Rodzinna encyklopedia katolicka - Christine Pedotti, Michel Dubost

Dzieci, rodzice i dziadkowie znajdą tu prawdziwą skarbnicę wiedzy o Piśmie Świętym, o Kościele katolickim i jego historii, o wierze, nauce, duchowości, modlitwie, sakramentach i świętych.

Kompendium dla wierzących, którzy chcą wiedzieć więcej i pełniej przeżywać swoją wiarę, a także dla pasjonatów historii i wielbicieli sztuki sakralnej. Ta bogato ilustrowana, podzielona na cztery działy (Biblia i jej wielkie postacie, 2000 lat historii Kościoła, Wiara katolików, Życie świętych) encyklopedia pozwoli każdemu odkryć oraz zrozumieć duchowe i kulturowe korzenie chrześcijaństwa, źródła, początki, dzieje i współczesność Kościoła katolickiego.

ISBN 978-83-8340-007-5

ISBN 978-83-8340-007-5

9 788383 400075

Cena: 99,00 w tym 5% VAT

RODZINNA ENCYKLOPEDIA KATOLICKA

PONAD 300 BARWNYCH ILUSTRACJI: reprodukcji dzieł sztuki, fotografii, rycin i map!

Vademecum katolickie dla każdego!

Christine Pedotti, Michel Dubost

RODZINNA ENCYKLOPEDIA

KATOLICKA

RODZINNA

ENCYKLOPEDIA

KATOLICKA

Wydanie II, poprawione i poszerzone

Christine Pedotti, Michel Dubost

Rodzinna ENCYKLOPEDIA

KATOLICKA

CHRISTINE PEDOTTI Z wykształcenia historyk, absolwentka wydziału nauk politycznych, po ukończeniu studiów teologicznych poświęciła się katechezie dzieci, a następnie licealistów oraz studentów z Dzielnicy Łacińskiej w Paryżu. Od wielu lat kieruje działem religijnym i poświęconym rodzinie w grupie wydawniczej Fleurus-Mame. Jest autorką licznych książek skierowanych przede wszystkim do dzieci i młodzieży, wydawanych głównie w serii „Théo”.

Bp MICHEL DUBOST Ksiądz katolicki, członek kongregacji pod wezwaniem Jezusa i Maryi, absolwent wydziału nauk politycznych, biskup polowy w latach 1989-2000, Do 2017 roku biskup diecezji Évry-Corbeil-Essonnes. W latach 2019–2020 był administratorem apostolskim archidiecezji lyońskiej. Współpracował z francuskim ośrodkiem badania opinii publicznej SOFRES, regularnie współtworzył wiele programów radiowych i telewizyjnych.

Autor licznych publikacji, koordynator projektu Théo, l’encyclopédie catholique.

PODRÓŻ W ŚWIAT

KATOLICYZMU

Droga Czytelniczko, drogi Czytelniku, Ta encyklopedia katolicyzmu została przygotowana dla tych wszystkich, którzy pragną odkryć katolicyzm po raz pierwszy lub odświeżyć dawną znajomość; dokonać „przeglądu”, zrozumieć katolicyzm. Wraz z bp. Michelem Dubostem pragnęliśmy stworzyć książkę prostą, przejrzystą, przyjazną. Oczywiście oboje jesteśmy wierzący i ufamy, że dzięki temu będziemy dobrymi przewodnikami po tej dziedzinie. Wprowadzimy was w świat, który jest naszym światem, który kochamy i którego urokami chcemy się z wami podzielić. Być może przychodzicie tu, by dowiedzieć się czegoś więcej na temat kultury, chcielibyście odnaleźć swoje korzenie, tak jak powraca się do kraju przodków, albo przeczuwacie, że katolicyzm jest propozycją sensu i szczęścia i pragniecie przyjrzeć mu się bliżej. A może po prostu jesteście katolikami, ten świat jest waszą ojczyzną, nie znacie jednak wszystkich jego ścieżek, wszystkich perspektyw. Zatem, kimkolwiek jesteś, zaciekawionym debiutantem czy już pasjonatem, twój bagaż liczy mniej lub więcej lat, serdecznie witamy i zapraszamy do podążania za przewodnikiem.

Christine Pedotti

KSIĘGI PISMA ŚWIĘTEGO I ICH SKRÓTY (SIGLA BIBLIJNE) STARY TESTAMENT:

