Balmaseda Mpal nº248 oct 2021

DOAKO ALEA - ALE KOPURUA: 4.200 - GURE UDALAREN INFORMAZIOA

AUZOETATIK EGITASMOAREN EKARPENAK EUSKERA 248.indd 1

14/10/21 14:21

2

AZALA

San Ignazio auzoa

Geltokia kalea

“AUZOETATIK” EGITASMOA San Ignazio, Geltokia, Martin Mendia pasealekua, Larrugin kalea eta Agirre Lehendakariaren parkea eremuetan “Auzoetatik Balmaseda Egiten-Haciendo Balmaseda desde los barrios” proiektuan izandako parte hartzearen emaitzak jaso ditugu. Herritarrei beren auzoa hobetzeko zer proposatuko luketen galdetu diegu, eta 203 ekarpen jaso ditugu. Hona hemen, laburbilduta: · Hainbat bizilagunek eremu horietatik igarotzen diren ibilgailu motordunen abiadurak dakarren arriskua aipatu dute, eta kontrol eta abiadura-muga gehiago proposatzen dituzte adingabeak, bizikletak eta abar igarotzen diren hainbat eremutan. Gaur egun Martin Mendia pasealekuan egiten ari diren obra berriarekin, trazadura osoa asfaltatu eta pasabide altu bat jarriko da, ibilgailuek abiadura murriztu dezaten. Gainera, udalerri osoko abiadura 30 km/h-ra mugatuko da, estatu mailako araudiaren ondorioz. Gainera, Geltokitik gertu dauden oinezkoentzako pasabideak berraztertu eta berriz margotuko dira. Hilerrirako sarbidea asfaltatzen denean, abiadura-bandak jarri ahal izango dira, eta udalerri osoan zehar seinaleak jarriko dira. Era berean, Udaltzaingoari jakinaraziko zaio gune horietan abiadura kontrola dezan. · 14 aipamen egin dira Pasealekua asfaltatzeari buruz, fatxadak eta oinezkoak zipriztintzen dituzten zuloei eta putzuen arazoei buruz. Gaur egun egiten ari diren ur hornidurako sarearen aldaketa obra berriari esker,

EUSKERA 248.indd 2

trazadura osoa asfaltatuko da, eta zuloak eta putzuak desagertuko dira. Gainera, hilerrirako bidea asfalto berri batekin konpontzea aurreikusi da. · Herritarrek beste iradokizun batzuk ere egin dituzte, hala nola Larruginetik Pasealekurako irteeran zebrabide bat margotzea edo San Ignazio auzoko sarreran Geltoki kaletik gelditzeko debekua seinaleen bidez adieraztea, trenaren hesiak jaitsita daudenean autoek auzoko sarrera edo irteera oztopa ez dezaten. Gune batzuk berriz asfaltatuko direnez, zebrabideen kokapena birplanteatuko da, eta zebrabide bat margotuko da San Ignazio auzoko irteeran. · 13 izan dira hiri-altzariak instalatzeari buruzko aipamenak. Lehendik daudenak konpondu egingo dira, eta gainerakoak bideragarriak diren aztertuko da. Hala ere, ez da komenigarria edo ezin dira honako hauek egin: hilerrirako igoera bide motzetik konpontzea, Geltokia eta San Ignazio bidean paperontzi bat jartzea (bide estuegia da) edo iturriak urarekin mantentzea urte osoan. Instituturako bidean paperontziak jarriko dira, eta lerro horiak margotuko dira etxebizitzetara sartzeko hainbat gunetan aparkatzea debekatzeko; horrez gain, lorategi batzuk kenduko dira, pasealekuan larrialdietarako ibilgailuak errazago igarotzeko.

Bizilagunek eskatuta, San Ignazio auzoko argiztapena hobetuko da eta plazak berriz margotuko dira

Bestalde, Larrugin kaletik Pasealekurako lurpeko pasabidean argiztapena jarri da.

Frontoitik gertu dauden baldosa hautsiak ere konponduko dira, eta Agirre Lehendakariaren parkeko baldosak irristagaitzak diren baldosengatik aldatuko dira. Horrez gain, Aldundiari espaloia Geltokitik Nocedalera luzatzeko eta Pasealekuko zebrabidean espaloia jaistea bideragarria den aztertzeko iradokizuna helaraziko zaio. · Parkeei dagokienez, Agirre Lehendakari parkean estalitako parke bat jartzea aurreikusita dago, egungo parkeko hondatutako piezak konponduko dira eta beste konponketa batzuen bideragarritasuna aztertuko da. Ezin da parke bat sortu aparkalekuaren ondoan, baina bai berdegune bat. · Aparkaleku-plazak sortzea eskatzen bada ere, ez dago horretarako aukerarik, baina Frontoiko aparkalekuan modu integralean jardungo da, eta argiztapena berrantolatu eta hobetuko da. Irteera eta sarrera alderantzikatu egingo dira, eta metalezko seinaleak jarriko dira sarbidea seinaleztatzeko. · Ez dira udalaren eskumenekoak edo ez dira bideragarriak oztopo arkitektonikoei dagokienez egin diren ekarpenak. · Herritarrek eskatuta, Regato suhiltzaileen egoitza zaharrarekin lotzen duen tunela garbituko da, San Ignazioko jolas-parkea garbitu eta desinfektatuko da, eta Larruginetako aparkaleku-plazak, instituturako bidea eta bere farolen armiarma-sareak garbituko dira.

14/10/21 14:21

3

Larrugin kalea

Agirre Lehendakariren plaza

MOAREN EKARPEN BERRIAK Halaber, Martin Mendia pasealekuan ura galtzen duen hodi bat konponduko da, Geltokiko estoldak libratuko dira eta 6. estoldaren estalkiaren zarata konponduko da. URAri helarazi zaio, ibai hustubideen lurperatzea azter dezan. · Lorezaintzari dagokionez, landare iraunkorra duten lorategiak birplanteatuko dira, Fabiotik igarotzeko bidea, bertako zubia eta bidegorriko zuhaitzak kenduko dira, Pasealekuko belarrak kenduko dira, zuhaitzen beheko aldea kontrolatuko da errepidea inbaditu ez dezaten, eta belar guztiak xehetasunez moztuko dira. · San Ignazion plastikozko edukiontzi berri bat jarriko da, eta aparkalekuaren irteeran daudenak jatorrizko kokalekura aldatuko dira. San Ignazioko edukiontzi horia Fabioko pasabidetik jarriko da, Geltokiko zaborrak biltzeko barrutia txukunduko da eta ontzi arinentzako edukiontzi bat jarriko da gainerakoen ondoan. Valbuena zeharkalearen erdian dagoen edukiontzia kentzea hilerrira igotzeko ez da bideragarria.

Arratoiak ere arazo bat dira eremu horretan, eta, beraz, Mankomunitateari jakinaraziko zaio kezka hori, arratoi-garbiketaren ardura duen erakundea baita. Era berean, zaborrak biltzeko barrutian uharte baterako zolata bat egitea baloratuko da. · Ibilgetasun luzeko autoen kontrola egiten da, nahiz eta oso prozesu motela den ibilgailu bat kendu ahal izateko, eta gizalegezko hezkuntzan lanean jarraituko da maskoten gorotzei dagokienez. Aurrekontuen aldetik bideraezina da Udaltzainek eguneko 24 orduetan zainketa lanak egitea. · Kirol-gaiari dagokionez, skate pisten mantentze eta hobekuntza lanak berrikusiko dira. · HAPO berriaren berrikuspenak zona berritzea aurreikusten du, Larrugin auzoaren zati bat kendu beharrean, eta, beraz, horri buruzko ekarpenen bati erantzuten zaio. Argiztapenaren gaia konpondu da Valbuena zeharkalean eta hilerrian. · Azkenik, gogorarazi nahi dugu ekarpen batzuk ez zaizkiola Udalari lehiatzen, eta, beraz, ezin direla gauzatu. Hala ere, udalak ad-

ministrazioei edo partikular eskudunei helaraz diezazkieke eskaerak. Ildo horretan, honako hauek aipa ditzakegu: trenak pasatzean abiadura mugatzeko eskaera, Adifek moztutako adar zuhaitzak kentzea, trenbidea lurperatzea, trenbide pasagunea kentzea, zuntz optikoaren hargunea, Fabio desmuntatzea eta deskontaminatzea, fatxadetako elektrizitate-zutoin edo kable batzuen arazoak, etab.

Auzoak hobetuz gero, Balmaseda hobetuko dugu. Eta ba al dago hori egiteko modu hoberik bertan bizi diren herritarren eskutik baino?

Horregatik, auzoz auzo joaten jarraituko dugu, bizilagunen proposamenak edo galderak jasoz.

Goian aipatutako zonaldeez gain, La Penillan, Enkarterri etorbidean eta Presa Encimeran ere galdetu da. Azaroan Erreka, Santo Domingo eta Magdalenan jarraituko dugu prozesu hau eta horrela, pixkanaka, herri osotik pasako gara. Informazio karpa instalatuko den egunez gain, parte hartzeko moduaren eta epearen berri emango dugu unean unean. Eskerrik asko Balmaseda hobetzen laguntzeagatik!

