EFSYN KRASI APRIL 2021

ΚΡΑΣΊ

ΕfSyn

3

Κτήμα Τάτση, Γουμένισσα

ΕΙΔ ΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ Τ ΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔ Α Σ ΤΩΝ Σ Υ ΝΤΑΚ ΤΩΝ»

29 | 4 | 2021

«Το αμπέλι το 'χουμε οικογένεια»

Ανέστης Μπαμπατζιμόπουλος Ο άνθρωπος που έδωσε ζωή στο τσίπουρο

Ιστορία του τόπου

Οι ποτοποιίες του Πειραιά

Ο πολιτισμός του κρασιού

Το κρασί είναι

ΑΓΟΡΑ

Τα λευκά της άνοιξης

Κυκλάδων Οίνοι & Τσίπουρο και τσικουδιές της καρδιάς μας!

Περιεχόμενα 4

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ Σωτήρης Μανιάτης

To κρασί και οι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου

ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΦΎΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΎΡΙΑΚΟΥ Τάσος Παππάς

10

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ Νικόλας Βουλέλης

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Λήδα Θωμάκου ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ Κώστας Μανιμανάκης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΚΕΙΜΕΝΑ Βάση Παναγοπούλου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Λουίζα Καραγεωργίου

2

Τα κρασιά του δείπνου της Προεδρίας

14

Συνέντευξη: Περικλής και Στέργιος Τάτσης

20

Τα λευκά κρασιά της άνοιξης

28

Τα κρασιά των Κυκλάδων

34

Ανέστης Μπαμπατζιμόπουλος: Η χαρά της δημιουργίας έδωσε ζωή στο τσίπουρο

36

Τσίπουρο και τσικουδιές της καρδιάς μας!

42

Πώς ο Πειραιάς έγινε κέντρο παραγωγής οινοπνευματωδών

46

Οταν το ελληνικό κονιάκ «κατέκτησε» τον κόσμο...

nysfe

ΔΙΕΥΘ

Μαλαγουζιά από τον Βορρά

www.adam-oinos.gr

T Y

O

ΙΤ Ι Σ Μ ΌΣ

O

Π

ΟΛ

ΚΡΑΣΙΟΥ

To κρασί

& οι άνθρωποι του καθημερινού 4

μόχθου nysfe

Τοαπέ

Α

πό τον τρύγο -κορυφαία αγροτική γιορτή που άρχιζε από τέλη Αυγούστου ώς τις 14 Σεπτεμβρίουκαι μετά, οι άνθρωποι χαίρονται, τραγουδούν και δουλεύουν στους αμπελώνες, ενώ οι δρόμοι των πόλεων και των χωριών κολλάνε και μυρίζουν μούστο. Στον τρύγο συμμετέχουν όλα τα μέλη της οικογένειας, καθώς επίσης φίλοι και συγγενείς. Οι τρυγητές χρησιμοποιούν κάθε λογής «καλάθια» του χεριού ή «κοφίνια». Οταν αυτά γεμίζουν, τα σταφύλια μεταφέρονται σε μεγάλα κοφίνια που βρίσκονται διάσπαρτα στον αμπελώνα. Ο Νίκος Καζαντζάκης εντάσσει το οινικό τοπίο στη βάση της νεοελληνικής ταυτότητας. «Αύγουστος μήνας, ο πιο ανοιχτοχέρης κι αγαπημένος, με τις αγκάλες φορτωμένες μελωμένα πωρικά και σεριανίζει στα μποστάνια και στ’ αμπέλια, πασαλειμμένος με κατακάθια του κρασιού, με διπλά προγούλια και τριπλές κοιλιές, με ορθή ουρά, άγιος Σάτυρος, μεγάλη η χάρη του! […] Ετούτοι είναι οι ντόπιοι, οι αληθινοί θεοί μας οι αθάνατοι…» (Αναφορά στον Γκρέκο, 1961).

Ο πολιτισμός του κρασιού είναι ενσωματωμένος στην καθημερινή ζωή, στις παραδόσεις και τις πρακτικές τόσο του κόσμου της υπαίθρου όσο και των κατοίκων στις ελληνικές πόλεις. Οποιαδήποτε αναφορά στο ελληνικό κρασί περιέχει στοιχεία που αφορούν την οικονομία, τη θρησκεία, την κοινωνική ζωή, την αγροτική εργασία αλλά και τους τόπους όπου υπάρχει αμπελοκαλλιέργεια, οινοπαραγωγή και κατανάλωση του κρασιού.

Της Ζιζής Σαλίμπα, Δρος Οικονομολόγου-Ιστορικού nysfe

ΚΡΑΣΊ

Η ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΑ αποτελεί κανονικότητα του ελληνικού τοπίου, καθώς αυτό εντάσσεται στη ζώνη της Μεσογείου που εκτείνεται από την περιοχή του ποταμού Λίγηρα μέχρι την Κριμαία. Κατά τον 19ο αιώνα, στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος το αμπέλι με το κρασί συνιστούσαν συμπληρωματική καλλιέργεια της καλλιεργητικής οικογενειακής δραστηριότητας. Αμέσως μετά την απελευθέρωση, στην πεδιάδα το αμπέλι αντικαθιστά κατά ένα μεγάλο μέρος τα σιτηρά που καλλιεργούσαν οι Οθωμανοί. Τα πεδινά, υγρά και ελώδη εδάφη χρησιμοποιούνταν συχνότερα από τις πλαγιές των βουνών. Η φτωχή και ακατάλληλη για την καλλιέργεια δημητριακών μικροϊδιοκτησία αξιοποιείται με άριστο τρόπο γιατί έτσι εξασφαλιζόταν το απαραίτητο ρευστοποιήσιμο χρηματικό εισόδημα. Από το γειτονικό αμπέλι παράγεται η ποσότητα που προορίζεται για αυτοκατανάλωση. Το κρασί της οικογένειας μπορούσε να πουληθεί στην κοντινή πόλη ή να δοθεί ως αμοιβή αντί για χρήμα στον εργάτη. Η αμπελοκαλλιέργεια διεξαγόταν μέσα στους 5

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΎ

κόλπους της οικογένειας, όμως για κάποιες εργασίες, που απαιτούσαν εργαλεία ή ζώα, π.χ. το όργωμα, βοηθούσαν άλλα άτομα είτε οικειοθελώς είτε με πληρωμή. Το αμπέλι απαιτεί εντατική εργασία και όχι ιδιόκτητη γη. Από την εποχή της υπερωκεάνιας μετανάστευσης μέχρι τις μέρες μας, κατά κανόνα ο ξενιτεμένος δίνει σε κάποιον άλλον συγχωριανό του το αμπέλι του για εκμετάλλευση, με μόνο αντάλλαγμα να το συντηρεί και να το καλλιεργεί. Οι ξένοι επισκέπτες και περιηγητές δεν εκτιμούσαν το απλό καθημερινό κρασί της χώρας μας επειδή δεν μπορούσαν να συνηθίσουν τη γεύση της ρετσίνας, της πίσσας και του γύψου, που έως τις μέρες μας χρησιμοποιείται ως μέσο προφύλαξης και διατήρησης του κρασιού. Το ελληνικά κρασιά μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1970 ήταν μέτρια σε ποιότητα, δεν είχαν σταθερή γεύση και αλλοιώνονταν γρήγορα.

ΤΟ ΚΡΑΣΊ είναι αναπόσπαστο στοιχείο των γευμάτων της αγροτικής οικογένειας, κατέχει την ίδια θέση με το ψωμί και το λάδι. Καταναλώνεται σε καθημερινή βάση με το φαγητό ιδίως κατά τους χειμερινούς μήνες. Σχεδόν όλα τα μέλη της αγροτικής οικογένειας, το πρωί πριν να ξεκινήσουν για το χωράφι συνήθιζαν να τρώνε ψωμί βουτηγμένο σε κρασί για να πάρουν δύναμη. «Ξεροσφύρι» έπιναν το κρασί και οι ψαράδες, μετά το ψάρεμα, πριν γυρίσουν στο σπίτι. Οι κάτοικοι των περιοχών που το πόσιμο νερό θεωρούνταν ύποπτο για ασθένειες όπως ο τύφος, έπιναν κρασί αντί για νερό. Στα εγχειρίδια υγιεινής και διαιτητικής και στις επιστημονικές πραγματείες ιατροφαρμακευτικού περιεχομένου [«Βιβλίον καλούμενον Γεωπονικόν» Αγαπίου του Λάνδου (1643), «Διαιτητικής Παραγγέλματα» Κωνσταντίνου του Μιχαήλ (1794), «Εγκόλπιον των ιατρών» (1831), «Φαρμακοποιία του Αντωνίου Καμπάνα» (1850)] καταγράφονταν οι θεραπευτικές ιδιότητες και οι φαρμακευτικές χρήσεις του κρασιού. Ετσι, όχι μόνο οι αγρότες αλλά και οι επιστήμονες θεωρούσαν το κρασί δυναμωτικό, αντισηπτικό και κατευναστικό μέσον. Το κρασί είναι ο πιστός σύντροφος σε όλες τις κοινωνικές συναναστροφές. Σε όσα χωριά δεν υπήρχε καφενείο υπήρχαν οι βεγγέρες για τους άντρες, κατά τη διάρκεια των οποίων καταναλωνόταν το κρασί της οικογένειας. Στο παζάρι, στο πανηγύρι, κάθε φορά που κατέβαιναν οι αγρότες στην κοντινή 6

πόλη δεν παρέλειπαν να επισκεφτούν τα Οι κατασκευαστές των βαρελιών, οι βαπαντοπωλεία και τα καφενεία της για να ρελάδες, ήταν οργανωμένοι σε συντεχνία. πιουν κρασί, μαθαίνοντας και σχολιάζοΥπήρχαν και πολλοί εποχικοί μαραγκοί ή ντας τα νέα. γεωργοί, που προσπαθούσαν να ανταποΤου Αγίου Δημητρίου είναι παραδοσικριθούν στη ζήτηση διανύοντας μεγάλες ακά η μέρα που στις πόλεις και στα χωριά αποστάσεις, πηγαίνοντας από χωριό σε ανοίγονταν τα πρώτα γιοματάρια, τα βαρέχωριό. Σήμερα τα πλαστικά δοχεία έχουν λια με το καινούργιο κρααντικαταστήσει τα σί. Ο ποιητής Αντώνης ξύλινα χειροποίηΑναπλιώτης (1888-1951) τα βαρέλια, η χρήση Η αμπελοκαλλιέργεια εορτάζει τον άγιο: εισαγόμενων βααποτελεί κανονικότητα των Αγιε μ’ Δημήτρη λέβεντα ρελιών έχει γενικευτου ελληνικού Και πρώτε καβαλάρη, τεί, το κρασί μεταφέσαν σήμερα τ’ ανοίγανε ρεται με τάνκερ και οι τοπίου, καθώς αυτό το πρώτο γιοματάρι […] λίγοι βαρελάδες που εντάσσεται στη ζώνη Ημέρα βλογημένη, έχουν απομείνει αρτης Μεσογείου που κρασοκατανυγμένη κούνται σε μικροεεκτείνεται από την πισκευές. Ακόμη μία ΠΡΙΝ ΤΡΥΓΗΘΟΎΝ περιοχή του ποταμού παραδοσιακή τέχνη, τα σταφύλια, νοικοκυαυτή του βαρελοποιΛίγηρα μέχρι ραίοι, παντοπώλες και ού, πεθαίνει. την Κριμαία ταβερνιάρηδες έβγαζαν Με την ανάπτυξη από το κατώι του σπιτης βιομηχανίας στην τιού στην αυλή κι από εκεί στον δρόμο τα Ευρώπη και την πληθυσμιακή έκρηξη των άδεια βαρέλια του κρασιού για να τα καθαπόλεων παρατηρείται και το φαινόμενο ρίσουν. Το καθάρισμα στο εσωτερικό του της μεγάλης κατανάλωσης του κρασιού βαρελιού γινόταν με μεγάλες βούρτσες, από τα λαϊκά και μεσαία στρώματα. Αυτή κατόπιν έμενε στον ήλιο για να φύγει όλη η εκτεταμένη δημόσια μέθη δεν απαιτεί η υγρασία. Στο στάδιο αυτό γίνονταν και ποτέ κρασί ποιότητας, ζητά κρασί σχετικά όλες οι αναγκαίες επιδιορθώσεις. Εκλειναν φτηνό, μαζικής παραγωγής, ανθεκτικό και τις σχισμές και έσφιγγαν τα σιδερένια στεσταθερό στη γεύση. Και όλες ελληνικές φάνια του βαρελιού, στο τέλος αυτό θειαπόλεις από την τελευταία τριακονταετία φιζόταν, απολυμαινόταν και πλενόταν με του 19ου αιώνα ακολουθούν το ευρωπαϊκό ζεστό νερό που είχε βράσει με κλαριά πεύπαράδειγμα. κου και σκίνα. Ετσι ο μούστος χυνόταν στα Στην Αθήνα οι μπιραρίες που είκαθαρά βαρέλια. χαν ανοίξει στην εποχή του Οθωνα nysfe

ΕΙΔΚΗ

nysfe

7

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΎ

κός ήρωας στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη», υβρισμένος και απαξιωμένος από την οικογένειά του βρίσκει καταφύγιο στην ταβέρνα του Πατσοπούλου. Ο Κώστας Βάρναλης (1884-1974) στο ποίημά του «Οι μοιραίοι» (1921), που έχει μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη, περιγράφει την υπόγεια ταβέρνα ως τόπο δυστυχίας, εγκατάλειψης και ταπείνωσης. Το κρασί, ο οινοβαρής σύζυγος και πατέρας αποτελούν τα σύμβολα της εξαθλίωσης του κόσμου της εργασίας. Το κρασί είναι ο εχθρός της εργατικής τάξης.

κλείνουν, γιατί ο κόσμος αναζητά φτηνό κρασί ρετσίνα. Στην Πάτρα, από το 1861 λειτουργεί το παλαιότερο οινοποιείο η «Achaia Clauss», ενώ τα «λαϊκά ποτοπωλεία» είναι απειράριθμα. Στα μεγάλα λιμάνια υπήρχαν άφθονα ποτοπωλεία. Οι αμπελώνες της Αττικής αυξάνονται συνεχώς. Κυρίως από τα Μεσόγεια, το Λιόπεσι, το Μαρκόπουλο, τα Σπάτα, το Χαρβάτι, το Κορωπί, ο μούστος μεταφέρεται με κάρα στα μικρά οινοποιεία και στα κρασοπουλειά της Αθήνας. Η διαύγεια, το χρώμα και η πικρίζουσα γεύση του κρασιού ήταν τα χαρακτηριστικά της καλής ποιότητας. Το κρασί πουλιόταν με συνοδεία μεζέδων στα κρασοπουλιά, τα ρακοπωλεία, τα ποτοποιεία (εργαστήρια παρασκευής και διάθεσης ποτών) και τα ποτοπωλεία (διέθεταν ποτά και ηδύποτα). Σερβιριζόταν με κεφτέδες, μαρίδες, ελιές, ψωμί και καμιά φορά με αρνίσιο μπούτι ψημένο στον φούρνο της γειτονιάς.

ΤΟ ΚΡΑΣΊ είχε διεισδύσει στην καθημερινή ζωή της ελληνικής πόλης. Οι εργαζόμενοι των πόλεων, τεχνίτες, υπάλληλοι, έμποροι, συνήθιζαν μετά τη δουλειά και πριν πάνε στο σπίτι τους να σταματούν για ένα ποτό για να συζητήσουν τα νέα και τις ειδήσεις. Τα ποτοπωλεία βρίσκονταν στο εμπορικό κέντρο της νεοελληνικής πόλης και στην κεντρική αγορά της. Υπήρ8

χαν, επίσης, στην είσοδο, όπου οι δρόμοι της πόλης συναντιούνταν με τις αγροτικές οδούς. Εκεί, αγρότες και κτηνοτρόφοι έπιναν το ποτό τους καθώς συζητούσαν για τα νέα και τις τιμές των προϊόντων που μετέφεραν. Κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, δίπλα από τους σταθμούς, υπήρχαν ταβερνάκια όπου κατέβαιναν οι επιβάτες, έπιναν τη ρετσίνα τους, έπαιρναν κι ένα μεζεδάκι και συνέχιζαν με το επόμενο τρένο. Στη μεταπολεμική ελληνική πόλη, στο ισόγειο των πολυκατοικιών του κέντρου ή στον ημιώροφο δημιουργήθηκαν πολλά ποτοπωλεία που λειτουργούσαν και ως κυλικεία εξυπηρετώντας τους εργαζόμενους. Καμιά φορά το κατώφλι των κρασοπουλιών της γειτονιάς διάβαιναν και οι γυναίκες. Αλλοτε με το πρόσχημα να αγοράσουν είδη μπακαλικής, τα οποία διέθετε ο κάπελας, με την μπουκάλα κρυμμένη στις πτυχές του φουστανιού τους, και άλλοτε οι γυναίκες έμπαιναν φανερά και μιμούνταν τους άνδρες φωνάζοντας τα νέα της γειτονιάς, που ήταν... απλήρωτα νοίκια, έρωτες και καβγάδες.

