Παγιδευμένοι στον παράδεισο – Το σκοτεινό πρόσωπο του ελληνικού τουρισμού by Εφημερίδα των Συντακτών

ΠΟΛΥΜΗΝΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΚΛΑΔΟ

Παγιδευμένοι στον παράδεισο ΤΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ

Λίνα Καπετάνιου Ελβίρα Κρίθαρη Ιωάννα Λουλούδη Ηλία Σταθάτο

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΠΌ ΤΌΥΣ Λίνα Καπετάνιου και Ελβίρα Κρίθαρη, Ιωάννα Λουλούδη, Ηλία Σταθάτο, μέλη του Mediterranean Institute for Investigative Reporting, www.miir.gr

ΣΥΝΕΙΣΕΦΕΡΑΝ στο ρεπορτάζ στη Βουλγαρία ο Stanimir Vaglenov και στη Ρουμανία η Timea Hont.

Η ΕΡΕΥΝΑ πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του iMEdD. Το iMEdD δεν ταυτίζεται απαραιτήτως με το περιεχόμενο του κειμένου. Μέρος της έρευνας δημοσιεύεται σήμερα στην εφημερίδα της Ρουμανίας Libertatea.

ΕΙ∆ΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Νικόλας Βουλέλης ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ

Σωτήρης Μανιάτης

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

Τάσος Παππάς ∆ΙΟΡΘΩΣΗ

Μάγδα Κλαυδιανού

ΕΞΩΦΥΛΛΟ

Μιχάλης Κουντούρης ΣΕΛΙ∆ΟΠΟΙΗΣΗ

Λουίζα Καραγεωργίου

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Το ταξίδι στο όνειρο ήταν τελικά εφιάλτης Πώς ένα ελληνικό γραφείο ευρέσεως εργασίας και ένα δίκτυο εταιρειών στη Βουλγαρία εισήγαγαν χιλιάδες «φτηνούς» εργαζομένους για λογαριασμό πολυτελών ξενοδοχείων την τελευταία δεκαετία ταν 25 Απριλίου και η θερμοκρασία στην πίστα του αεροδρομίου στο Ηράκλειο της Κρήτης άγγιζε ήδη τους 26 βαθμούς Κελσίου. Η πτήση από το Μάντσεστερ στο Ηράκλειο είχε κουράσει τον Ανταμ, αλλά ένα χαμόγελο σχηματίστηκε στα χείλη του μόλις αντίκρισε τη θάλασσα. Πήρε τις βαλίτσες του και μπήκε σε ένα ταξί με

προορισμό την Ελούντα. Σε όλη τη διαδρομή ονειρευόταν τους επόμενους μήνες. Είχε αφήσει τον μουντό, βροχερό καιρό στο Σταφορντσάιρ, στα Μίντλαντς της Αγγλίας, για μια καλοκαιρινή δουλειά σε ελληνικό ξενοδοχείο. «Ηρθα στην Ελλάδα για να βιώσω τον τρόπο ζωής, χρειαζόμουν πραγματικά μια αλλαγή στη ζωή μου και δεν

ήθελα να μετανιώσω αν δεν το δοκίμαζα», λέει ο Ανταμ Τζουντ, 32 ετών, καθώς θυμάται τι αισθανόταν περνώντας την πόρτα του Elounda Golf & Spa Resort, ενός από τα πιο πολυτελή πεντάστερα ξενοδοχεία στη χώρα. Δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα συνέβαινε τις επόμενες εβδομάδες και πώς η ονειρεμένη καλοκαιρινή δουλειά θα μετατρεπόταν σε εφιάλτη.

Ο ΑΝΤΑΜ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ από τους εκατοντάδες ξέπροηγούμενα χρόνια, ο τουρισμός, η «βαριά βινους που εργάστηκαν σε ελληνικά ξενοδοχεία το ομηχανία» της Ελλάδας, θεωρείται ο κύριος πυκαλοκαίρι του 2019. Κατά τη διάρκεια πολύμηνης λώνας ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία, έρευνας, η ομάδα μας ανακάλυψε μια πολύπλοκη αφού δημιουργεί διαρκώς νέες θέσεις εργασίας διαδικασία «εισαγωγής φτηνών εργαζομένων», η και παράγει αυξανόμενα έσοδα. Παρ’ όλα αυτά, οποία περιλαμβάνει ένα ιδιωτικό γραη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και φείο ευρέσεως εργασίας στην Ελλάη «ανάγκη» για φτηνότερο εργατικό δα και πολλαπλές εταιρείες στη δυναμικό έχουν καταστήσει τον Βουλγαρία. Σε συνεργασία, κλάδο του τουρισμού εύφορο H απορρύθμιση οι εταιρείες προσελκύουν έδαφος για οποιονδήποτε θέτης αγοράς εργασίας εργαζομένους από ευρωλει να παρακάμψει τον νόμο παϊκές ή τρίτες χώρες προπροκειμένου να αυξήσει τα και η «ανάγκη» για κειμένου να εργαστούν σε περιθώρια κέρδους. φτηνότερο εργατικό ελληνικά ξενοδοχεία, εκΣε αυτό το πλαίσιο, το δυναμικό έχουν μεταλλευόμενες την ευπολύπλοκο σχέδιο εισαρωπαϊκή νομοθεσία περί γωγής εργαζομένων κακαταστήσει τον κλάδο «απόσπασης στο πλαίσιο τάφερε να ξεφύγει από του τουρισμού παροχής υπηρεσιών». τον έλεγχο των ελληνικών, εύφορο έδαφος Μέσω αυτού του σχεδίου, βουλγαρικών και ευρωπαϊεκατοντάδες ξένοι εργάζονται κών αρχών. Πώς ακριβώς; για παρανομίες τα τελευταία χρόνια στον εγχώΓια τις ανάγκες της έρευνας ταριο ξενοδοχειακό κλάδο με όρους ξιδέψαμε στην Ελλάδα και τη Βουλυπερεργασίας, υποδηλωμένης εργασίγαρία, συνεργαστήκαμε με δημοσιογράας και πολύ χαμηλών μισθών, ενώ τα ξενοδοχεία φους στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, εξετάσαμε αποφεύγουν να πληρώσουν τους φόρους και την δεκάδες νομικά έγγραφα, παρακολουθήσαμε κοινωνική ασφάλιση που τους αναλογούν. ηλεκτρονικές πλατφόρμες και ομάδες σε κοινωΜετά την οικονομική κρίση και τα αυστηρά νικά δίκτυα και μιλήσαμε με δεκάδες εργαζομέμέτρα λιτότητας που επέβαλαν το Διεθνές Νονους που ήρθαν να εργαστούν στην Ελλάδα τα μισματικό Ταμείο και η Ευρωπαϊκή Ενωση τα προηγούμενα χρόνια.

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Εικόνα από τη διαδικτυακή καμπάνια της Job Trust

JOB TRUST

«Ψαρεύοντας» εργαζομένους με δόλωμα το ελληνικό καλοκαίρι ια την Αγκνιέσκα Πλονκίεβιτς, 24 ετών, η προσφορά εργασίας ήρθε μέσα από το πανεπιστήμιό της στο Πόζναν της Πολωνίας. Ξεκίνησε να δουλεύει στις 27 Ιουνίου 2019 στο Istion Club Hotel & Spa στη Νέα Ποτίδαια Χαλκιδικής. «Από τη σχολή μού έστειλαν ένα email για την Job Trust. Είδα την ιστοσελίδα και έμοιαζε με όνειρο! Το πανεπιστήμιο κάλυψε την υγειονομική μου περίθαλψη και υπέγραψα συμβόλαιο για 3 μήνες. Διάλεξα αυτήν την πρακτική άσκηση στην Ελλάδα γιατί ήθελα να μάθω πράγματα, να γνωρίσω ανθρώπους και να περάσω χρόνο σε ένα ηλιόλουστο μέρος». Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να καταλάβει η Αγκνιέσκα ότι τα πράγματα δεν θα ήταν ακριβώς όπως τα είχε φανταστεί. «Ηταν οι τρεις χει-

ΤΑ ΠΛΟΚΑΜΙΑ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΤΩΝ ΦΤΗΝΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΕΧΟΥΝ ΑΠΛΩΘΕΙ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟΥ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η παρουσία της εταιρείας σε «Ημέρες Καριέρας» στην Κρακοβία της Πολωνίας, τον Μάρτιο του 2019

ρότεροι μήνες της ζωής μου. Στεκόμουν για 8-9 ώρες όρθια στην κουζίνα γυαλίζοντας μαχαιροπίρουνα. Επρεπε να τσακωθώ με τον υπεύθυνο για να πάρω μία μέρα ρεπό. Οταν του είπα ότι είχα έρθει στην Ελλάδα για να εκπαιδευτώ, γέλασε». Λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, στο ξενοδοχείο Aegean Melathron στην

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Παρουσίαση στο Καζακστάν το 2017

Παρουσίαση στη Βαρκελώνη το 2018

Καλλιθέα της Χαλκιδικής, ο Βλαντ από τη Ρουμανία ήταν ενθουσιασμένος γι' αυτήν την ευκαιρία που του είχε δοθεί μέσω του προγράμματος Erasmus στο Πανεπιστήμιό του Alexandru Ioan Cuza, στο Ιάσιο. Εργάστηκε από τα τέλη Ιουλίου μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου. «Τον Σεπτέμβριο δούλευα κάθε μέρα, γιατί πολλοί από τους υπαλλήλους είχαν φύγει. Εμενα στο υπόγειο του ξενοδοχείου με άλλον έναν Ρουμάνο εργαζόμενο». Ολοι οι παραπάνω ήρθαν να εργαστούν στην Ελλάδα μέσω της εταιρείας Job Trust. Οπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα, η «εταιρεία προσλήψεων και συμβουλευτικών υπηρεσιών λειτουργεί για πάνω από 15 χρόνια με αντικείμενο την εύρεση, συνέντευξη και κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού που θα στελεχώσει πολυτελή ξενοδοχεία και resorts στην Ελλάδα και στο εξωτερικό».

Όι σχέσεις με πανεπιστήμια Σε όλα τα κοινωνικά δίκτυά της, η Job Trust διαφημίζει την καλοκαιρινή εργασία «με μια γεύση διακοπών». Τα βίντεο που απεικονίζουν παραδεισένιες αμμουδερές παραλίες, κοκτέιλ δίπλα στην πισίνα, ευρύχωρα δωμάτια με μοντέρνα διακόσμηση και λαχταριστά παραδοσιακά φαγητά έχουν χιλιάδες προβολές στο YouTube, ενώ

Επίσημα έγγραφα Erasmus, όπου φαίνεται η συνεργασία του πανεπιστημίου Alexandru Ioan Cuza, στο Ιάσιο της Ρουμανίας, με την Job Trust

τα μότο «απόλαυσε το καλοκαίρι σου ενώ δουλεύεις στην Ελλάδα» και «συνδύασε τις καλοκαιρινές σου διακοπές με μια δουλειά στον τουρισμό» συγκεντρώνουν αμέτρητα likes στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Η Job Trust έχει ευρεία διαδικτυακή παρουσία σε ιστοσελίδες ευρέσεως εργασίας, μηχανές αναζήτησης αγγελιών και πλατφόρμες γύρω από την εργασία, όπως eurojobs, cvrain, avalanchejob, learn4good, hosco, justlanded, profdir. Συμμετέχει επίσης διαδικτυακά στον θεσμό European Job Days, που οργανώνεται από την υπηρεσία EURES, την Ευρωπαϊκή Πύλη για την επαγγελματική κινητικότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εταιρεία καταχωρίζει τις αγγελίες για καλοκαιρινή εργασία σε πολλές δημοφιλείς ιστοσελίδες για φοιτητές και προγράμματα Erasmus, όπως

ΣΤΕΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΑ Ι∆ΡΥΜΑΤΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΕΧΕΙ Η JOB TRUST τα erasmusintern.org, studentjob. co.uk, erasmusu.com, teli.asso.fr. Τον χειμώνα και ιδίως την άνοιξη εκπρόσωποι της εταιρείας ταξιδεύουν στην Ευρώπη και κάνουν παρουσιάσεις σε ημέρες καριέρας ή οργανώνουν συναντήσεις με φοιτητές σε πανεπιστήμια. H Ακαδημία Οικονομικών στην πόλη Svishtov στη Βουλγαρία το 2015, το Πανεπιστήμιο Ștefan cel Mare στην πόλη Suceava στη Ρουμανία το 2016, το Πανεπιστήμιο Turan στην πόλη Almaty στο Καζακστάν το 2017, το Πανεπιστήμιο της

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η πινακίδα έξω από τα γραφεία του ιδιωτικού γραφείου ευρέσεως εργασίας στην Καλαμαριά, στη Θεσσαλονίκη. Κάτω, το email αποστέλλεται στους υποψήφιους εργαζομένους από την ηλεκτρονική διεύθυνση career@jobtrust.gr, αλλά περιλαμβάνει συμβόλαιο με τη STAFF Company

Βαλένθια στην Ισπανία το 2018, το Πανεπιστήμιο Ignatianum στην Κρακοβία της Πολωνίας και το Πανεπιστήμιο της Χιρόνα στην Ισπανία το 2019 είναι μερικά από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ανάμεσα στα πολλά που έχουν φιλοξενήσει την Job Trust τα τελευταία χρόνια. Με κάποια πανεπιστήμια η Job Trust έχει ακόμα πιο στενούς δεσμούς, όπως με το Πανεπιστήμιο WSB στο Πόζναν που πληροφορεί τους φοιτητές του για τις θέσεις εργασίας της εταιρείας, όπως περιέγραψε η Αγκνιέσκα, ή με τη Σχολή Μηχανικών Ecam Rennes στην πόλη Μπρουζ της Γαλλίας, όπως αναφέρει φοιτητής. Το Πανεπιστήμιο Alexandru Ioan Cuza στο Ιάσιο της Ρουμανίας συνεργάζεται με την Job Trust εδώ και 7 χρόνια. «Περίπου 60-70 φοιτητές της σχολής μας πηγαίνουν κάθε χρόνο στην Ελλάδα με τη διαμεσολάβηση της Job Trust για να κάνουν την πρακτική τους», μας εξήγησε η Dorina Moisa,

από το Γραφείο Διεθνών Σχέσεων της Σχολής Οικονομικών και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου. Ο φοιτητής και το Πανεπιστήμιο υπογράφουν με την Job Trust επίσημα

έγγραφα πρακτικής άσκησης στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus. Οσον αφορά το Πανεπιστήμιο, ο φοιτητής προσλαμβάνεται ως ειδικευόμενος, τους επόμενους

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Προσφορά εργασίας μέσω email με ημερομίσθιο 20 ευρώ. Ό υποψήφιος έχει τη δυνατότητα να διαλέξει ανάμεσα σε πολλά ξενοδοχεία

μήνες εκπαιδεύεται σε συγκεκριμένες δεξιότητες και αποκτά εργασιακή εμπειρία.

