Ψυχολογία του αθλητή πριν τον αγώνα

Ερευνητική Εργασία- Β’ Τετραμήνου

Γενικό Λύκειο Πεύκων Ομάδα: Quatro Stagioni Πλοιαρίδη Κωνσταντίνα, Τελούδη Ανδριάνα, Τερεζάκη Γεθσημανή, Τερζή Ινώ Επιβλέπουσα καθηγήτρια: κ. Τσαούση Ελισάβετ Θεσσαλονίκη Μάιος 2014

Σελίδα | 1

Περίληψη Η παρούσα ερευνητική εργασία έχει ως στόχο την μελέτη της προαγωνιστικής ψυχολογίας των αθλητών και των μέσων από τα οποία επηρεάζεται θετικά ή αρνητικά. Τα υποθέματα στα οποία διαιρέσαμε το θέμα μας και με τα οποία αποφασίσαμε να ασχοληθούμε είναι η επιρροή που ασκεί το περιβάλλον του αθλητή στην ψυχολογία του και η επιρροή που μπορεί να ασκήσει ο ίδιος ο αθλητής. Για την διεκπεραίωση των παραπάνω στόχων εργαστήκαμε κάνοντας βιβλιογραφική αναζήτηση, ερωτηματολόγιο και συνέντευξη και καταλήξαμε σε αποτελέσματα παρόμοια με αυτά που αναμέναμε. Πιο αναλυτικά, βρήκαμε ότι τόσο ο κοινωνικός περίγυρος όσο και ο ίδιος ο αθλητής μπορούν να επηρεάσουν την ψυχολογία του και θετικά και αρνητικά και ότι υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορεί να επιτευχθεί η βελτίωση της ψυχολογίας του αθλούμενου μέσα από ενέργειες και των δύο πλευρών. Τρόποι οι οποίοι θεωρήθηκαν πιο αξιοσημείωτοι τόσο για τον επαγγελματία όσο και για τον ερασιτέχνη αθλητή παρουσιάζονται αναλυτικότερα στην εργασία.

Σελίδα | 2

Περιεχόμενα Περίληψη…………………………………………………………………………2 Περιεχόμενα………………………………………………………………………3 Κεφάλαιο 1ο Πρόλογος………………………………………………………………………….4 Κεφάλαιο 2ο 2.1. Προβληματική………………………………………………………………..5 2.2. Μεθοδολογία…………………………………………………………………6 Κεφάλαιο 3ο Θεωρητικό Υπόβαθρο 3.1. Ιστορική Αναδρομή…………………………………………………………..7 3.2.Ανάλυση………………………………………………………………………8-12 3.3. Εποπτικό Υλικό…………………………………………………………….. 13-24 3.3.α. Αποτελέσματα Ερωτηματολογίων…………………………………………13-22 3.3.β. Συνέντευξη…………………………………………………………………23 3.3.γ. Ορισμοί……………………………………………………………………..24 Κεφάλαιο 4ο 4.1. Συμπεράσματα Ερωτηματολογίου……………………………………………25 4.2. Συμπεράσματα………………………………………………………………..26 4.3. Προτάσεις για συμπληρωματική έρευνα……………………………………..26 Κεφάλαιο 5ο Βιβλιογραφία………………………………………………………………………27

Σελίδα | 3

Κεφάλαιο 1ο Πρόλογος Η ψυχολογία είναι μια ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμη που ασχολείται με την επιστημονική μελέτη των συμπεριφορών κατ' αρχήν των ανθρώπων αλλά και με τις λειτουργίες του οργανισμού, που σχετίζονται με συμπεριφορά. Η ψυχολογία έχει ως άμεσο στόχο την κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων τόσο ως άτομα, όσο και ως ομάδες, προσπαθώντας και να εξάγει γενικές αρχές αλλά και να ερευνήσει ειδικές περιπτώσεις ,με τελικό στόχο να ωφελήσει την κοινωνία. Είναι δηλαδή ο κλάδος εκείνος που στόχο του έχει να ερευνήσει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και να κατανοήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι και τις γενεσιουργές αιτίες της. Πιο συγκεκριμένα, η αθλητική ψυχολογία μελετάει πώς η ψυχολογία επηρεάζει τα αθλήματα, τις αθλητικές εμφανίσεις, την προπόνηση και την αθλητική δραστηριότητα. Πολλοί αθλητικοί ψυχολόγοι δουλεύουν με επαγγελματίες αθλητές και τους προπονούν στην βελτίωση των εμφανίσεών τους βοηθάνε να αυξήσουν τα κίνητρά τους. Άλλοι επαγγελματίες χρησιμοποιούν την άσκηση και τα αθλήματα για να βελτιώσουν τις ζωές και την ευημερία των ανθρώπων κατά την διάρκεια ζωής τους. Ένα από τα πιο δημοφιλή συναισθήματα που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την αθλητική ψυχολογία είναι το άγχος. Ο Spielberger θεωρεί το άγχος ως μια περιστασιακή συναισθηματική κατάσταση (άγχος Κατάστασης Κ- άγχος, state anxiety). Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από συναισθήματα φόβου, έντασης και αυξημένης δραστηριοποίησης του αυτόνομου νευρικού συστήματος τα οποία ποικίλουν σε ένταση και μεταβάλλονται στο χρόνο ανάλογα με τα στρεσογόνα ερεθίσματα που επενεργούν στο άτομο. Το Κ-άγχος διακρίνεται από την τάση για άγχος ή το άγχος προδιάθεσης(Π- άγχος, trait anxiety), η συχνότητα και το επίπεδο εκδήλωσης το οποίο ποικίλει από άτομο σε άτομο. Ακόμη, το άγχος αποτελεί μία δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που θεωρείται ότι έχει αρνητικές επιδράσεις στην απόδοση (Mellalieu, Hanton & O’Brien, 2004). Στις αθλητικές δραστηριότητες, λόγω του άγχους, ένας μεγάλος αριθμός αθλητών αποτυγχάνει να αποδώσει σύμφωνα με τις δυνατότητές του (Hardy, Jones & Gould, 1996). Σύμφωνα με τον Ohman (2008), το άγχος αποτελεί μια συναισθηματική εμπειρία την οποία δημιουργεί ο εγκέφαλος για να ερμηνεύσει τις αντιδράσεις του σώματος. Έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες οι οποίες παρουσιάζουν την επίδραση του άγχους στην απόδοση των αθλητών και προσπαθούν να εκφράσουν τη σχέση τους. Οι χαρακτηριστικότερες από αυτές παρουσιάζουν το άγχος ως περιοριστικό μέσο και συγκεκριμενοποιούν την επίδρασή του στην απόδοση, ορίζοντας συγκεκριμένα σημεία άμεσης σχέσης μεταξύ τους.

