Θρανία της αλληλεγγύης

25| 06| 2022

Α της Ι Ν Α ΘΡ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

5

ΔΙΉΜΕΡΉ ΣΥΝΆΝΤΉΣΉ ΆΛΛΉΛΕΓΓΥΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ

Γκρεμίζοντας φράχτες χτίζουμε γέφυρες ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»

Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Πειραιώς 256

25 & 26 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022 info@solidarityschools.gr solidarityschools.gr

2

25-26 Ιουνίου 2022

| 26

Του ΣΤΑΜΑΤΗ ΣΤΕΦΑΝΑΚΟΥ μέλους του Περιβαλλοντικού Δικτύου Αθηνών

Εκδοση της «Εφηµερίδας των Συντακτών» Ιούνιος 2022 ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Νικόλας Βουλέλης ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Σωτήρης Μανιάτης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

Τάσος Παππάς ART DIRECTOR

Λουίζα Καραγεωργίου ΣΕΛΙ∆ΟΠΟΙΗΣΗ

Στέφανος Γούλατης

Θρανία της αλληλεγγύης

Κλιµατική κρίση: ο ρόλος της εκπαίδευσης

ήμερα, μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη ζωή στον πλανήτη είναι η κλιματική αλλαγή. Το φαινόμενο οφείλεται στις παρεμβάσεις του ανθρώπου. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στον πλανήτη και αιτίες που γεννούν φαινόμενα ή είναι η αιτία για ακραίες καιρικές μεταβολές, πλημμύρες, πυρκαγιές, μείωση της βιοποικιλότητας, μείωση της παγοκάλυψης, άνοδο των ωκεανών, αλλαγή του PH του νερού της θάλασσας και άλλα. Η αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου, η ακαταλόγιστη ρύπανση, η άπληστη καχρονικό διάστημα δημιουργήσαμε συνθήτανάλωση πόρων και η αδιαφορία απέναντι κες που κανονικά, αν είχαν φυσική αιτία, στη φύση οδηγούν σε ένα επικίνδυνο αδιέξοδο που μπορεί να καταστρέψει τη ζωή θα μετριούνταν σε γεωλογικό χρόνο. Ταυτόχρονα, η χρήση ορυκτών καυσίστον πλανήτη, συμπεριλαμβανόμενου και μων, η ανεξέλεγκτη βιομηχανική του ανθρώπινου είδους. δραστηριότητα και η εκτεταΥπάρχουν πολλές αιτίες μένη χρήση πλαστικών που το ανθρώπινο είδος έχει δημιουργήσει ιζήσυμπεριφέρεται με Οι αλλαγές τόση αναίδεια και ματα που έχουν κάνει δεν µπορούν να αδιαφορία απέορισμένους ειδιναντι στη φύση. κούς στον τομέα συµβούν µόνο µέσω Η α λ αζο ν ε ί α της σ τρωματονοµοθετικών παρεµβάσεων μας βασίζεται γραφίας να προή κανονισµών, αλλά τείνουν τον όρο στο γεγονός ότι ανθρωπόκαινος η τεχνολογική απαιτούν βαθιές τοµές πρόοδος μας εποχή. Η διάχυση που µπορούν έχει δώσει τη μικροπλαστικών, να λειτουργήσουν δυνατότητα να βαρέων μετάλλων, µόνο µέσω διαμορφώνουμε ραδιενεργών στοιχείων στο περιβάλλον το περιβάλλον σύμεκπαίδευσης δημιούργησε τη βάση γι’ φωνα με ό,τι ορίζουμε αυτήν την πρόταση. ως ανάγκη ή ως επιθυΗ κλιματική αλλαγή και η μία. ρύπανση δημιούργησαν ένα σύνθετο Η ικανότητα, όμως, αυτή δημιπρόβλημα που οδήγησε την επιστημονιούργησε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε κή κοινότητα, μετά από χρόνια ερευνών, να λύσουμε κάθε πρόβλημα και ταυτόχρονα κινητοποιηθεί. Κράτη, κυβερνήσεις, να ότι είμαστε το κυρίαρχο είδος που έχει επιστήμονες, ερευνητικά κέντρα, προτο μοναδικό δικαίωμα να ελέγχει τη φύσπαθούν μέσω διεθνούς συνεργασίας να ση. Ως αποτέλεσμα, πυροδοτήσαμε την καταλήξουν σε κάποιους βασικούς στόκλιματική αλλαγή, όπου μέσα σε ελάχιστο

Σ

|

χους ώστε να μειώσουν τις συνέπειες και να αναχαιτίσουν το πρόβλημα. Πέρα όμως από τις όποιες προσπάθειες, διεθνείς συμφωνίες και στόχους, χρειάζεται κάθε άνθρωπος να αλλάξει σε δομικό επίπεδο τη συμπεριφορά του απέναντι στην κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση. Να ενισχύσει προσπάθειες, να μειώσει τη χρήση ορυκτών πόρων, να εξοικονομήσει ενέργεια, να αντικαταστήσει τα πλαστικά, να κάνει την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση τμήμα της καθημερινότητάς του. Με δυο λόγια, να ξεφύγει από νοοτροπία του πολίτη καταναλωτή και να προχωρήσει στον πολίτη διαχειριστή πόρων. Οι αλλαγές αυτές δεν μπορούν να συμβούν μόνο μέσω νομοθετικών παρεμβάσεων ή κανονισμών, αλλά απαιτούν βαθιές τομές που μπορούν να λειτουργήσουν μόνο μέσω εκπαίδευσης. Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε για να αντιμετωπίσουμε ένα εξαιρετικά σύνθετο πρόβλημα και ταυτόχρονα να αντιστρέψουμε όχι μόνο τις συνέπειες αλλά και τις αιτίες. Απαιτείται οι τυπικές και οι άτυπες μορφές εκπαίδευσης να συμβάλλουν στη γνώση του φαινόμενου και στην αντιμετώπισή του. Στο διήμερο των αλληλέγγυων σχολείων ανοίγουμε τη συζήτηση για το πώς μπορούμε να παρέμβουμε.