Księga Ozeasza Oz

Księga Rodzaju Rdz

Księga Joela Jl

Księga Wyjścia Wj

Księga Amosa Am

Księga Kapłańska Kpł

Księga Abdiasza Ab

Księga Liczb Lb

Księga Jonasza Jon

Księga Powtórzonego Prawa Pwt

Księga Micheasza Mi Księga Nahuma Nah

Księga Jozuego Joz

Księga Habakuka Ha

Księga Sędziów Sdz

Księga Sofoniasza So

Księga Rut Rt

Księga Aggeusza Ag

1, 2 Księga Samuela

1 Sm, 2 Sm

Księga Zachariasza Za

1, 2 Księga Królewska 1 Krl, 2 Krl

Księga Malachiasza Ml

1, 2 Księga Kronik 1 Krn, 2 Krn

NOWy TESTAMENT

Księga Ezdrasza Ezd

Ewangelia wg św. Mateusza

Księga Nehemiasza Neh

Ewangelia wg św. Marka Mk

Księga Tobiasza Tb

Ewangelia wg św. Łukasza Łk

Księga Judyty Jdt

Ewangelia wg św. Jana J

Księga Estery Est

Dzieje Apostolskie Dz

1, 2 Księga Machabejska (Męczennicy izraelscy) 1

List do Rzymian Rz

Mch, 2 Mch

1, 2 List do Koryntian 1 Kor, 2 Kor

Mt

List do Galatów Ga Księga Hioba Hi

List do Efezjan Ef

Księga Psalmów Ps

List do Filipian Flp

Księga Przysłów Prz

List do Kolosan Kol

Księga Koheleta (Eklezjastes) Koh

1, 2 List do Tesaloniczan 1 Tes, 2 Tes

Pieśń nad Pieśniami Pnp

1, 2 List do Tymoteusza 1 Tm, 2 Tm

Księga Mądrości Mdr

List do Tytusa Tt

Mądrość Syracha (Eklezjastyk) Syr

List do Filemona Flm List do Hebrajczyków Hbr

Księga Izajasza Iz

List św. Jakuba Jk

Księga Jeremiasza Jr

1, 2 List św. Piotra 1 P, 2 P

Lamentacje Lm

1, 2, 3 List św. Jana 1 J, 2 J, 3 J

Księga Barucha Ba

List św. Judy Jud

Księga Ezechiela Ez

Apokalipsa św. Jana Ap

Księga Daniela Dn

6

SPIS TREŚCI CZĘŚĆ PIERWSZA: O BIBLII Biblia ..................................................................................................................................................... 12 Stworzenie ............................................................................................................................................. 14 Noe ........................................................................................................................................................ 16 Wieża Babel ........................................................................................................................................... 17 Abraham. Odkrycie Boga ....................................................................................................................... 18 Patriarchowie. Historie rodzinne .......................................................................................................... 20 Mojżesz, syn faraona. Niewola egipska ................................................................................................. 22 Mojżesz, przywódca Hebrajczyków. Przejście przez Morze Czerwone ..................................................24 Mojżesz i Lud Boży. Ku Ziemi Obiecanej ................................................................................................ 26 Kraj Kanaan. Kraj mlekiem i miodem płynący........................................................................................ 28 Sędziowie .............................................................................................................................................. 30 Dawid. Król dla Izraela ........................................................................................................................... 32 Zakochany Dawid. Psalmy ..................................................................................................................... 34 Dawid i Salomon. Świątynia Jerozolimska ............................................................................................. 36 Prorocy. Północ – Południe .................................................................................................................... 38 Wygnanie do Babilonu. Ciężka próba .................................................................................................... 40 Hiob. Tajemnica zła................................................................................................................................ 42 Męczennicy izraelscy ............................................................................................................................. 44 Izrael a inne narody ............................................................................................................................... 46 Pieśń nad pieśniami. Wyznanie miłości ................................................................................................. 48 Historia ludu izraelskiego ...................................................................................................................... 50 Kiedy Rzym podbija świat ...................................................................................................................... 52 Ewangelie. Dobra Nowina ..................................................................................................................... 54 Życie wierzących Izraelitów ................................................................................................................... 56 Jan Chrzciciel ......................................................................................................................................... 58 Narodzenie Jezusa ................................................................................................................................. 60 Przyjaciele Jezusa .................................................................................................................................. 62 Spotkania Jezusa.................................................................................................................................... 64 Cuda ...................................................................................................................................................... 66 Kim właściwie jest ten człowiek?........................................................................................................... 68 Kiedy Jezus mówi w przypowieściach.................................................................................................... 70 Jezus w Jerozolimie. Niezawiniona śmierć............................................................................................. 72 Zmartwychwstanie. Pusty grób ............................................................................................................. 74 Zesłanie Ducha Świętego. Narodziny Kościoła....................................................................................... 76 Pierwsza wspólnota ............................................................................................................................... 78 7

Podróże świętego Pawła ........................................................................................................................ 80 Listy ....................................................................................................................................................... 82 Apokalipsa ............................................................................................................................................. 84 Jezus. Postać historyczna ....................................................................................................................... 86

CZĘŚĆ DRUGA: O KOŚCIELE Pierwsi chrześcijanie. Pierwsi męczennicy ............................................................................................ 90 Konstantyn Wielki i barbarzyńscy wodzowie. Nowi chrześcijanie .........................................................92 Święty Augustyn. Ojcowie Kościoła ....................................................................................................... 94 Grzegorz Wielki. Narodziny świata chrześcijańskiego ...........................................................................96 Ewangelizacja Europy ............................................................................................................................ 98 Święty Benedykt. Człowiek Boga ......................................................................................................... 100 Islam .................................................................................................................................................... 102 Karol Wielki. Narodziny cesarstwa ......................................................................................................104 Tysiąc lat po Chrystusie: narodziny państwa polskiego .......................................................................106 Bizancjum. Drugi Rzym ........................................................................................................................ 108 Bizancjum. Zerwanie z Rzymem .......................................................................................................... 110 Chrześcijaństwo w średniowiecznej Polsce .........................................................................................112 Głosić Boga w sercu miasta ................................................................................................................. 114 Krucjaty. Wojna w imię Boże ............................................................................................................... 116 Chrześcijanie w średniowieczu ............................................................................................................ 118 Kościół rozdarty. Sobór w Konstancji ...................................................................................................120 Renesans ............................................................................................................................................. 122 Narodziny protestantyzmu .................................................................................................................. 124 Wojny religijne..................................................................................................................................... 126 Reforma katolicka. Sobór Trydencki ....................................................................................................128 Być chrześcijaninem. Chrześcijaństwo epoki baroku ...........................................................................130 Odkrycie Nowego Świata. Być misjonarzem ........................................................................................132 XVIII wiek oświecenie .......................................................................................................................... 134 Wielkie przewroty XVIII/XIX w. Chrześcijanie w niebezpieczeństwie ..................................................136 Epoka misjonarzy................................................................................................................................. 138 Kościół a nowoczesne idee .................................................................................................................. 140 Polscy katolicy w XIX wieku ................................................................................................................. 142 Papież i jego państwo .......................................................................................................................... 144 Kościół a robotnicy .............................................................................................................................. 146 Chrześcijanie i Żydzi............................................................................................................................. 148 Komunizm, nazizm .............................................................................................................................. 150 Sobór Watykański II. Wiosna Kościoła .................................................................................................152 Kościół w Polsce po II wojnie światowej ..............................................................................................154 Jan Paweł II. Człowiek, który został papieżem .....................................................................................156 Wszyscy chrześcijanie. Ekumenizm .....................................................................................................158 Papież .................................................................................................................................................. 160 Watykan .............................................................................................................................................. 162 Kościół dziś .......................................................................................................................................... 164 Żywy Kościół ........................................................................................................................................ 166 8