Σελίδα | 4

Κεφάλαιο 2ο 2.1.Προβληματική Μέσα από μία ερευνητική εργασία μπορούμε να αντλήσουμε χρήσιμες πληροφορίες, να αποκτήσουμε καινούριες γνώσεις, να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας. Επιλέγοντας, λοιπόν, το θέμα αυτού του project θελήσαμε αρχικά να επεκτείνουμε τις γνώσεις μας σε σχέση με το προαγωνιστικό άγχος (θεωρητικά και πρακτικά). Διαλέξαμε αυτό το θέμα διότι μας ενδιαφέρει προσωπικά και επηρεάζει τη ζωή μας. Επίσης είναι ένα ζήτημα που επηρεάζει κάθε άτομο που ασχολείται όχι μόνο με τον αθλητισμό αλλά και με άλλες δραστηριότητες που προκαλούν ίδιες μορφές άγχους, όπως ο χορός και η μουσική. Ακόμη, προτιμήσαμε αυτό το θέμα γιατί πιστεύουμε ότι υπάρχει πάρα πολύ υλικό στο χώρο της αθλητικής ψυχολογίας που δεν είναι γνωστό στους αθλητές της χώρας μας και αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στην αθλητική αλλά και την προσωπική τους ζωή. Όσον αφορά στο υπόθεμά μας, αρχικά, σκεφτήκαμε να ερευνήσουμε τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να βελτιωθεί η ψυχολογία του αθλητή. Επιπλέον, θεωρήσαμε σημαντικό να αναζητήσουμε πληροφορίες για το πώς είναι δυνατό να μειώσει ο αθλητής ή κάποιος performer το άγχος πριν από τον αγώνα ή την παράσταση αντίστοιχα. Παράλληλα, θελήσαμε να μελετήσουμε πως συμβάλλει ο προπονητής στην προαγωνιστική ψυχολογία. Τέλος, πιστεύουμε πως είναι ευεργετικό να εξετάσουμε ποιος είναι ο ρόλος των γονέων στην ψυχολογία του αθλητή. Στα επόμενα κεφάλαια ακολουθεί αναλυτική επεξήγηση του θέματος καθώς και οι απαντήσεις στα διερευνητικά μας ερωτήματα.

Σελίδα | 5

2.2. Ερευνητική μεθοδολογία- Τρόποι διεξαγωγής δεδομένων Οι μέθοδοι διεξαγωγής είναι οι εξής: 1.

2.

3.

4.

5.

Internet- Βιβλία- ΜΜΕ Συνέντευξη Ερωτηματολόγιο Επί τόπου παρατήρηση Πείραμα

Για την εκπόνηση αυτής της εργασίας χρησιμοποιήθηκαν τα εξής μέσα:

 Διαδικτυακή έρευνα  Βιβλία  Επί τόπου παρατήρηση  Ερωτηματολόγιο  Συνέντευξη Η μέθοδος για να μειώσουμε το στρες δεν είναι να μειώσουμε τις απαιτήσεις, αλλά να αυξήσουμε την υποστήριξη.

Ben Fletcher, Βρετανός επιστήμονας

Σελίδα | 6

Κεφάλαιο 3ο Ερευνητικό Υπόβαθρο 3.1. Ιστορική Αναδρομή Αν και η περισσότεροι από εμάς έχουμε μεγαλώσει με την αίσθηση ότι η ψυχολογία ξεκίνησε από τον Φρόυντ, η αλήθεια είναι ότι η έννοια της ψυχολογίας ξεκίνησε την ύπαρξη της από πολύ παλαιότερα, ήδη από την αρχαία Ελλάδα. Πρώτοι ( από όσο γνωρίζουμε τουλάχιστον) οι αρχαίοι Έλληνες έστρεψαν την προσοχή και το φιλοσοφικό ενδιαφέρον τους από τη φύση στον άνθρωπο και ήταν αυτοί που ανήρτησαν στη είσοδο του μαντείου των Δελφών το περίφημο «γνώθι σ’ αυτόν» Μεταγενέστεροι φιλόσοφοι εξέτασαν ακόμη περισσότερο το ζήτημα της ανθρώπινης ψυχολογίας. Ο Επίκουρος, για παράδειγμα, εντόπισε χιλιάδες χρόνια πριν τον Φρόυντ ότι ο άνθρωπος κινείται με βάση την « αρχή της ηδονής», έχει δηλαδή την τάση να αποφεύγει ό,τι του προκαλεί ψυχολογικό ή σωματικό πόνο και να επιδιώκει ό,τι του προσφέρει ευχαρίστηση. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι βασικές αρχές της σύγχρονης ψυχολογίας, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον αυτό που έχουμε συνηθίσει να ονομάζουμε ψυχανάλυση είχαν τις βάσεις του από φιλοσοφικές θεωρήσεις που είχαν αναπτυχθεί πολύ παλαιότερα στην αρχαία Ελλάδα Αργότερα, οι επιστημονικές θεωρίες του Φρόυντ και οι τεχνικές θεραπείας που ανέπτυξε θεωρήθηκαν ιδιαίτερα καινοτόμες. Αξιοπρόσεκτο είναι ότι ενώ η ψυχολογία εμφανίζεται ήδη από την αρχαιότητα, η αθλητική ψυχολογία είναι ένας τομέας που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία μόλις χρόνια.

