersing en energie-efficiëntie.

Renovatie-expertise voor appartementsgebouwen met collectieve rookkanalen

by

Bezoek ons op INSTALL DAY stand 135

BATTERIJEN VOOR ENERGIEOPSLAG *

LUCHT/ LUCHT WARMTEPOMPEN

WARMTEPOMPBOILER

Hebjedeskundig adviesnodigoverde renovatievaneen collectiefrookkanaal?

Doeberoepoponze

DIAGNO-PRO

SPLITS MET WARMTERECUPERATIE

ZWEMBADWARMTEPOMP

* Dankzij de geïntegreerde regelingen kan alles van Midea eenvoudig en efficiënt aangestuurd worden zodat u maximaal rendement haalt uit uw installatie.

LUCHT/ WATER WARMTEPOMPEN

EV-CHARGER LAADPAAL

Omdat in complexe situaties de “product”-oplossing niet altijd voor de hand ligt, wordt een “service”oplossing essentieel. De service legt de link tussen de situatieendemeestgeschiktetechniek.

Met DIAGNO-PRO stelt Poujoulat zijn expertise ter beschikking van installateurs, VME’s (vereniging van mede-eigenaars) en beheerders van gebouwen. DIAGNO-PRO is bedoeld als beslissingsinstrument om de renovatie van schoorstenen in appartementsgebouwen te optimaliseren. DIAGNO-PRO biedt een allesomvattende benadering van het probleem.

opgewarmd op het moment van afname. De dimensionering is hier gebaseerd op het piekdebiet, waardoor het benodigde vermogen bij ééngezinswoningen meestal hoger ligt dan dat voor ruimteverwarming. Bovendien is een ruim modulatiebereik nodig voor een stabiele watertemperatuur. Daarom is deze oplossing niet compatibel met warmtepompen.

Piekdebieten worden het meest efficiënt opgevangen met een boiler, dat is een opslagvat voor SWW. Een buffervat daarentegen is gevuld met technisch water en dient vooral om de werkingstijd van een warmtepomp te verlengen ten voordele van de levensduur én de COP. Het SWW wordt hier bereid via een interne of externe warmtewisselaar die doorgaans een beperkte SWW-inhoud heeft. Hierdoor is het piekdebiet beperkt maar de toestelwachttijd is verwaarloosbaar. De verblijftijd van het water is erg klein, wat het legionella-risico aanzienlijk verlaagt.

In het geval van een externe warmtewisselaar wordt doorgaans gekozen voor een platenwarmtewisselaar. Deze wordt best ruim gedimensioneerd zodat het technisch water niet veel warmer moet zijn dan het SWW, wat gunstig is voor de COP van de warmtepomp.

Een buffervat met interne warmtewisselaar wordt ook wel een verswaterboiler of hygiëneboiler genoemd. Dankzij de relatief grote waterinhoud van de ingebouwde buizenwarmtewisselaar kunnen korte SWW-pieken worden opgevangen. Daar staat tegenover dat het warmtewisselend oppervlak beperkt is. Hierdoor is soms een hogere temperatuur van het technisch water nodig, en dat is nadelig voor de COP van de warmtepomp.

In combinatie met een warmtepomp is semi-ogenblikkelijke productie een prima keuze omdat het opslagvat meerdere malen per dag kan worden

opgewarmd, want zelfs bij het dynamisch tarief zijn er meerdere tijdsblokken met een lager elektriciteitstarief. Hierbij volstaat een kleiner opslagvat, wat leidt tot minder stilstandsverliezen en een lager legionella-risico.

Op basis van de gemaakte keuzes genereert WaterDim de PV-curve en het hydraulisch schema. De PV-curve laat toe om het vereiste opslagvolume af te leiden uit het beschikbare vermogenof omgekeerd. Het hydraulisch schema vormt een cruciaal hulpmiddel voor de communicatie tussen ontwerper, klant en installateur, want een tekening zegt vaak meer dan duizend woorden. Door te klikken op een onderdeel van het schema krijgt de ontwerper informatie over componenten of regelstrategieën. In de schema’s is bijvoorbeeld te zien dat grotere gebouwen met centrale productie van SWW altijd voorzien zijn van een circulatieleiding om het risico op legionella te beperken en om de wachttijd bij het tappen te verkorten.

Voorbeeld

In het voorbeeld van het vorige artikel, met een eengezinswoning en 3 slaapkamers, bleek dat een vermogen van 10 kW volstaat in combinatie met een boilervolume 75 liter. Nu passen we WaterDim toe op een collectieve installatie voor respectievelijk 10 en

100 appartementen, elk met 3 slaapkamers en een lage bezettingsgraad. Er is gekozen voor opslag van SWW in één gemeenschappelijke boiler, met semi-ogenblikkelijke productie en een externe warmtewisselaar. De circulatieleiding is goed geïsoleerd (PL = 100%) en aangesloten op halve hoogte van de boiler. De temperatuur van het technisch water wordt zo laag mogelijk gehouden om de COP te maximaliseren. Daarom werd er gekozen voor 68 °C zodat een boilertemperatuur van minstens 60 °C kan bereikt worden, conform de legionella-eisen.

Dit is slechts één voorbeeld. Door te variëren met de parameters in WaterDim kan de gebruiker zelf ervaren wat de impact is van ontwerpkeuzes op het vereiste vermogen en op het benodigde opslagvolume.

Besluit

Waar het tappatroon in eengezinswoningen wordt gekenmerkt door piekafnames en lange perioden zonder verbruik, verloopt het SWW-verbruik in collectieve systemen gelijkmatiger naarmate het aantal gebruikers toeneemt. Dit leidt tot een aanzienlijke vermindering van het benodigde opslagvolume en/of het vereiste vermogen per appartement, maar ook tot een meer constante vermogensvraag. Toch

mag hieruit niet besloten worden dat de warmtepomp moet gedimensioneerd worden op de som van het vermogen voor ruimteverwarming en SWW. Bij extreme vorst is het overdag meestal zonnig, en bij goed geïsoleerde gebouwen heeft dit een zeer grote impact op de warmtevraag. Bij lucht/water-warmtepompen moet weliswaar rekening gehouden worden met een vermogensterugval door ontdooicycli, maar bij extreme koude is dit effect beperkt omdat koude lucht weinig vocht kan bevatten. De dimensionering van warmtepompen in collectieve systemen blijft dus een complex vraagstuk, dat nog verder onderzoek vereist.

Bij centrale SWW-opslag hoort ook centrale warmteopwekking en een uitgebreid distributienetwerk. Dat is doorgaans een vierpijpsysteem: twee leidingen voor cv en twee voor SWW. Dit netwerk moet permanent op temperatuur blijven, wat leidt tot aanzienlijke distributieverliezen. Goede leidingisolatie beperkt deze verliezen, maar verhoogt ook de investeringskost. Daarom wordt dit concept aanbevolen in situaties waar comfort zwaarder doorweegt dan de financiële impact.

Voor de opwarming van SWW zijn hogere temperaturen vereist. Deze mogen uitsluitend tijdens het SWW-bedrijf gehanteerd worden omdat de COP dan lager is. Dit kan met twee afzonderlijke warmtepompen, waarbij er één instaat voor SWW en het andere voor ruimteverwarming, of met één warmtepomp die afwisselend voorziet in SWW-productie en ruimteverwarming, afhankelijk van de actuele vraag. Warmtepompen met het natuurlijke koudemiddel propaan (R290) kunnen de hogere temperaturen leveren die nodig is voor SWW, waardoor bijverwarming met elektrische weerstanden in principe overbodig is.

AUTEUR:

ing. Eddy Janssen, voormalig docent en voorzitter van de vakgroep energie van de Universiteit Antwerpen

Kraan eruit, Quooker erin

Wil jij een Quooker-kraan in jouw bestaande keuken? Dat kan heel eenvoudig! Je huidige kraan wordt vervangen door de nieuwe Quookerkraan en het reservoir wordt netjes in het keukenkastje geplaatst. Wacht niet langer en ervaar ultiem gemak!

Meer weten? Kom langs op vrijdag 17 oktober tussen 09:00 en 19:00 uur bij stand 47 tijdens Install Day in Brussels Gate A, Groot-Bijgaarden of scan de QR-code voor meer informatie.

Onderhoud van technische installaties: structureer je data

Onderhoudsgegevens kunnen een krachtig instrument zijn voor optimalisatie ... op voorwaarde dat ze gestructureerd zijn! Een goede manier om deze informatie efficiënt te organiseren, is gebruikmaken van gestandaardiseerde classificatiesystemen, zoals deze die in BIM-modellen (Building Information Model) toegepast worden. Onderhoudsbedrijven die vandaag al voor deze aanpak kiezen, kunnen zich gunstig positioneren in het strategisch gebruik van operationele gegevens en de overgang naar een predictief onderhoud voorbereiden.

Tijdens de gebruiksfase van het gebouw speelt het onderhoudsbedrijf een sleutelrol om de prestaties van de technische installaties en het comfort van de gebruikers te garanderen.

Het gebruik van een computerondersteund onderhoudsbeheersysteem (CMMS voor Computerized Maintenance Management System of FMIS voor Facility Management Information System) is essentieel, vooral voor

bedrijven die verantwoordelijk zijn voor grote gebouwen. De voornaamste functie van deze tools bestaat erin om preventieve en correctieve onderhoudsactiviteiten in te plannen en op te volgen met behulp van werkorders (ook wel ‘tickets’ genoemd). Elke fase van het proces wordt gedocumenteerd, van de eerste aanvraag tot de afronding van de onderhoudsingreep. Deze documentatie is dus een waardevol hulpmiddel om inzicht te krijgen in de onderhoudsprestaties en verbe-

terpunten te identificeren.