SPIS TREŚCI

CZĘŚĆ TRZECIA: O WIERZE Wielkie religie ...................................................................................................................................... 170 Wierzyć. Złożyć obietnicę .................................................................................................................... 172 Kościół. Zgromadzenie wiernych ......................................................................................................... 174 Jezus zmartwychwstały. Sedno wiary chrześcijan ...............................................................................176 Jezu, jakie jest Twoje imię?.................................................................................................................. 178 Bóg i Ojciec .......................................................................................................................................... 180 Dar Boga. Stworzenie świata .............................................................................................................. 182 Dar Boga. Chrystus .............................................................................................................................. 184 Dar Boga. Duch Święty. ....................................................................................................................... 186 Modlitwa Chrystusa............................................................................................................................. 188 Ojcze nasz ............................................................................................................................................ 190 Odmieńcie wasze serca ....................................................................................................................... 192 Żyć jak Jezus......................................................................................................................................... 194 Walka duchowa ................................................................................................................................... 196 Sumienie.............................................................................................................................................. 198 Żyć w prawdzie .................................................................................................................................... 200 Ciało stworzone do miłości .................................................................................................................. 202 Wartość życia ludzkiego ...................................................................................................................... 204 Budować społeczeństwo oparte na sprawiedliwości...........................................................................206 Praca i pieniądze .................................................................................................................................. 208 Chrześcijanin i pokój ............................................................................................................................ 210 Ziemia dla wszystkich .......................................................................................................................... 212 Wielka nadzieja chrześcijan. Życie z Bogiem .......................................................................................214 Koniec czasów. Życie wieczne .............................................................................................................. 216 Formacja i misja................................................................................................................................... 218 Maryja ................................................................................................................................................. 220 Modlić się. Wziąć Boga za rękę ............................................................................................................ 222 Kalendarz liturgiczny............................................................................................................................ 224 Sakramenty.......................................................................................................................................... 226 Chrzest. Stać się synem Boga............................................................................................................... 228 Bierzmowanie. Być świadkiem Chrystusa ............................................................................................230 Sakrament pojednania. Doświadczyć przebaczenia ............................................................................232 Sakrament małżeństwa ....................................................................................................................... 234 Powołanie ............................................................................................................................................ 236 Sakrament święceń ............................................................................................................................. 238 Sakrament namaszczenia chorych .......................................................................................................240 Sakrament Eucharystii ......................................................................................................................... 242 Msza święta ......................................................................................................................................... 244

DODATKI SŁOWNIK IMION ŚWIĘTyCH ................................................................................................................ 247 POCZET PAPIEŻy .................................................................................................................................. 288 INDEKS ................................................................................................................................................. 293 ŹRÓDŁA FOTOGRAFII ........................................................................................................................... 318 9

10

O BIBLII

11

O Biblii

Biblia Fragment biblijnego manuskryptu znad Morza Martwego, I w.

Kiedy wypowiadamy Alleluja, mówimy po hebrajsku „Chwalcie Boga”.

Gdy Jezus wymawia słowa Talitha kum, mówi po aramejsku „Dziewczynko, mówię ci, wstań!”.

Kiedy śpiewamy Kyrie eleison, mówimy po grecku „Panie, zmiłuj się na nami”.

Wypowiadając Credo, mówimy po łacinie „Wierzę”.

Ściana Płaczu, jedyny ocalały fragment żydowskiej Świątyni w Jerozolimie

1 Biblia Historia, jaką opisuje Biblia, dotyczy narodu żydowskiego.

Składające się na nią teksty przedstawiają w jaki sposób, krok po kroku, ten mały naród odkrył Boga. Biblijny Bóg jest Bogiem, który stwarza Ziemię i cały wszechświat, i który daje się poznać ludziom. Spomiędzy wszystkich narodów na Ziemi Pan Bóg wybiera jeden, naród żydowski, i właśnie jemu się objawia. Poprzez wydarzenia historii swojego ludu Żydzi starali się poznać wolę Bożą. Biblia stanowi w pewien sposób pamięć tego narodu. Jest także pamięcią chrześcijan, wierzących w Jezusa, Syna Bożego, który nadał tej historii nowy sens, czyniąc ją dostępną dla wszystkich ludzi. Dla wszystkich wierzących, tak żydów, jak chrześcijan, Biblia jest Słowem Bożym.

2 Testamenty Słowo „testament” oznacza przymierze, rodzaj kontraktu wiążącego dwoje partnerów: Boga i Jego lud.

Stary Testament, nazywany także Starym Przymierzem, opisuje przymierze, jakie Bóg zawiera z Mojżeszem i narodem żydowskim. Można je streścić w dziesięciu słowach Przymierza – Dziesięciu przykazaniach – lecz jest to również długa, licząca całe 12

wieki historia z czasów królów i proroków.

Nowy Testament rozpoczyna się wraz z Jezusem Chrystusem.

To całkiem nowa historia, zapoczątkowanie ostatecznego, Nowego Przymierza. Początek ten jest tak ważny, że dzisiaj w wielu krajach całego świata liczymy lata od narodzenia Chrystusa.

3 Języki Język hebrajski jest starożytnym religijnym językiem Żydów.

Stary Testament prawie w całości został napisany po hebrajsku.

