Παρακίνηση στον αθλητισμό (2)

Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Τσαούση Ελισάβετ Σχολικό Έτος: 2013-2014 1ο ΓΕΛ Πεύκων

Παρότρυνση και παρακίνηση στον αθλητισμό The Coaches: Πισσά Νικολέττα, Ρούφος Ζήσης, Σαββίδης Γιώργος, Σιδηροπούλου Ράνια, Σταματάς Λάζαρος, Σταμάτη Κατερίνα

Περιεχόμενα

σελ.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ.................................................................................................2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Εισαγωγή.................................................................................................................3 1.2 Ερευνητικά Ερωτήματα...........................................................................................4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ Θεωρητικό Υπόβαθρο..................................................................................................5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δείγμα-Ερευνητικά εργαλεία.......................................................................................7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Αποτελέσματα..............................................................................................................8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συμπεράσματα-Προτάσεις..........................................................................................12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ελληνική Βιβλιογραφία..............................................................................................13 Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία........................................................................................13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παράρτημα..................................................................................................................14

[1]

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία συγγράφηκε στα πλαίσια του μαθήματος της ερευνητικής εργασία με θέμα Αθλητική Ψυχολογία. Η εργασία επικεντρώνεται κυρίως στην παρακίνηση των αθλητών η οποία διαχωρίζεται σε εσωτερική και εξωτερική. Στο κεφάλαιο της εργασίας που ονομάζεται Θεωρητικό Υπόβαθρο παρουσιάζονται αναλυτικά τα δύο αυτά είδη της παρακίνησης ενώ παράλληλα γίνεται αναφορά σε επιστημονικές θεωρίες που επιχειρούν να μελετήσουν το φαινόμενο της παρακίνησης. Στο πλαίσιο της διερευνητικής εργασίας έλαβε χώρα στο σχολικό περιβάλλον τον Απρίλιο του 2014 έρευνα σχετικά με τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τα παιδιά την παρακίνηση στον αθλητισμό. Η έρευνα διεξήχθη σε εφήβους ηλικίας 15 με 17 ετών. Τα αποτελέσματά της, που παρουσιάζονται αναλυτικά στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και συνοψίζονται στο γεγονός ότι τα αγόρια έχουν μεγαλύτερη αντίληψη πάνω στο συγκεκριμένο θέμα σε σχέση με τα κορίτσια, κάτι που αποδίδεται στην στενή σχέση τους με τον αθλητισμό. Με βάση τα συμπεράσματα που εξήχθησαν από τα αποτελέσματα της έρευνας, στο ίδιο κεφάλαιο παρουσιάζονται προτάσεις για περαιτέρω έρευνα στο πεδίο της παρακίνησης και του συσχετισμού της με τον αθλητισμό. ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: παρακίνηση, παρότρυνση, αθλητισμός, αθλητική ψυχολογία