Σελίδα | 7

3.2. Ανάλυση του θέματος Η συμβολή του προπονητή στην ψυχολογία του αθλητή Η συμβολή του προπονητή παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία του αθλητή καθώς μπορεί να την επηρεάσει θετικά η αρνητικά. Όταν ο προπονητής συμπεριφέρεται σε έναν αθλητή χωρίς να έχει γνωρίσει την προσωπικότητα του, μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες στην ψυχολογία του αθλητή. Μπορεί να τον "ρίξει" και να τον αποθαρρύνει από κάθε προσπάθεια βελτίωσης. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο ο προπονητής πρέπει να γνωρίζει τον κάθε αθλητή ναι να του υποδεικνύει όσα χρειάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να τα εκλάβει θετικά. Όταν ο προπονητής τηρεί το παραπάνω, πετυχαίνει να βοηθήσει πραγματικά τον αθλητή να βελτιωθεί διατηρώντας μια υγιή ψυχολογία χωρίς επιπλέον άγχος και ανασφάλειες. Η καλή σχέση προπονητή - αθλητή συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην επίδοση του αθλητή μιας και του δίνει κίνητρο να αξιοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις ικανότητες του αλλά και να βελτιώσει τις αδυναμίες του. Η συμβολή των γονέων στην ψυχολογία του αθλητή Οι γονείς ασκούν μεγάλη επιρροή στην ψυχολογία των παιδιών τους, καθώς για αυτά αποτελούν παράδειγμα και συντελούν μεγάλο μέρος του ανθρώπινου περιβάλλοντός τους. Για την επίτευξη οποιονδήποτε στόχων των παιδιών θα πρέπει οι γονείς να κινούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να βοηθούν και να μην δημιουργούν οι ίδιοι περεταίρω εμπόδια στα παιδιά. Στον αθλητισμό, οι γονείς μπορούν να έχουν και θετική και αρνητική επίδραση στην γενική ψυχολογία των παιδιών τους με αποτέλεσμα να επηρεάζουν αναπόφευκτα την προαγωνιστική ψυχολογία τους. Ακόμα και αυτή η έμμεση επιρροή είναι θέμα που απαιτεί μεγάλη προσοχή και προσεκτικό χειρισμό. Τα παρακάτω προτείνονται και από τον Σύνδεσμο Εφαρμοσμένης Αθλητικής Ψυχολογίας (AssociationforAppliedSportPsychology). Είναι σημαντικό οι γονείς να αναλαμβάνουν συνειδητά το ρόλο του οδηγού και του στηρίγματος. Θα πρέπει, αν το παιδί το επιθυμεί, να δίνουν συμβουλές όχι με μορφή κριτικής αλλά σαν προτάσεις που ίσως βοηθήσουν την βελτίωση κάποιων λαθών που έχουν εντοπίσει και συζητήσει με το παιδί τους. Επίσης, θα πρέπει να δέχονται τις αθλητικές επιλογές του παιδιού τους, ακόμα και την περίπτωση που το παιδί δεν θέλει να ασχοληθεί συστηματικά με τον αθλητισμό, χωρίς να εμπλέκουν τις δικές τους φιλοδοξίες και ανεκπλήρωτα όνειρα. Είναι εξίσου σημαντικό να μην συγκρίνονται οι ίδιοι με τα παιδιά τους, για παράδειγμα το γεγονός ότι ένας γονέας ήταν πολύ καλός στην κολύμβηση δεν σημαίνει ούτε ότι θα είναι καλός και ο γιός του, ούτε καν ότι θα τον ενδιαφέρει. Οι γονείς πρέπει να δεχτούν ότι τα παιδιά τους μπορεί να μην έχουν πιθανότητες εξέλιξης στο άθλημα που έχουν επιλέξει οι ίδιοι ή και σε οποιοδήποτε άλλο άθλημα. Από την άλλη, όταν τα παιδιά δείχνουν ότι έχουν προοπτική σε ένα άθλημα και ιδίως όταν αυτό το άθλημα ταιριάζει στις φιλοδοξίες των γονέων τους, συχνά καταλήγουν να δέχονται υπερβολική πίεση από τους γονείς τους πίεση που ίσως να Σελίδα | 8

απαιτεί κατορθώματα υψηλότερα των δυνατοτήτων τους. Αυτό για κάποιους αθλητές μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιζήμιο. Τέτοια αντιμετώπιση από τους γονείς μπορεί να οδηγήσει σε αντίδραση και θυμό από το παιδί καθώς και καταρράκωση της αυτοπεποίθησής του με αποτέλεσμα να χάσουν τον ενθουσιασμό τους και ακόμη να σταματήσουν την προσπάθεια. Τέλος οι γονείς δεν πρέπει να ταυτίζονται μέσα από το παιδί τους και να θεωρούν ότι η δική του εξέλιξη θα αμαυρώσει ή θα εξυψώσει την δική τους εικόνα στην κοινωνία. Το να περάσει μία τέτοια αντίληψη στο παιδί μπορεί πάλι να οδηγήσει σε απώλεια αυτοεκτίμησης και σε αυξημένο άγχος. Ο γονέας πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι είναι εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για την φήμη και την εικόνα του.