W języku tym pisze się i czyta od prawej strony do lewej. W czasach Jezusa hebrajski był już językiem martwym; językiem potocznym stał się aramejski. Dzisiaj w Izraelu mówi się po nowohebrajsku: to współczesny, odrodzony język hebrajski.

Greka to pierwszy język, na który została przetłumaczona Biblia. Przekład ten, dokonany między III a I wiekiem p.n.e., zwany jest Septuagintą (od łac. „siedemdziesiąt”), mówi się bowiem, jest on dziełem siedemdziesięciu uczonych. Z kolei Nowy Testament został napisany od razu po grecku. Łacina jest językiem, na który święty Hieronim przetłumaczył Biblię około 400 r. n.e. W tamtych czasach był to powszechnie używany język mówiony. Święty

Księga nad księgami Hieronim spopularyzował Pismo Święte, stąd przekład ten nazywamy Wulgatą (od łac. vulgatus – rozpowszechniony).

4 Ewangelie Istnieją 4 Ewangelie.

Mateusz, Marek, Łukasz i Jan opisali, każdy na swój sposób, życie Jezusa i przytoczyli to, co mówił.

Teksty te zostały napisane przez ludzi, którzy wierzyli w Jezusa, Syna Bożego, Zmartwychwstałego spośród umarłych. Dla nich Jezus wciąż żyje i pragnie ofiarować życie wszystkim ludziom. Tę właśnie Dobrą Nowinę (to tłumaczenie greckiego słowa evangelion) chcą przekazać swoim czytelnikom.

73 Księgi Stary Testament zawiera 46 ksiąg, które można podzielić na 4 kategorie: – księgi Prawa, nazywane Torą lub Pięcioksięgiem: to pięć pierwszych ksiąg Biblii; – księgi historyczne: Księgi Królów, Kronik itd., przedstawiające historię ludu izraelskiego, – księgi mądrościowe: Księgi Mądrości, Przysłów, Psalmów, gromadzące teksty medytacji lub modlitwy, – księgi prorockie, obejmujące pisma proroków, ludzi, którzy niestrudzenie przypominają ludowi o przymierzu z Bogiem.

Nowy Testament zawiera 27 ksiąg: – cztery Ewangelie opowiadające o życiu Jezusa; – Dzieje Apostolskie opisują historię działalności Apostołów i pierwszych chrześcijan;

– Listy, szczególnie te autorstwa świętego Pawła, zawierają rady i nauki skierowane do pierwszych wspólnot chrześcijańskich; – Apokalipsa, księga, w której święty Jan podtrzymuje na duchu prześladowanych chrześcijan oraz przepowiada zwycięstwo Chrystusa i Jego powrót w chwale.

2 000 lat historii Od Abrahama do Apostołów – długa historia narodu: poczynając od praprzodków, wyzwolenia z niewoli egipskiej, podboju ziem, jego królów i bohaterów; poprzez wojny, klęski i zwycięstwa; historię jego stolicy, Jerozolimy; historię jego lęków i nadziei, zdrad i wierności swemu Bogu; po historię długiego oczekiwania, które przygotowało nas do rozpoznania w Jezusie obiecanego przez Boga Zbawiciela.

Odnaleźć się w minutę Istnieje coś w rodzaju kodu pozwalającego szybko odszukać dowolny fragment w Biblii.

Mamy do niego trzy klucze: 1 – Skrót nazwy księgi: Wj oznacza Księgę Wyjścia, J znaczy tyle, co Ewangelia wg św. Jana.

2 – Numer rozdziału: Wj 16 znaczy „Księga Wyjścia, rozdział 16”.

3 – Numer wersetu: w każdym rozdziale zdania – wersety – są numerowane przy pomocy znajdujących się w tekście małych cyferek. Wj 16, 1-10 znaczy „Rozdział 16 Księgi Wyjścia, od wersetu 1 do wersetu 10”.

Iluminowany egzemplarz Biblii

13

O Biblii

Stworzenie Stając wobec cudowności wszechświata, biblijni wierzący wyznają swoją wiarę. Wszystko jest dziełem Boga, to On jest Stwórcą nieba, ziemi i wszystkiego, co na niej żyje: roślin, zwierząt oraz ludzi.

Stwórca Sąsiadujące z Izraelem ludy także twierdziły, że ich bogowie uczynili świat i stworzyli ludzi jako mających im służyć niewolników. Biblia przedstawia te rzeczy w zupełnie inny sposób.

Istnieje tylko jeden Bóg. Tworzy wyłącznie dobre rzeczy: jako zwieńczenie wszechświata stwarza człowieka, nie jako rezultat jakiegoś błędu albo dzieło przypadku.

Bóg stwarza człowieka na swój obraz, na swoje podobieństwo.

Ten człowiek nie jest sam: to mężczyzna i kobieta. Bóg powierza mu wszechświat i wszystkie rzeczy, jakie uczynił.

Stworzenie a ewolucja Dzisiejsi naukowcy są zdania, że człowiek stał się prawdziwie człowiekiem po długiej ewolucji, która prowadziła od bardzo prostej formy życia (jedno- lub kilkukomórkowej) do najwyżej zorganizowanych zwierząt, a w końcu do człowieka. Teoria ta nie stoi w sprzeczności z tym, co mówi Biblia, nie będąca dziełem naukowym, lecz księgą wiary.

Biblijne pisma ukazują, że człowiek jest chciany przez Boga, chciany jako przyjaciel, oraz że w jego ręce został złożony cały wszechświat. Dla ludzi wierzących mało ważne jest, czy człowiek pojawił się w wyniku długiej ewolucji, czy też w inny sposób: istota ludzka istnieje, ponieważ od zawsze pragnie tego Bóg.