Gegevens, ja, maar wel gestructureerd!

In sommige organisaties worden onderhoudsingrepen gerapporteerd in een vrij veld, dat de technicus handmatig moet invullen om de uitgevoerde taak te beschrijven. Deze aanpak biedt een grote operationele flexibiliteit, maar is niet erg geschikt voor de exploitatie van de gegevens. De diversiteit aan formuleringen en

Pompgroepen voor installateurs die geen tijd te verliezen hebben

 Voor huishoudelijke en industriële systemen tot 1,2MW

 Ruimtebesparende en efficiënte designs

 Configureer uw systeem op www.omnimix.be

 Ondersteuning op maat

 Ruime voorraad

 In Izegem, Zedelgem & Veurne

 Complete HVAC-oplossingen sinds 1970

 Bestel op pro.omniterm.be

het ontbreken van een coherente structuur beperken immers de mogelijkheden voor een grootschalige statistische analyse.

Voor een efficiënt gebruik van de interventierapporten is het cruciaal om de informatie te structureren: de gegevens worden dan ingevoerd in goed gedefinieerde velden in plaats van in vrije tekst. Deze methode vergemakkelijkt niet alleen de analyse, maar dient ook om de impliciete kennis van de technici beter vast te leggen.

Het structureren van tickets brengt echter organisatorische veranderingen in het rapportageproces met zich mee. Toch begin je best al snel met deze ontwikkeling om een toereikende en bruikbare gegevensgeschiedenis op te bouwen. Zoals we tijdens een proefproject al vaststelden, is het immers niet mogelijk om tickets met vrije tekst achteraf te structureren: het risico op interpretatiefouten is te groot om de betrouwbaarheid van de analyse te garanderen.

Waar beginnen?

De invoering van een classificatie per type installatie is een belangrijke eerste stap, die al concrete voordelen oplevert. Deze informatie kan gebruikt worden om tendenzen te identificeren op basis van het type installatie, zoals het aantal storingen, de frequentie ervan en de seizoensgebondenheid. Deze indicatoren helpen met name om te bepalen welke installaties als eerste geanalyseerd moeten worden voor een overgang naar een predictief onderhoud.

Voor dit soort toepassingen zijn de BIM-referentiesystemen bijzonder relevant. In de context van bouwprojecten wordt het classificatiesysteem NLBE-SfB in België en Nederland aanbevolen voor de functionele classificatie van elementen. Dit is een geoptimaliseerde versie van het NL-SfB, het resultaat van een harmonisatie tussen de twee landen. Dit systeem identifi-

Afbeelding 1: Luchtbehandelingscentrale met

NLBE-SfB-classificatie in een BIM-model.

ceert de gebouwelementen met behulp van een code van maximaal vier cijfers, die elk een hiërarchisch niveau vertegenwoordigen. Een warmtepomp heeft bijvoorbeeld code (56.21), die als volgt opgebouwd is:

● niveau 1: (5): technische installaties

● niveau 2: (56): verwarmings- en koelingsinstallaties

● niveau 3: (56.2): centrale productie

● niveau 4: (56.21): warmtepomp.

In de praktijk laten steeds meer CMMS-tools toe om een link te maken met een bestaand BIM-model. Bij de rapportering kan de technicus dan de betreffende installatie rechtstreeks vanuit de 3D-weergave van het gebouw selecteren of via een QR-code die op de installatie aangebracht is.

Nog een stapje verder

De classificatie van de interventies per type installatie is essentieel, maar volstaat niet om het volle potentieel van de interventierapporten te benutten. Het is ook cruciaal om de interventies te categoriseren op basis van hun aard, waarbij op zijn minst een onderscheid gemaakt wordt tussen curatief en preventief onderhoud. Door het onderhoudsplan te integreren in de CMMS-tool kan deze informatie automatisch ingevuld worden bij de aanmaak van het ticket, zonder handmatige actie van de technicus.

Andere velden kunnen toegevoegd worden om de informatie in de tickets

aan te vullen, maar ze moeten zorgvuldig gedefinieerd worden om de invoering van de gegevens niet onnodig lastig te maken voor de technici. Over het algemeen zou alle informatie die vooraf automatisch ingevoerd kan worden (bv. datum, tijd en naam van de technicus), al daadwerkelijk ingevuld moeten zijn.

Door de technici inspraak te geven in de invoering van deze nieuwe manier van werken, vergroot hun betrokkenheid en verbetert de kwaliteit van de ingevoerde gegevens. Dankzij hun kennis van het terrein kunnen ze concrete, praktijkgerichte oplossingen vinden die direct bruikbaar zijn om de kwaliteit te verbeteren.

Voor sommige informatie, zoals de symptomen of oorzaken van storingen, bestaat er geen standaardsysteem voor categorisatie of uniforme nomenclatuur. De interne ontwikkeling van een dergelijk systeem is mogelijk, maar blijft een uitdaging.

Dit artikel werd opgesteld in het kader van het ‘PREMAi’-project en de Technologische Dienstverlening C-Tech, beide gesubsidieerd door Innoviris. Dit project wil de kloof overbruggen tussen informatie uit gebouwbeheersystemen en onderhoudswerkzaamheden.

BRON: Buildwise Magazine juli-augustus 2025 (blz. 22-23), van S. Bernard, J. Vinel, Buildwise en D. Vanderlinden, VMA Maintenance.

GEBERIT FLOWFIT

INNOVATIEF TOEVOERSYSTEEM

Het installeren van Geberit FlowFit is een geheel nieuwe ervaring met minder fysieke inspanning, minder kans op fouten en minder onderbrekingen.

Stressvrij vanaf het begin: De nieuwe norm van installeren. geberit.be/flowfit

Blackbird

Lucht-water warmtepomp

Ontworpen voor platte daken

Koudemiddel R290 (propaan)

Eenvoudige installatie

Btw op gas- en stookolieketels gaat van 6% naar 21%

Door de officiële publicatie van de programmawet wordt btw op de levering en installatie van gasen stookolieketels in renovatieprojecten verhoogd van 6% naar 21% met onmiddellijke ingang. Wat betekent dit concreet voor u als installateur? Techlink is er om u te helpen met advies en ondersteuning!

Btw-verhoging beperkt

De regering volgde ons voorstel om de btw verhoging te beperken tot de essentiële onderdelen om de ketel te laten functioneren. Alle bijkomende onderdelen en diensten die de veiligheid en efficiëntie van de installatie waarborgen, blijven aan 6% onderworpen:

● Moeten aan 21% gefactureerd worden: arbeidsuren en materialen voor de levering en installatie van de verwarmingsketel, toevoerleidingen voor fossiele brandstoffen, het bevestigingsmateriaal, de rookgasafvoer, regel- en controletoestellen (niet de thermostaat!), de sokkel, enz.

● Vrijgesteld en blijven aan 6%: onderhoud en periodieke controle, vloerverwarming, radiatoren, hydraulische leidingen, thermostaten, expansievaten, ontluchters, klimaatregelingssystemen, energiemanagementsystemen (EMS), energiemeters en buitensensoren

Wat met onderhoud, herstellingen en afbraak?

We kregen veel vragen rond deze activiteiten.

We geven volgende conclusies mee:

● Afbraak wordt complexer omschreven door de wetgever, maar kan volgens ons als volgt samengevat worden: Als de ketel verwijderd wordt met als enige doelstelling om een nieuwe ketel te plaatsen dan dient dit te gebeuren aan het verhoogd tarief van 21% btw.

Overgangsmaatregelen voor lopende projecten?

De overgangsmaatregel loopt ook vandaag af. Getekende offertes afgesloten vóór 29 juli 2025, kunnen gefactureerd worden aan 6% btw. Ook indien deze werken uitgevoerd worden na 29 juli 2025.

● Herstellingen en onderhoud blijven aan 6% btw onderworpen. VRAGEN?

Technology & Innovation Manager Vincent Vancaeyzeele volgde de publicatie in het Staatsblad op de voet en helpt u graag bij eventuele vragen of opmerkingen via: consult@techlink.be

E² – Eenvoudig verbonden

De nieuwe generatie SCHELL-kranen met innovatieve technologie, geïntegreerde Bluetooth® en direkte sturing via de app.

Voor meer informatie: www.schell.eu/eenvoudig-verbonden-be

Plug

Desigo Plug and Play Automation is uw eenvoudige oplossing waarmee u kleine en middelgrote gebouwen flexibel en snel kan automatiseren en beheren.

Zonder uitgebreide technische kennis kan u draadloos en cybersecure :

• Temperatuur zone per zone aansturen

• Inzicht verkrijgen in energieverbruik

• Binnenlucht kwaliteit monitoren per zone

Wees conform aan de EPBD wetgeving en bezoek onze website: www.siemens.be/plugandplayautomation

De nieuwe generatie kranen van SCHELL

Lager btw-tarief voor hybride verwarmingssystemen

Zoals in het vorige artikel werd vermeld heeft de FOD Financiën de circulaire gepubliceerd voor de verhoogde btw op de levering en installatie van gasen stookolieketels in renovatieprojecten met daarin de aanpak voor hybride verwarmingssystemen.

Verdeelsleutel van 35%65% voor hybride systemen

Voor hybride ketels is het niet eenvoudig om te bepalen welk deel van de factuur aan 21% dient te gebeuren en welk deel aan 6%. Daarom heeft Techlink binnen haar ecosysteem samen met de installateurs en de fabrikanten een eenvoudige oplossing voorgesteld die zonder discussies zal aanvaard worden door de fiscus.

