Piotr Kwiatek OFMCap
Psalmoterapia Piotr Kwiatek OFMCap Uzdrowienia serca
Psalmoterapia 427B_Psalmoteriapia_cover.indd 11
427B_Psalmoteriapia_cover.indd 6
427B_Psalmoterapia_inside.indd 1
27.01.2022 18:22:55
13.01.2022 13:22
16.05.2022 11:56
427B_Psalmoterapia_inside.indd 2
16.05.2022 11:56
Piotr Kwiatek OFMCap
Psalmoterapia Piotr Kwiatek OFMCap Uzdrowienia serca
Psalmoterapia 427B_Psalmoterapia_inside.indd 3
16.05.2022 11:56
Apostolat Integralnej Formacji Chrześcijańskiej
Redakcja: Ewelina Michniowska-Addario Korekta: Magdalena Borowik Skład i łamanie: Tomasz Mstowski Projekt okładki i grafika: Katarzyna Nita-Basa Cytaty biblijne pochodzą z: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem © Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2011 Nihil obstat: ks. Witold Wiśniowski SSP cenzor Towarzystwo Świętego Pawła Częstochowa, 10 grudnia 2021 r. ISBN 978-83-8131-427-5 © Edycja Świętego Pawła, 2022 ul. Św. Pawła 13/15 • 42-221 Częstochowa tel. 34.362.06.89 • e-mail: edycja@edycja.com.pl Dystrybucja: Centrum Logistyczne Edycji Świętego Pawła ul. Hutnicza 46 • 42-263 Wrzosowa k. Częstochowy tel. 34.366.15.50 • e-mail: dystrybucja@edycja.com.pl Księgarnia internetowa: www.edycja.pl
427B_Psalmoterapia_inside.indd 4
16.05.2022 11:56
WSTĘP
NATCHNIENIE Panie, mój Boże, wołałem do Ciebie, a Ty mnie uzdrowiłeś. Ps 30, 3 Psalmy są dla mnie lekiem dla duszy i ciała. Modląc się, uświadamiam sobie, co dzieje się w moim wnętrzu, i niejednokrotnie odkrywam wskazówki, jak radzić sobie ze swoim smutkiem, lękiem, bólem, poczuciem winy, osamotnieniem […]. Często wybieram pojedyncze wersety, pasujące do aktualnie nurtujących mnie problemów. Powtarzam je sobie kilkakrotnie w ciągu dnia. Wersety te pozwalają mi odnaleźć spokój i zaufanie do Boga. Skutek? Po kilkunastu latach leczenia na depresję wystarczyły 44 tygodnie „terapii psalmami”, by lekarz zmniejszył mi dawkę leku o połowę! Jestem wdzięczna za psalmy i dar modlitwy! Elżbieta
150 cudownych recept Każdy człowiek doświadczył w swoim życiu różnych form cierpienia, niesprawiedliwości i krzywdy. Być może spotkaliśmy ludzi zagubionych, odrzuconych, zranionych, pozbawionych głosu i znaczenia. „Nasze pola bitew różnią się może od tych dawnych, ale udręki ludzkiego serca zmieniły się bardzo niewiele” (Morse, 1997, s. 10). Księga Psalmów to wyjątkowy zbiór modlitw, który można porównać do balsamu na wczorajsze i dzisiejsze 5•
427B_Psalmoterapia_inside.indd 5
16.05.2022 11:56
dolegliwości ludzkiego serca. Choć powstała w zupełnie odmiennych warunkach kulturowo-społecznych od naszych, to jednak nie straciła na aktualności. Nie tylko ze względu na niezmienność „udręk serca”, ale również z racji tego, że autorem tych natchnionych tekstów jest Duch Święty. „Każde Pismo jest przez Boga natchnione i pożyteczne do nauczania, upominania, poprawiania, wychowywania w sprawiedliwości, tak aby człowiek Boży był doskonały, zdolny do każdego dobrego czynu” (2 Tm 3, 16-17).