Miejsce człowieka w dziele stworzenia Pierwsza księga Biblii, Księga Rodzaju, rozpoczyna się dwoma opisami stworzenia świata. Te dwa opisy zostały umieszczone jeden po drugim, jednak powstały w różnym czasie. Pierwszy pochodzi prawdopodobnie z VI w. przed Chrystusem. Drugi jest bez wątpienia starszy. Nie są to teksty naukowe tłumaczące, w jaki sposób powstał świat i jak pojawił się człowiek. Jest to hymn wierzących w Boga, którzy odkrywają, że uczynił On świat z dobroci, dla człowieka.

14

Hymn rozbrzmiewający w całej Biblii Bohaterowie Biblii nie przestają wysławiać Boga-Stwórcy. Poza wspaniałymi ustępami z pierwszych stron Księgi Rodzaju, wiele fragmentów Biblii opiewa cud stworzenia, moc oraz dobroć Boga.

Zanim powstał świat, Bogiem jest Bóg Zanim góry narodziły się w bólach, Nim ziemia i świat powstały, Od wieku po wiek Ty jesteś Bogiem.

Ps 90 Bóg stwarza porządek wszechświata Rozdziela niebo od ziemi, ziemię od morza Przez słowo Pana powstały niebiosa i wszystkie ich zastępy przez tchnienie ust Jego.

On gromadzi wody morskie jak w worze: oceany umieszcza w zbiornikach.

Ps 33

Bóg czyni człowieka koroną stworzenia Ty bowiem utworzyłeś moje nerki, Ty utkałeś mnie w łonie mej matki.

Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie, godne podziwu są Twoje dzieła.

Ps 139 albo czym jest człowiek, że o nim pamiętasz, i czym – syn człowieczy, że się nim zajmujesz?

Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich, chwałą i czcią go uwieńczyłeś.

Ps 8

Bóg oddziela dzień od nocy, rozdziela pory roku Twoim jest dzień i noc jest Twoja; Ty światło i słońce utwierdziłeś.

Ty ustanowiłeś wszystkie granice ziemi; Ty utworzyłeś lato i zimę.

Ps 74

Michał Anioł, Stworzenie Adama, 1508-1512, sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej, Rzym, Watykan

15

O Biblii

Noe W pierwszej księdze Biblii, Księdze Rodzaju, opowiedziana jest straszna historia; potoki deszczu zalewają całą ziemię: to potop. Wszystkie istoty żywe toną, z wyjątkiem pewnego człowieka imieniem Noe, który buduje arkę, ogromny statek, i ratuje w ten sposób swoją rodzinę oraz po parze przedstawicieli wszystkich gatunków zwierząt ziemskich.

Pochodzenie narodów na Ziemi Biblia tłumaczy pokrewieństwo wszystkich narodów na Ziemi, wywodząc je od trzech synów Noego.

Od Sema pochodzą Asyryjczycy, Aramejczycy, Hebrajczycy.

Od Chama pochodzą ludy krajów południowych: Etiopii, Arabii, Egiptu.

Od Jafeta pochodzą ludy Azji Mniejszej oraz wysp Morza Śródziemnego.

Stąd mający za przodka Sema potomkowie Hebrajczyków, Żydzi, nazywani są semitami.

Pochodzenie opowieści Od Indii po Grecję odnaleźć można wiele opowieści o potopie.

Jedną z najdawniejszych, Atrahasis, datuje się na 1600 r. p.n.e.

Podania te nie przedstawiają wydarzeń historycznych, jednak klimatolodzy twierdzą, że dolina potężnej rzeki Eufrat doświadczała potwornych powodzi. Ludzie długo przechowywali ich budzące grozę wspomnienie. Stając wobec katastrof naturalnych, ludzie zadawali sobie pytanie, czy Ziemia jest rzeczywiście przyjaznym dla nich miejscem i czy pewnego dnia ludzkość nie zniknie na zawsze.

ARKA Z BIBLIJNEGO OPISU Materiały: drewno żywiczne powleczone smołą, trzcina Wymiary: dł.: 300 łokci (ok. 150 m), szer.: 50 łokci (ok. 25 m), wys.: 30 łokci (ok. 15 m).

Cechy szczególne: dach, 3 poziomy.

Nazwa: „arka” nie jest nazwą statku, słowo to znaczy „skrzynia”.

Uwagi: - W tej szczelnie zamkniętej skrzyni mała gromadka ocalałych jest dobrze chroniona przed śmiercionośnymi wodami potopu.

- Arka posiada 3 piętra, podobnie jak Świątynia Jerozolimska, jest to więc prawdziwa mała świątynia, w której człowiek znajduje się pod opieką Boga.

Arka Noego, szkoła Rafaela (1483-1520), Zamek Le Lude, Francja

16

Czy Bóg pragnie śmierci człowieka?

Biblijny opis ukazuje zepsucie ludzi. Sprawy mają się tak źle, że świat zdaje się tego dłużej nie wytrzymywać. W pierwszej chwili ogarnięty gniewem Bóg wydaje się chcieć zagłady ludzi.

Jednakże nakazuje Noemu wybudować arkę. Stworzenie – ludzie i zwierzęta – zostają uratowani.

To znak nowego życia. Bóg daje Noemu obietnicę: już nigdy nie zgładzi ludzkości. Obietnica ta stanowi przymierze między Bogiem i ludźmi, pomiędzy niebem i ziemią, zaś znakiem owego przymierza ma być tęcza. Od tej pory ludzie będą mogli bezpiecznie żyć na ziemi, którą powierza im Bóg.

Jednocześnie Bóg daje ludzkości prawo zabraniające przelewania krwi drugiego człowieka.

Wieża Babel

W pierwszej księdze Biblii, Księdze Rodzaju, znajdziemy inną niezwykłą opowieść: historię Wieży Babel.