Pintura, burdineria, paper pintatuta, etxeko tresneria eta opariak

Decoraciones Javi

EUSKERA 248.indd 3

Aldapa kalea, 16/18 Tel. eta Faxa: 946 801752 Balmaseda

14/10/21 14:21

4

KONTA, KONTATU

“LUBAKIAK ERAIKI DITUZTE, KA LUBAKI KONPONDU BERBERAK” 100 urtez borrokan La Celadillako mendilerroan Balmasedako hegoaldean, orain arte oharkabean igaro den mendilerro bat dago. La Celadilla mendilerroari buruz ari gara, eta bertatik igarotzen da Enkarterrien eta Mena Haranaren arteko muga, Bizkaia eta Burgos artean. Mugan egotea funtsezkoa izan da historian zehar lekua estrategikoa izateko. Historiaurretik Gerra Zibilera arte giza ekintzak bere arrastoa utzi du paisaian.

Oraingo honetan, Karlistaldiek ingurunean izan zuten eraginari buruz hitz egingo dugu.

Asko laburtuz, gerra hauek liberalak eta karlistak aurrez aurre jarri zituzten, alde bakoitzak mundua ulertzeko modu guztiz kontrajarria baitzuen. Lehenengoek, Frantziako Iraultzatik sortuak, liberalismo ekonomikoa, administrazio eta lege zentralizazioa eta gizarte berdinzaleagoetarantz aurrera egitea zuten helburu.

Bigarrenen helburua Antzinako Erregimena mantentzea zen, besteak beste, erregearen botere absolutua, bizitzaren alderdi guztietan Eliza Katolikoaren protagonismoa eta nobleziaren pribilegioei eustea. Gatazka XIX. mende osoan zehar luzatu zen, eta gerra zibila izaten bukatu zuen: 1833-1839 (Lehen Karlistaldia), 18461849 (Dels Matiners Gerra) eta 1872-1876 (Azken Karlistaldia). Azkenik, 1936ko Gerra Zibilean errekete karlistek paper garrantzitsua jokatu zuten armada matxinatuan.

XIX. mendeko gerretan, Balmaseda posizio logistiko karlista garrantzitsua izan zen, eta mendebaldeko muga babesten zuen defentsa lerroaren erdigunea. Bigarren mailako fronte bat gerraren zatirik handienean, lerroen iragazkortasuna, batzuen eta besteen mugikortasun handia eta bat-bateko esku-hartze, segada eta gatazkatxoak ezaugarri dituena. Hala ere, 1874 eta 1876 artean (Azken Karlistaldia) hiru gudu izan ziren herritik gertu, La Celadillan.

1875eko urtarrilaren 10ean, gaueko operazio bati esker, liberalek La Celadillako defentsak gainditu eta Balmasedan sartzea lortu zuten, baina erretiratu egin behar izan zuten soldadu faltagatik. Eskarmentua jasanda, karlistak mendilerro osoa gotortzeko prest zeuden. Horrela, bi gotorleku eraiki ziren gailurretan, kanpaina bateria bat eta hiru lubaki ordena mendilerroaren magalean. Berron, Coruño eta Antuñanoko muino txikiak lubakiz eta gotorleku batez gotortu zituzten. Lanak emaitza izan zuen eta karlistek La Celadillako bigarren guduan izandako aurrerapen liberala gelditzea lortu zuten

EUSKERA 248.indd 4

Azterketa arkeologikoak posible egin du urriaren 28ra arte Horcasitas jauregian ikusi ahal izango dugun erakusketa hau, urriaren 14an egindako hitzaldiaz gain.

1875eko uztailaren 26an. Azkenik, gerraren amaiera aldera, 1876ko urtarrilean, La Celadillako hirugarren guduak liberalen garaipena lortu zuen. Zenbakien nagusitasuna hain handia izan zen, ezen lerro karlistak gainezka egin baitzuen erabat, eta posizio guztietatik erretiratu behar izan zuten inguraturik ez egoteko.

Gertaera historikoak eta lekuaren kontserbazio egoera ona nahikoa arrazoi iruditu zitzaizkigun esku hartze arkeologiko bat egiteko. Lan horri esker, arkeologo taldeak 100 urteko historia zuen testuinguru oso interesgarria dokumentatu ahal izan zuen.

Haranean 1836ko apirilaren 25eko Berroiko Ekintzarekin lotutako aurrekargako balak eta berunezko esfera txikiak, berreskuratu genituen. Beraz, lekukotzaz bada ere, Lehen Karlistaldian gertatutako borroka baten ebidentziak genituen.

1875 eta 1876ko guduei dagokienez, kanoi liberalek 3 km baino gehiagotik gogor bonbardatu zuten kanpaina bateria karlista bat identifikatu ahal izan genuen. Garaiko egunkariek diotenez, 1875eko irailaren 20an izandako artilleria duelua izan zen. Era berean, egiaztatu genuen bi gotorleku karlista zeudela; bi kasuetan, sakonera handiko lubaki batek mugatutako zirkuluerdi formako espazioak ziren.

Mendiaren hegalean lau lubaki karlista zeuden oraindik, sakonera txikiko zangak, harkaitzean zuzenean zulatuak.

Ikusi dezakegunez, lehen porrotaren ondoren, karlistek defentsa sistema oso konplexua eraiki zuten, elkar babesten zuten elementu

ezberdinez osatua.

Beheko kota batean, La Celadilla mendilerroaren parean, Berron, Antuñano eta Coruñoko muinoek defentsa aurreratu gisa jarduten zuten. Lekukotza material eta dokumentalei esker, badakigu bigarren guduan lehenengo biak berehala hartu zituela infanteriako liberalak, eta mendiko kanoiak eraman zituela gailurrera. Haietatik eta Bortedotik gogor eraso zioten Coruñoko karlisten gotorlekuari, Pico San Migueleko kanoi liberalak aldi berean zigortzen zutelarik.

Hala ere, material arkeolo-

14/10/21 14:21

, KARLISTEN AK” gikoek erresistentzia karlista gogorra erakusten dute, kontrakoen erasoari uko egitea lortu zuena.

La Celadillako mendilerroaren historia belikoa ez da 1876an amaitzen, aipatutako leku guztietan 1936-1939ko Gerra Zibileko elementuak berreskuratu baikenituen. Aurkikuntza horri esker, nolabait, airearen aurkako zaintza postua induskatu ahal izan genuen Arbalitzan, zenbaki honetan sakonki aipatu duguna.

Ikus dezakegunez, Balmasedako kanpoaldean gudu zelai garrantzitsu bat dago, azken hiru gerra zibiletan agertoki izan dena. Zorionez, paisaian aldaketa handirik gabe eta materialtasunaren zati handi bat ukitu gabe iritsi da gaur egunera, asmo txarreko espoliazioetatik salbu. Horregatik, La Celadillako gudu zelaia aparteko ondare elementua da, eta babestu eta balioetsi egin behar da; izan ere, adibide paregabea da, eta, gainera, gure gizartearen historia hurbilaren zati handi bat ordezkatzen du.

Ez genuke artikulu hau amaitu nahi gure esker ona adierazi gabe interesik gabe lagundu ziguten eta ikerketa horiek ahalbidetu zituzten pertsona guztiei. Modu altruistan kolaboratu zuten ikasle eta boluntarioei, eskerrik asko: Mikel Muguruza, Julen Calleja, Mikel Garai, Igor Martín, Iker Mesa, Jagoba Hidalgo, Sara Moreno. Zalla eta Menako basozainei, Koldo, Mikel eta Aitziber, eskerrik asko. Zunbeltz Matabuenari eta Balmaseda 1937 elkarteari, egiten genuenarekiko interes handiena erakusteagatik beti. Azkenik, Balmasedako Udalari eta Eusko Jaurlaritzaren Ondarearen Zentroari, egindako esku-hartzeak baimentzeagatik (lehenengo kasuan) eta finantzatzeagatik (bigarrenean).

Gorka Martín

EUSKERA 248.indd 5

5

ARBALITZAKO AZTERKETA ARKEOLOGIKOAREN EMAITZAK

Indusketa arkeologikoa Gorka Martin Etxebarriak eta Xabier Herrero Acostak zuzendutako arkeologia talde batek Azken Karlistaldiko (1876) gudu zelai baten eta Gerra Zibileko (1937) airekoen aurkako zaintza postu baten hondakinak aztertu ditu, Balmasedako hego ekialdean dagoen Arbalitza mendian. Lanak 2021eko abuztuan egin ziren eta dagoeneko eskuragarri daude lehen emaitzak.