Οι πνευματικές δεξιότητες των αθλητών Σύμφωνα με τονψυχολόγο JackJ. Lesyk, υπάρχουν 9 πνευματικές δεξιότητες τις οποίες έχουν ανεπτυγμένες οι επιτυχημένοι αθλητές. Με τον όρο “επιτυχημένος αθλητής” ορίζει τον αθλητή που είναι αφιερωμένος στο άθλημά του, γνωρίζει τις ικανότητες και τα όριά του (οικονομικά, σωματικά, χρονικά) και κυνηγάει τους στόχους του διασκεδάζοντας την ενασχόληση με το άθλημα. Οι 9 πνευματικές δεξιότητες είναι όλες επίκτητες και μπορούν να βελτιωθούν με εξάσκηση. Ο Lesyk τις χωρίζει σε τρείς κατηγορίες:  



τις βασικές δεξιότητες (BasicSkills), οι οποίες χτίζονται με τον καιρό και βοηθούν τον αθλητή να πετύχει μακροπρόθεσμους στόχους, τις Δεξιότητες Προετοιμασίας (PreparatorySkills), οι οποίες χρησιμοποιούνται πριν από τον αγώνα/διαγωνισμό ή και ακόμα πριν από μία συγκεκριμένη δράση π.χ. πριν από την εκτέλεση ενός penalty και τις Δεξιότητες Εκτέλεσης (PerformanceSkills) οι οποίες χρησιμοποιούνται κατά την διάρκεια της εκτέλεσης κάποιας δράσης ή κατά την διάρκεια του αγώνα “duringactualperformancebehaviour”.

Σελίδα | 9

Οι 9 δεξιότητες παρουσιάζονται στην παρακάτω πυραμίδα. Κάθε δεξιότητα από τα υψηλότερα επίπεδα ενσωματώνει και βασίζεται στις δεξιότητες των προηγούμενων επιπέδων.

Αναλυτικά οι δεξιότητες είναι: Βασικές δεξιότητες 1. Στάση Ζωής (Attitude) Ο αθλητής πρέπει να έχει κατανοήσει ότι η στάση του είναι επιλογή δική του και έπειτα να επιλέξει μία στάση θετική, καταλαβαίνοντας ότι κερδίζει και από τις επιτυχίες αλλά και από τις αποτυχίες του. Πρέπει να βρει την σωστή ισορροπία ανάμεσα στο άθλημά του και στην υπόλοιπή του ζωή και να μην αποζητά την τελειότητα, γνωρίζοντας ότι κανένας ποτέ δεν την άγγιξε και ούτε πρόκειται να την αγγίξει.

2. Παρακίνηση Είναι σημαντικό για τον αθλητή να ξέρει τι απολαβές (υλικές και μη) περιμένει και επιθυμεί να έχει από το άθλημά του όμως συγχρόνως να καταλαβαίνει ότι πολλά από τα οφέλη αποκτώνται μέσω της προσπάθειας και της συμμετοχής. Η επιμονή και η εσωτερική παρακίνηση και το πείσμα ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές είναι επίσης στοιχεία ενός επιτυχημένου αθλητή.

Σελίδα | 10

3. Στόχοι και αφοσίωση Ο αθλητής καλείται να θέτει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους οι οποίοι είναι εφικτοί, σαφείς και χρονικά τοποθετημένοι όπως και να φτιάχνει λεπτομερή σχέδια για το πώς σκοπεύει να τους πετύχει. Τέλος η αφοσίωση στο πρόγραμμα και στους στόχους που έχει φτιάξει ο ίδιος είναι το τελευταίο βήμα για την επίτευξή τους.

4.Κοινωνικές Δεξιότητες Οι επιτυχημένοι αθλητές αναγνωρίζουν την ανάγκη τους να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους στον στενό οικογενειακό και φιλικό κοινωνικό τους περίγυρο και μπορούν να το κάνουν όταν το χρειάζονται. Είναι ικανοί να χειριστούν καταστάσεις σύγκρουσης με αντιπάλους, συμπαίκτες και άλλα άτομα κατά την διάρκεια της αθλητικής ενασχόλησης. Δεξιότητες Προετοιμασίας 5. Αυτοδιάλογος Οι αθλητές πρέπει να αναπτύσσουν θετικό και αισιόδοξο διάλογο με τον εαυτό τους ώστε να ελέγχουν τα συναισθήματά τους σε δύσκολες περιπτώσεις και κρατάν ψηλά την αυτοπεποίθησή τους. Το πνεύμα την δεξιότητας του αυτοδιαλόγου κατά την άθληση είναι η ικανότητα του αθλητή να μιλάει σε κρίσιμες στιγμές όπως θα μιλούσε στον καλύτερό του φίλο.