De 6% btw kan toegepast worden op 65% van de globale prijs van de hybride centrale verwarmingsinstallatie, enkel op de overige 35% dient 21% btw toegepast te worden.

VOORBEELD

De mazoutketel in een woning ouder dan 10 jaar wordt vervangen door een hybride oplossing met warmtepomp en aardgasketel. Op de totale prijs van 26.000 euro exclusief btw is dan 9.100 euro onderworpen aan 21 % en 16.900 euro aan 6 % btw.

Praktisch overzicht volgt

Voor de hybride ketels zijn er verschillende oplossingen in de markt beschikbaar. Techlink zal een praktisch overzicht uitwerken en verspreiden onder haar leden.

Urgente vragen en opmerkingen mag u overmaken aan Vincent Vancaeyzeele via: consult@techlink.be

1

2

3

4 Waarom ventilatie moeilijk maken?

Kies dé eenvoudige totaaloplossing met slechts vier componenten

Vent-Axia Econiq: reeks van vier ultrastille, energiezuinige en gebruiksvriendelijke wtw-units

Uniflexplus+69 instortverdeelsysteem: uniek kliksysteem, flexibel en robuust

ISO+ geïsoleerde luchtkanalen: minder geluid, geen condens

Uniflexplus+ RV ventielen: nauwkeurig inregelen in een handomdraai

De toekomst van werk: Humanoïde Robots?

De coronapandemie heeft wereldwijd grote verschuivingen teweeggebracht op de arbeidsmarkt. Sectoren zoals de bouw- en installatiesector kampen structureel met personeelstekorten. Deze knelpuntberoepen slagen er steeds moeilijker in om voldoende gekwalificeerde werkkrachten aan te trekken, wat de War for Talent alleen maar doet toenemen. Daarbovenop zet de vergrijzing de arbeidsmarkt verder onder druk. Robots, aangedreven door enorme vooruitgangen in AI en technologische componenten zoals krachtigere processors, zijn vandaag de dag vooral actief in nichetoepassingen. Hoewel hun inzet perspectieven biedt in het kader van de war for talent, mogen ze niet als dé ultieme oplossing worden beschouwd.

maar leidingen inslijpen en dan nog eens een elektriciteitskabel of waterbuis installeren. Dit maakt het duur en complex om robots in te zetten in sectoren zoals elektrotechniek, HVAC of loodgieterij, waar het werk vaak varieert en creativiteit en handigheid vereist zijn.

Waarom robotisering nog beperkt is op de werf zelf?

1. Hoge taakvariabiliteit

HVAC-installaties verschillen sterk van gebouw tot gebouw.

2. Beperkte schaalbaarheid

Elk project vereist vaak maatwerk. De kosten om voor elk specifiek scenario een robot op te bouwen, zijn nog te hoog.

3. Nood aan handvaardigheid & probleemoplossend vermogen

Veel HVAC-taken vragen flexibiliteit, improvisatie en fijne motoriek – zaken waar mensen voorlopig nog superieur in zijn.

Het probleem?

Elke nieuwe taak vereist vaak een compleet nieuw type robot. Een robot die dozen stapelt, kan niet zo -

Een bijkomend obstakel is de rol van de robotintegrator. Wie durft ondernemerschap te tonen om een robotoplossing te bouwen die specifiek is afgestemd op de noden van een installateur? Het ontwikkelen van zo’n oplossing vereist niet alleen technische kennis, maar ook een diep begrip van het werkveld. Bovendien is het vaak maatwerk, wat schaalbaarheid bemoeilijkt. Er zijn wel bedrijven die met robotarmen, sensoren, programmatie zo een nicherobot maken. Pluggenfabrikant Fischer heeft Baubot op de markt die gaten boort en ankers plaatst. Maar daar is vaak veel geld voor nodig om dat tot een goed einde te brengen, en zijn dus meer de uitzondering dan de regel. Het is vaak minder risicovol om iemand aan te werven, dan een robot op de werf uit te proberen.

Uiteraard is de droom dat er een robot komt die stopcontacten kan installeren, zekeringskasten installeert en de WC aansluit. Hoe kan deze robot ook werken in verschillende soorten gebouwen, met uiteenlopende designs en groottes? Een robot die over technieken op de grond als leidingen en riolering kan stappen en bovendien de trap kan oplopen? Dan komt men al gauw tot iets wat op een “Humanoïde Robot” lijkt, die geoptimaliseerd is om in omgevingen te opereren voor mensen inclusief de werktuigen en componenten gemaakt voor mensen. Bovendien zonder alle bewegingen en handelingen op voorhand te moeten programmeren.

Verre toekomstmuziek

Dit alles is nog verre toekomstmuziek, maar er wordt, vooral in Amerika en China, volop in geinvesteerd. Een logische stap. Large Language

OPLOSSINGEN VOOR BRANDBLUSSEN

MAUS XTIN KLEIN, de kleinste brandblusser. Voor auto’s, huizen, werkplekken, enz.

Automatische brandblusser voor elektriciteitskast

MAUS STIXX PRO 1, beschermt 0,1 m³

MAUS STIXX PRO V1, beschermt 0,2 m³

■ Unieke blusoplossingen op de markt

■ Activering bij een zeer lage temperatuur van 170 °C

■ 100 % niet-giftig, milieuvriendelijk kaliummengsel, onschadelijk voor mens en dier

■ Geen blusresten, geen schade aan apparatuur

“Digitalisering, AI en robotica brengen de installatiesector in stelling voor de toekomst.”

Models als ChatGPT kunnen over elk onderwerp een tekst produceren, dan kwamen de beelden en videos. Volgende stap is physical AI, eender welke beweging in de echte wereld gebaseerd op een commando. Hier komt de ontwikkeling in beeld van foundation models, gecombineerd met humanoïde robots.

Hoewel de vooruitzichten veelbelovend zijn, zijn er nog belangrijke technische uitdagingen. Niet alleen het ontbreken van de trainingsdata, maar bovendien, nog meer dan momenteel AI, zijn zeer krachtige en energievretende servers nodig om modellen te trainen. Die getrainde modellen moeten dan op heel snelle en energiezuinige chips in de robot uitgevoerd worden, die momenteel nog niet voorhanden zijn. Vanuit imec, het chiplabo van de wereld, wordt een nieuwe generatie chips, zijnde chiplets ontwikkeld. Vooreerst voor autonome voertuigen waarna de capaciteiten worden uitgebreid naar humanoïde robots. Een humanoïde robot moet veilig kunnen werken in dynamische omgevingen, zoals bouwplaatsen of technische ruimtes. Dat vereist geavanceerde sensoren om mensen, obstakels en gevaren te detecteren, bovendien in alle weeromstandigheden alsook stof. Hiervoor ontwikkeld VUB en imec de spinoff Safebot om robots sneller, en dus productiever, maar ook gegarandeerd veilig met mensen te maken. Veel taken in de technische sector vereisen fijne motoriek en gevoel. Denk aan het aandraaien van een fitting of het voelen of een leiding goed vastzit.

De meeste humanoïde robots zijn vandaag nog duur en kwetsbaar. Voor brede inzet in technische sectoren moeten ze goedkoper, robuuster en onderhoudsvriendelijker worden. Daarom moeten de prijzen van de componenten naar beneden voor massaproductie, zodat ze de prijs kunnen behalen van een stadswagen. Daarnaast gaan robots moeten kunnen samenwerken met bestaande tools, software en werkmethodes. Dat vraagt om open standaarden en slimme interfaces.

Tot slot

Hoe verleidelijk eenvoudige oplossingen ook mogen lijken, de “war for talent” is een complex en gelaagd probleem dat niet met één enkele maatregel op te lossen valt. Robots kunnen zeker bijdragen aan het verlichten van personeelstekorten, maar vormen op dit moment nog geen allesomvattende oplossing.

De combinatie van foundation models en humanoide robots heeft het potentieel om de technische sector fundamenteel te veranderen. In plaats van dure, taak-specifieke machines kunnen we toewerken naar flexibele, intelligente assistenten die zich aanpassen aan de noden van vakmensen. Voor elektriciens, HVAC-technici, loodgieters en fabrikanten betekent dit niet alleen meer efficiëntie, maar ook nieuwe mogelijkheden voor samenwerking, innovatie en dienstverlening. De toekomst is niet dat robots het werk overnemen, maar dat ze het werk ondersteunen – slimmer, veiliger en veelzijdiger dan ooit tevoren.

De sleutel tot vooruitgang ligt in combinatie-oplossingen: slimme software, prefab, cobots en digitale planningstools die installateurs ondersteunen, niet vervangen.

Auteur: Bram Vanderborght, Professor Robotica aan Brubotics (VUB) en imec

Als staal en kunststof elkaar versterken.

Een brandwerende kunststof plug met een hoge belastbaarheid?

Boosterwarmtepompen en variabele elektriciteitsprijzen: een match?

Er is heel wat te doen omtrent het slim aansturen van elektrische toestellen op basis van variabele elektriciteitsprijzen. In veel gevallen kan men hiermee kostenbesparingen realiseren, terwijl u helpt het elektriciteitsnet te stabiliseren. In dit verband heeft de onderzoeksgroep EMIB van Universiteit Antwerpen verschillende activatiestrategieën van boosterwarmtepompen in een combilussysteem voor appartementsgebouwen onderzocht en vergeleken met courante activatiestrategieën. In dit artikel leest u wat de mogelijke kostenbesparingen zijn als men eenvoudige activatie en/of deactivatiestrategieën toepast op boosterwarmtepompen, op basis van de day-ahead marktprijs.