Θρανία της αλληλεγγύης

Τ

α Αλληλέγγυα Σχολεία διοργανώνουν ένα διήμερο στις 25 και 26 Ιουνίου στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με συζητήσεις και εργαστήρια για ένα σχολείο χωρίς φραγμούς, ανοιχτό στην κοινωνία, συμπεριληπτικό, δημοκρατικό, έναν ασφαλή χώρο για όλες και όλους και για μια κοινωνία με ίσα δικαιώματα. Πέρασαν τέσσερα χρόνια από την πρώτη διήμερη συνάντηση. Τα δύο χρόνια πανδημίας που μεσολάβησαν αποτέλεσαν μια πρωτόγνωρη πρόκληση για τις συλλογικότητές μας, όπου η κοινή καθημερινότητα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δράσης μας. Παρ’ όλες τις δυσκολίες αναζητήσαμε νέους τρόπους για να συνεχίσουμε και να μη μείνει καμία μόνη και κανένας μόνος. Σήμερα μπορούμε να συναντιόμαστε ξανά. Μπροστά μας βρίσκονται νέες προκλήσεις, περισσότεροι αποκλεισμοί, περισσότερες ανάγκες και καινούργιοι δρόμοι να ανακαλύψουμε. Στην πρώτη συνάντηση με τίτλο «Η παιδεία ως κοινό αγαθό. Διεκδικούμε δημιουργώντας», τα Αλληλέγγυα Σχολεία αναζητούσαν την ταυτότητά τους. Δομές που δεν έχουν έναν ενιαίο τρόπο λειτουργίας, δεν εστιάζουν στις ίδιες επιμέρους ανάγκες και στόχους, συναντήθηκαν, συζήτησαν και αντάλλαξαν εμπειρίες και σκέψεις. Ο κοινός τόπος που αναδείχθηκε είναι ότι θέλουμε να αποτελούμε χώρους ενός πολύμορφου και δημιουργικού κοινωνικού κινήματος με επίκεντρο την ισότιμη πρόσβαση στην παιδεία. Αυτή ήταν και μια ευκαιρία να γνωριστούμε με πολλούς και πολλές με τους οποίους μοιραζόμαστε κοινές διεκδικήσεις, συλλογικότητες από την Τουρκία, την Ελβετία, την Ιταλία, τη Νορβηγία, παιδαγωγικά εγχειρήματα από την Ελλάδα κ.ά. Την επόμενη χρονιά βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη και στην Κέρκυρα, γνωρίσαμε τοπικά κινήματα, μιλήσαμε για τα ιδιαίτερα προβλήματα κάθε περιοχής. Στο φετινό διήμερο με αφετηρία την καθημερινή μας εμπειρία θα συζητήσουμε ζητήματα τόσο επίκαιρα όσο και διαχρονικά. Η πανδημία ανέδειξε ανισότητες στην πρόσβαση σε τεχνολογικά αγαθά, επαρκή και κατάλληλο ζωτικό χώρο και δημιούργησε περαιτέρω φραγμούς. Επιπλέον, μια σειρά πολιτικές, όπως η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής και η Τράπεζα Θεμάτων, κάνουν το δημόσιο σχολείο ακόμα πιο ανταγωνιστικό, εξουθενωτικό και λιγότερο δημοκρατικό, αποθαρρύνοντας πολλές μαθήτριες και πολλούς μαθητές να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Στην πρώτη θεματική συζήτηση διερευνούμε τον ρόλο των Αλληλέγγυων Σχολείων στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στην παιδεία και τις διεκδικήσεις που συγκροτούνται. Από την άλλη, κοινωνικές ομάδες που αποκλείονται διαχρονικά από την εκπαίδευση βιώνουν σήμερα διπλό αποκλεισμό. Θα μιλήσουμε για τα

|

25-26 Ιουνίου 2022

27 |

Γκρεµίζοντας φράχτες χτίζουµε γέφυρες!

σχολεία στα κέντρα κράτησης και την κοινότητα Ρομά, δύο διαφορετικές ομάδες που αντιμετωπίζονται με την προκατάληψη ότι οι ίδιοι θέτουν τον εαυτό τους εκτός του σχολικού πλαισίου. Η αναζήτηση νέων παιδαγωγικών πρακτικών που θα ενδυναμώνουν τα άτομα της ομάδας είναι από τους στόχους που τέθηκαν από την πρώτη διήμερη συνάντηση και θα συζητηθεί στη θεματική «Αλληλέγγυα Σχολεία ως κοινότητες ενδυνάμωσης και συμπερίληψης». Στο ζήτημα της Κοινωνικής Παιδαγωγικής θα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και το εργαστήριο που οργανώνει η παιδαγωγική ομάδα «το Σκασιαρχείο». Μια άλλη ομάδα που έχουμε την χαρά να συνεργαζόμαστε είναι το «Πολύχρωμο σχολείο», το οποίο θα πραγματοποιήσει ένα βιωματικό σεμινάριο για τις έμφυλες ταυτότητες, για έναν συμπεριληπτικό λόγο στο σχολείο. Μια διαδικασία κοινωνικής ενδυνάμωσης και ένταξης είναι αναγκαία και για τους ενήλικους μετανάστες και πρόσφυγες που φτάνουν στη χώρα μας χωρίς καμία διαδικασία υποδοχής. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 τα Σχολεία Μεταναστών αποτελούν ένα δίκτυο κοινωνικής προστασίας για τους μετανάστες και τις μετανάστριες, τους πρόσφυγες και τις προσφύγισσες. Σε αυτό το διήμερο διοργανώνουν συζήτηση και βιωματικό εργαστήριο για τα βιώματα και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών. Δεν είναι μόνο ο πόλεμος και η φτώχεια που οδηγεί τους ανθρώπους

Στα Αλληλέγγυα Σχολεία, µέσα από την καθηµερινή µας δράση, γκρεµίζουµε τους φράχτες που στήνονται και αποκλείουν ανθρώπους διωγµένους και κυνηγηµένους από τον πόλεµο, αλλά και παιδιά οικογενειών µε χαµηλά εισοδήµατα