6.Νοερή Απεικόνιση Η χρήση της νοερής απεικόνισης πριν από έναν αγώνα ή ακόμη και πριν από μία συγκεκριμένη ενέργεια όταν γίνεται σωστά μπορεί να βοηθήσει τον αθλητή να συγκεντρωθεί στην ενέργεια, να ανεβάσει την ψυχολογία του και να αυξήσει τις πιθανότητες επιτυχίας του.

7.Διαχείρηση Άγχους Είναι σημαντικό για τον αθλητή να καταλάβει ότι το άγχος είναι μέρος του αθλήματος και σε λογικά πλαίσια μπορεί να βοηθήσει την επίδοσή του. Παράλληλα όμως πρέπει να είναι σε θέση να διαχειριστεί και να αποβάλλει το υπερβολικό άγχος που μπορεί να έχει. Δεξιότητες Εκτέλεσης 8.Διαχείρηση Συναισθημάτων Όπως και με το άγχος πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα συναισθήματα θετικά και αρνητικά είναι μέρος του αθλήματος όμως πρέπει να ελέγχονται και να χρησιμοποιούνται για την βελτίωση της επίδοσης του αθλητή και όχι να αφήνονται ανεξέλεγκτα να την εμποδίζουν. Σελίδα | 11

9.Συγκέντρωση Η συγκέντρωση σε κάθε αγώνα και διαγωνισμό είναι από τα πιο σημαντικά συστατικά της επιτυχίας και η ικανότητα ανάκτησής της είναι χαρακτηριστικό που κρίνει τον καλό αθλητή από τον πολύ καλό. Ο αθλητής πρέπει να μάθει να είναι στο παρόν αφήνοντας πίσω ότι έγινε στο παρελθόν και χωρίς να προβληματίζεται για το μέλλον καθώς αυτό φυσικά θα οδηγήσει σε μειωμένη συγκέντρωση με αναπόφευκτη συνεπεία την μειωμένη απόδοση.

Σελίδα | 12

3.3.α Εποπτικό Υλικό Για να αντλήσουμε σημαντικές πληροφορίες για την ψυχολογία του αθλητή πριν από τον αγώνα χρησιμοποιήσαμε ερωτηματολόγια που δόθηκαν σε αθλητές και αθλήτριες ηλικίας 13 έως και 17 ετών.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Γενικό Λύκειο Πεύκων Ερευνητική Εργασία Β’ Τετραμήνου Θέμα:Αθλητική Ψυχολογία-Η ψυχολογία του αθλητή πριν τον αγώνα Υπεύθυνη καθηγήτρια: Τσαούση Ελισάβετ

Φύλο

Αγόρι

Κορίτσι

1) Αισθάνεστε άγχος πριν από τον αγώνα; 0 1 2 3 4 5 2) Το άγχος που αισθάνεστε είναι δημιουργικό; Ναι

Όχι

3) Νιώθετε άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης; 0 1 2 3 4 5 4) Ποιοι παράγοντες καθορίζουν το άγχος σας; Α) προπονητής Β) γονείς Γ) κοινό Δ) προσωπικές επιδιώξεις Ε) οι αθλητές του πάγκου ΣΤ) Άλλο: …………………………

5) Η σημαντικότητα του αγώνα επηρεάζει το βαθμό του άγχους σας; Ναι

Όχι

Quatro Stagioni: Πλοιαρίδη Κωνσταντίνα, Τελούδη Ανδριάνα, Τεραζάκη Γεθσημανή, Τερζή Ινώ

Σελίδα | 13

Εξήχθησαν τα εξής αποτελέσματα: Κορίτσια

Ο βαθμός του άγχους των κοριτσίων πριν από τον αγώνα 0% 0% 10%

10% 10%

0 1 2 3 4

70%

5

Το 70% των κοριτσιών έχουν μέτριο άγχος. Το 10% των κοριτσιών διακατέχεται από πολύ λίγο άγχος. Το 10% των κοριτσιών διακατέχεται από λίγο άγχος. Το 10% των κοριτσιών διακατέχεται από αρκετό άγχος. Το 0% των κοριτσιών δεν αγχώνεται καθόλου ή αγχώνεται πολύ. Συμπέρασμα: Τα κορίτσια διακατέχονται από μέτριο άγχος πριν από τον αγώνα.

Δημιουργικό άγχος

40%

60%

ναι όχι

Το 40% των κοριτσιών έχει δημιουργικό άγχος Σελίδα | 14

.Το 60% των κοριτσιών δεν διακατέχεται από δημιουργικό άγχος. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των κοριτσιών δεν έχει δημιουργικό άγχος.

Ο βαθμός του άγχους των κοριτσιών κατά τη διάρκεια της προπόνησης 0% 0% 0% 0% 30%

0 1 2 3

70%

4 5

Το 70% των κοριτσιών διακατέχεται από μηδενικό άγχος. Το 30% των κοριτσιών έχει πολύ λίγο άγχος. Το 0% των κοριτσιών διακατέχεται από λίγο, μέτριο, αρκετό και πολύ άγχος. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των κοριτσιών δεν έχει άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης.

Σελίδα | 15

Παράγοντες που καθορίζουν το άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης 0% 0%

0% 8%

προπονητής 50%

γονείς κοινό

42%

προσωπικές επιδιώξεις οι αθλητές του πάγκου άλλο

Το 0% των κοριτσιών αγχώνεται λόγω τον προπονητή και γονέων. Το 50% των κοριτσιών αγχώνεται λόγω το κοινό. Το 42% των κοριτσιών αγχώνεται λόγω προσωπικών επιδιώξεων. Το 8% των κοριτσιών αγχώνεται λόγω άλλων παραγόντων. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των κοριτσιών αγχώνεται λόγω προσωπικών επιδιώξεων και του κοινού.

