Het examen kijk- en luistervaardigheid, zo pak je dat aan 150
Leesvaardigheid
Het examen leesvaardigheid, zo pak je dat aan 152
oefenen
1 Informatief artikel 154
2 Informatief artikel 156
3 Advertenties 160
4 Informatief artikel 162
5 Informatief artikel 165
6 Advertenties 168
7 Informatief artikel 170
Schrijfvaardigheid
Het examen schrijfvaardigheid, zo pak je dat aan 174
oefenen
1 Zakelijke e-mail 176
2 Zakelijke e-mail 178
3 Zakelijke e-mail 179
4 Artikel 180
5 Artikel 181
6 Artikel 182
spelling en grammatica
1 Werkwoordspelling 184
2 Samenstellingen 186
3 Meervoudsvormen 188
4 Hoofdletters en leestekens 190
5 De juiste spelling 192
doel → Tekst X
Titel hoofdstuk
Nieuws van nergens
Daken schuiven van de huizen, geven buizen bloot. Geluidloos breken berken af. In het hart van de orkaan vertelt zij wat ze ziet, verslaggeefster van niets. Hulpdiensten, windkracht?
Herkansing in het late nieuws, ze zegt een slachtoffer met halflang haar, opstopping, sneeuwalarm. Haar stem klinkt hoog en bang. Kijkers gaan koffiezetten, klikken door. Hier dreigt ontslag, dat zie je zo. Maar tot het zover is staat op een berg, te dun gekleed, iemand te briesen in een microfoon, een eindeloze stroom met nieuws van nergens.
anna enquist
Uit: vriendenvandeplantage.nl, april 2010.
introductie
boek lezen training
Werk als een journalist thema 1
A Werk als een journalist 10
B Boekopdracht 12
C Boekentips 13
onderzoeken
D Informatie zoeken 14
E Informatie beoordelen 16
F Betekenis van woorden achterhalen 18
G Samenvatten 20
eindopdrachten
H Het werk van een journalist in kaart brengen 22
I Een nieuwsartikel schrijven 23
J Bronnen 25
Werk als een journalist
doel → Je verkent het thema ‘Werk als een journalist’.
1 Heb je weleens in de krant gestaan?
Of ken je iemand die in de krant stond? Vertel aan je klasgenoot waarom jij of die andere persoon in de krant stond. t 1
2 a De titel van dit thema is ‘Werk als een journalist’. Leg in je eigen woorden uit wat een journalist is. t 1
b Hieronder zie je een foto van het bureau van een journalist. Hoe worden deze voorwerpen gebruikt om nieuws te maken? t 2
3 Lees de tekst ‘In dit thema’ hiernaast.
Wat lijkt jou leuk aan het werk van een journalist? t 1
4 Lees de tekst ‘De journalist’ op de pagina hiernaast.
a Een journalist werkt voor een medium. Wat is een medium? Zoek het woord op als je het niet kent. t 1
b Welke soorten media ken je? t 1
c Via welke media volg jij het nieuws? t 1
d Via welke media volgen je ouders / verzorgers het nieuws? t 1
v In dit thema
v Welke taken heb je als journalist? Wat moet je goed kunnen? In dit thema verdiep je je in het werk van een journalist en ga je zelf als journalist te werk.
v Journalisten voeren onderzoek uit en gebruiken daarbij allerlei bronnen. Ze moeten de informatie goed kunnen beoordelen en verwerken door hoofd- en bijzaken te onderscheiden en informatie samen te vatten.
v Bij de training in dit thema leer je hoe je zelf onderzoek doet. Bij de eindopdrachten pas je de vaardigheden toe die je in de training hebt geleerd.
v Bij de eerste eindopdracht ga je in kaart brengen wat een journalist precies doet.
v Bij de tweede eindopdracht kruip je zelf in de rol van journalist. Je gaat een nieuwsartikel schrijven over een bijzondere gebeurtenis op jouw school. Je gebruikt de vaardigheden die je in de training hebt opgedaan.
De journalist
Een journalist doet vaak verslag van een specifiek soort gebeurtenissen. Zo maakt een sportjournalist nieuws over de sport en onderzoekt een misdaadjournalist de georganiseerde misdaad. Een oorlogsjournalist werkt in oorlogsgebieden en een politiek verslaggever volgt de ontwikkelingen in de politiek. Journalisten die voor een roddelblad fotograferen, noem je paparazzi. Zij volgen het privéleven van bekende mensen en maken foto’s van ze. Een correspondent is een verslaggever die vanuit het buitenland werkt.
5 Bekijk de drie afbeeldingen hiernaast. Benoem per afbeelding om wat voor soort journalist het gaat. t 1
6 Lees het citaat van de journalist Hans Jaap Melissen hieronder.
a Wat voor soort journalist is Hans Jaap Melissen? t 1
b Waarom is het belangrijk dat er in oorlogsgebieden journalisten werken? t 2
c Op welke manieren kan het beroep van journalist gevaarlijk zijn? Bespreek dit met een klasgenoot. i
‘In de vroege ochtend van 6 oktober 2023 sloeg, met een waanzinnig harde knal, een raket in, pal voor mijn hotel in de Oekraïense stad Charkiv. De ingang werd verwoest, alle ramen aan de voorkant vlogen eruit, inclusief de deuren. Ik kwam, tussen de scherven, met de schrik vrij, net als de andere journalisten die in het hotel logeerden. In de buurt vielen wel gewonden en verder, bij een tweede raket, enkele doden.’
Uit: hans jaap melissen , npokennis.nl, 1 april 2024
Doel bereikt?
v Ik weet wat het thema ‘Werk als een journalist’ inhoudt. r
v Ik kan verschillende soorten media benoemen. t 1
v Ik kan uitleggen waarom het werk van journalisten belangrijk is. t 2
v Ik kan uitleggen waarom het beroep van journalist gevaarlijk kan zijn. i
Boekopdracht B
doel → Je maakt een boekopdracht bij een zelfgekozen boek voor in je portfolio.