Zachwyt Po ponad 20 latach życia kapłańskiego i ponad 25 latach życia zakonnego na nowo zachwyciłem się Księgą Psalmów. Tak bardzo krótkimi i prostymi modlitwami, a jednocześnie tak bardzo wzniosłymi i ponadczasowymi. Od 3 tysięcy lat nie tylko chrześcijanie, ale również wyznawcy judaizmu oraz ludzie dobrej woli recytują, śpiewają, a przede wszystkim duchowo karmią się tymi tekstami. Osobiście odkryłem w nich moc ożywienia duchowości, więcej – potencjał uzdrowienia ludzkiego umysłu i serca. Z jednej strony jako psycholog i psychoterapeuta zachwyciłem się człowiekiem ukazanym w psałterzu, szczególnie jego szczerością, głębią, normalnością oraz bogactwem różnorodnych przeżyć emocjonalnych. Z drugiej strony jako teologa i wierzącego urzekła mnie przestrzeń sacrum, ukazanie tego, co się dzieje w duszy modlącego. Tego, jak Bóg swoją czułością i miłością odpowiada na najgłębsze ludzkie tęsknoty. Spotkanie dwóch światów: ludzkiego i boskiego w psalmach jest niesamowite! W nich dostrzegamy wła•6
427B_Psalmoterapia_inside.indd 6
16.05.2022 11:56
sne odbicie i tych, z którymi się na co dzień spotykamy. Z tego powodu teksty wydają się tak komunikatywne i bliskie wszystkim, którzy wezmą je do ręki. Odkrywamy w nich wspaniałość i wielkość człowieczeństwa, a zarazem jego kruchość i małość. Psalmista – jak każdy z nas – jest pielgrzymem. Znajduje się „na drodze” i szuka szczęścia, ostatecznego dobra, zrozumienia siebie i świata. Pomimo osobistych i narodowych dramatów nie poddaje się. Można powiedzieć, że jak Dawid upada i wstaje, a przede wszystkim przeżywa relację z Bogiem.
Przebudzenie Jak doszło do tego duchowego przebudzenia i ponownego odkrycia Księgi Psalmów? Któregoś dnia obudziłem się o 4 rano i nie mogłem już zasnąć. Było to dziwne doświadczenie, bo raczej dobrze sypiam i cenię każdą minutę nocnego odpoczynku. Tamtej pamiętnej nocy jednak coś mnie wyrwało z głębokiego snu. Oprócz tego, że odeszła mi ochota na sen, to przyszło bardzo konkretne przynaglenie, aby zaprosić innych do modlitwy psalmami. Hm… Ktoś pomyśli: „Nic nadzwyczajnego, księża i zakonnicy codziennie modlą się brewiarzem, dlaczego mieliby innych do tej modlitwy nie zapraszać?”. Jednak jeśli ktoś mnie trochę pamięta z tego okresu, to ma świadomość, że przez ostatnie 15 lat profesjonalnie zajmowałem się psychologią, a nie klasycznym duszpasterstwem. Trochę wbrew swoim nawykom, bez większej analizy i krytycznej cenzury poddałem się temu natchnieniu. I jeszcze tego samego poranka przed 6 rano nagrałem wideoklip i umieściłem go na Facebooku i YouTube. W nagraniu wyraziłem życzenie, aby przynajmniej 150 osób 7•
427B_Psalmoterapia_inside.indd 7
16.05.2022 11:56
zainteresować codzienną modlitwą psalmami. Mocno się zdziwiłem, kiedy po 3 dniach zgłosiło się ponad 300 osób. Liczba osób pragnących się modlić psalmami każdego dnia rosła i do dziś stale się zwiększa. W pierwszym roku zgłaszało się średnio 25 osób tygodniowo. Idea kryjąca się pod tym zaproszeniem była i jest bardzo prosta. Każda osoba modli się jednym psalmem za wszystkich i otrzymuje modlitwę od wszystkich w swoich intencjach. Myśląc ekonomicznie, czysty zysk. Za jeden psalm otrzymuję modlitwę w swojej intencji aż od 150 osób. Dziś, kiedy piszę te słowa, kapitał liczbowy przekracza 1 700 osób zaangażowanych w modlitwę i mam świadomość, że kiedy czytasz tę pozycję, jest jeszcze większy i każdego dnia wzrasta.