Αίτηση για τη Γη της Επαγγελίας Οι φοιτητές, όπως και κάθε μελλοντικός υπάλληλος της Job Trust, συμπληρώνουν ηλεκτρονικά την αίτησή τους, περνάνε από τηλεφωνική συνέντευξη και λαμβάνουν με email την προσφορά εργασίας. Πολλές φορές τούς δίνεται η δυνατότητα να διαλέξουν ανάμεσα σε 3-4 ξενοδοχεία, ενώ ενημερώνονται και για τις ώρες εργασίας και το ημερομίσθιο. Στο παραπάνω email που στάλθηκε σε υποψήφιο λίγο πριν από την έναρξη της τουριστικής σεζόν του 2019, δηλώνεται ότι οι ώρες εργασίας είναι 8-9 την ημέρα, 5-6 ημέρες την εβδομάδα. Το ημερομίσθιο που προτείνεται είναι 20 ευρώ. Μόλις οι υποψήφιοι διαλέξουν ξενοδοχείο και αποδεχτούν την προσφορά εργασίας, λαμβάνουν ένα email (βλέπε αριστερά). Από τη στιγμή που αυτό το email φτάνει στα

εισερχόμενά τους, οι μελλοντικοί υπάλληλοι ανακαλύπτουν ότι δεν πρόκειται να προσληφθούν από το ίδιο το ξενοδοχείο, ούτε από την Job Trust. Στο θέμα του email ξεκάθαρα αναφέρεται πως η ηλεκτρονική αλληλογραφία αφορά την αποστολή ενός «συμβολαίου» στους υποψηφίους από μία εταιρεία ονόματι «STAFF», χωρίς να παρέχονται γι’ αυτήν περισσότερες πληροφορίες. Και εδώ είναι που αρχίζουν να περιπλέκονται τα πράγματα. Η Job Trust, με την οποία επικοινωνούσαν από την αρχή οι υποψήφιοι, ιδρύθηκε το 2006 από την υπήκοο Ρουμανίας Irina Aslanov. Η ιδρύτρια αλλά και διευθύντρια της εταιρείας αναφέρει σε βιογραφικό της στο Διαδίκτυο ότι μεγάλωσε στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Ρωσία, καταλήγοντας έπειτα στη Ρουμανία και την Ελλάδα για σπουδές. Η εταιρεία εδρεύει στη Θεσσαλονίκη, σε μια πολυκατοικία στη γειτονιά της Καλαμαριάς που σε καμία περίπτωση δεν θυμίζει ένα πολυάσχολο διεθνές ιδιωτικό γραφείο ευρέσεως εργα-

σίας. Στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο, ωστόσο, η εταιρεία είναι καταχωρισμένη ως Ιδιωτικό Γραφείο Ευρέσεως Εργασίας (ΙΓΕΕ), που σημαίνει ότι δεν μπορεί να δρα ως εργοδότης, αλλά μόνο ως μεσολαβητής ανάμεσα σε υποψήφιους εργαζομένους και δυνητικούς εργοδότες που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της προκειμένου να «αλιεύσουν» υπαλλήλους που ταιριάζουν στα κριτήριά τους. Η STAFF Company, ωστόσο, δεν έχει την έδρα της στην Ελλάδα, αλλά στην πόλη του Πλέβεν στη βόρεια Βουλγαρία και φέρεται να ανήκει σε έναν Ελληνα ονόματι Αλέξανδρο Σαββίδη. Η έρευνα για περισσότερα στοιχεία για τον ιδιοκτήτη της STAFF στην Ελλάδα δεν φανέρωσε πολλά για το επαγγελματικό του παρελθόν. Εκανε γνωστή, όμως, μία σημαντική λεπτομέρεια: ο Αλέξανδρος Σαββίδης φέρεται να έχει σχέση με την Irina Aslanov, ιδρύτρια και μάνατζερ της Job Trust. Αναζητήσαμε περισσότερες απαντήσεις γι’ αυτήν τη μυστηριώδη εταιρεία στη Βουλγαρία. Η αναζήτηση στο βουλγαρικό Εμπορικό Μητρώο οδήγησε σε έγγραφα που σχετίζονται με την ίδρυση της εταιρείας. Σε κάποια από αυτά ο εν λόγω Ελληνας επιχειρηματίας δήλωνε ως διεύθυνσή του το χωριό Νέο Ρύσιο κοντά στη Θεσσαλονίκη και έναν κωδικό ταχυδρομικής θυρίδας. Η αναζήτηση της συγκεκριμένης θυρίδας, όμως, φανέρωσε ότι ο Σαββίδης είχε δώσει αναληθή στοιχεία στις βουλγαρικές αρχές, καθώς ο αριθμός της θυρίδας αντιστοιχούσε τελικά στον... αριθμό δημοτολογίου του. Από τα στοιχεία του βουλγαρικού Εμπορικού Μητρώου καθίσταται σαφές επίσης ότι ο Σαββίδης είχε ιδρύσει και διευθύνει συνολικά οκτώ εταιρείες από το 2010, οι οποίες εμφανίζονται όλες ακόμη ενεργές. Οπως σύντομα θα ανακαλύπταμε, οι υπάλληλοι που στρατολογούσε η Job Trust για να εργαστούν σε ελληνικά ξενοδοχεία υπέγραφαν τα τελευταία εννέα χρόνια συμφωνητικά εργασίας με τις εταιρείες αυτού του άγνωστου Ελληνα επιχειρηματία.

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η είσοδος του κτιρίου όπου στεγάζονται τα γραφεία της εταιρείας STAFF Company, στην πόλη Πλέβεν της Βουλγαρίας. Δεξιά, πινακίδα διαφημίζει το γραφείο της Job Trust στο Πλόβντιβ της Βουλγαρίας

δηγώντας στη λεωφόρο Ruse στην πόλη του Πλέβεν στη βορειοανατολική Βουλγαρία, φτάσαμε σε ένα ψηλό, εμβληματικό, σοβιετικού τύπου σύμπλεγμα πολυκατοικιών. Στο νούμερο 87, κτίριο Β, οι σκοτεινοί και γεμάτοι υγρασία διάδρομοι οδηγούν στο διαμέρισμα 6, όπου δεν υπάρχει ίχνος εταιρείας παροχής προσωπικού. Η πινακίδα στη μαύρη ξύλινη πόρτα προειδοποιεί πως το διαμέρισμα φυλάσσεται από σκύλους, κάτι που επιβεβαιώνει αμέσως το χτύπημα του κουδουνιού. Ωστόσο, κανείς δεν έρχεται να ανοίξει, ενώ και το ανοιχτό γραμματοκιβώτιο της εταιρείας φαίνεται άδειο. Μοιάζει βέβαιο πως αν η εταιρεία είχε κάποιο γραφείο σε λειτουργία, αυτό δεν βρισκόταν σε εκείνη τη διεύθυνση. Το ίδιο συμβαίνει καθώς επισκεπτόμαστε τις καταχωρισμένες διευθύνσεις των άλλων εταιρειών που ίδρυσε ο Σαββίδης σε τοποθεσίες σε όλη τη Βουλγαρία: στο Πλόβντιβ, το Βέλικο Τάρνοβο, το Πλέβεν, ακόμη

Ο λαβύρινθος των βουλγαρικών εταιρειών και τα άδεια γραφεία και στο απομακρυσμένο χωριό Μάλκα Τσερκόβνα στη βορειοανατολική Βουλγαρία, όπου η STAFF πρωτοϊδρύθηκε το 2017, σε μια περίοδο που, σύμφωνα με την απογραφή εκείνου του έτους, το χωριό είχε μόλις 13 κατοίκους. Εκτός από μία πλαστική πινακίδα της Job Trust που παρέμενε κρεμασμένη στον τοίχο πάνω από

ένα ταξιδιωτικό πρακτορείο στο Πλόβντιβ, στη Βουλγαρία συναντήσαμε μόνο γραμματοκιβώτια και ανύπαρκτα γραφεία. Οι εταιρείες του Αλέξανδρου Σαββίδη με τις παρεμφερείς ονομασίες –Job Trust Career, Job Trust Training, Job Trust Company, Job Trust Ltd., Staf Career, Staf Training– εγγρά-

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

διευθύντριας στην Job Trust Training. Κατά την περίοδο που βρισκόταν στο τιμόνι τής εν λόγω εταιρείας, προσελήφθησαν σε αυτήν τουλάχιστον 331 υπάλληλοι (Ιούλιος 2017). Προσπαθήσαμε χωρίς επιτυχία να επικοινωνήσουμε με την κ. Georgieva με τη βοήθεια του Βούλγαρου ερευνητή δημοσιογράφου Stanimir Vaglenov στο τέλος του Οκτωβρίου 2019, τόσο στο γραφείο όσο και στην κατοικία της, προκειμένου να μάθουμε περισσότερα για τις εταιρείες και τον ρόλο της ως διευθύντριας. Η ίδια, ωστόσο, ειδοποιήθηκε για την επίσκεψή μας και αντέδρασε λαμβάνοντας περιοριστικά μέτρα κατά του Βούλγαρου συναδέλφου μας, απαγορεύοντας κάθε νέα επικοινωνία μαζί της.

«Νεκροταφεία εταιρειών»

φονται στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο της Βουλγαρίας σε μια περίοδο επτά ετών, επιδεικνύοντας συνήθως υψηλή δραστηριότητα κατά τη διάρκεια μιας τουριστικής σεζόν και έπειτα αποχωρώντας σιγά σιγά, δίνοντας κάθε φορά τη σκυτάλη στην επόμενη εταιρεία. Οπως δείχνουν τα δημόσια στοιχεία για τους δικαιούχους κοινωνικής ασφάλισης, οι συγκεκριμένες βουλγαρικές εταιρείες προχώρησαν κατά τη διάρκεια δέκα ετών στην πρόσληψη περισσότερων των δύο χιλιάδων υπαλλήλων. Σύμφωνα με το βουλγαρικό Εμπορικό Μητρώο, η δραστηριότητα της STAFF μέχρι σήμερα συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την «εμπορική εκπροσώπηση και διαμεσολάβηση, μεσιτικές συναλλαγές, συμφωνίες μεταφοράς, ξενοδοχειακές, τουριστικές και διαφημιστικές υπηρεσίες, υπηρεσίες πληροφοριών και άλλες». Την ίδια εμπορική δραστηριότητα έχουν αναλάβει και οι προηγούμενες εταιρείες.

ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ ΠΡΟΣΕΛΑΒΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΥΣ ΑΠΟ 2.000 ΥΠΑΛΛΗΛΟΥΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ∆ΕΚΑ ΕΤΗ

Η μοναδική ένδειξη ότι κάποια από αυτές τις επιχειρήσεις μπορεί να λειτουργεί ακόμη είναι τα γραφεία της Omega, του λογιστικού γραφείου που αποτελεί την επίσημη διεύθυνση αλληλογραφίας δύο εκ των εταιρειών, της STAFF και της Job Trust Training. Σύμφωνα με το βουλγαρικό μητρώο, η Omega ανήκει σε μία υπήκοο Βουλγαρίας ονόματι Yordanka Dimitrova Georgieva, η οποία για μικρό χρονικό διάστημα το 2017 είχε επίσης αναλάβει καθήκοντα

Σε αντίθεση με την Ελλάδα, ο Αλέξανδρος Σαββίδης εμφανίζεται να έχει πιο δραστήριο ρόλο στη Βουλγαρία, συμμετέχοντας ακόμη και ο ίδιος το 2015 σε μία παρουσίαση για φοιτητές του Πανεπιστημίου «Dimitar A. Tsenov» στη Σόφια, όπου συζητήθηκαν «οι ευκαιρίες για εργασία στα καλύτερα ξενοδοχεία και η πρακτική άσκηση στον τομέα της παροχής υπηρεσιών στην Ελλάδα». Σε μια δημοσίευση για την εκδήλωση στην ιστοσελίδα του ιδιωτικού πανεπιστημίου, ο Σαββίδης χαρακτηρίζεται «ιδιοκτήτης» της ελληνικής Job Trust, η οποία, σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, εκείνη την περίοδο συνεργάζεται με «περίπου 130 πανεπιστήμια εξειδικευμένα στην εκπαίδευση στον τουρισμό σε περισσότερες από 15 χώρες, όπως: Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Λετονία, Εσθονία, Φινλανδία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ελβετία, Αυστρία, Ηνωμένο Βασίλειο, Σερβία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ρωσία, Καζακστάν και άλλες». Οπως και σε άλλες χώρες, η Job Trust συγκέντρωσε μελλοντικούς υπαλλήλους από βουλγαρικά ακαδημαϊκά ιδρύματα, όπως το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο του Πλόβντιβ, που για δέκα χρόνια συνεργαζόταν με την ελληνική εταιρεία, αποστέλλοντας φοιτητές στο εξωτερικό για

10 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

μαθητείες στον τουριστικό κλάδο. Την ίδια συνεργασία είχε και με την Ευρωπαϊκή Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Μάνατζμεντ, όπου το 2014 η Job Trust διεξήγαγε μια σειρά από παρουσιάσεις στα τμήματά της σε διάφορες πόλεις της Βουλγαρίας. Η πρώτη επιχειρηματική προσπάθεια του Αλ. Σαββίδη στη Βουλγαρία ήταν η ίδρυση της Job Trust Career στην ειδυλλιακή, ορεινή πόλη του Βέλικο Τάρνοβο, που προσελκύει πολλούς τουρίστες κατά τη διάρκεια του χρόνου. Σε αυτήν την «Πόλη των Τσάρων», όπως αποκαλείται εξαιτίας της πλούσιας ιστορίας της και της μοναδικής αρχιτεκτονικής της, ο Ελληνας επιχειρηματίας εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2010 μαζί με την Irina Aslanov για να αναζητήσει πληροφορίες για την ίδρυση μιας εταιρείας στη χώρα. Δύο μήνες μετά την ίδρυση της Job Trust Career, ο Σαββίδης μεταβίβασε την εταιρεία στην Aslanov, που παρέμεινε η κύρια ιδιοκτήτριά της ως το 2016, απασχολώντας περισσότερα από χίλια άτομα κατά τις τουριστικές σεζόν εκείνων των πέ-

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ντε ετών. Επειτα, τον Μάιο του 2016, η ιδιοκτησία της εταιρείας μεταβιβάστηκε ξαφνικά σε έναν κάτοικο του Βέλικο Τάρνοβο ονόματι Georgi Yordanov Yordanov. Η πρακτική της προσωρινής ή ολικής μεταβίβασης εταιρειών

δεν είναι άγνωστη στον Βούλγαρο ερευνητή δημοσιογράφο Stanimir Vaglenov, που έχει καλύψει υποθέσεις απάτης και εικονικών επιχειρήσεων. Οπως εξηγεί, η τακτική αυτή, την οποία αποκαλεί «νεκροταφείο εταιρειών», συνήθως βοηθά τους

Οι δαιδαλώδεις διαδρομές Απρίλιος 2007

Δεκέμβριος 2010

Νοέμβριος 2011

Νοέμβριος 2015

Η Job Trust ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη ως Ιδιωτικό Γραφείο Εξεύρεσης Εργασίας (ΙΓΕΕ), υπό την επωνυμία «ASLANOV IRINA του CONSTANTIN». Η έδρα της εταιρείας παραμένει μέχρι σήμερα η ίδια, σε μία πολυκατοικία στην Καλαμαριά.

Μια μονοπρόσωπη εταιρεία περιορισμένης ευθύνης (LLC / ΕΠΕ) με την επωνυμία Job Trust Career (ДЖОБ ТРАСТ КАРИЕР) ιδρύεται στην τουριστική κωμόπολη του Βέλικο Τάρνοβο στη βόρεια Βουλγαρία από τον Ελληνα Αλέξανδρο Σαββίδη. Δύο μήνες αργότερα η διαχείριση περνά στην υπήκοο Ρουμανίας Irina Aslanov, που παραμένει ιδιοκτήτριά της μέχρι τον Μάιο του 2016, όταν ένας Βούλγαρος υπήκοος ονόματι Georgi Yordanov γίνεται ο μοναδικός της ιδιοκτήτης και η λειτουργία της ξαφνικά «παγώνει». Η Job Trust Career θα αποτελέσει τον εργοδότη για περισσότερα από 885 άτομα. Σύμφωνα με τον τελευταίο δημοσιευμένο ισολογισμό της εταιρείας, ο κύκλος εργασιών της το 2014 έφτασε τα 3.139.000 βουλγαρικά λέβα (1.604.864 ευρώ).

Ο αρχικός ιδρυτής της Job Trust Career, Αλέξανδρος Σαββίδης, ιδρύει άλλη μία εταιρεία με έδρα την ίδια διεύθυνση στην πόλη του Βέλικο Τάρνοβο, αυτήν τη φορά με την επωνυμία Staf Training (СТАФ ТРЕЙНИНГ). Η νέα βουλγαρική εταιρεία εμφανίζεται να απασχολεί δεκάδες άτομα κατά τις τουριστικές σεζόν ανάμεσα στο 2014 και το 2017.

Υπό την επωνυμία Staf Career (СТАФ КАРИЕР) ιδρύεται ακόμη μία εταιρεία από τον Αλέξανδρο Σαββίδη στην πόλη Πλόβντιβ στη νότια Βουλγαρία. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες, αυτή έχει έναν υπάλληλο και δεν εμφανίζει σημαντική δραστηριότητα μετά το 2017.