Η σημαντικότητα του αγώνα επηρεάζει το βαθμό του άγχους σας 10%

ναι όχι 90%

Το 90% των κοριτσιών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Το 10% των κοριτσιών δεν επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των κοριτσιών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα.

Σελίδα | 16

Αγόρια:

Ο βαθμός του άγχους των αγοριών πριν από τον αγώνα 10%

20%

0 1

30%

2 3 40%

4 5

Το 20% των αγοριών δεν αγχώνεται πριν από τον αγώνα. Το 40% των αγοριών αγχώνεται ελάχιστα πριν από τον αγώνα. Το 30% των αγοριών αγχώνεται λίγο πριν από τον αγώνα. Το 10% των αγοριών αγχώνεται μέτρια πριν από τον αγώνα. Το 0% των αγοριών αγχώνεται πολύ πριν από τον αγώνα.

Δημιουργικό άγχος 10% 30%

ναι όχι 60%

λευκό

Το 30% των αγοριών διακατέχεται από δημιουργικό άγχος. Το 60% των αγοριών δεν έχει δημιουργικό άγχος. Το 10% των αγοριών απάντησε λευκό.

Σελίδα | 17

Συμπέρασμα:

Η

πλειοψηφία

των

αγοριών

δεν

έχει

δημιουργικό

άγχος.

Ο βαθμός του άγχους των αγοριών κατά τη διάρκεια της προπόνησης 0% 0% 10% 0

20%

1 2 3

70%

4

0%

5

Το 70% των αγοριών δεν έχει άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης. Το 0% των αγοριών έχει ελάχιστο άγχος. Το 20% των αγοριών έχει λίγο άγχος. Το 10% των αγοριών έχει μέτριο άγχος. Το 0% των αγοριών έχει πολύ ή πάρα πολύ άγχος. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των αγοριών δεν διακατέχεται από άγχος.

Παράγοντες που καθορίζουν το άγχος κατά τη διάρκεια του αγώνα 13% 7%

27%

προπονητής 0% 7%

γονείς κοινό προσωπικές επιδιώξεις

46%

οι αθλητές του πάγκου άλλο

Το 27% αγχώνεται λόγω του προπονητή. Το 0% αγχώνεται λόγω των γονέων. Το 7% αγχώνεται λόγω του κοινού και των αθλητών του πάγκου. Το 46% αγχώνεται λόγω προσωπικών επιδιώξεων. Το 13% αγχώνεται λόγω άλλων παραγόντων.

Σελίδα | 18

Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των αγοριών αγχώνεται λόγω προσωπικών επιδιώξεων.

Η σημαντικότητα του αγώνα επηρεάζει το βαθμό του άγχους σας: 10%

ναι όχι 90%

Το 90% των αγοριών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Το 10% των αγοριών δεν επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των αγοριών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα.

Σελίδα | 19

Γενικά συμπεράσματα:

Ο βαθμός του άγχους πριν από τον αγώνα 0% 5%

9% 24%

38%

0 1 2 3 4

24%

5

Το 10% των παιδιών δεν αισθάνεται άγχος πριν τον αγώνα. Το 25% των παιδιών αισθάνεται ελάχιστο και λίγο άγχος. Το 40% των παιδιών έχει μέτριο άγχος. Κανένα παιδί δεν διακατέχεται από μεγάλο βαθμό άγχους. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των παιδιών διακατέχεται από μέτριο άγχος.

Δημιουργικό άγχος

35%

ναι 60%

όχι

Το 35% των παιδιών έχει δημιουργικό άγχος. Το 60% των παιδιών δεν έχει δημιουργικό άγχος. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των παιδιών διακατέχεται από άγχος που δεν είναι δημιουργικό

Σελίδα | 20

Ο βαθμός του άγχους κατά τη διάρκεια της προπόνησης 0% 0% 10%

5% 0

15%

1 2 70%

3 4 5

Το 70% των παιδιών δεν έχει άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης. Το 15% των παιδιών έχει ελάχιστο άγχος κατά τη διάρκεια του αγώνα. Το 10% των παιδιών αισθάνεται λίγο άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης. Το 5% των παιδιών έχει μέτριο άγχος. Το 0% των παιδιών διακατέχεται από αρκετό ή πολύ άγχος. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των παιδιών δεν διακατέχεται από άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης

Παράγοντες που καθορίζουν το άγχος 4% 8%

15%

0% 0 1 27%

46%

2 3 4 5

Το 20% των παιδιών αγχώνεται λόγω του προπονητή. Το 0% των παιδιών επηρεάζεται από τους γονείς. Το 35% των παιδιών επηρεάζεται από το κοινό. Το 60% των παιδιών αγχώνεται λόγω προσωπικών επιδιώξεων. Το 5% των παιδιών επηρεάζεται από τους αθλητές του πάγκου. Το 10% των παιδιών αγχώνεται λόγω άλλων παραγόντων Σελίδα | 21

Η σημαντικότητα του αγώνα επηρεάζει το βαθμό του άγχους σας; 10%

ναι όχι 90%

Το 10% των παιδιών δεν επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Το 90% των παιδιών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Συμπέρασμα: Η πλειοψηφία των παιδιών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα.