1 Bepaal of je alleen of in een boekenclub een boek gaat lezen bij het thema ‘Werk als een journalist’. t 1
2 Kies uit de tips op de pagina hiernaast een boek dat jou of jullie aanspreekt. Zelf een boek kiezen mag ook: zorg dat je boek wel aansluit bij het thema ‘Werk als een journalist’. t 1
3 Gebruik de volgende vragen om over je boek na te denken of om in je boekenclub te bespreken: t 2
v Wat vind je mooi, leuk of goed aan dit boek?
v Wat vind je de belangrijkste gebeurtenis in het verhaal? En waarom?
v Wat betekent die gebeurtenis voor de hoofdpersoon?
v Wat zou jij doen als je zoiets zou meemaken?
v Welk personage spreekt je het meest aan?
v De schrijver van het boek is niet tevreden over de titel van het boek en vraagt jou om hulp. Wat zou jouw nieuwe titel zijn?
Doel bereikt?
v Ik heb een boek gelezen bij het thema ‘Werk als een journalist’. r
v Ik kan een boek kiezen dat aansluit bij het thema ‘Werk als een journalist’. t 1
v Ik kan uitleggen wat ik de belangrijkste gebeurtenis uit mijn boek vind. t 2
v Ik kan een nieuwsbericht maken bij een belangrijke gebeurtenis uit mijn boek. i
4 Heb je je boek uit? Schrijf dan een kort nieuwsbericht (maximaal 250 woorden) voor de krant over een belangrijke gebeurtenis in het boek. Je maakt deze opdracht voor je portfolio. i
v Bedenk een korte, spannende kop voor je krantenbericht. Bijvoorbeeld: ‘Jongen al acht dagen vermist’. Of: ‘Meisje verbreekt vriendschap’. Met de kop probeer je de aandacht van de lezers te trekken, zodat ze zich gaan afvragen: wat is er aan de hand?
v In de introductie vat je heel kort, in één zin, samen wat de belangrijke gebeurtenis is. Probeer ook hier de lezer nieuwsgierig te maken naar wat er is gebeurd.
v In de rest van je nieuwsbericht licht je kort toe wat er precies is gebeurd en met wie. Zorg dat iemand die het boek niet gelezen heeft het ook begrijpt.
Werk als een journalist … om verslag uit te brengen van misdaad.
Samenvatting Astrid Holleeder leefde jaren ondergedoken vanwege de dreiging van haar broer Willem Holleeder, tegen wie ze getuigde. In Wie praat die gaat deelt ze haar dagelijks leven dat volledig wordt beheerst door angst. Ze vertelt hoe ze moet overleven met constante waakzaamheid, voortdurende zorgen om haar familie en het gemis aan overheidssteun en bescherming.
’t Hooge Nest / roxane van iperen
Lebowski (2018)
Trefwoorden geschiedenis, oorlog, waargebeurd Werk als een journalist … om over geschiedenis te schrijven.
Samenvatting Tijdens de Tweede Wereldoorlog duiken de Joodse zussen Janny en Lien Brilleslijper onder in ’t Hooge Nest, een villa in het Gooi. Daar bouwen ze een van de grootste onderduikadressen van Nederland op. Hun verhaal is er een van moed, verraad en menselijkheid in barbaarse tijden.
Virgil / maarten meijer
Volt (2024)
Trefwoorden biografie, voetbal, beroemd zijn Werk als een journalist … om het verhaal van een beroemdheid te vertellen.
Samenvatting Virgil van Dijk, de kalme, maar meedogenloze verdediger en aanvoerder van Oranje en Liverpool, verdiende zijn eerste profcontract bij FC Groningen, waar hij op negentienjarige leeftijd zijn debuut maakte. Twee jaar later ging hij naar het Schotse Celtic, om vervolgens via Southampton bij Liverpool te belanden, en uit de groeien tot een van de meest gevreesde en gewaardeerde verdedigers van het hedendaagse voetbal.
Zelfgekozen boek
Richtlijn Kies een boek waarin de hoofdpersoon verslag uitbrengt over iets of iemand. Denk bijvoorbeeld aan het schrijven over gebeurtenissen, zoals misdaad of geschiedenis, of over iemands leven.
Zoeken Kies een trefwoord of genre dat past bij je interesse. Gebruik je trefwoord of genre als filter om te zoeken in de catalogus van de bibliotheek of op lezenvoordelijst.nl.
Informatie zoeken D
doel → Je leert hoe je naar internetbronnen zoekt.
v Verkennen
1 Journalisten halen hun informatie uit bronnen. Een bron kan een persoon zijn die iets vertelt. Een bron kan ook een video zijn of een tekst in bijvoorbeeld een boek of op een website.
a Denk aan een verslag dat je recent hebt geschreven. Welke bronnen heb je daarbij gebruikt? t 1
b Waar had je deze bronnen gevonden? t 1
2 Lees onderstaand nieuwsbericht.
a Welke twee bronnen heeft de journalist die dit bericht schreef, gebruikt? t 1
b Wat voor soort bronnen zijn dit?
Kies er twee. t 1
een persoon / een krantenbericht / digitale cijfers / een geluidsfragment / tekst op een website
Air India-vliegtuig moet omkeren
Een vliegtuig van Air India heeft vorige week woensdag rechtsomkeert moeten maken.
De wc’s waren verstopt geraakt door plastic zakjes, doekjes en kleding.
Vlucht Air India AL126 was vijf uur onderweg toen noodgedwongen teruggekeerd moest worden. Volgens data van tracker FlightAware is het toestel tien uur in de lucht geweest.
De crew werd er door passagiers op gewezen dat sommige wc’s het niet meer deden. Dat zorgde voor ongemak voor alle passagiers, zei een woordvoerder van de vliegmaatschappij tegen CNN.
Naar: nu.nl, 11 maart 2025
v Verwerken
3 Lees de theorie op de pagina hiernaast.
a Wat is een ander woord voor zoekterm? r
b Wat is een ander woord voor zoekresultaat? r
4 Lees de tekst bij voorbeeld op de pagina hiernaast.
a Verzin een extra vraag die je over freerunnen zou kunnen stellen. i
b Geef minstens twee trefwoorden bij je vraag. t 1
5 Stel, je klas brengt een bezoek aan Museum voor Beeld en Geluid. Voor de schoolkrant schrijf je een verslag over dit bezoek. Je gaat op zoek naar informatie.
a Bedenk wat voor lezers jouw stuk in de schoolkrant gaan lezen. t 1
b Bedenk twee vragen die je over het museum zou kunnen stellen. i
c Welke trefwoorden passen bij je vragen? t 1
d Kies één vraag die je wilt beantwoorden. t 1
e Voer je trefwoorden in een zoekmachine in. t 1
f Welke treffers lijken antwoord te geven op je vraag? t 1
g Kies de bron die volgens jou het meest geschikt is. Leg uit waarom je voor deze bron kiest. t 2
h Bepaal in welk deel van de bron de informatie staat die je nodig hebt. t 2
i Noteer de informatie die je kunt gebruiken. t 1
j Heb je met de informatie uit de bron jouw vraag kunnen beantwoorden?