Ludzie postanawiają wybudować przeogromną wieżę, której wierzchołek sięgnie nieba. Pracują ciężko jak niewolnicy, by wyprodukować cegły niezbędne do konstrukcji wieży. Bóg jednak przerywa budowę, rozprasza ich po całej ziemi. Wtedy też ludzie zaczynają mówić w różnych językach.

Co jest prawdą?

Opisy z początku Księgi Rodzaju próbują odpowiedzieć na zasadnicze pytania: kim jest człowiek? Co robi Bóg, by człowiek był szczęśliwy?

Teksty owe zostały napisane w oparciu o wiedzę tamtego czasu. Ówcześni ludzie wierzyli, że Ziemia jest wielkim, płaskim dyskiem podtrzymywanym nad wodą przez kolumny. Sklepienie niebieskie, do którego „podczepiony” był Księżyc, gwiazdy i Słońce, podtrzymywało „wody podniebne”, spadające przez stawidła na Ziemię w postaci deszczu. Wielkim błędem byłoby więc traktować te opowieści jako teksty naukowe. Dla wierzących są one natchnione przez Boga, objawiają więc głęboką prawdę o sercu człowieka i sercu Boga.

Symboliczne cyfry

W Biblii liczby mają znaczenie przede wszystkim symboliczne.

Cyfra 3 oznacza naleganie, nacisk. Trzykrotnie powtarzane są te same słowa, te same gesty.

7 oznacza doskonałość, pełnię. 12 – Zbawienie.

Przykłady: – 6 dni dzieła stworzenia + szabat; – pomiędzy Adamem a Noem występuje 7 patriarchów.

Wieża Babel, Liturgia Godzin z Bedford, 1423, British Library, Londyn, Wielka Brytania

Jak to rozumieć?

W historii Wieży Babel Bóg wydaje się zazdrosny o niebo, swoje królestwo. W rzeczywistości to ludzie tamtego czasu próbują odpowiedzieć sobie na pytanie: dlaczego ludzie tak bardzo się między sobą różnią, skoro zostali stworzeni przez tego samego Boga?

Bóg zaprasza ludzi do tego, by zamieszkali na całej Ziemi, by uczyli się wzajemnie poznawać i rozumieć. Prawdziwe oblicze Boga można poznać tylko odkrywając bogactwo różnorodności, to, że każdy człowiek jest jedyny w swoim rodzaju, nie zaś próbując podbić niebo, wymazując przemocą różnice między ludźmi.

17

Babel – Babilon „Babel” jest z całą pewnością przekształconą nazwą wielkiego miasta Babilon, stolicy wrogów narodu izraelskiego, nad którą górowały zikkuraty, ogromne świątynie, gdzie babilońscy kapłani składali ofiary, chcąc zapewnić sobie przychylność licznych okrutnych bóstw.

O Biblii

Abraham Przed czterema tysiącami lat człowiek zaprosił do swojego życia przyjaciela innego niż wszyscy: Boga we własnej Osobie! Ludzie tamtych czasów mieli zwyczaj czcić wiele bóstw, jednak Boga, Boga Jedynego żaden człowiek dotąd nie „odkrył”… Wielkim „odkrywcą” Boga jest Abraham. Dla chrześcijan, żydów i muzułmanów jest on „ojcem wierzących”, przodkiem wszystkich tych, którzy, idąc w jego ślady, wierzą w Jedynego Boga.

ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię: staniesz się błogosławieństwem.» Rdz 12, 1-2.

Siedemdziesięciopięcioletni Abraham nie waha się ani chwili.

Wyrusza w drogę wraz z żoną Sarą, sługami i stadami, ku tajemniczej krainie obiecanej mu przez Boga.

Idzie z Charanu na północy do ziemi Kanaan. Tam rozbija namioty, jednak Bóg nie zostawia go w spokoju: „Wstań i przejdź ten kraj wzdłuż i wszerz: tobie go oddaję”.

Pierwsze spotkanie w Mamre

Gościnność Abrahama, ikona, XVII w., Muzeum Bizantyjskie, Ateny, Grecja

Abram czy Abraham?

Na początku swoich dziejów Abraham nosił imię Abram.

Poprzez zmianę imienia Bóg powierza Abrahamowi nowe zadanie, misję bycia ojcem mnóstwa narodów.

Coś nowego w życiu Abrahama Na początku Abraham jest bogatym nomadą z Ur, miasta w południowej Mezopotamii. Posiada wielkie stada, nie ma jednak dzieci, a jest już w podeszłym wieku.

Mimo to jego życie dopiero się zaczyna, bo… powołuje go Bóg! „Pan rzekł do Abrama: «Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci 18

Pewnego dnia około południa, po tym, jak rozbił obóz w pobliżu oazy dębów Mamre, ujrzał Abraham zbliżających się trzech przybyszów. Zgodnie z zasadami gościnności zaprasza ich, by odpoczęli, każe swym sługom obmyć im nogi i podejmuje odświętnym posiłkiem. Na koniec uczty jeden z gości obwieszcza: „O tej porze za rok wrócę do ciebie, twoja zaś żona Sara będzie miała wtedy syna”. Sara, która przysłuchiwała się rozmowie u wejścia do namiotu, uśmiechnęła się: niepodobna w to uwierzyć, oboje z Abrahamem są już tacy starzy!

Mimo to goście upierają się: „Dlaczego to Sara śmieje się

Odkrycie Boga i myśli: Czy naprawdę będę mogła rodzić, gdy już się zestarzałam?

Czy jest coś, co byłoby niemożliwe dla Pana?”. I rzeczywiście, wkrótce Sara zachodzi w ciążę! Wiosną wydaje na świat syna. Dają mu z mężem na imię Izaak, które oznacza „zaśmiał się”. Abraham i Sara pochylają się nad tym obiecanym przez Boga dzieckiem: zamieszkał pośród nich uśmiech samego Boga!