ΣΤΙΣ ΤΑΒΈΡΝΕΣ σύχναζαν και οι απόκληροι, οι περιθωριακοί, οι μεθύστακες. Ο μαστρο-Παύλος ο Πισκολέτος, ο κεντρι-

Μες στην υπόγεια την ταβέρνα, Μες σε καπνούς και σε βρισιές (απάνω στρίγγλιζε η λατέρνα) Ολ’ η παρέα πίναμ’ εψές· εψές, σαν όλα τα βραδάκια, να πάνε κάτου τα φαρμάκια […] Ετσι στη σκοτεινή ταβέρνα πίνουμε πάντα μας σκυφτοί. Σαν τα σκουλήκια, κάθε φτέρνα Οπου μας έβρει μας πατεί. Δειλοί μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, Προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα! ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ Αγριαντώνη Χρ., «Η ελληνική οινοβιομηχανία τον 19ο αιώνα: από την αναζήτηση της ποιότητας στο σταφιδίτη», στο «Ιστορία του ελληνικού κρασιού. Β' τριήμερο εργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990», Αθήνα 1992. Αυγερινού-Κολώνια Σ., «Η ποτοποιία-οινοποιία και η αστική εξέλιξης της Πάτρας: η περίπτωση των λαϊκών παντοπωλείων (1830-1930), στο «Ιστορία του ελληνικού κρασιού. Β' τριήμερο εργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990», Αθήνα 1992. Βάρναλης Κ., «Οι μοιραίοι», Αθήνα 1921. Καζαντζάκης Ν., «Αναφορά στον Γκρέκο», Αθήνα 1961. Μπακουνάκης Ν., Πάτρα 1828-1860, Μια Ελληνική πρωτεύουσα στον 19ο αιώνα, Αθήνα 1988. Ντούμα Α., «Η αμπελοκαλλιέργεια ως μεταβαλλόμενη αγροτική δραστηριότητα», στο «Ιστορία του ελληνικού κρασιού. Β' τριήμερο εργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990», Αθήνα 1992. Τζαχίλη Ι., «Ανθρωποι και χώρος», στο «Ιστορία του ελληνικού κρασιού. Β' τριήμερο εργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990», Αθήνα 1992. Γεωργαντά Α., «Ο οίνος στην ποίηση», τόμος τρίτος, Κρασί από κάθε τρύγο, Ο Οίνος στη νεοελληνική Ποίηση, Αθήνα 1995. Κοπιδάκης Μ., «Ο οίνος στην ποίηση», τόμος πρώτος, 8ος αι. π.Χ. - 4ος αι. μ.Χ., Αθήνα 1995. Κουράκου-Δραγώνα Σταυρούλα, «Η εξέλιξη του ελληνικού αμπελώνα από την Εθνεγερσία μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο «Ιστορία του ελληνικού κρασιού. Β' τριήμερο εργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990», Αθήνα 1992. Μπρωντέλ Φ., «Υλικός πολιτισμός οικονομία & καπιταλισμός, 15ος-18ος αιώνας», μετάφραση Αικατερίνη Ασδραχά, Αθήνα 1996.

Matthaiou A., Aspects de l’alimentation en Grèce sous la domination ottomane, Φρανκφούρτη και Μέιν 1997. Παπαδιαμάντης Αλ. «Τα Χριστούγεννα του τεμπέλη», Αθήνα 1896. Τσενόγλου Ε., «Οι βαρελάδες του Ηρακλείου», στο «Ιστορία του ελληνικού κρασιού. Β' τριήμερο εργασίας, Σαντορίνη, 7-9 Σεπτεμβρίου 1990», Αθήνα 1992.

nysfe

ΕΙΔΚΗ

Η

Σε αρμονία με τη γη

Η ΤΈΧΝΗ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΎ

δημιουργία κρασιού υψηλής ποιότητας είναι ένα μακρύ ταξίδι που περνά από γενιά σε γενιά. Η φροντίδα της αμπέλου και η καλλιέργεια του σταφυλιού είναι γνώση που χτίζεται μέσα στον χρόνο και καθοδηγεί το κρασί στο ταξίδι του από τη γη στο ποτήρι. Ευτυχώς για εμάς εδώ στον Κακουλίδη, θα μπορούσατε να πείτε ότι το καλό κρασί κυλάει στο αίμα μας. Η οικογένεια Κακουλίδη έφτασε για πρώτη φορά στην Πιερία, στο χωριό Σφενδάμη, πάνω από εκατό χρόνια πριν, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ωστόσο, ήταν αμπελουργοί και έφτιαχναν το δικό τους κρασί για αιώνες πριν, ίσως ακόμη και χιλιετίες, στη σημερινή Τουρκία, όπου οι Έλληνες ζούσαν από την εποχή του Δία και των δώδεκα θεών. Όταν έφτασαν εδώ, στους πρόποδες του Ολύμπου, της κατοικίας των θεών, έφεραν μαζί τους ελάχιστα υπάρχοντα, αλλά πολλά χρόνια σοφίας πάνω στην τέχνη της οινοποίησης, καθώς και λίγο χώμα από τα παλιά τους σπίτια, έτσι ώστε η ανάμνηση αυτών των τόπων να τους ακολουθήσει στη νέα τους πατρίδα. Τους δόθηκαν μικροί κλήροι γης, γνωστοί ως αμπελάκια, όπου οι εργατικοί πρόσφυγες έκαναν το νέο τους ξεκίνημα φροντίζοντας τη γη τους, ανακαλύπτοντας κάθε σπιθαμή της, από το κάθε ύψωμα ως την κάθε σκιερή γωνιά. Ζώντας σε αρμονία με τη γη, εκτιμώντας αυτό που έχει να προσφέρει, χωρίς την πίεση στο όνομα των βραχυπρόθεσμων κερδών, η τέχνη της οινοποίησης πέρασε από γενιά σε γενιά. Η γνώση αυτή και η αφοσίωση στην τέχνη της παραγωγής εξαιρετικού κρασιού, που εκτείνεται στα βάθη του χρόνου και της παράδοσης, είναι που κάνει σήμερα το κρασί μας να ξεχωρίζει.

Μπορείτε να τα βρείτε σε επιλεγμένα καταστήματα της ΑΒ Βασιλόπουλος

nysfe

Σεαρο

KAKOULIDIS WINERY Σφενδάμη Πιερίας  τηλ: 2310 428624  info@kakoulidiswinery.com

9

ΑΠΟΨΕΙΣ

Τα κρασιά του δείπνου της

Προεδρίας

Το κείμενο του Ντίνου Στεργίδη που αφορούσε τα κρασιά, τα οποία παρουσιάστηκαν στο δείπνο που παρέθεσε η προεδρία για τα 200 χρόνια της Επανάστασης του 1821 στους επίσημους προσκεκλημένους της –Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ρωσία– και που αναδημοσιεύουμε αυτολεξεί, πατάει σε εξαιρετικά ορθή βάση ότι «ήταν μία μοναδική ευκαιρία να χρησιμοποιηθεί το ελληνικό κρασί ως φορέας συμβόλων και μηνυμάτων. Στην πραγματικότητα όλο το δείπνο θα μπορούσε να είχε σχεδιαστεί με αφετηρία και γύρω από το κρασί». Χάθηκε η ευκαιρία αυτή να πρωταγωνιστήσουν οι μοναδικές γεύσεις των ελληνικών terroir ή όχι; Του Ντίνου Στεργίδη

10

Τ

ον Ιούλιο του 2015, ύστερα από σχεδόν δύο χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων, οι μεγάλες δυνάμεις υπέγραφαν μία σημαντική συμφωνία με το Ιράν, εγκρίνοντας το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας αυτής. Λίγους μήνες μετά, τον Νοέμβριο του 2015, ο πρόεδρος του Ιράν, Χασάν Ρουχανί, θα ταξίδευε στο Παρίσι για να συναντηθεί με τον τότε πρόεδρο της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ. Μία συνάντηση υψίστης σημασίας για τη Γαλλία, καθότι ως πρωτοπόρος τεχνολογικά χώρα στην πυρηνική ενέργεια ευελπιστούσε να πουλήσει στους Ιρανούς τεχνογνωσία και τεχνολογία αξίας πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Μεταξύ των δύο προέδρων είχε προγραμματιστεί στο Παλάτι του Ελιζέ μία συνάντηση, την οποία θα ακολουθούσε επίσημο γεύμα. Ομως, το γεύμα αυτό δεν έγινε ποτέ. Ο λόγος; Το Ιράν απαίτησε να μην υπάρχει κρασί στο τραπέζι και η nysfe

ΕΙΔΚΗ

ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΑ ΚΡΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ

Γαλλία απάντησε, ξερά, όχι. Το γαλλικό εθιμοτυπικό πρωτόκολλο προβλέπει πως σε όλα τα επίσημα γεύματα πρέπει οπωσδήποτε να σερβίρεται γαλλικό κρασί. Οποιος δεν πίνει αλκοόλ μπορεί να πιει κάτι άλλο, αλλά στο τραπέζι κρασί θα υπάρχει. Παρά το τεράστιο διακύβευμα, η Γαλλία τόλμησε να βάλει το κρασί πάνω από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες.

σκοπό να το προστατέψει και να του δώσει τα εργαλεία να αναπτυχθεί και να κάνει καριέρα διεθνώς. Πρωτεργάτης αυτής της τιτάνιας για την εποχή της προσπάθειας ήταν η οινολόγος Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα, στην οποία το ελληνικό κρασί οφείλει σχεδόν τα πάντα.

ΜΈΣΑ από τις δομές του ελληνικού Δημοσίου, η κα Κουράκου και οι συνεργάτες της ΣΤΗ ΓΑΛΛΊΑ, όλα τα μεγάλα υπουργεία, θεσμοθέτησαν τις διάφορες ζώνες ελεγχότα προεδρικά και πρωθυπουργικά μέγαμενης ονομασίας προέλευσης, αναγνωρίρα, η γερουσία, οι μεγάλοι δήμοι και πολζοντας, αναδεικνύοντας και προστατεύολοί ακόμα θεσμικοί φορείς ντας στο διηνεκές, όχι (ακόμα και τα αεροπλαμόνο τους παραδοσιανοφόρα), έχουν τις δικές κούς και ιστορικούς μας Μου φαίνεται τους κάβες, γεμάτες κρααμπελώνες, αλλά και τα σιά. Εχουν οινοχόους που εμπορικά τους, συλλογιαδιανόητο που δεν ασχολούνται με την αγοκής ιδιοκτησίας, σήμαεπιλέχθηκε ούτε ρά και τη διαχείριση των τα όπως Νάουσα, Νεένα κρασί από τον κρασιών αυτών (δεν τρέμέα, Μαντίνεια, Σάμος, χουν την τελευταία στιγΣαντορίνη, Κεφαλλονιά, Μωριά, δεδομένου μή να αγοράσουν μερικά Ζίτσα, Ραψάνη, Λήμνος, του ρόλου της μπουκάλια στην αγορά) Ρόδος, Σητεία, Αρχάνες περιοχής αυτής στον και πολλά ακόμα. Είναι και υπάρχει μία πολιτική απελευθερωτικό ως προς το ποιος θα πιει τι οι δικές μας Βουργουνανάλογα με τη θεσμική του δίες, Αλσατίες, Τοσκάαγώνα ή κρασιά ιδιότητα αλλά και το βάρος νες, Βαλπολιτσέλες, Ριαπό άλλες ιστορικές της χώρας του στην παόχες, Καμπανίες κ.ο.κ. περιοχές γκόσμια σκακιέρα. Οι μεγαλύτερες κάβες (Elysée, ΕΠΕΙΔΉ, δε, όλα τα Matignon, Sénat…) έχουν εναποθηκευκρασιά από κάπου κατάγονται και κάποτε μένες χιλιάδες φιάλες κρασί, πάνω από γεννήθηκαν (έχουν δηλαδή γεωγραφική 10.000 η κάθε μία, πολύ μεγάλης αξίας, καταγωγή και εσοδεία), διαθέτουν το προοι περισσότερες από τις οποίες υφίστανται νόμιο και την ιδιαιτερότητα να προσφέροπαλαίωση. Ενδεικτικά, το 2013 το προεδρινται για χειρονομίες υψηλού συμβολισμού. κό παλάτι πούλησε σε δημοπρασία 1.200 Το κρασί κουβαλά ιστορία, ενσαρκώνει αξίφιάλες πολύτιμα κρασιά, αποκομίζοντας ες και εκπροσωπεί τόπους: χωριά, πόλεις, 700.000 €, τα οποία χρησιμοποίησε για να περιοχές, χώρες, ακόμα και ηπείρους. Στην αγοράσει άλλα κρασιά. Λέγεται, δε, πως το πραγματικότητα, το ποιος το παρήγε είναι υπουργείο Εξωτερικών, το Quai d’Orsay, το τελευταίο που ενδιαφέρει. επειδή έχει τεράστια παράδοση στην υποδοχή ξένων προσωπικοτήτων, έχει και την ΤΟ ΥΨΊΣΤΗΣ συμβολικής σημασίας δείκαλύτερη ποιοτικά συλλογή, καλύτερη και πνο της 24ης Μαρτίου στο Προεδρικό Μέαπό εκείνη του Ελιζέ. Αυτά στη Γαλλία, μία γαρο, για τα 200 χρόνια της Επανάστασης χώρα που ξέρει από κρασί και γαστρονομία του 1821, ήταν μία μοναδική ευκαιρία να και αντιλαμβάνεται την αξία τους σε όλα τα χρησιμοποιηθεί το ελληνικό κρασί ως φοεπίπεδα. ρέας συμβόλων και μηνυμάτων. Στην πραγματικότητα όλο το δείπνο θα μπορούσε να ΒΑΣΙΚΆ θα μπορούσα να σταματήσω να είχε σχεδιαστεί με αφετηρία και γύρω από γράφω εδώ. Αλλά ας διερευνήσουμε το το κρασί. θέμα λίγο ακόμα, κάνοντας ένα βήμα πίσω, Μου φαίνεται αδιανόητο που δεν επιλέγια να τo δούμε λίγο πιο σφαιρικά. Από τα χθηκε ούτε ένα κρασί από τον Μωριά και μέσα της δεκαετίας του 1960, δηλαδή εδώ ειδικά από τη βόρεια Πελοπόννησο (Μακαι πάνω από 50 χρόνια, το ελληνικό κράντινεία, Νεμέα), δεδομένου του ρόλου τος έχει δαπανήσει αμέτρητες ανθρωποτης περιοχής αυτής στον απελευθερωτικό ώρες και χρήματα για να δημιουργήσει ένα αγώνα ή κρασιά από άλλες ιστορικές περιθεσμικό πλαίσιο για το ελληνικό κρασί με οχές (ή ακόμα και άλλα προϊόντα ειδικού 12

βάρους όπως το αυγοτάραχο Μεσολογγίου). Η Σάμος, για παράδειγμα, όπως φαίνεται και από το έγγραφο-ντοκουμέντο από τα αρχεία του κράτους που δημοσιεύουμε παραπλεύρως, προσέφερε σημαντική ποσότητα μοσχάτου κρασιού στους μαχητές της Υδραϊκής Μοίρας υπό την οδηγία του αντιναυάρχου Γεωργίου Σαχτούρη! (Πέραν τούτου, όταν έχεις στη φαρέτρα σου τα γλυκά κρασιά-ογκόλιθους της Σάμου, τα οποία αδιαμφισβήτητα και πέραν πάσης αμφιβολίας συγκαταλέγονται ανάμεσα στα τρία καλύτερα αυτού του τύπου σε όλη τη γη, δεν πας να επιλέξεις για ένα τέτοιο δείπνο ένα γλυκό κρασί που τυχαία ανακάλυψες στις διακοπές σου.) Αλλά ακόμα και εάν η πιο πάνω προσέγγιση φαντάζει υπερβολική, ατυχής ήταν η επιλογή των κρασιών και από καθαρά οινοχοϊκής πλευράς. Ενα τέτοιο δείπνο –που σημειολογικά παρέθετε όλος ο ελληνικός λαός εκπροσωπούμενος από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας–, δεν μπορεί να είναι μία αφορμή για να «αναδείξουμε» κάποιους, όσο καλοί κι αν είναι και όσο καλές και πολιτικώς ορθές είναι οι προθέσεις μας.