στη μετανάστευση. Στις μέρες μας η κλιματική κρίση, η οποία έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τη νέα γενιά, αναδεικνύεται όλο και περισσότερο σε κεντρικό πρόβλημα σε παγκόσμια κλίμακα. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι μια αναγκαιότητα που ξεπερνά τα στενά όρια του σχολικού προγράμματος και παρατηρείται ένα διαχρονικό έλλειμμα. Επιδιώκοντας να εμπλακούμε σε αυτό το ζήτημα θα συζητήσουμε για την κλιματική κρίση και την εκπαίδευση με άτομα από τον χώρο της επιστήμης και των κινημάτων. Μιλώντας ευρύτερα για έναν άλλο τρόπο να ζούμε, να παράγουμε και να καταναλώνουμε με τη συμβολή του συνεργατικού χώρου Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας Dock θα μιλήσουμε για την ΚΑΛΟ και πώς αυτή συνδέεται με τα Αλληλέγγυα Σχολεία. Στα Αλληλέγγυα Σχολεία, μέσα από την καθημερινή μας δράση, γκρεμίζουμε τους φράχτες που στήνονται και αποκλείουν ανθρώπους διωγμένους και κυνηγημένους από τον πόλεμο, αλλά και παιδιά οικογενειών με χαμηλά εισοδήματα, κρατούμενους, Ρομά, ευάλωτους μαθητές από την εκπαίδευση και τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Με αφορμή την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών, δημιουργούμε κοινότητες μάθησης. Συναντιόμαστε και μοιραζόμαστε βιώματα, συναισθήματα και εμπειρίες. Μέσα από αυτό το μοίρασμα γινόμαστε γέφυρες για να περάσει ο ένας στην μεριά του άλλου και μαζί να περάσουμε σε μια κοινωνία δίκαιη, χωρίς φραγμούς, που να χωράει όλες και όλους.

3

Ταυτότητα ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ είναι ένα εγχείρημα συντονισμού, συνεργασίας και σύμπραξης δομών που ασχολούνται με την εκπαίδευση, απαντώντας σε ένα φάσμα εκπαιδευτικών αναγκών, όπως είναι η προετοιμασία για τις πανελλαδικές, ενισχυτικά μαθήματα, η εκμάθηση ξένων γλωσσών, η εκμάθηση ελληνικής γλώσσας, αλλά και καλλιτεχνικά μαθήματα, σε σύνδεση με τις τοπικές κοινότητες. Από την Αθήνα και τον Πειραιά μέχρι τη Χίο και από τη Θεσσαλονίκη και την Ξάνθη μέχρι την Κέρκυρα, τα Αλληλέγγυα Σχολεία συγκροτούν ένα πολύμορφο δίκτυο κοινοτήτων μάθησης, που προτάσσει τη δημοκρατία, την κοινωνική ενδυνάμωση και τη συλλογικότητα απέναντι στον ατομικισμό και την αδράνεια.

ΔΙΚΤΥΟ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ▪ Θεσσαλονίκη: Μαθήματα για Ολους Ετεροτοπίας ▪ Θεσσαλονίκη: Δίκτυο εθελοντών Albatros ▪ Κερατσίνι: Σχολείο Αλληλεγγύης Κερατσινίου ▪ Κέρκυρα: Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι ▪ Μοσχάτο: Αλληλέγγυο Σχολείο Μεσοποταμίας ▪ Πειραιάς: Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά ▪ Ταύρος: Αλληλέγγυο Σχολείο Ταύρου ▪ Χίος: Αλληλέγγυο Κοινωνικό Φροντιστήριο Χίου

4

25-26 Ιουνίου 2022

| 28

|

Θρανία της αλληλεγγύης

Της ΓΕΩΡΓΊΑΣ ΑΝΤΩΝΊΟΥ  Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι της Κέρκυρας

Τ

ο πρόγραμμα έγραφε: Μαθηματικά. Η προσέλευση δεν ήταν εντυπωσιακή, όμως υπήρχε συμμετοχή μαθητ(ρι)ών και φοιτητ(ρι)ών που ήθελαν βοήθεια στις εργασίες ή στις εξετάσεις, αλλά και άτομα που «πάντα ήθελαν να καταλάβουν τα Μαθηματικά» έρχονταν στο Εργαστήρι. Το μάθημα ήταν ανοιχτό. Μια κοινότητα με χώρο για όλες/ ους. Αυτή είναι άλλωστε η φιλοσοφία του Εργαστηρίου. Αρχικά δημιουργούνταν ομάδες, ανάλογα με τις απαιτήσεις. Στη συνέχεια, εξηγούσα ένα γνωστικό αντικείμενο στη μια ομάδα, έδινα θέματα προς επίλυση και, κατά τον χρόνο της επίλυσης, εξηγούσα κάποιο άλλο αντικείμενο στα υπόλοιπα μέλη. Σύντομα, διακρίνονταν 2 κατηγορίες, τα άτομα που συνέχιζαν και όσοι/ ες δεν άντεχαν, επειδή, ελλείψει διαρκούς καθοδήγησης, προτιμούσαν την πεπατημένη, το κλασικό φροντιστηριακό μάθημα, που δεν κρίνεται απαραίτητα αρνητικό, όμως αδυνατεί να προσεγγίσει το διαφορετικό, να ξεφύγει από βασανιστικές και δυσλειτουργικές συμβάσεις. Κάποια χρονιά εκτίμησα πολύ τα παιδιά της Α' Λυκείου, τον τρόπο που εντάχθηκαν στο πλαίσιο του μαθήματος, που συνεργάζονταν, που πρόσεχαν, που ήταν εκεί χωρίς να περιμένουν έτοιμες απαντήσεις. Μάλιστα, βοηθούσαν παιδιά μικρότερων τάξεων. Ετσι αποφάσισα για πρώτη φορά, την επόμενη χρονιά, να διδάξω Μαθηματικά Β' Λυκείου. Ποια ήταν τα αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά των συναντήσεών μας; Συναντιόμασταν μία φορά την εβδομάδα, για ένα δίωρο, το οποίο, παρά τις αυξημένες απαιτήσεις της Β' Λυκείου, ήταν αρκετό. Τα παιδιά άκουγαν πρώτη φορά το γνωστικό αντικείμενο στο σχολείο, ως όφειλαν, με σεβασμό του αντικειμένου και των καθηγητ(ρι) ών. Αποφύγαμε το γνωστό φαινόμενο, όπου τα παιδιά βαριούνται στο σχολείο, απαξιώνοντας τη διαδικασία μάθησης, επειδή η ύλη τούς φαίνεται γνωστή. Επιπλέον, κατά τα έτη της Α' και της Β' Λυκείου, τα παιδιά δεν πήραν ποτέ ασκήσεις στο σπίτι! Πρώτον, επειδή αυτές συνεπάγονται αντίστοιχο χρόνο διόρθωσης, πράγμα αδύνατο με μία συνάντηση ανά εβδομάδα. Κατά δεύτερο λόγο, ουσιαστικότερο, το πρόγραμμα των παιδιών ήταν ήδη επιβαρυμένο, με δραστηριότητες που αγαπούσαν (π.χ. μουσική, ζωγραφική, αθλητισμός) και δεν σκόπευαν να θυσιάσουν στον βωμό της επιβεβλημένης επιτυχίας. Δραστηριότητες που διατήρησαν και στην απαιτητική Γ' Λυκείου – και πολύ καλά έκαναν. Το ζητούμενο είναι τα παιδιά να νιώθουν ευτυχισμένα και όχι υπερφορτωμένα με προγράμματα που δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον λόγο ύπαρξής τους, να ζουν δημιουργικά αντί να υπηρετούν ανούσιες κοινωνικές συμβάσεις, να μπουν στην ακαδημαϊκή τους πορεία χωρίς να «καούν» για την επίτευξη αυτού του στόχου. Επίσης, τα παιδιά δεν έφερναν να τους λύσω τις ασκήσεις του σχολείου: ήταν δική τους ευθύνη. Δεν είχα καμία παρέμβαση στη σχέση τους με το σχολικό μάθημα. Αποτυχίες υπήρχαν, φυσικά. Αλλά αυτό είναι μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ομως, το Λάθος λες κι έχει απαγορευτεί στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στις συνηθισμένες σχολικές τά-