Warm water, slim verdeeld met een combilus

‘In appartementsgebouwen winnen collectieve verwarmingssystemen opnieuw terrein door hun grote voordelen. Een vaak gekozen concept is de combilus: een collectief verwarmingssysteem met één aanvoer- en één retourleiding dat zowel ruimteverwarming als sanitair warm water (SWW) levert aan alle appartementen. Het grote voordeel? Minder leidingen, dus minder investeringskosten, en een centrale productie die goedkoper is door schaalvoordelen. Dit laatste maakt de inpassing van (geothermische) warmtepompen voordeliger’, zegt STEF JACOBS , onderzoeker aan de Universiteit van Antwerpen met een beurs van Fonds Wetenschappelijk Onderzoek [1S08624N].

Wanneer er centraal een warmtepomp gebruikt wordt, is het beter om een zo laag mogelijke aanvoertemperatuur in te stellen voor een betere efficiëntie (COP). Er moet wel steeds rekening

Figuur 1: Schematische voorstelling van een combilus met een boosterwarmtepomp in alle 24 woningen (appartementsgebouw).

gehouden worden met de gevraagde temperaturen in de appartementen. Voor ruimteverwarming kan dit gerust tussen de 30°C en 45°C zijn met bv. vloerverwarming, maar voor SWW is vaak 55°C tot 60°C nodig om legionellagroei tegen te gaan. In dit verband bieden decentrale boosterwarmtepompen (BWP) een goede oplossing, zoals beschreven in een voorgaande editie (september 2022 1). In elk appartement wordt een boosterwarmtepomp geplaatst. Deze verhoogt de temperatuur lokaal, precies waar en wanneer het SWW nodig is. De centrale temperatuur kan dan gerust verlagen tot een temperatuur ideaal voor ruimteverwarming. Bovendien is elke boosterwarmtepomp gekoppeld aan een lokaal opslagvat dat SWW buffert en zo voordelen biedt voor individuele regeling en comfort.

Hoe werkt zo’n systeem momenteel?

De boosterwarmtepompen in elk appartement werken volledig onafhan-

“Boosterwarmtepompen gebruiken om voordeel te halen uit variabele energieprijzen vergt meer complexe algoritmes die de toekomstige warmtevraag voorspellen.”

STEF JACOBS

kelijk van elkaar, en springen aan zodra het opslagvat te koud wordt. Maar wanneer alle BWP tegelijk opstarten (bijvoorbeeld tijdens de ochtendverbruikspiek) is er een grote elektriciteitsvraag, en dat net tijdens de duurste uren van de dag. Kan u die boosterwarmtepompen dan beter slim aansturen op basis van een variabel elektriciteitstarief? Dat was de centrale vraag in een studie van de Universiteit Antwerpen. Er werd via simulaties van een gebouw met 24 appartementen achterhaald wat het potentieel is van aansturingsstrategieën op een lagere energiefactuur, zonder aan comfort in te boeten. Figuur 1 toont een voorbeeld van het gesimuleerde gebouw, waarbij 1 van de 24 woningen gevisualiseerd is.

Sturen op variabele elektriciteitsprijzen: de ‘day-ahead’ markt als leidraad

VERVOLG PROJECT: TETRAPROJECT CHANGEOVER

Gezien de grote interesse vanuit de sector en de nood aan praktische richtlijnen, start op 1 oktober 2025 het nieuwe TETRA-project ‘ChangeOver’ (looptijd: 2 jaar). In dit project worden nog meer regelstrategieën onderzocht en worden de inzichten vertaalt in gebruiksvriendelijke tools en concrete aanbevelingen voor ontwerpers, studiebureaus, fabrikanten en installateurs.

Meer dan 30 bedrijven sloten zich al aan bij onze gebruikersgroep, maar nieuwe leden zijn zeker welkom. Geïnteresseerde bedrijven die specifieke vragen hebben die men onderzocht wil zien of producten kennen of hebben die hierin oplossingen bieden, mogen ons zeker een mailtje sturen.

Contact : Stef.Jacobs@uantwerpen.be; Ivan. Verhaert@uantwerpen.be

De projectresultaten worden gebundeld op www.warmtenet.info.

‘Met het groter aandeel zonne- en windenergie kunnen de elektriciteitsprijzen sterk schommelen doorheen de dag. Op sommige momenten is er veel goedkope elektriciteit beschikbaar (en soms zelfs aan negatieve prijzen), terwijl andere uren zeer duur kunnen zijn. Dit alles heeft te maken met de balans tussen vraag en aanbod, waarbij het aanbod minder goed te beheren is bij deze weersafhankelijke elektriciteitsproducenten (zonnepanelen en

windmolens). Daarom zetten we nu volop in op demand-response, wat betekent dat we de vraag gaan aanpassen naar de productie’, vertelt Stef Jacobs.

De day-ahead marktprijs wordt elke dag in de namiddag gepubliceerd. Dit zijn de uurlijkse elektriciteitstarieven voor de volgende dag, die gebaseerd is op de verwachte vraag en aanbod. Dit laat toe om het elektriciteitsverbruik van de volgende dag in te plannen, zodat u kan genieten van de lage prijzen en de hoge prijzen kan vermijden. In het onderzoek werd onderzocht of het nuttig is om boosterwarmtepompen op die manier aan te sturen o.b.v. de day-ahead marktprijs. Er moet wel steeds gezorgd worden dat de temperatuur in het opslagvat voldoende op peil blijft door te laden op voorhand, tijdens gunstigere prijsmomenten. Figuur 2 geeft een visuele voorstelling van hoe zo’n regeling eruit kan zien, waarbij de boosterwarmtepompen worden geactiveerd tijdens de goedkoopste 20% van de dag, en gedeactiveerd worden tijdens de duurste 20% van de dag. Indien de elektriciteitsprijs tussen deze waardes ligt, is de activatie gebaseerd op de sensoren in het opslagvat van de betreffende boosterwarmtepomp.

Twee eenvoudige regelstrategieën onder de loep

In het onderzoek werd nagegaan of we met eenvoudige regelstrategieen de variabiliteit in de day-ahead marktprijs konden gebruiken om de energiefactuur te verlagen van een appartementsgebouw. Er werden twee hoofdpistes onderzocht:

1De centrale temperatuur werd tijdelijk verhoogd tijdens het activeren van de boosterwarmtepompen en dit werd zoveel mogelijk gegroepeerd rond dezelfde momenten (van 32°C naar 34°C).

Figuur 2: Voorbeeld van activatie en deactivatie van de boosterwarmtepompen o.b.v. variabele elektriciteitsprijs (day-ahead marktprijs).

2Individuele boosterwarmtepompactivatie afstemmen op het elektriciteitstarief, zonder de centrale temperatuur te veranderen (constant 32°C).

Verder werd de invloed van het aantal temperatuurmetingen in het opslagvat ook onderzocht. In een standaardconfiguratie meet men de temperatuur met één sensor ter hoogte van 33% van de onderkant van het vat. In het alternatieve scenario werd ook een tweede sensor bovenaan toegevoegd. Hierbij werd de BWP geactiveerd wanneer beide sensoren te koud waren totdat beide sensoren hun setpunt bereikt hadden.

Wat is nu het besparingspotentieel?

Het verhogen van de centrale aanvoertemperatuur bleek niet efficiënt. Door de hogere centrale temperatuur werkt de centrale warmtepomp minder zuinig, wat zwaarder doorweegt

dan het beperkte voordeel voor de boosterwarmtepompen (hoger brontemperatuur verhoogt ook de COP). Bovendien werd met deze eenvoudige regelingen de temperatuur ook verhoogd wanneer slechts enkele boosterwarmtepompen actief waren, wat de potentiële voordelen al helemaal teniet deden. Een meer geavanceerde regelstrategie waarbij rekening gehouden wordt met het aantal geactiveerde boosterwarmtepompen kan potentieel leiden tot kostenbesparingen. De vraag is dan wel of dit te realiseren valt zonder veel problemen in de praktijk.

De tweede strategie, met prijsgebaseerde aansturing zonder temperatuurverhogingen, gaf iets gunstigere resultaten en worden in Figuur 3 getoond. Er zijn twee figuren, één voor de opstelling met één sensor in elk vat (a) en één met twee sensoren per vat (b). De y-as toont het SWW-discomfort ten opzichte van de douchetijd (0% is perfect comfort) en

DIAGNO-PRO

Renovatie-expertise voor appartementsgebouwen met collectieve rookkanalen

Hebjedeskundig adviesnodigoverde renovatievaneen collectiefrookkanaal? Doeberoepoponze DIAGNO-PRO dienst

Omdat in complexe situaties de “product”-oplossing niet altijd voor de hand ligt, wordt een “service”oplossing essentieel. De service legt de link tussen de situatieendemeestgeschiktetechniek.

Met DIAGNO-PRO stelt Poujoulat zijn expertise ter beschikking van installateurs, VME’s (vereniging van mede-eigenaars) en beheerders van gebouwen. DIAGNO-PRO is bedoeld als beslissingsinstrument om de renovatie van schoorstenen in appartementsgebouwen te optimaliseren. DIAGNO-PRO biedt een allesomvattende benadering van het probleem.

Figuur 3: Resultaten van de verschillende regel strategieën (zonder temperatuursverhoging tijdens activatie van boosterwarmtepompen).