Ofiara Podobnie jak ludzie swojej epoki, Abraham wierzy, że Bóg, na podobieństwo innych bogów, wymaga składania ofiar. Nie ociąga się z odpowiedzią na wezwanie Boga, by ofiarował własnego syna: „Abrahamie! (…) Weź twego syna jedynego, którego miłujesz, Izaaka, idź do kraju Moria i tam złóż go w ofierze na jednym z pagórków, jakie ci wskażę”.

Abraham wdrapuje się z Izaakiem na wzniesienie, układa drewno na ognisko, związuje syna i wyciąga rękę po nóż. W tym momencie rozlega się głos: „Abrahamie, Abrahamie! (…) Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna”.

Abraham odwraca się i spostrzega barana uwikłanego rogami w zaroślach. To jego ma złożyć w ofierze na ołtarzu!

Bóg mówi dalej: „będę ci błogosławił i dam ci potomstwo tak liczne jak gwiazdy na niebie i jak ziarnka piasku na wybrzeżu morza (…), dlatego, że usłuchałeś mojego rozkazu”.

Bóg ofiarowuje Abrahamowi o wiele więcej aniżeli syna: relację mocniejszą niż wszelkie przeciwności… obietnicę życia po wieczne czasy.

Ustęp ten podkreśla także absolutny zakaz składania ofiar z ludzi.

Początek obietnicy Abraham doczekał jedynie początku realizacji danej mu obietnicy. Za całą rodzinę ma tylko jednego syna! Na Ziemi Obiecanej jest jedynie przybyszem!

Jednak Abraham może już umrzeć: zaufał. Bóg dotrzyma swojej obietnicy!

Obietnica Boga Wezwany przez Boga, Abraham, który dotąd uważał się za bogatego, zaczyna dostrzegać, czego mu brakuje: dzieci, liczna rodzina, kraj, gdzie mógłby spokojnie żyć…

Bóg jednak widzi jego smutek. „Nie obawiaj się, Abramie, bo Ja jestem twoim obrońcą: nagroda twoja będzie sowita. (…) Sprawię, że będziesz niezmiernie płodny, tak że staniesz się ojcem narodów i pochodzić będą od ciebie królowie. Przymierze moje, które zawieram pomiędzy Mną a tobą oraz twoim potomstwem, będzie trwało z pokolenia w pokolenie, jako przymierze wieczne…”

Dwaj synowie Abrahama Przed narodzinami Izaaka Sara pragnęła ofiarować Abrahamowi potomstwo. Połączył się więc ze służącą swojej żony, która dała mu syna, Izmaela. Sara, zazdrosna o swą służkę, upokorzyła ją i doprowadziła do wydalenia wraz z dzieckiem na pustynię. Bóg jednak zatroszczył się o chłopca i obiecał uczynić z niego wielki lud: Arabowie uważają się za spadkobierców owej obietnicy.

Ofiara Abrahama, mozaika bizantyjska, fragment kompozycji, ok. 540 r., Kościół San Vitale, Rawenna, Włochy

19

O Biblii

Patriarchowie Izaakowi, synowi Abrahama, rodzą się dzieci, następnie wnuki, prawnuki… Tworzą wielką rodzinę patriar chów, owych niestrudzonych wędrowców, którym Bóg towarzyszy dzień po dniu, tak, jak obiecał. Przygoda toczy się dalej!

Kim są patriarchowie?

W roku 1800 przed Chrystusem na Wschodzie niektóre ludy prowadziły osiadły tryb życia: uprawiały ziemię, budowały miasta i podporządkowywały się władzy książąt.

Inne były nomadami: posiadały stada, koczowały w namiotach i wędrowały od pastwiska do pastwiska. Przodkami narodu izraelskiego są właśnie nomadowie. Przemieszczają się pod wodzą patriarchów – obdarzonych mądrością głów rodów, ludzi, którzy dostąpili poznania Boga. Cieszą się wielkim poważaniem i każdy ród troskliwie przechowuje pamięć o tych wędrówkach i długiej przyjaźni z Bogiem.

Jakub i Ezaw: kłótnia i pojednanie Synowie Izaaka, Ezaw i Jakub, są bliźniakami i nie przestają się kłócić. Według tradycji, to pierworodny – Ezaw – powinien był zostać głową rodu. Jednak Jakub oszukuje swojego ojca i otrzymuje błogosławieństwo przeznaczone dla brata. Chcąc uciec przed gniewem Ezawa, wyrusza do kraju przodków, do Charanu.

Pewnej nocy we śnie widzi Jakub drabinę sięgającą swym wierzchołkiem nieba, i aniołów, którzy po niej schodzą i wchodzą.

Słyszy: „potomstwo twoje będzie tak liczne jak proch ziemi. (…)

Ja jestem z tobą i będę cię strzegł, gdziekolwiek się udasz… bo nie opuszczę cię, dopóki nie spełnię tego, co ci obiecuję”. Tak więc, pomimo oszustwa, do jakiego się uciekł, Bóg go nie opuszcza!

Po wielu latach Jakub przypomina sobie o Bożej obietnicy i postanawia pojednać się z Ezawem!

Wyrusza w drogę z całą swą rodziną i przekracza potok Jabbok, kierując się ku Kanaanowi. Noc poprzedzającą spotkanie z bratem spędza samotnie. Obawia się tego spotkania po latach.

W nocy jakaś tajemnicza postać toczy z nim walkę. Jakub broni się dzielnie, aż o wschodzie słońca każe przybyszowi, by go pobłogosławił. Ten mu odpowiada: „Odtąd nie będziesz się zwał Jakub, lecz Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi, i zwyciężyłeś”. I Jakub-Izrael pojmuje, że to sam Bóg wystawił go na próbę.

Jakub dostrzega wychodzącego mu na spotkanie Ezawa. Bracia padają sobie w ramiona i obaj płaczą.