ΔΙΑΝΟΕΊΤΑΙ ΚΑΝΕΊΣ, σε επίσημο δεί-

πνο στο Παλάτι των Ηλυσίων για τα 200 χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης, αντί να σερβιριστούν τα καλύτερα κρασιά του Μπορντό, της Βουργουνδίας και της Καμπανίας, να σερβίρονταν τρία σχετικώς άγνωστα κρασιά από τα βάθη της Γαλλίας χωρίς καν να είναι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης; Αν μη τι άλλο, το δείπνο αυτό ήταν μία ευκαιρία να σερβιριστούν σπουδαία και παλαιωμένα ελληνικά κρασιά (και όχι μόνο τρία), σε φιάλες magnumή και μεγαλύτερες, από τα καλύτερα και πιο ιστορικά οινοποιεία της χώρας. Αμφιβάλλει κανείς για το αν θα έβγαζαν ό,τι καλύτερο έχουν στα κελάρια τους; Δεν μπορούσε να βρεθεί μία Μαυροδάφνη τόσο παλιά όσο ο Κάρολος και να σερβιριστεί μαζί με ένα Σάμος πάνω στο ίδιο γλυκό, σε αρμονία 50%-50%; (Ασπρη σοκολάτα: έλεος!) Δεν μπορούσε να βρεθεί μία Σαντορίνη που να σπάει κόκαλα και να κάνει όλους τους παριστάμενους να παραμιλούν; Είναι δυνατόν από μία τέτοια γιορτή να λείπουν τα αφρώδη κρασιά; Είναι κρίμα που η οινική, τουλάχιστον, διάσταση του δείπνου στάθηκε στο εγώ και όχι στο εμείς. * Δημοσιεύτηκε στο: https://www.fnl-guide. com/gr/el/wine-topics/menu-1921/ στις 27/03/2021 nysfe

ΕΙΔΚΗ

Κτήμα Μορόπουλου Νεοχώρι Μαντινείας, 221 00, Τρίπολη, Αρκαδία  info@moropoulos.gr http://www.moropoulos.gr

Τα αδέρφια Περικλής (δεξιά) και Στέργιος Τάτσης, πρωτοπόροι στη δημιουργία κρασιών ελάχιστων παρεμβάσεων

14

efsynΚΡΑΣΙ

Α

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΙΣΣΑ

ΚΤΉ Μ

Τ Σ Η • Γ ΟΥ Μ

ΈΝ

ΤΆ

ΠΕΡΙΚΛΉΣ ΚΑΙ ΣΤΈΡΓΙΟΣ ΤΆΤΣΗΣ

Το αμπέλι

«

το ’χουμε οικογένεια»

Ο Γιάννης Καρακάσης, MW, στο βιβλίο του «Τα “φυσικά” κρασιά στην Ελλάδα» (2018) γράφει για τα αδέρφια Τάτση στην παρουσίασή του για το κτήμα, τη δουλειά και τα κρασιά τους: «Τα αδέρφια Τάτση αθόρυβα συνεχίζουν στην πορεία που έχουν χαράξει τα τελευταία χρόνια. Δηλώνουν πρωταρχικά αγρότες και καθόλου οινοποιοί. Αυτό ξέρουν να κάνουν καλά και παίρνοντας μια εξαιρετική πρώτη ύλη στην πατρίδα τους, τη Γουμένισσα, έχουν την πολυτέλεια να κάνουν ελάχιστα στο οινοποιείο». Το να γράψει για σένα ένας από τους 400 στον κόσμο Master of Wine, όπως είναι ο Γιάννης Καρακάσης, σημαίνει ότι αυτό που κάνεις αξίζει προσοχής. Τι κάνουν, λοιπόν, διαφορετικό τα αδέρφια Περικλής και Στέργιος Τάτσης; Της Βάσης Παναγοπούλου efsynΚΡΑΣΙ

15

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΤΉΜΑ ΤΆΤΣΗ, ΓΟΥΜΈΝΙΣΣΑ

Ο

ι αμπελώνες τους καλλιεργούνται με βιολογικές μεθόδους πολύ πριν πάρουν την επίσημη πιστοποίηση, το 1998. Ετσι καλλιεργούσε η οικογένειά τους και έτσι πορεύτηκαν και αυτοί. Εκαναν όμως βήματα παραπάνω. Μπήκαν στη βιοδυναμική γεωργία -λίγοι ακόμη καλλιεργούν βιοδυναμικά στην Ελλάδα- και πέρασαν στη δημιουργία κρασιών «ελάχιστων παρεμβάσεων», όπως λέγονται σήμερα αυτά τα κρασιά που οι πρωτοπόροι σαν κι αυτούς (όπως οι Δ. Γεώργας, Κτήμα Σκλάβος) τουλάχιστον 2 δεκαετίες πριν, όταν τα πρωτοέφτιαξαν και μίλησαν γι’ αυτά, τα έλεγαν φυσικά κρασιά. Σήμερα που είναι τάση οινική τα «φυσικά» κρασιά, τα αδέρφια Τάτση διαχωρίζουν τη θέση τους και επιζητούν την ουσία. Ας τους γνωρίσουμε. Περικλής Τάτσης: Εμείς είμαστε αμπελουργοί, εκεί γεννηθήκαμε, στ’ αμπέλια· το οινοποιοί προέκυψε. Ο παππούς μας, ο μπαμπάς μας ήταν αμπελουργοί και τώρα συνεχίζουμε εγώ κι ο αδερφός μου, ο Στέργιος Τάτσης. Κάποια στιγμή πήραμε απ’ τον μπαμπά μας κάποια αμπέλια προίκα και από κει και μετά κάναμε την πρώτη μας ετικέτα το 1996. Από το 1992 καλλιεργούσαμε με τις μεθόδους της βιολογικής καλλιέργειας αλλά και ο πατέρας μας το ίδιο πράγμα έκανε. Δεν χρησιμοποιούσε φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, ούτε λιπάσματα, γιατί είχε κάποιον γνωστό από τον οποίο έπαιρνε αγελαδινή κοπριά και έβαζε. Δεν έκανε κάτι παραπάνω ή λιγότερο από εμάς. Αυτά τα πράγματα έκανε και γι’ αυτό τον λόγο μπήκαμε στη βιολογική καλλιέργεια. Το 1998, λοιπόν, πήραμε την πρώτη πιστοποίηση ως βιολογικοί αμπελουργοί και το 2002, όταν από τύχη βρεθήκαμε στο πρώτο σεμινάριο βιοδυναμικής καλλιέργειας που έγινε στην Αθήνα, στην Κηφισιά, εκεί άλλαξαν τα μυαλά μας - ίσως γιατί μέχρι τότε είχαμε κάποιες διαφωνίες με αυτό που λέγεται είτε βιολογική είτε βιοδυναμική γεωργία. Σε τι διαφωνούσατε; Στην ουσία, μία είναι η διαφωνία. Οτι για να κάνεις αυτού του είδους την καλλιέργεια, είτε βιολογική λέγεται είτε βιοδυναμική, θα πρέπει να στέκεσαι φιλοσοφικά εκεί. Αν δεν στέκεσαι εκεί φιλοσοφικά, μπορείς να κάνεις για τους τύπους ό,τι θες, αλλά από

16

την ουσία θα είσαι μακριά. Εμάς μας ενδιαφέρει η ουσία, δεν μας ενδιαφέρει να έχουμε απλά μια πιστοποίηση. Εγώ τι μπορώ να κάνω για τα αμπέλια μου; Μπορώ να κάνω ό,τι καλύτερο για να είναι και τα αμπέλια μου όμορφα, να είμαι κι εγώ στην ψυχή μου όμορφα; Αυτό θέλω να κάνω. Αναφέρεστε σε αυτή τη συζήτηση που έχει ξεσηκωθεί για το τι είναι φυσικά κρασιά; Για μένα όλα τα κρασιά είναι φυσικά. Αυτή η φασαρία που γίνεται τώρα για το τι είναι φυσικά κρασιά και τι όχι, μου είναι αδιάφορη. Εγώ αυτά τα λέω φυσικά - μοντέρνα κρασιά. Δηλαδή το μάρκετινγκ ζητάει αυτό το πράγμα κι εγώ ακολουθώ το μάρκετινγκ και κάνω ανάμεσα στα άλλα κι ένα φυσικό κρασί. Να πιάσουμε από την αρχή το νήμα; Τι ποικιλίες καλλιεργείτε, σε πόσα στρέμματα και τι κρασιά παράγετε; Εμείς πήραμε από τον μπαμπά μας προίκα τρεις ποικιλίες: ξινόμαυρο, νεγκόσκα και ροδίτη. Με αυτές τις ποικιλίες σαν οδηγό, συνεχίζουμε. Πριν από είκοσι πέντε χρόνια, όταν όλοι φύτευαν cabernet και merlot, εμείς φυτεύαμε ξινόμαυρα, νεγκόσκες και ροδίτη. Η διατήρηση των γηγενών ποικιλιών συμπορεύεται με τη φιλοσοφία της βιοδυναμικής, έτσι δεν είναι; Κάπου ναι. Μα πρέπει και σε αυτό τον τόπο που ανέδειξε αυτές τις ποικιλίες, εμείς να αφήσουμε ένα λιθαράκι. Ποιο είναι αυτό το λιθαράκι; Το cabernet και το merlot; Δεν ξέρω πόσα χρόνια υπάρχουν οι αμπελώνες στη Γουμένισσα, αλλά οι κύριες ποικιλίες που υπήρχαν ήταν αυτές οι δύο. Ξινόμαυρο και νεγκόσκα. Υπήρχαν βέβαια και άλλες, τις οποίες προσπαθώ τώρα να αναδείξω σε έναν αμπελώνα μικρό που έχω φτιάξει απέναντι από το οινοποιείο και στον οποίο προσπαθώ να βάλω ό,τι υπήρχε και ό,τι ποικιλία υπάρχει στη Γουμένισσα. Οχι για κάποιον άλλο λόγο, αλλά για να έρχονται εδώ τα παιδάκια από το νηπιαγωγείο, άντε μέχρι τις πρώτες τάξεις του δημοτικού -μέχρι εκεί θέλω, δεν θέλω παραπάνω-, αυτά τα παιδιά θέλω να έρχονται και να βλέπουν. Θεωρείτε ότι το μέλλον ενός τόπου, όχι μόνο της Γουμένισσας αλλά κάθε παραγωγικής περιοχής, έχει ανάγκη από την υιοθέτηση της βιολογικής αποκλειστικά γεωργίας;

Αυτό για μένα είναι στάση ζωής. Οπότε το θεωρώ δεδομένο. Οι παλιοί αμπελουργοί είχαν μια επίσης φιλοσοφική στάση απέναντι στ’ αμπέλι, ήταν οικογένειά τους τ’ αμπέλι. Ετσι κι εμείς, τ’ αμπέλι το ’χουμε οικογένεια. Για μένα, η Ελλάδα ως τόπος είναι τόσο πολύ ευλογημένος που δεν χρειάζεται η χρήση κανενός φάρμακου. Ξέρετε, μιας και μιλάμε για τη βιολογική καλλιέργεια, και το σκεύασμα που χρησιμοποιείται σε αυτήν τη μέθοδο είναι ο χαλκός, εμείς εδώ και τριάντα χρόνια με τον αδερφό μου κάνουμε έναν αγώνα να μετριάσουμε τις παρεμβάσεις με χαλκό μέσα στ’ αμπέλι μας. Στο ξεκίνημά μου, το 1992, έπεσα στα χέρια ενός καλού ανθρώπου που καλλιεργούσε λαχανικά, ο οποίος μου είπε: «Περικλή, θα σου πω ένα πράγμα. Ο χαλκός είναι επικίνδυνο μέταλλο, δώσε πολύ μεγάλη προσοχή στη χρήση του». Εγώ τότε δεν ήξερα, νόμιζα ότι αφού ο χαλκός είναι επιτρεπτός στη βιολογική, είναι μια χαρά σκεύασμα. Λάθος! Ο χαλκός ανήκει στα βαριά μέταλλα και όταν εγώ κάνω επέμβαση αυτός ο χαλκός πέφτει στο χώμα, είτε αμέσως με nysfe

ΕΙΔΚΗ

«Για να κάνεις αυτού του είδους την καλλιέργεια, είτε βιολογική είτε βιοδυναμική, θα πρέπει να στέκεσαι και φιλοσοφικά εκεί»

σουμε τον χαλκό, γιατί δεν έχουμε κάτι άλλο να παλέψουμε. Μόνο αυτό μας δίνει και η βιολογική και η βιοδυναμική για άμυνα. Ναι, είμαι υπέρμαχος των βιολογικών, γιατί πιστεύω ότι η τροφή μου όταν είναι καθαρή θα με καθορίσει και σαν ύπαρξη, όχι μόνο το σώμα μου αλλά και τη σκέψη μου. Μα όταν λέω φιλοσοφική στάση και θέση, αυτό ακριβώς εννοώ. τη μορφή ραντίσματος είτε όταν πέσουν τα φύλλα ή τα κλαδιά το φθινόπωρο. Γιατί εμείς τα αφήνουμε μέσα στο αμπέλι τα φύλλα. Κι αυτός που λέει ότι τα βγάζει, λέει παραμύθια. Αυτά τα φύλλα που θα πέσουν μέσα στ’ αμπέλι δεν υπάρχει τρόπος να κάτσεις και να τα βγάλεις. Το λένε ίσως γιατί είναι ημιμαθείς ή γιατί δεν ενδιαφέρονται να μάθουν. Εμένα όμως με ενδιαφέρει, γιατί εγώ θα φάω, τα παιδιά μου θα φάνε, εγώ θα πιω το κρασί, τα παιδιά μου, ο συνάνθρωπός μου, ο φίλος μου, ο γείτονάς μου, ο άνθρωπος που δεν τον γνωρίζω και με τιμάει με το να αγοράζει ένα μπουκάλι κρασί δικό μου σε οποιοδήποτε μέρος της Γης κι αν είναι. Εγώ, λοιπόν, το θεωρώ ατιμία να μην προσπαθήσω να τον προστατεύσω ενώ γνωρίζω ότι μπορώ να κατεβάσω τις ποσότητες των χαλκών και δεν το κάνω. Το θεωρώ μη έντιμο. Ετσι λοιπόν -θα σας ζαλίσω λιγάκι αλλά είστε κι εσείς καταναλωτής, μπορεί να πάρετε μια βιολογική ντομάτα π.χ. να φάτε-, προσπαθούμε 30 χρόνια τώρα να περιορίnysfe

ΕΙΔΚΗ

Επομένως, υπερασπίζεστε ότι η καλλιέργεια, ό,τι προϊόν και να αφορά, θα έπρεπε να είναι βιολογική και μετά να ξεκινήσουμε να μιλάμε για άλλα συστήματα. Βιοδυναμική, μέθοδο Φουκουόκα κ.λπ. Οτι για να διατηρήσουμε υγιή εύρωστα εδάφη, καθαρό νερό, και να είμαστε κι εμείς υγιείς, η επιλογή είναι μία. Τα είπατε όλα, δεν χρειάζεται να πω τίποτα. Ο Φουκουόκα είναι η ανατολική φιλοσοφία πάνω στη βιολογική καλλιέργεια, και νομίζω -γιατί το έχω ψάξει πολύ, όταν ακόμη ο Φουκουόκα ήταν στη ζωή κι είχε έρθει στην Ελλάδα παρότι ο αδερφός μου είναι γεωπόνος, εγώ είμαι απλός γεωργός-, ότι αυτό που λέει είναι τέλειο, αλλά δεν μπορεί να αγγίξει τη δική μας φιλοσοφία, τη δυτική κουλτούρα. Για να επανέλθουμε όμως στους αμπελώνες μας. Εμείς ιδιόκτητα και ενοικιαζόμενα με τα μικρά μας και τα μεγάλα αμπέλια, περπατάμε στα 180 στρέμματα. Ξεκινήσαμε, όπως σας είπα, με ξινόμαυρο, νεγκόσκα και ροδίτη, ξαναφυτέψαμε τις ίδιες ποικιλίες και πριν από 23 χρόνια βάλαμε λίγο μαλαγουζιά, Λημνιό -το οποίο

προϋπήρχε, είναι 35 ετών σήμερα- και μπήκε λίγο ασύρτικο. Θεωρώ λοιπόν ότι στην περιοχή μας έχουμε βάλει αρκετά λιθαράκια, τουλάχιστον όσον αφορά τη νεγκόσκα. Κανένα οινοποιείο δεν δούλευε αυτή την ποικιλία και σήμερα όλα έχουν κι ένα κρασί νεγκόσκα. Θεωρείτε, άρα, δομικό στοιχείο της δραστηριότητάς σας τη διατήρηση των γηγενών ποικιλιών. Βεβαίως, βεβαίως. Και υπάρχουν και κάποιες άλλες ποικιλίες, π.χ το 1917, στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Γάλλοι φαντάροι που ήρθαν στη βόρεια Ελλάδα, μέσα στον εξοπλισμό τους φέραν μαζί τους κλήματα Σενζό και τα φύτεψαν. Και το Σενζό εδώ εγκλιματίστηκε. Στους παλιούς αμπελώνες υπήρχε αυτή η ποικιλία. Εμείς, λοιπόν, για να τιμήσουμε όχι τους Γάλλους, αλλά τον απλό φαντάρο αμπελουργό -γιατί αμπελουργός ήτανε για να φέρει μαζί του κλήματα και να τα φυτέψει-, φυτέψαμε 12 στρέμματα αμπέλια με σενζό και το ’17, που έκλεισε τα δώδεκα έτη, το παντρέψαμε με τη νεγκόσκα και φτιάξαμε ένα κρασί από το σμίξιμό τους. Βγαίνουν περίπου 800 με 1.000 φιάλες που φεύγουν όλες στη Γαλλία. Κρατάω όμως κάποιες φιάλες. Εχετε εξαγωγικό προσανατολισμό; Πάνω από το 50% της παραγωγής μας φεύγει σε εξαγωγές. Εξάγουμε στις ΗΠΑ και, από την Ε.Ε., σε Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Σουηδία, Ην. Βασίλειο. Ο αδερφός μου ασχολείται με τις εξαγωγές, αλλά μας βρίσκουν μόνοι τους κάποιοι. Εχουν δοκιμάσει τα 17

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΤΉΜΑ ΤΆΤΣΗ, ΓΟΥΜΈΝΙΣΣΑ

κρασιά μας, έρχονται εδώ και κάπως έτσι προχωράει η δουλειά.