[2]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Εισαγωγή Η αθλητική ψυχολογία είναι η επιστήμη που μελετά κυρίως τους αθλητές και τη συμπεριφορά τους και εφαρμόζει στην πράξη τις γνώσεις αυτές. Όπως οι φυσιολογικές – φυσικές δεξιότητες στον αθλητισμό καλλιεργούνται με τη συνεχή προπόνηση και εξάσκηση, έτσι και οι ψυχολογικές δεξιότητες, μπορούν να καλλιεργηθούν, με στόχο την βελτίωση των επιδόσεων του αθλητή. Απαραίτητο δηλαδή στοιχείο στον αθλητισμό είναι η ψυχολογική προετοιμασία του τελευταίου. Επιπλέον η ανάπτυξη των παραπάνω δεξιοτήτων (φυσικών και ψυχολογικών) πρέπει να γίνεται παράλληλα, ενώ είναι βέβαιο ότι όσο μικρότερος σε ηλικία είναι ο αθλητής τόσο καλύτερα εξασκεί και αφομοιώνει τις ψυχολογικές τεχνικές που ακολουθούνται, από τους ειδικούς, για την ψυχική τους ανάταση και την επίτευξη των στόχων. Τις ψυχολογικές αυτές δεξιότητες, όπως η διαχείριση του άγχους, της διέγερσης, η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, η ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων, εξωτερικών και εσωτερικών κινήτρων, η καλλιέργεια του αυτοέλεγχου κτλ., αναλαμβάνουν να καλλιεργήσουν οι αθλητικοί ψυχολόγοι. Αυτοί, εκτός από την αντιμετώπιση των φυσικών προβλημάτων (σωματική άσκηση, καταπόνηση του σώματος, τραυματισμοί) έχουν την ευθύνη να κατευθύνουν τον αθλητή ώστε να προετοιμαστεί κατάλληλα για να πετύχει τη καλύτερη επίδοση. Για την ανάπτυξη και καλλιέργεια των ψυχολογικών δεξιοτήτων, χρησιμοποιούνται ψυχολογικές τεχνικές, τις οποίες πρέπει να εξασκούν οι αθλητές συστηματικά και από την έναρξη της ενασχόλησής τους με τον αθλητισμό, όπως ακριβώς και με την προπόνηση του αγωνίσματός τους. Τέτοιου είδους τεχνικές, όπως αυτές έχουν αναδειχθεί ως σημαντικές, μετά από μελέτη αθλητών, είναι για παράδειγμα η έντονη εξωτερική παρακίνηση του αθλητή να προσπαθεί σκληρότερα και να επιμένει στους στόχους του. Για την επιτυχή βέβαια παρακίνηση απαιτείται αφενός η ύπαρξη ευνοικού κλίματος τόσο στην ομάδα που ανήκει ο αθλητής όσο και κατά τις προπονήσεις, αλλά και σύμπνοια απόψεων για το ανωτέρω θέμα από την πλευρά του προπονητή και της οικογένειας του αθλητή. Επίσης, η ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης είναι βασική τεχνική και ιδιαίτερα σημαντική στον αθλητισμό. Ο αθλητής που πιστεύει στον εαυτό του και στις δυνάμεις του, κι έχει πίστη στις ενέργειές του, σίγουρα θα πετύχει περισσότερα από αυτόν που έχει αμφιβολίες. Και η τεχνική αυτή, όμως, απαιτεί συνδυασμό συμπεριφορών τόσο του προπονητή όσο και της οικογένειας, αλλά και των φίλων του αθλητή. Επίσης, η διαχείριση του άγχους είναι άλλη μια τεχνική. Αν και το άγχος για τον αγώνα μπορεί να αποδειχτεί ωφέλιμο, ωστόσο είναι απαραίτητο η διέγερση ενός αθλητή να είναι η ιδανική, δηλαδή ούτε πολύ υψηλή ούτε πολύ χαμηλή έτσι ώστε αυτός να έχει καθαρό μυαλό αλλά και να μπορεί να παραμένει δυνατά στον αγώνα. Το ίδιο ισχύει και για την ανάπτυξη της προσοχής, όπως είναι η ετοιμότητα του αθλητή καθ’ όλη τη διάρκεια ενός αγώνα , και της αυτοσυγκέντρωσης, δηλαδή της ικανότητας διατήρησης της προσοχής. Βασική, επίσης, ψυχολογική τεχνική είναι ο σωστός καθορισμός των στόχων, διότι έτσι ο αθλητής επικεντρώνεται στην προσπάθεια, τονώνεται η αυτοπεποίθησή του, μειώνεται το άγχος του και μπορεί να προσδιορίσει ακριβώς τι θέλει να επιτύχει και να εστιαστεί στα βήματα που θα κάνει για την επίτευξή τους. Ακόμη, οι τεχνικές χαλάρωσης που [3]

χρησιμοποιούνται για την επίτευξη ηρεμίας, συγκέντρωσης και για τον έλεγχο του άγχους αλλά και ο αυτοδιάλογος, με τον οποίο μαθαίνει ο αθλητής πως να κατευθύνει τις σκέψεις του ώστε να έχει τα επιθυμητά αποτέλεσμα, αποτελούν βασικές και ουσιώδεις τεχνικές που ακολουθούν και καλλιεργούν οι αθλητικοί ψυχολόγοι.