2020an, La Celadillako gudu zelaiari buruzko lehen ikerketa egin zen. Azken Karlistaldian (1872-1876) hiru gudu garrantzitsuren eszenatokia izan zen eremu hori, eta, gainera, puntu garrantzitsua zen “Línea del Berrón” deiturikoan, hau da, gure eskualdea iparraldetik hegoaldera zeharkatzen zuen karlisten mendeko lurraldearen mendebaldeko mugan. Oro har, joan den urteko esku hartzeek berretsi egin zuten gudu zelai osoaren kontserbazio egoera ona, Lehen eta Azken Karlistaldiko eta Gerra Zibileko elementuak berreskuratu baitziren. Halaber, deigarria izan zen Arbalitza mendiaren tontorrean zirkuluerdi formako lubanarro bat zegoela.

Prospekzioan zehar, “ia ehun zorro kolpekatu eta Mauser kargagailu gidak” berreskuratu ziren, 1936-1937ko Gerra Zibileko munizio bereizgarria. Azken Karlistaldiko berezko objektuak ere dokumentatu ziren, hala nola: “50-70 zorroak”, “Karlistek erabilitako munizio bereizgarria”. Arbalitzako egitura ez zen garai hartan induskatu, baina bazirudien zaintza postu antiaereo bat izan zitekeela.

Horrela, 2021eko abuztuan egindako esku-hartzean, ahaleginak batu ziren 60 urtez banandutako baina agertoki berean leku izandako bi une historiko ezagutzeko.

Alde batetik, aipatutako Gerra Zibileko zaintza postua erabat induskatu da. Ziurrenik Balmasedako Defentsa Pasiboa deiturikoaren egituretako bat izango

litzateke. Gainera, esku-hartze horren ardatza Arbalitza eta La Celadilla arteko erdialdeko eremu bat aztertzea izan da, Bizkaia eta Burgos arteko mugan. Berreskuratutako materialek zonaldean 1876an izandako borroken mapa zehatzak garatzen lagundu dute.

Arbalitzako indusketen emaitzei dagokienez, nabarmendu behar da egindako prozesu bakoitzak datu ugari eman dituela.

Alde batetik, inguruko prospekzioak Karlistaldietan izandako borrokak hobeto ulertzen lagundu du. Bestalde, Arbalitzako zaintza postu antiaereoko indusketak Gerra Zibilean horrelako posizio militar batean bizitza nolakoa izan zitekeen bertatik bertara ezagutzeko balio izan du. Soldaduak bizi ziren txabola harrizkoa zen, ustez egurrez eta landaretzaz egindako teilatua zuena, historiaurreko txabola batetik ez oso desberdina. Munizio kopuru esanguratsua aurkitu da, batez ere alemaniar jatorrikoa, baina baita Txekoslovakiakoa ere, Euzkadiko Armadaren armamentu-hornitzaile nagusia. Azken Karlistaldiko eta Gerra Zibileko munizioaz gain, eguneroko objektuak aurkitu dira.

Esku-hartzea unibertsitate publikoko bi ikerketa-lerroren arteko lankidetzaren emaitza da. Gorka Martín Etxebarriak Bizkaiko eta Arabako Gerra Karlisten Arkeologiari buruzko doktore tesia garatu zuen Ondare Eraikiari buruzko Ikerketa Taldearen (GPAC) barruan; Xabier Herrero Acosta, berriz, Historia Garaikideko Sailekoa da, eta Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika Sailari esker Euskal Herrian dauden Gerra Zibilaren Defentsa Pasiboko beste egitura eta babesleku guztiak identifikatzen eta dokumentatzen ari da.

Eguneroko objektuak

14/10/21 14:21

6

KONTA, KONTATU

MARTÍN RODRÍGUEZ SEMINARI

Pedro Carlos Bravo Pérez doktorea eta bere emaztea

Irudi bat Kubatik Pedro Carlos Bravo Pérez doktoreak argazki hau bidali digu Kubatik, pandemiak bere Balmaseda maitean duen garapenaz arduratuta, eta bereziki jakin nahi du nola dauden bere Esnal, Ullanga, Taranilla eta Barcenilla familiak.

Karibeko uharte horretatik ere gure herriarekiko oroitzapen maitagarriak dituzte.

Joan den hileko Udalberriaken ikusi genuen moduan, 1961eko irailaren 20an Martín jauna hil zen Balmasedan, 90 urte zituela.

Balmasedarrek ez dituzte bere ospea eta obra ahaztuko, Kolitza abesbatzak Aste Santu guztietan bere musika interpretatzen baitu eta bere ikasle izandako María Jesús Eguíaren organo-akonpainamendu zoragarriarekin parrokia abeslarien ahotsekin eta Cavaillé Collaren sonekin betetzen baita, akustika handiak lagunduta.

1982ko urriaren 29an, zendu zenetik hogeita bat urte igaro ondoren, gure abesbatzak Martín jaunari omenaldia egin zion San Severinoko parrokian, eta Bilboko Orkestra Sinfonikoak lagunduta bere Miserere interpretatu zuten Urbano Ruiz Laorden zuzendariaren batutapean.

1999. urtea mota guztietako jardueraz beterik jaio zen, Balmaseda hiribildua sortu izanaren VIII. mendeurrenaren ospakizunen babesean.

Hala, urte horretako urtarrilaren 9an, berriro ere Martín jaunaren Miserere interpretatu zen San Severinon. Horretarako, Kolitza abesbatza kide ohiekin indartu zen, eta 120 lagun izatera iritsi ziren (egun horretarako “Zortzigarren Mendeurrena Abesbatza” deitu zuten). Tomás Negro izan zuten zuzendari, eta Juanjo Menak zuzendutako Bilboko Orkestra Sinfonikoak lagunduta abestu zuten. Tenorea Fernando Cobo izan zen, sopranoa Izaskun Arruabarrena, baritonoa Donato Rodríguez San Miguel eta mezzosopranoa Mertxe Delgado.

Gainera, Bilboko Orkestra Sinfonikoak Martín jaunaren Balmasedako ereserkiaren instrumentu bertsioa interpretatu zuen.

Hain zerrenda bikainarekin eta VIII. mendeurrenaren ospakizuna izanda, ez da harritzekoa Tío Peteren grabaketa-estudio mugikorra bertan egoteko eskatu izana; hain zuzen, aparteko

MARTÍN DE LOS HEROS, AURRERABIDE

Pulunpa Astea Irailean, Zubi Zaharra Ikastolak emozioz beteriko astea bizi izan zuen. DBHko 1. mailako ikasleek euskal hizkuntza eta kultura ardatz izan zuten jolas eta dinamikez gozatzeko aukera izan zuten. Hainbat gai landu eta barneratu dituzte, betiere jolasen bidez, euskaraz ere ondo pasatu dezakezulako!

Proiektuaren izena Pulunpa da, eta helburua euskararen erabileran eragitea da. Ikastolen Elkartearen ardurapean dago eta ikasleekin gaia lantzeko irakasle espezializatuak etorri dira. Ikasleen eta hezitzaileen balorazioak bikainak izan dira; hortaz, proiektua arrakastatsua izan dela esan dezakegu, eta horrela jarrai dezala!

Ikasgela honetan egin izanak badu bere garrantzia. Kontuan izan behar da etapa aldatzen dutenean, ikasleak beste ikasle helduago batzuekin daudela harremanetan eta adin horretan jasotzen dituzten erreferentzia gehienak gaztelaniaz direla; horrenbestez, ikasleek haien komunikazio konpetentzia eta haien arteko harremanak indartzeko hainbat jarduera garatu dituzte. “Euskara eta euskal kultura maite ditugulako, gora Pulunpa!” esan digute Zubi Zaharra Ikastolatik.

EUSKERA 248.indd 6

Martínek 5 urte zituenean bere ama hil zen, eta bost hilabete geroago, aita, umezurtz gelditu zen neba arrebarik eta lehengusu lehengusinarik gabe eta Balmasedako maiorazko baten oinordekoa zen. Hiribildua gainbehera ekonomikoan zegoen, Urduñako bide berria tarteko, eta XIX. mende asaldatuan sartu zen: gerra asko, guduak eta kantonatutako eta paseko tropak, lehorteak eta uholdeak, eta katarro- eta kolera-epidemiak.

Lehen Hezkuntza Balmasedan jaso ondoren, Martín Madrilera joan zen Humanitateak ikastera eta gerora, Oñatiko Unibertsitatera Legeak ikastera.

19 urterekin Madrileko Errege Guardian sartu zen; 1808ko maiatzaren 2an, han zegoen frantsesen inbasioaren kontrako altxamendua gertatu zenean.

Martín de los Herosek Independentzia Gerran parte hartu zuen eta Napoleonen tropen aurkako lehenengo guduetatik bizirik atera zen, Cabezón de Pisuergan, Zornotzan, Balmasedan eta Espinosa de los Monterosen. 1808ko azaroaren 8an (bere 24. urtebetetzean), Martinek azkenengoz ikusiko zuen bere familiaren etxea, frantsesek gauean Balmaseda arpilatu eta su eman aurretik. Herosek zalditeria-kapitain gisa bukatu zuen gerra, teniente koronela

izan zen eta 1818an Balmasedako ohorezko alkate izendatu zuten.