του και τον τόπο που παράγει. Αυτό θέλω να πω. Οτι εγώ, π.χ., ξέρω ότι ο τάδε παραγωγός στη Γαλλία κάνει βιΕτικέτες πόσες έχετε; οδυναμική καλλιέργεια. Αυτή τη στιγμή δεν ξέρω. Μόνο από Εχω πάει όμως, τον έχω δει, τον ξέρω νεγκόσκα έχουμε οκτώ διαφορετικά κραποιος είναι, τον τσεκάρω και λέω ναι, τον σιά. Εμείς κρατάμε παλιές δέχομαι ή δεν τον δέχομαι. χρονιές, όχι εκατό μπουκάΑν πάω και δω ότι αυτός ο λια, αλλά μερικές χιλιάδες άνθρωπος κάνει βιοδυναΕνα 80% της μπουκάλια από κάθε χρονιά, μική καλλιέργεια έτσι μόνο δουλειάς γίνεται τα οποία βγαίνουν μετά από για τον τύπο και όχι για την στ’ αμπέλι και 10-15 χρόνια, ανάλογα. Αυτή ουσία, τότε λέω μακριά! ένα 20% γίνεται τη στιγμή έχουμε πάνω από Αν όμως δω τα μάτια του, 130-140.000 χιλιάδες φιάβρε παιδί μου, και τα χέρια στο οινοποιείο, λες, οι οποίες δεν ξέρουμε είναι ο χώρος που του -μυρίζουν γη-, αυτόν πότε θα βγουν στην αγορά. τον άνθρωπο που μυρίζει θα φιλοξενήσει Δεν υπάρχουν άλλοι στην χώμα, τον γήινο, εγώ του το τέλος μιας Ελλάδα που κάνουν ό,τι κι έχω εμπιστοσύνη. Σε εντυεμείς. Νομίζω άλλο ένα οινοπωσιάζει για τον τρόπο που ολόκληρης ποιείο, ο Γιάννης Οικονόμου λειτουργεί, για την επαφή διαδρομής στην Κρήτη. Το ξέρει πολύς του με τη φύση και όχι με κόσμος αυτό και οι συνάδερτο τι θα σου πει. Από αυτόν φοι οινοποιοί που έχουν έρθει εδώ. Εχουμε λοιπόν που δεν μυρίζει γη ας πάρει κάποιος κρασιά δεκαπέντε, είκοσι ετών. άλλος να πιει, εγώ δεν θα πιω. Τι θα θέλατε να περάσετε στους καταναλωτές ως μήνυμα; Ο καταναλωτής θα πρέπει να εκπαιδευτεί, θα πρέπει πρώτα να μάθει τον παραγωγό, πέρα από τα κρασιά. Εσείς δεν ξέρετε τον παραγωγό που ψωνίζετε, αφού είστε μέσα στη βιολογική καλλιέργεια; Ναι, βεβαίως. Αρα, έχετε εμπιστοσύνη σε αυτόν τον παραγωγό, δεν έχετε εμπιστοσύνη στη βιολογική καλλιέργεια απλά. Φυσικά, είναι προσωπική η επαφή με τον παραγωγό και η τάση πλέον στο εξωτερικό είναι ο καταναλωτής να γνωρίζει τον κάθε παραγωγό, τα προϊόντα

Τα κρασιά σας είναι ελάχιστων παρεμβάσεων; Κάποια έχουν μικρή περιεκτικότητα θειωδών; Δεν έχουν τίποτα. Στα κρασιά η μοναδική παρέμβαση που γίνεται είναι... να το πούμε «μηχανικής» φύσης; Οταν κάνουμε δηλαδή τις μεταγγίσεις, όταν τα ανεβάζουμε ή τα κατεβάζουμε στα βαρέλια ή τα αφήνουμε με τις οινολάσπες. Ξέρετε, η οικογένεια της μάνας και του πατέρα μου που ήρθαν πρόσφυγες με την ανταλλαγή των πληθυσμών από την ανατολική Ρωμυλία, και οι δυο ήταν κρασάδες, είχαν οινοποιείο εκεί. Τώρα, με τη βιοδυναμική που εφαρμόζουμε, κατανοώ πρακτικές και γνώσεις που μας κληροδότησαν, δηλ. γιατί δεν πειράζανε το κρασί όταν έξω είχε

συννεφιά ή είχε υγρασία, και άλλα πολλά. Πώς συστήνετε επομένως τα κρασιά σας; Φυσικά κρασιά; Οχι, δεν το δέχομαι, αυτό είναι ένα μαρκετινίστικο κόλπο. Αν το δεχτώ, θα με εξισώσετε με αυτόν που κάνει 20 συμβατικά και λέει κάνω και ένα φυσικό. Γι’ αυτόν, το φυσικό κρασί είναι ότι βάζει ελάχιστα θειώδη. Για μένα ξέρετε τι είναι φυσικό κρασί; Οτι έχω ένα αμπέλι στο οποίο εγώ είμαι παρών, ότι το αμπέλι μου δεν είναι φορτωμένο με άγχος και στρες με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ακόμη και στον τρύγο, προσπαθώ να βρω ημερομηνίες που να μη στρεσαριστεί τ’ αμπέλι μου. Σας είπα στην αρχή μια κουβέντα. Για μας το αμπέλι μας είναι οικογένεια, δεν είναι πώς θα πάρουμε το σταφύλι. Δεν είμαι ένας βιολογικός καλλιεργητής που προσπαθεί να φτάσει σε παραγωγή τον συμβατικό, που κάνει 1.000 κιλά και εγώ κάνω 990 με διάφορες βιολογικές μεθόδους. Οταν λοιπόν έχω ένα τέτοιο αμπέλι, με μια τέτοια διαδρομή, όχι μόνο στο έτος αλλά σε όλα τα έτη, θα περιμένω να πάρω ένα προϊόν που είναι ένα προϊόν υγείας. Αν ήταν άνθρωπος, θα έλεγα σωματικής και ψυχικής υγείας - έτσι είναι και το αμπέλι όμως. Ενα 80% της δουλειάς γίνεται στο αμπέλι και ένα 20% γίνεται στο οινοποιείο, είναι ο χώρος που θα φιλοξενήσει το τέλος μιας ολόκληρης διαδρομής. Αυτό, λοιπόν, το προϊόν, το να το φτιάξω κρασί με όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβάσεις από αυτές που γίνονται συνήθως στα οινοποιεία αλλά και με τις λιγότερες παρεμβάσεις για να μπει και στο μπουκάλι και να φτάσει στον καταναλωτή που θα το βάλει στο τραπέζι του, αυτή όλη η διαδρομή για μένα είναι φυσικό κρασί.

ΚΤΗΜΑ ΤΑΤΣΗ Το οινοποιείο τους βρίσκεται στο 2ο χλμ. Γουμένισσας - Φιλυριάς, ακόμη είναι υπό κατασκευή, κι ίσως να είναι μια ζωή, όπως λέει, είναι επισκέψιμο και η καινούργια ιστοσελίδα τους δεν είναι ακόμη έτοιμη.

Email: info@ktimatatsis.gr

18

nysfe

ΕΙΔΚΗ

Τα

ΑΓΟΡΑ

λευκά κρασιά της

άνοιξης

Μοσχάτο Σάμου και Μοσχάτο Σπίνας, Μαυρούδι, Μαλαγουζιά, Θραψαθήρι. Ντεμπίνα, Viognier, Ασύρτικο. Αλλά και Ξινόμαυρο Σαββατιανό, Gewürztraminer και Chardonnay. Λέξεις και γεύσεις γεμάτες με αρώματα της φύσης που ξυπνάει. Νύξεις από φρούτα, η μυρωδιά του γρασιδιού και μια αίσθηση ότι τον κερδίσαμε και αυτόν τον χειμώνα. Κρασιά για την άνοιξη, για να γιορτάσουν οι αισθήσεις. Διατρέχουμε όλη την οινική Ελλάδα και επιλέγουμε ένα μπουκάλι λευκό ανοιξιάτικο κρασί. Από τους ορεινούς αμπελώνες του Εβρου έως τα φαράγγια της Κρήτης. Από τις πεζούλες της Σάμου έως την Αρχαία Νεμέα στην Πελοπόννησο. Από την κλασική ρετσίνα που βάζει τα καλά της έως το ανατρεπτικό Ξινό Μαυρούδι σε λευκή οινοποίηση.

Γιατί το κρασί είναι πάνω απ’ όλα ένας ύμνος στη φύση, στη ζωή και στη χαρά Του Δημήτρη Σταθόπουλου

Τα

λευκά κρασιά της

άνοιξης ΑΓΟΡΑ

1

ΣΆΜΟΣ

Ψηλές Κορφές

2

ΘΡΆΚΗ

Αλως

Λευκό, ξηρό

Λευκό, ξηρό, (Blanc de Noir)

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: ΕΟΣ Σάμου ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Μοσχάτο Σάμου

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Γκουτσίδη ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Ξινό Μαυρούδι

Από τον δραστήριο Συνεταιρισμό του νησιού και από τους ορεινούς αμπελώνες του, που ανθίζουν πάνω σε ξερολιθιές, ένα όμορφο αρωματικό λευκό από την εκλεκτή ποικιλία Μοσχάτο Σάμου. Τα χαρακτηριστικά φίνα λουλουδένια και φρουτώδη αρώματα της ποικιλίας δένουν αρμονικά με τη δροσιστική οξύτητα της ποικιλίας. Φρουτώδεις νότες κυρίως λευκόσαρκων φρούτων, όπως πεπόνι και ροδάκινο, αλλά και αρώματα ροδοπέταλου, βερίκοκου και λεμονιού. Εξαιρετικό δίπλα σε φρούτα και κίτρινα τυριά.

Ενα μικρό οινοποιείο στα Δίκαια του Εβρου, στο τρίγωνο Ελλάδας-Βουλγαρίας-Τουρκίας, καλλιεργεί βιολογικά λίγα στρέμματα ιδιόκτητων αμπελώνων, σ’ ένα αρχαίο αμπελοτόπι δίπλα σε θρακικούς τύμβους. Με οινοποίηση Blanc de Noir, λευκό κρασί από μαύρο σταφύλι, από μια γηγενή ποικιλία, φτιάχνεται ένα κρασί γεμάτο αρώματα εσπεριδοειδών και βοτάνων, δροσερή οξύτητα και καλή διάρκεια. Βάλτε το δίπλα σε λευκά θρακιώτικα τυριά και ανοιξιάτικες σαλάτες..

www.samoswine.gr

www.gutsidis-wines.com/el/

22

nysfe

Ζωντανεύει γηγενείς ποικιλίες και ταξιδεύει το ελληνικό κρασί σε κάθε γωνία της γης Ιστορικός ο τόπος, μαγικό το αμπελοτόπι εμβληματική η αναγέννηση οινικών ποικιλιών, χαμένων στο μονοπάτι μιας λαμπρής παράδοσης. Αυτό είναι το τρίπτυχο που «σφραγίζει» με βυζαντινό, ή και βενετσιάνικο «χρυσόβουλο» το εγχείρημα της Οινοποιητικής Μονεμβασιάς που δημιουργήθηκε το 1997 από την οικογένεια Τσιμπίδη με όραμα να ξαναβάλει το μοναδικό, αλλά χαμένο στο χρόνο, terroir της Μονεμβασιάς στον παγκόσμιο οινικό χάρτη, επενδύοντας αποκλειστικά σε ελληνικές, γηγενείς ποικιλίες. Πλέον η Οινοποιητική μετρά 300 στρέμματα βιολογικών αμπελώνων και μια σειρά ετικετών με αιχμή την ισχυρή τοπικότητα. Η Κυδωνίτσα, η Μονεμβασιά, το Ασπρούδι, το Ασυρτικο, το Αγιωργίτικο, το Μαυρούδι και η Λημνιώνα της Οινοποιητικής ζωντανεύουν αγνάντι από το Μυρτώο Πέλαγος κι πλέον έχουν πάνω από τετρακόσια διεθνή βραβεία. Το ταξίδι αυτό, όπου σήμερα «επιβάτες» είναι και η Μαριαλένα κι η Αναστασία, με σπουδές γεωπόνου και χημικού αντίστοιχα, και ο Ανδρέας Ανδρεσάκης με σπουδές οινολόγου, ξεκίνησε πριν 24 χρόνια στη Μονεμβασιά Λακωνίας. Ο Γιώργος και η Έλλη Τσιμπίδη εμπνευσμένοι από το μύθο του χαμένου στο χρόνο Μαλβαζία οίνου πήραν τη μεγάλη απόφαση να ξεκινήσουν από το μηδέν ένα οινοποιείο ανασταίνοντας ένα κομμάτι της παγκόσμιας οινικής ιστορίας που αφορά το φημισμένο σε όλη την Μεσόγειο του ύστερου Μεσαίωνα κρασί, με την ονομασία, Malvasia. «Φέρτε κρασί της Μαλβασιάς , κρασί της Μονοβασίας, που πίνουνε οι άρρωστοι και βλέπουν την υγειά τους» έψελνε στην Ηλιογέννητη ο Μονεμβασίτης Γ. Ρίτσος και τούτη η ρήση λειτούργησε ως «βαρούλκο» για την ιχνηλάτιση της ιστορίας για το Γιώργο και την Έλλη. Άλλωστε, η μεγάλη ιστορία του λευκού γλυκού κρασιού με το όνομα Μονεμβασία-Malvasia πηγαίνει πίσω στον 12ο αιώνα, στην παραγωγή του στη βυζαντινή Μονεμβασιά, με το λιμάνι του κάστρου να είναι αραξοβόλι και κέντρο ανεφοδιασμού των διερχόμενων

πλοίων από Ανατολή και Δύση. Οι Φράγκοι έμποροι μάλιστα αποκαλούσαν το “λιαστό” αυτό οίνο Malvasia, μια που αυτό ήταν στη γλώσσα τους το όνομα της Καστρόπολης, καθιστώντας πια σαφές, ότι πρόκειται για μια γεωγραφική επωνυμία και μια ιστορική ονομασία προέλευσης. Επί Τουρκοκρατίας, τον 16ο αιώνα, οι αμπελώνες καταστράφηκαν, με αποτέλεσμα να εκλείψει ο Μονεμβασίτης οίνος. Αδιάψευστη μαρτυρία του σπουδαίου οινικού παρελθόντος της περιοχής αποτελούν οι διάσπαρτοι πετρόκτιστοι ληνοί εντός των αμπελώνων και οι αμέτρητες ιστορικές αναφορές που ξεκινούν έως και εννιακόσια χρόνια πριν. Από το ανήσυχο πνεύμα του Γιώργου και της Έλλης Τσιμπίδη, με τη στήριξη της μεγάλης κυρίας του Ελληνικού κρασιού, της Δρ. Σταυρούλας Κουράκου-Δραγώνα, και τη συμβολή του Ινστιτούτου Οίνου και των Γεωπονικών Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το μυθικό Μονεμβασιά-Malvasia αναβίωσε μετά από πέντε αιώνες στο γενέθλιο τόπο του. Χάρη στο μοναδικό, κλίμα, έδαφος και υπέδαφος της χερσονήσου της Επιδαύρου Λιμηράς, δημιουργείται ένας ιδανικός φυσικός κλιματισμός για τους αμπελώνες. Τα σταφύλια λιάζονται σε λιάστρες ή στο έδαφος για 8-12 μέρες, έτσι ώστε να αφυδατωθούν και να αυξηθεί η συγκέντρωση σακχάρων και άλλων συστατικών. Στις 23 Ιουλίου 2010, ανήμερα της επετείου της απελευθέρωσης της Μονεμβασιάς από τους Τούρκους, ο Μονεμβασία-Malvasia μετά από προσπάθεια 12 ετών αναγνωρίζεται ως οίνος Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης και εμφιαλώνεται για πρώτη φορά το 2013, έπειτα από δύο έτη παλαίωσης. Σήμερα, μετράει ήδη πάνω από 60 μετάλλια και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς.