2

3

Το έργο, βέβαια, του αθλητικού ψυχολόγου δεν περιορίζεται μόνο στην υποστήριξη του αθλητή, αλλά επεκτείνεται και στο ευρύτερο περιβάλλον του, όπως για παράδειγμα στους προπονητές και στους γονείς. Ο προπονητής που γνωρίζει τις αρχές τις αθλητικής ψυχολογίας, και εφαρμόζει τις ανωτέρω τεχνικές χειρίζεται καλύτερα τις καταστάσεις εντός και εκτός προπόνησης. Επίσης οι γονείς μπορούν να αποτελέσουν σημαντική ενίσχυση υποστηρίζοντας σωστά την προσπάθειά του αθλητή. Σε κάθε περίπτωση είναι αναμφισβήτητο ότι η ενίσχυση των αθλητών και η επίτευξη των στόχων τους δεν είναι έργο μόνο ενός, αλλά συνδυασμός συμπεριφορών και ψυχολογικών τεχνικών όλων όσων τους περιβάλλουν εντός και εκτός του προπονητικού ή αγωνιστικού χώρου, η συνεχής δε εξάσκηση δεν αποτελεί το μοναδικό ή το ουσιώδες κριτήριο για την κατάκτηση της κορυφής.

1.2 Ερευνητικά ερωτήματα -Διαδραματίζει η παρακίνηση σημαντικό ρόλο στην αθλητική απόδοση; Αν ναι, σε ποιο βαθμό; -Μπορεί η παρακίνηση να επηρεάσει την απόδοση σε άλλους τομείς; Αν ναι, σε ποιους; -Από ποιους πρέπει να προέρχεται η παρακίνηση προκειμένου να επηρεάσει σε μεγαλύτερο βαθμό την απόδοση;

[4]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ-ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ Θεωρητικό Υπόβαθρο Όταν αναφερόμαστε στην έννοια της παρακίνησης, προσεγγίζουμε κάτι που προέρχεται κυρίως από το εσωτερικό του κάθε ατόμου. Είναι η αίσθηση της ύπαρξης κινήτρων και η αίσθηση της ικανοποίησης των ουσιαστικών επιθυμιών των αθλητών. Η παρακίνηση βοηθά στην επίτευξη των στόχων, στην απόκτηση πίστης και δύναμης από την πλευρά των αθλητών και στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης και των ικανοτήτων τους. Η παρακίνηση διαχωρίζεται σε δύο βασικά είδη: την εσωτερική και την εξωτερική παρακίνηση. Η εσωτερική αναφέρεται στην παρακίνηση που πηγάζει από το ενδιαφέρον και την απόλαυση της ίδιας της πράξης (εν προκειμένω της ενασχόλησης με τον αθλητισμό) και η οποία ενυπάρχει μέσα στο ίδιο το άτομο αντί να εντείνεται από εξωτερικές πιέσεις, ή επιθυμία για διάκριση. Η εσωτερική παρακίνηση μελετάται από τους επιστήμονες από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η ύπαρξη του φαινομένου της εσωτερικής παρακίνησης αποδείχτηκε αρχικά μέσα από έρευνες που αφορούσαν στην συμπεριφορά των ζώων. Είναι φυσιολογική παρακινητική τάση και διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ομαλή ψυχική, σωματική και γνωστική ανάπτυξη ενός ατόμου. Οι αθλητές που παρακινούνται εσωτερικά έχουν περισσότερες πιθανότητες να βελτιώσουν τις δεξιότητες τους και να αυξήσουν τον αριθμό των ικανοτήτων τους. Ένας αθλητής έχει περισσότερες πιθανότητες να παρακινείται εσωτερικά εάν αποδίδει τις επιτυχίες του σε παράγοντες τους οποίους μπορεί να ελέγξει ο ίδιος (αυτονομία), εάν πιστεύει ότι διαθέτει την ικανότητα να είναι αποτελεσματικος στην επίτευξη των στόχων του και αν ενδιαφέρεται για την αρίστευση, όχι απλά για το βραβείο. Αντίθετα, η εξωτερική παρακίνηση αναφέρεται στην απόδοση σε μία δραστηριότητα με σκοπό την επιβράβευση για αυτήν, είτε αυτή η δραστηριότητα είναι επίσης εσωτερικά παρακινούμενη, είτε όχι. Η εξωτερική παρακίνηση προέρχεται από το εξωτερικό περιβάλλον του ατόμου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εξωτερικής παρακίνησης είναι οι κάθε είδους ανταμοιβές (π.χ. χρήματα ή υψηλοί βαθμοί) για την επίδειξη της επιθυμητής συμπεριφοράς και η απειλή τιμωρίας σε περίπτωση ανυπακοής. Ο ανταγωνισμός είναι ένα άλλο παράδειγμα, καθώς ωθεί τον αθλητή να κερδίσει ξεπερνώντας όλους τους άλλους, και όχι για να απολαύσει την εσωτερική επιβράβευση που επιφέρει η δραστηριότητα. Άλλα εξωτερικά κίνητρα είναι οι αντιδράσεις του πλήθους/θεατών καθώς και η επιθυμία για την απόκτηση ενός κυπέλλου.