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η γραφική, ορεινή κωμόπολη Βέλικο Τάρνοβο, όπου έχει την έδρα της η πρώτη εταιρεία των Σαββίδη- Aslanov, Job Trust Career

ιδιοκτήτες να αποφύγουν μερικώς ή ολικώς τα προβλήματα με τον νόμο. Στην πρώτη φάση οι επιχειρηματίες πωλούν εικονικά την εταιρεία σε κάποιον άλλον, ο οποίος καθίσταται πλέον υπεύθυνος για παλιά και νέα χρέη. Επειτα «παγώνουν» κάθε δρα-

στηριότητα, θάβοντάς την κάτω από μια νέα εταιρεία, η οποία με τη σειρά της αναλαμβάνει με καινούργιο προσωπείο να συνεχίσει το έργο της προηγούμενης. «Τις περισσότερες φορές οι νέοι ιδιοκτήτες είναι άνθρωποι χωρίς ιδιοκτησία, συχνά

προέρχονται από μειονότητες και μπορεί να είναι αγράμματοι. Υπογράφουν οποιοδήποτε έγγραφο τούς παρουσιάζεται με αντάλλαγμα μικρά χρηματικά ποσά, ίσως ακόμη και για 50 ευρώ, ίσως μόνο για ένα μπουκάλι μπράντι. Ετσι γίνονται ιδιοκτήτες, όμως δεν έχουν καμία περιουσία, επομένως το κράτος δεν λαμβάνει τίποτα στο τέλος. Και οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες μπορούν με τον τρόπο αυτό να ξεκινήσουν ελεύθερα μια νέα εταιρεία», δηλώνει ο Βούλγαρος δημοσιογράφος και προσθέτει ότι η τακτική αυτή «έχει αποτελέσει σημαντικό πρόβλημα για τη Βουλγαρία, οδηγώντας στο να χάνουν κράτος και πολίτες πολλά χρήματα». Η εδραίωσή της βασίστηκε σε πολιτικές που τουλάχιστον μέχρι το 2018 επέτρεπαν την εύκολη δημιουργία εταιρειών με ελάχιστο κεφάλαιο και ελκυστικά χαμηλούς συντελεστές φορολόγησης, μετατρέποντας έτσι τη Βουλγαρία σε έναν ιδανικό προορισμό για όσους επιθυμούσαν να αποφύγουν τη βαριά φορολογία.

της Job Trust στη Βουλγαρία Απρίλιος 2016

Μάιος 2016

Ιανουάριος 2017

Φεβρουάριος 2017

Μερικούς μήνες αργότερα ο Αλέξανδρος Σαββίδης ιδρύει την Job Trust Company (ДЖОБ ТРАСТ КОМПАНИ) στην πόλη του Βέλικο Τάρνοβο, όπου ήδη διαθέτει άλλες δύο εταιρείες. Το καλοκαίρι του 2017 καταχωρίζονται περισσότεροι από 180 υπάλληλοι σε αυτήν την εταιρεία, με τον κύκλο εργασιών της να φτάνει τα 1.878.000 λέβα (περίπου 960.000 ευρώ).

Η Irina Aslanov ιδρύει τον Μάιο του 2016 μία εταιρεία στο Πλόβντιβ, αυτήν τη φορά με την επωνυμία Job Trust Ltd. (ДЖОБ ТРЪСТ). Η εταιρεία δεν απασχολεί περισσότερα από τρία άτομα στη διάρκεια του βίου της.

Η Job Trust Training (ДЖОБ ТРАСТ ТРЕЙНИНГ) ιδρύεται από τον Αλέξανδρο Σαββίδη με δηλωμένη έδρα το σχετικά απομακρυσμένο χωριό της Μάλκα Τσερκόβνα στη βορειοανατολική Βουλγαρία, που, σύμφωνα με την απογραφή του 2017, διαθέτει μόλις 13 κατοίκους. Το 2017 ο Σαββίδης μεταβιβάζει τη διαχείριση της εταιρείας στην υπήκοο Βουλγαρίας Yordanka Dimitrova Georgieva, από την οποία την ανακτά πάλι τον Φεβρουάριο του 2018. Κατά τους θερινούς μήνες του 2017 η εταιρεία φέρεται να απασχολεί μέχρι και 331 άτομα, με τον κύκλο εργασιών της να αγγίζει τα 2.813.000 βουλγαρικά λέβα (1.438.191 ευρώ).

Η πόλη του Πλέβεν στη βόρεια Βουλγαρία μετατρέπεται σε έδρα της Staf Company Ltd. (СТАФ КОМПАНИ), της εταιρείας με την οποία υπογράφουν συμφωνητικά οι ξένοι υπάλληλοι που έρχονται να εργαστούν σε ελληνικά ξενοδοχεία μέσω του γραφείου ευρέσεως εργασίας Job Trust. Η εταιρεία ιδρύεται από τον Αλέξανδρο Σαββίδη και έχει έδρα στη διεύθυνση 87 Ruse Blvd., σε ένα σοβιετικού τύπου συγκρότημα κατοικιών όπου, ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιο ίχνος της επιχείρησης. Σύμφωνα με τα δημοσίως διαθέσιμα στοιχεία, η Staf Company έχει απασχολήσει περισσότερα από 500 άτομα από το 2017 ώς και το 2019.

12 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Ερευνες στη Βουλγαρία μετά πευθυνθήκαμε στις βουλγαρικές αρχές για απαντήσεις. Τόσο η Εθνική Υπηρεσία Εσόδων (NRA) όσο και η Γενική Επιθεώρηση Εργασίας επιβεβαίωσαν πως αυτή τη στιγμή διεξάγονται έρευνες για τις δραστηριότητες μίας ή περισσότερων εταιρειών του Αλέξανδρου Σαββίδη. Η Γενική Επιθεώρηση Εργασίας της Βουλγαρίας εξήγησε πως από το 2016 έχουν διενεργηθεί συνολικά εννέα επιθεωρήσεις, εκ των οποίων κάποιες προγραμματισμένες και κάποιες «κατόπιν αιτήματος της Ελληνικής Δημοκρατίας, μέσα από το σύστημα ανταλλαγής πληροφοριών IMI (Internal Market Information) της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μία επιθεώρηση αφορούσε εργασιακά ατυχήματα και πραγματοποιήθηκε κατόπιν αιτήματος πολιτών, με εντολή του Εθνικού Ινστιτούτου Κοινωνικής Ασφάλισης, και άλλη μία κατόπιν αιτήματος της Βουλγαρικής Υπηρεσίας Απασχόλησης». Η Επιθεώρηση επίσης έκανε γνωστό πως σε δύο περιπτώσεις οι επιθεωρητές δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν το έργο τους, «εξαιτίας αποτυχίας επικοινωνίας με τον εργοδότη». Σύμφωνα με τη Γενική Επιθεώρηση Εργασίας, «εντοπίστηκε αριθμός παραβάσεων σε σχέση με τους κανονισμούς για τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης», για τις οποίες εκδόθηκαν έξι αποφάσεις, από όπου προέκυψαν πέντε ποινικά διατάγματα. Κάποιες από αυτές «σχετίζονται με τη μη υποβολή συμβολαίων απασχόλησης στην Εθνική Υπηρεσία Εσόδων μέσα σε επτά μέρες από τη λήξη τους. Οι άλλες σχετίζονται με τη μετανάστευση και την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού». Η τελευταία τέτοια πράξη επιδόθηκε τον Οκτώβριο του 2019 σε μία από τις εταιρείες του Σαββίδη και αφορούσε την «αποτυχία να παρασχεθούν στοιχεία για τα πρόσωπα που υπογράφουν συμβόλαια απασχόλησης, καθιστώντας δύσκολο να

αποσαφηνιστεί η χώρα προέλευσής τους – αν πρόκειται για χώρα της Ε.Ε. ή τρίτη χώρα». Σε δύο περιπτώσεις, όπως αναφέρει η Γενική Επιθεώρηση Εργασίας, υπήρξε προσφυγή σε δημόσιους εισαγγελείς εξαιτίας της ύπαρξης υποψίας για εγκληματική δραστηριότητα, σχετιζόμενη με τη διαχείριση επίσημων εγγράφων. Τις απαντήσεις της Επιθεώρησης Εργασίας επιβεβαιώνουν και δημόσια διαθέσιμες δικαστικές αποφάσεις, που δείχνουν, μεταξύ άλλων, ότι στις εταιρείες του Σαββίδη επιβλήθηκαν διοικητικά πρόστιμα για «παραβάσεις όρων και διαδικασιών που αφορούν την απόσπαση και την αποστολή εργαζομένων στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών». Στο δικαστικό μέγαρο του Βέλικο Τάρνοβο συναντήσαμε τους περιφερειακούς εισαγγελείς, που μας ενημέρωσαν ότι ήδη από το 2017

ΠΑΡΑΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΑ Α∆ΙΚΗΜΑΤΑ ∆ΙΑΠΙΣΤΩΣΑΝ ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ βρισκόταν σε εξέλιξη έρευνα κατόπιν σήματος από τη Σόφια σε βάρος δύο εκ των εταιρειών του Σαββίδη, των Job Trust Career και Job Trust Company. Ενας άνδρας με το όνομα I. Kotev, ο οποίος υπέστη ατύχημα καθώς εργαζόταν στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 2016, είχε απευθυνθεί στη Γενική Επιθεώρηση Εργασίας για να ζητήσει αποζημίωση (ο Kotev είχε εργαστεί σε διαφορετικές περιόδους και στις δύο εταιρείες). Οι επιθεωρητές «άρχισαν να ψάχνουν την υπόθεση και συνειδητοποίησαν ότι ο Kotev δεν είχε πραγματικό συμβόλαιο με

Η είσοδος του δικαστικού μεγάρου στο Βέλικο Τάρνοβο, όπου συναντήσαμε τους εισαγγελείς που έχουν αναλάβει τις έρευνες για τις εταιρείες του Α. Σαββίδη

αυτές τις δύο εταιρείες», εξήγησαν οι εισαγγελείς. «Στην κατάθεσή του ο κ. Kotev είπε ότι είχε δει μια διαφήμιση στο διαδίκτυο για μια θέση που προσέφερε η JobTrust.gr και έκανε αίτηση online. Του έστειλαν μέσω email ένα έγγραφο με τίτλο “Συμφωνητικό όρων εργασίας”. Ο κ. Kotev νόμιζε ότι υπέγραφε ένα συμβόλαιο, αλλά στην πραγματικότητα δεν ίσχυε κάτι τέτοιο». Οι Βούλγαροι επιθεωρητές πρόσεξαν κι άλλες παρατυπίες όταν ζήτησαν στοιχεία από την Εθνική Υπηρεσία Εσόδων και από το λογιστικό γραφείο που εκπροσωπούσε τις εν

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

τις καταγγελίες

λόγω εταιρείες. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν πραγματικά αντίγραφα των συμβολαίων που είχαν υποβληθεί στην Εθνική Υπηρεσία Εσόδων, ενώ και το λογιστικό γραφείο διέθετε μόνο ανυπόγραφα, ηλεκτρονικά αρχεία των συμβολαίων, που καθίστανται με αυτόν τον τρόπο ανίσχυρα. «Ο έλεγχος κατέληξε ότι δεν υπήρχαν έγγραφα που μπορεί να αποτελούσαν συμβόλαια. Οποιαδήποτε επίσημα έγγραφα μπορεί να σχετίζονται με αυτήν την υπόθεση δεν βρίσκονται σε βουλγαρικό έδαφος», τόνισαν οι εισαγγελείς. Υπήρξε, όμως, και κάτι ακόμη που

κέντρισε το ενδιαφέρον των εισαγγελέων: το γεγονός ότι η Job Trust Career εκείνη την περίοδο φέρεται να πλήρωνε τον I. Kotev μηνιαίο μισθό 500 ευρώ για τη δουλειά του στην Ελλάδα, αλλά δεν κατέβαλλε την ανάλογη εισφορά κοινωνικής ασφάλισης, η οποία αντ’ αυτού υπολογιζόταν βάσει ενός μισθού 360 leva (180 ευρώ). Οι εισαγγελείς ενημέρωσαν τις αρμόδιες αρχές γι’ αυτήν την ανακάλυψη. Ερωτηθέντες για την ξαφνική πώληση της Job Trust Career σε έναν νέο, άγνωστο ιδιοκτήτη το 2016, οι περιφερειακοί εισαγγελείς

μάς απάντησαν πως η πώληση είχε δυσκολέψει το έργο τους και αποκάλυψαν ότι είχαν ανακρίνει τον τελευταίο ιδιοκτήτη της εταιρείας, Georgi Yordanov. Οι απαντήσεις που έδωσε στους εισαγγελείς δεν θα μπορούσαν να είναι πιο ενδεικτικές: «Είπε ότι γνωρίζει μόνο πως είναι πραγματικά ο ιδιοκτήτης πολλών εταιρειών, αλλά δεν ξέρει τίποτα για αυτές τις εταιρείες!» Στο Βέλικο Τάρνοβο προσπαθήσαμε να βρούμε τον κ. Yordanov για ένα σχόλιο, ωστόσο δεν υπήρχε πουθενά κάποιο ίχνος δικό του ή της εταιρείας στην καταχωρισμένη διεύθυνση επικοινωνίας.

14 |

ΠΑΓΙΔΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ΧΑΜΕΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Υποαμειβόμενοι και υπεραπασχολούμενοι πιστρέφοντας από τη Βουλγαρία ήταν ξεκάθαρο ότι υπάρχει κάτι βαθιά προβληματικό στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε αυτό το δίκτυο εταιρειών. Παρότι, όμως, οι εταιρείες βρίσκονταν στο μικροσκόπιο των βουλγαρικών αρχών, ξενοδοχεία στην Ελλάδα συνέχιζαν να συνεργάζονται μαζί τους το 2019. Εν τω μεταξύ, η Job Trust έχει ήδη ξεκινήσει τη διαφήμιση στο Διαδίκτυο για τη φετινή τουριστική σεζόν. Πολλοί ξένοι που στρατολογήθηκαν από το ελληνικό γραφείο ευρέσεως εργασίας για να εργαστούν σε ελληνικά ξενοδοχεία το 2019, αλλά και τα προηγούμενα 9 χρόνια, μας επιβεβαίωσαν πως είχαν υπογράψει ένα έγγραφο συνεργασίας με μία από τις βουλγαρικές εταιρείες των Σαββίδη Aslanov. Και όλοι τους επιβεβαίωσαν ότι το έγγραφο αυτό ήταν ακριβώς το «Συμφωνητικό όρων εργασίας» που είχε υπογράψει το 2016 και ο I. Kotev. Κανείς ποτέ δεν υπέγραψε κάποιο άλλο συμβόλαιο και δεν έλαβε υπογεγραμμένο αντίγραφο από την εταιρεία. Το περσινό καλοκαίρι η 21χρονη Τεοντόρα, φοιτήτρια από τη Ρουμανία, ήρθε μέσω της Job Trust να εργαστεί στο Aegean Creta Star Hotel στην Κρήτη, αλλά παραιτήθηκε μόλις 8 μέρες αργότερα. «Δεν άξιζε ο κόπος για τον μισθό. Ηταν εξαντλητικά. Κάθε βράδυ τελείωνα στις 10.00-10.30 και άλλοι εργάζονταν ως τα μεσάνυχτα. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ ούτε 7 ώρες, αφού την επόμενη μέρα έπρεπε να ξεκινήσω πάλι νωρίς. Ποτέ πριν δεν είχα δουλέψει σε ένα τόσο αγχωτικό και ανθυγιεινό περιβάλλον», εξομολογείται και προσθέτει πως «το περίεργο πράγμα με την Job Trust είναι ότι είχε τους δικούς της κανόνες

Στιγμιότυπα από την καμπάνια της Job Trust για την καλοκαιρινή σεζόν του 2020

και κανονισμούς. Σε πλήρωναν με τη μέρα, όχι με τις ώρες εργασίας». Κανένα από τα «Συμφωνητικά όρων εργασίας» που μας έδωσαν οι εργαζόμενοι δεν αναφέρει ακριβή ορισμό των ημερών και ωρών εργασίας. Αντίθετα, όλα ανέφεραν, όπως και η αρχική προσφορά εργασίας που είχαν λάβει μέσω email, πως οι υπάλληλοι θα εργάζονταν για «5-6 μέρες την εβδομάδα για 8-9 ώρες τη μέρα (ανάλογα με τη σεζόν)». Τα έγγραφα αυτά επίσης δεν αναφέρουν ποιο θα ήταν το ακριβές ημερομίσθιο ή ο μηνιαίος μισθός. Περιείχαν, ωστόσο, την αμφίσημη φράση «ο υπάλληλος θα πληρώνεται ανάλογα με την εθνική εργατική νομοθεσία το ποσό που έχει προηγουμένως συμφωνήσει στην πρόταση εργασίας». Το ημερομίσθιο που είχε προταθεί

ΞΕΝΟΙ ΠΟΥ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΥΡΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΡΓΑΣΤΟΥΝ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΑΝ ΠΩΣ ΕΙΧΑΝ ΥΠΟΓΡΑΨΕΙ ΕΝΑ ΕΓΓΡΑΦΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΤΩΝ ΣΑΒΒΙΔΗ - ASLANOV ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΑΦΕΙΣ ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Ξενοδοχεία με τα οποία συνεργάζεται η Job Trust στην Ελλάδα Κέρκυρα  Mayor La Grotta Verde Grand Resort  Atlantica Grand Mediterraneo Resort & Spa  Mayor Pelekas Monastery  Ikos Dassia  Mayor Capo di Corfu