Προετοιμασία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, Εναλλακτικά! ξεις δεν υπάρχουν λάθη. Δεν υπάρχουν λανθασμένες προτάσεις, λανθασμένοι συνειρμοί, λανθασμένες σκέψεις. Ολα πρέπει να είναι: Σωστά! Το λάθος απαγορεύεται ή –ακόμα χειρότερα– δεν συγχωρείται. Φτάνουμε, λοιπόν, στο σημείο ένα πλήθος παιδιών (ποσοστό που σταδιακά αυξάνεται) να μη συμμετέχει καθόλου. Τα παιδιά χάνουν το ενδιαφέρον τους. Ακούγονται μόνο λίγες φωνές που ξέρουν τη σωστή απάντηση, ανεξάρτητα αν την καταλαβαίνουν! Καταργήσαμε το Λάθος στην τάξη και αυτόματα καταργήσαμε τη σκέψη, τη συμμετοχή, το ενδιαφέρον. Από τη Β' στη Γ' Λυκείου, γνωρίζοντας ότι η προετοιμασία για τις εισαγωγικές εξετάσεις επιβάλλει καλοκαιρινά μαθήματα και ότι το Εργαστήρι κλείνει το καλοκαίρι, όφειλα να συμβουλεύσω τα παιδιά να συνεχίσουν αλλού. Προς μεγάλη μου έκπληξη, ήθελαν να συνεχίσουμε μαζί. Ξεκινήσαμε περίπου στα μέσα Σεπτεμβρίου, δύο φορές την εβδομάδα πια, χωρίς ιδιαίτερη εργασία για το σπίτι. Καταφέραμε να μελετήσουμε το σχολικό βιβλίο και τα προηγούμενα θέματα των εξετάσεων. Αυτά μόνο. Εστιάσαμε στην εποπτική ματιά, δεν χάσαμε το δάσος προσπαθώντας να εξερευνήσουμε κάθε δέντρο λεπτομερώς. Και πετύχαμε τον

Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις καλά κρατούν σχεδόν 60 χρόνια. «Πανελλάδικες» τις ονομάζει μεγάλος αριθμός μαθητ(ρι)ών. Εχουν δίκιο, είναι άδικες ως προς την κοινωνία συνολικά. Αδικες ως προς το σχολείο, που απαξιώνεται η συνεισφορά του

Θρανία της αλληλεγγύης

στόχο των Πανελλαδικών, κάτι που πιστεύαμε από την αρχή, όταν οι συναντήσεις μας διέπονταν από εμπιστοσύνη, αλληλεγγύη και σεβασμό στην προσωπικότητα, τον χρόνο και τις επιλογές μας και ταυτόχρονα από ουσιαστική μαθηματική εξέταση και ανάλυση. Τα παιδιά κατάφεραν να περάσουν στην πρώτη τους επιλογή, κάτι στατιστικά αδύνατο!(Σχεδόν το 60% των υποψηφίων στα Μαθηματικά, κάθε χρόνο, δεν πιάνει βάση! Αν αυτό –μετά από τόσα χρόνια σχολείου και φροντιστηρίου– δεν δείχνει πως κάτι συμβαίνει εντελώς λανθασμένα, τότε τι;) Στις φετινές Πανελλαδικές το κείμενο της Γλώσσας ρωτούσε: «Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την Ιστορία;». Γιατί δεν αγαπάνε το σχολείο, είναι η απάντηση, αφού η προσέγγιση στη γνώση είναι ξερά εργαλειακή! Από το 1960, η προσθαφαίρεση εξεταζόμενων μαθημάτων είναι η μοναδική μεταρρύθμιση της εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις καλά κρατούν σχεδόν 60 χρόνια. «Πανελλάδικες» τις ονομάζει μεγάλος αριθμός μαθητ(ρι)ών. Εχουν δίκιο, είναι άδικες ως προς την κοινωνία συνολικά. Αδικες ως προς το σχολείο, που απαξιώνεται η συνεισφορά του. Αδικες ως προς το φροντιστήριο, που πρέπει κάθε χρόνο να αποδεικνύει τη «χρησιμότητά» του, με εργαζόμενους που δουλεύουν εξοντωτικά ωράρια, με μόνιμο άγχος να καλύψουν τα «πάντα». Αδικες για τους κηδεμόνες, που δαπανούν μια περιουσία για το καλό του παιδιού τους, όταν η παιδεία δηλώνεται ελεύθερη και δωρεάν. Μα πιο πολύ, άδικες για τα παιδιά, που ζουν αυτή την ανταγωνιστική παρα-μόρφωση, με αποκορύφωμα τις εισαγωγικές εξετάσεις, κεντρική είδηση στα ΜΜΕ. Υπάρχει εναλλακτική και αξίζει να στρέψουμε το βλέμμα προς τα εκεί. Τα παραδείγματα και τα αντιπαραδείγματα είναι γνωστά. Και είναι εύκολο να θέλουμε την αλλαγή, όμως είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Αν περιμένουμε να βελτιωθεί κάτι σ’ αυτή τη χώρα, αυτό μπορεί να ξεκινήσει μόνο μέσα από την εκπαίδευση.

|

25-26 Ιουνίου 2022

29 |

Της ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΓΕΜΕΝΕΤΖΗ Μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Εθελοντών ALBATROS Θεσσαλονίκη

Στα µάτια τους Ολα τα παιδιά δίνουν τα χέρια τους. Μπαίνουν µαζί να γνωρίσουν τις τάξεις. ∆εν µιλάνε την ίδια γλώσσα, αλλά δεν χρειάζεται.