Op de y-as staat het thermisch comfort voor SWW en op de x-as de totale elektriciteitskosten.

de x-as geeft de totale energiekost voor de maand januari weer.

Over het algemeen kan gesteld worden dat de geforceerde uitschakeling van de BWP leidt tot kostenbesparingen van maximaal 4%, met een iets lager SWW-comfort. Anderzijds verhoogt de opstelling met 2 sensoren het comfort, omdat de BWP langer actief zijn, maar met een hogere elektriciteitskost van het systeem. Het is dus een klassieke afweging: meer comfort aan de kraan versus een hogere factuur. Voor wie comfort prioriteit is, is het gebruik van twee sensoren een interessante optie.

De conclusie: Wat betekent dit voor ontwerp en exploitatie?

Boosterwarmtepompen zijn interessant voor duurzame collectieve verwarmingsconcepten. Ze bieden flexibiliteit, lokaal comfort en passen perfect binnen lage temperatuur netwerken.

Een slimme sturing, zoals één gebaseerd op elektriciteitsprijzen, kan het systeemrendement lichtjes verbeteren, maar de winsten zijn gelimiteerd

door de grote invloed van de centrale productie-eenheid. Daarmee kan wel gesteld worden dat de combilus met BWP een zeer robuust concept is voor thermisch comfort tegenover operationele kosten. De belangrijkste concrete inzichten uit deze studie voor ontwerpers, installateurs en beheerders van HVAC-systemen zijn:

1

Verhoog de centrale aanvoertemperatuur niet tijdens activering van BWP, want dit verlaagt het rendement van de centrale warmtepomp en bijgevolg het hele systeem.

2

Overweeg het aansturen van boosters op basis van variabele elektriciteitsprijzen (vooral vermijden tijdens piekuren), dit kan kleine kostenbesparingen opleveren.

3

Gebruik eventueel twee sensoren in het opslagvat voor beter thermisch comfort, maar dit gaat gepaard met een hogere energiekost.

4

Kansen voor de toekomst: systemen die ook de toekomstige

warmwatervraag voorspellen kunnen de energiekosten nog verder verlagen.

MEER INFO?

contact: Stef.Jacobs@uantwerpen.be; Ivan.Verhaert@uantwerpen.be

AUTEURS: Stef Jacobs, EMIB Universiteit Antwerpen

BRON:

Wetenschappelijke publicatie van dit artikel: Jacobs S, Degelin A., Cleiren J., T’Jollyn I., Hellinckx P. and Verhaert I. Activation strategies for decentralized booster heat pumps based on dynamic pricing models. BS2025. Proceedings of Building Simulation 2025 Conference; August 2025, Brisbane (Australia).

NOOT:

1 “Het gebruik van boosterwarmtepompen in appartementsgebouwen”, septembereditie van Heat+ 2022, blz. 8-12.

De Minilift S voor grijs water maakt alles mogelijk:

Verschillende pompcapaciteiten

Bestand tegen heet water en pekelwater (waterverzachters)

5 toevoeren en selecteerbare persaansluitingen

Variabel instelbaar pompvolume

De nieuwe kleine opvoerinstallatie Miniformaat.

Waterkwaliteit juist begrijpen

Waterbehandeling wint in België steeds meer aan belang. Toch wordt het nog vaak uitsluitend gelinkt aan sanitair water. Nochtans is ook de waterkwaliteit in cv-installaties, vloerverwarming en zonnecollectoren cruciaal want afzettingen verstoren de warmteoverdracht, verlagen het rendement en verkorten de levensduur van installaties aanzienlijk.

Om die reden heeft de Duitse ingenieursvereniging VDI richtlijnen opgesteld voor de kwaliteit van cv-water. Deze richtlijnen bevatten streefwaarden voor onder meer de hardheid, pH-waarde, geleidbaarheid en het zoutgehalte, afhankelijk van de gebruikte metalen en de capaciteit van de ketels. Naast die streefwaarden leggen zowel VDI2035 als 6044 vooral de nadruk op het vermijden van zuurstofintrede, de allerbelangrijkste parameter voor de vermijding van corrosieslib.

Sinds juli 2021 onderstreept ook Buildwise het belang van kwaliteitsvol vul-, bijvul-, en systeemwater voor verwarmingsinstallaties. In de Technische Voorlichting (TV) 278 worden tal van aanbevelingen gegeven ter voorkoming van afzettingen en corrosie van cv-installaties. De TV 278 kan u terugvinden op de website van Buildwise.

Context

Hoewel de moderne cv-installaties veel efficiënter (lees: zuiniger en milieuvriendelijker) en compacter zijn, zijn ze niet betrouwbaarder of storingsvrijer. Vaak vertonen ze daardoor een grote intolerantie tegenover menselijke fouten.

Ze gaan ook niet langer mee dan die van, pakweg, 10 jaar geleden. Ze vereisen – meer dan vroeger – zo zuiver mogelijk water, om problemen met

Verwarmingsinstallaties met warm water: aanbevelingen om afzettingen en corrosie te voorkomen

“Het is niet de waterkwaliteit die installatiekwaliteit waarborgt, het is net andersom: het is de kwaliteit van de installatie die een goede waterkwaliteit veroorzaakt.”

slib en kalk te vermijden.

Bijvoorbeeld in de ketel zorgt de warmtewisselaar immers voor een optimale overdracht van de verbrandingswarmte in de rookgassen naar het water van het verwarmingssysteem. Slib en ketelsteen hebben natuurlijk een negatieve weerslag op de warmteoverdracht en de levensduur van de installatie. Storingen door corrosie- en afzettingsproblemen in installaties zorgen voor gebrek aan comfort en brengen kosten met zich mee.

Toepassingsgebied TV 278:

● Gesloten watervoerende verwarmingssystemen in gebouwen

● Watertemperatuur < 105° C

Hoewel deze TV zich richt op hierboven beschreven installaties zijn een aantal aanbevelingen ook toepasbaar op watervoerende systemen voor koeling van gebouwen.

Publicaties Heat+

De TV 278 gaat dieper in op de werking en de levensduur van de verwarmingssystemen. In deze TV en in onze artikels die in Heat+ werden gepubliceerd, komt u onder meer te weten welke factoren afzetting en corrosie veroorzaken. Ook de eisen van waterkwaliteit in verwarmingsinstallaties, alsook concrete aanbevelingen voor het ontwerp, de uitvoering, het onderhoud en gebruik van installaties kwamen aan bod. U leert ook bij over de waterbehandelingen om problemen te vermijden en welke voorzorgsmaatregelen u kan nemen voor een optimale werking bij de vervanging van de warmtegenerator.

● November 2021: Verwarmingsinstallaties met warm water (blz. 14-16)

Technische Voorlichting

Gecorrigeerd op 10/09/2021

KWALITEIT

Technische Voorlichting 278

Deze publicatie zat vervat als bijlage in de mei-editie 2023 van Heat+.

● Februari 2022: Dood water is andere koffie, dat is zo klaar als een klontje corrosieslib (blz. 28-30)

● Mei 2022: Waterkwaliteit is geen doel, maar GEVOLG van de juiste omstandigheden (blz. 77-81)

● September 2022: Maatregelen om een goede waterkwaliteit te waarborgen (blz. 63-65)

● November 2022: Vervanging van warmtegenerator en de systeemwaterkwaliteit (blz. 16-20)

● Februari 2024: FAQ over waterkwaliteit in CV installaties (blz. 46-48)

Enkele wijsheden om te onthouden

1

Bedenk dat er een verschil is tussen

● Lucht (ca 78% stikstof, 21% zuurstof, 1% allerhande gassen)

● Stikstof (dat wat er na enkele uren overblijft wanneer de zuurstof weggereageerd is)

● Zuurstof (onmisbaar voor corrosievorming (je kan geen oxide maken zonder “oxygen”)

2

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen, oorzaken verhelpen beter dan symptomen bestrijden. Besteed daarom éérst wat aandacht aan de juiste voordruk van uw expansievat, en kies een matje groter, in plaats van chemicaliën te gebruiken.

3

Kunststof leidingen corroderen niet, waardoor de corrosiedruk op de niet-kunststof onderdelen verhoogt! Hoe meer kunststof, hoe meer risico voor de resterende metalen componenten.

4

Controleer jaarlijks de juiste voordruk van het expansievat.

5

Voor grote en/of kritische installaties: overweeg een corrosiemonitoring (staat zo in de TV 278).

6

Demi-water (soms ook osmosewater of via speciale harspatronen geprepareerd water) elimineert corrosie niet, het vertraagt alleen de corrosiereactie.

7

Ontluchters, luchtafscheiders en ontgassers voorkomen geen corrosie. Ze kunnen alleen maar de gassen afscheiden die in het systeemwater opgelost zitten. De reactie tussen opgeloste zuurstof en metaal is zo snel (= corrosieproces) dat er na enkele uren al geen zuurstof meer in het systeem zit. Zuurstof die er niet meer zit, kan ook niet afgescheiden worden.

ALGEMENE TIP!

Denk tijdens het ontwerp en de implementatie al na over de aanpak van het beheer en het onderhoud van de cv-installatie.

MET DANK AAN: Karl Willemen, stichter van RESUS en uitvinder van de Risycor

VRAGEN?

Mail uw vragen naar consult@techlink.be.

Optimaal comfort in elke kamer, eenvoudig gemaakt.

Nieuwe functies maken de evohome slimme zoneregeling nu nog slimmer. efficiënter. beter.

Toepasbaar op meer applicaties Geschikt voor vrijwel elk verwarmingsen koelsysteem.