Nee? Kies dan een nieuwe bron en voer g tot en met i opnieuw uit. t 2
BELANGRIJK
Als je meer informatie over een onderwerp wilt, bijvoorbeeld omdat je er een artikel over wilt schrijven, ga je als volgt te werk :
1 Gericht zoeken
v Bedenk wat je over je onderwerp wilt weten of schrijven.
v Formuleer enkele vragen bij je onderwerp.
v Bedenk bij iedere vraag een of meer trefwoorden (zoektermen): woorden die de kern van je vraag weergeven. Hiermee verklein je het aantal zoekresultaten. Zoekresultaten noem je ook wel treffers.
v Voer je trefwoorden in een zoekmachine in.
2 Bronnen kiezen
v Bekijk welke treffers bij je onderwerp passen. Verken de bronnen door ze globaal te lezen.
v Kies treffers die antwoord lijken te geven op jouw vragen.
3 Informatie selecteren
v Kies uit de gekozen teksten de informatie die jij nodig hebt.
v Mis je bepaalde informatie? Zoek dan aanvullende teksten door het stappenplan opnieuw te doorlopen. Bedenk eventueel nieuwe zoektermen.
VOORBEELD
Een verslaggever van de lokale omroep maakt een reportage over de opening van een freerunbaan in Gouda. Voordat ze naar de opening gaat, zoekt ze extra informatie op :
Vragen Trefwoorden
Wat is freerunnen? freerunnen
Wat vinden jongeren van freerunnen? mening jongeren freerunnen
Waar zijn andere freerunbanen te vinden? waar freerunbaan?
Zijn er freerunverenigingen in de omgeving? vereniging freerunnen Gouda
Informatie beoordelen
doel → Je leert hoe je gevonden informatie beoordeelt op betrouwbaarheid.
v Verkennen
1 a Denk aan een video die je op je telefoon of laptop hebt bekeken. Waar ging het over? t 1
b Denk jij dat het waar is wat er in deze video werd gezegd of laten zien? Waarom wel of niet? t 1
2 a Leg in je eigen woorden uit wat betrouwbaar betekent. t 1
b Wie vind jij betrouwbare personen? t 1
c Waarom vind je deze mensen betrouwbaar? t 2
3 Lees het artikel hieronder.
a Leg in je eigen woorden uit wat gepubliceerd betekent. t 1
b Leg in je eigen woorden uit wat input betekent. t 1
c Waarom zijn betrouwbare bronnen onmisbaar voor een journalist? t 1
Betrouwbare bronnen: onmisbaar als hulpmiddel voor de journalist
Met de komst van social media kun je tegenwoordig overal nieuws vandaan halen. Op elke hoek van de straat ligt nieuws voor het oprapen en de bronnen van journalisten zijn oneindig. Toch is niet elk nieuwtje geschikt om gepubliceerd te worden. Een journalist moet onderscheid maken tussen al deze input van buitenaf. Zo wordt onjuiste informatie vanuit nieuwsmedia voorkomen.
Uit: Omroep Brabant, 5 juli 2022
v Verwerken
4 Lees de theorie op de pagina hiernaast. Welke twee vragen kun je stellen bij het beoordelen van de betrouwbaarheid van informatie? r
5 Waarom wordt nieuws betrouwbaarder als je de regel ‘Eén bron is geen bron’ gebruikt? t 2
6 Leg bij de zinnen hieronder uit waarom je de informatie wel of niet betrouwbaar vindt. t 2
a Een YouTuber zegt: ‘Koop nu deze groentesnoepjes. Ze zitten boordevol vitamines !’
b Op de site van de politie uit jouw woonplaats staat: ‘Twee mannen gezocht voor vernieling van een auto.’
c Een bekende schrijver schrijft op zijn website: ‘Mijn nieuwste boek is enorm populair. Koop het snel, want er zijn nog maar een paar exemplaren beschikbaar.’
7 Lees de tekst bij voorbeeld op de pagina hiernaast.
a De tekst van Robèrt van Beckhoven is een voorbeeld van een niet-neutrale bron. Waarom? r
b Bedenk hoe een neutrale tekst van Robèrt van Beckhoven eruit zou kunnen zien. Wat zou er veranderen in het taalgebruik? Herschrijf de tekst. i
8 Zoek een bericht op een socialmediaplatform.
a Van wie is het bericht? t 1
b Wat is de boodschap? t 1
c Vind jij de schrijver of maker van het bericht deskundig? Leg je antwoord uit. t 2
d Is de schrijver of maker van het bericht neutraal? Leg je antwoord uit. t 2
e Is het bericht betrouwbaar? Leg je antwoord uit. t 2
BELANGRIJK
Op het internet en op sociale media word je overspoeld met allerlei informatie. Je kunt online heel nuttige dingen leren, maar soms kom je ook informatie tegen die niet klopt.
Een bron is betrouwbaar als de schrijver of maker deskundig en neutraal is. Vraag je daarom altijd af van wie de informatie komt :
v Is de schrijver of maker deskundig?
v Weet de schrijver of maker veel van het onderwerp?
v Heeft de schrijver of maker ervaring met het onderwerp?
v Of weet de schrijver of maker niet waar die het over heeft?
v Is de schrijver of maker neutraal?
v Maakt het voor de schrijver of maker uit wat jij doet of vindt?
v Verdient de schrijver of maker er wat aan als jij iets koopt of doet?
Journalisten gebruiken vaak de volgende regel: ‘Eén bron is geen bron’. Om betrouwbaar nieuws te maken heb je minstens twee bronnen nodig die hetzelfde zeggen.