ΕΙΝΑΙ ΣΚΟΤΑΔΙ όταν επιστρέφει σπίτι. Αργησε πολύ, κουράστηκε, αλλά ευτυχώς όλα είναι έτοιμα για την υποδοχή. Βοήθησαν πολύ και τα παιδιά με τα πανό. Αύριο ξέρει θα είναι μια δύσκολη μέρα, το ’χει ξαναζήσει, όμως δεν ηρεμεί. Το μυαλό της επιστρέφει ξανά και ξανά σε κείνες τις μέρες πριν από πέντε χρόνια. Μπορεί να μην έζησε πόλεμο ‒μόνο από τις οθόνες και τις ειδήσεις‒ αλλά τον είδε μέσα στα μάτια των παιδιών που υποδέχτηκαν στο σχολείο της. Ολος ο τρόμος και ο φόβος ζωγραφισμένος μέσα τους. Πέρασε καιρός ν’ αλλάξει αυτό και να μείνουν μόνο οι σκιές. Χρειάστηκε να παλέψει με την άγνοια, την προκατάληψη, ακόμα και το μίσος των συμπολιτών της απέναντί τους. «Να τους πάρετε στα σπίτια σας» «Ας μένανε να πολεμήσουν» «Είναι σχέδιο να μας εξισλαμίσουν» Αλλαξαν αρκετοί, αλλά η μεγάλη ανακούφιση ήταν τα ίδια τα παιδιά. Προσαρμόστηκαν γρήγορα, κατάλαβαν, μοιράστηκαν, ένιωσαν ότι δεν είχαν τίποτα να χωρίσουν. Πολλά προσφυγόπουλα συνέχισαν, σπούδασαν, βρήκαν ελπίδα, μέλλον... Τώρα, λένε, αυτός ο πόλεμος είναι δίπλα μας. Κι όμως δεν είναι ο μόνος. Ηταν και το 1999 όταν ξεκίνησαν οι ΝΑΤΟϊκοί βομβαρδισμοί κατά της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, ο κατ’ ευφημισμόν «ανθρωπιστικός πόλεμος», με χιλιάδες αμάχους νεκρούς και τραυματίες.

Η τραγωδία επαναλαμβάνεται. Πρόσφυγες, ξεριζωμός, παιδιά και γυναίκες περνούν τους τελευταίους δυο μήνες τα σύνορα. Ολες οι χώρες τούς δέχονται και τους καλωσορίζουν. Αισιόδοξο αλλά... «Τι αλλά; Είσαι με τον Πούτιν;» «Αυτοί είναι σαν και μας, λευκοί, δικοί μας άνθρωποι...» Δεν έχει κουράγιο να το παλέψει, τουλάχιστον θα βγει σε καλό για τους πρόσφυγες. Τους ειδοποίησαν κι έρχονται αύριο οι πρώτοι μαθητές. Μίλησε στα παιδιά της, κατάλαβαν, τη βοήθησαν με χαρά. Ομως στο πίσω μέρος του μυαλού της υπάρχουν σκέψεις που την ενοχλούν: «Δηλαδή οι Σύροι, οι Αφγανοί δεν είναι σαν και μας; Δεν είναι πρόσφυγες πολέμων; Δεν έφυγαν για να σώσουν τη ζωή τους; Δεν είναι άδικη η διαφορετική αντιμετώπιση;». Εχει ενοχές που τα σκέφτεται, αλλά και μια άρνηση.

8.30 και η αυλή αρχίζει να αποκτά τη γνώριμη ζωντάνια της. Πολύχρωμη, πολύβουη και σήμερα λίγο περισσότερο αναστατωμένη. Στις 9 φτάνει το λεωφορείο με τα προσφυγόπουλα. Κατεβαίνουν, τα κοιτάζει στα μάτια όπως και τότε. Ο ίδιος ο φόβος και ο τρόμος του πολέμου. Τρέχει και πιάνει από το χέρι τα πρώτα δυο. Σε λίγο όλα τα παιδιά δίνουν τα χέρια τους. Μπαίνουν μαζί να γνωρίσουν τις τάξεις. Δεν μιλάνε την ίδια γλώσσα, αλλά δεν χρειάζεται. Είναι παιδιά και έχουν περάσει πολλά. Και η ίδια χαμογελάει σχεδόν ευτυχισμένη. Ολα ξεκαθάρισαν. Ούτε δεύτερες σκέψεις, ούτε αμφιβολίες. Απλά και μόνο κανένας πόλεμος ποτέ.