Dzieło 1W1 Akcja modlitewna Jeden psalm za wszystkich, wszystkie psalmy za jednego, w skrócie 1W1, szybko przerosła moje najśmielsze oczekiwania. Aktualnie już z 24 krajów płynie modlitwa najpiękniejszymi tekstami biblijnymi. Wyjątkowość tej duchowej inicjatywy polega nie tylko na liczbie osób modlących się, ale przede wszystkim na wzroście duchowości, który wiąże się z poznaniem słowa Bożego oraz rozwojem życia modlitewnego. Słusznie zauważył francuski jezuita, że „recytując Psalmy, przyoblekamy się w Chrystusa. Jest to możliwe tylko dlatego, że On przyoblekł się w nas. To jedyna droga, nie ma innej. Polega na poznaniu Chrystusa przez poznanie samych siebie” (Beauchamp, 1985, s. 34). W psalmach spotykamy Chrystusa, ale w Nim również możemy spotkać samych siebie, nasze porażki i zwycięstwa. Jest •8
427B_Psalmoterapia_inside.indd 8
16.05.2022 11:56
to inny sposób poznania siebie. Inny niż ten, który proponuje nam dzisiejszy świat, trenerzy czy eksperci zajmujący się rozwojem i samodoskonaleniem. Psalmy uczą człowieczeństwa w perspektywie wiary i relacji do Boga. Fakt, że na przestrzeni tysięcy lat modlitwy te odgrywały i wciąż odgrywają istotną rolę w życiu indywidualnym i społecznym, a przede wszystkim duchowym, powinien nie tylko zadziwiać, ale zapraszać do uważnego spotkania z tą niezwykłą księgą. Precyzyjnie mówiąc, zachęcać do spotkania z Osobą, którą zapowiadają i która wypełnia ich przesłanie.
Podróż, która trwa Od tego znamiennego duchowego przebudzenia, uzewnętrznionego w dziele 1W1, rozpoczęła się moja i wielu innych osób fascynująca podróż w głąb duchowości. Na tej drodze spotkałem się z niesamowitymi świadectwami mocy działania słowa Bożego w codzienności. Odnowy życia modlitewnego i uzdrowienia serca. To ważne i cenne doświadczenie, którym pragnę się tutaj podzielić. Z całego serca dziękuję wszystkim ekspertom i pasjonatom Pisma Świętego, którzy mieli swój udział w przygotowaniu wideokomentarzy, czyli krótkich wprowadzeń w treść i znaczenie psalmów. Zostały one wszystkie opublikowanie na YouTube i są tam dostępne. Swoją wiedzą i zaangażowaniem pomogli i wciąż pomagają nie tylko zrozumieć przesłanie psalmisty, ale tym tekstem modlić się i żyć dzisiaj. Od powstania akcji 1W1 zostało utworzonych wiele różnych duchowych inicjatyw. Wspomnę tylko o akcji przepisywania psałterza Zostań skrybą albo ćwiczeniu po9•
427B_Psalmoterapia_inside.indd 9
16.05.2022 11:56
legającym na napisaniu własnego tekstu, tzw. Psalmu 151. Interesującym wydarzeniem było zaproszenie artystów, osób zaangażowanych w media, muzyków, dziennikarzy czy sportowców do akcji Artyści czytają psalmy. Na Facebooku powstała grupa Uskrzydleni, która wzrasta w duchowości przez dzielenie się słowem Bożym – psalmami. Jednym z większych owoców tej fascynacji psalmami są rekolekcje Psalmoterapia oraz aplikacja, która ufam, że powstanie wkrótce. W aneksie przedstawiam szczegółowo poszczególne inicjatywy, dzieła i projekty. Niniejsze opracowanie książkowe jest przede wszystkim zaproszeniem czytelnika do wsłuchania się w świadectwa tych, którzy pozwolili się poprowadzić Duchowi Świętemu na drodze rozwoju wiary, opierając się na słowie Bożym. Myślę, że każdy może czuć się zaproszony do tej wspólnej podróży po ścieżkach duchowości, dobrostanu i dojrzałości wiary.
Psalmoterapia Termin „psalmoterapia” łączy ze sobą dwa obszary wiedzy i praktyki. Z jednej strony słowo „psalmy” to wołanie człowieka wierzącego do Boga. Odwołuje się do sfery sacrum i tego, co duchowe. Z drugiej strony termin „terapia” oznacza oddziaływanie pomocowe, leczenie, kurację w bardzo szerokim aspekcie. Celem psalmoterapii jest budowanie dobrostanu jednostki, rozumiane jako dbanie o zdrowie mentalne i duchowe. W tym oddziaływaniu ważną rolę odgrywa wiara, regularny kontakt ze słowem Bożym oraz Duch Święty, który jest źródłem każdego dobra. To budowanie odbywa się nie tylko na poziomie duchowym, ale również • 10
427B_Psalmoterapia_inside.indd 10
16.05.2022 11:56
intrapsychicznym (myśli, uczucia, potrzeby) oraz interpersonalnym (społecznym, relacyjnym). Choć w sensie ścisłym nie jest to psychoterapia, to jednak słowo Boże posiada moc oddziaływania na wszystkie wymiary ludzkiej egzystencji.