Χαλκιδική  Ikos Oceania  Ikos Olivia  Portes Beach Hotel  Istion Club Hotel & Spa  Aegean Melathron Hotel  Eos Luxury Suites  Xenios Port Marina  Xenios Anastasia Resort & Spa  Possidi Paradise Hotel  Xenios Dolphin Beach Hotel

Μύκονος

Κως

 Cavo Tagoo

 Ikos Aria  Kipriotis Village Resort

Κεφαλονιά Apollonion Resort & Spa  Ionian Sun 

Ηλεία Aldemar Olympian Village 

Ν. Ηρακλείου  Aldemar Cretan Village

Ν. Χανίων Giannoulis – Cavo Spada Luxury  Sports & Leisure Resort & Spa Sunrise Village Hotel  Mare Monte Beach Hotel 

Ξενοδοχεία στα οποία απέσπασε εργαζομένους η Staf Company το 2019 Ξενοδοχεία με τα οποία συνεργάζεται η ελληνική Job Trust ως ΙΓΕΕ

Ν. Λασιθίου

N. Ρεθύμνου

 Elounda Mare Hotel, Relais & Chateaux  Porto Elounda Golf & Spa Resort  The Elounda Peninsula, All Suite Hotel

 Minos Hotel  Creta Star Hotel  Iberostar Creta Panorama  Iberostar Creta Marine

16 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

σε όλους τους ξένους υπαλλήλους με τους οποίους μιλήσαμε περιοριζόταν σε 16-22 ευρώ/μέρα (ανάλογα με την εμπειρία και τη χώρα προέλευσης). Ενας πρόχειρος υπολογισμός δείχνει πως ο συνολικός μηνιαίος μισθός για μια πενθήμερη εβδομάδα εργασίας θα κυμαινόταν μεταξύ 368 και 500 ευρώ. Για παράδειγμα, ο Βλαντ, ο 22χρονος φοιτητής από το Ιάσιο της Ρουμανίας, πέρασε 9 εβδομάδες ως εργαζόμενος στο ξενοδοχείο «Aegean Melathron» της Χαλκιδικής το καλοκαίρι του 2019. Για την εργασία του πληρωνόταν 16 ευρώ την ημέρα και στον τραπεζικό του λογαριασμό έλαβε συνολικά 384 ευρώ για 24 ημέρες εργασίας τον Αύγουστο και 480 ευρώ για 30 ημέρες εργασίας τον Σεπτέμβριο (συν 84 ευρώ ως μερική αποζημίωση για τα ταξιδιωτικά του έξοδα).

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η νομοθεσία της Βουλγαρίας προβλέπει έναν ελάχιστο μηνιαίο μισθό 610 Lev καθαρά [περίπου 311 ευρώ σε ισχύ από 1/1/2020 (τα έτη 2018-2019 ο κατώτατος ήταν 510 Lev, δηλαδή 261 ευρώ)] για μία κανονική εργασιακή εβδομάδα (8 ώρες, 5 ημέρες). Στην Ελλάδα όμως ο εθνικός κατώτατος

μισθός είναι 480 ευρώ καθαρά, ενώ για τους εργαζόμενους των ξενοδοχείων ο ελάχιστος καθαρός μισθός είναι περίπου 730 ευρώ, ανάλογα με την ειδικότητα. Σε ποια «εθνική εργατική νομοθεσία» αναφέρεται λοιπόν η STAFF Company στα συμφωνητικά της;

Μισθολογική διαφορά βοηθού σερβιτόρου μεταξύ Staff Company και Κλαδικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας ΒΟΗΘΟΣ ΣΕΡΒΊΤΟΡΟΥ

ΗΜΕΡΟΜΊΣΘΊΟ

ΜΊΣΘΟΣ (ΧΩΡΊΣ ΕΠΊΔΟΜΑΤΑ)

Staf Company

16-22€

368-500€

Κλαδική συλλογική σύμβαση*

29,26€

731,39€**

*Σύμφωνα με τους μισθολογικούς πίνακες που προέβλεπε η κλαδική συλλογική σύμβαση για το καλοκαίρι του 2019. Η σύμβαση υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2018 και κηρύχτηκε υποχρεωτική για όλα τα ξενοδοχεία από 4.10.2018. Για κάθε ειδικότητα υπάρχει και διαφορετικός μισθός, εδώ γίνεται η σύγκριση ενδεικτικά για την ειδικότητα του βοηθού σερβιτόρου. Στοιχεία από το Συνδικάτο Εργατοϋπαλλήλων Επισιτισμού, Τουρισμού, Ξενοδοχείων & συναφών επαγγελμάτων νομού Αττικής. ** Δεν περιλαμβάνονται έξτρα επιδόματα όπως εκπαίδευσης, στολής, τροφής, οικογενειακό, ανθυγιεινής εργασίας κ.ά.

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ΠΑΓΙΔΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

«ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΥΠΕΡΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΛΥΨΟΥΜΕ ΤΗ ΒΑΡΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΓΛΙΤΩΝΕΙ ΕΞΟΔΑ, ΟΜΩΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΚΛΑΒΙΑ» Ο Λευκορώσος Anton Kolbasko ήρθε να εργαστεί στην Ελλάδα στο ξενοδοχείο «Capo di Corfu» στο δημοφιλές νησί του Ιονίου, αφού υπέβαλε την αίτησή του μέσω της Job Trust τον Ιούνιο. Ο 20χρονος, που ζει στην Πολωνία, εργάστηκε ως σερβιτόρος για 9 ώρες την ημέρα επί 6 ημέρες την εβδομάδα. «Επρεπε να κάνουμε υπερωρίες για να καλύψουμε τη βάρδια, το ξενοδοχείο δεν είχε αρκετούς υπαλλήλους για να δίνει στους εργαζόμενους περισσότερα ρεπό», εξηγεί. Για τη δουλειά του λάμβανε 16 ευρώ την ημέρα, ενώ ισχυρίζεται πως οι συνθήκες εργασίας ήταν ιδιαίτερα σκληρές και τα καθήκοντά του υπερέβαιναν τον μισθό του. «Από την πλευρά της επιχείρησης είναι τρόπος να γλιτώνει έξοδα, όμως από την πλευρά του εργαζόμενου είναι σκλαβιά», λέει ο Anton και επισημαίνει ότι παραιτήθηκε νωρίτερα από το συμφωνημένο, γιατί «δεν άντεχα τη συμπεριφορά της διεύθυνσης για τόσο χαμηλό μισθό». «Απ’ ό,τι άκουσα, ο πραγματικός μισθός υποτίθεται πως θα ήταν υψηλότερος, αλλά η Job Trust μάλλον παίρνει ένα ποσοστό από αυτόν και πληρώνει μόνο το ποσό που αναφέρεται στο συμφωνητικό. Δεν ξέρω ποιος είναι ο πραγματικός μισθός. Το μόνο που ξέρω είναι ότι οι ντόπιοι που προσλαμβάνονται απευθείας από το ξενοδοχείο πληρώνονται περισσότερο από τους νέους που εργάζονται μέσω της Job Trust», δηλώνει 21χρονος από τη Ρουμανία που εργάστηκε τα δύο τελευταία καλοκαίρια σε ξενοδοχεία στη Χαλκιδική και την Κρήτη.

Πάνω, το «συμβόλαιο» που στέλνεται στους εργαζομένους αναφέρει ότι ο υπάλληλος θα πληρωθεί σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. Ακόμα αναφέρει ότι, αν τερματιστεί το συμβόλαιο, δεν θα πληρωθεί τον τελευταίο μήνα και ότι είναι ευθύνη του υπαλλήλου να είναι πλήρως ασφαλισμένος (είτε με ιδιωτική ασφάλεια είτε έχοντας στην κατοχή του ευρωπαϊκή κάρτα ασφάλισης)

18 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η all-inclusive ευκαιρία και τα ελληνικά ξενοδοχεία τον αντίποδα, οι ιδιοκτήτες της STAFF Company και της Job Trust υπογράφουν πολύ συγκεκριμένα συμβόλαια με τα ξενοδοχεία που προμηθεύουν με υπαλλήλους. «Από το 2010 συνεργαζόμαστε με την Job Trust. Το 2019 το συμβόλαιό μας δεν έγραφε Job Trust, αλλά STAFF Company. Πρόκειται όμως για τον ίδιο εκπρόσωπο, τον κ. Σαββίδη, μαζί του κανονίζουμε για τα πάντα. Και με την κ. Aslanov, νομίζω ότι είναι ζευγάρι», αναφέρει λογιστής μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας που μας μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας, ρίχνοντας φως στις εσωτερικές διεργασίες αυτής της επιχείρησης. «Το συμβόλαιο ορίζει πως το κόστος για το ξενοδοχείο για κάθε εργαζόμενο είναι 33 ευρώ την ημέρα. Οπότε αν ένας υπάλληλος εργαστεί 26 μέρες τον μήνα, θα πληρώσουμε 26 x 33 ευρώ», εξηγεί ο λογιστής. «Είναι πραγματικά ευκαιρία. Το κόστος είναι all-inclusive, δεν πληρώνουμε την ασφάλισή τους ή οποιαδήποτε αποζημίωση ή παροχές. Κάθε άλλος εργαζόμενος θα κόστιζε στο ξενοδοχείο ίσως 60 ευρώ. Με αυτόν τον τρόπο παίρνουμε δύο αντί για έναν». Στο ιδιωτικό συμφωνητικό που υπογράφει η STAFF Company με τα ξενοδοχεία αναφέρεται ότι η εταιρεία αποσπά τους εργαζόμενους στα ελληνικά ξενοδοχεία για περίοδο όχι μεγαλύτερη του ενός έτους. Αναφέρεται επίσης ότι «οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι πραγματοποιούν επικοινωνία και παραπέμπουν τυχόν ζητήματα στην εταιρεία […] η οποία ευθύνεται για την πρόσληψη, απασχόληση, απόλυση, παραίτηση, αποζημίωση, μισθοδοσία, ασφάλιση, ευημερία, τα επιδόματα κ.λπ. των υπαλλήλων της». Τα ξενοδοχεία, από την άλλη, υποχρεώνονται

«να προσφέρουν κατάλληλη σίτιση και στέγαση [...] και να διασφαλίζουν ότι κάθε υπάλληλος θα δικαιούται 2 ημέρες ρεπό την εβδομάδα και θα εργάζεται 8 ώρες την ημέρα». Με τον τρόπο αυτό γίνεται κατανοητό πώς τα ξενοδοχεία που επιλέγουν να συνεργαστούν με την STAFF Company καταφέρνουν να αποφύγουν εργατικά κόστη, υψηλότερους μισθούς και εισφορές, αλλά και οποιαδήποτε ευθύνη σχετίζεται με τους εργαζόμενους. Βάσει συνεντεύξεων με αποσπασμένους υπαλλήλους ξενοδοχείων και επιτόπια έρευνα, εξακριβώσαμε ότι το καλοκαίρι του 2019 η STAFF Company απέσπασε εργαζομένους σε τουλάχιστον 22 ξενοδοχεία ανά την Ελλάδα (βλ. χάρτη σελ. 15). Ανάμεσά τους πεντάστερα resorts, φημισμένες αλυσίδες και γνωστά πολυτελή ξενοδοχεία, τα οποία προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από όλον τον κόσμο. Αυτά τα 22 ξενοδοχεία πλήρωσαν στη STAFF Company 33-50 ευρώ την ημέρα για κάθε υπάλληλο, τη στιγμή που

ο εργαζόμενος πληρωνόταν από τη βουλγαρική εταιρεία 16-22 ευρώ την ημέρα, αρκετά χαμηλότερα από ό,τι προβλέπεται στην κλαδική συλλογική σύμβαση των ξενοδοχοϋπαλλήλων που ίσχυε από τον Οκτώβριο του 2018. Υπάρχουν βέβαια και κάποια άλλα ξενοδοχεία τα οποία συνεργάζονται με την Job trust με νομότυπο τρόπο: το ιδιωτικό γραφείο ευρέσεως εργασίας είτε βρίσκει προσωπικό στα ξενοδοχεία που έπειτα το προσλαμβάνουν είτε παρέχει φοιτητές στους οποίους προσφέρεται πρακτική άσκηση.

Συνθήκες εργασίας και άφαντοι εργοδότες Σε μια πρόσφατη συνέντευξή της στην online πλατφόρμα Goabroad. com, η ιδιοκτήτρια της Job Trust, Irina Aslanov, διαβεβαίωνε τους υποψηφίους: «Κάνουμε όσα υποσχόμαστε. Δεν υπάρχουν παγίδες στη διαφημιστική μας καμπάνια. Πριν από την πρόσληψη, ο υποψήφιος ενημερώνεται για κάθε λεπτομέ-

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ρεια της μελλοντικής του εργασίας. Εχουμε 24ωρη υποστήριξη για όλη τη διάρκεια του συμβολαίου και μαζί με τους εργοδότες επιλύουμε κάθε πρόβλημα που μπορεί να προκύψει». Σύμφωνα, όμως, με δεκάδες εργαζόμενους της STAFF Company που αποσπάστηκαν σε ελληνικά ξενοδοχεία το καλοκαίρι του 2019, οι υπεύθυνοι των παραπάνω εταιρειών ήταν άφαντοι. «Προσπάθησα να επικοινωνήσω με το γραφείο, τους έστειλα περίπου 10 emails, ρωτώντας πότε μπορώ να φύγω από το ξενοδοχείο χωρίς συνέπειες, δεν ήθελα να

χάσω τα λεφτά μου. Δεν πήρα ποτέ απάντηση», θυμάται η Αγκνιέσκα Πλονκίεβιτς, αναφέρομενη στον όρο της εργασιακής σύμβασης ότι «σε περίπτωση διακοπής του συμβολαίου, ο εργαζόμενος μπορεί να μην πληρωθεί για τον τελευταίο εργάσιμο μήνα». Ενας αποσπασμένος εργαζόμενος στο ξενοδοχείο «Kipriotis Village Resort» στην Κω, που θέλει να παραμείνει ανώνυμος, περιγράφει: «H εμπειρία ήταν πολύ κακή, το εργασιακό περιβάλλον ήταν το χειρότερο που έχω δει, ήμουν σοκαρισμένος από την πρώτη μέρα. Είχα τόσο πολλά προ-

Αποσπάσματα από το ιδιωτικό συμφωνητικό που υπογράφουν τα ξενοδοχεία με τη STAFF company

βλήματα από την αρχή, αλλά ένιωθα ότι η εταιρεία δεν μπορούσε να με βοηθήσει. Οταν πληρώθηκα, είπα “Στο διάολο η Ελλάδα και η Job Trust!”». Πολλοί αποσπασμένοι εργαζόμενοι προσπάθησαν να διαμαρτυρηθούν στις διευθύνσεις των ξενοδοχείων, αλλά αυτές τους παρέπεμπαν στην εταιρεία που είχε κανονίσει την απόσπαση και τους είχε προσλάβει. «Νομίζω ότι η Job Trust δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τους υπαλλήλους της. Είχα ένα ρεπό κάθε 20 μέρες, το δωμάτιό μου ήταν στο υπόγειο, χειρότερο από κελί φυλακής, και το φαγητό που μας έδιναν δεν τρωγόταν. Οι άνθρωποι της Job Trust μου είπαν τρεις φορές ότι θα έρθουν να επισκεφθούν το ξενοδοχείο, αλλά δεν εμφανίστηκαν ποτέ», διηγείται η Ντανιέλα Πόλο Μπόσα, 22 ετών, που ήρθε από την Ισπανία για να εργαστεί στο Istion Club Hotel & Spa στη Νέα Ποτίδαια της Χαλκιδικής. Ο λογιστής ξενοδοχείου που συνεργάζεται με την Job Trust εδώ και χρόνια επιβεβαιώνει: «Παίρνουμε αποσπασμένους εργαζόμενους από τον Αλέξανδρο Σαββίδη και την Irina Aslanov τα τελευταία 7 χρόνια. Δεν τους έχω συναντήσει ποτέ, ούτε κανέναν άλλον από τις εταιρείες τους. Επικοινωνούμε μόνο μέσω τηλεφώνου και email».