5

6

25-26 Ιουνίου 2022

| 30

Των ΜΑΡΙΝΙΚΗ ΚΟΛΙΑΡΑΚΗ  Αλληλέγγυο Σχολείο Μεσοποταμίας και ΜΙΛΤΟΥ ΤΟΣΚΑ  Μαθήματα για όλους Ετεροτοπίας

Κ

ρίση οικονομική, ανθρωπιστική, υγειονομική... Περισσότερο από μια δεκαετία βρισκόμαστε αντιμέτωπες και αντιμέτωποι με πολλαπλές κρίσεις που επηρεάζουν κάθε πτυχή της καθημερινότητας μας, της καθημερινότητας στο δημόσιο σχολείο, αλλά και τη συλλογική μας ζωή. Οι ανάγκες των μαθητών και των μαθητριών, που βιώνουν τις συνέπειες σε κάθε γωνιά της χώρας, αποτελούν για τα Αλληλέγγυα Σχολεία την πυξίδα με την οποία επιλέγουμε να πορευόμαστε. Συνέπειες που περιλαμβάνουν τη σχολική διαρροή, την ενίσχυση των ανισοτήτων, την ανάδειξη συμπεριφορών εκφοβισμού, τη διαμόρφωση εν τέλει ενός σχολείου ταξικού, εξαντλητικού, μη συμπεριληπτικού. Φέτος, έπειτα από δυόμισι χρόνια πρωτόγ νω ρ ων σ υ ν θηκών, πανδημίας και lockdown, οι μαθητές και οι μαθήτριες κλήθηκαν να δώσουν εξετάσεις με Τράπεζα Θεμάτων στην Α' και Β' Λυκείου και με ελάχιστη βάση εισαγωγής στη Γ' Λυκείου. Εννιά χιλιάδες λιγότεροι μαθητές θα συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά δεκάδες χιλιάδες θα συνεχίσουν να έρχονται αντιμέτωποι με το άγχος, τον φόβο, την πίεση του δημόσιου σχολείου.

Θρανία της αλληλεγγύης

Το μέλλον του κόσμου βρίσκεται στις τάξεις Να τις γεμίσουμε με τα θρανία της αλληλεγγύης

Τα δύο χρόνια τηλεκπαίδευσης έχουν δημιουργήσει πολλά μαθησιακά κενά, ενώ οι μαθήτριες και οι μαθητές έπρεπε να θυμηθούν τον τρόπο να μαθαίνουν. Ιδιαίτερα τα παιδιά με μεταναστευτικό υπόβαθρο, αντιμετώπισαν πρόβλημα με την εκμάθηση της γλώσσας. Το έλλειμμα που υπάρχει διαχρονικά έγινε εντονότερο αφού η καραντίνα δεν επέτρεψε την κοινωνικοποίηση με συνομηλίκους.

Η ανάγκη, η διεκδίκηση και τα Αλληλέγγυα Σχολεία...

Ενας εξουθενωτικός αγώνας δρόμου... «Θα βγει η ύλη; Θα προλάβω να κάνω επανάληψη; Θα γράψω καλά; Θα περάσω την τάξη; Θα περάσω στο Πανεπιστήμιο;» είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που διαμορφώνουν την καθημερινότητα των νέων ατόμων. Το όχι και τόσο μακρινό 2014, τα αποτελέσματα της Τράπεζας Θεμάτων έκριναν χιλιάδες μετεξεταστέους/ες. Μόλις πέρυσι, η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής οδήγησε 40.000 άτομα εκτός ΑΕΙ, ενώ χιλιάδες θέσεις έμειναν χωρίς εισακτέους. Σε ένα ήδη εντατικό σχολείο, αυτά τα μέτρα ήρθαν να κάνουν καθημερινότητα την αξιολόγηση και κανονικότητα το άγχος, «αποστειρώνοντας» την εκπαιδευτική διαδικασία από κάθε ευχάριστη στιγμή, κάνοντάς την ολοένα και πιο απωθητική. Η μάθηση αντικαθίσταται από ένα στείρο κυνήγι βαθμών και η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης περιθωριοποιείται από την αποστήθιση κειμένων και την απομνημόνευση μεθόδων επίλυσης ασκήσεων χωρίς κατανόηση των εννοιών και των διεργασιών που τις συνδέουν. Οσοι δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις απαιτήσεις του σχολικού προγράμματος ωθούνται εκτός της τάξης. Η πίεση για καλύτερες επιδόσεις είναι ανταγωνιστική προς τα συναισθήματα και τις ανησυχίες των εφήβων μαθητών και μαθητριών, που θέλουν να κοινωνικοποιηθούν και να εκφραστούν αλλά δεν βρίσκουν τρόπο και διέξοδο. Η νέα πραγματικότητα περιορίζει ακόμα περισσότερο τις δυνατότητες έκφρασης στο σχολείο. Οι κοινωνικές επιστήμες και τα καλλιτεχνικά μαθήματα, που δημιουργούν το πλαίσιο έκφρασης προβληματισμών και συναισθημάτων στην τάξη, περιορίζονται. Η τηλεκπαίδευση, παρόλο που χρησιμοποιήθηκε ως λύση ανάγκης, επανέρχεται κάθε φορά που τα σχολικά κτίρια πρέπει να παρα-

|

Πλέον, εκατοντάδες μαθήτριες και μαθητές περνούν από τα Αλληλέγγυα Σχολεία μας κάθε χρόνο. Εκατοντάδες είναι εκείνες και εκείνοι από αυτούς που συνεχίζουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

μείνουν κλειστά, ακόμα και ενάντια σε συλλογικές αποφάσεις όπως συνέβη με τις μαθητικές καταλήψεις. Το σχολείο αποσπάται από τον κοινωνικό του ρόλο, δεν δίνει χώρο για κοινωνικό προβληματισμό και επομένως δεν αποτελεί έναν ασφαλή χώρο, που να ενδυναμώνει τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών. Ετσι, αντί να μαθαίνουν πώς να συνεργάζονται, να συζητούν και να σέβονται το διαφορετικό, μαθαίνουν από νωρίς να ανταγωνίζονται μεταξύ τους.

Η δημόσια και «δωρεάν» παιδεία στοιχίζει ακριβά... Φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, αθλήματα, καλλιτεχνικά μαθήματα αποτελούν μεγάλο μέρος των οικογενειακών εξόδων. Ακόμα και αν στη χώρα μας όλες οι βαθμίδες εκπαίδευσης είναι δημόσιες, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι εξετασιοκεντρικό και ο ιδιωτικός τομέας καλύπτει σχεδόν εξ ολοκλήρου την ανάγκη προετοιμασίας για τις εξετάσεις, καθώς και τις ξενόγλωσσες ή άλλες πιστοποιήσεις δεξιοτήτων.