Koronel izendatu baino egun batzuk lehenago eta armadan hamasei urte egon ostean, 1820ko abenduan Heros Itsasoz Haraindiko Gobernu Idazkaritzan sartu zen, non Ramón Gil de la Quadra balmasedarra ministroa zen.

Martín mugimendu liberalean eta masonerian sartu zen, antzinako erregimena gainditzeko borrokan, milaka liberal erbesteratu, kartzelatu edo exekutatu zituzten sasoian.

Fernando VII.aren errepresioaren aurrean, 1824an Martín de los Heros erbesteratu egin zen eta Liejan bizi izan zen. Han, zientzialari eta industriako adituekin eta Maximilian Lessoin bankari eta enpresariarekin izan zituen harremanak. Azken horrek Asturiaseko zink meatzaritzan inbertitu zuen.

Hamar urtez erbestean egon ondoren, 1834ko irailean, Heros eta Argüelles (Cadizeko Konstituzioaren “aita” eta erreginaren tutorea izango zena) elkarrekin itzuli ziren Madrilera, eta elkarrekin bizi izan ziren, anaiarteko adiskidetasunean, Ramon Gil de la Quadrarekin batera, Lope de Vega kaleko apopilo-etxe batean.

Iraultza liberalean, Herosek Gobernuko kargurik gorenetakoak zintzotasunez bete zituen,

14/10/21 14:21

JAIAK

7

NARIO JN. (II. ZATIA) SAN SEVERINO DESBERDINA grabaketa egin zuen, Compact Disc formatuan, kontzertu zoragarri hori hilezkortuta gelditzeko.

Hala, Ereserkiaren grabaketa 2008ko azaroaren 8an egindako herri antzezpenean erabili zen, 1808ko azaroaren 8an frantsesek Balmaseda erre izanaren bigarren mendeurrena betetzeagatik sortutakoan.

2018an, CD berri bat jarri zen salgai Balmasedan, Banda Sonora de Balmaseda BSB. Kolitza abesbatzak grabatu zuen San Severinon, Julio Lanuzak zuzenduta (2013tik abesbatzaren zuzendaria). Guretzat ezinbestekoak diren hainbat abestiren artean, Martín jaunak Balmasedako Aste Santurako egindako musika jasotzen du, besteak beste.

Balmasedak aldian aldian Martín Rodríguez Seminario jaunaren musika birsortzen du. 60 urtez bizi izan zen gure hiribilduan eta musikaren alorrean egindako ekarpenak itzelezko garrantzia dauka. Artikuluaren hasieran aipatutako omenaldian, 1982an abesbatzak eskaini zionean, Udalari eskatu zitzaion kale baten izena Martin jaunari eskaintzea, baina azkenean ez zen gauzatu. Uste dut Udalbatza berri honek, urteurrenak aprobetxatuta, Balmasedan behin betiko bere izena agertu dadin lortu dezakeela.

Miguel Ángel Álvarez Fuentes

ABIDEAREN HEROIA*

aberastasunik pilatu gabe, ustelkeria gailentzen zen gizarte batean. 1835ean, Gobernuko ministro izendatu zuten, eta 1837ko maiatzean, Gorteetako presidente.

Liberalentzako “progresista” terminoa proposatu zuen eta prentsa askatasunaren eta beste eskubide zibil batzuen aitzindaria izan zen. Legearen aurrean herritar guztien berdintasuna defendatzen zuen, eta, euskal foruen askatasunaren aldekoa zenez, Konstituzioan kontsakratu nahi zituen, eta gainerako probintzietara hedatu. 1841eko uztailean, Esparteroren gobernupean, Heros Errege Etxeko intendente eta Liburutegi Nazionaleko zuzendari izendatu zuten.

59 urte zituela, Martín de los Heros Balmasedara itzuli zen, “nire mendien bakardadean… nire gaztainondoen artean” atseden hartzera, Quitapesareseko bere baserri eguzkitsuan. Hiribilduan hamar urtez bizi izan zen, eta denbora horretan, Historiaren Errege Akademiaren kide zela, bere obra nagusiak idatzi zituen, Historia de Valmaseda, besteak beste. *”Martín de los Heros, héroe del progreso” Valentín Ibarra eta Txomin Etxebarriak idatziko duten hurrengo liburuaren izenburua da.

EUSKERA 248.indd 7

Joan den urriaren 7an Eusko Jaurlaritzak ezarritako murrizketa guztiak kenduta osasunlarrialdiari amaiera eman ondoren, Jai Batzordeak bilera egin zuen San Severinorako zer programatu erabakitzeko. Horrela, ia jai moduko batzuk ospatuko dira, esan genezake, Balmasedatik kanpoko jendea erakar dezakeen ekitaldirik ez egoteko gidalerroa jarraituz. Ez da Putxera Lehiaketarik antolatuko, baina bai, adibidez, horiek prestatzeko aukera.

Hiru gune prestatuko dira (San Severino plazan, San Juan plazan eta udal pilotalekuaren inguruan) eta adin guztietarako jarduerak programatuko dira. Oraindik programazioa itxita ez badago ere, Balmasedako kultur elkarteekin harremanetan jarri gara egutegi erakargarri bat ixten laguntzeko eta balmasedarrentzat pentsatutako ia-festez gozatzeko eta kalean musika entzuteko. Dagoeneko berretsi da Susana Zabaco sopranoak Patxi García Garmilla organo jotzailearekin batera urriaren 22an San Severino elizan emango duen kontzertua (hurrengo orrialdean informazio guztia duen kartela).

Egun hauetan erlojuaren kontra lanean ari dira programazioa ixteko, eta egun gutxi barru emango da horren berri, herrian zehar jarritako kartelen, sare sozialen eta Whatsapp zerbitzuaren bidez.

PUTXERA MADRILERA IRITSI DA

Putxeraren Treneko Eltzekariaren Kofradiak gure gastronomiako piezarik adierazgarriena eta originalena erakusten jarraitzen du. San Severinoko Putxera Lehiaketaren berrogeita hamargarren urteurrena eta irailaren amaierarako antolatu nahi zuten txapelketa berezi bat ospatzerik ezin izan arren, euren kofradiakideak ez dira geldirik geratu eta beste erronka batzuei begira jarri dira. Hala, 2.000 lagunentzako janaria prestatu dute Madrilen urriko bigarren asteburuan egin den Motorren

Madrilera joan ziren Kofradiaren partaideak Merkatuan. Hori orain arteko mugarririk indartsuena izan da, eta gainditu nahi dute.

Kofradiak eskerrak eman nahi dizkie euskaldun eta enkarterritar guztiei, beren herriaren zati txiki bat Madrilera eraman dietela harro ikustera etorri zirelako... Eta balentria hura egitea posible bihurtu duten pertsona eta erakunde guztiei ere bai: kofradiakideak, Basque Tour, Eusko Jaurlaritzako Turismo Saila, Gurutze Gorria, Urbegi Taldea, Motorren Merkatua, etab.

14/10/21 14:21

8

KULTURA

Emakume idazleen eguna “Las edades de la vida”-ren irakurketa Urriak 18 17:30ean

EUSKERA 248.indd 8

Ipuin kontaketa Ana Apikarekin Urriak 25 17:30ean

14/10/21 14:21

9

Txomin Etxebarria 90. liburura iritsi da Txomin Etxebarria Mironesek bere 90. liburua idatzi eta argitaratu du “2 docenas de mitos equívocos sobre Las Encartaciones, (que el profesorado de la comarca, quizás, debiera conocer)” izenburu iradokitzailearekin. Gure eskualdeko pasarte historiko, erlijioso, linguistiko eta tradizionalei buruz kontatu diguten akatsa, fantasia, asmakizuna, zehaztasunik eza, faltsukeria eta alderdi eztabaidagarria da autorearen ustez “mito” hori, eta ondo ezagutzen ditu gai horiek, bere bibliografia zabalean dibulgatzen jardun baitu. Hemendik gutxira, gainera, bere hurrengo liburua aurkeztuko du, Balmasedako pertsonaia ospetsu bati eskainia, “Martín de los Heros, héroe del progreso” izenburupean. Kasu horretan, obra Valentín Ibarrarekin idatzi da eta azalpen labur bat duzue Udalberriak honen 4. eta 5. orrialdeetan.

Unissons Nous-Nos Unimos ikastaroak Unissons Nous-Nos Unimos elkarteak pintura, josteko, kakorratzeko, patroigintzako, nekazaritza ekologikoko eta fruta-arbolen zaintzako lantegiekin hasiko du ikastaroa. Ekimen honetan parte hartu nahi baduzu, non ikasi eta beste kultura batzuetako balmasedarrekin harremanetan jarriko zaren, ez izan zalantzarik eta deitu 632805619 zenbakira edo idatzi asoc1.nosunimos@gmail.com helbidera.