Το όνειρο

του Γιώργου και της 'Ελλης Τσιμπίδη και το μοναδικό ταξίδι της Μονεμβασιάς

Τα

λευκά κρασιά

ΑΓΟΡΑ

της

άνοιξης 4

ΔΥΤΙΚΉ ΜΑΚΕΔΟΝΊΑ

Ατμα

Λευκό, ξηρό ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Θυμιόπουλος ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Ξ ινόμαυρο & Μαλαγουζιά

3

ΚΕΝΤΡΙΚΉ ΜΑΚΕΔΟΝΊΑ/ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ

Chardonnay Oak Λευκό, ξηρό

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Αρβανιτίδη ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Chardonnay 100%

Ενα στοίχημα από τον εμπνευσμένο και μερακλή Θυμιόπουλο να βάλει τα μεγάλα κρασιά στο καθημερινό τραπέζι. Ενας δυνατός, πρωτότυπος συνδυασμός Ξινόμαυρου και Μαλαγουζιάς δημιουργεί ένα κρασί με σπάνια πολυπλοκότητα, νόστιμη οξύτητα, γλυκές ανθικές νύξεις και ισορροπημένα αρώματα από λεμόνι και ροδάκινο. Αντέχει δίπλα του ό,τι τραβάει η καρδιά σας. Από μερακλήδικες μακαρονάδες και περίπλοκα μαγειρεμένα πουλερικά έως μακεδονίτικες πίτες και πιατέλες τυριών. www.thymiopoulosvineyards.gr

5

ΗΠΕΙΡΟΣ

Zitsa Classico Λευκό, ξηρό

Στη βόρεια πλευρά του νομού Θεσσαλονίκης, στα 500 μέτρα υψόμετρο, στον γραφικό Ασκό η οικογένεια Αρβανιτίδη φτιάχνει μια σειρά από εκλεκτά κρασιά. To Chardonnay Oak, περασμένο από βαρέλι για 5 μήνες, είναι ένα πλούσιο, λιπαρό και βουτυράτο Chardonnay. Εξωτικές νότες που εμπλουτίζονται με γεύσεις και αρώματα μελιού, κάστανου και καπνού υπογραμμίζουν το βαρέλι και εντείνουν την απόλαυση. Ενα κρασί εξαιρετικό δίπλα σε μια καπνιστή πέστροφα από τα βορειοελλαδίτικα ιχθυοτροφεία ή δίπλα σε καπνιστά τυριά.

Ποικιλία: Από τα 700 μέτρα υψόμετρο και τους πιο ορεινούς αμπελώνες της Ελλάδας η σπάνια ποικιλία της Ντεμπίνας, που ευδοκιμεί στις πλαγιές της ορεινής Ζίτσας από τον 16ο αιώνα, δημιουργεί ένα κρασί ελαφρύ, δροσερό, ευκολόπιοτο, με το χαρακτηριστικό νεύρο της ποικιλίας. Πραγματική απόλαυση μαζί με τις περίφημες ηπειρώτικες πίτες.

http://arvanitidis-winery.gr

https://zoinos.gr

24

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Zoinos Winery ΠΟΙΚΙΛΊΑ: ΝΤΕΜΠΊΝΑ 100%

efsynΚΡΑΣΙ

Τα

λευκά κρασιά της

ΑΓΟΡΑ

άνοιξης

7

ΕΎΒΟΙΑ

Κτήμα Αβαντίς Λευκό, ξηρό

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Αβαντίς ΠΟΙΚΙΛΊΑ: V iognier & Ασύρτικο Από την οικογένεια Μούντριχα που δουλεύει ακούραστα και ακατάπαυστα στα αμπέλια της στην Εύβοια, ένα λευκό κρασί με λεμονάτη φρεσκάδα και φρουτώδη επίγευση. Αρώματα από αχλάδι, πεπόνι, βερίκοκο και λευκόσαρκο ροδάκινο. Ιδανική παρέα για μια τηγανιά φρέσκα ψάρια. www.avantiswines.gr

8 6

ΑΤΤΙΚΉ

Retsina

Λευκό, ξηρό

ΑΤΤΙΚΉ

Τρεις Παράδες Λευκό, ξηρό

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Κτήμα Κοκοτού ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Gewürztraminer

Το Σαββατιανό από τους περίφημους αμπελώνες της Αττικής βάζει τα καλά του και δημιουργεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ρετσίνες της καινούργιας εποχής. Υψηλής ποιότητας φρούτο, εξαιρετική ισορροπία στο στόμα και στο ποτήρι, ένα καινούργιο κρασί με εξαιρετικό εύρος συνδυασμών, από έναν οινοποιό που ξέρει όσο λίγοι το Σαββατιανό και τον αμπελώνα της Αττικής. Νότες πεύκου, ρετσινιού και μαστίχας με τη χαρακτηριστική βοτανικότητα της ρετσίνας συνοδεύουν άριστα όλους τους παραδοσιακούς μας μεζέδες.

«Ακου τη λαλιά του τη χρυσή / Τρεις, τρεις, τρεις παράδες το κρασί / λέει και διαλαλεί / το κρασί που πάμφτηνα πουλεί». Ευφάνταστοι, εφευρετικοί και με μεγάλη αγάπη στο κρασί, η οικογένεια Κοκοτού εργάζεται ακούραστα στον αμπελώνα τους στη βορειοδυτική Αττική και κάθε τόσο δημιουργούν μια οινική έκπληξη. Οι Τρεις Παράδες, από την αγαπημένη στην Ελλάδα ποικιλία Gewürztraminer, είναι ένα κρασί στο οποίο κυριαρχεί το τριαντάφυλλο, ο ανανάς και τα ώριμα εξωτικά φρούτα. Φινετσάτο στο στόμα, με ισορροπημένη οξύτητα και έντονο χαρακτήρα γλυκού τριαντάφυλλου, ταιριάζει με ζυμαρικά με ελαφριές σάλτσες.

www.papagiannakos.gr

www.ktimakokotou.gr

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Παπαγιαννάκου ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Σαββατιανό

26

nysfe

9

10

Πέτρινες Πλαγιές

2 Φαράγγια

ΠΕΛΟΠΌΝΝΗΣΟΣ

Λευκό, ξηρό

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Κτήμα Παλυβού ΠΟΙΚΙΛΊΑ: C hardonnay 50%, Μαλαγουζιά 50% Ενα κρασί κλασικό και πολυαγαπημένο, νευρικό και ευκολόπιοτο. Στη μαγική Αρχαία Νεμέα ο μερακλής και αεικίνητος Παλυβός φτιάχνει εδώ και χρόνια ένα από τα πιο αγαπημένα πελοποννησιακά λευκά κρασιά. Ο φρουτώδης χαρακτήρας τού Chardonnay με ανανά, μπανάνα, μήλο και αχλάδι παντρεύεται μοναδικά με τους πιο ώριμους χαρακτήρες του ροδάκινου, βερίκοκου και πορτοκαλιού της Μαλαγουζιάς. Η οξύτητα του Chardonnay ισορροπείται από την πιο μαλακή και ευχάριστη στο στόμα Μαλαγουζιά. Δίπλα του στέκονται με άνεση πουλερικά, μακαρονάδες και σαλάτες. Υποστηρίζει με άνεση και κόκκινα ψητά κρέατα.

ΚΡΉΤΗ

Λευκό, ξηρό

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Μηλιαράκη ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Θραψαθήρι και Μοσχάτο Σπίνας Ενα ευγενικό, δροσερό κρασί από έναν κοσμοπολίτη οινοποιό. Ανάμεσα σε δύο ηρακλειώτικα φαράγγια, του Αγίου Μάμα και των Ζωφόρων, σε υψόμετρο 300 μ. ένας κρητικός αμπελώνας ανθίζει κάτω από το ιδανικό μικροκλίμα της περιοχής. Τα αρώματα από το Μοσχάτο Σπίνας συναντούν τον όγκο και την οξύτητα από το Θραψαθήρι, μια σπάνια κρητική ποικιλία, και δημιουργούν ένα ξεχωριστό κρασί ιδανικό για θαλασσινούς μεζέδες. www.minoswines.gr

www.palivos.gr

nysfe

27

Τα κρασιά των

Κυκλάδων Συμπυκνωμένη γεύση μιας άνυδρης ξερολιθιάς

Εχουν κάτι από τους αέρηδες του Αιγαίου, την ένταση του καλοκαιρινού μεσογειακού ήλιου, τη συμπυκνωμένη γεύση μιας άνυδρης ξερολιθιάς. Εχουν τον χαρακτήρα και τη φινέτσα των κάτασπρων γοητευτικών γραμμών ενός κυκλαδίτικου σπιτιού. Τα κρασιά των Κυκλάδων ανθίζουν! Μικρά αμπελάκια σε αιωνόβιες πεζούλες ξαναζωντανεύουν, μπουτίκ οινοποιεία στήνονται εκεί που σκάει το κύμα και κελάρια σκαλίζονται μέσα σε βράχια. Και μπορεί η αδιαφιλονίκητη βασίλισσα των κυκλαδίτικων κρασιών να είναι η Σαντορίνη, πίσω της σέρνουν τον χορό με δύναμη η Τήνος, η Σύρος, η Πάρος, αλλά και η Μήλος, η Σέριφος. Ποικιλίες αιώνων, προσαρμοσμένες σ’ ένα τερουάρ μοναδικό, τα κυκλαδίτικα κρασιά είναι πια ένα αναπόσπαστο κομμάτι της οινικής άνοιξης που διανύει ο κλάδος και ένα αγαπημένο κομμάτι του τραπεζιού μας. Διαλέγουμε 10 κρασιά του αμπελώνα των Κυκλάδων και απολαμβάνουμε από ανάλαφρα λευκά, μεστά κόκκινα, εντυπωσιακά γλυκά έως και απόλυτα φυσικά οράνζ κρασιά. Του Δημήτρη Σταθόπουλου

28

nysfe

ΕΦΗΜΡ

nysfe

Σεαρο

29

ΑΓΟΡΑ

των

Κυκλάδων

1

2

Σαντορίνη ΠΟΠ

Μαυροτράγανο

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Βασάλτης ΠΟΙΚΙΛΊΑ: 100% Ασύρτικο

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: SantoWines ΠΟΙΚΙΛΊΑ: 100% Μαυροτράγανο

Εν αρχή είναι η Σαντορίνη, με τη βασικότερη ποικιλία της και μία από τις πιο σημαντικές ποικιλίες πανελλαδικά, το μοναδικό και ανεπανάληπτο Ασύρτικο. Το σχετικά καινούργιο οινοποιείο Βασάλτης, στο Βούρβουλο, στον δρόμο για την Οία, φτιάχνει μια πληθωρική, νευρική Σαντορίνη με έντονο χαρακτήρα, ιδανική για να συνοδεύσει ανοιξιάτικα πιάτα, τόσο με θαλασσινά όσο και με κρέας.

Από το συνεταιριστικό οινοποιείο του νησιού και από μια εξαιρετική κόκκινη ποικιλία, αυτό το μονοποικιλιακό κρασί εκφράζει τη δύναμη του νησιού και στα κόκκινα κρασιά. Αρώματα ώριμων κόκκινων φρούτων αλλά και μπαχαρικών σ’ ένα κρασί που το ηφαίστειο του νησιού είναι παρόν. Δοκιμάστε το με περίπλοκα κρέατα, λουκάνικα ή αλλαντικά. Τα συντροφεύει τέλεια.

www.vassaltis.com

www.santowines.gr

ΣΑΝΤΟΡΊΝΗ

Λευκό, ξηρό

30

ΣΑΝΤΟΡΊΝΗ

Κόκκινο, ξηρό

nysfe

3

5

Vinsanto

Mastrogianni

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Αργυρού ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Αηδάνι, Αθήρι, Ασύρτικο

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Vaptistis ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Ροδίτης 100%

ΣΑΝΤΟΡΊΝΗ

ΤΉΝΟΣ

Λευκό, γλυκό

Λευκό, γλυκό

Η πανάρχαιη παράδοση των γλυκών κυκλαδίτικων κρασιών, με το άπλωμα των τρυγημένων σταφυλιών στον ακόμη καυτό ήλιο του Σεπτέμβρη, εδώ μπαίνει στο μπουκάλι και χαρίζει αρώματα που θυμίζουν τραγανά σταφύλια «φράουλα» με νότες πιπεριού αλλά και γλυκό του κουταλιού σταφύλι και τριαντάφυλλο. Απολαύστε το σαν επιδόρπιο μετά από ένα γιορταστικό γεύμα και αφήστε τη γλύκα του να σας κατακλύσει.

Ενα κρασί πολύτιμο που συμπυκνώνει τις αρετές από τρεις μοναδικές αιγαιοπελαγίτικες ποικιλίες. Ζεστή γλυκύτητα που αντισταθμίζεται από εξαιρετική οξύτητα, οδηγούν σε ένα μεγάλο γλυκό κρασί με πολύ διακριτικό προφίλ. Απολαύστε το σκέτο και νιώστε την έκρηξη μιας σπάνιας γεύσης. Σε πολύ ειδικές στιγμές ακουμπήστε δίπλα του ένα κομμάτι σοκολάτας με πιπέρι. www.argyriouwinery.gr

www.vaptistiswinery.com

4

ΤΉΝΟΣ

Μαλαγουζιά Λευκό, γλυκό

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Volacus Wine ΠΟΙΚΙΛΊΑ: 100% Μαλαγουζιά Σ’ ένα σεληνιακό τοπίο διάσπαρτο με βώλακες, όπως αποκαλούνται οι γρανιτένιοι βράχοι του νησιού, οινοποιείται μια ξεχωριστή βιολογική Μαλαγουζιά με αρώματα εσπεριδοειδών και λευκών φρούτων και μια σπάνια ορυκτότητα την οποία δεν συναντάμε συχνά σε αυτή την ποικιλία και η οποία αποδίδεται στο ξεχωριστό μικροκλίμα της περιοχής. Θα σας μείνει αξέχαστη αν την απολαύσετε με μια ποικιλία τηνιακών τυριών www.volacuswine.gr

31

ΑΓΟΡΑ

των

Κυκλάδων 7

ΣΈΡΙΦΟΣ

Οράνζ

Οράνζ, ξηρό ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Χρυσολωρά ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Σεριφιώτικο Η γεύση του τόπου σ’ ένα κρασί οράνζ με βάθος, πολυπλοκότητα και γευστικές εκπλήξεις. Ωριμα σταφύλια της ποικιλίας Σεριφιώτικο, βιολογικής καλλιέργειας από αυτόριζα πρέμνα τουλάχιστον 40 ετών, και οινοποίηση με τις μικρότερες δυνατές παρεμβάσεις. Ενα φυσικό κρασί στα καλύτερά του. Δένει εξαιρετικά με ανοιξιάτικα πιάτα λαχανικών. Αγριες αγγινάρες, φρέσκος αρακάς και ένα ποτήρι οράνζ.

6

ΣΎΡΟΣ

Φάμπρικα Λευκός, ξηρός

www.chrysoloras.gr

8

ΜΉΛΟΣ

Spilia

Ροζέ, ξηρός

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Οινοποιείο Σύρου ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Κουντούρα, Μονεμβασιά

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Κωνσταντάκη ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Μ οσχάτο, Μαυροτράγανο, Μανδηλαριά

Ενα τραγανό, φρουτώδες λευκό κρασί με νότες ροδάκινου και αχλαδιού, από τις ποικιλίες Κουντούρα και Μονεμβασιά, που σίγουρα κουβαλάει τον κοσμοπολίτικο αέρα της Σύρου. Από ένα οινοποιείο που κατάφερε να βάλει τη Σύρο στον οινικό χάρτη των Κυκλάδων. Στέκεται εξαιρετικά δίπλα σε μια μακαρονάδα με θαλασσινά.

Στο ηφαιστιογενές έδαφος του νησιού, σε μια φυσική σπηλιά, οινοποιείται ένα εξαιρετικό ροζέ κρασί από τρεις εμβληματικές αιγαιοπελαγίτικες ποικιλίες. Ωριμα φρούτα, βατόμουρο και κεράσι, διακριτικές τανίνες και ευχάριστη οξύτητα. Ενα ψητό κατσικάκι πάνω σε κληματόβεργες γίνεται η ιδανική του συντροφιά.

https://www.e-kyklades.gr

www.kostantakiswinery.com

32

nysfe

9

10

Meltemi

Sikoinos

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Μωραΐτη ΠΟΙΚΙΛΊΑ: 8 0% Μονεμβασιά, 20% Ροδίτης

ΟΙΝΟΠΟΙΕΊΟ: Μάναλης ΠΟΙΚΙΛΊΑ: Μ αυροτράγανο και Αηδάνι

Από το κλασικό πλέον οινοποιείο της Πάρου, ένα κρασί ανάλαφρο και δροσερό, όπως και το όνομά του. Δροσερά αρώματα λευκών λουλουδιών και εσπεριδοειδών για να το απολαύσετε με ολόδροσες σαλάτες ή μια ψητή παριανή γούνα.