Ολα τα παραπάνω γέννησαν τα Αλληλέγγυα Σχολεία. Η ανάγκη να μη στερηθεί κανένας και καμία την πρόσβαση στη γνώση γέννησε τα εγχειρήματά μας. Ολα αυτά τα χρόνια, η επιλογή να απαντήσουμε στις πραγματικές ανάγκες που γεννούν φραγμούς και ανισότητες, όσο και αν αυτές θέτουν διαφορετικές προτεραιότητες σε σχέση με το φαντασιακό του σχολείου που ονειρευόμαστε, οδήγησε σε έναν χώρο δημιουργικών αντιστάσεων. Πλέον, εκατοντάδες μαθήτριες και μαθητές περνούν από τα Αλληλέγγυα Σχολεία μας κάθε χρόνο. Εκατοντάδες είναι εκείνες και εκείνοι από αυτούς που συνεχίζουν τις σπουδές τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο ρόλος μας όμως δεν εξαντλείται στην κάλυψη της ανάγκης. Είτε λειτουργούν σε κοινωνικούς χώρους είτε σε σχολικές αίθουσες, τα Αλληλέγγυα Σχολεία συγκροτούν κοινότητες μάθησης και δημοκρατίας, επιδιώκοντας διαρκώς την όλο και βαθύτερη εμπλοκή όλων των εκπαιδευτικών, γονιών και μαθητών στην κοινή καθημερινότητα και τη λήψη αποφάσεων. Σε αυτή τη διαδρομή συναντηθήκαμε με πολλές προσπάθειες εντός του δημόσιου σχολείου που επιδιώκουν ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία και τα τοπικά κινήματα. Τα Αλληλέγγυα Σχολεία δεν επιδιώκουν να αποτελέσουν ένα νέο μοντέλο εκπαίδευσης. Μέσα από την εμπειρία μας ανακαλύπτουμε νέους τρόπους να συνυπάρχουμε, να συναποφασίζουμε, να λειτουργούμε. Γεννιούνται νέες πρακτικές με τις οποίες θέλουμε να μπολιάσουμε το δημόσιο σχολείο. Ομως, ακόμα και αν επιλέγουμε να είμαστε δίπλα στο δημόσιο σχολείο, ακόμα και αν επιλέγουμε να μην κλείνουμε τα μάτια στην ανάγκη, ταυτόχρονα επιλέγουμε να μη σιωπούμε. Διεκδικούμε την ισότιμη πρόσβαση όλων στην εκπαίδευση και ένα σχολείο με ευαίσθητες κεραίες στους κοινωνικούς προβληματισμούς, χωρίς στερεότυπα, δημοκρατικό, συμπεριληπτικό. Ενα σχολείο που θα ωθεί τους νέους να δημιουργήσουν ένα μέλλον πιο δίκαιο, με σεβασμό στα δικαιώματα και στο περιβάλλον και δεν θα τους κατηγοριοποιεί ανάλογα με την ικανότητα προσαρμογής τους στις υπάρχουσες νόρμες.

8

25-26 Ιουνίου 2022

| 32

|

|

Θρανία της αλληλεγγύης

Της FRIEDERIKE HABERMANN Οικονομολόγου, ιστορικού και πολιτικής επιστήμονος Μετάφραση / σχόλια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΗΣ Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι της Κέρκυρας

Τ

ο κείμενο αποτελεί απόσπασμα του αρχικού άρθρου, όπου υποστηρίζεται πως το ανταγωνιστικό σύγχρονο πρότυπο ζωής αιχμαλωτίζει τους ανθρώπους στα δεσμά της ιδιοτέλειας. Ετσι, ματαιώνει τη βαθύτατη προσδοκία τους για αλληλεπίδραση και ολοκλήρωση εντός της κοινότητας που αναπόδραστα τους καθορίζει. Το έργο αποτελεί ένα από τα 73 κείμενα της συλλογής The Wealth of the Commons, αποτελέσματα έρευνας και αγώνων, απ’ όλη τη Γη, που συγκλίνουν στην έννοια των κοινών, δηλαδή των μη ιδιωτικών πόρων που η διαχείρισή τους επιβάλλεται να αποβαίνει προς όφελος όλων. Τέτοιου είδους κοινά, που κληρονομούμε ή από κοινού δημιουργούμε είναι φυσικά αγαθά, όπως ο αέρας, οι ωκεανοί και η άγρια φύση, καθώς και κοινωνικοί πόροι όπως οι βιβλιοθήκες, οι δημόσιοι χώροι, η επιστημονική έρευνα κ.τ.ο. Ενα τέτοιο κοινό είναι και τα Αλληλέγγυα Σχολεία, όπου εφαρμόζεται μια μ συνεργατική κατανόηση της ης ανθρώπινης φύσης φύσ και των κοινωνικών σχέσεων, σεων, θέμα που θα μας μ απασχολήσει στις 25-26 συνάντη6 Μαρτίου, στη διήμερη διήμ ση των Αλληλέγγυων ΑΣΚΤ. λέγγυων Σχολείων στην σ Τα Αλληλέγγυα βεβαίως, γυα Σχολεία δεν είναι, ε μια φυσική συνθήκη αλλά η που κληρονομούμε κ ένα κοινό που δημιουργούμε, όμως η εμπειρία επιβεβαιώνει πως η κοινοτική, συνεργατική και συμπεριληπτική λειτουργία τους όχι μόνο δεν βιάζει την ανθρώπινη φύση, αλλά αποτελεί το πλέον κατάλληλο περιβάλλον για την καλλιέργεια και την ανάπτυξή της.

∆εν γεννιόµαστε εγωιστές

Μια γυναίκα γράφει ένα γράμμα και το στυλό της πέφτει στο πάτωμα. Γέρνει κατά μήκος του γραφείου και προσπαθεί να το σηκώσει, αλλά δεν μπορεί να το φτάσει. Ενα μικρό αγόρι συνειδητοποιεί ότι μπορεί να βοηθήσει. Περπατά προς το στυλό, το σηκώνει και το δίνει στη γυναίκα. Αυτό είναι ένα πείραμα με παιδιά ηλικίας είκοσι μηνών. Αρχικά, σχεδόν όλα τους ευχαριστιούνται να βοηθούν ενήλικες που τους πέφτουν αντικείμενα και είναι εμφανώς ανήμποροι να τα σηκώσουν πάλι. Μετά, με τυχαίο τρόπο, δημιουργούνται τρεις ομάδες παιδιών. Στην πρώτη, ο ενήλικας δεν ανταποκρίνεται καθόλου στη βοήθεια του παιδιού· στη δεύτερη, ο ενήλικας επαινεί το παιδί· και στην τρίτη ο ενήλικας ανταμείβει το παιδί, δίνοντάς του ένα παιχνίδι. Το αποτέλεσμα: ενώ τα παιδιά στις πρώτες δύο ομάδες εξακολουθούν να βοηθούν, θεωρώντας το φυσιολογικό, τα περισσότερα παιδιά της τρίτης ομάδας κάνουν κάτι τέτοιο μόνο αν ξέρουν ότι θα ανταμειφθούν. [...] Ενα άρθρο σχετικά με τη χρήση οικονομικών κινήτρων για τους υπαλλήλους, το «The Gummy Bear Effect» («Το ζελεδάκι και η επίδρασή του»), καταγράφει τα διαστρεβλωτικά αποτελέσματα που μπορούν να προκαλέσουν τα εξωτερικά κίνητρα στα βασικά, εσωτερικά, ανθρώπινα κίνητρα: «Σ’ ένα παιδικό πάρτι γενεθλίων, διηγείστε μια συναρπαστική ιστορία με πειρατές, δράκους κι έναν βυθισμένο θησαυρό. Μετά βάζε-