EUSKERA 248.indd 9

14/10/21 14:21

10

BERDINTASUNA ETA KIROLA Artearen historiari buruzko ikastaroa Artearen historian interesa baduzu, Berdintasun Zinegotzigoak gai horri buruzko ikastaro berri bat jarriko du zure esku, Emakumearen Etxean emango dena. Asteazkenetan izango da, 16: 00etatik 17:30era, eta izena emateko epea zabalik dago. Horrela, ikasturte bat gehiago gehitu ahal izango diegu berdintasunerako eskola urtearen barruan martxan daudenei, baldin eta hori gauzatzeko behar adina eskaera badago. Ez izan zalantzarik eta eman izena Emakumearen Etxean.

Beste ikastaro batzuk Emakumearen Etxean Yoga eta Erdi Mailako Arreta Soziosanitarioko ikastaroak hasi dira jada. Hastapeneko zeramika ikastaroak hasi dira dagoeneko baita ere, baina oraindik plazak daude. Parte hartzeko interesa baduzu bi talde daude. Batek 15:45etik 17:45era lan egiten du eta besteak 18:30etik 20:30era, biek ostiraletan.

Eskaera nahikorik ez dagoelako ikastaro batzuk ez dira hasi oraindik. Honako hauek dira: ·Pilates ikastaroa ·Burmuin aktiboa ·Emakumeentzako Ezagutza pertsonala eta mindfulness ikastaroa ·Zinema eta Giza Eskubideak ·Elikagaiak manipulatzeko ikastaroa Gainera, Zoko Maitea elkarteak ikastaro eta tailer hauek hasi ditu: ·Pilates ·Esmaltea labean ·Pintura ·Eskulanak ·Josketa

Sakeleko telefonoaren erabiltzeari buruzko adinekoentzako ikastaroa

MARKESINA BERRIAK BALMASEDAN

Zure sakeleko telefonoari etekin handiena ateratzen ikasi nahi duen adineko pertsona bazara, Udalak Erretiratuen Klubean dagoeneko hasi den baina oraindik parte har dezakezun ikastaroa eskaintzen du. Izen ematea Klubean bertan. Aurrera, hutsetik hasiko zara!

Doako Lege Zerbitzua Berdintasun arloak lege zerbitzua Emakumearen Etxean eskaintzen jarraitzen du. Lege zalantzaren bat baduzu dibortzio, zaintza, etab. inguruan, eska ezazu hitzordua honako egun hauetako batean: ·Urriak 26 eta azaroak 2, 16 eta 30: 16:30etik 19:30era. ·Azaroak 8 eta 22: 9:30etik 12:30era.

EUSKERA 248.indd 10

Aitor Larrinaga, Balmasedako Alkatea, Miguel Ángel Gómez Viarren alboan (Garraio Diputatua) eta Talde Sozialistaren Zinegotziarekin, Isaac Fernández Berges, markesina berrian.

Miguel Ángel Gómez Viar, Bizkaiko lurraldeko Garraio, Mugikortasun eta Kohesioko Foru Diputatuak Balmaseda bisitatu zuen pasa den urriaren 8an Foru Aldundia probintzia osoan jartzen ari den markesina berriak ikusteko. Beiraz eta altzairu herdoilgaitzez eginda daude, gauerako argia dute eta seguruagoak izan daitezen puntu beltzak ekiditeko diseinatuta daude. Baina oso harro gaude ere markesina hauek balmasedarrak direlako, hemengo enpresa batek sortuak, Trameinsak sortuak.

14/10/21 14:21

11

EUSKERA Y DEPORTE

INDARKERIA MATXISTAREN AURKA Mariorratz Talde Feministak indarkeriaren aurkako autodefentsa feministako jarduerak eskainiko ditu azaroan. Idatzi ezazu zure agendan eta animatu parte hartzera: - Gazteentzako autodefentsa-ikastaroa: azaroaren 6an, 11:00etatik 15:00etara, Emakumearen Etxean. 18 urtera arteko neska mutilentzat euskaraz, Esther Lópezen eskutik (SAFO eskolakoa), emakume gazteei zuzendutako egoera eta indarkeria motak identifikatzen ikasiko dugu. Banakako eta taldeko ahalduntze- eta autodefentsa-estrategiak landuz, indarkeria-egoera posibleei irtenbideak bilatzeko tresnak lortuko ditugu.

-Bakarrizketa, “No solo duelen los golpes”: azaroaren 13an, 20:00etan Klaret Antzokian. Pamela Palenciano komunikatzaile

eta aktoreak, nerabezaroan bizitako harreman afektibo bortitza abiapuntutzat hartuta, estereotipoak eta indarkeria matxistak identifikatzea helburu duen bakarrizketa bat sortu du, batez ere gazteen aldetik, ikuspuntu kritiko bat garatuz errepikatu ez daitezen.

-Antzerkia, “Birritan bortxatua”: azaroaren 27an, 20:00etan Klaret Antzokian. Aldatzen Laguntzen antzerki talde euskaldunak, bere beldurrak gaindituz, salaketa jartzea erabakitzen duen protagonista baten istorioa kontatuko digu. Nagorek epaiketan zehar bizi eta sufritu duena kontatuko digu, baita gizartearen aldetik jasotako epaia ere. Antzezlan hau fikziozkoa da, baina benetako hainbat bortxaketatan oinarrituta dago.

ZALDI IBILBIDEAK KOLDO ZATÓNEKIN

Izena: Koldo Zatón Diaz Adina: 19 urte Zein kirol egiten duzu?: Ekitazioa, ibilbideak zaldian.

Nolakoak izan ziren zure hastapenak?

Jaio nintzenetik etxean zaldiak eta pottokak izan ditut, eta txikitatik hasi nintzen zaldian ibiltzen.

Zenbat denbora eskaintzen diozu?

Daukadan denbora guztia. Normalean, asteburuak eta jai-egunak, hiru ordu egunean.

Zein da zure kirol palmaresa?

Zaldian ibiltzeko hainbat ikastarotan parte hartu dut hipika batzuetan (Lleguada Valle, Orive hipika, Kati-bi hipika…).

Funtsean, ez dut inoiz parte hartu lehiaketa batean; izan ere, batez ere txangoak eta ibilbideak egiten ditut aisialdi gisa, Arbalitza, Celadilla, Gordexola, Artziniega, Artieta, Pico del Fraile, San Miguel eta inguruetan.

EUSKERA 248.indd 11

Pandemiak eraginik izan al du egiten duzun kirolean?

Erabat; zaldiak elikatzeko soilik mugi nintekeen, Burgosko probintzian ditudalako, eta alarmaegoera kendu arte ezin izan naiz zaldian ibili.

Anekdota dibertigarririk?

Gutxi gorabehera 6 urte nituenean, lagun talde batekin eta haien gurasoekin nengoen, eta Artzatik Artziniegara mendian zehar joatea erabaki genuen, pottokekin La Encinan eguna pasatzera. Hara iristean ataka batetik irtengo ginela pentsatu genuen, baina ezustekoa izan zen jada ez zegoela atakarik eta itxitura bat zela. Hortaz, hiru kilometro inguru egin behar izan genituen atzera, eta joan behar ginen bidetik pasatzeko, pottokei lokatzak hankak ia osorik estaltzen zizkien.

Kirol hau gomendatuko zenuke? Zergatik?

Bai, gomendatuko nuke; izan ere, nire ustez, naturaz asko gozatzen da, eta zure zaldiarekin eratzen duzun konexioa asebetegarria eta terapeutikoa da.

Betetzeko ametsik edo lortzeko helbururik?

Nire ametsa da Santiagoko Bidea egin nahi duen pertsonen multzo batekin konektatzea, eta Balmasedatik ateratzea.

Noski, guztia ondo antolatu beharko genuke zaldiek eta pertsonok ostatua eta elikagaiak ziurtatuta izateko.

Normaltasunerako buelta igerilekuetan eta Kolitza aterpetxean Urriaren 11z geroztik, osasun-larrialdia amaitu dela eta, igerilekuaren eta gimnasioaren funtzionamendua normaltasunera itzuli da. Beraz: - Ez dago edukiera-mugarik.

- Ez da gutxieneko distantziarik mantendu behar.

- Ez da aurretiaz hitzordurik hartu behar.

- Ez da tenperatura hartuko sarreran.

- Gomendatzen da gel hidroalkoholikoa erabiltzea instalazioetara sartzean, baita gimnasioko makinak garbitzeko ere, erabili ondoren.

- Aldagelak, dutxak eta armairuak erabili ahalko dira.

Hala ere, araudiak nahitaezko baldintza batzuk ezartzen ditu: - Maskara erabiltzea instalazioen barrualdean eta kirol-jardueretan zehar, igerilekuko uretan gaudenean izan ezik.

- Debekatuta dago erretzea, jatea eta edatea (ura izan ezik).

Bestalde, igeriketa-ikastaroak berrantolatu dira, edukiera handiagoarekin, eta 2015, 2016 eta 2017ko haurren ikastaroak hasi dira.