Σελίδα | 22

3.3.β.Συνέντευξη

1. Πώς επηρεάζει ο προπονητής την ψυχολογία των αθλητών; Ο προπονητής θα πρέπει να αποφορτίζει τους αθλητές πριν τον αγώνα, ιδιαίτερα όταν αυτός είναι κρίσιμος. Την ώρα που ακόμη αυτοί βρίσκονται στα αποδυτήρια, να ειπωθεί ένα αστείο, ένα ανέκδοτο, ένα πείραγμα ώστε να χαλαρώσουν. Αυτό θα επιτευχθεί με κάποια ομιλία του προπονητή, η οποία θα μειώσει το άγχος τους, αλλά παράλληλα θα προσπαθήσει να αναζωπυρώσει το πάθος τους με διάφορους τρόπους. Αρχικά, με επίκληση στη λογική (υπενθύμιση του τι έχουμε κάνει μέχρι τώρα – οι προπονήσεις, η σκληρή προσπάθεια κ.λπ.). Επίσης με επίκληση στο συναίσθημα: πρέπει να πεισθούν για τις δυνατότητες που διαθέτουν καθώς όμως και να ενθαρρυνθούν μαθαίνοντας πως…το σύμπαν θα συμβάλλει στην επιτυχία τους γιατί η τύχη είναι με τους τολμηρούς. Έτσι τελικά θα κρατηθούν σε εγρήγορση - δε θα είναι τελείως απαθείς - θα έχουν άγχος αλλά αυτό θα είναι δημιουργικό.

2. Εσείς, ως προπονητής, τι πλάνο ακολουθείτε; Υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλάνο που δουλεύεται όλην την εβδομάδα και δε μεταβάλλεται ούτε πριν τον αγώνα. Όσο κρίσιμος κι αν αυτός είναι, ο προπονητής δεν υπάρχει περίπτωση να προσθέσει επιπλέον εμπειρία ή γνώση στους αθλητές λίγη ώρα πριν την έναρξή του. Αυτά που λέγονται είναι λίγα, ξεκάθαρα και ουσιαστικά. Το σταθερό σχέδιο που ακολουθεί ο κάθε προπονητής στην ομάδα του, είτε είναι ψυχολογικό είτε αγωνιστικό, τηρείται μέχρι την τελευταία στιγμή. Ακόμη το μότο που χρησιμοποιείται είναι «περιμένω για να παίρνω». Ο προπονητής ζητάει από τους αθλητές τι ακριβώς θέλει να κάνουνε ενώ γενικά αποφεύγει να κάνει το αντίθετο, δηλαδή να τους λέει τι να μην κάνουν, γιατί αυτό θα έχει αρνητική επίδραση στη σκέψη και συνεπώς στις δράσεις τους. Τέλος το «λάθος» αποτελεί λέξη απαγορευμένη για το λεξιλόγιο ενός προπονητή, γιατί επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία των αθλητών σε μεγάλο βαθμό.

3. Ποια πρέπει να είναι η θέση των γονέων απέναντι στο παιδί – αθλητή αλλά και ως προς τον προπονητή; Κατ’ αρχάς δεν θα πρέπει να υπάρχει κατάκριση από μέρους των γονέων για την απόδοση των παιδιών τους και κυρίως να μη εκφράζεται κρίση προς τον προπονητή. Είναι καλό να παίρνουν το μέρος του και να «υπακούουν» τα λεγόμενά του. Επίσης οι γονείς θα ήταν καλό να μην εμπλέκονται στην «επαγγελματική» σχέση προπονητή – αθλητή, παιδιού τους. Κάτι σημαντικό που πρέπει να κάνουν είναι να ενισχύουν το ενδιαφέρον του παιδιού για το αντικείμενο χωρίς βέβαια να φτάνουν στο άλλο άκρο, που είναι η καταπίεση. Θεόφιλος Χατζηστάθης, καθηγητής Φυσικής Αγωγής στο Ελληνοαμερικανικό κολέγιο Ανατόλια, προπονητής Μαχητών Πεύκων

Σελίδα | 23

3.3.γ. Ορισμοί  Η ψυχολογία είναι μια ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη επιστήμη που ασχολείται με την επιστημονική μελέτη των συμπεριφορών κατ' αρχήν των ανθρώπων αλλά και με τις λειτουργίες του οργανισμού, που σχετίζονται με συμπεριφορά. Η ψυχολογία έχει ως άμεσο στόχο την κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων τόσο ως άτομα, όσο και ως ομάδες, προσπαθώντας και να εξάγει γενικές αρχές αλλά και να ερευνήσει ειδικές περιπτώσεις ,με τελικό στόχο να ωφελήσει την κοινωνία Είναι δηλαδή ο κλάδος εκείνος που στόχο του έχει να ερευνήσει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και να κατανοήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι και τις γενεσιουργές αιτίες της.

 Άγχος: συγκινησιακή κατάσταση( φόβου, αγωνίας, ανασφάλειας κ.λπ.) είτε παροδική και χαμηλής έντασης( οπότε θεωρείται φυσιολογική), είτε επίμονη και μεγάλης έντασης( οπότε θεωρείτε παθολογική, λ.χ. ως σύμπτωμα αγχώδους νευρώσεως) , η οποία προκύπτει ως εναγώνια αναμονή επικείμενου κακού ή κινδύνου ή δυσάρεστης γενικά κατάστασης και έχει ιδιαίτερες εκδηλώσεις στο σώμα και στη συμπεριφορά( λ.χ. μεταβολές στο αυτόνομο νευρικό σύστημα ή μεγάλη νευρικότητα).  Η αθλητική ψυχολογία μελετάει πώς η ψυχολογία επηρεάζει τα αθλήματα, τις αθλητικές εμφανίσεις, την προπόνηση και την αθλητική δραστηριότητα Πολλοί αθλητικοί ψυχολόγοι δουλεύουν με επαγγελματίες αθλητές και τους προπονούν στην βελτίωση των εμφανίσεών τους βοηθάνε να αυξήσουν τα κίνητρά τους. Άλλοι επαγγελματίες χρησιμοποιούν την άσκηση και τα αθλήματα για να βελτιώσουν τις ζωές και την ευημερία των ανθρώπων κατά την διάρκεια ζωής τους.