VOORBEELD
Meester Patissier, Meester Boulanger en streng maar rechtvaardig jurylid van het tv-programma Heel Holland Bakt Robèrt van Beckhoven over KitchenAid :
‘Ik ga voor kwaliteit en daarom past KitchenAid bij mij. Of je nu een doordeweeks brood bakt of een verrassend dessert maakt, de vele mogelijkheden van KitchenAid tillen je talent naar een hoger niveau. Met KitchenAid krijg je gemak en vrijheid waardoor jij je kunt concentreren op je eindproduct. Patisserie en Boulangerie zijn absoluut mijn passie en dat komt tot leven met KitchenAid.’
Naar: ‘Smakelijk duo: Robèrt van Beckhoven & KitchenAid ’, wonen.nl
Joep wil een keukenmachine kopen en zoekt uit van welk merk hij er een moet nemen. Hij leest bovenstaande aanbeveling van Robèrt van Beckhoven. Hij bedenkt of deze informatie betrouwbaar is:
Deskundig?
→ Ja, want Robèrt van Beckhoven is Meester Patissier en Meester Boulanger.
Neutraal?
→ Nee, want Robèrt van Beckhoven krijgt van KitchenAid betaald voor het maken van reclame.
Betekenis van woorden achterhalen
doel → Je leert wat je moet doen als je onbekende woorden tegenkomt.
v Verkennen
1 Lees het artikel hieronder. a Zoek de website van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren ( LAKS ) op. Voor wie zet het LAKS zich in? t 1 b Wat is het doel van het LAKS? t 1 c Waarover kwamen volgens het artikel na het eindexamen vooral veel klachten binnen bij het LAKS? t 1
Moeilijke woorden nekken leerlingen
Voor de meeste middelbare scholieren die eindexamen hebben gedaan, is de vakantie begonnen. Bij het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) zijn tot nu toe 107.489 klachten gemeld.
Het LAKS vindt het vooral opmerkelijk dat veel scholieren op alle niveaus klaagden over het gebruik van moeilijke woorden. Zo struikelden zo’n 400 vmbo-leerlingen over het woord kanttekening. De vmbo’ers die het probeerden op te zoeken in het woordenboek, zochten op kan-tekening
Ook intermediair, melancholisch en beurskrach leverden veel boze telefoontjes op. Het LAKS weet niet of er meer moeilijke woorden zijn gebruikt dan in andere jaren of dat de woordenschat van scholieren afneemt.
Niet alleen vmbo-scholieren klaagden over moeilijke woorden, ook in vwo-examens kwamen ze voor. ‘ Waarom gebruiken ze in plaats van partieel niet gewoon gedeeltelijk ’ , verzuchtte een scholier.
Naar: nos.nl, 23 mei 2014
2 In de titel van het artikel staat het woord nekken a Leg in je eigen woorden uit wat dit woord in deze zin betekent. t 1
b Hoe zouden moeilijke woorden jou kunnen nekken als jij examen gaat doen? t 2
v Verwerken
3 Lees de theorie op de pagina hiernaast.
a Wat is een synoniem? r
b Bedenk een synoniem voor bericht. i
4 Waarom is het onverstandig om elk onbekend woord op te zoeken in een woordenboek? r
5 Lees de tekst bij voorbeeld . Welke vijf criteria volgen journalisten om te bepalen of iets nieuwswaardig is? t 1
6 In de tekst bij voorbeeld staan woorden onderstreept.
a Geef de betekenis van deze woorden. t 1
b Geef bij elk woord aan hoe je de betekenis gevonden hebt. t 2
c Bij welk woord zoek je wijkt af in het woordenboek op? t 1
7 a Zoek met een klasgenoot op internet naar een nieuwsbericht van vandaag of gisteren. t 1
b Bespreek samen wat jullie nieuwswaardig vinden aan dit bericht. i
c Selecteer in de tekst minstens vijf woorden die jullie moeilijk vinden. t 1
d Geef de betekenis van deze woorden. t 1
e Laat een ander tweetal de betekenissen raden. Hebben ze het goed geraden? t 2
BELANGRIJK
Bij het zoeken en beoordelen van informatie lees je veel teksten. Je zult niet alle woorden kennen die je in deze teksten tegenkomt.
Dat maakt het beoordelen van de teksten lastig.
Je kunt de betekenis van woorden opzoeken in een woordenboek, maar dat kost tijd.
Probeer daarom om op de volgende manieren achter de betekenis van woorden te komen:
v Kijk of het woord wordt uitgelegd in de zin waarin het woord staat, of in de volgende zin.
De betekenis van criteria staat in de zin ervoor: regels.
v Zoek een synoniem van het woord in de buurt. Een synoniem is een ander woord met dezelfde of een soortgelijke betekenis.
Relevant is een synoniem voor belangrijk.
v Bepaal of je het woord uit een andere taal kent.
Impact komt uit het Engels en betekent invloed.
v Bekijk of het woord een samenstelling is.
Soms ken je een gedeelte van het woord of beide delen wel.
Nieuwswaarde is een samenstelling van nieuws en waarde
Nieuws ken je waarschijnlijk wel.
Waarde betekent hier: belang of betekenis.
Nieuwswaarde betekent dus nieuws van betekenis.
Werkt dit allemaal niet? Vraag dan de betekenis aan een ander of zoek deze op in een (online) woordenboek.
VOORBEELD
Wanneer is iets nieuws?
[ 1 ] De ene gebeurtenis komt wel in het nieuws en de andere niet. Dit heeft te maken met hoeveel nieuwswaarde iets heeft. Journalisten volgen een aantal regels om te bepalen of ze iets wel of niet publiceren. Ze houden zich aan verschillende criteria .
[ 2 ] Ten eerste moet het nieuws actueel zijn. Iets is nieuws als het pas gebeurd is. Als er vorige maand een inbraak heeft plaatsgevonden, is dat geen nieuws meer. Als dat vannacht is gebeurd, is dat wel het geval.
[ 3 ] Ten tweede moet de gebeurtenis impact hebben op een grote groep mensen. Het feit dat jouw tuinmeubilair in de sloot is beland door een storm, is geen nieuws. Dat de hele wijk geen stroom heeft door deze storm, is wel nieuwswaardig. Dit laatste is relevant , dus belangrijk voor veel mensen.
[ 4 ] Verder is wat dichtbij gebeurt eerder nieuws dan wat ver weg plaatsvindt. Je leest vooral berichten over de regio of het land waarin je woont of over Europa. Nieuws over bijvoorbeeld
Peru of India lees je minder vaak.