Vereenvoudigde selectie Met het geoptimaliseerde assortiment is samenstellen en selecteren nu nog eenvoudiger.

Eenvoudige installatie

Begeleide configuratie helpt je stap voor stap bij het configureren en installeren.

Betrouwbare communicatie Verbeterde draadloze communicatie maakt over-the-air updates mogelijk.

Voor meer informatie, ga naar: resideo.com/be/nl

Uitvoering van het Regeerakkoord (2025-2029) en impact van de Programmawet op het HR-landschap

In haar regeerakkoord van 31 januari jl. kondigde de Arizonaregering verschillende structurele hervormingen aan, voornamelijk op het vlak van de arbeidsmarkt, pensioenen en fiscaliteit. Een deel van deze maatregelen werd geconcretiseerd via de Programmawet van 18 juli jl. Deze bijdrage heeft tot doel een overzicht te geven van de maatregelen die door de Programmawet zijn ingevoerd en die een impact hebben op HR.

Arbeidsduur

Momenteel verlengt de Programmawet alleen het bestaande stelsel voor relance overuren – dat zou aflopen op 30 juni 2025 – tot 31 december 2025. Het is dus nog even wachten op de uitvoering van het Regeerakkoord waarin het ‘verlengde’ systeem werkelijk verankerd zal worden.

Ook de fiscaal voordelige regelingen gelinkt aan overuren worden verlengd tot 31 december 2025.

Tot dan blijft het bijgevolg mogelijk om 120 relance overuren te laten presteren door de werknemer. Samen met de vrijwillige overuren komt dit op een maximum van 220 vrijwillige en relance overuren per werknemer per kalenderjaar.

Het fiscaal gunstregime dat tot 30 juni 2025 van toepassing was voor 180 overuren wordt eveneens verlengd tot 31 december 2025.

Andere maatregelen met betrekking tot de arbeidsduur zullen later volgen.

Andere maatregelen op het gebied van arbeidsrecht

De Programmawet voert slechts één maatregel op het vlak van loopbaanvermindering in, zijnde het ouderschapsverlof voor pleegouders. De pleegouder zal wat ouderschapsverlof betreft dezelfde rechten hebben als de werknemer die de ouder is in eerste graad van het kind. Deze maatregel geldt voor aanvragen ingediend bij de werkgever vanaf 1 juli 2025.

We merken op dat de plannen van de regering om het SWT (het voormalige “brugpensioen”) af te schaffen en de voorwaarden voor landingsbanen te wijzigen, nog niet in wetteksten werden gegoten.

Werkloosheid

Het systeem van werkloosheidsuitkeringen wordt vanaf 1 maart 2026 hervormd en vereenvoudigd. Er gelden overgangsmaatregelen vanaf 1 juli

ONTMOET ONS OP INSTALL DAY 2025

Nous vous attendons à INSTALL DAY 2025 17 oktober – 17 oct.

Agent d’usine Belgique Axel Bourgeois info@axelbourgeois.be

Plus d’informations à découvrir sur www.salgar.net

Techlink plaatst haar leden graag in de kijker. Dit blijkt ook uit deze editie van Heat+.

Heeft jouw bedrijf onlangs een interessant project uitgevoerd in het kader van de energietransitie: innovatie, verduurzamen en digitalisatie?

Neem dan vrijblijvend contact op met onze redacteur Dirk De Wolf (dirk.dewolf@techlink.be).

2025.Een aantal nieuwigheden springen in het oog.

Zo wordt de wachttijd om het recht te openen op werkloosheidsuitkeringen voor alle werklozen gelijkgetrokken. Ongeacht de leeftijd van de werkloze zal een minimum van 312 arbeidsdagen (of gelijkgestelde dagen) bewezen moeten worden in de loop van de 36 maanden die de uitkeringsaanvraag onmiddellijk voorafgaan. Ook aan de dagen die gelijkgesteld worden met arbeidsdagen wordt gesleuteld.

Daarnaast voorziet de nieuwe Programmawet dat een werkloze die zelf ontslag heeft genomen en een loopbaan heeft van minstens 3.120 arbeidsdagen (of gelijkgestelde dagen), eenmalig kan vragen om de beslissing tot uitsluiting om te zetten in een beperkte werkloosheidsuitkering voor een periode van maximum 6 maanden. Deze periode kan eenmalig worden verlengd indien de werkloze een opleiding in een knelpuntberoep heeft aangevat tijdens de eerste drie maanden, op voorwaarde dat deze opleiding succesvol werd beëindigd.

De Programmawet beperkt daarnaast ook het recht op werkloosheidsuitkeringen in de tijd tot maximaal 24 maanden. Er wordt gewerkt met twee

vergoedingsperiodes: een eerste vergoedingsperiode van 12 maanden, uitgebreid met een tweede vergoedingsperiode van een maand per periode van beroepsverleden van 104 arbeidsdagen (of gelijkgestelde dagen) die nog niet eerder in aanmerking werden genomen (deze uitbreiding wordt beperkt tot maximaal 12 maanden).

De duur van het recht op werkloosheidsuitkeringen wordt ook verlengd met periodes waarin de werkloze uitkeringen heeft ontvangen wegens arbeidsongeschiktheid.

Een aantal werklozen wordt daarentegen alsnog uitgesloten van de beperking van het recht op werkloosheidsuitkeringen in de tijd. Het gaat onder meer om werklozen die genieten van een bedrijfstoeslag in het kader van een SWT-regeling of oudere werklozen vanaf 55 jaar die een voldoende beroepsverleden bewijzen.

Tot slot worden de maximale bedragen die van toepassing zijn tijdens de eerste 6 maanden werkloosheid opgetrokken.

Sociale zekerheid: plafonnering van de werkgeversbijdragen

Vanaf 1 juli 2025 zijn op het gedeelte van het bruto basisloon van een werknemer dat het bedrag van 85.000 EUR (nog te bevestigen) per kwartaal overschrijdt (een grens die bij koninklijk besluit moet worden vastgesteld), geen patronale sociale zekerheidsbijdragen meer verschuldigd. Dit kwartaalplafond is indexeerbaar. Het spreekt voor zich dat het aantal gevallen waarin deze plafonnering een impact zal hebben, beperkt is.

Pensioenen

De Programmawet bevat slechts een

beperkt deel van de geplande pensioenhervormingen.

Het gaat vooral om een tijdelijke verlaging vanaf 1 juli 2025 van de indexering van de hoogste wettelijke pensioenen. De overige pensioenhervormingen zullen worden opgenomen in een afzonderlijke wet.

Internationale tewerkstelling

Vanaf 29 juli 2025 wordt de nationaliteitsaanvraag fors duurder. De registratierechten die hiervoor moeten worden betaald bedragen voortaan 1.000 EUR. Dit bedrag zal elk jaar worden aangepast op 1 januari, rekening houdend met de evolutie van de index van de consumptieprijzen. De overige aangekondigde maatregelen op vlak van internationale tewerkstelling laten nog even op zich wachten.

Tot slot

De maatregelen die in de Programmawet zijn opgenomen zijn beperkt in vergelijking met diegene die werden aangekondigd in het kader van het Paasakkoord en, meer algemeen, in het kader van het regeerakkoord.

Er wordt evenwel verwacht dat er in de komende maanden en eerstvolgende jaren nog tal van andere maatregelen zullen volgen.

Maatregelen met betrekking tot wagenfiscaliteit, de versterking van het bijzonder belastingstelsel voor ingekomen belastingplichtigen, de geleidelijke verhoging van de maaltijdcheques, pensioenen, flexi-jobs, om er maar enkele te noemen, zouden niet lang meer op zich laten wachten.

AUTEUR: Justin Lennertz, Advocaat-Associate bij Claeys & Engels

Filmontbijt

Op 15 juni 2025 organiseerde Techlink Antwerpen een filmontbijt bij Cinema Lumière in Mechelen. Na het ontbijt genoten de 65 deelnemers van de film “Mission Impossible: The Final

Reckoning”. ‘Diverse leden die al eerder deelnamen aan onze activiteiten mixten zich met leden die voor het eerst aansloten. Een zeer geslaagde ochtend met

leuke contacten, een heerlijk ontbijt en een actie-spionage film als afsluiterʹ, zegt Peter De Prins, voorzitter van Techlink Antwerpen.

Onze Techlink-accountmanagers zijn op pad naar de groothandels

Dirk Baetens en Rudo Bonni brengen er flyers langs die installateurs op een laagdrempelige manier laten kennismaken met de voordelen van een Techlinklidmaatschap: van technische ondersteuning tot opleidingen, belangenverdediging en meer. Als eerste was Cebeo aan de beurt en al snel volgden ook de verschillende Rexelfilialen. Groothandels zijn een onmisbare schakel binnen het Techlink-Ecosysteem. Samen zetten we ons in om installateurs beter te informeren, ondersteunen én ontzorgen.

Bij Cebeo (links) en Rexel (rechts)

Onze

Want tijd is geld

Op ons e-commerce platform of via onze app kan je 24u/24 en 7d/7 je artikelen bestellen. Bestel je voor 19u? Dan ligt je bestelling de volgende ochtend klaar in het Collect&Go afhaalpunt van je PROcenter. Zo zijn er 48 in het hele land, dus er is er zeker eentje in de buurt van jouw werf. Heb je geen tijd om langs te komen? Dan leveren we de bestelling gratis op je werf. Dat kan op alle werkdagen. En heb je het echt superdringend nodig? Onze externe spoedkoerierdienst Facq CHRONO brengt je bestelling zelfs binnen de 90 minuten. Meer info op facq.be

We zijn aanwezig op Install Day! Bezoek ons in Hal B stand 90-97

De leden van de INSTALL SKILLS stuurgroep waren allemaal merkbaar fier en trots.