Beraz, urriaren 19ra arte matrikulak formalizatu dira. Aldaketa horiek eskaera hurrenkerari jarraituz egingo dira. Urriaren 20tik 22ta bitartean aldaketak egin eta zerrendak egokituko dira. Urriaren 25ean hasiko dira ikastaroak.

Kolitza aterpetxeak ere edukiera osoa berreskuratu du, baina nahitaezkoa izango da maskara erabiltzea. Halaber, gomendatzen da gel hidroalkoholikoa erabiltzea sartu baino lehen.

Azkenik, gogorarazten dugu Osasun Publikoaren eta Adikzioen Zuzendaritzak ezarritako jarraibide eta gidak errespetatu beharko direla, bai jarduerak egiteko (sozialak, kulturalak edo kirolekoak, establezimendu eta toki publikoetan egiten direnean), bai publikoaren egonaldiak eta parte-hartzea antolatzeko.

14/10/21 14:21

12

LANA ETA MERKATARITZA

BALMASEDA ACOMPAÑA PROGRAMAREN 2.

EDIZIORAKO INSKRIPZIOAK Gure Lurreko Merkatua Gure Lurreko Merkatuarekin izango ditugun hurrengo hitzorduak azaroan izango dira, hilaren 6an eta 20an (larunbatak). Barazkiak, gazta, piperminak, gildak, ogia eta gozogintza, eztia eta propolia, hestebeteak, larru artisautza, frutak, garagardoa, likore naturalak eta txakolina izango dira gonbidatutako produktuak. Betiko moduan, Martín Mendia kalean, 10:00etatik 14:00etara. Gozatu ezazu km 0 produkturik freskoenez.

Bizkaia Bono-Dendarekin eta Euskadi Bono-Dendarekin beherapen handiak Bizkaiko Foru Aldundiak Bizkaia Bono Denda jarri du martxan. Horri esker, kanpainara atxikitako tokiko dendetan erosten duten bezeroek, gutxienez 30 € ko erosketa egiten badute, 15 €-ko beherapenaz gozatzeko gehienez lau bonu eskuratu ahal izango dituzte. Erosketa bakoitzeko gehienez bi bonu erabili daitezke.

Aldi berean, Eusko Jaurlaritzak Euskadi Bono-Denda izeneko ekimena sustatu du, aurrekoaren berdina. Kasu horretan, bezeroek gehienez 50 € eskuratu ditzakete, 10 €-ko bonuetan, eta 30 € edo gehiago balio duten erosketetan erabil daitezke. Onuradunek establezimendu bakarrean edo batean baino gehiagotan erabil ditzakete bonuak, eta erosketa bakarrean edo gehiagotan.

Bizkaiko Foru Aldundiak onuradunek trukea egiteko ezartzen duen epea abenduaren 15ean amaituko da. Eusko Jaurlaritzak, aldiz, bi epe ezarri ditu bezeroek bonuak erabili ahal izateko: lehenengoa urriaren 27tik abenduaren 5era arte, eta bigarrena 2022ko urtarrilaren 10etik martxoaren 31ra arte.

Aurrekoarekin lotuta, aipatu beharrekoa da bi bono horiek administrazioek herritarren esku jartzen duten beste edozeinekin bateragarriak direla.

Bi kanpainen helburu nagusia tokiko establezimenduetako salmentak areagotzen laguntzea da, horiek baitira gure kaleei bizitza ematen dietenak eta gure kaleetako argiak pizten dituztenak.

EUSKERA 248.indd 12

Jada hasi da epea Balmaseda Acompaña egitasmoan izena emateko, 45 urte baino gehiagoko langabeak eta iraupen luzeko langabeak gure Hiribilduan lan txertatzea bilatzen duena.

Aurtengo lehen seihilekoan ospatu da Balmaseda Acompaña programaren lehen edizioa. Honen bidez, Balmasedako 16 langabetu eta inguruko enpresekin bitartekari izan dira.

Azken emaitza positibotzak jo daiteke, pertsona horietako 8k lana aurkitu baitute lan bitartekaritzarekin eskaini den akonpainamendu aktibo horren ondorioz.

Lanerako bitartekaritza aktiboarekin lan egiteko bitartekaritza egiten duen proiektua da, programan izena emandako pertsonen neurrira egindako eskaintza Ezkerraldeko, Enkarterrietako eta Bilbo Handiko enpresen

eskaerekin bateratzen dituena, bai eta plangintzaren jarraipen zehatza ere. Lan txertaketaren eremuan emaitzak lortzeko jardueren planifikazioan jarraipen zehatza ere izaten du.

Gainera, egitasmo bateragarria da beste edozein pretakuntza-jarduerarekin.

Hasieran, programa 45 urtetik gorako 16 pertsonei eta iraupen luzeko langabeei zuzenduta dago. Hala ere, baldintza horiek betetzen ez badira ere, interesa baduzu izena ematea gomendatzen dugu leku librerik geratu daitekelako.

Interesatuek Udaleko HAZ bulegoan eman behar dute izena (El Cubo 5 kalean) eta bertan eskaera bat bete eta CVa erantsi beharko dute.

Izena emateko epea urriaren 22an amaituko da.

LOREZAINTZA BASOGINTZA ENPLEGU TAILERRA MARTXAN Bigarren urtez jarraian Lorezaintza Basogintza enplegu tailerreko lanak berrabiaraziko dira sei langile berrirekin. Irailean trebatu ziren eta laneko arriskuen prebentzioari buruzko formakuntza eta beharrezko materiala jaso ondoren, haien zereginekin hasi dira. Lehenengo egitekoa Kadagua ibaiaren ibaiertzak garbitzea eta ibilgua egokitzea izan dira, etorkizunean gainezkatzeak ekiditeko; izan ere, landare hondakinen pilaketagatik nahi gabeko uharteak ugaritu dira.

Lorezaintza Basogintza Enplegu Tailerra Kadaguaren ibilguan lanak bukatzen direnean, lan horiek Balmasedako hirigunea gurutzatzen duten hainbat errekatan errepikatuko dira. Proiektu horri esker, gure udalerria edertuko dugu eta, gainera, taldea osatzen duten langileak trebatuko ditugu, langileak Lorezaintza Basogintzan gaitzeko asmoz, sektorean lan irteera bat izan dezaten.

Cadagua ibaiaren egokitzea

14/10/21 14:21

ADMINISTRAZIOA

13

Bizkaiko Foru Aldundiaren eskualde-bulegoa zabalik

Balmaseda gure probintziako lau udalerrietako bat da (Durango, Bermeo eta Gernikarekin batera), GERTU Bizkaiko Foru Aldundiaren eskualde-bulegoa duena. Herritarrei arreta emateko, informazioa emateko eta izapideak egiteko gune integrala da, eta 150 zerbitzu baino gehiago ditu eskura. Kubo 3 5 7 helbidean dago (Udalaren HAZtik oso gertu), eta astelehenetik ostiralera 8:30etik 14:00etara eta ekainaren 14tik irailaren 10era arte 13:30ak arte eskaintzen ditu zerbitzuak. Hitzordua eska dezakezu 94406800 telefonoan edo www.bizkaia.eu/citaprevia helbidean.

Beste izapide askoren artean, hauek egin daitezke: Aldundiari eta beste administrazio publiko batzuei zuzendutako idazkiak erregistratzea, Aldundian lan egiteko hautaketa prozesuetan izena ematea, Aldundiak kudeatutako gizarte prestazioak kobratzeari edo ez kobratzeari buruzko ziurtagiriak ematea, sinadura elektroniko aurreratuaren ziurtagiriak ematea, Aldundiari eta haren zerbitzuei buruzko informazio orokorra ematea, kexak eta iradokizunak aurkeztea, nekazaritzako izapideak eta zerga-kudeaketak kudeatzea, familia ugariaren titulua ematea, foru erakundeko edozein departamenturen jakinarazpenak helaraztea edo AP-8 autobidearen, Metropoliaren Hegoaldeko Saihesbidearen eta Artxandako tunelen erabiltzaileei laguntzak ematea.

Hurrengo osoko bilkura Datorren ohiko osoko bilkura hurrengo hilabete bakoitiko lehen ostegunean egingo da; hots, azaroaren 4an. 18:30ean izango da, udaletxeko lehen solairuko bilkura-aretoan.

Hasi da gripearen txertaketa kanpaina Gripearen txertakta kanpaina urriaren 18tik martxan dago. Osasun zentroan bertan egiten ari da eta beharrezkoa da hitzordua eskatzea anbulategiko telefonora deituz: 946102325.

Gogoratu oso garrantzitsua dela txertoa hartzea, gu babesten gaituelako eta besteak babesten ditugulako.

EUSKERA 248.indd 13

14/10/21 14:21

14

IRITZIA

Urriaren 7an, osteguna, bukatu egin zen urte eta erdiz izan dugun osasun larrialdiko egoera. Gobernantza-maila guztietako administrazio publikoek eta zientziak egin duten ahaleginak erantzuna izan du gizartean, eta txertaketa masiboari esker, Covid 19aren kutsatzeak maila jasangarriagoetara murriztu dira eta apurka apurka normaltasunera itzultzen ari gara.