Kardiognozja Jednym z częstszych problemów, z jakimi zmagamy się w życiu, jest brak miłości. Niestety żaden podręcznik psychologii klinicznej nie diagnozuje i nie opisuje tego uniwersalnego zjawiska, a lekarze nie podają skutecznych recept na tę chorobę. Brak miłości powoduje wiele innych zaburzeń na poziomie indywidualnym, somatycznym, zawodowym czy relacyjnym. Pewna psycholog często mi powtarzała: „Miłość leczy”. Długo nie rozumiałem tego zbyt ogólnego stwierdzenia, wręcz mnie ono drażniło. Obecnie widzę to inaczej. Autentyczna miłość nie tylko uskrzydla, ale przemienia. „Tylko prawdziwa miłość daje odwagę do poznania i uznania prawdy o sobie, bez której nie ma prawdziwego wyzwolenia” (Hajduk, 2005, s. 187). Warto pomóc sobie i innym odkryć to pewne źródło nieskończonej Miłości, która przekracza nasze potrzeby. Człowiek jest jednością psycho-społeczno-fizyczną, ale także funkcjonuje na głębszym poziomie duchowym. Te wszystkie wymiary są ze sobą połączone i wzajemnie się przenikają. Można cierpieć w sferze emocjonalnej, a problemy będą uobecniać się w obszarze ciała (somatyzacja). Cały człowiek wtedy choruje. Można również mieć problemy duchowe, konflikty wewnętrzne, które będą odczuwane w relacjach społecznych lub w sferze 11 •
427B_Psalmoterapia_inside.indd 11
16.05.2022 11:56
afektywnej. Dlatego ważne jest uczciwe cardiognosis – poznanie serca. Odkrycie, co jest źródłem problemu, a co jedynie jego formą manifestacji. Nawet najlepszy lek nie będzie działał, jeśli diagnoza będzie nietrafiona. Z jednej strony do autentycznego szczęścia potrzebujemy wszystkich obszarów życia, takich jak: pozytywne emocje, relacje, zaangażowanie, sens, wolność, osiągnięcia, ale z drugiej – paradoksalnie – można niedomagać w jednej przestrzeni życia i wciąż odczuwać wysoki poziom satysfakcji. Święta Teresa z Lisieux zauważyła, że „radość ma swoją siedzibę w głębi duszy, można ją mieć nawet w ciemnym więzieniu, jak i we wspaniałym pałacu”. Nauka wciąż bada ten złożony fenomen, w którym człowiek może odczuwać spełnienie i zrealizowanie, nawet doświadczając ogromnych przeciwności.
Moc psalmów Moc spotkania z psalmami nie tkwi w zachwycie nad poetycką formą tych utworów. Wszystkie one powstały pod natchnieniem Ducha Świętego. To z tego źródła płynie ich wyjątkowość i moc. Innymi słowy, działa przez nie sam Bóg, który jak nikt inny doskonale zna ludzkie pragnienia, problemy, obawy oraz możliwości. W psalmach odkrywamy siebie, ale w świetle źródła miłości Boga. On uzdrawia serce modlącego się nie na mocy wypowiadanych formuł, ale żywej wiary. Papież Franciszek powiedział, że w psalmach słyszymy „modlitwę ludzi z krwi i kości, których życie, tak jak wszystkich innych, jest pełne problemów, trudności i niepewności. Psalmista nie kwestionuje cierpienia: wie, że należy ono do życia” (Audiencja generalna, 14 X 2020). Księga ta • 12
427B_Psalmoterapia_inside.indd 12
16.05.2022 11:56
staje się więc przewodnikiem po meandrach codziennych ludzkich przeżyć. Jest w nich miejsce na samotność i radość trwania w relacji, smutek i pocieszenie, gubienie i odnajdywanie tego, co jest istotne w życiu. Psalmy ukazują nasze najgłębsze tęsknoty za źródłem szczęścia. Ukazują, jak w środku cierpienia można nie tylko nie tracić nadziei, ale również odnajdywać nowe pokłady siły w Bogu.