Στη μικροσκοπική Σίκινο τα τελευταία δέκα χρόνια μια οικογένεια αναβιώνει τον εν μέρει εγκαταλειμμένο αμπελώνα του νησιού. Σ’ ένα οινοποιείο με φόντο το απέραντο γαλάζιο, οινοποιούνται τοπικές ποικιλίες. Το ροζέ κρασί από Μαυροτράγανο και Αηδάνι με λαμπερό χρώμα και φρέσκο άρωμα λουλουδιών και φρούτων συνοδεύει εξαιρετικά μια πιατέλα με τραγανά ανοιξιάτικα φρούτα.

ΠΆΡΟΣ

Λευκό, ξηρό

www.moraitiswines.gr

ΣΊΚΙΝΟΣ

Ροζέ, ξηρός

www.manaliswinery.gr

nysfe

33

Ο

Δημήτρης Βαβάτσης είναι «γιος της αδερφής του Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου και γιος του συνεταίρου του», όπως μου συστήθηκε, του ανθρώπου που κατέθεσε την ψυχή του κι έδωσε φήμη στο ούζο Μπαμπατζίμ αρχικά και κατόπιν στο τσίπουρο Μπαμπατζίμ. Ξεκινήσαμε να μιλάμε αβίαστα, χωρίς να γνωριζόμαστε, για τον άνθρωπο που έδωσε όχι το στίγμα του, αλλά ζωή σε αυτό που γνωρίζουμε ως αποστάγματα. Εγώ, γοητευμένη από αυτήν τη μορφή, στη θωριά και στα έργα του έβλεπα την αγάπη, το δέσιμο και τη συνομιλία του με τη φύση, την ισορροπία του ανθρώπου που κατάφερε να κάνει αυτό που αγαπά, να δημιουργήσει. Τον γνώριζα μόνο μέσα από τις συνεντεύξεις του , αλλά το βλέμμα του, το πώς άγγιζε τα φύλλα του αμπελιού του και η θέρμη της φωνής του καθώς μιλούσε για τα πονήματά του τον ταυτοποιούσαν στο μυαλό μου με τις λέξεις «αρχοντάνθρωπος», «λεβέντης».

ΑΝΈΣΤΗΣ ΜΠΑΜΠΑΤΖΙΜΌΠΟΥΛΟΣ

Η χαρά της δημιουργίας έδωσε ζωή στο τσίπουρο

Θυμάμαι ακόμη τα λόγια του που τα είχα κρατήσει σαν οδηγό: «Η επιτυχία έρχεται από την εργατικότητα και τη γνώση. Αν δεν έχεις γνώσεις, μην προσπαθήσεις να κάνεις τίποτα». Αλλά και την απάντησή του στο τι είναι γι’ αυτόν η βιολογική γεωργία. Είχε πει: «Τι είναι βιολογική γεωργία; Ο σεβασμός ο δικός μου απέναντι στα φυτά και η ανταπόδοσις - είναι απίστευτο βέβαια αυτό - αλλά και η ανταπόδοσις του φυτού για την έγνοια και την μέριμνα την οποία προσφέρω με τόση χαρά και τόση αγάπη στο αμπέλι. Λέμε και κοκορευόμαστε καμιά φορά ότι κάναμε ένα καλό κρασί. Όχι, η φύσις μας βοήθησε, η ευλογημένη άμπελος και ο άνθρωπος με την προσπάθειά του». Κατέθεσα λοιπόν τα σέβη μου για το πρόσωπο του Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου, που έφυγε από τη ζωή πριν από δυόμισι χρόνια περίπου, και ζήτησα από τον Δημήτρη Βαβάτση να μοιραστεί κάποια ψήγματα της ζωής του δίπλα του. «Είμαι μαζί του από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Πότε θυμόμαστε; Στα πέντε, στα έξι; Ηταν πάντα ένας άνθρωπος ο οποίος περνούσε πάρα πολύ όμορφα διότι αγαπούσε πάρα πολύ αυτό που έκανε. Κάθε στιγμή ήταν μια στιγμή δημιουργίας γι’ αυτόν. Ηταν ένας άνθρωπος χαρούμενος, ευτυχής, έξω καρδιά, γλεντζές, διότι κάθε στιγμή της ζωής του που σκεφτόταν κάτι, το υλοποιούσε - γιατί είχε και την άνεση να το υλοποιήσει, τότε ήταν εποχές που δεν σκεφτόσουν και πολύ τι θα κάνεις, αν θα πετύχει ή όχι. Τώρα εμείς θέλουμε ό,τι κάνουμε να πετύχει. Τότε δεν τους ένοιαζε και πολύ. »Ο Ανέστης είναι παιδί της πόλης, γεννημένος στη Δράμα, αλλά ήρθε σε μικρή ηλικία στη Θεσσαλονίκη και η οικογενειακή μας επιχείρησή είχε έδρα στον Βαρδάρη. Εγνατίας 6. Οπότε ήταν ένας άνθρωπος με εικόνες όχι μόνο πόλης αλλά κέντρου πόλης. Οδηγήθηκε στη φύση από την ανάγκη του να δημιουργήσει ένα αγρόκτημα, δεν είχε στο μυαλό του το κρασί από την αρχή.

Της Βάσης Παναγοπούλου 34

efsynΚΡΑΣΙ

»Πηγαίνει στην Οσσα κάπου στο 1980 και αρχίζει να φυτεύει φουντουκιές, αμυγδαλιές, κερασιές και ένα αμπέλι, ένα ξινόμαυρο. Και σιγά σιγά διαπιστώνει ότι το αμπέλι τού αρέσει περισσότερο, του εξάπτει τη φαντασία, οπότε αρχίζει και ξηλώνει σιγά σιγά τα δέντρα που είχε φυτέψει και αναπτύσσει το αμπέλι. »Τώρα, όσον αφορά το θέμα “αποστάξεις”, στις αποστάξεις γεννήθηκε ο Ανέστης, ήταν το πρώτο πράγμα που έκανε από τότε που θυμάται τον εαυτό του και κατ’ επέκταση ήταν το πρώτο πράγμα που κάναμε στην οικογένεια, και μαζί. Θυμάμαι το ’91 -εγώ είμαι γεννημένος το ’73- ανακαλύψαμε τα αποστάγματα. Κάναμε τσίπουρο με γλυκάνισο τότε, χωρίς γλυκάνισο κατόπιν και μέσα στην τρέλα αυτή να δημιουργεί και να εξελίσσει τα πράγματα που έφτιαχνε προς το καλύτερο, αποφάσισε να αποστάξουμε μία μία ποικιλία, όχι όλα μαζί τα σταφύλια. Ετσι, προέκυψαν τα αποστάγματα. Και μάλιστα δεν ξέραμε και ακριβώς τι είχαμε φτιάξει, γιατί εκείνη την εποχή πραγματικά δεν υπήρχε η γνώση τού τι σημαίνει τσίπουρο και τι σημαίνει απόσταγμα. Βγήκε από δοκιμές. »Θυμάμαι, είχαμε πάει να φάμε κάπου ένα μεσημέρι και μας σέρβιραν κάτι πάρα πολύ βαρύ και γυρνώντας στο εργοστάσιο να ξαναδοκιμάσουμε τα αποστάγματα, διαπιστώσαμε ότι αυτή η απαίσια γεύση που είχε μείνει στο στόμα μας ως διά μαγείας καθάρισε. Και λέμε: “Βρε συ, αυτό δεν είναι ορεκτικό, είναι χωνευτικό”! Και όντως, η γκράπα είναι χωνευτική, ενώ το τσίπουρο είναι ορεκτικό. Αυτό τότε δεν υπήρχε κάποιος να μας το πει. Ελλάδα 1990. »Το πρώτο πράγμα που εμφιάλωσε η οικογένειά μας ήταν το ούζο, κατόπιν φτιάξαμε τσίπουρο με γλυκάνισο - ήταν το πρώτο πράγμα που φτιάξαμε σε τσίπουρο και ήταν και η πρώτη εμφιάλωση

τσίπουρου στην Ελλάδα. Φτιάξαμε τον νόμο μαζί με το Χημείο του Κράτους, μαζί με τις Αρχές. Δεν υπήρχε εκείνη την εποχή νομοθεσία για το πώς να εμφιαλώσεις τσίπουρο. Ο Ανέστης ξεκίνησε αυτή τη διαδικασία. Και μετά, σιγά σιγά, άρχισαν κι άλλοι να βγάζουν τσίπουρο και αυτή τη στιγμή είμαστε σε μία πάρα πολύ καλή κατάσταση. Yπάρχει πληθώρα συναδέλφων με εξαιρετικές ποιότητες, με πολύ υγιή ανταγωνισμό -είναι ένα προϊόν το οποίο δεν έχει τον ανταγωνισμό που φαντάζεστε όπως άλλα προϊόντα- και σιγά σιγά νομίζω αυτό θα βοηθήσει το τσίπουρο να καταξιωθεί διεθνώς. »Η εταιρεία πίσω από τα προϊόντα μας είναι η: ΑΝΕΣΤΗΣ ΜΠΑΜΠΑΤΖΙΜ Ο.Ε., προς τιμήν του ονόματος του θείου, στην οποία είναι ο γιος του, Χρήστος Μπαμπατζιμόπουλος, εγώ και ο αδερφός μου Χρήστος Βαβάτσης, και σήμερα συνεχίζουμε να παράγουμε ούζο και τσίπουρο. »Θα μπορούσαμε να μιλάμε επ’ άπειρον για τον Ανέστη. Η μνήμη μου είναι γεμάτη με στιγμές δίπλα του. Αυτό όμως που μου έχει μείνει σαν παράδειγμα στη ζωή είναι: τι σε κάνει χαρούμενο τελικά; Χαρούμενο σε κάνει μάλλον η δημιουργία. Αυτό ο Ανέστης το είχε καταλάβει από πολύ μικρός και έχω την εντύπωση ότι όποιος το καταλάβει πλήρως και γρήγορα στη ζωή του, θα βγει κερδισμένος. Αυτό νομίζω ότι ήταν το μυστικό της φυσιογνωμίας αυτής. Το χαμόγελο το μόνιμο, η χαρά της ζωής, τα ανοιχτά χέρια που τα άνοιγε και αγκάλιαζε τον κόσμο. Αυτό που αισθανόταν ήταν μια αληθινή χαρά η οποία πήγαζε από τη δημιουργία. Ηταν ένας άνθρωπος που σκεφτόταν, φαντασιωνόταν και δημιουργούσε».

35

Ο

Του Δημήτρη Σταθόπουλου ι απαρχές του χάνονται στα βάθη του Μεσαίωνα, με πολλούς τόπους να διεκδικούν την πατρότητά του. Κατά πάσα πιθανότητα οι πρώτοι αυτοσχέδιοι άμβυκες να στήθηκαν στο κελάρι κάποιου μοναστηριού. Η διαδικασία της απόσταξης συχνά ταυτιζόταν με κάτι μαγικό, στενά συνδεδεμένο με τους αλχημιστές. Στην Ελλάδα, για αυτό το δυνατό ποτό με τα χίλια πρόσωπα, χρησιμοποιούμε και χίλιες λέξεις: τσίπουρο, τσικουδιά, ρακή, σούμα. Το ίδιο προϊόν με διαφορετική λέξη ανάλογα την περιοχή. ΟΛΕΣ ΑΥΤΈΣ οι λέξεις δηλώνουν το ποτό που παίρνουμε από την απόσταξη των στέμφυλων, τα οποία προκύπτουν μετά το πάτημα για την παραγωγή του μούστου που χρησιμοποιείται για το κρασί. Στην Ελλάδα αποστάζουμε κατά συντριπτική πλειονότητα σταφύλια. Παραδοσιακά υπήρχε και η απόσταξη σύκων στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, ενώ στις περιοχές του Πηλίου τα κούμαρα ήταν βασική πρώτη ύλη. Τα τελευταία χρόνια μερακλήδες αποσταγματοποιοί πειραματίζονται και με αποστάξεις από φραγκόσυκα.

ΑΛΛΗ ΜΕΓΆΛΗ κατηγοριοποίηση είναι η παρουσία ή όχι του γλυκάνισου. Τον συναντάμε πάρα πολύ σπάνια στην Κρήτη, όπου παραδοσιακά η τσικουδιά δεν τον περιείχε ποτέ. Η άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων, που γνώριζαν την τέχνη της απόσταξης καλά, δημιούργησε καινούργια δεδομένα στον χώρο. Ακόμη ένας σταθμός είναι τα τέλη της δεκαετίας του ’80, που ξεκίνησε η παραγωγή τσίπουρου και από μεγάλες οινοποιίες. Σήμερα ο χώρος γνωρίζει εντυπωσιακή άνθηση. Μερακλήδες αποσταγματοποιοί και οινοποιοί, οικογένειες με μεγάλη παράδοση στον χώρο αλλά και νέα παιδιά με τόλμη, προχωράνε την απόσταξη με βήμα ταχύ. Τσίπουρα παλαιωμένα, βαρελάτα, με γλυκάνισο ή χωρίς, μονοποικιλιακά ή blend, φίνα ή επιθετικά, φτάνουν στο τραπέζι μας και συντροφεύουν μικρές παρεΐστικες τελετουργίες.

ΑΓΟΡΑ

ΔΊΠΛΑ σε θαλασσινούς και στεργιανούς μεζέδες γίνονται αφορμή για γλέντι και γιορτή. Δέκα αποστάγματα από τους άμβυκες της Δράμας και των Σερρών έως τη μυροβόλο Χίο, την παραδοσιακή Θεσσαλία, την Πελοπόννησο που παίρνει κεφάλι, την πανταχού παρούσα Σαντορίνη και τα κλασικά ρακιτζά της Κρήτης.

ΑΠΟΣΤΆΓΜΑΤΑ

Τσίπουρο και τσικουδιές της καρδιάς μας!

36

1

Σιγάλας Τσίπουρο ΤΟΠΟΣ: Σαντορίνη ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Σιγάλας Στην καρδιά της Σαντορίνης, στο ιστορικό οινοποιείο Σιγάλα, από τα στέμφυλα των σταφυλιών από τα οποία παράγονται τα φημισμένα κρασιά του, αποστάζεται ένα μοναδικό τσίπουρο. Από Ασύρτικο και Μαυροτράγανο, δυο ποικιλίες που κρύβουν μέσα τους τον ήλιο του Αιγαίου και διπλή απόσταξη, διαθέτουν λεπτά αρώματα βοτάνων και λουλουδιών. Φυσικά βάζουμε δίπλα του και απολαμβάνουμε την ΠΟΠ φάβα Σαντορίνης και διπλοφουρνιστά παξιμαδάκια αλειμμένα με πελτέ από σαντορινιές ντομάτες. www.sigalas-wine.com

37

ΑΠΟ στάγματα

ΑΓΟΡΑ

3

Lord Amber ΤΟΠΟΣ: Σέρρες, Μακεδονία ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Ποτοποιία Βλαδίκα Ενας «Κεχριμπαρένιος Λόρδος» από τις Σέρρες. Μια μικρή ποτοποιία από τον Βορρά αποφάσισε να φτιάξει ένα ασυνήθιστο τσίπουρο, διπλής απόσταξης, το οποίο παλαιώνει για δυο χρόνια σε καινούργια δρύινα βαρέλια και διαθέτει βαθιά γεύση και ισχυρό αρωματικό μπουκέτο, που θυμίζει ουίσκι. Νότες αποξηραμένων βερίκοκων, σύκων και καραμέλας, καθώς και μια πικάντικη επίγευση καπνού και μαύρης σοκολάτας δημιουργούν μια μοναδική εμπειρία. Πίνεται σκέτο σαν ουίσκι, μπορεί να αποτελέσει βάση για δεκάδες κοκτέιλ και, φυσικά, έτσι στιβαρό που είναι, συνοδεύει τους πιο σκληροπυρηνικούς μεζέδες της περιοχής, τον περίφημο βουβαλίσιο καβουρμά και τα λουκάνικα Τζουμαγιάς. www.vladikaswines.gr

4

Τσίπουρο Ψυχής

2

Ηδωνικό

ΤΟΠΟΣ: Χίος ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Ψυχής

Από τους μεγάλους αμπελώνες της Δράμας και από έναν μεγάλο οινοποιό, τον Κώστα Λαζαρίδη, ένα φινετσάτο, ευκολόπιοτο τσίπουρο, με αρώματα καλοκαιρινών φρούτων. Πλούσιο και καθαρό, αρωματικό, δυναμικό, συντροφεύει άνετα από μια χοιρινή τηγανιά έως μια καπνιστή βορειοελλαδίτικη πέστροφα.