[ 5 ] Nieuws moet ook uitzonderlijk zijn. Het wijkt af van het normale. Als een schaap twee lammetjes krijgt, is dat geen nieuws. Het is bijzonder als een schaap zes lammetjes krijgt, dus dat is wel nieuwswaardig.
[ 6 ] Tot slot kan nieuws gaan over bekende mensen of organisaties. Als jouw oma een been breekt, komt dat niet in het nieuws. Als de koning een gebroken been heeft, lees je dat wel terug in de media.
Samenvatten
doel → Je leert hoe je gevonden informatie samenvat.
v Verkennen
1 a Vorm een tweetal. Vertel aan een klasgenoot wat je het afgelopen weekend gedaan hebt. Wees zo uitgebreid mogelijk en verwerk zoveel mogelijk details in je verhaal. t 1
b Je klasgenoot vat in een paar zinnen samen wat jij hebt verteld. t 2
c Wat valt je op aan de samenvatting van je klasgenoot? Zou je het zelf ook zo hebben samengevat? t 2
d Wissel van rol. t 1
v Verwerken
2 Lees de theorie op de pagina hiernaast.
a Wat zijn hoofdzaken? r
b Wat zijn bijzaken? r
c Waarom kun je bijzaken beter niet in een samenvatting opnemen? t 1
3 Wat is ook alweer het verschil tussen verkennend lezen en intensief lezen? t 1
4 Lees de onderstaande beschrijvingen van situaties. Leg per situatie uit of het handig is om een samenvatting te maken. t 2
a Je gaat boodschappen doen met een lang boodschappenlijstje in je hand.
b Je zoekt voor een presentatie informatie over Antarctica. Je bekijkt daarvoor een documentaire van een half uur.
c Je maakt lasagne volgens een lang en ingewikkeld recept.
d Je gaat een nieuwsartikel schrijven over de Olympische Spelen en je leest daarom enkele nieuwsberichten.
5 Lees de tekst bij voorbeeld op de pagina hiernaast.
a Welk verschil is er in mediagebruik tussen ouderen en jongeren? t 1
b Wat is een risico van het gebruik van AI bij het maken van nieuwsberichten? t 1
6 a Wat betekent traditioneel? t 1
b Geef een voorbeeld van een traditioneel medium. t 1
7 a Noem twee hoofdzaken uit de tekst.
Leg uit waarom dit hoofdzaken zijn. t 2
b Noem twee bijzaken uit de tekst.
Leg uit waarom dit bijzaken zijn. t 2
8 Waarom is het belangrijk om zelf een samenvatting te kunnen maken als je het ook door AI kunt laten doen? t 2
9 Zoek online naar een nieuwsuitzending die gisteren op de radio of televisie is uitgezonden. Maak een samenvatting van deze uitzending. Doorloop hierbij de stappen van het stappenplan. i
Heb je het doel in de training bereikt?
v Ik weet hoe ik naar informatie moet zoeken en wat ik moet doen als ik onbekende woorden tegenkom. r
v Ik kan een zoekopdracht uitvoeren om informatie te vinden. t 1
v Ik kan gevonden informatie beoordelen op bruikbaarheid en betrouwbaarheid. t 2
v Ik kan gevonden informatie samenvatten. i
BELANGRIJK
Een samenvatting maken helpt je om de tekst beter te onthouden en te begrijpen.
Je gaat op zoek naar het belangrijkste en schrijft dat in je eigen woorden op.
Stappenplan
1 Lees of luister de tekst verkennend.
2 Noteer het onderwerp van de tekst.
3 Lees of luister de tekst nu intensief.
4 Bepaal van elke alinea de hoofdzaken.
v De belangrijke informatie noem je hoofdzaken.
v Minder belangrijke informatie noem je bijzaken
5 Zet de hoofdzaken bij elkaar in je samenvatting.
6 Lees je tekst nog eens na. Controleer:
v Staan alle hoofdzaken erin?
v Kun je de samenvatting begrijpen zonder de oorspronkelijke tekst ernaast te hebben?
v Staan er geen bijzaken in?
7 Verbeter eventueel je samenvatting. samenvatting
Jeugd ziet nieuws op sociale media
Jongeren krijgen hun nieuws vooral van sociale media, ouderen via traditionele media.
Niet al het nieuws op sociale media is kwaliteitsnieuws. Ook voor jongeren moet professionele journalistiek goed vindbaar zijn. AI in nieuwsvoorziening geeft kansen en risico’s.
VOORBEELD
Jeugd ziet nieuws vooral op sociale media
[ 1 ] Jongeren halen hun nieuws vooral van sociale media als Instagram, TikTok en WhatsApp. Daardoor komen ze steeds minder in aanraking met kwaliteitsnieuws en professionele journalistiek, zegt het Commissariaat voor de Media in de Mediamonitor 2023.
[ 2 ] De kloof in mediagebruik tussen jongeren en ouderen wordt groter, blijkt uit de Mediamonitor. Vooral ouderen krijgen hun nieuws via traditionele media als dagbladen, televisie en radio. Jongeren gebruiken sociale media en kijken en luisteren voornamelijk online.
Professionele journalistiek
[ 3 ] Op sociale media komen jongeren de professionele nieuwsmedia tegen, maar ook allerlei andere bronnen die geen journalistieke normen en waarden hanteren. Volgens het commissariaat is het belangrijk dat professionele journalistiek goed vindbaar is op sociale media, zodat jongeren een onafhankelijk en divers aanbod van nieuws en opinie krijgen.
[ 4 ] Het commissariaat ziet een toenemende invloed van kunstmatige intelligentie in de nieuwsvoorziening. Dat biedt kansen en risico’s. Toepassingen als ChatGPT kunnen de productie van nieuws makkelijker maken, maar helpen ook om onbetrouwbare informatie te produceren en verspreiden.
Naar: Nederlands Jeugdinstituut, Utrecht, 2023.
HHet werk van een journalist in kaart brengen
doel → Je verzamelt informatie over de werkzaamheden van een journalist en maakt daaruit een selectie.