Dla kogo jest ta książka? Książka Psalmoterapia nie jest zbiorem wiedzy teologicznej na temat Boga czy interpretacją psychologiczną profilu osobowości człowieka. Jest żywym świadectwem ponownego rozmiłowania się w modlitwie słowem Bożym. Dowodem, że każdy człowiek może przekroczyć próg rutyny i formalizmów religijnych. Drogowskazem, jak z pomocą łaski Bożej każdy z nas może wejść na drogę odnowy życia duchowego. Autor tego doświadczył i uczy nowego sposobu spotkania z Bogiem. Niniejsza publikacja jest przeznaczona dla wszystkich. Książkę adresuję do tych, którzy od wielu lat trwają we wspólnotach kościelnych, mając stały kontakt ze słowem Bożym czy to w postaci lectio divina, skrutacji, brewiarza, echa Słowa itp., ale i do tych, którym nikt nigdy wcześniej nie wyjaśnił, jak czytać Pismo Święte. Dla nikogo nie jest za wcześnie ani za późno, aby rozpocząć wielką przygodę z psalmami.
Integralność Chciałbym jeszcze podkreślić – dla mnie osobiście ważny – temat spójności prezentowanych tutaj myśli. W interpre13 •
427B_Psalmoterapia_inside.indd 13
16.05.2022 11:56
tacji Księgi Psalmów chciałem uniknąć dwóch skrajności. Z jednej strony redukcjonizmu przez psychologizację duchowego wymiaru człowieka, z drugiej czytania tej księgi w oderwaniu od życia, nauki i wyzwań, jakie niosą ze sobą obecne czasy. „Religia jest niewiarygodna […], gdy nie docenia w należyty sposób któregokolwiek z dwu biegunów dialogu i relacji: gdy chce być jedynie teo-logią albo jedynie antropo-logią. Prawdziwa religia musi mieć za przedmiot (podmiot) Boga zainteresowanego losem człowieka oraz człowieka z natury swej zainteresowanego Bogiem” (Widła, 1998, s. 7-8). Korzystając z wiedzy i wrażliwości psychologicznej, pragnę ukazać jeszcze pełniej piękną tajemnicę natury człowieka. Choć będę akcentował wymiar antropologiczny i dostrzegał konteksty społeczne i kulturowe, to jednak zawsze ze świadomością nadprzyrodzonego charakteru Biblii i jej przesłania. Nowością tej pozycji jest poszukiwanie pełni tego, „co ludzkie”, w aspekcie tego, „co boskie” i odwrotnie. Wielowymiarowość Księgi Psalmów daje takie możliwości, przy poszanowaniu integralności całości.
• 14
427B_Psalmoterapia_inside.indd 14
16.05.2022 11:56
CZĘŚĆ PIERWSZA
427B_Psalmoterapia_inside.indd 15
16.05.2022 11:56
427B_Psalmoterapia_inside.indd 16
16.05.2022 11:56
PSALMY
ZAKOCHANIE Odmawiajcie wspólnie psalmy, hymny i natchnione pieśni, śpiewając Panu i uwielbiając Go całym sercem. Ef 5, 19 Drogi Bracie! Mam ogromne pragnienie modlitwy psalmami. Ostatnio wspomniałam o tym we wspólnocie i moja współsiostra powiedziała mi: „Pisz do brata Kwiatka”. Nie szukając za wiele, co to za inicjatywę brata proponuje, piszę… Wczoraj na dodatek mój kolega (żonaty, dzieciaty) wyznał: „Wiesz, ja się chyba ponownie zakochałem w wieku 44 lat”. Ja, wystraszona: „W kim?”. „W Bogu! – odpowiedział. – Odkąd zacząłem modlić się psalmami z bratem Piotrem Kwiatkiem”. W związku z tym, że i ja chcę się ponownie zakochać w Bogu, piszę do brata! Proszę o informacje. Pozdrawiam serdecznie. Ala
Prawdziwy pokarm Na jednej z konferencji biblistka z Krakowa – Danuta Piekarz zauważyła: „Wielka szkoda, że kiedyś, przed wiekami, psałterz stał się zasadniczo modlitwą duchowieństwa. Podczas gdy dla ludu zostawiono różnego rodzaju nabożeństwa zastępcze, np. godzinki. Doszło do tego, że lud śpiewa godzinki, które naprawdę są o wiele trudniejsze do zrozumienia od psałterza, a mówiło się, że to 17 •
427B_Psalmoterapia_inside.indd 17
16.05.2022 11:56