[5]

Σχήμα 1: Ένας άλλος διαχωρισμός της παρακίνησης μπορεί να γίνει σύμφωνα με το αν αυτή είναι θετική ή αρνητική καθώς και σύμφωνα με το αν προέρχεται από άλλους ανθρώπους ή άψυχα αντικείμενα

Πολλοί επιστήμονες έχουν συνεισφέρει στον χώρο διατυπώνοντας θεωρίες που επιχειρούν να εξηγήσουν τους μηχανισμούς πίσω από τον αντίκτυπο της παρακίνησης στον άνθρωπο. Ο πιο γνωστός είναι ο Αβραάμ Μάσλοου, που διατύπωσε το 1943 την θεωρία της ιεράρχησης των αναγκών (η ικανοποίηση των αναγκών μπορεί να δράσει ως παρακίνηση σε πολλές περιπτώσεις) Σχήμα 1: Η θεωρία της ιεράρχησης των ανθρώπινων αναγκών του Μάσλοου απεικονίζεται σχηματικά με τη μορφή πυραμίδας όπου οι πρωταρχικές ανάγκες βρίσκονται στη βάση. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό καλύπτει άμεσα και έμμεσα ανάγκες τόσο στη βάση όσο και στις ψηλότερες βαθμίδες της πυραμίδας.

[6]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δείγμα-Ερευνητικά εργαλεία Στα πλαίσια της ερευνητικής μας εργασίας διεξάγαμε έρευνα στο Λύκειο Πεύκων με σκοπό να αποκτήσουμε μια εικόνα σχετικά με το πώς αντιμετωπίζουν τα παιδιά της ηλικίας μας την παρακίνηση σε σχέση με τον αθλητισμό. Η έρευνα έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 2014 σε εφήβους ηλικίας από 15 έως 17 ετών. Το δείγμα αποτελούνταν από 100 άτομα, τόσα αγόρια όσα και κορίτσια. Για τους σκοπούς της έρευνας δημιουργήσαμε υβριδικό ερωτηματολόγιο, αντίγραφο του οποίου παρατίθεται στο Παράρτημα. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζονται αναλυτικά στο 4ο κεφάλαιο, ενώ η ερμηνεία τους γίνεται στο 5ο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας.

[7]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξάγαμε ήταν τα εξής: Αγόρια Πόσο πιστεύεις ότι μπορεί να επηρεάσει η παρακίνηση την απόδοση ενός αθλητή; Καθόλου 6%

Λίγο 10%

Πολύ 34% Πάρα πολύ 50%

Κορίτσια Πάρα πολύ 40% Πολύ 24%

Λίγο 26%

Καθόλου 10%

Πόσο πιστεύεις ότι μπορεί να επηρεάσει η παρακίνηση την απόδοση ενός αθλητή;

[8]

Αγόρια Από ποιον πρέπει να προέρχεται η παρακίνηση για αν έχει μεγαλύτερο αποτέλεσμα; Οικογενειακό περιβάλλον 11%

Προπονητές 44%

Αυτοπαρακίνηση 29% Φιλικό περιβάλλον 16%

Κορίτσια: Από ποιον πρέπει να προέρχεται η παρακίνηση προκειμένου να έχει μεγαλύτερο αποτέλεσμα; Οικογενειακό περιβάλλον 18% Προπονητές 24 Αυτοπαρακίνηση 23%

Φιλικό περιβάλλον 35%

[9]

Αγόρια: Ποιο είναι το μεγαλύτερο κίνητρο για τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης; Χρήματα 16%

Δόξα 21% Ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών 32%

Υπέρβαση προσωπικών ορίων 31%

Κορίτσια: Ποιο είναι το μεγαλύτερο κίνητρο για τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης; Δόξα 25%