Je gaat met een klasgenoot in kaart brengen wat voor werkzaamheden een journalist doet. Je gebruikt daarbij de bronnen uit het boek.
v Voorbereiden
1 Lees het romanfragment uit De rest is confetti (bron 1 , pp. 25-26) en beantwoord de vragen op p. 26. t 1
2 Werk samen met een klasgenoot.
Bespreek met elkaar: t 2
v Bij wat voor soort krant werkt Lola uit De rest is confetti? Wordt deze krant landelijk gelezen?
v Wat zal er in het artikel van Lola over de hondentrimsalon komen te staan?
v Welke informatie over het werken als journalist kunnen jullie uit dit romanfragment halen? Vat deze informatie in een paar zinnen samen.
3 Lees samen de vacature ‘Mediaredactiemedewerker’ (bron 2 , p. 27) en beantwoord de vragen op p. 27. t 1
4 Bespreek met elkaar: t 2
v Waarom is een mediaredactiemedewerker ook een journalist?
v Welke taak van de mediaredactiemedewerker lijkt jou het leukst?
v Welke informatie over het werken als journalist kunnen jullie uit de vacature halen?
v In kaart brengen
5 Jullie gaan de werkzaamheden van een journalist in kaart brengen. i
v Schrijf op een groot vel papier wat jullie nu allemaal weten over de werkzaamheden van een journalist. Gebruik de informatie uit bron 1 en bron 2 en zoek naar informatie in de teksten die je in dit thema hebt gelezen (pp. 10-21).
v Maak een lijst met werkzaamheden van een journalist.
v Evalueren
6 Evalueer met elkaar : t 2
v Wat ging er goed bij het maken van de lijst?
v Wat vond je lastig?
v Wat ga je volgende keer anders doen?
v Geeft jullie lijst een goed beeld van het werk van een journalist? Leg je antwoord uit.
Doel bereikt?
v Ik weet wat de werkzaamheden van een journalist inhouden. r
v Ik kan uitleggen welke werkzaamheden bij het beroep van journalist horen. t 1
v Ik kan met een klasgenoot in gesprek gaan over informatie uit verschillende bronnen. t 2
v Ik kan informatie uit verschillende bronnen samenvatten en samenvoegen. i
Een nieuwsartikel schrijven
doel → Je schrijft een nieuwsartikel over een uit de hand gelopen examenstunt.
De redactie van Nimma Media (die in bron 2 een mediaredactiemedewerker zocht), heeft jou gevraagd om een nieuwsartikel te schrijven over een uit de hand gelopen examenstunt. Het nieuwsartikel is bedoeld voor op de website van Nimma Media en moet geschikt zijn voor jongeren.
v Voorbereiden
1 Bekijk het videofragment ‘Kolderdag’ (bron 3 , p. 28). Beantwoord de vragen op p. 28. t 1
2 Bespreek met een klasgenoot: t 2
v Wordt er op jullie school ook een examenstunt gehouden? Zo ja, wat gebeurt er dan?
v Voor wie is dit nieuwsitem gemaakt, denken jullie?
v In paragraaf 1 F (pp. 18-19) heb je geleerd wanneer iets nieuwswaarde heeft. Vinden jullie dat dit nieuwsitem ook nieuwswaarde heeft? Leg je antwoord uit.
3 Schrijf minstens drie hoofdzaken uit het videofragment op. Leg uit waarom dit hoofdzaken zijn. t 2
4 Lees nu het nieuwsartikel ‘Brandalarm gaat af: eindexamen in Vught ongeldig verklaard’ (bron 4 , p. 29). Beantwoord de vragen op p. 29. t 1
5 Welk bericht vind je nieuwswaardiger: het videofragment (bron 3 ) of het nieuwsartikel (bron 4 )? Leg je antwoord uit. t 2
6 Je gaat informatie zoeken bij je onderwerp: een uit de hand gelopen examenstunt.
Het mag over je eigen school gaan, maar ook over een andere school.
a Stel minstens drie vragen over je onderwerp. t 2
b Bedenk bij elke vraag geschikte trefwoorden. t 1
c Zoek op internet naar bronnen die antwoord geven op je vragen. t 2
d Kies uit de zoekresultaten minstens drie bronnen. t 2
e Beoordeel de bronnen op betrouwbaarheid, zoals je in paragraaf 1 E ( pp. 16-17) geleerd hebt. t 2
v Schrijven
7 Schrijf nu je nieuwsartikel ( maximaal 300 woorden ). Let erop dat je nieuwsartikel : i
v geschikt is voor de website van Nimma Media. Bevat het woorden en uitdrukkingen die passen bij jongeren? ;
v antwoord geeft op de vijf vragen in het blokje hieronder ;
v informatie bevat die je in internetbronnen hebt opgezocht ;
v zinnen bevat die de lezer nieuwsgierig maken.
In een nieuwsartikel breng je verslag uit van een gebeurtenis. Een nieuwsartikel bevat vooral feiten.
Een nieuwsartikel geeft antwoord op de volgende vragen, ook wel de WH-vragen genoemd:
v Wat is er gebeurd?
v Waar is het gebeurd?
v Wie waren erbij?
v Waarom is het gebeurd?
v Hoe is het gebeurd?
8 Verzin ten slotte een passende titel voor je nieuwsartikel. i
9 Wissel nu van nieuwsartikel met een klasgenoot. Gebruik de checklist hiernaast om het nieuwsartikel van je klasgenoot te beoordelen. t 2
10 Herschrijf je nieuwsartikel aan de hand van de feedback die je van je klasgenoot hebt gekregen. i
v Evalueren
11 Kijk naar de lijst met werkzaamheden van een journalist die jullie bij paragraaf 1 H (p. 22) hebben opgesteld.
a Welke taken heb jij nu uitgevoerd?
Hoe vond je dat gaan? t 1
b Welke taken heb je nog niet gedaan, maar zou je wel graag eens willen oefenen? t 1
12 Beantwoord de volgende vragen: t 2
v Wat ging er goed bij het schrijven van je nieuwsartikel?
v Wat ga je de volgende keer anders doen?
Checklist nieuwsartikel
+ goed gedaan – kan beter Het nieuwsartikel … + / –
gaat over een bijzondere gebeurtenis op (een) school;
past bij het publiek van jongeren die een jongerenplatform bezoeken;
bevat informatie uit bronnen die op internet zijn gezocht ; is nieuwswaardig;
geeft antwoord op de vijf WH-vragen.