Udalean sasoi hori oso modu gogorrean bizi izan da. Beste udalerrien adibiderik ez zeukan gobernu gazte gisa hartu dira erabakiak, eta, gainera, ahalegin handia egin da gure baliabide guztiekin osasuna eta ekonomia defendatzeko. Horretarako gainerako indar politikoek, salbuespenik gabe, eman diguten laguntza eskertzen dugu.

Oinarrizko elikagaietarako erosketa txekeak jarri genituen, elikagaien bankuari laguntza gehiago eman genion, gizarte larrialdietarako laguntzak areagotu genituen, bakarrik bizi ziren adineko pertsonei jarraipen deiak egiteko kanpaina egin genuen, larrialdiei erantzun genien eta elikagaiak eta maskarak banatu genituen, etxeetara erosketak eraman genituen, indarrean zeuden neurriak uneoro errespetatuz kultura, kirol eta giza jarduerak mantentzen saiatu ginen. Horrez gain, gure gobernu kidearekin batera, erabaki genuen merkataritza, enpresa eta autonomoei laguntza zuzenak ematea, merkataritza eta ostalaritzarako Bono denda kanpainak egitea eta enplegu-tailer bereziak abian jartzea.

Herritarrei pandemia gogor honetan izandako jarrera eskertzen diegu. Solidaritate- eta enpatia-ereduak askoz gehiago izan dira jarrera gaitzesgarriak baino. Momentu zail horietan elkarri lagundu diogu eta horregatik harro sentitzen gara. Eskerrik asko, Balmaseda.

EUSKERA 248.indd 14

Errealitateaz jabetzea CLIren azken argitalpenetan (zehazki, ibaiaren egoerari buruzko azalpenari buruz ari gara), ibaiaren babes-araubidea eta beste administrazio batzuek gai horri buruz dituzten eskumenak azaltzen dira.

Ez dugu egoera hori kritikatuko, horixe baita, baizik eta agerian utziko dugula, beste une batzuetan, alderdi horri eta beste batzuei buruz EAJ-PNVri egindako kritika bereziki gogorra zela. Orain, azkenean, kudeaketaren zailtasunez ohartzen direla dirudi. Horren aurrean, saiatuak izan (baita astunak ere) eta zein telefonotara deitu jakin behar da.

Eta hor ikusten dugu nolabaiteko defizita: zailtasunaren kudeaketan. Ez dirudi hobetu direnik oinezkoen banaketa, garbiketa, lorezaintza edo ibaiaren egoera bezalako gaiak.

Kasu horietan, baloiak kanpora botatzeko arriskua dago, eta errua eta erantzukizuna goragoko administrazioei helaraztekoa. Osoko bilkuran galdetutako gai batzuetan ikusi dugu, hala nola, Euskara Sailaren agendetan edo arratoiak hiltzeko lanetan, Mankomunitatearen erruan, ibaian, URAren eta Aldundiaren erruan...

Bestalde, eta kontrako norabidean, CLIk bere onespena inoiz erakutsi ez duen edo sutsuki kritikoa izan den gaietan, orain gaiarekin bat egiten dute. Hemen Horkasitas jauregiari ematen ari zaion erabilera estentsiboa nabarmentzen dugu. Bereziki harro gaude horrela izateaz, aurreko gobernu-taldeak Horkasitas erabilera anitzeko espazio bihurtzeko egindako apustua, une honetan, onena zela frogatzen baita. Urrun daude CLIk museo bihurtzeko egindako proposamenak (CLIren arabera, ezin dugu museo bat asteburuetan mantendu, eta beste bat irekiko dugu?) eta aurreko legealdian egindako birgaitze-lanen aurkako kritikak.

Osasun larrialdiaren bukaerarekin eta udazkenaren hasierarekin batera, azeleragailua zapaldu ahal eta nahi dugu, eta udal aldizkariaren ale honetan eta aurrekoetan xehatutako ekintzez gain, ekintza berrietan sakondu nahi dugu, energia ekoizpena berrantolatzeko gizarte ekonomia eraldatzailearen eta elikadura subiranotasunaren aldeko mugimendua sustatze aldera, elikagaien ekoizpena berrantolatzeari begira.

Elikagaien prezioaren neurrigabeko igoerak argi erakusten digu zer etorriko zaigun gainera, baldin eta bizitzeko behar dugun elikagai ekoizpenaren subiranotasuna berreskuratzeko gai ez bagara. Elikagaiekin eta mikrotxipekin gauza bera gertatzen bada? Gure eredua Euskal Herriko alde honetan agintzen duen alderdiak sustatzen duenetik oso urruti dago. Gure asmoa ez da soilik gure txakolina AEBetan saltzea edo eliteei zuzendutako eskaintza gastronomikoa sustatzea. Gure helburua elikagaien ekoizpenean subiranotasuna berreskuratzea da, elikagai horiek ezinbestekoak baitira Balmasedan bizi diren pertsonentzako. Gure eredua agroekologia da, pertsonentzat eta ingurumenarentzat osasuntsuak diren elikagaiak ekoizteko. Horri dagokionez, elikagaien arloko tokiko garapen proiektuetan ezagutza handia duen GKE baten eskutik, gure udalerrian hurbiltasunean eta jasangarritasunean oinarritutako elikagaien alorreko ekimenak publikoki sustatzeko zernolako baldintzak dauden aztertu nahi dugu, lehenengo sektoreko eragileekin izandako elkarrizketa parte hartzaile baten bidez. Horretarako, urte bukaerara arte elkarrizketak, tailer parte hartzaileak eta lursailaren azterketak egingo dira, zer ekimen egin daitezkeen ikusteko, agroekologiaren eta elikadura-subiranotasunaren irizpideei jarraituta jasotako informazioen sistematizazio kritikoaren bidez.

Proiektu horrekin batera, gure udalerrian, lehen aldiz, lehenengo sektore osoko eragile aktiboei zuzendutako laguntza espezifikoak deituko dira.

14/10/21 14:21

15

KIUB Oinarrizko ordainketa-kontua

Laugarren epaia, udal-langile baten aldekoa eta Udalak galdutakoa. Udal gobernu taldea (CLI eta Bildu) “loriaz betetzen” ari da udal langileen kudeaketari dagokionez.

Gainera, kontuan izan behar da udal langile batzuen aurrean presio handia egiten ari dela eta horrek ondorio psikologikoak dituela.

Azken epaiketa horretan, jakin badakit udal langileak bereziki gaizki pasa zuela.

Oraindik epaiketak ditugu aurrean. Udal gobernu taldeak egin duen Lanpostuen Zerrendari buruzkoa izango da hurrengoa, eta mundu guztia aurka agertu da zerrenda horren aurrean. Oposizioa, sindikatu guztiak, udal langileak, baita tradizionalki ezker abertzalea ordezkatu duten pertsona batzuk ere. Eta gero izango dugu 30 urte baino gehiagoren ondoren gauetik goizera kaleratu zuten udal langilearena, zeinari, epaia Udalaren aurkakoa bada, orain arte ordaindu behar izan duguna baino askoz ere kalte-ordain handiagoa eman beharko diogun.

Eta betiko galdera. Nondik aterako dugu dirua kalte-ordain horiei aurre egiteko? Ba gure poltsikoetatik. Egia esan, horrelako kalteordainak okerreko erabakia hartu duten pertsonen soldatekin ordaindu beharko lirateke.

Gainera, hori guztia are gutxiago ulertzen da udal langile batzuek lanpostuen azken balorazioak 1.000 euro inguruko lansaria ekarri dienean, bai, mila euro gehiago hilean.

Osasuna… osasun asko.

Zer da oinarrizko ordainketa-kontua?

Finantza inklusioa sustatzeko modu bat, kontsumitzaileek oinarrizko banku zerbitzuak eskuratzeko duten eskubidearen bidez: • Eskudirua gordailutzea eta/edo eskudirua ateratzea • Zordunketa-txartelarekin ordaintzea, baita on line ere.

• 120 helbideratze- eta transferentzia-eragiketa arte • Hilean gehienez hiru euroko komisioa, edo doakoa izan daiteke.

Nork eskura ditzake?

Edozein kontsumitzailek, baita EBn egoitza finkorik ez dutenek ere, edo bizileku baimenik ez duten eta gutxienez pasaportea duten pertsonek. Eta doakoa izango da kalteberatasun-egoeran edo finantza-bazterkeria egoeran daudela egiaztatzen duten pertsonentzat.

Zer baldintza bete behar dira doakoa izateko?

Urteko eta familia unitateko diru sarrera ekonomiko gordinek ezin dituzte muga hauek gainditu: • 2 aldiz OAEAP, hamabi ordainsarikoa, familia-unitate batean ere sartuta ez dauden pertsonentzat. Hau da, bakarrik daudenentzat.