Χρήματα 19% Υπέρβαση προσωπικών ορίων 29%

Ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών 27%

[10]

Αγόρια Πιστεύεις ότι η παρακίνηση μπορεί να έχει αποτελέσματα και σε άλλους τομείς πέραν του αθλητισμού;

Ναι 73% Όχι 27%

Κορίτσια Πιστεύεις ότι η παρακίνηση μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα και σε άλλους τομείς πέραν του αθλητισμού;

Όχι 37% Ναι 63%

[11]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συμπεράσματα Από την έρευνα προκύπτουν πολλά ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Αρχικά, αντιλαμβανόμαστε ότι τα αγόρια φαίνεται να γνωρίζουν περισσότερα σχετικά με την σχέση παρακίνησης-αθλητισμού από ότι τα κορίτσια, κάτι που ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι τείνουν να ασχολούνται περισσότερο με τον αθλητισμό. Επιπλέον, τα κορίτσια δίνουν περισσότερη σημασία στην παρακίνηση όταν αυτή προέρχεται από το περιβάλλον και όχι στην αυτο-παρακίνηση, σε αντίθεση με τα αγόρια της ηλικίας τους. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι τα κορίτσια παρακινούνται σε μεγαλύτερο βαθμό εξωτερικά, από ότι τα αγόρια που διαθέτουν εσωτερική παρακίνηση, όπως διαφαίνεται από τις απαντήσεις στην 3η ερώτηση. Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι και τα δύο φύλα θεωρούν ότι η παρακίνηση έχει αντίκτυπο και σε άλλους τομείς της καθημερινής ζωής πέραν του αθλητισμού. Προτάσεις Από την έρευνα προκύπτουν ερωτήματα, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν αφορμή για περαιτέρω έρευνα επάνω στο θέμα.

-Η παρακίνηση επηρεάζει περισσότερο την αθλητική απόδοση των αγοριών ή των κοριτσιών; -Πώς διαμορφώνεται η αποτελεσματική παρακίνηση με βάση το φύλο του αθλητή; -Με ποιον τρόπο σχετίζεται η εσωτερική και η εξωτερική παρακίνηση και το φύλο;

[12]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Ελληνική Βιβλιογραφία http://www.palema.gr/arthra/athlitiki-psixologia/item/2997-parakinisi-kai-parotrinsi-stonathlitism http://icycling.gr/index.php/proponitiki/athlitismos-kai-parakinisi.php o.html Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία https://en.wikipedia.org/wiki/Motivation

[13]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ-ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ερωτηματολόγιο Απάντησε ανώνυμα στις ερωτήσεις που ακολουθούν Φύλο: Αγόρι/Κορίτσι Ηλικία.................

1. Πιστεύεις ότι η παρακίνηση μπορεί να επηρεάσει την απόδοση ενός αθλητή... Καθόλου

Λίγο

Πολύ

Πάρα πολύ

2. Για να έχει μεγαλύτερο αποτέλεσμα, η παρακίνηση θα πρέπει να προέρχεται από... Οικογενειακό περιβάλλον Φιλικό περιβάλλον Προπονητές Αυτο-παρακίνηση Άλλο............................................................................................................................

3. Το μεγαλύτερο κίνητρο για τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης είναι... Χρήματα Δόξα Υπέρβαση των προσωπικών ορίων Ικανοποίηση προσωπικών φιλοδοξιών Άλλο.............................................................................................................................

4. Πιστεύεις ότι η παρακίνηση μπορεί να έχει αποτελέσματα σε άλλους τομείς πέραν του αθλητισμού; Ναι

Όχι

Αν ναι, σε ποιους; Κοινωνική ζωή Σχολικές επιδόσεις Σωματική υγεία Ψυχική υγεία Εξωτερική εμφάνιση Άλλο.............................................................................................................................. Ευχαριστούμε για τη συμμετοχή στην έρευνά μας!

ProjectB6, Η ψυχολογική διάσταση του αθλητισμού, oμάδα «TheCoaches» Πισσά Νικολέττα, Ρούφος Ζήσης, Σαββίδης Γιώργος, Σιδηροπούλου Ράνια, Σταματάς Λάζαρος, Σταμάτη Κατερίνα [14]

[15]