20 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

ι εργαζόμενοι της βουλγαρικής STAFF, «στρατολογημένοι» από την ελληνική Job Trust, καταφθάνουν στα τουριστικά θέρετρα της χώρας για να εργαστούν κάνοντας χρήση των ελευθεριών μετακίνησης που είναι νομικά κατοχυρωμένες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για όλους τους εργαζόμενους των κρατών-μελών, αλλά και υπό προϋποθέσεις για τους πολίτες τρίτων χωρών. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την 50ή επέτειο της θέσπισης της ελεύθερης μετακίνησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εισήχθη και η έννοια της «απόσπασης», για να περιγράψει τη δυνατότητα των εργοδοτών να στέλνουν εργαζόμενους σε άλλα κράτη-μέλη για σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως για την κάλυψη έκτακτων αναγκών, προκειμένου να παρέχουν τις υπηρεσίες τους, είτε ενδοεταιρικά είτε στο πλαίσιο εργολαβίας είτε μέσω Εταιρειών Προσωρινής Απασχόλησης. Αυτή η διαδικασία περιγράφηκε και οριοθετήθηκε πρώτη φορά το 1996, με την ευρωπαϊκή Οδηγία για την Απόσπαση Εργαζομένων. Η Οδηγία ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία το 2000 με το Προεδρικό Διάταγμα 219 και τροποποιήθηκε το 2016 με το 101, όταν εκδόθηκε συμπληρωματική Οδηγία για την απόσπαση το 2014. Και τα δύο διατάγματα είναι αρκε-

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Οι στρεβλώσεις της απόσπασης τά ξεκάθαρα ως προς τους μισθούς και τα επιδόματα των αποσπασμένων εργαζομένων: «Οι επιχειρήσεις που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος προεδρικού διατάγματος και προβαίνουν σε απόσπαση εργαζομένων στο έδαφος της Ελλάδας υποχρεούνται να εγγυώνται στους εργαζομένους που αποσπούν, ανεξάρτητα από το δίκαιο που διέπει τη σχέση εργασίας τους, την εφαρμογή των όρων εργασίας που καθορίζονται από την ελληνική εργατική νομοθεσία (νόμοι, διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις), την εθνική γενική συλλογική σύμβαση εργασίας, καθώς και από τις εκάστοτε ισχύουσες συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή διαιτητικές αποφάσεις που έχουν κηρυχθεί γενικώς υποχρεωτικές» (παρ. 1, άρθρο 4, Π.Δ. 219/2000). Διευκρινίζεται επιπλέον ότι οι εργαζόμενοι, εκτός του βασικού μισθού, δικαιούνται κι άλλες εργασιακές παροχές, όπως η υπερωριακή αμοιβή. Ο μισθός τους δεν μπορεί να περιέ-

χει την αποζημίωση των εξόδων ταξιδίου, της διαμονής και της σίτισης, ενώ την ευθύνη για την τήρηση των διατάξεων έχουν τόσο οι εταιρείες που τους αποσπούν όσο και οι εταιρείες, στο δυναμικό των οποίων προσωρινά εντάσσονται. Δικαιούται, όμως, η βουλγαρική STAFF να κάνει χρήση των διατάξεων της απόσπασης; Επιφέρει αυτός ο σύνθετος τρόπος με τον οποίο λειτουργεί τη δυνατότητα να προχωράει σε σύμφωνες με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία αποσπάσεις εργαζομένων; «Θα πρέπει να εξεταστούν αρκετές παράμετροι για να διαπιστωθεί αν πρόκειται για μια διαδικασία που εμπίπτει στην απόσπαση εργαζομένων», εξηγεί ο δικηγόρος Αποστόλης Καψάλης, ερευνητής εργασιακών σχέσεων στο Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, και προσθέτει: «Οι αρχές που διενεργούν τους ελέγχους πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους στοιχεία, όπως τον τόπο στον οποίο η επιχείρηση έχει

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

την καταστατική και διοικητική της έδρα, καθώς και τον τόπο στον οποίο διατηρεί χώρους γραφείων, τον τόπο στον οποίο ασκεί η επιχείρηση την ουσιαστική επιχειρηματική της δραστηριότητα και απασχολεί διοικητικό προσωπικό, τον τόπο πρόσληψης των αποσπασμένων εργαζομένων και τον τόπο από τον οποίο αποσπώνται, το κράτος στο οποίο ή από το οποίο ο αποσπασμένος εργαζόμενος παρέχει συνήθως την εργασία του και αν ο αποσπασμένος εργαζόμενος επιστρέφει ή αναμένεται να ξαναρχίσει να εργάζεται στο κράτος-μέλος από το οποίο αποσπάστηκε μετά την ολοκλήρωση των εργασιών ή την παροχή των υπηρεσιών για τις οποίες έχει αποσπαστεί». Οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι της STAFF προέρχονται από την Ευρώπη και τα Βαλκάνια και όχι μόνο από τη Βουλγαρία. Ξεκινούν να εργάζονται για την εταιρεία την ίδια μέρα που ξεκινάει και η περίοδος της απόσπασης. Μετά την ολοκλήρωση της απόσπασης, επιστρέφουν κατευθείαν στις χώρες προέλευσής τους και το συμβόλαιό τους με την εταιρεία λήγει. «Εχουμε αυστηρούς κανόνες για το τι αποτελεί απόσπαση. Οταν αποσπάς κάποιον, αυτό το άτομο θα έπρεπε να δουλεύει ήδη στη Βουλγαρία. Υστερα η εταιρεία τον στέλνει για λίγο ή περισσότερο σε άλλο μέρος για να δουλέψει. Αλλά πριν φύγει στο εξωτερικό θα έπρεπε να δουλεύει εδώ. Αυτό που κάνει η εταιρεία δεν είναι πραγματική απόσπαση, κατά τη γνώμη μου. Ισως το κράτος δεν επιθυμεί να ρυθμίσει αυτό το πρόβλημα τώρα, αλλά στο μέλλον θα αναγκαστεί να κάνει κάτι γι’ αυτό», εξηγεί η Πλαμένα Γκατζόνοβα, Βουλγάρα δικηγόρος που έχει ασχοληθεί με παρόμοιες υποθέσεις, όπως αυτή μιας ψευδεπίγραφης εταιρείας που εκμεταλλευόταν τις διατάξεις για την απόσπαση για να προσλαμβάνει και να στέλνει αλλοδαπούς να εργάζονται ως προσωπικό φροντίδας στο Βέλγιο. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, κάθε άτομο που αποσπάται πρέπει να συνδέεται με το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας που το αποσπά (που στην περίπτωση της STAFF είναι η Βουλγαρία) για τουλάχιστον ένα

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Εικονικές εταιρείες σε σχέση με την Ε.Ε. ΕΧΕΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΘΕΙ πως ένα από τα συχνότερα φαινόμενα που συνδέονται με τις παραβάσεις της απόσπασης εργαζομένων είναι η λειτουργία εικονικών εταιρειών (letterbox companies). Υπάρχει πληθώρα κριτηρίων καθορισμένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τον διαχωρισμό των εικονικών εταιρειών από τις πραγματικές, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη πραγματικών εγκαταστάσεων και γραφείων ή εάν η εταιρεία διαθέτει μόνιμους διοικητικούς υπαλλήλους, τόσο στο κράτος από το οποίο αποσπά όσο και στο κράτος στο οποίο εγκαθίστανται οι αποσπασμένοι. Ο σκοπός των εικονικών εταιρειών είναι η παράκαμψη νομικών και άλλων υποχρεώσεων, όπως η φορολογία, η κοινωνική ασφάλιση ή οι υποχρεώσεις των εργοδοτών προς τους εργαζομένους. Σύμφωνα με ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «εικονικές είναι οι εταιρείες οι οποίες έχουν συσταθεί με σκοπό να επωφελούνται από νομοθετικά κενά, ενώ οι ίδιες δεν παρέχουν καμία υπηρεσία σε πελάτες, αλλά παρέχουν μάλλον μια πρόσοψη για υπηρεσίες που παρέχονται από τους ιδιοκτήτες τους. Οι εταιρείες αυτές είναι συνήθως πολύ μικρές και συχνά λειτουργούν μόνο ως γραμματοκιβώτιο, εξ ου και

μήνα πριν από την αναχώρησή του, κάτι που βέβαια δεν ισχύει για τους δεκάδες εργαζόμενους με τους οποίους μιλήσαμε το καλοκαίρι του 2019. Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε μία πρόσφατη υπόθεση που εμπλέκει τη Βουλγαρία (Υπόθεση Walltopia, C-451/17), αυτή η συνθήκη μπορεί να ικανοποιηθεί ακόμα και αν το άτομο αυτό δεν εργάζεται, αλλά πάντως διαμένει στο κράτος-μέλος που το αποσπά. Κανένας, όμως, από αυτούς τους δύο όρους, αυτός της εργασίας και αυτός της διαμονής, δεν ίσχυε για τους δεκάδες εργαζόμενους με τους οποίους μιλήσαμε το καλοκαίρι του 2019.

η ονομασία τους». Οι εικονικές εταιρείες διαθέτουν όντως συχνά μόνο μία ταχυδρομική θυρίδα στη χώρα που δηλώνουν ως έδρα και στης οποίας τη νομοθεσία υπόκεινται. Ωστόσο, η ουσιαστική τους επιχειρηματική δραστηριότητα λαμβάνει χώρα σε άλλο κράτος ή κράτη κι έτσι κατορθώνουν να μειώνουν τα κόστη τους, αυξάνοντας την κερδοφορία τους. Ο Περ Χίλμερσον, αναπληρωτής γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ΕΤUC), υπογραμμίζει: «Μία άνευ όρων κατανόηση της ελευθερίας εγκατάστασης/ίδρυσης στο πλαίσιο της νομοθεσίας της Ε.Ε., όπου δίδεται πάντα προτεραιότητα στις οικονομικές ελευθερίες έναντι των κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων, δημιουργεί κίνητρα για την ίδρυση εικονικών εταιρειών. Οι ρυθμίσεις χωρίς ουσιαστικό σύνδεσμο μεταξύ της εταιρείας και των οικονομικών δραστηριοτήτων της επιτρέπουν την επιλογή έδρας με στόχο χαμηλότερους φόρους, μισθούς, εργασιακά κεκτημένα και κοινωνική ασφάλιση. Οι κανόνες της απόσπασης μπορούν να καταστρατηγηθούν από αυτές τις εταιρείες», εξηγεί.

Η ευρωπαϊκή πραγματικότητα των ανισοτήτων Η χρήση αποσπασμένων εργαζομένων από εταιρείες σε όλη την Ε.Ε. έχει αυξηθεί σημαντικά. Ανάμεσα στο 2010 και το 2016, ο αριθμός των αποσπασμένων εργαζόμενων στην Ευρώπη αυξήθηκε κατά 96%. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, περίπου 2,8 εκατομμύρια διαδικασίες απόσπασης σημειώθηκαν το 2017. Η βαθύτερη αιτία των προβλημάτων της απόσπασης συνδέεται με την ύπαρξη οικονομικών ανισοτήτων ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. και, παρόλο που οι ευρωπαϊκοί κανόνες για την απόσπαση εισήχθησαν ώστε

22 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Ε.Ε.: από την «Οδηγία Μπόλκεσταϊν» στην Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας ταν νωρίς το πρωί στις 13 Απριλίου του 2005, όταν εργαζόμενοι της γαλλικής εταιρείας ηλεκτρισμού EDF, μέλη της εργατικής ομοσπονδίας CGT, έκοβαν την παροχή ρεύματος στην εξοχική κατοικία του Ολλανδού Φριτς Μπόλκεσταϊν στην κοινότητα Ramousies στη Βόρεια Γαλλία. Αυτή ήταν μόνο μία από τις δεκάδες αντιδράσεις που έλαβαν χώρα το 2005 στην Ευρώπη, μετά την ανακοίνωση της «Οδηγίας Μπόλκεσταϊν» (ονομάστηκε έτσι από τον εισηγητή της), η οποία προέβλεπε την ενοποίηση του τομέα υπηρεσιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, άρα και την ελευθερία μετακίνησης επιχειρήσεων και εργαζομένων μεταξύ των χωρών. Τα συνδικάτα της Γαλλίας και του Βελγίου είχαν πρωτοστατήσει στις διαμαρτυρίες, καταφέρνοντας να αλλάξουν κάποιες από τις διατάξεις. Στο τελικό κείμενο, που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα τέλη του 2006, καταργήθηκε η πρόνοια για υπαγωγή των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των αποσπασμένων, στη νομοθεσία του κράτους προέλευσης, κάτι που είχε προκαλέσει τις σοβαρότερες αντιδράσεις. Είχε προηγηθεί η ευρωπαϊκή Οδηγία 1996/71/ΕΚ για την απόσπαση στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών, η οποία ήταν γενικόλογη και ασαφής, αναφέροντας ότι «πρέπει να συντονιστούν οι νομοθεσίες των

να διευκολύνουν εργαζόμενους και εργοδότες να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρει η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά, η απόσπαση δημιούργησε ένα έδαφος πρόσφορο σε εργασιακές παραβάσεις, που στόχο είχαν τη μείωση του εργατικού κόστους και την αύξηση των κερδών των εταιρειών. Η Ευρώπη φαινόταν στο μεταξύ να μην μπορεί να αναπτύξει επαρκείς ελεγκτικούς μηχανισμούς

κρατών-μελών, ώστε να προβλέπεται ένας πυρήνας αναγκαστικών κανόνων για την ελάχιστη προστασία (των εργαζομένων)». Ακολούθησε η Οδηγία 2014/67/ΕΕ που περιείχε ρυθμίσεις για την εφαρμογή της οδηγίας του 1996 και την εξειδίκευση των διατάξεών της. Η τρίτη σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία 2018/957 που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2018 και πρέπει να ενσωματωθεί στις εθνικές νομοθεσίες μέχρι τις 30 Ιουλίου του 2020 τροποποιεί την Οδηγία του 1996 με στόχο την «ίση αμοιβή για ίση εργασία», το βασικό σύνθημα της Ε.Ε. όσον αφορά την κινητικότητα των εργαζομένων. Η τελευταία ευρωπαϊκή πράξη αφορά την ίδρυση της «Ευρωπαϊκής Αρχής Εργασίας», η οποία έχει στόχο, όπως αναφέρεται, «τη βελτίωση της πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις στους τομείς της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού και του συντονισμού της κοινωνικής ασφάλισης, την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των αρχών στη διασυνοριακή επιβολή της σχετικής νομοθεσίας της Ε.Ε., διευκολύνοντας, μεταξύ άλλων, τη διενέργεια κοινών επιθεωρήσεων». Η Αρχή ξεκίνησε να λειτουργεί μόλις τον Οκτώβριο του 2019, θα έχει την έδρα της στην Μπρατισλάβα της Σλοβακίας και αυξανόμενη ετήσια χρηματοδότηση, που το 2024 (οπότε και προβλέπεται η πλήρης λειτουργία της) θα φτάσει τα 50 εκατ. ευρώ.

για να επιτηρήσει τη νομιμότητα των εφαρμοζόμενων αποσπάσεων. Σύμφωνα με τον αναπληρωτή γενικό γραμματέα της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων, Περ Χίλμερσον, «οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι βρίσκονται συχνά σε πιο ευάλωτη κατάσταση, δεδομένου ότι δεν μιλούν πάντα τη γλώσσα του κράτους-μέλους υποδοχής ή δεν είναι εξοικειωμένοι με τη νομοθεσία αυτού

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

του κράτους-μέλους. Πολύ συχνά δεν είναι μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων ή δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και έτσι ενδέχεται να υποστούν κατάχρηση με βάση εκμεταλλευτικές και παράνομες συνθήκες εργασίας ή ψευδή πιστοποιητικά κοινωνικής ασφάλισης».

Αψιμαχίες στις Βρυξέλλες Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών, εκατοντάδες καταχρήσεις και παραβάσεις της απόσπασης εργαζομένων έχουν τεκμηριωθεί σε όλη την Ευρώπη, ενώ δεκάδες υποθέσεις έχουν υποβληθεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, επιβεβαιώνοντας την ανάγκη περαιτέρω παρακολούθησης της απόσπασης, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και σε εθνικό. Χρονιά αιχμής όσον αφορά τη συζήτηση για την απόσπαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο ήταν το 2016. Δεν είναι καθόλου σύμπτωση ότι οι χώρες που άσκησαν έντονη κριτική στις ισχύουσες διατάξεις ήταν κυρίως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία, δηλαδή ορισμένες από τις κύριες χώρες υποδοχής αποσπασμένων εργαζομένων. Πράγματι, σε περιοχές των χωρών αυτών και ειδικά σε ορισμένους κλάδους, όπως αυτός των κατασκευών, το ντόπιο εργατικό δυναμικό είχε αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από αποσπασμένους. Στις σκληρές διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αυτά τα κράτη-μέλη και κυρίως η Γαλλία έθεσαν στον πυρήνα των επιχειρημάτων τους το λεγόμενο social dumping (η πρακτική τής χρησιμοποίησης αλλοδαπών εργαζομένων με στόχο τη μείωση του εργατικού κόστους που επιφέρει μείωση των μισθών και για τους ντόπιους εργαζομένους). Αλλωστε, η εξάλειψη αυτού του φαινομένου είχε αναδειχθεί ψηλά στην ατζέντα του πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ο καρπός της ευρωπαϊκής αυτής ζύμωσης, η πρόσφατη Οδηγία για την απόσπαση (2018/957/ΕU), εκδόθηκε το 2018 με σκοπό να αναθεωρήσει τις προηγούμενες. Πρέπει να ενσωματωθεί στα νομικά συστήματα των

Αριθμός αποσπασμένων εργαζόμενων ανά χώρα προέλευσης (2016) Τους περισσότερους αποσπασμένους εργαζόμενους υποδέχεται η Γερμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο και η Αυστρία.