• 2,5 aldiz OAEAP, lau kide baino gutxiagoko familia-unitateko modalitateren bateko kideak direnean.

• 3 aldiz OAEAP familia-unitateentzat: lau kide edo gehiago izango dituzte, familia ugaritzat aitortuta daudenak, eta horietako batek ofizialki aitortutako % 33ko desgaitasun-maila edo handiagoa izango du.

• Horretaz gain, familia-unitateko ezein pertsona ez da izan behar ondasun higiezinen edo merkataritza sozietateen titularra.

Jakina, ohiko etxebizitza kanpo geratzen da.

(OAEAP: Ondorio askotarako errenta adierazle publikoa, laguntzak, dirulaguntzak edo langabezia-sorospena emateko erreferentzia gisa erabiltzen dena, eta urtero argitaratzen da Aurrekontuen Legearen bidez).

• Oinarrizko kontua doan lortzeko baldintzak betetzen dituen pertsonak ezingo du kontu bat baino gehiago eduki.

Banketxea: • Informazioa emango du • Eskaera jaso eta izapidetuko du, eta 10 eguneko epean ebatziko du KIUB: 747406085 - omic@enkarterri.eus

EUSKERA 248.indd 15

TELEFONO INTERESGARRIAK

Udaletxea · Tel.: 946800000 /· Faxa: 946102053 / · ayto@balmaseda.eus Salinillas futbol zelaia · balmasedafc@ hotmail. com Pasioaren Interpretazio Zentroa · Tel.: 946801438/ · c.pasion@balmaseda.eus ElkarworkGune: Enplegu eta Sustapen Ekonomikoko Saila/ Behargintza ordezkaritza · Tel.: 946801002/ · ODC@balmaseda.eus · Balmalan@balmaseda.eus Emakumearen Etxea · Tel.: 946103099/ · mujer@balmaseda.eus ENKARTUR - Turismo bulegoa · Tel.: 946802976/ · info@enkartur.net Gaztetxoko · Tel.: 946800240 Haurreskola · Tel.: 946800762 Kultur Etxea · Tel.: 946802974 ·Kultura saila - 1go ext./ · cultura@balmaseda.eus · Klaretantzokia@balmaseda.eus ·Liburutegia - 2. ext. ·Gaztezer - 3. ext/ · balmazer@balmaz.org ·Txiki-Park - 4. ext KZgunea · Tel.: 944033317/ · tutor.balmaseda@kzgunea.net Mendiko Etxea · Tel.: 946800646 “LA ENCARTADA” txapel museoa · Tel.: 946800778 Historia Museoa · Tel.: 657795806 Udal igerilekuak · Telk.: 946038543/ 946800549/ · igerilekuak@gmail.com Errotarena kiroldegia · Tel.: 946038543 SAC / HAZ · Tel.: 010/ · Ayto@balmaseda.eus Gizarte ekintza · Tel.: 946671849 / 946671850 ALKOHOLIKO ANONIMOAK 944 150 751 AMBULANTZIA

94 4970387/ 94 4970100 AMBULATORIOA

94 6102325 SUHILTZAILEAK

94 6000183 GURUTZE GORRIA

94 6670584 DYA

94 6399222 ERTZAINTZA

94 6802701 UDALTZAINGOA

657 795800 BABES ZIBILA 629535240 S.O.S. DEIAK

112 AIREPORTUA

94 3211000 ALSA

902 422242 AECC

94 6103099/ 94 4241300 BIZKAIBUS

902 222265 BUTANOA

94 6800196 NEKAZARITZA GANBARA 94 6800690 UR PATZUERGOA 94 4873187 KORREOAK

94 6800983 EMERGENTZIAK

94 4100000 FEVE

94 6801964 GARBIGUNE

652 774521 GAS NATURALA

902 123456 HAZIENDA

901 502000 IBERDROLA

901 202020 EPAITEGIA

94 6039952 NOTARIOTZA Carlos A. Muley 94 6800037 NOTARIOTZA Igone Aretxaga 94 6102198 PARROKIA

94 6800074 TRESNEN BILKETA 665738196 JABETZEN IZEN EMATEA 94 6800310 GIZARTE SEGURTASUNA

94 6801000 BEILATOKIA

94 6103096 TAXI-GELTOKIA

94 6801694 ETXEKO TRATU TXAR EMAKUME BIKTIMA 900 840 111

Udaltzaingoak aurkitutakoak Zureak badira, zatoz Udaltzaingoaren bulegoetara aurkitu dituzten gauzak eskatzera: giltza desberdinak, patineteak, sakeleko telefonoa, erlojua, audifonoa eta poltsa beltza.

14/10/21 14:21

16

BESTELAKOAK

UDABERRIKO “TRANPAJARTZEAK” MURRIZTU EGITEN DU LIZTOR ASIARREN INTZIDENTZIA BALMASEDAN te horrek, Roberto Puch presidenteordearen bitartez, hogei bat tranpa jarri zituen modu altruistan Udalak aurrez adierazitako lekuetan.

Ondoren, Omaira de la Hera izan zen, Euskal Herriko Unibertsitateko ikertzailea eta liztor asiarrentzako erakargarrietan aditua, tranpak bildu eta aztertu zituena. Habia berriak sortu zituzten 87 erregina zenbatu ziren.

Omairak jakinarazi zigun tranpa selektiboagoak egiteko eta intsektu onuragarriak haietara ez erortzeko gakoa honako hau zela: gozo erakargarria (ahabia-zukua) eta edari alkoholdunak (garagardoa eta ardo zuria) jartzea, eta horrela intsektu polinizatzaileak, erleak, esaterako, ez erakartzea.

Ikerketa-proiektu bati esker, Vespa velutinaren 87 liztor erregina harrapatu dira, erakargarria duten tranpak jarriz eta habia berriak saihestuz.

2020an, birusa ekartzeaz gain, liztor asiarreko habien kopurua ere handitu zen, eta suhiltzaileek eta BASALANek ezin izan zituzten habia asko kendu, zuhaitz iristezinetan eta altuera handian zeudelako. Kasuistika horren ondorioz, liztor erregina ugari zalbaldu ziren Balmasedan, eta Udalak intsektu hori kontrolatzeko modu bat bilatzea erabaki zuen.

Irtenbide gisa, etorkizunean liztor erregina bihurtuko zirenak harrapatu zituzten, tranpak jarriz; hau da, kendu ezin izan zituzten habien inguruko eremuetan erakargarria zuten tranpak jarri ziren.

Ingurumenean kalterik ez eragiteko eta harrapaketaren eraginkortasuna handitzeko, tranpa-jartzeari buruzko aholkularitza eskatu zitzaion “Avispa asiática” elkarteari, eta elkar-

IRGARKI LABURRAK LANA

-Erizaintza-ikasketak dituen neska serio eta arduratsua lan bila ari da adinekoak zaintzen edo etxeko lanak egiten, ordutan. 645708213.

-Haur Hezkuntzako ikasle bat haurrak zaintzeko eskaintzen du bere burua. 607 971 797.

ALOKAIRUA -El Berrón inguruan trasteleku bila nabil: 670482637.

-Lonja bat alokatzen da Larrugin kalean (hilerrira bidean). 946801300.

-Mata janari denda alokatzen da Martin Mendia pasealekua 13 helbidean. 630715370/ 690340343.

-Garajea alokagai Félix de la Torre kalean.

607 971 797.

-Txakurrak onartzen dituen etxe edo pisu bila, alokairuan. 946 800 825.

SALMENTA - Jaunartzeko soineko osoa saltzen dut. El Corte Inglés dendan erosia. 94680077.

-Magefesa markako presio-eltzea saltzen dut, butano eta elektrizitaterako. 946800707.

-Pisua salgai Larrugin kaleko 13. zenbakian (2. esk.). 603865779 -Etxe adosatua salgai Villanueva de Menan. 4 logela, sukaldea , 2 egongela, 2 komun, 2 autorentzako garajea, txokoa eta lorategia. Gasolioberogailua. 200.000 €. villakolitza@gmail. com.

GLLetan aldaketak Urte hasieran, Mankomunitateko Gizarte Zerbitzuek Gizarte Larrialdietarako Laguntzak eskatzeko epea luzatzea erabaki zuten. Urte honetan zehar neurri horren pilotajea egin da, eta ikusi da laguntza horien kudeaketan zeuden zailtasunengatik epea luzatzea beharrezkoa zela. Horrenbestez, laguntza horiek eskatzeko epea irailaren 30ean bukatu zen.

Premiazko kasu guztiak orain arte egin den moduan baloratuko dira, herri bakoitzeko gizarte langileekin hitzordua hartuta.

LANDER ONDOVILLA OTEGUI -ABOKATUA-

Foruen plaza, 4-3ºF 48800 BALMASEDA (Bizkaia)

EUSKERA 248.indd 16

Telefonoa: 626 09 28 92 Faxa: 94 680 16 37

14/10/21 14:21