Σύµφωνα µε τον Precht, η διαπίστωση ότι οι υλικές ανταµοιβές βλάπτουν τους ανθρώπινους χαρακτήρες έχει µια βαθύτατα ανησυχητική διάσταση. Στο κάτω κάτω, ολόκληρο το οικονοµικό µας σύστηµα έχει χτιστεί πάνω σε τέτοιες ανταλλαγές

τε τα παιδιά να φτιάξουν ζωγραφιές σχετικές με την ιστορία. Τα παιδιά στρώνονται στη δουλειά πρόθυμα και ζωγραφίζουν πειρατικούς όρμους, θαλάσσια τέρατα και στολίσκους πειρατικών πλοίων με πολλές λεπτομέρειες. Μετά το πείραμα διαφοροποιείται, ώστε να περιλαμβάνει ένα σύστημα παροχής κινήτρων. Κάθε παιδί λαμβάνει ένα ζαχαρωτό ζελεδάκι για κάθε ολοκληρωμένη εικόνα. Στην αρχή τα παιδιά είναι κατευχαριστημένα, αλλά, εντελώς ξαφνικά, γίνεται προφανές ότι υπάρχουν δύο ομάδες παιδιών: οι “καλλιτέχνες” παραμένουν αφοσιωμένοι στα έργα τους, με τον ίδιο οίστρο που είχαν πριν, και η ανταμοιβή τούς προξενεί χαρά, είναι μια θετική παρενέργεια. Οι “επιχειρηματίες”, απ’ την άλλη πλευρά, περνάνε στη μαζική παραγωγή, ξεπετώντας απλές εικόνες με όλο και αυξανόμενη ταχύτητα και τσαπατσουλιά, και στοιβάζουν σωρούς από ζελεδάκια για να κάνουν επίδειξη της επιτυχίας τους. Οι, απορροφημένοι στις ζωγραφιές τους, “καλλιτέχνες” αρχίζουν να παρατηρούν τις στοίβες από ζελεδάκια των “επιχειρηματιών” και, αργά αλλά σταθερά, αρχίζουν να ενδιαφέρονται λιγότερο για τις λεπτομέρειες των έργων τους. [...] Μετά έρχεται η τελευταία φάση του πειράματος: οι κανόνες του παιχνιδιού αλλάζουν και πάλι, με τη δικαιολογία ότι τα ζαχαρωτά έχουν τελειώσει. Ξαφνικά, όχι μόνο οι “επιχειρηματίες” αλλά και οι “καλλιτέχνες” χάνουν το ενδιαφέρον τους. Η εισαγωγή και η κατάργηση ενός συστήματος παροχής κινήτρων μετέτρεψε μια ορεξάτη και ολοζώντανη συντροφιά μικρών κατεργάρηδων σ’ έναν κακοδιάθετο όχλο». [....] Το τι σημαίνει αυτό όσον αφορά την αναζήτηση μιας πιο χαρούμενης κοινωνίας είναι προ-

φανές. Κάθε φορά που κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν μπορεί να υπάρξει μια καλύτερη κοινωνία ή ένα οικονομικό μοντέλο που να μην είναι τόσο ισχυρά θεμελιωμένο στην ιδιοτέλεια – επειδή «έτσι είναι οι άνθρωποι, στο τέλος τέλος»– μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε με τα λόγια του φιλόσοφου Richard David Precht: «Δεν γεννιόμαστε εγωιστές, μας διαμορφώνουν έτσι». Σύμφωνα με τον Precht, η διαπίστωση ότι οι υλικές ανταμοιβές βλάπτουν τους ανθρώπινους χαρακτήρες έχει μια βαθύτατα ανησυχητική διάσταση. Στο κάτω κάτω, ολόκληρο το οικονομικό μας σύστημα έχει χτιστεί πάνω σε τέτοιες ανταλλαγές. Και αν τα οικονομικά αποτελούν την προέκταση της ηθικής με άλλα μέσα, όπως υποστηρίζει ο οικονομολόγος Karl Homann και άλλοι, τι είδους ηθική είναι αυτή που προκαλεί πείνα μέχρι θανάτου για χιλιάδες ανθρώπους κάθε μέρα; Πρόκειται γι’ αυτούς που δεν έχουν αρκετά να προσφέρουν στις δοσοληψίες των αγορών. Κατά συνέπεια, προκύπτει το ερώτημα πώς οι άνθρωποι θα απεμπλακούν από αυτή την αλλόκοτη δύναμη των χρημάτων χωρίς μια «θεμελιώδη κριτική στο σύνολο του οικονομικού μας συστήματος» το οποίο ο Precht, επίσης, θεωρεί ως απατηλό. Ο κοινωνικός ψυχολόγος Harald Welzer, ορθά, εκτιμά ότι η λεγόμενη ρεαλιστική πολιτική είναι μια «πολιτική αυταπάτης», αν αναλογιστούμε τον βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι κλείνουν τα μάτια τους απέναντι στις παγκόσμιες κοινωνικές καταστροφές. Από αυτή την άποψη, διατείνεται, μόνο οι ουτοπιστικές πολιτικές είναι ρεαλιστικές. Μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες αρχικό κείμενο στη διεύθυνση: http://wealthofthecommons.org/essay/weare-not-born-egoists