Er was veel enthousiasme van zowel de leerkrachten als van de leerlingen in de zaal.

Jong vaktalent schittert op slotevent INSTALL SKILLS bij Renson Waregem

Install Skills is een scholenproject voor scholen uit Oosten West-Vlaanderen dat de aandacht wil vestigen op het mooie beroep van installateur. De sector schreeuwt immers naar gemotiveerde installateurs. Via het project –dat geselecteerd werd door het Excellentiefonds van het Departement Onderwijs en Vorming – helpen ze leerlingen om de nodige vaardigheden en kennis op te doen. Bij Install Skills geloven ze dat jongeren de toekomst van de installatiebranche zijn en Techlink is nog steeds vastbesloten om hen te ondersteunen op hun weg naar succes.

Op het slotevent waren er 130 leerlingen, 50 leerkrachten en 50 partners. Het event vormde de apotheose van een maandenlange uitdaging binnen het kader van #challengebasedlearning, waarin jongeren worden

gestimuleerd om te groeien naar excellent vakmanschap.

Alle scholen werden in de bloemetjes gezet, maar uiteindelijk sprongen er twee echt uit. In de categorie Smart Renovation (een volledige verwarmingsinstallatie met warmtepomp en ventilatie) ging de eer naar het Scheppersinstituut in Wetteren. In de categorie Aqua Comfort (een sanitaire installatie met warmtepompboiler) mocht Richtpunt Campus uit Eeklo zich de trotse winnaar noemen. Speciale dank gaat uit naar alle partners, de INSTALL SKILLS stuurgroep en de projectcoördinator van RTC West-Vlaanderen, Ann Vanhove.

MEER INFO? www.installskills.be

2

■ Handig kliksysteem met premium afdichting voor een perfect luchtdichte installatie

■ Moeiteloze en snelle montage zonder o-ring

■ Compatibel met alle Begetube ventilatietoebehoren via de ovalductaansluiting

■ Flexibel en modulair ontwerp

■ Verbeterde airflow voor optimale prestaties

BEGETUBE N.V.

Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 - info@begetube.com

www.begetube.com meer info

Ontdek Master3Plus van Pipelife op Install Day

Binnenrioleringen zijn een onmisbare nutsvoorziening in gebouwen, maar ze kunnen lawaai veroorzaken en storend zijn. Daarom ontwikkelde Pipelife het ultramoderne akoestische binnenrioleringsysteem Master3Plus. Speciaal ontworpen om tegemoet te komen aan de hedendaagse bouw- en huisvestingsuitdagingen op het vlak van kwaliteit, geluidsisolatie, installatiegemak en levensduur. Drie functionele, op elkaar afgestemde lagen, materiaal van topkwaliteit en een goed doordacht productontwerp bieden tastbare voordelen voor ontwerpers, installateurs, investeerders en bewoners. Een bijzondere troef binnen het assortiment zijn de Master3Plus gemofte buizen in korte lengtes. Ideaal waar precisie en flexibiliteit nodig zijn. Ze besparen tijd met minder zaagwerk en een vlotte montage. Ontdek het assortiment op Install Day. We staan klaar om je te inspireren op stand 117, hall B. www.pipelife.be - www.preflex.be

Regenwaterrecuperatie: Draag bij aan een duurzame toekomst!

In een wereld waar duurzaamheid steeds belangrijker wordt, biedt Grundfos innovatieve regenwateropvangsystemen die huishoudens helpen water te besparen en hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Voordat je een beslissing neemt over een systeem voor regenwateropvang, moet je bedenken aan welke eigenschappen de ideale pomp voor die situatie voldoet. Daarbij kijk je naar de grootte van het systeem

(debiet), het beoogde gebruik (opvoerhoogte) en de lokale regelgeving en omgevingsomstandigheden. In ons assortiment zitten o.a.:

- De SCALA2 is een volledig geïntegreerde, zelfaanzuigende pomp met variabele snelheid die zich automatisch aanpast aan de vraag naar water.

- De SCALA1 is een volledig geïntegreerde, zelfaanzuigende pomp, die kan communiceren met de Grundfos GO Remote app via ingebouwde Bluetooth-technologie.

- Het SCALA1 Systeem is een drukverhogingssysteem voor beheer en distributie van regenwater en is geschikt voor huishoudelijk regenwateropvang, vloerreinigingssystemen en grijswatertoepassingen.

- Dompelpomp (SBA/SB) die in de regenwatertank kan geplaatst worden en geen extra ruimte inneemt. Deze pomp heeft geïntegreerde veiligheidsfuncties zoals een vlotterschakelaar.

grundfos.com

Waar kan de buitenunit van de warmtepomp geplaatst worden?

Niet elke woning biedt een logische of discrete locatie. Daarom ontwikkelde Weheat de Blackbird P80. Dankzij het hori-

zontale ontwerp is dit toestel ideaal voor platte daken. Het vlakke design maakt hem quasi onzichtbaar vanaf de straat en bovendien werkt hij bijzonder stil. Begin 2024 kwam daar de Sparrow P60 bij, een elegante verticale uitvoering, en erna volgde de Flint P40. Alle Weheat-warmtepompen zijn modulerende lucht-water monoblock warmtepompen met propaan en zijn ontworpen met de installateur centraal. De intuïtieve 4G-portal en gebruiksvriendelijke app maken het onderhoud eenvoudiger en bezorgen de eindklant maximale energiebesparing. In België worden de producten van Weheat exclusief verdeeld door GeoTherma. GeoTherma staat garant voor een vlotte levering, technische ondersteuning en advies. Ontdek de Blackbird en Sparrow op stand 193 tijdens Installday. Voor Weheat-oplossingen in België is GeoTherma uw vertrouwde partner.

www.geotherma.be/producten/weheat-warmtepompen/

Bezoek ons op Install Day

Vrijdag 17 oktober 2025 • Hall B, stand 83

¤ 3.500,-

Nieuw: Quooker Flex Square

De Flex, de alles-in-één-kraan met flexibele uittrekslang van Quooker, is razend populair. Daarom breidt Quooker de Flex-lijn uit. Naast de Flex met ronde uitloop is er nu ook de Quooker Flex Square, met rechte uitloop. Strak, stijlvol en behendig. De bediening is nóg eenvoudiger. In korte tijd is de Flex de bestverkochte kraan geworden. Begrijpelijk, want extra bereik in de spoelbak is bijzonder handig. Om groentes te wassen, een grote snijplank af te spoelen en vooral ook om de spoelbak schoon te maken. Wie nu een Flex aanschaft, kan kiezen uit twee modellen: de Flex Round en Flex Square. Ze zijn verkrijgbaar in vijf finishes: chroom, roestvrij staal, zwart, gunmetal en rosé koper. De bediening om direct 100 °C kokend water te tappen blijft hetzelfde: druk tweemaal op de knop en draai deze tegen de klok in. Wel zit de lichtring op een andere plek, bovenaan de kindveilige kartelknop. De bediening van gefilterd gekoeld plat en bruisend water is vernieuwd. Voor gefilterd gekoeld water draait u de kartelknop tot de eerste klik. Voor gekoeld gefilterd bruisend water draait u door tot de tweede klik. www.quooker.be

Panasonic RAC Solo, een compacte airconditioner zonder buitenunit

De RAC Solo is een hypercompacte monobloc lucht/lucht warmtepomp die optimale prestaties combineert met een uiterst eenvoudige installatie. Met een diepte van slechts 16,5 cm en een volledig metalen behuizing past deze unit naadloos in elk interieur – hoog aan de muur of laag bij de vloer, met optionele afdekplaat. Dankzij het standalone ontwerp

is er géén buitenunit en zijn er geen koelmiddelaansluitingen nodig. De installatie vraagt enkel twee luchtopeningen in een buitenmuur, wat zorgt voor maximale flexibiliteit en minimale impact op de gevel. De geïntegreerde DC Inverter-technologie zorgt voor stille, energiezuinige werking. Een zelfsluitend rooster opent enkel tijdens gebruik en beschermt tegen tocht en vuil. De unit kan voorzien worden van een anti-vriessysteem met voorverwarmde condensbak voor betrouwbare werking in de winter. Bediening is eenvoudig via de Aquarea Home App met WiFi, voor volledig comfort op afstand. Panasonic RAC Solo – de slimme keuze voor snelle, flexibele en discrete klimaatoplossingen zonder buitenunit. Verkrijgbaar bij Desco. www.desco.be

Zes praktische tips van Schell om schooltoiletten duurzamer, hygiënischer en gebruiksvriendelijker te maken

Het is belangrijk om sanitaire ruimtes slim te plannen en stevig te bouwen, met voldoende capaciteit, een logische indeling en slijtvaste materialen. Daarbij hoort ook de keuze voor robuuste producten die intensief gebruik kunnen doorstaan. Hygiëne moet centraal staan, met contactloze bediening, automatische spoelsystemen en oppervlakken die eenvoudig schoon te maken zijn. Een goed schoonmaakplan

en snelle reparaties zijn essentieel om comfort te behouden. Ook het verhogen van comfort en veiligheid, bijvoorbeeld via meer privacy, goede ventilatie en aangename verlichting, maakt een groot verschil. Tot slot is het cruciaal om duurzaam en toekomstgericht te denken, met oplossingen die water en energie besparen. Naast deze tips biedt Schell ook concrete oplossingen die perfect aansluiten bij de noden van scholen. Contactloze wastafelkranen zoals de XERIS E², CELIS E² en PURIS E² verhogen de hygiëne en besparen tot 70% water. Voor toiletten zijn er de MONTUS-modules met contactloze spoeltechniek, robuust en hygiënisch in gebruik. En met het SWS Water Management System kan de drinkwaterhygiëne bewaakt worden via geautomatiseerde spoelingen, met centrale of zelfs externe aansturing. www.schell.eu/nl-be/

MASTER3PLUS

SUPERIEURE GELUIDSISOLATIE

Stand 117 Hall B

+200 HULPSTUKKEN

ENKEL OF DUBBEL GEMOFT OM NOG GEMAKKELIJKER EN SNELLER TE WERKEN

DE DICHTINGSRING

GARANDEERT EEN

BETROUWBARE VERBINDING EN VERGEMAKKELIJKT DE INSTALLATIE

WITTE BINNENLAAG VOOR EENVOUDIGE INSPECTIE EN ONDERHOUD

GEMOFTE OF GLADDE BUIS, AAN U DE KEUZE

Akoestisch binnenrioleringssysteem Ontdek alle voordelen op Install Day. We staan voor u klaar.