ΒΕΛΓΙΟ

104.307

ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

8.155

ΔΑΝΙΑ

29.595

ΣΟΥΗΔΙΑ

ΕΣΘΟΝΙΑ

11.456

17.953

ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ

ΛΕΤΟΝΙΑ

49.210

10.830 ΟΛΛΑΝΔΙΑ

ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ

98.687

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

30.723

7.339

ΠΟΛΩΝΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΤΣΕΧΙΑ

260.068 513.972

47.578

ΣΛΟΒΑΚΙΑ

112.028

ΓΑΛΛΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

135.974

ΡΟΥΜΑΝΙΑ

ΑΥΣΤΡΙΑ

ΟΥΓΓΑΡΙΑ

75.132

68.725

65.185

ΙΣΠΑΝΙΑ

64.459

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

19.595

147.424 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

50.855 ΚΥΠΡΟΣ

3.552 ΣΛΟΒΕΝΙΑ

164.226

ΕΛΛΑΔΑ ΙΤΑΛΙΑ

114.515 Η μέση διάρκεια απόσπασης στην Ε.Ε. είναι λιγότερη από 4 μήνες

ΜΑΛΤΑ

6.924

2007

504 ΚΡΟΑΤΙΑ

42.602

2015 2016 2017

600.000 2.050.000 2.300.000 2.800.000

ΠΗΓΗ: POSTED WORKERS: THE FACTS ON THE REFORM, EUROPEAN PARLIAMENT, EUROPARL. EUROPA.EU

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

κρατών-μελών μέχρι την 30ή Ιουλίου του 2020 – στην καρδιά δηλαδή της επόμενης τουριστικής περιόδου για την Ελλάδα. Η νέα Οδηγία προσβλέπει στην περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των αποσπασμένων εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που αποσπώνται μέσω εταιρειών προσωρινής απασχόλησης. Περιγράφει πιο ξεκάθαρα σε σχέση με τα προηγούμενα ευρωπαϊκά κείμενα ότι οι

Αριθμός αποσπασμένων εργαζομένων στην Ε.Ε.

αποσπασμένοι εργαζόμενοι πρέπει να απολαμβάνουν τους εργασιακούς όρους που ισχύουν και για τους άμεσα εργαζόμενους υπό το αξίωμα «ίσες αμοιβές για ίση εργασία». «Η απάτη μέσω της απόσπασης εργαζομένων συνεχίζεται. Χρειαζόμαστε ακόμη πιο δίκαιους κανόνες για την κινητικότητα και την αποτελεσματικότερη εφαρμογή, ιδίως σε διασυνοριακές περιπτώσεις», αναφέρει ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας

της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων, Περ Χίλμερσον. Η Συνομοσπονδία Συνδικάτων υποστηρίζει ότι η ανισορροπία στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά μεταξύ των οικονομικών ελευθεριών και των εργασιακών δικαιωμάτων πρέπει να διορθωθεί μέσω ενός «κοινωνικού πρωτοκόλλου στις Συνθήκες της Ε.Ε. που θα ορίζει ότι, όταν βρίσκονται σε σύγκρουση, τα εργασιακά δικαιώματα πρέπει να επικρατούν».

24 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

λεγχοι και προστασία απαιτούνται όχι μόνο για τα δικαιώματα των αποσπασμένων εργαζόμενων, αλλά και για όλους όσοι δουλεύουν στην ελληνική τουριστική βιομηχανία, η οποία γνωρίζει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια. Περίπου 33 εκατ. τουρίστες επισκέφθηκαν την Ελλάδα το 2019, αριθμός που την κατατάσσει πλέον στους κορυφαίους προορισμούς στον κόσμο. Τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και οι υπόλοιπες τουριστικές επιχειρήσεις τροφοδοτούν την ελληνική οικονομία, παράγοντας περίπου το 31% του ΑΕΠ, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΣΕΤΕ. Ωστόσο, αυτή η οικονομική ανάπτυξη δεν αντανακλάται στο εργατικό δυναμικό που απασχολείται άμεσα ή έμμεσα στον τουρισμό και που το 2019 έφτασε σχεδόν τους 1 εκατ. εργαζόμενους. Για τους ξένους εργαζόμενους της Job Trust, όπως ο Αντον, η Ντανιέλα ή η Αγκνιέσκα, ήταν δύσκολο να αντιδράσουν και να διεκδικήσουν βελτίωση των εργασιακών τους συνθηκών ή πληρωμή για υπερωρίες, αφού δεν υπέγραψαν ποτέ συμβόλαιο με το ίδιο το ξενοδοχείο. Αλλά ακόμα και για τους ντόπιους εργαζόμενους που απασχολούνται άμεσα στα ξενοδοχεία, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους είναι ένας συνεχής αγώνας. Το ότι το δίκτυο εταιρειών της Job Trust μπόρεσε να λειτουργεί ανενόχλητο για πολλά χρόνια και ότι δεκάδες ξενοδοχεία χρησιμοποιούσαν τις υπηρεσίες της εταιρείας κατά παράβαση των δικαιωμάτων εκατοντάδων αλλοδαπών εργαζόμενων, δεν μπορεί να θεωρηθεί μεμονωμένο γεγονός. Μιλώντας με συνδικαλιστές του ξενοδοχειακού κλάδου, πρώην και νυν υπαλλήλους, ξεπερνώντας τον φόβο και τον δισταγμό των εργαζομένων στα ξενοδοχεία, αλλά και μελετώντας εργασιακές συμβάσεις, παρατηρήσαμε ότι βρισκόμαστε εν μέσω ενός βαθέος μετασχηματισμού των εργασιακών σχέσεων στον τουρισμό. Η απόσπαση, η εργολαβία και η κατάχρηση της πρακτικής της μαθητείας επεκτείνονται όλο και περισσότερο στον κλάδο του τουρισμού,

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Το εύφορο έδαφος της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας οδηγώντας σε μεγαλύτερη επισφάλεια, πλήρη απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και παράκαμψη των συλλογικών συμβάσεων, τη στιγμή που πηχυαίοι τίτλοι γιορτάζουν την ανάκαμψη της βαριάς βιομηχανίας της χώρας.

Η γεωμετρική αύξηση των εργολαβιών στα ξενοδοχεία Δεν είναι λίγα τα ελληνικά ξενοδοχεία που, εκμεταλλευόμενα και τις ευνοϊκές προς τους εργοδότες μνημονιακές ρυθμίσεις, αναθέτουν όλο και περισσότερο σε εργολάβους και εταιρείες προσωρινής απασχόλησης την εύρεση προσωπικού, με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις οι μόνιμοι εργαζόμενοι να αποτελούν τη μειοψηφία. «Κατά τη διάρκεια κοινών ελέγχων μαζί με το ΣΕΠΕ τον χειμώνα του

2018-2019, ανακαλύψαμε ότι σε δύο νέα ξενοδοχεία της Αθήνας μόνο 7 από τους 50 υπαλλήλους είχαν προσληφθεί από τα ίδια τα ξενοδοχεία. Οι υπόλοιποι δηλώνονταν ως υπάλληλοι εταιρείας καθαρισμού και τροφοδοσίας που είχε ιδρύσει ο ίδιος ο ιδιοκτήτης των ξενοδοχείων. Το 80% των εργαζομένων στα δύο ξενοδοχεία ήταν εργολαβικοί», λέει ο Γιώργος Στεφανάκης, πρόεδρος του Συνδικάτου Επισιτισμού, Τουρισμού και Ξενοδοχείων του Νομού Αττικής. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό και τον Τουρισμό, Γιώργο Χότζογλου, «εταιρείες που ενοικιάζουν εργαζομένους έχουν εισέλθει τα τελευταία χρόνια και σε τομείς όπου δεν δραστηριοποιούνταν προηγουμένως. Μέχρι πρότινος διέθεταν μόνο συνεργεία

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

καθαρισμού. Τώρα βλέπουμε ότι προσφέρουν εργαζομένους όλων των ειδικοτήτων –σερβιτόρους, μάγειρες, bartenders– απλώνοντας τα πλοκάμια τους σε όλες τις ειδικότητες». Επιπλέον, ο Μανώλης Καμηλάκης, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Συνδικάτου Επισιτισμού, Τουρισμού και Ξενοδοχείων Αττικής που πραγματοποιεί συχνά παρεμβάσεις για τις συνθήκες που επικρατούν στον ξενοδοχειακό κλάδο της Αθήνας, αναφέρει ότι «είκοσι χρόνια πριν, ένα ξενοδοχείο θα είχε 600 μόνιμους εργαζομένους. Σήμερα στο ίδιο ξενοδοχείο μπορεί να εργάζονται ως μόνιμοι 200 και όλοι οι υπόλοιποι προσλαμβάνονται με συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης ή μέσω εργολαβικών εταιρειών». Ο Γρηγόρης Τάσιος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδό-

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

χων (ΠΟΞ), καταδεικνύει ως αιτία της ύπαρξης ή του πολλαπλασιασμού των εταιρειών παροχής εργαζομένων τις συνθήκες της αγοράς «που οδηγούν σε άλλες λύσεις [...] και που δημιουργούν την ανάγκη για προσωπικό με μια άλλη μισθοδοσία», ενώ υποστηρίζει πως κύρια αιτία αποτελεί η έλλειψη εργαζομένων, διατεθειμένων να εργαστούν μακροπρόθεσμα στις εποχικές θέσεις του κλάδου, όπου συχνά το ωράριο και οι ημέρες εργασίας είναι εντατικότερες από άλλα επαγγέλματα. Ειδικά για τους αλλοδαπούς εργαζόμενους, ο πρόεδρος του ΠΟΞ λέει πως «από τη στιγμή που έρχονται στην Ελλάδα, ξέρουν τα λεφτά που τους δίνουν και γι’ αυτό κι έρχονται. Αν οι συνθήκες εργασίας είναι προβληματικές, βεβαίως φταίει η επιχείρηση, αλλά όσον αφορά τον μισθό, ξέρει πού πάει ο άλλος και δουλεύει. Αν οι

συνθήκες εργασίας δεν είναι καλές, είναι άλλο πράγμα».

Η ανεφάρμοστη κλαδική σύμβαση Ενας σημαντικός λόγος για την αύξηση των εργολαβικών εργαζομένων στα ξενοδοχεία είναι και η υπογραφή της κλαδικής σύμβασης τον Οκτώβριο του 2018. Οι εργολαβίες επιτρέπουν στα ξενοδοχεία να παρακάμψουν τους όρους της κλαδικής σύμβασης, άρα και τις λοιπές υποχρεώσεις τους προς τους εργαζόμενους. Το επιχείρημα που επικαλούνται τα ξενοδοχεία ώστε να μην πληρώνουν μισθούς βάσει της κλαδικής σύμβασης είναι, σύμφωνα με τον Γ. Στεφανάκη, ότι τα ίδια τα ξενοδοχεία έχουν σύμβαση έργου με τις εργολαβικές εταιρείες και έτσι δεν υποχρεώνονται σε εφαρμογή της κλαδικής

26 |

ΠΑΓΙΔΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

σύμβασης, οπότε πληρώνουν τον εθνικό κατώτατο μισθό. Οχι ότι στους μόνιμους υπαλλήλους των ξενοδοχείων αυτή εφαρμόζεται καθολικά. Σύμφωνα με τον Γιώργο Χατζούδα, αντιπρόεδρο του Σωματείου Εργαζομένων στο ξενοδοχείο «Marriott» της Αθήνας, «μόνο ένα μικρό ποσοστό ξενοδοχείων σε όλη τη χώρα εφαρμόζει την κλαδική σύμβαση. Και σε αυτά τα λίγα ξενοδοχεία, οι μισοί εργαζόμενοι δεν πληρώνονται σύμφωνα με αυτήν, γιατί έχουν συμβόλαια προσωρινής απασχόλησης για 10 ή 15 μέρες». «Σε μια πλήρως απορρυθμισμένη ελληνική αγορά εργασίας ο τομέας του τουρισμού δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Σε κάποιες λίγες περιπτώσεις καταγράφηκε και η πρακτική της εικονικής πρόσληψης σε άλλη επιχείρηση εκτός του κλάδου, ώστε να αποφευχθεί η τήρηση των ρυθμίσεων της κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας», εξηγεί ο Αποστόλης Καψάλης του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. «Είναι σαφές ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους επιλέγεται η εργολαβική εργασία ή η απασχόληση μέσω τρίτης εταιρείας είναι η μείωση του μισθολογικού κόστους και η διάρρηξη της αρχής της ίσης μεταχείρισης σε σύγκριση με τους υπόλοιπους εργαζόμενους μιας επιχείρησης. Στον τουρισμό, με βάση στοιχεία μελέτης που εκπονήσαμε, οι ευέλικτες αυτές μορφές απασχόλησης αφορούν περίπου το 10% των εργαζομένων του δείγματος και κυρίως τις ειδικότητες του σερβιτόρου, του μάγειρα και του μπάρμαν».

Χίλια και ένα συμβόλαια Ενδεικτική είναι η περίπτωση πρώην εργαζομένου (τα στοιχεία του είναι στη διάθεσή μας) στο πολυτελές «Hilton» της Αθήνας, ο οποίος είχε υπογράψει δεκάδες συμβόλαια εργασίας κατά τον 1,5 χρόνο που εργάστηκε μέσω της εταιρείας προσωρινής απασχόλησης «ISS Human Resources» (βλ. σελ.25). Εδωσε συνέντευξη μέσα στο «Hilton», αλλά κατόπιν του ζητήθηκε να πάει στα γραφεία της ISS για να προσληφθεί. Οσο εργαζόταν στο ξενοδοχείο (που ανήκε τότε στην κοινοπραξία Home Holdings Συμμετοχών, την οποία συνέστησαν η ΤΕΜΕΣ που ελέγχει το «Costa Navarino» και

η D-Marine Investments Holding B.V. του τουρκικού ομίλου Dogus) διαμαρτυρήθηκε για τις συνθήκες εργασίας και τις αμοιβές, με αποτέλεσμα, όπως δηλώνει, να μην ανανεωθεί η σύμβασή του, κάτι που ο ίδιος υποστηρίζει πως ισοδυναμεί με απόλυση. «Εργάστηκα στο “Hilton” από την άνοιξη του 2017 ως και τον Σεπτέμβριο του 2018. Το μεγαλύτερο συμβόλαιο που υπέγραψα όλον αυτόν τον καιρό ήταν 5 ημερών. Εβγαινε ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα από το “Hilton”, το οποίο το άλλαζαν όπως τους εξυπηρετούσε. Ημουν στο πρόγραμμα για 2-3 ή 4-5 μέρες την εβδομάδα, ανάλογα με την πληρότητα του ξενοδοχείου», περιγράφει και διευκρινίζει: «Πρώτα δούλευα και μετά υπέγραφα μία φορά την εβδομάδα μονοήμερα, διήμερα ή τριήμερα συμβόλαια με την ISS. Ο μισθός μου ήταν χαμηλότερος σε σχέση με όσους είχαν προσληφθεί από το ίδιο το ξενοδοχείο, ενώ κάναμε ακριβώς την ίδια δουλειά. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εργαζόμενοι στα ξενοδοχεία αναφέρονται στις εργολαβικές εταιρείες ως τα “δουλεμπορικά”». Ο εργαζόμενος αποδίδει γλαφυρά τη συνθήκη εντατικοποίησης της εργασίας του: «Θα ήταν θαύμα να πας στην πρωινή βάρδια για διάλειμμα», λέει και προσθέτει πως στη βραδινή υπήρχαν μόλις δύο άτομα για να καθαρίσουν, εκτός από τους κοινούς χώρους του ξενοδοχείου που καταλαμ-