Σελίδα | 24

Κεφάλαιο 4ο Αποτελέσματα 4.1 Συμπεράσματα ερωτηματολογίου Από την έρευνα που διεξήχθη μέσω των ερωτηματολογίων εξήχθησαν τα παρακάτω συμπεράσματα: Τα κορίτσια διακατέχονται από μέτριο άγχος, το οποίο σε μεγάλο βαθμό δεν είναι δημιουργικό. Επίσης δεν εμφανίζουν άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης και παρουσιάζεται πως αγχώνονται κατά τη διάρκεια του αγώνα λόγω προσωπικών επιδιώξεων. Τέλος η πλειοψηφία των κοριτσιών επηρεάζεται από τη σημαντικότητα του αγώνα. Τα αγόρια αισθάνονται λιγότερο άγχος σε σχέση με τα κορίτσια πριν από τον αγώνα αλλά διακατέχονται και αυτά σε μεγαλύτερο βαθμό από μη δημιουργικό άγχος. Ακόμη τα αγόρια διακρίνεται πως εμφανίζουν μεγαλύτερου βαθμού άγχος κατά τη διάρκεια της προπόνησης και ότι αγχώνονται περισσότερο λόγω προσωπικών επιδιώξεων. Τέλος σημαντικό είναι πως τα αγόρια παρουσιάζουν να επηρεάζονται, εξίσου με τα κορίτσια, από τη σημαντικότητα του αγώνα. Το σύνολο των αθλητών που συμμετείχαν στην έρευνα φαίνεται πως διακατέχεται από μέτριο άγχος το οποίο δεν είναι δημιουργικό. Επιπλέον διακρίνεται πως το άγχος των αθλητών κατά τη διάρκεια της προπόνησης είναι λιγότερο σε σχέση με αυτό που εμφανίζουν πριν τον αγώνα και ο βασικότεροι παράγοντες που καθορίζουν το άγχος των αθλητών είναι το κοινό και οι προσωπικές επιδιώξεις. Τέλος μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα πως οι αθλητές επηρεάζονται από τη σημαντικότητα του αγώνα.

Σελίδα | 25

4.2. Αποτελέσματα Ο αθλητής- μουσικός πριν από τον αγώνα διακατέχεται από ποικίλα συναισθήματα αλλά σε μεγαλύτερο βαθμό από άγχος. Παρόλα αυτά υπάρχουν τρόποι έτσι ώστε να αποβάλει το άγχος και να αποδώσει καλύτερα και σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν τόσο ο προπονητής και οι γονείς όσο και ο ίδιος του ο εαυτός.

4.3. Προτάσεις για συμπληρωματική έρευνα Θα είχε ενδιαφέρον η έρευνα για την γενίκευση των αποτελεσμάτων που έχουν προκύψει ώστε να διαπιστωθεί αν βρίσκουν εφαρμογή και σε άλλους τομείς που απαιτούν ικανότητες performerόπως το θέατρο, η μουσική κλπ. Ένα άλλο θέμα που δεν ερευνήθηκε από την ομάδα είναι η έκταση κατά την οποία τα κατώτερα επίπεδα της πυραμίδας των πνευματικών δεξιοτήτων επηρεάζουν τα ανώτερα επίπεδα, τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό και πώς μπορεί να διορθωθεί ή να καταπολεμηθεί. Τέλος δεν έχουν μελετηθεί οι εξαιρετικές περιπτώσεις τον ταλέντων. Η έρευνα που σχετίζεται με το ψυχολογικό προβάδισμα που έχουν τα ταλέντα αν έχουν είναι ένας ακόμη τομέας που θα άξιζε προσοχής.

Σελίδα | 26

Κεφάλαιο 5ο Βιβλιογραφία

 

        

Σημειώσεις αθλητικής ψυχολογίας, Κάκκος Βασίλης, Αθλητικός Ψυχολόγος, τ. επιστημονικός συνεργάτης ΤΕΦΑΑ Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αθλητικής Ψυχολογίας Ένταση και Κατεύθυνση Προαγωνιστικού Άγχους: Μελέτη της Θεωρίας της Ατομικής Ζώνης Ιδανικής Λειτουργίας στην Κολύμβηση Χρύσα Φιλιππίδου, Δημήτριος Λούπος, Στέφανος Ζαφειριάδης, & Βασίλειος Μπαρκούκης ΤΕΦΑΑ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μπαμπινιώτης Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας,, Γ’ Έκδοση, Αθήνα 2008 http://www.actionmed.gr/articles08.htm http://www.hathayogascience.gr/arthra/to-agxos-prin-ton-agona.html Web4health.gr www.wikipedia.gr About. Com http://newageastrology.forumotion.com/t74-topic www.appliedsportpsych.org/resource-center/resources-for-parents/dos-anddonts-for-parents-of-young-athletes/ https://www.sportpsych.org/nine-mental-skills-overview

Επιμέλεια: Τελούδη Ανδριάνα

Σελίδα | 27