Μια ιστορία που ξεκινάει από το 1881 σ’ ένα ρεμπικαριό, όπως αποκαλούσαν το αποστακτήριο στη Χίο. Στο Βερβεράτο Χίου, λοιπόν, η οικογένεια Ψυχή άρχισε να αποστάζει σύκα και στέμφυλα όπως όριζε η παράδοση του νησιού. Ενάμιση αιώνα μετά, η χιώτικη ποτοποιία κυκλοφορεί ένα τσίπουρο διπλής απόσταξης χωρίς γλυκάνισο, από μαύρο Μοσχάτο Τυρνάβου. Με διακριτικά φρουτώδη αρώματα και φυσικά νότες μαστίχας, συνοδεύει με τον καλύτερο τρόπο ένα κομμάτι μαστέλο, αυτού του σπάνιου χιώτικου τυριού.

www.domaine-lazaridi.gr

https://psychis.gr

ΤΟΠΟΣ: Δράμα, Μακεδονία ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Κώστας Λαζαρίδης

38

nysfe

5

6

Τσίπουρο, Apostolakis family

Τσίπουρο Τοκαλής

ΤΟΠΟΣ: Κρόκιο, Θεσσαλία ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Αποστολάκης

ΤΟΠΟΣ: Νέα Αγχίαλος, Θεσσαλία ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Τοκαλής

Η οικογένεια Αποστολάκη στέκεται επάξια ανάμεσα στους μεγάλους Θεσσαλούς αποσταγματοποιούς. Στο Κρόκιο, στον μυχό του Παγασητικού, και μια ανάσα από τον Βόλο, σ’ έναν τόπο όπου το τσίπουρο αποτελεί ένα ολόκληρο σύμπαν γεμάτο απολαυστικές τελετουργίες, οι άμβυκες του Αποστολάκη παίρνουν φωτιά. Το κλασικό του τσίπουρο χωρίς γλυκάνισο, από θεσσαλικά Μοσχάτα, διαθέτει φίνα αρώματα με νότες σταφίδας και τριαντάφυλλου. Είναι ιδανικό για να συνοδεύσει ολόκληρη την γκάμα από μερακλίδικους, βολιώτικους, θαλασσινούς μεζέδες.

Αλλη μια δυνατή οικογένεια Θεσσαλών αποσταγματοποιών. Με προσφυγικές ρίζες, από την Ανατολική Ρωμυλία, μεγαλωμένη μέσα στα αμπέλια. Η οικογένεια Τοκαλή αποστάζει στέμφυλα από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας και τα εμπλουτίζει με γλυκάνισο που καλλιεργεί μόνη της. Σ’ έναν παράδεισο φυτεμένο με Μοσχάτο Σάμου, Μοσχάτο Αμβούργου, Μαλαγουζιά, Ροδίτη, Σαββατιανό, και με τεχνογνωσία δεκαετιών, φτιάχνουν ένα γλυκανισάτο τσίπουρο, μαλακό, γλυκόπιοτο, όπου κυριαρχούν τα ιδιαίτερα αρώματα του γλυκάνισου. Τσιτσίραβλα, ουρές πεσκανδρίτσας, αλλά και γεμιστό μελιτζανάκι τουρσί αγκαλιάζονται από το τσίπουρο Τοκαλή.

www.tsipouro.gr

www.oinopoieiotokalis.4ty.gr

7 Τσικουδιά ΤΟΠΟΣ: Χανιά, Κρήτη ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Μανουσάκης

8 Τσικουδιά Κρήτης Τοπλού ΤΟΠΟΣ: Σητεία, Κρήτη ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Μονή Τοπλού Ακόμη ένα φάρμακο, ψυχής αυτή τη φορά, από τους καθ’ ύλην αρμόδιους. Ενα ιστορικό μοναστήρι που θεμελιώθηκε από τον 15ο αιώνα, σ’ έναν ειδυλλιακό τόπο, στο ανατολικό άκρο της Μεγαλονήσου, γράφει εδώ και αιώνες τη δική του ιστορία στην αμπελοκαλλιέργεια του νησιού. Στους ιστορικούς άμβυκες και αποκλειστικά από βιολογικά σταφύλια αποστάζεται μια τσικουδιά με ζωντανή τη γεύση του σταφυλιού και περίπλοκα αρώματα. Το απολαμβάνουμε μ’ ένα κομμάτι παλαιωμένης κρητικής γραβιέρας, με εξίσου περίπλοκα αρώματα και βαθιά επίγευση.

https://www.manousakiswinery.com

https://ktimatoplou.gr

nysfe

Φάρμακο ψυχής! Σ’ έναν τόπο με τεράστια ιστορία στην αμπελοκαλλιέργεια και τις αποστάξεις, μια εξαιρετική κρητική τσικουδιά, από στέμφυλα της γαλλικής ποικιλίας Roussanne. Το γνωστό οινοποιείο Μανουσάκη, στον Βατόλακκο Χανίων, έφτιαξε μια τσικουδιά με μεγάλη καθαρότητα γεύσης και ταυτόχρονα πληθωρική. Η πρωτότυπη συσκευασία της θυμίζει φαρμακευτικά σκευάσματα των αρχών του αιώνα και υπογραμμίζει τον χαρακτήρα της σαν βάλσαμο. Οφτές πατάτες, ωμά ασπρισμένα αμύγδαλα, αλλά και φρέσκες ωμές αγκινάρες αγκαλιάζονται αρμονικά από την τσικουδιά Μανουσάκης.

39

ΑΠΟ στάγματα

ΑΓΟΡΑ

9

10

Νταραίος Παλαιωμένο τσίπουρο

ΤΟΠΟΣ: Καλαμάτα, Πελοπόννησος ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: ΚΩΣΤΈΑΣ

ΤΟΠΟΣ: Κυπαρισσία, Πελοπόννησος ΠΑΡΑΓΩΓΟΣ: Νταραίος Διονύσια Κελάρια ΤΎΠΟΣ: παλαιωμένο τσίπουρο

Χρυσές Σταγόνες από μια ιστορική ποτοποιία της Πελοποννήσου. Από το 1960 η ποτοποιία Κωστέα, στην καρδιά της Καλαμάτας, φτιάχνει μεθυστικά αποστάγματα. Το Golden drop είναι ένα εξαιρετικό απεριτίφ, μονοποικιλιακό, από το αρωματικό Μοσχοφίλερο, χαρακτηριστική ποικιλία που στα αμπέλια του Μοριά δίνει μοναδικά αποτελέσματα. Το συνοδεύουμε με τις εμβληματικές ελιές Καλαμών και μια πιπεράτη ντόπια σφέλα.

Το πιο πρόσφατο προϊόν της αποσταγματοποιίας Νταραίος, λίγο έξω από την πανέμορφη Κυπαρισσία, είναι ένα εξαιρετικό τσίπουρο, τριπλής απόσταξης, που παλαιώνει για 2 χρόνια σε δρύινα βαρέλια. Φτιάχνεται από Blend ποικιλιών και διατηρεί ζωντανά τα αρώματα εσπεριδοειδών. Το βαρέλι τού χαρίζει μια βαθιά βουτυρώδη επίγευση και παντρεύεται τέλεια με μικρά κομματάκια από το περίφημο παστό της περιοχής.

http://www.kosteas.gr

https://www.dionysiakelaria.gr

Golden drop

40

efsynΚΡΑΣΙ

Photo: Καθαριστήριο Τεχεράνης 2009

Απόσταξη... και αν στάξει; Ό,τι και να στάξει πλύνετε σωστά τα χαλιά σας και ο μόνος σωστός τρόπος είναι ο παραδοσιακός Η παράδοση και η γνώση του χθες σας εξασφαλίζουν το καλύτερο αποτέλεσμα Η DARIUS CARPETS πιστή στην παράδοση αναλαμβάνει τον καθαρισμό ,το πλύσιμο και την συντήρηση των χαλιών σας µε τις πιο ασφαλείς και παραδοσιακές διαδικασίες. Ο ασφαλής τρόπος που εδώ και χιλιάδες χρόνια γίνεται είναι µε νερό και σαπούνι. Η Darius Carpets εδώ και 4 δεκαετίες έχει δημιουργήσει ένα πρότυπο κέντρο παραδοσιακού καθαρισμού και φύλαξης των χαλιών σας, µε την εγγύηση του EFTA (Κρατικός Οργανισµός Προώθησης Περσικού Χαλιού).

Darius Carpets Kηφισίας 46 – Aμπελόκηποι • Tηλ. 210 801 6936, 210 775 1187

Tip:

Σε περίπτωση που στάξει κόκκινο κρασί στο χαλί σας ρίξτε πολύ αλάτι

Υ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

ΙΡ Α Ι Ά

ΟΙ Π Ο Τ

ΙΊΕΣ ΤΟ

ΠΕ

Ο

ΠΟ

Πώς ο Πειραιάς έγινε κέντρο παραγωγής οινοπνευματωδών Η ελληνική ποτοποιία αποτέλεσε μία από τις «ατμομηχανές» της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας στο μεταίχμιο του 19ου με τον 20ό αιώνα. Του Σταύρου Μαλαγκονιάρη

42

Κ

αι μπορεί η οινοποιία να ήταν η «ναυαρχίδα» του κλάδου, όμως και η παραγωγή σειράς άλλων οινοπνευματωδών ποτών, όπως η ρακή (τσικουδιά), το λικέρ και αργότερα το ελληνικό κονιάκ, αποδείχτηκε εξαιρετικά κερδοφόρος δραστηριότητα, με μεγάλες εξαγωγές. Ο Π. Καμπούρογλου στην «Ιστορία του Πειραιώς» (Αθήνα 1883) γράφει ότι «μία των σπουδαιοτέρων και επικερδεστέρων βιομηχανικών επιχειρήσεων είναι η των Πνευματοποιείων», εξηγώντας πως «άνευ μεγάλων κεφαλαίων συνιστά τις εργοστάσιον εξάγον διάφορα πνευματώδη ποτά, άτινα καταναλίσκει εις τον Νομόν Αττικοβοιωτίας και τας άλλας επαρχίας του Κράτους». Ενα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτών των μονάδων ήταν ότι δεν απαιτούσαν πολυάριθμο προσωπικό. Από διάφορες πηγές προκύπτει ότι το 1900 οι μεγαλύτερες μονάδες του Πειραιά απασχολούσαν περίπου 30 άτομα η κάθε μία ενώ κατά μέσο όρο στην κάθε εταιρεία οι εργαζόμενοι ήταν μεταξύ 10 και 20. Μόνο μία, η εταιρεία «Δήμητρα» του Νικ. Κοτσώνη, η μεγαλύτερη της εποχής βάσει κεφαλαιακής αξίας (υπολογιζόταν σε 450.000 δραχμές), είχε 50 εργαζόμενους.1 Την ίδια εποχή άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, όπως π.χ. οι κλωστοϋφαντουργίες, χρειάζονταν η κάθε μία περισσότερους από 100 εργαζόμενους. Κέντρο της παραγωγής οινοπνευματωδών ποτών, εκτός του κρασιού, αναδείχτηκε ο Πειραιάς, που στα τέλη του 19ου αιώνα είχε γίνει λόγω του λιμανιού το μεγαλύτερο βιομηχανικό και εμπορικό κέντρο. Το «μήνυμα» είχε δώσει με τη δημιουργία της η πρώτη μονάδα παραγωγής οινοπνευματωδών, λίγα χρόνια μετά τη σύσταση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Στη «Στατιστική Πειραιώς 1852» διαβάζουμε ότι στην πόλη υπήρχε ένα «πνευματοποιείον». Βρισκόταν «εντός της αγοράς κατά την οδόν η Μακρά Στοά» (είναι η σημερινή οδός Δ. Γούναρη) και το διατηρούσε ο Γερμανός φιλέλληνας Κ. Σταπ, ο οποίος είχε και φαρμακείο και ήταν ιδιαίτερα αγαπητός διότι έδινε πολλές φορές δωρεnysfe

ΚΡΑΣΊ

άν φάρμακα σε απόρους. Είναι άγνωστο πότε λειτούργησε το «πνευματοποιείο», για το οποίο διαβάζουμε ότι ήταν «εργοστάσιον άξιον λόγου διά τας ποικίλας του μηχανάς, διά τα διάφορα είδη πνευμάτων (σπίρτων), άτινα εξάγει, και διά την ποιότηταν και ποσότηταν αυτών».2 Εκείνα τα χρόνια, πάντως, φαίνεται ότι αρχίζουν να γίνονται και οι πρώτες προσπάθειες μιας οργανωμένης παραγωγής κρασιού και άλλων ποτών. Η αρχή γίνεται το 1858, στην Πάτρα, με τη δημιουργία της συνεταιριστικής «Ελληνικής Οινοποιίας». Το Δημόσιο θέλει να στηρίξει το εγχείρημα αποφασίζοντας αρχικά να αγοράσει 600 μετοχές, αλλά κατά τη συζήτηση στη Βουλή αυξάνεται ο αριθμός των μετοχών σε 3.000 αξίας 300.000 δραχμών. Στη Βουλή δεν γίνεται ουσιαστική συζήτηση, αλλά στο δεύτερο νομοθετικό σώμα στη Γερουσία, με τους διορισμένους ισόβιους γερουσιαστές, υπάρχουν αντιδράσεις και αφού αναφέρεται ότι το Δημόσιο αγοράζει περισσότερες μετοχές απ’ όσες είχαν πάρει οι ιδιώτες (οι ιδιωτικές μετοχές ήταν 2.000), αναφέρεται πως για την κρατική συμμετοχή «υπάρχει εξωτερική τις πίεσις», υπονοώντας τοπικά συμφέροντα.3 Οπως και άλλα συνεταιριστικά εγχειρήματα της εποχής και αυτό καταλήγει σε αποτυχία. Η εταιρεία διέκοψε το 1875 τις εργασίες της αλλά άνοιξε δρόμους γιατί ακολούθως οι ίδιοι άνθρωποι που έπαιξαν βασικό ρόλο στην ίδρυσή της δημιουργούν στην Πάτρα νέες οινοβιομηχανίες. Μία από αυτές είναι η «Αχαΐα» (κατόπιν «Αχαΐα Κλάους»). Την ίδια χρόνια (1875), σύμφωνα με έναν εμπορικό Οδηγό της εποχής, υπήρχαν δύο οινοποιίες στην Κηφισιά Αττικής, του Γ. Γεωργαντά, που έκανε εξαγωγές στην Αγγλία, και του Κ. Κασσαβέτη, ενώ εκτενής αναφορά γινόταν στο εργοστάσιο της γνωστής εταιρείας Παυλίδη, που βρισκόταν τότε στην οδό Αιόλου, απέναντι από την εκκλησία της Παναγίας της Χρυσοσπηλαιωτίσσης, όπου εκτός από σοκολάτες παρασκευαζόταν και λικέρ.4 Στον ίδιο Οδηγό γράφεται ότι στον Πειραιά είχαν ξεκινήσει να αναπτύσσονται οι «οινοπνευματοποιοί», δηλαδή οι εταιρείες που παρήγαν διάφορα άλλα ποτά εκτός από κρασί. Μία από αυτές ήταν των αδελφών Μπαρμπαρέσου, που βρισκόταν στην οδό efsynΚΡΑΣΙ

Το 1881 στον κατάλογο των φορολογουμένων του Δ. Πειραιά υπάρχουν συνολικά 16 παραγωγοί οινοπνευματωδών ποτών. Στις μεγαλύτερες εταιρείες εκτός από αυτή των αδελφών Μπαρμπαρέσου κατατάσσεται και η εταιρεία των αδελφών Φινόπουλου, που παρήγε μηνιαίως 25.000 οκάδες διαφόρων ποτών Μακράς Στοάς. Η εταιρεία αυτή δημιουργήθηκε στις Σπέτσες παράγοντας ρούμι και ρακί και μεταφέρθηκε στον Πειραιά. Το 1883 παρήγε κάθε μήνα περίπου 10.000 οκάδες διαφόρων ποτών ενώ δύο χρόνια αργότερα ξεκίνησε να παράγει και κονιάκ για να φτάσει το 1900 να έχει 20 άτομα προσωπικό και η κεφαλαιακή αξία της να ανέρχεται σε 200.000 δραχμές. Το 1875 στον Πειραιά λειτουργούσαν, ακόμα, τα οινοπνευματοποιεία των αδελ-