«ΠΡΩΤΑ ΔΟΥΛΕΥΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΥΠΕΓΡΑΦΑ ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΟΝΟΗΜΕΡΑ, ΔΙΗΜΕΡΑ Η ΤΡΙΗΜΕΡΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ. Ο ΜΙΣΘΟΣ ΜΟΥ ΗΤΑΝ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΟΣΟΥΣ ΕΙΧΑΝ ΠΡΟΣΛΗΦΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΙΔΙΟ ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ, ΕΝΩ ΚΑΝΑΜΕ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ»

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

βάνουν μεγάλη έκταση, και δωμάτια. «Αν διαμαρτυρόσουν, ακολουθούσε “τιμωρία” στο πρόγραμμα με δύσκολες βάρδιες και λιγότερα μεροκάματα. Υπήρχε εργαζόμενος που τον ανάγκασαν να δουλεύει μία ημέρα την εβδομάδα, προκειμένου να παραιτηθεί. Δεν υπάρχει απόλυση, απλά δεν σε χρειάζονται άλλο όταν τελειώνει η ολιγοήμερη σύμβασή σου». Η παραπάνω πρακτική των ολιγοήμερων επαναλαμβανόμενων συμβολαίων είναι μεν νόμιμη, αφού, σύμφωνα με το άρθρο 117 του νόμου 4052/2012, ένας εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται προσωρινά στην ίδια εταιρεία με συμβόλαια που ανανεώνονται μέχρι και 36 μήνες. Από εκεί και πέρα πρέπει να μετατραπεί το συμβόλαιό του σε αορίστου χρόνου. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα μικρό «παραθυράκι». Αν υπάρξει διάλειμμα 23 ημερών μεταξύ των συμβολαίων, τότε ο χρόνος «μηδενίζεται» και οι 36 μήνες επανεκκινούν. Ετσι, ένας ατέλειωτος αριθμός προσωρινών συμβολαίων είναι δυνατός, αρκεί να μεσολαβούν ανά 36 μήνες διαλείμματα 23 ημερών ανάμεσά τους. Ο ελάχιστος χρόνος παύσης ήταν 42 ημέρες, αλλά μειώθηκε τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Το ξενοδοχείο «Hilton», απαντώντας σε ερωτήσεις μας, ισχυρίζεται ότι «οι αμοιβές και λοιποί όροι εργασίας των απασχολούμενων στο “Hilton” Αθηνών καθορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας και δεσμεύουσας την εταιρεία συλλογικής σύμβασης εργασίας και το “Hilton” Αθηνών τηρεί όλες τις διατάξεις του νόμου σχετικά με τις αμοιβές, τις άδειες και τα επιδόματα των εργαζομένων». Αντίστοιχη είναι και η απάντηση της εταιρείας ISS, η οποία θεωρεί την περιγραφή των γεγονότων ανακριβή, τονίζοντας: «Σύμφωνα με το άρθρο 117 του Ν. 4052/2012, επιτρέπεται η παραχώρηση μισθωτού από τον άμεσο εργοδότη (ΕΠΑ) σε έμμεσο εργοδότη (συμπεριλαμβανόμενων και των ανανεώσεων) έως 36 μήνες. Η ISS εφαρμόζει για τα ξενοδοχεία που παραχωρεί προσωπικό είτε την κλαδική ΣΣΕ των ξενοδοχοϋπαλλήλων είτε την αντίστοιχη επιχειρησιακή ΣΣΕ που εφαρμόζει το Ξενοδοχείο, η οποία προβλέπει αποδοχές ανώτερες της κλαδικής ΣΣΕ».

ΠΑΓΙΔΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Εφιάλτες θερινής νυκτός εριπτώσεις σαν την παραπάνω συνεχώς αυξάνονται στην ελληνική τουριστική βιομηχανία, όπου αμέτρητες παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας καταγράφονται κάθε καλοκαίρι. Ομως, η εικόνα που προβάλλεται διεθνώς είναι αυτή της ευφορίας και της ικανοποίησης για την επιτυχή οικονομική πορεία της τουριστικής βιομηχανίας και τη συμβολή της στην οικονομία της χώρας. Η ομάδα μας, ακολουθώντας τα ίχνη της Job Trust και των αποσπασμένων εργαζομένων της STAFF Company το καλοκαίρι του 2019, ταξίδεψε στη Χαλκιδική, την Κέρκυρα, τη Σαντορίνη και την Κρήτη. Οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης για όσους προσλαμβάνονται άμεσα από τα ξενοδοχεία δεν είναι πολύ καλύτερες από αυτές που αντιμετωπίζουν οι αποσπασμένοι εργαζόμενοι. Ο Σταμάτης Πελάης, πρόεδρος του Σωματείου

Κάποιοι από τους εργαζομένους στο ξενοδοχείο Atlantica Nissaki Beach στην Κέρκυρα διαμένουν στα εικονιζόμενα κοντέινερ για όσο διαρκεί η σεζόν. Ό γενικός διευθυντής του ξενοδοχείου απάντησε στις ερωτήσεις μας ως

«ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΑΘΛΙΕΣ. ΠΟΛΛΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΜΕΝΟΥΝ ΣΕ ΚΟΝΤΕΙΝΕΡ ΓΙΑ 5-6 ΜΗΝΕΣ»

Ξενοδοχοϋπαλλήλων Κέρκυρας, περιγράφει σχετικά: «Σε πολλά ξενοδοχεία οι συνθήκες διαβίωσης για τους εργαζόμενους είναι άθλιες. Υπάρχουν υπάλληλοι που αναγκάζονται να μένουν σε κοντέινερ για 5-6 μήνες, όσο διαρκεί η σεζόν». Παρόμοια είναι και η εικόνα που σκιαγραφεί 21χρονος Γάλλος φοιτητής, ο οποίος εργάστηκε για δύο μήνες φέτος το καλοκαίρι μέσω της

εξής: «Όι συνθήκες διαβίωσης των εργαζομένων του ξενοδοχείου μας, που επιλέγουν να διαμείνουν στα οικήματα εργαζομένων, θεωρούμε ότι είναι ανεκτές (διαμονή κατά κύριο λόγο ανά δύο άτομα σε κάθε δωμάτιο, ιδιωτι-

STAFF Company στο ξενοδοχείο «Iberostar Creta Marine» της Κρήτης: «Οι συνθήκες διαμονής ήταν πολύ άσχημες, ζούσαμε στο υπόγειο του ξενοδοχείου. Τα δωμάτια είχαν τρομερή υγρασία, κατσαρίδες και κουνούπια. Μάλιστα, πέντε μέρες πριν φύγουμε, εξαιτίας ενός προβλήματος στα υδραυλικά, έπεσε το ταβάνι στο δωμάτιό μου!» Η επίσης Γαλλίδα Μοντ εργάστηκε μέσω της STAFF Company στο ξενοδοχείο Iberostar Creta Panorama στο Ρέθυμνο για 5 ημέρες, καθώς δεν άντεξε τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης. «Υπήρχαν αυστηροί κανόνες, δεν επιτρεπόταν να κάνουμε βόλτα μέσα στις εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου, ούτε να πάμε στην πισίνα ή την παραλία. Κάθε μέρα τρώγαμε ξαναζεσταμένα μακαρόνια ή πατάτες». Ερωτηθείσα αν γνώριζε τις συνθήκες που θα συναντούσε, η Μοντ απαντά: «Φυσικά και όχι, η εταιρεία όμως ήξε-

κό w.c. / ντους με ζεστό νερό σε 24ωρη βάση, κλιματισμός, wii), αλλά επιθυμία μας είναι η βελτίωσή τους. Στόχος μας είναι η πλήρης αναβάθμιση των χώρων διαμονής των εργαζομένων μας εντός των δύο επόμενων ετών».

28 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

ρε, αλλά δεν ενδιαφερόταν. Στους υποψήφιους “πουλάει λίγο το όνειρο” μέχρι αυτοί να φτάσουν στην Ελλάδα». Ο Ανταμ, αποσπασμένος εργαζόμενος της STAFF Company από την Αγγλία, που δούλεψε στην Ελούντα, θυμάται: «Επρεπε να προσαρμοστώ στον ελληνικό τρόπο: σχολάς όταν τελειώσει η δουλειά και όχι όταν λήγει το ωράριό σου όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πολλοί Ελληνες δεν είχαν ούτε μία μέρα ρεπό κατά τη διάρκεια όλου του καλοκαιριού. Συνειδητοποίησα πόσο δύσκολο είναι για έναν άνθρωπο να ζει και να εργάζεται στην Ελλάδα, αν δεν έχει κάποιου άλλου είδους οικονομική στήριξη». «Κανένας ξενοδοχοϋπάλληλος δεν δουλεύει μόνο 40 ώρες την εβδομάδα. Ξεκινάς το πρωί και δεν ξέρεις τι ώρα θα τελειώσεις, αν θα δουλέψεις απλήρωτες υπερωρίες ή αν θα δουλεύεις 7 μέρες την εβδομάδα ή “τρίσπαστο” [όρος που χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι για να περιγράψουν το ωράριο που “σπάει” 2 φορές μέσα στην ημέρα: πρωί, μεσημέρι και βράδυ]. Ολο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια έχουμε εργατικά ατυχήματα λόγω κόπωσης και εντατικοποίησης», εξηγεί ο Στράτος Μανιαβός, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σωματείου Ξενοδοχοϋπαλλήλων Ρεθύμνου. Οχι μόνο στη Σαντορίνη και την Κρήτη, αλλά και σε όλους τους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα, οι υπάλληλοι ξενοδοχείων, αποσπασμένοι ή μη, φαίνεται να είναι αόρατοι για τις ελληνικές αρχές. «Υπάρχουν 4 επιθεωρητές εργασίας στην Κέρκυρα για χιλιάδες επιχειρήσεις. Πολλές φορές, οι επιθεωρητές δεν μπορούν να βγουν για ελέγχους εκτός της πόλης γιατί δεν διαθέτουν αυτοκίνητο», αναφέρει ο Σταμάτης Πελάης για το νησί του Ιονίου, ενώ ο Στράτος Μανιαβός περιγράφει την κατάσταση στην Κρήτη: «Οι επιθεωρητές "τραβάνε τα αυτιά" σε ακραίες περιπτώσεις παραβατικότητας και κόβουν κάποιο πρόστιμο, αν και εφόσον καταφέρουν να κάνουν έλεγχο σε σωστό χρόνο και τόπο. Συνήθως γίνεται γνωστό πότε έχουν βγει για ελέγχους και όλοι οι επιχειρηματίες προφυλάσσονται».

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης των βουλγαρικών εταιρειών (σε €*) 2016

2017

2018

361.467

1.340.397

277.500

1.283.566

343.035 1.024 10.751

1.276.398 4.096 38.911

Staff Company Εσοδα Εσοδα από υπηρεσίες που παρέχονται σε αλλοδαπούς πελάτες Λειτουργικά έξοδα Φόροι Κέρδη μετά από φόρους

Job Trust Training Εσοδα Εσοδα από υπηρεσίες που παρέχονται σε αλλοδαπούς πελάτες Λειτουργικά έξοδα Φόροι Κέρδη μετά από φόρους

1.440.236 1.123.824 1.394.156 2.560 25.600

Job Trust Company Εσοδα Εσοδα από υπηρεσίες που παρέχονται σε αλλοδαπούς πελάτες Λειτουργικά έξοδα Φόροι Κέρδη μετά από φόρους

961.522

34.815

946.674

896.500 4.608 42.495

4.608 3.072 26.111

451.577

55.807

432.634

53.247

400.378 5.120 46.079

12.287 4.096 39.423

Staff Training Εσοδα Εσοδα από υπηρεσίες που παρέχονται σε αλλοδαπούς πελάτες Λειτουργικά έξοδα Φόροι Κέρδη μετά από φόρους

* Όι υπολογισμοί έγιναν με βάση την ισοτιμία, 1 λεβ (BGN)=0,51 ευρώ (Μάρτιος 2020), στρογγυλοποίηση στον τελευταίο ακέραιο αριθμό. ΠΗΓΗ: COMMERCIAL REGISTER AND REGISTER OF NPLE, MINISTRY OF JUSTICE, REGISTRY AGENCY, WWW.BRRA.BG

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Ανυπαρξία στοιχείων και άγνοια των αρμοδίων Απευθυνθήκαμε στην Επιθεώρηση Εργασίας και στο υπουργείο Εργασίας προκειμένου να θέσουμε ερωτήματα για τις εργασιακές συνθήκες των ξενοδοχοϋπαλλήλων και των αποσπασμένων εργαζομένων. Ζητήσαμε επίμονα επίσημα στοιχεία για το εργατικό δυναμικό, τις εργολαβικές εταιρείες, τον αριθμό των αποσπασμένων στην Ελλάδα, το πλήθος των παραβάσεων. Η ομάδα μας, μάλιστα, επικαλέστηκε και τον Κώδικα Πρόσβασης σε Δημόσια Στοιχεία βάσει του Π.Δ. 28/2015 ζητώντας στοιχεία. Η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι οι Αρχές δεν διαθέτουν συγκεντρωτικά στοιχεία για την απόσπαση ή τις εργολαβίες σε κάθε κλάδο της οικονομίας. Ετσι, μας παρέπεμψαν στα στοιχεία που δημοσιεύουν το ΣΕΠΕ και το υπουργείο στις ιστοσελίδες τους. Παράλληλα, στο πλαίσιο της έρευνας ζητήσαμε απαντήσεις από τον νυν υπουργό Εργασίας, Ι. Βρούτση, την τέως υπουργό Εργασίας Ε. Αχτσιόγλου, καθώς και τον υπουργό Τουρισμού, Χ. Θεοχάρη, ωστόσο δεν λάβαμε απόκριση. Η επικοινωνία μας με τις ελληνικές ελεγκτικές αρχές έδειξε ότι το μεγαλύτερο μέρος των επιθεωρητών αγνοούσε τις διαδικασίες της απόσπασης, ενώ κανείς δεν γνώριζε ότι μια εταιρεία με βάση τη Βουλγαρία αποσπά δεκάδες εργαζόμενους σε ελληνικά ξενοδοχεία κάθε χρόνο. Οι επίμονες ερωτήσεις και οχλήσεις της ομάδας μας προς το ΣΕΠΕ και το υπουργείο Εργασίας οδήγησαν στο να ξεκινήσει επίσημη έρευνα από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας για τη STAFF Company. Τη σχετική έρευνα επιβεβαίωσαν πηγές από ξενοδοχεία τα οποία κλήθηκαν για έλεγχο. Επιχειρήσαμε, τέλος, να επικοινωνήσουμε με τις εταιρείες «Job Trust ΙΓΕΕ» και «STAFF Company LTD». Θέσαμε μια σειρά από εμπεριστατωμένες ερωτήσεις στη διεύθυνση του ιδιωτικού γραφείου ευρέσεως εργασίας της Θεσσαλονίκης. Στην απάντηση που λάβαμε, η διευθύντρια Irina Aslanov αρνήθηκε ως «εντελώς αβάσιμες και ανυπόστατες τις αόριστες καταγγελίες στις οποίες αναφέρεσθε, των οποίων την προέλευση αγνοούμε και για των οποίων τα κίνητρα και άρα την αξιοπιστία έχουμε σοβαρούς λόγους να δυσπιστούμε», ενώ παράλληλα τόνισε πως επιφυλάσσεται για την άσκηση παντός

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η απάντηση της Job Trust «ΧΑΊΡΟΜΑΣΤΕ για το καταρχήν αντικείμενο της έρευνάς σας (συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα κ.λπ.), η οποία αγγίζει έναν ιδιαίτερα σημαντικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας, με τον οποίο το γραφείο μας έχει τη χαρά να σχετίζεται άμεσα. Γνωρίζετε προφανώς ότι το γραφείο μας δραστηριοποιείται με απόλυτη επιτυχία στον τομέα του και χαίρει ιδιαίτερης φήμης και εκτίμησης για την οργάνωση, την απόλυτη συνέπεια και τον υψηλό επαγγελματισμό του, όπως αποδεικνύει με τον πλέον αδιάψευστο τρόπο το γεγονός ότι αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς, επί σειρά ετών και ανά την Ελλάδα, τόσο για υποψήφιους εργαζόμενους όσο και για κορυφαία ξενοδοχεία-πυλώνες του ελληνικού τουρισμού. Δεν διστάζουμε να σας διαβεβαιώσουμε, εμείς οι ίδιοι, ότι στο πλαίσιο της μακροχρόνιας και ευρείας αυτής δραστηριότητάς μας ανά διαστήματα ερχόμαστε αντιμέτωποι με μεμονωμένα περιστατικά άλλοτε δικαιολογημένης και άλλοτε αδικαιολόγητης δυσαρέσκειας, είτε από την πλευρά των εργαζομένων είτε των εργοδοτών. Τέτοια περιστατικά τα θεωρούμε αναπόφευκτα και να είστε σίγουροι ότι το γραφείο μας ανέκαθεν τα προσέγγιζε, όλα ανεξαιρέτως, με τη δέουσα προσοχή και σοβαρότητα, όπως αρμόζει στο κύρος και τη θέση του στην ελληνική αγορά, αναζητώντας πάντα την προσφορότερη λύση. Σας πληροφορούμε, επίσης, ότι ειδικά το τελευταίο διάστημα γινόμαστε γνώστες κατασκευασμένων και απολύτως κατευθυνόμενων, από συγκεκριμένες πηγές, ψευδών καταγγελιών σε βάρος του γραφείου μας, στο πλαίσιο των οποίων διαπιστώνονται μάλιστα ακόμη και περιπτώσεις -αν δεν τις γνωρίζετε ήδη- όπου οι δήθεν καταγγέλλοντες παροτρύνονται από δημοσιογράφους να προβούν στις εις βάρος μας καταγγελίες διά της απλής συμπλήρωσης προδιατυπωμένων κειμένων καταγγελίας. Αντιλαμβάνεσθε προφανώς ότι πρόκειται για σοβαρότατα αδικήματα, για τα οποία είμαστε ήδη σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές. Εν όψει όλων των παραπάνω, λοιπόν, επιτρέψτε μας να αντιπαρέλθουμε ως εντελώς αβάσιμες και ανυπόστατες τις αόριστες καταγγελίες στις οποίες αναφέρεσθε, των οποίων την προέλευση αγνοούμε και για των οποίων τα κίνητρα και άρα την αξιοπιστία έχουμε σοβαρούς λόγους να δυσπιστούμε. Οπως επίσης και τις υπόλοιπες ερωτήσεις σας, οι οποίες ως κατ’ ουσίαν αδιάφορες για το καταρχήν αντικείμενο της έρευνάς σας μας δίνουν την αίσθηση, δυστυχώς, ότι εντάσσονται σε μια αντίστοιχη προσπάθεια στοχοποίησης του γραφείου μας. Με την επιφύλαξη άσκησης παντός νομίμου δικαιώματός μας, μεταξύ άλλων για αποζημίωση λόγω προσβολής της φήμης και του κύρους του γραφείου μας».