Doel bereikt?
v Ik weet hoe ik een nieuwsartikel moet schrijven. r
v Ik kan met trefwoorden naar bronnen zoeken. t 1
v Ik kan uitleggen of informatie uit een gegeven bron nieuwswaardig is. t 2
v Ik kan zelf een nieuwsartikel schrijven over een uit de hand gelopen examenstunt. i
Bronnen
bron 1
De rest is confetti
romanfragment
Lotte Petersen
Harper Collins (2022)
Journaliste Lola de Winter droomt van een carrière vol spetterende scoops en baanbrekende interviews. Maar bij de dorpskrant waarvoor ze al jaren werkt, komt ze niet verder dan artikelen over rommelmarkten, gerenoveerde parkbankjes en hondentoiletten.
Toen mij tien jaar geleden in mijn jaarboek werd gevraagd waar ik mezelf zag op mijn achtentwintigste, had ik dit niet ingevuld. Ik denk niet dat er ergens een ambitieuze middelbare scholier rondloopt die droomt van een carrière waarin je drie kwartier anekdotes over anaalklieren aan moet horen. Aan de andere kant, Natasha, die tegenover me staat, raakt er niet over uitgepraat.
‘Het is echt mijn passie , dat is het gewoon. Ik sta hier elke dag met een lach. Wanneer ik een hondeneigenaar blij mijn zaak uit zie lopen, nou, dan geeft dat zo’n kick.’
Ik plooi mijn gezicht in een belangstellende uitdrukking en knik. Natuurlijk Natasha, heel interessant.
‘Schrijf je het wel op?’
Ik wil zuchten maar houd me in. Blader wat door mijn aantekeningenblokje. Ik heb al drie verschillende quotes opgeschreven over de passie van Natasha. Ik snap dat wel. Ondernemers blijven meestal in dit soort teksten hangen. Ik wil een goed verhaal, zij willen vooral gratis reclame. Dat tweede zit het eerste nogal in de weg. Ik wil liever over écht interessante dingen horen. De bijtafdruk in haar arm bijvoorbeeld, of het lijstje met veiligheidsmaatregelen dat ik bij de kassa zag hangen. Elke keer als ik over zoiets begin, zegt Natascha dat
ze gewoon gek is op honden en momenteel vijftien procent korting op trimbeurten geeft.
Soms weet ik niet of mijn baas me op dit soort verhalen afstuurt om me te kwellen , of dat hij daadwerkelijk verwacht dat ik hier een interessant artikel kan halen. Misschien schat hij mijn talenten hoger in dan ikzelf. Of denkt hij dat Hondentrimsalon Knoetje een onderpand is voor een of ander illegaal drugsnetwerk. Ik denk niet dat ik als journalist voor de Laagduiner zoiets ooit op het spoor zal komen. En zelfs als er grote verhalen in de buurt zijn, dan gaan die aan mij voorbij. Ons platform is voor ‘snelle wegleesverhalen’ zegt mijn collega altijd. Niet over de brand, maar over de nieuwe schoenen van de brandweerman.
‘Heb je zelf honden?’ hoor ik Natasha ineens vragen.
Ik schud mijn hoofd. ‘Mijn vriend is allergisch.’
‘Wat stom’, zegt Natasha. Het is het eerste ongefilterde wat ik uit haar mond hoor komen.
We zwijgen allebei even. Mijn blik glijdt over het interieur van de salon. In het midden van de zaak ligt een groot kleed, dat lijkt te zijn gemaakt van gevilde struisvogel. De lampen aan het plafond hebben overdadig glaswerk, ze zouden beter passen in een balzaal. Aan de muur hangen foto’s van Franse bulldogs verkleed als celebrity’s. Amy Winehouse, Marilyn Monroe, prinses Diana. Ik vraag me af of Natasha expres voor zulke tragische sterren heeft gekozen. Ik denk het niet.
Ik kijk naar het gekrabbel in mijn aantekeningenblokje. De zinnen worden steeds korter, de tekst is op. Ik heb het meeste van mijn verhaal wel
bij elkaar verzameld. Uit alle loze verkooppraat zal ik wat interessante anekdotes destilleren .
Benadrukken dat Natasha uit een echte Laagduinse ondernemersfamilie komt. Dat doet het meestal goed, merk ik. Er is altijd wel een schoonmoeder van een zus van een oude buurvrouw die zich dan aangesproken voelt om het artikel te lezen. Ik besluit nog eventjes tijd te rekken omdat mijn koffie nog niet op is en het bovendien regent buiten.
‘Zal ik nog vertellen hoe ik de pastelkleuren voor de muren heb uitgezocht?’
Ik kijk naar buiten om te zien hoe hard het precies regent; nogal hard. Ik glimlach en knik. Ik volg Natasha de ruimte door. Haar hoge blonde staart zwiept heen en weer terwijl ze loopt. Ze doet me denken aan een kwispelende chihuahua. Ze wijst van hier naar daar en kwebbelt een eind weg over warme en koele tinten, frisse
kleuren en herfstige noten. Het is bijna jammer dat honden vrijwel kleurenblind zijn.
Wanneer ik na de rondleiding en een ongemakkelijk afscheid op mijn fiets stap, pakt Natasha me plotseling bij de arm.
‘Doe je wel de groetjes aan Ruurd?’
Ruurd is de meest slappe, schijnheilige, ongepaste en kwijlerige man die de journalistiek ooit heeft gekend. Hij is tevens mijn baas.
‘Ken je Ruurd?’
Natasha kijkt alsof ze per ongeluk iets heeft gezegd wat ze niet had moeten zeggen.
‘Hij is mijn neef,’ stamelt ze.
Deze keer kan ik mijn zucht niet onderdrukken. Ik dacht het al. Er is altijd wel een schoonmoeder van een zus van een buurvrouw die zo’n artikel wil lezen. Of een neef die bij de krant werkt.
v Beantwoord de vragen om bron 1 beter te begrijpen:
1 Wat betekenen de gemarkeerde woorden in de tekst? t 1
2 Welk werk doet Lola? t 1
3 Waarom is Lola in de hondentrimsalon van Natasha? t 1
4 Waarom is Lola niet blij met de opdracht die ze van haar baas Ruurd kreeg? t 1
vacaturetekst
Naar: Stichting Nimma Media, stagemarkt.nl
v stichting nimma media
v beeldbrengers
Media voor en door jongeren
Mediaredactiemedewerker
beeldbrengers is het mediaplatform voor en door jongeren in Gelderland. In samenwerking met Omroep Gelderland, lokale omroepen en bibliotheken in de provincie Gelderland maken jongeren reportages , vlogs en andere mediaproducties over alles wat zij belangrijk vinden.