miało być ułatwienie. Wielkim dobrodziejstwem dzisiaj jest dążenie, żeby znowu psałterz stał się modlitwą Ludu Bożego. Żeby wreszcie zwykli ludzie wzięli do rąk te księgi i nimi się modlili”. Trudno polemizować z tak trafnym spostrzeżeniem. Modlitwę można porównać do pokarmu duszy. I tak jak istnieje wiele różnych potraw wzmacniających nasz organizm, tak również istnieje wiele form modlitwy kształtujących nasze życie duchowe. Podobnie jak żywność dzielimy na zdrową i niezdrową czy przetworzoną, tak samo w życiu duchowym istnieją formy modlitwy, które mogą – mniej lub bardziej – służyć rozwojowi wiary i miłości. Warto dokonać uważnego przeglądu tego, co znajduje się na naszym stole życia duchowego, bo to, jak się modlimy, wpływa na nasze całe życie. Zgodnie ze słowami starożytnego mnicha: lex orandi, lex vivendi – potocznie tłumacząc ‘jaka modlitwa, takie życie’. A jakość naszego życia staje się konsekwencją sposobu przeżywania wiary – modlitwy. Jestem przekonany, że wiara powinna opierać się bardziej na fundamencie słowa Bożego, nauczaniu Kościoła niż na prywatnych objawieniach, emocjonalnych wystąpieniach charyzmatyków czy spektakularnych proroctwach. Zawsze warto poszukiwać zdrowego pokarmu dla duszy. Pismo Święte czytane indywidualnie czy wspólnotowo w kluczu nauczania Magisterium Kościoła jest strawą, którą można każdemu zaproponować. Wielką sztuką w życiu duchowym pozostaje bycie wiernym tradycji apostolskiej przy jednoczesnym otwarciu serca na znaki czasu i nowe natchnienia Ducha Świętego. Życie duchowe jest podobne do nawigacji okrętem. Choć kurs – port • 18
427B_Psalmoterapia_inside.indd 18
16.05.2022 11:56
zbawienia – zawsze pozostaje jeden, niemniej wiele morskich szlaków może do niego prowadzić. Dziś bardziej potrzebujemy świadków duchowości niż stróżów moralności. Ludzi, którzy zachwycają się pięknem i dobrem Boga, niż tych, dla których prawo staje się bogiem. „Kościół jest bowiem czymś więcej, aniżeli medium przekazującym informacje natury religijnej. Jego zadaniem jest nadawać taki kształt swoim strukturom, aby służyły ludziom, pomagały im nawiązywać osobową relację z Bogiem” (Hajduk, 2005, s. 178). I nie chodzi tu o porzucanie pacierza czy dewaluację innych tradycyjnych i wartościowych form modlitwy, do których jesteśmy więcej niż przyzwyczajeni. Chodzi raczej o odwagę poszukiwania głębi w życiu duchowym. Konfrontowanie się z trudnymi pytaniami typu: Na ile mój aktualny sposób spotkania z Bogiem jest owocny? Na ile wzmacnia się moja wiara i zmienia się mój sposób przeżywania problemów w codzienności? Psalmy mogą być propozycją dla wielu, by rozpocząć szkołę dojrzałej duchowości. Psalmy stanowią pomost między tym, co jest w człowieku indywidualne i osobiste, a tym, co wspólne. Choć dają gotową strukturę i słowa, to jednak uczą intymnego i osobistego spotkania z Bogiem.
Aktualna księga Inny znany krakowski biblista – ks. dr hab. Wojciech Węgrzyniak w jednym z kazań powiedział, że „Księga Psalmów jest drugą co do ważności księgą świata. Po Ewangelii nie ma takiej książki, która byłaby tak ważna jak psalmy”. Na czym więc polega wyjątkowość psałterza? 19 •
427B_Psalmoterapia_inside.indd 19
16.05.2022 11:56
CZĘŚĆ DRUGA
427B_Psalmoterapia_inside.indd 49
16.05.2022 11:56
427B_Psalmoterapia_inside.indd 50
16.05.2022 11:56
PSALMY UFNOŚCI
NIE LĘKAJ SIĘ Ulżyj udrękom mego serca, uwolnij mnie od utrapień! Ps 25, 17 Późnym wieczorem przed snem złapały mnie silne stany depresyjne i lękowe. Nie tylko nie mogłem zasnąć, ale też, kiedy w końcu udało mi się to uczynić, około 3 w nocy wybudziłem się i ponownie zmagałem się sam ze sobą. W takich ciężkich stanach ducha i umysłu jestem czasem w stanie jeszcze otworzyć słowo Boże na chybił trafił, szukając, co Bóg chce mi powiedzieć. I kiedy tak spontanicznie otworzyłem Pismo Święte, natrafiłem na słowa: „Choćbym kroczył ciemną doliną, zła się nie ulęknę, bo Ty jesteś ze mną!” (Ps 23, 4). Po silnym płaczu zasnąłem w poczuciu nadziei i siły. Zbigniew