30 |

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

νομίμου δικαιώματος. Κι ενώ μας ενημερώνει ότι χαίρεται «για το καταρχήν αντικείμενο της έρευνάς μας», θεωρεί τις ερωτήσεις μας «κατ’ ουσίαν αδιάφορες για το καταρχήν αντικείμενο της έρευνας». Στείλαμε ερωτήματα μέσω email στη STAFF Company, στη μοναδική διεύθυνση επικοινωνίας με την εταιρεία, το email του «Omega», του λογιστικού γραφείου που αναφέρεται ως σημείο επικοινωνίας για τις βουλγαρικές αρχές. Καθώς δεν υπήρξε ανταπόκριση, επικοινωνήσαμε με το γραφείο τηλεφωνικά, για να λάβουμε την απάντηση πως έπρεπε να στείλουμε τις ερωτήσεις μας στο email «info@ jobtrust.gr» της εταιρείας Job Trust. Ακολουθήσαμε την προτροπή αυτή, ωστόσο δεν λάβαμε καμία απάντηση από τον Αλέξανδρο Σαββίδη, τον διευθυντή και ιδιοκτήτη της βουλγαρικής εταιρείας. Την ίδια διαδικασία της αποστολής ερωτημάτων ακολουθήσαμε και με τα τουλάχιστον 32 ξενοδοχεία που γνωρίζουμε ότι συνεργάστηκαν το καλοκαίρι του 2019 με τις εταιρείες Job Trust και STAFF Company. Εκτός από γενικές διαβεβαιώσεις, ότι οι επιχειρήσεις αυτές τηρούν την εργατική νομοθεσία, δεν λάβαμε κάποια άλλη απάντηση όσον αφορά τη συνεργασία τους με τις συγκεκριμένες εταιρείες.

Χαμηλοί μισθοί, υπέρογκα κέρδη Πέραν της αναφοράς των Βούλγαρων εισαγγελέων στην περίπτωση υπαλλήλου που ασφαλιζόταν έναντι ποσού σημαντικά μικρότερου του ήδη χαμηλού πραγματικού μισθού, κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας στη Βουλγαρία στάθηκε αδύνατο να βρούμε ακριβείς πληροφορίες για τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που κατέβαλε η STAFF Company για τους αποσπασμένους εργαζομένους της στην Ελλάδα. Ασφαλίστηκαν ο Ανταμ, η Αγκνιέσκα, ο Βλαντ, η Τεοντόρα και οι υπόλοιποι υπάλληλοι για όλες τις ώρες και τις μέρες που εργάστηκαν; Δηλώθηκε ο Βλαντ για 30 συνεχόμενες ημέρες εργασίας τον Σεπτέμβριο ή η Αγκνιέσκα για 6 μέρες την εβδομάδα; Οι εργοδοτικές εισφορές διαφέ-

ρουν σημαντικά στη Βουλγαρία σε σχέση με την Ελλάδα. Στη Βουλγαρία το μη μισθολογικό κόστος για έναν υπάλληλο είναι περίπου το 16,2% του μισθού, ενώ στην Ελλάδα πλησιάζει το 22%. Εκτός από τα ζητήματα που σχετίζονται με την κοινωνική ασφάλιση και τις εισφορές, εγείρονται ερωτήματα για την εταιρική φορολόγηση και την πιθανότητα φοροαποφυγής. Μετά τη διεύρυνση της Ε.Ε. το 2004 και το 2007, χιλιάδες Ελληνες μετέφεραν τις επιχειρήσεις τους σε γειτονικές χώρες και ειδικά στη Βουλγαρία, καθιστώντας το ελληνικό κεφάλαιο έναν από τους μεγαλύτερους επενδύτες στη γείτονα χώρα. Χιλιάδες ενεργές εταιρείες είναι καταχωρισμέ-

Ο ΕΤΗΣΙΟΣ ΤΖΙΡΟΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΞΕΠΕΡΝΑ ΤΟ 1 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΟ ΕΥΡΩ νες στη Βουλγαρία και ανήκουν σε Ελληνες. Ο εταιρικός φόρος με ενιαίο συντελεστή στη Βουλγαρία είναι 10% και είναι πολύ πιο ελκυστικός από το 29% που ισχύει στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα χρήσης των διάφορων βουλγαρικών εταιρειών του Αλέξανδρου Σαββίδη, ο ετήσιος τζίρος τα τελευταία 3 χρόνια ξεπερνάει τα 2 εκατ. λέβα (περίπου 1 εκατ. ευρώ). Τα έσοδα από υπηρεσίες που παρασχέθηκαν σε αλλοδαπούς πελάτες αποτελούν το 76%-98% των συνολικών εσόδων. Εδρεύουν αυτοί οι αλλοδαποί πελάτες στη Βουλγαρία ή στην Ελλάδα; Καταβάλλονται οι φόροι στις δικαιοδοσίες όπου λαμβάνει χώρα η πραγματική και ουσιαστική οικονομική δραστηριότητα και η δημιουργία αξίας, όπως αναφέρεται και στο Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 26ης Μαρτίου 2019 σχετικά με το οικονομικό έγκλημα, τη φοροδιαφυγή και τη φοροαποφυγή; Σε όλη την Ευρώπη έχουν καταγραφεί πολλοί και διαφορετικοί τρόποι κατάχρησης των κανονισμών περί απόσπασης εργαζομένων. «Συνήθως, η κατάχρηση γίνεται από εργοδότες που έχουν σκοπό να αποφύγουν φόρους δηλώνοντας άλλες αποδοχές για τους

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

εργαζομένους στη χώρα υποδοχής (πιο συχνά τις ελάχιστες που απαιτούνται), αλλά πληρώνοντας στην πραγματικότητα μισθούς και φόρους στη βάση των χαμηλότερων αποδοχών που δηλώνουν στην αποστέλλουσα χώρα. Επίσης, οι τοπικές αρχές συνήθως δεν μπορούν να ελέγξουν αν η δηλωμένη εργασία αντιστοιχεί στο πραγματικό πρόγραμμα εργασίας των αποσπασμένων εργαζομένων», σημειώνεται σε έκθεση του βουλγαρικού Κέντρου για τη Μελέτη της Δημοκρατίας, που δημοσιεύθηκε το 2018 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την Αδήλωτη Εργασία.

Η επόμενη τουριστική σεζόν ξεκινά... Καθώς ο Αλέξανδρος Σαββίδης, η Irina Aslanov και οι πολυάριθμες εταιρείες τους προετοιμάζονται για την καλοκαιρινή σεζόν του 2020, εκατοντάδες νέοι από την Ευρώπη και τρίτες χώρες γοητεύονται από τις περιγραφές και τις αγγελίες για καλοκαιρινή εργασία σε ξενοδοχεία στην Ελλάδα: οι υψηλότερες σε σχέση με τις χώρες τους απολαβές, οι ηλιόλουστες παραλίες και το ζεστό κλίμα, η δυνατότητα απόκτησης εργασιακής πείρας καλλιεργούν την προσδοκία για μια συναρπαστική και αξέχαστη εμπειρία. Θα βρεθούν, άραγε, να εργάζονται και φέτος σε δεκάδες ελληνικά ξενοδοχεία με όρους εντατικοποίησης, υποδηλωμένης εργασίας και πενιχρούς μισθούς; Εν τω μεταξύ, ο Ανταμ, η Αγκνιέσκα, ο Βλαντ, η Τεοντόρα και άλλοι αποσπασμένοι εργαζόμενοι προσπαθούν να ξεχάσουν το καλοκαίρι του 2019. «Ηταν μια φυλακή χωρίς διέξοδο διαφυγής», λέει η Αγκνιέσκα, ενώ ο Ανταμ θυμάται: «Συχνά δούλευα περισσότερες ώρες από αυτές που είχαν συμφωνηθεί. Δεν έτρωγα, έχασα πολύ βάρος και ήμουν εξουθενωμένος. Ενιωθα ότι ήμουν παγιδευμένος στον Παράδεισο». Αν έχετε εργαστεί μέσω εργολαβικής εταιρείας στον τουρισμό ή σε άλλο κλάδο της οικονομίας, στον ιδιωτικό ή δημόσιο τομέα και θέλετε να μοιραστείτε την εμπειρία σας, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την ομάδα μας στο email: contact@miir.gr

ΠΑΓΙ∆ΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑ∆ΕΙΣΟ

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

Το Ελντοράντο της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας πό μακριά, οι επιβλητικοί βράχοι του νησιού, όπως διακρίνονται από τα πλοία που εισέρχονται αργά στην Καλντέρα, δεν αφήνουν να φανεί η χαοτική πομπή του πλήθους που στριμώχνεται στα σαντορινιά δρομάκια. Η κίνηση στο νησί που προκαλεί ο υπερτουρισμός θυμίζει περισσότερο κεντρικό Λονδίνο παρά ένα μικρό νησί του κυκλαδικού συμπλέγματος. Η Σαντορίνη αποτελεί σήμερα ένα από τα πιο δυνατά «χαρτιά» του ελληνικού τουρισμού. Παγκοσμίως αναγνωρίσιμη και πολυδιαφημισμένη, είναι ένας από τους δημοφιλέστερους και ακριβότερους προορισμούς της Ελλάδας, με εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε καλοκαίρι. Το νησί κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα παγκοσμίως ως τουριστικό success story, προσελκύοντας επισκέπτες από την Ασία και την Ινδία, εκτός από τις παραδοσιακές ευρωπαϊκές και αμερικανικές τουριστικές αγορές. Ωστόσο, υπάρχει ένα φαινόμενο που συχνά διαφεύγει από το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ: οι συνθήκες για τους εργαζόμενους είναι αντιστρόφως ανάλογες της πολυτέλειας που προσφέρεται στους πελάτες. Το πολυπληθές εργατικό δυναμικό που εξυπηρετεί τους εκατομμύρια επισκέπτες του νησιού έχει να αντιμετωπίσει από τη μία την εντατικοποίηση και από την άλλη το πρόβλημα της έλλειψης στέγης, καθώς η Σαντορίνη αντιμετωπίζει οξεία κρίση στέγασης – ακόμη και οι δάσκαλοι και οι γιατροί του νησιού κοιμούνται σε σκηνές, στα αυτοκίνητά τους ή ακόμα και σε υπνόσακους. Η διαμονή, όταν παρέχεται από τους εργοδότες, φαίνεται πως μετατρέπεται συχνά σε εργαλείο εκφοβισμού των εργαζομένων που σε περίπτωση αντιδικίας κινδυνεύουν να μείνουν άστεγοι. Οπως λέει ο Δημήτρης Καμζέλας, αντιπρόεδρος του Συνδικάτου Επισιτισμού-Τουρισμού Θήρας, «όταν το δωμάτιό σου εξαρτάται από την επιχείρηση όπου δουλεύεις, δεν μιλάς καθόλου. Και αν το αφεντικό σού επιτεθεί προφορικά, δεν

θα αντιδράσεις. Εάν το κάνεις, πρέπει να φύγεις από την επιχείρηση και ως εκ τούτου από το νησί». Ωστόσο, τα καταλύματα των εργαζομένων όχι μόνο δεν είναι κατάλληλα για διαμονή, αλλά συχνά αποδεικνύονται και επικίνδυνα για την υγεία τους. Η Φωτεινή, πρώην εργαζόμενη σε ένα από τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία της Σαντορίνης, περιγράφει: «Δεν επιτρεπόταν ποτέ να κάτσεις ή να κάνεις διάλειμμα. Εμενα σε ένα μικρό δωμάτιο στο υπόγειο χωρίς παράθυρο και με σκασμένο ταβάνι. Το μπάνιο δεν είχε εξαερισμό. Δεν μας επιτρεπόταν να φτιάχνουμε καφέ, έπρεπε να πληρώσουμε ακόμη κι αυτό». Ενδεικτική είναι η περιγραφή του Βαγγέλη, εργαζόμενου στο νησί που έπρεπε να εξασφαλίσει ο ίδιος τη διαμονή του: «Μένουμε 3-4 μαζί σε ένα δωμάτιο με τοίχους σκασμένους από την υγρασία. Αυτό που κάνουν είναι να παίρνουν ένα σπίτι, να το χωρίζουν στα τρία και να χρεώνουν 200 ευρώ το κεφάλι. Την πρώτη χρονιά που ήρθα μοιράστηκα με έναν άλλο εργαζόμενο ένα πολύ μικρό δωμάτιο και πληρώναμε 500 ευρώ. Δεν είχαμε ούτε τουαλέτα, δεν είχαμε τίποτα».

Πίσω από το success story Εκτός από την υπόθεση της στέγασης, που δεν είναι καθόλου αθώα, η Φωτεινή εξηγεί: «Επρεπε να δουλεύω

στη ρεσεψιόν, στον καθαρισμό δωματίων και να πλένω πιάτα στην κουζίνα, αν χρειαζόταν. Εργαζόμουν 7 μέρες την εβδομάδα από 10-11 ώρες την ημέρα, χωρίς επιδόματα ή υπερωριακή αμοιβή. Ο μισθός ήταν 1.200 ευρώ, τα 854,16 ήταν στα βιβλία, τα υπόλοιπα ήταν μετρητά». Το εντατικοποιημένο πρόγραμμα επιβαρύνει σοβαρά την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων του νησιού. Σύμφωνα με τον Αλκέτ Γιακίμ, μέλος του Συνδικάτου Επισιτισμού-Τουρισμού Θήρας, «όταν δουλεύεις έτσι, ακόμα και όταν ολοκληρώσεις τη βάρδιά σου, δεν μπορείς ποτέ πραγματικά να ξεκουραστείς. Κάθεσαι μαζί με άλλους, αλλά δεν είσαι πραγματικά εκεί. Γίνεσαι ευερέθιστος». Οπως μας εμπιστεύτηκε, αν δεν αλλάξει η τρέχουσα τάση και οι παραβάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων συνεχιστούν αμείωτες, πιθανότατα θα γίνει ένας από τους πολλούς που δεν επιστρέφουν για να εργαστούν στο νησί. Τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι υποδομές της Σαντορίνης αλλά και η ευρύτερη κοινότητα του νησιού έρχονται αντιμέτωποι με τον υπερτουρισμό, υπό τη σκιά μιας από τις μεγαλύτερες «ιστορίες επιτυχίας» της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας, μετρώντας ίσως αντίστροφα τη μέρα μιας δικής τους ηφαιστειακής έκρηξης.