We maken bijna dagelijks reportages over alles wat jongeren bezighoudt. Ook maken we regelmatig series en documentaires over interessante onderwerpen. Als stagiair werk je daaraan mee. Je hebt veel vrijheid om je eigen invulling te geven aan de vorm en inhoud van de producties. We zijn benieuwd naar jouw ideeën!
Naar wie zijn wij op zoek?
Wij zijn op zoek naar leergierige stagiairs die ons team komen versterken. Wij vragen creativiteit en inzet en we bieden een toffe ervaring in een superleuk team met veel talent. Je komt in contact met een groot netwerk van organisaties en bedrijven. Je krijgt dagelijks begeleiding in het maken van je producties. Er is een inwerkperiode waarin je klaargestoomd wordt om mediamaker te worden. Je werkt vanuit onze locatie in Nijmegen en je reist regelmatig door de hele provincie Gelderland.
We werken met Adobe Premiere, dus het is belangrijk dat je daarvan de basis kent. Taken die je bij ons kan vervullen zijn: camera-operator / editor , redacteur , presentator, vormgever / animator ,
socialmediaredacteur of een combinatie van deze taken.
Wat biedt het bedrijf ?
Wij leiden al tien jaar studenten op. We bieden studenten veel vrijheid in het zelf invullen van de stage, zodat elke student zijn / haar eigen leerdoelen kan stellen. We werken samen met tal van organisaties waardoor studenten een netwerk kunnen ontwikkelen waar ze in de toekomst iets aan hebben.
We bieden een toffe ervaring in een dynamisch team met veel talent. Je komt in contact met veel organisaties en bedrijven.
solliciteer nu
Of neem contact op.
opleiding mediaredactiemedewerker code 25882 leerweg bol locatie Nijmegen vanaf per direct plaatsen 2 vergoeding stagevergoeding
v Beantwoord de vragen om bron 2 beter te begrijpen.
1 Wat betekenen de gemarkeerde woorden in de tekst? t 1
2 a Uit welke drie delen bestaat het woord mediaredactiemedewerker? t 1 b Wat is een mediaredactiemedewerker? t 1
3 Welke taken ga je als mediaredactiemedewerker uitvoeren? t 1
bron 3 Kolderdag
nieuwsitem
Bron: Noordkop Centraal. Verslag: Kees Bakker, 25 april 2024
Bekijk in de digitale leeromgeving van KERN Nederlands het videofragment ‘Kolderdag’ (3:42 minuten).
De examenleerlingen van het Regius College vierden de jaarlijkse examenstunt.
Op het Regius College heet dit de kolderdag.
v Beantwoord de vragen om bron 3 beter te begrijpen.
1 Welke activiteiten werden er voor de leerlingen van het Regius College georganiseerd? t 1
2 Wat gingen de examenleerlingen ’s avonds nog doen? t 1
bron 4
Brandalarm gaat af : eindexamen in Vught ongeldig verklaard
nieuwsartikel
Bron: RTL Nieuws, 15 mei 2023
Pech voor vmbo-leerlingen van het Maurick College in het Brabantse Vught. Ze moeten het eindexamen Duits opnieuw doen, omdat de zaal plotseling moest worden ontruimd
Tijdens het examen afgelopen vrijdag ging het brandalarm af waardoor ze de zaal moesten verlaten. Het examen is om die reden ongeldig verklaard, bevestigt de Inspectie van het Onderwijs na een bericht van Omroep Brabant.
Het brandalarm ging af doordat broodjes in een oven waren verbrand, legt conrector Pedro van Dooren uit. ‘Iedereen werd gesommeerd het gebouw te verlaten. Tijdens het weggaan kregen ze te horen dat het vals alarm was en dat ze terug mochten. Maar onderweg hadden ze gelegenheid antwoorden met elkaar uit te wisselen en dat mag niet.’
Eind juni
De 38 leerlingen krijgen een nieuwe kans om het eindexamen te doen in het tweede tijdvak eind juni. Dat telt dan niet als herkansing, maar als eerste poging. Als ze daarna een herkansing nodig hebben, kan dat in het derde tijdvak in augustus.
Volgens de onderwijsinspectie hebben de leerlingen na de ontruiming buiten met elkaar gesproken. ‘ We weten niet waarover ze het hebben gehad. Dat kunnen koetjes en kalfjes zijn, maar ze kunnen ook overlegd hebben over het eindexamen. Daarmee is de zuivere uitkomst van het
examen in het geding . Het is heel vervelend voor de leerlingen, maar dan moeten we besluiten het examen ongeldig te verklaren.’
Elf van de 38 leerlingen waren al klaar en hadden hun eindexamen ingeleverd toen het alarm ging. Toch is ook hun eindexamen ongeldig verklaard. In een ander deel van het gebouw waren vwo’ers bezig met hun eindexamen kunst. Hun eindexamen is wel geldig.
Van Dooren: ‘Het was een kleine groep met veel surveillanten , er was toezicht en ze hebben niet met elkaar gesproken. Ze krijgen wel de mogelijkheid om het examen nog een keer te maken als ze niet tevreden zijn, dan telt de beste poging.’
Voorzorgsmaatregelen
Het Maurick College heeft maatregelen genomen om herhaling te voorkomen. ‘We hebben drie gebouwen hier. Als er in een gebouw niets aan de hand is, hoef je dat niet te ontruimen. Examenleerlingen kunnen bij een ontruimingssignaal niet zomaar de zaal verlaten zonder dat er een examensecretaris is geweest die er iets over te zeggen heeft ’, aldus de conrector.
v Beantwoord de vragen om bron 4 beter te begrijpen.
1 Wat betekenen de gemarkeerde woorden in de tekst? t 1
2 Over welke gebeurtenis gaat dit artikel? t 1
3 Waardoor ging het brandalarm af? t 1
4 Waarom is het vwo-eindexamen kunst wel geldig? t 1