φών Καψαμπέλη στην πλατεία Απόλλωνος (σήμερα πλατεία Καραϊσκάκη), Πολυχρόνη Κορωναίου στην οδό Μακράς Στοάς, Παύλου Κοτσώνη στην οδό Ποσειδώνος, Θ. Μπαρμπαρέσου στην οδό Ποσειδώνος και Δημ. Σεφερλή στην οδό Πλούτωνος (σήμερα Ακτή Καλλιμασιώτη) και πλατεία Απόλλωνος. Σταδιακά οι εταιρείες αυτές αυξήθηκαν και το 1881 στον κατάλογο των φορολογουμένων του Δήμου Πειραιά διαβάζουμε ότι υπάρχουν συνολικά 16 παραγωγοί οινοπνευματωδών ποτών. Στις μεγαλύτερες εταιρείες εκτός από αυτή των αδελφών Μπαρμπαρέσου κατατάσσεται και η εταιρεία των αδελφών Φινόπουλου, που παρήγε μηνιαίως 25.000 οκάδες διαφόρων ποτών.5 Η εταιρεία Φινόπουλου ιδρύθηκε το 1860 από τον Ευστάθιο Α. Φινόπουλο και αρχικά έδρευε στην πλατεία Λουδοβίκου (σημερινή πλατεία Οδησσού, μπροστά στον σταθμό των ΗΣΑΠ). Στα μέσα της δεκαετίας του 1880 οικοδομήθηκε το εργοστάσιό της επί της οδού Πειραιώς 64, το οποίο διασώζεται μέχρι σήμερα και αποτελεί ένα από πιο χαρακτηριστικά δείγματα λιθόκτιστων εργοστασίων πρώτης γενιάς. Το 1900 η εταιρεία «Ηβη-Φινόπουλος» απασχολούσε 35 άτομα και η κεφαλαιακή αξίας της ανερχόταν σε 300.000 43

Τ

Υ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

ΙΡ Α Ι Ά

ΟΙ Π Ο

ΙΊΕΣ ΤΟ

ΠΕ

Ο

ΠΟ

δραχμές. Πολύ αργότερα, τη δεκαετία του 1950, η εταιρεία συγχωνεύτηκε με την «Οξοποιία Αττικής», που είχε δημιουργηθεί από την οικογένεια Μπαρμπαρέσου. Μια άλλη μεγάλη εταιρεία της εποχής ήταν η «Ρέα» του Δημοσθένη Πουρή, που είχε ιδρύσει το 1868 το εργοστάσιό του με μηχανήματα εισαγωγής από τη Γαλλία το οποίο βρισκόταν στην οδό Τσαμαδού. Το 1900 απασχολούσε 15 εργαζόμενους και το κονιάκ που παρήγε εξαγόταν σε πολλά μέρη του κόσμου. Ο ίδιος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Πειραιά και βουλευτής. Το 1885 ξεκινάει να δημιουργείται στον Πειραιά άλλη μια ιστορική ποτοποιία, που φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται για την ποτοποιία Σ. Η. και Α. Μεταξά, που το εργοστάσιό της λειτούργησε στην οδό Αριστείδου 7, λίγα μέτρα από τη πλατεία Καραϊσκάκη. Η δημιουργία της εταιρείας ήταν μια πρωτοβουλία του Ψαριανού Σπύρου Μεταξά, που εγκατέλειψε την οικογενειακή εμπορική επιχείρηση στη Χαλκίδα και εγκαταστάθηκε στις αρχές του 1870 στον Πειραιά. Μαζί με τον αδελφό του Ηλία Α. Μεταξά αγοράζουν τα μηχανήματα ενός παλιού αποστακτήριου και το 1888 αρχίζουν την παραγωγή κονιάκ και άλλων ποτών. Αργότερα, στην εταιρεία θα συμπράξουν αρχικά ο Γεώργιος Α. Μεταξάς, ο νεότερος από τα αδέλφια Μεταξά, και μετέπειτα, στις αρχές της δεκαετίας του 1890, ο Αλέξανδρος Α. Μεταξάς. Ετσι θα προκύψει ο «Βιομηχανικός Οίκος Κονιακοποιίας Σ. και Η. και Α. Μεταξά», ο οποίος το 1900 θα έχει 30 άτομα προσωπικό. Στον Οδηγό του Πειραιώς για το 1902 του Γ. Βώκου διαβάζουμε ότι συνολικά στον Πειραιά υπήρχαν 29 βιομηχανίες που παρασκεύαζαν κονιάκ και άλλα οινοπνευματώδη ποτά. Στην πρώτη Απογραφή εργατών Αθηνών - Πειραιώς του 1917 διαβάζουμε ότι στον Πειραιά υπήρχαν 30.746 εργάτες, από τους οποίους 250 δούλευαν ως ποτοποιοί. Απ’ αυτούς μόνο τρεις ήταν γυναίκες και οι περισσότεροι (188) προέρχονταν από επαρχίες, ενώ μόλις 25 ήταν Πειραιώτες και 37 προέρχονταν από το εξωτερικό.

44

Μια άλλη μεγάλη εταιρεία ήταν η «Ρέα» του Δημοσθένη Πουρή, που είχε ιδρύσει το 1868 το εργοστάσιό του με μηχανήματα από τη Γαλλία το οποίο βρισκόταν στην οδό Τσαμαδού. Το 1900 απασχολούσε 15 εργαζόμενους και το κονιάκ που παρήγε εξαγόταν σε πολλά μέρη του κόσμου. Ο ίδιος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Πειραιά και βουλευτής

Στην περιοχή των Αθηνών (κάλυπτε περιοχή πολύ μεγαλύτερη του σημερινού Δήμου Αθηναίων) υπήρχαν 33.456 εργάτες, ενώ ως ποτοποιοί εργάζονταν μόνο 74 άνδρες. Οπως και στον Πειραιά, οι περισσότεροι (50) που εργάζονταν σε αυτή τη δραστηριότητα προέρχονταν από επαρχία και μόνο 11 ήταν Αθηναίοι, ενώ 13 προέρχονταν από το εξωτερικό. ΠΗΓΈΣ 1. Χαρ. Πετράς (2006) «Το προφίλ των πειραιωτών βιομηχάνων στις αρχές του 20ού αιώνα», πτυχιακή εργασία στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Επιβλέπων καθηγητής Ιωάννης Γιαννιτσιώτης. Σελ. 12-13 2. Γ. Αγγελόπουλος «Στατιστική Πειραιώς 1852», ανατύπωση (2000) «Ελεύθερη Σκέψις», σελ.

29-30 3. Πρακτικά της Γερουσίας, Συνεδρίαση 5.5.1859 4. Μιλτιάδης Μπούκας, «Οδηγός εμπορικός, γεωγραφικός και ιστορικός», Αθήνα 1875, σελ.

105-106 &304 5. Π. Καμπούρογλου, «Ιστορία του Πειραιώς», Αθήνα 1883, σελ. 85-86

efsynΚΡΑΣΙ

Η

Ohonos Snack αποτελεί μια ελληνική εταιρεία που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη με 40 χρόνια επιτυχημένης πορείας στην παραγωγή Chips και Snacks με τα γνωστά brands Country Chips, Jumbo Chips και Jumbo Snacks. Η επαγγελματική της δραστηριότητα εκτείνεται τόσο στο λιανικό αλλά και στο χονδρικό εμπόριο.

Η ιστορία της ξεκινά το 1978 με τον Νώντα και τον Κώστα Όχονο που μοιράζονταν ένα κοινό όραμα να ιδρύσουν την πρώτη τους εταιρεία με την επωνυμία Best Foods, μέσω της οποίας λάνσαραν στην αγορά πρωτοποριακά για την εποχή προϊόντα. Μετά από 13 χρόνια πορείας στο χώρο, τα δυο αδέλφια αποφάσισαν να πουλήσουν την εταιρεία. Ωστόσο, τη δεκαετία του ’90 και διατηρώντας τα σήματα της εταιρείας, προχώρησαν σε μια επένδυση στο εξωτερικό και, συγκεκριμένα, στα Βαλκάνια, δημιουργώντας τρεις εταιρείες με ηγετική θέση στον κλάδο τους: την Best Foods Romania, την Best Foods Bulgaria και την Best Nuts στη Ρουμανία, με αντικείμενο τους ξηρούς καρπούς.

Tο 1994 επιστρέφουν δυναμικά στην εγχώρια αγορά, ιδρύοντας στη βιομηχανική περιοχή της Θεσσαλονίκης τη νέα ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία American Snack. Το 1999 ξεκίνησε η παραγωγή Chips και Snacks κάτω από την ονομασία Jumbo, ενώ, μερικά χρόνια αργότερα, η εταιρεία μετονομάστηκε σε Ohonos Snack. Συνεχίζοντας την επέκταση της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας, τα δυο αδέλφια δημιούργησαν την Best Hellas με προϊόντα ζύμης. Η εταιρεία αυτή τη στιγμή διαθέτει 70 κωδικούς ενώ παράγει περισσότερους από 45 τόνους Chips και Snacks ημερησίως, τα οποία παρασκευάζονται με αγνά υλικά κάτω από αυστηρές συνθήκες ποιοτικού ελέγχου, εξάγοντας στην Ευρώπη το 40% της παραγωγής της, ενώ η Best Hellas είναι εξ ολοκλήρου εξαγωγική. Την τελευταία προσθήκη στο χαρτοφυλάκιο της Ohonos Snack αποτελεί το Jumbo Croissant. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η εταιρείες Ohonos Snack και Best Hellas έχουν υλοποιήσει επενδύσεις 27 εκατ. ευρώ, με το εργατικό δυναμικό να απαριθμεί συνολικά περισσότερα από 400 άτομα, δημιουργώντας, συνεχώς, ακόμα κι εν μέσω κρίσης, νέες επαγγελματικές ευκαιρίες με συνεχή αυξηση θέσεων εργασίας. Τα δυο αδέλφια, έχοντας βαθιά κοινωνική συνείδηση και αφουγκραζόμενοι τις ανάγκες των πολιτών, θέλησαν να συμβάλουν στον πόλεμο ενάντια του κορονoϊού με δωρεά σε εξοπλισμό στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ.

www. jumbosnacks.gr •

Οταν το ελληνικό κονιάκ

«κατέκτησε» τον κόσμο...

Τ

ο κρασί και τα άλλα «πνευματώδη ποτά», όπως αναφέρονται στις επίσημες στατιστικές, ήταν από τα βασικά εξαγώγιμα προϊόντα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Ωστόσο, από τις αρχές του 20ού αιώνα το ελληνικό κονιάκ άρχισε να αποκτά φίλους σε κάθε γωνιά του πλανήτη και οι εξαγωγές του να απογειώνονται. Από τα πρώτα διαθέσιμα στοιχεία του εξαγωγικού εμπορίου της Ελλάδας, που χρονολογούνται από το 1859, φαίνεται ότι οι εξαγωγές των διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών ήταν αξίας 130.001 δραχμών. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι εξαγωγές κρασιού έφτασαν σε αξία το 1.035.330 δραχμές, ενώ η αξία των εξαγωγών του κύριου εξαγώγιμου προϊόντος της χώρας, που ήταν η σταφίδα, έφτασε στα 12.557.551 δραχμές. Για τα είδη των οινοπνευματωδών ποτών που εξάγονταν δεν αναφέρονται συγκεκριμένα στοιχεία. Ομως, με βάση την παραγωγή που υπήρχε μπορούμε να υποθέσουμε ότι επρόκειτο κυρίως για ρακή, ρούμι ή λικέρ. Εκείνα τα χρόνια οι περισσότερες εξαγωγές οινοπνευματωδών ποτών γίνονταν προς Τουρκία (το 1859 εξήχθησαν 115.971 οκάδες* αξίας 95.744 δραχμών) και ακολουθούσαν τα αγγλοκρατούμενα Επτάνησα (εξήχθησαν 7.857 οκάδες αξίας 7.335 δραχμών) και η Νεάπολη στην Ιταλική χερσόνησο, πρωτεύουσα τότε ενός ανεξάρτητου Βασιλείου (εξήχθησαν 6.720 οκάδες αξίας 12.000 δραχμών**). Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία των αρχείων της Στατιστικής Αρχής, οι εξαγωγές των «πνευματωδών ποτών» παρέμειναν στα ίδια επίπεδα με αλλαγές μόνο στους τόπους εξαγωγής. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1871 εξήχθησαν 45.841 οκάδες διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών αξίας 79.250 δραχμών (οι περισσότερες εξαγωγές συνέχισαν να κατευθύνονται προς την Τουρκία και ακολουθούσαν η Αγγλία, η Ιταλία και η Αίγυπτος), ενώ 20 χρόνια αργότερα οι εξαγωγές έφτασαν σε αξία τις 264.766 δρχ. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 1891 γίνεται και εξα-

46

Του Σταύρου Μαλαγκονιάρη

γωγή περιορισμένης ποσότητας αξίας 60 δραχμών προς τις ΗΠΑ, ενώ σε ειδική κατηγορία αναφέρεται η εξαγωγή 20 οκάδων από το ιδιαίτερο λικέρ της Κεφαλονιάς, το ροσόλι, αξίας 40 δραχμών. Η εικόνα αυτή αλλάζει με το πέρασμα από τον 19ο αιώνα στον 20ό, οπότε καταγράφεται μεγάλη ανάπτυξη της ποτοποιίας. Καταλυτικό ρόλο παίζει όχι μόνο η ποιοτική παραγωγή του ελληνικού κονιάκ αλλά κυρίως η δυνατότητα που υπάρχει πλέον να εμφιαλώνεται και να διακοσμείται το μπουκάλι, με καλαίσθητες ετικέτες, με την ανάπτυξη της υαλουργίας και της τυπογραφίας, αντίστοιχα. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες εταιρείες της εποχής ξεκινούν να προβάλλουν τα προϊόντα τους σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις. Από διάφορες πηγές φαίνεται ότι το 1900 στη Διεθνή Εκθεση του Παρισιού παρουσιάζουν τα προϊόντα τους, στις κατηγορίες οίνων, αποστάγματα οίνων και ηδύποτα εν γένει, ποτοποιοί όπως οι αδελφοί Μπαρμπαρέσου, ο Παναγιώτης Κορτέσης, ο Κωνσταντίνος Ζαροκώστας, ο Γεώργιος Πιπινέλης και ο Δημοσθένης Πουρής. Ετσι, όπως προκύπτει από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, το ελληνικό κονιάκ μπαίνει με

θεαματικό τρόπο στις διεθνείς αγορές. Τα επίσημα στοιχεία του 1901 αναφέρουν ότι η εξαγωγή «πνευματωδών ποτών και κονιάκ» ανήλθε σε 322.722 οκάδες αξίας 978.224 δραχμών. Το 1900 είχαν εξαχθεί 236.569 οκάδες. Δηλαδή, μέσα σε έναν χρόνο υπήρξε αύξηση των εξαγωγών αυτής της κατηγορίας κατά 36,4%! Στην πραγματικότητα, αυτή η αλματώδης αύξηση των εξαγωγών του κονιάκ οφείλεται στο γεγονός πως οι εξαγωγές αρχίζουν να καταγράφονται ξεχωριστά και όπως φαίνεται ανήλθαν το 1901 σε 311.762 οκάδες, δηλαδή κάλυψαν το 96,6% του συνόλου των εξαγωγών της κατηγορίας. Η δε αξία τους ανήλθε σε 935.826 δραχμές. Πάντως, η Τουρκία παρέμεινε ο βασικός τόπος εξαγωγών καθώς έγιναν εξαγωγές κονιάκ αξίας 593.163 δραχμών. Στη δεύτερη θέση ήταν η Αίγυπτος, στην οποία έγιναν εξαγωγές αξίας 136.452 δραχμών, οι δεύτερες μεγαλύτερες σε αξία μετά τον καπνό. Στα αξιοσημείωτα, επίσης, είναι η αύξηση των εξαγωγών κονιάκ στις ΗΠΑ, που η αξία τους έφτασε στις 5.061 δραχμές από 3.723 δραχμές έναν χρόνο νωρίτερα, και η εξαγωγή μπίρας αξίας 24.208 δραχμών στη Γερμανία! Τα επόμενα χρόνια η επέκταση του ελληνικού κονιάκ συνεχίζεται. Ετσι, το 1905 βλέπουμε να γίνονται εξαγωγές 363.720 οκάδων και αξίας 1.091.160 δραχμών. Ομως, το ενδιαφέρον βρίσκεται στο ότι αυξάνονται αλματωδώς οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ, που φτάνουν σε 21.072 οκάδες και αξία 63.126 δραχμών, ενώ έχουν αρχίσει να γίνονται εξαγωγές και στην Κίνα (6.377 οκάδες αξίας 19.131 δραχμών) αλλά και στην Αφρική (1.692 οκάδες αξίας 5.076 δραχμών).

Το ελληνικό κονιάκ έχει πλέον απογειωθεί…

Πηγή: Στατιστική Αρχή, Γενικός Πίνακας Εξωτερικού Εμπορίου για τα έτη 1859, 1871, 1891, 1901 και 1905. *Η οκά ήταν οθωμανική μονάδα μέτρησης. Στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε από το 1876 παράλληλα με τις μονάδες του μετρικού συστήματος. Η αντιστοιχία ειδικά για τα υγρά ήταν 1 οκά = 1.280 γραμ. Επίσημα, καταργήθηκε η χρήση της την 1η Ιουλίου 1959. **Η διαφορά στις αξίες οφείλεται στη διαφοροποίηση των τελών, που χρεώνονταν ανάλογα με τον τόπο εξαγωγής.

nysfe

ΚΡΑΣΊ