Nasze czasy Pewnie człowiek każdej epoki mógłby podpisać się pod stwierdzeniem: „Dzisiejsze czasy są wyjątkowo trudne”. Zbrojne konflikty, kataklizmy, zmiany klimatyczne, transformacje społeczne zawsze niepokoiły i trwożą każdego z nas również dziś. Obecnie doświadczamy globalnego kryzysu zdrowotnego – pandemii. Sytuacja ta odsłania nie tylko kruchość ludzkiego życia, ale również wskazuje na ograniczoną odporność społeczną na tego typu zagrożenia. Nawet potęgi militarne, sojusze polityczne czy innowacyjne technologie nie są w stanie w pełni ochronić państw czy pojedynczego człowieka przed utratą tego, 51 •
427B_Psalmoterapia_inside.indd 51
16.05.2022 11:56
co najcenniejsze. To pobudza do myślenia i szukania odpowiedzi na pytania: Na kim można się oprzeć, komu zaufać, co jest stabilne, a co nieuniknione? Czego możemy się uczyć, przechodząc przez takie wydarzenia? Czy potrafimy rozwijać współczucie i budować silniejsze więzi solidarności, a może wzmacniamy polityczny i prywatny egoizm? Dla wielu ludzi doświadczenie kruchości i niemocy jest zaproszeniem do poszukiwania głębszych odpowiedzi w perspektywie wiary. Niewątpliwie słowo Boże, a w tym Księga Psalmów, może być takim przewodnikiem po ścieżkach ludzkich pytań, niepewności, lęku i dramatów. Psalmy powstały w określonym kontekście społeczno-kulturowym i politycznym, ale odnoszą się do tego, co dziś i teraz. Uczą człowieka, aby swoją codzienność ukierunkowywał w stronę Boga. Pismo Święte jest nie tylko ucieleśnionym głosem człowieka doświadczającego prób i zmagań, ale również żywym głosem Boga komunikującym prosto do głębi ludzkiego serca. To tutaj w okresie niepewności można odnaleźć pokój, stabilność, siłę i nadzieję. Od wieków w sercu człowieka trwa wojna między dobrem a złem. Nigdy nie będzie ładu społecznego między narodami, jeśli nie nastąpi on najpierw w sercu człowieka. To Bóg ma skuteczne lekarstwo na współczesne choroby, napięcia i problemy. „Nie spodziewajmy się jednak, że księgi biblijne podsuną nam jakieś psychotechniki umożliwiające szybkie uwolnienie się od lęku. Nie takie są zamiary autorów biblijnych. Ich celem nie są psychologiczne analizy ludzkich doznań, ale nauka odnajdywania Boga i Jego woli nawet w najtrudniejszych doświadczeniach” (Piekarz, 2017, s. 9). • 52
427B_Psalmoterapia_inside.indd 52
16.05.2022 11:56
CZĘŚĆ TRZECIA
427B_Psalmoterapia_inside.indd 123
16.05.2022 11:56
427B_Psalmoterapia_inside.indd 124
16.05.2022 11:56
PSALMOTERAPIA
LECZĄCE SŁOWA Zesłał swoje słowo, aby ich uleczyć. Ps 107, 20 Mam 48 lat. Jestem katoliczką od urodzenia. Moje dotychczasowe lata były udane i w miarę szczęśliwe. Jednak w życiowej układance z puzzli brakowało wiary, duchowości i prawdziwej obecności Boga. Pięć lat temu mój świat się zawalił. Trudne życiowe zmiany spowodowały całkowite odsunięcie się od Boga. Kościół przestał być miejscem przeze mnie odwiedzanym. Strzeliłam przysłowiowego focha i uparcie tkwiłam w gniewie. […] Latem 2020 roku, całkiem przypadkiem, dowiedziałam się o organizowanym kursie psalmoterapii. Decyzja była spontaniczna: JADĘ! Tylko co ja wiedziałam o psalmach? Nic. Nawet nie wiedziałam, gdzie ich szukać. Nie znając uczestników, nie wiedząc, co mnie czeka, z zapakowanym w walizkę Pismem Świętym mknęłam na drugi koniec Polski […]. W pięknych okolicznościach przyrody, w obecności cudownych uczestników zaczęła się moja nowa przygoda z Panem. Psalm po psalmie, akapit po akapicie, słowo po słowie Bóg na nowo otwierał się przede mną i zapraszał do rozmowy. Psalmy stały się swego rodzaju furtką do Niego […]. Jestem Mu za to bardzo wdzięczna. Od tamtej pory psalmy towarzyszą mi codziennie. Modlitwa nimi to moje prywatne 15 minut z Bogiem. To moja wiara, która powoli się odradza. Treść każdego kolejnego psalmu przynosi wewnętrzną ciszę, spokój, ukojenie, ale i ogromną radość. W codziennym odma125 •