Bosch Home Comfort herintroduceert gesloten badverwarmer

Na een afwezigheid van enkele jaren is Bosch Home Comfort terug met een gesloten badverwarmer op de Belgische markt. De nieuwe Therm 6600 S beantwoordt aan de strengere eisen van de ErP-wetgeving met betrekking tot NOx-emissies, zonder in te boeten aan comfort of prestatie. De Therm 6600 S is uitgerust met het gepatenteerde adaptatieve verbrandingsbeheer van Bosch. Deze technologie zorgt ervoor dat het toestel zich automatisch aanpast aan de kwaliteit en het type gas, waardoor een optimale verbranding gegarandeerd wordt. Een bijkomend voordeel voor installateurs is de automatische aanpassing aan de rookgaslengte, wat de installatietijd aanzienlijk verkort. www.bosch-homecomfort.com/be/nl/residentieel/home/

CALEFFI eCAL®: duurzame bescherming tegen kalkaanslag

Hard water veroorzaakt kalkaanslag, met storingen, hoger energieverbruik en slijtage als gevolg. De CALEFFI eCAL® voorkomt dit op natuurlijke wijze – zonder zout, chemicaliën of stroom. Het compacte systeem combineert een fijnmazig filter dat zand en vuil opvangt met een magneet die ijzerdeeltjes verwijdert. Daarnaast zet een speciale cartridge kalk om in niet-hechtende kristallen, waardoor leidingen, kranen en toestellen vrij blijven van afzetting. Zo behouden installaties hun efficiëntie, gaan ze langer mee en blijft het energieverbruik laag. Dankzij de veilige behuizing van ontzinkingsbestendig messing is de eCAL® een duurzame, onderhoudsvriendelijke en gezonde keuze voor elk huishouden.

www.caleffi.com

THE ENERGY FAMILY

Priority to Energy Savings

Ventilatietechnologie voor renovatie en nieuwbouw

Op 17 oktober 2025 presenteert DUCO de nieuwste ventilatietechnologie voor professionals uit de installatiesector tijdens

Install Day:

- The Natural Family (systeem C)

- The Energy Family (systeem D)

- DucoBox Energy Sky: Compact ventilatiesysteem D; deel van ons gamma The Energy Family.

- NIEUW: DucoVent Premium Trim: Design ventiel voor toevoer/afvoer dat vrijwel onzichtbaar in elk plafond kan gemonteerd worden.

Op Install Day onthullen we de nieuwste aanwinst uit The Energy Family. Wees erbij wanneer we dit nieuwe product presenteren!

- DucoFlex: Compleet luchtkanalensysteem met luchtdichtheidsklasse D, minimale luchtweerstand en 'Click & Go'-montage.

Ontdek comfort, energie-efficiëntie en innovatie op standen 187 & 194! www.duco.eu

Testo garandeert binnenklimaat voor medewerkers BNP Paribas Fortis

De financiële instelling BNP Paribas Fortis nam in 2022 haar intrek in een nieuwe hoofdzetel aan de Brusselse Warandeberg. Het gebouw combineert duurzaamheid met energie-efficiëntie en comfort, en is BREEAM Excellent en WELL Gold gecertificeerd. Het verbruikt zeven keer minder energie dan zijn voorganger dankzij thermische seizoensopslag, zonnepanelen en een groendak. Bovendien werd 98% van de materialen van het oude gebouw hergebruikt, waaronder tapijt en beton. Voor het welzijn van de medewerkers zijn er groene ruimtes, modulair ingerichte werkplekken en klimaatplafonds voor een constante thermische behaaglijkheid. Dit comfort wordt regelmatig gecontroleerd door HVAC-expert Joost Bossin, met behulp

Connectie met Climapulse, InstaCert en Plenion

Altijd stabiel meetresultaten uitlezen via QR-code, geen wifi of bluetooth nodig

Gemakkelijk verbrandingsattesten opstellen en uploaden

Automatische verzending naar VEKA en/of Leefmilieu Brussel

van de geavanceerde meettoestellen van Testo. Met de testo 400 worden onder meer temperatuur, luchtvochtigheid, luchtstromen en CO2-concentraties gemeten. www.testo.com/nl-BE

Van installatiegemak tot efficiënt spoelen: primeurs op Install Day

Honeywell

Op vrijdag 10 oktober is Geberit, toonaangevend specialist in sanitaire systemen, opnieuw aanwezig op Install Day, dé vakbeurs voor de Belgische installatiesector. Op stand 125 in hall B presenteert Geberit een selectie van zijn meest geavanceerde oplossingen. Bezoekers maken er kennis met het innovatieve toevoersysteem Geberit FlowFit en het nieuwste Geberit wc-systeem met TurboFlush-technologie. Op de beursstand stelt Geberit zijn gloednieuwe wc-sets voor, die in oktober officieel gelanceerd worden. Elke set combineert het geoptimaliseerde Geberit Systemfix installatie-element, een hang-wc Geberit Selnova of Geberit iCon met TurboFlush spoeltechnologie en een Geberit Sigma20 bedieningsplaat, hoekig of rond wit/glansverchroomd. Dankzij deze complete oplossing in één doos verloopt de installatie sneller en eenvoudiger. Terwijl de eindgebruiker profiteert van de krachtige, stille en uiterst efficiënte spoeling met TurboFlush. De lancering wordt ondersteund door een nationale actie van oktober tot eind december 2025. Installateurs die tijdens deze periode een wc-set aankopen bij een deelnemende groothandel, genieten van een scherpe lanceringsprijs én ontvangen als extra bedankje een fles Duvel (75 cl). www.geberit.be/home/

Home evohome

zoneregeling blijft zich ontwikkelen

Honeywell Home evohome, de slimme zoneregeling van Resideo, is vanaf nu nog slimmer, efficiënter en beter. Door een aantal nieuwe functies is het product een uitstekende keuze voor professionele installateurs die hun klanten meerwaarde willen bieden. Resideo is een pionier op het gebied van slimme zoneregelsystemen voor woningen. evohome is al meer dan tien jaar beschikbaar op de Europese markt en blijft zich ontwikkelen om aan de behoeften van klanten te voldoen. www.resideo.com/be/nl/oplossingen/comfort/evohome/

Nieuwe isolatieweerstandstesters

Euro-Index introduceert een vernieuwde lijn Megger isolatieweerstandtesters in de MIT/2- en S1/2-serie, met testspanningen van 5 tot 15 kV. Het gamma is ingedeeld in drie categorieën: Essential, Advanced en Expert, functie van de behoeften van de gebruikers. De testers zijn ontworpen voor

robuust gebruik en worden geleverd in stof- en spatwaterdichte koffers. Ze zijn voorzien van een heldere, gebruiksvriendelijke interface met twee draaiknoppen en een kleurendisplay dat ook in moeilijke lichtomstandigheden goed leesbaar is. Innovaties zoals de PI Predictor (PIP), die op basis van vijf minuten de volledige PI-test voorspelt, zorgen voor aanzienlijke tijdsbesparing. Daarnaast introduceert Megger de Polarisation Depolarisation Current (PDC) test, waarmee meerdere conventionele testmethoden in één procedure worden gecombineerd. www.euro-index.be

AL GENOEG AAN JE HOOFD?

Waarom je verzekeringen – pro en privé – bundelen bij Federale Verzekering?

• Je hebt 1 contactpersoon, met kennis van zaken

• Je vermindert je administratie

• Je krijgt 15% korting* als je 3 verzekeringen combineert

Zo maak jij je hoofd en handen vrij om je te kunnen focussen op je zaak! Federale Verzekering. Altijd mee, pro en privé. Combineer 3 VERSCHILLENDE VERZEKERINGEN en 15krijg

*Voorwaarden en actiereglement op federale.be/nl/combineer-bespaar

Op zoek naar een verwarmingsoplossing die meer dan 65% op gas bespaart?

Een hybride installatie combineert een efficiënte warmtepomp met de bestaande gasketel – voor lagere energiekosten en een kleinere ecologische voetafdruk, zonder in te boeten op comfort. De installatie is eenvoudig en perfect voor wie een toekomstgerichte, duurzame keuze wil maken.

Geschikt voor (bijna) elke woning.

Makkelijk te installeren.

Zeker van warmte in alle seizoenen.

Ontdek zelf waarom gebruikers enthousiast zijn, bekijk de getuigenis hier!