427B_Psalmoterapia_inside.indd 125
16.05.2022 11:56
wianiu psalmów (zazwyczaj rano) odnajduję na nowo głos Boga skierowany do mnie. Jego myśl przewodnią, która staje się mottem dnia. Wielokrotnie w psalmach dostaję odpowiedzi na życiowe rozterki i problemy. Sięgam do nich bardzo chętnie, bez przymusu ani konieczności. Potrzebuję ich, stały się pokarmem dnia codziennego. Dają siłę i są moją drogą do Boga. Dziś śmiało mogę powiedzieć, że psalmy są ostatnim, brakującym elementem mojej życiowe układanki. Joanna
Diagnoza Papież Franciszek w encyklice społecznej na temat powszechnego braterstwa napisał: „Dzisiaj jest coraz więcej osób poranionych” (Papież Franciszek, Fratelli tutti, 69). W innym miejscu zauważył, że „najpoważniejszą chorobą w życiu jest brak miłości”. Pewnie wszyscy zgodzimy się z tą diagnozą. Cierpimy z powodu braku miłości. I nie chodzi tutaj o jakąś miłość romantyczną rodem z brazylijskich seriali, ale o tę zwykłą, połączoną z bliskością, obecnością, czułością, współczuciem, dobrym słowem czy wybaczeniem. To wszystko, co św. Paweł wyliczył w Pierwszym Liście do Koryntian, a co zakochani często wybierają na ceremonię własnych zaślubin: Miłość jest cierpliwa, szlachetna, miłość nie zazdrości, nie przechwala się, nie jest zarozumiała, nie postępuje nieprzyzwoicie, nie szuka siebie, nie wybucha gniewem, nie liczy doznanych krzywd, nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz raduje się prawdą. Wszystko wytrzymuje, wszystkiemu wierzy, wszystkiemu ufa, wszystko przetrwa. Miłość nigdy się nie kończy (1 Kor 13, 4-8). • 126
427B_Psalmoterapia_inside.indd 126
16.05.2022 11:56
SPIS TREŚCI WSTĘP • NATCHNIENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
CZĘŚĆ PIERWSZA PSALMY • Zakochanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 DUSZA • Głębiej i dalej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 DZIEŁO 1W1 • Więcej niż akcja . . . . . . . . . . . . . . . 38 CZĘŚĆ DRUGA PSALMY UFNOŚCI • Nie lękaj się . . . . . . . . . . . . . . PSALMY ZŁORZECZĄCE • Gniew, złość, wściekłość . . . PSALMY LAMENTACYJNE Konstruktywne narzekanie . . . . . . . . . . . . . . . . . PSALMY UWIELBIENIA • Moc wdzięczności . . . . . . .
51 64 84 97
CZĘŚĆ TRZECIA PSALMOTERAPIA • Leczące słowa . . . . . . . . . . . . . 125 METODY PSALMOTERAPII • Wiele dróg . . . . . . . . . 143 ZAKOŃCZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ANEKS 1 • Psalmoterapia w praktyce . . . . . . . . . . . . ANEKS 2 • Dzieła w ramach psalmoterapii . . . . . . . . . ANEKS 3 • Polecane strony internetowe . . . . . . . . . .
181 184 197 202
LITERATURA CYTOWANA . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
427B_Psalmoterapia_inside.indd 207
16.05.2022 11:56
EDYCJA ŚWIĘTEGO PAWŁA POLECA
Otwieraliśmy Księgę Psalmów i pozwalaliśmy się prowadzić Duchowi Świętemu. Tak powstały rozważania w dwugłosie rozpisane na 365 dni, czyli na każdy dzień roku. Marzymy, aby każdy, kto razem z nami zaprzyjaźni się z Księgą Psalmów, doświadczył efektu wsparcia duchowego, wzmocnienia wiary, nadziei i miłości oraz poczuł, że jest kochany, wyjątkowy, że jego życie jest dobre i ma sens. Niech te rozważania pomagają wszystkim stać się jeszcze lepszymi w życiu codziennym i szczęśliwszymi w wierze.
www.edycja.pl
427B_Psalmoterapia_inside.indd 208
16.05.2022 11:56