Drabina Jakubowa, Szkoła Awiniońska, XV w., Musée du Petit-Palais, Awinion, Francja

20

Historie rodzinne Kto spisał historię patriarchów?

Po wielu wędrówkach semickie plemiona osiadają ostatecznie w kraju Kanaan. Każdy z rodów, ogromnie dumnych ze swoich praojców patriarchów (Abrahama, Izaaka, Jakuba i innych) uwielbia opowiadać ich dzieje (w tym czasie semici nie posługują się jeszcze pismem). Wiele wieków później plemiona wyzwolone z egipskiej niewoli powracają do Kanaanu. Zaczynają zdawać sobie sprawę, że wszystkie te historie są do siebie bardzo podobne! Wszystkie mówią o tym samym Bogu, tej samej obietnicy, tej samej długiej podróży! Ludzie ci pojmują, że są braćmi: ujmują wszystkich swoich przodków w jedno wielkie drzewo genealogiczne i wspólnie spisują swą przeszłość w postaci różnych opowieści. To Księga Rodzaju, Genesis, czyli „Dzieje początków”.

Jean Adrien Guignet, Józef wyjaśniający sny Faraona, XIX w.

Józef i jego bracia

Wędrówki patriarchów Klan patriarchy Abrahama wędrował z południa na północ Mezopotamii. Następnie zszedł do obiecanego mu przez Boga kraju Kanaan (obecnie Izrael i Palestyna).

Klan patriarchy Józefa przemieszczał się najczęściej między Egiptem i Kanaanem.

A Z JA MNIE JSZA

MORZE KASPIJSKIE

M EZ Charan O P O

rys Tyg TA

Eu fra t

NA

Jordan

KA

Memfis

M

IA

Wędrówki patriarchów Akad

AN

MORZE ŚRÓDZIEMNE

Babilon

SU

E GIP T MORZE CZER WONE

21

M

ER

ELAM

Ur

PU ST YNIA AR ABSK A

Nil

Jakub jest spełnionym ojcem: doczekał się dwunastu synów.

Pewnej nocy ukochany syn Jakuba, Józef, ma sen, w którym traktowany jest jak bardzo ważna osobistość. Opowiada o tym śnie swoim braciom, którzy stają się o niego tak bardzo zazdrośni, że upokarzają go i sprzedają madianickim kupcom. Jakub, przekonany o śmierci syna, trwa w nieutulonym żalu.

Po licznych perypetiach Józef zostaje rządcą całego Egiptu – doradcą faraona. Po tym, jak przewidział siedem lat nieurodzaju, wszędzie gromadzi i składuje zbiory zboża. Gdy nastaje głód, jego bracia, chcąc uniknąć śmierci głodowej, przybywają do Egiptu w poszukiwaniu zboża. Poddawszy ich próbie, Józef przebacza im: „Ale teraz nie smućcie się i nie wyrzucajcie sobie, żeście mnie sprzedali.

Bo dla waszego ocalenia od śmierci Bóg wysłał mnie tu przed wami”!

Stary Jakub dołącza do swej rodziny w Egipcie, gdzie jego potomkowie będą żyli w pokoju przez wiele stuleci.

200 km

ZATOKA PERSKA

O Biblii

Mojżesz, syn faraona W ślad za Józefem, synem Jakuba i potomkiem Abrahama, liczne plemiona opuściły kraj Kanaan i osiedliły się na terenie Egiptu. Ziemia była tu żyzna, kraj obfitował w żywność. Przez wieki ci, których będziemy zwać odtąd Hebrajczykami, żyją spokojnie pośród Egipcjan.

Ramzes II, największy z faraonów W XIII w. p.n.e. panuje w Egipcie Ramzes II, niezwykle potężny faraon. To groźny wojownik: podbite przez niego tereny ciągną się aż po Azję. Zleca również budowę okazałych świątyń ku czci egipskich bóstw, rozbudowuje świątynie w Karnaku i Luksorze oraz nakazuje wykonanie gigantycznych kamiennych posągów. Mówi się, że żył 70 lat i miał ponad 200 dzieci. To bez wątpienia jego postać kryje się za „faraonem” z historii o Mojżeszu.

Narodziny Mojżesza Faraon jest zaniepokojony: ci Hebrajczycy stali się zbyt liczni i zyskują coraz większą władzę.

Postanawia uczynić z nich niewolników i rozkazuje wymordować wszystkich nowo narodzonych chłopców, by populacja Hebrajczyków przestała się rozrastać.

Pewna młoda kobieta, chcąc uratować swego maleńkiego synka przed niechybną zagładą, ukrywa go w koszu i pozostawia na brzegu Nilu w nadziei, że jakaś Egipcjanka znajdzie dziecko i uratuje je przed śmiercią. Wybawicielką

Skrybowie Pozostający na usługach faraona skrybowie mają za zadanie spisywanie praw oraz nadzorowanie wprowadzania ich w życie. Pisząc, wymalowują na papirusach lub ryją w kamieniu hieroglify (pismo egipskie). Uczeni ci są w zasadzie jedynymi, którzy potrafią pisać.

Wieśniacy pracują na ziemiach leżących wzdłuż Nilu, żyjąc zgodnie z rytmem regularnych wylewów rzeki, które użyźniają glebę.

22

malca jest córka faraona. Zaopiekowuje się nim i nadaje mu imię Mojżesz, które oznacza „wydobyty z wody”.

W ten oto sposób syn niewolnicy traktowany jest niczym książę na dworze faraona.

Niewola egipska ATON I ECHNATON

Pamięć Hebrajczyków

Echnaton, czyli „światłość Atona”, jest faraonem w latach ok. 1372- ok. 1354 p.n.e.

Nazywamy go także Amenhotepem IV. Próbuje narzucić swoim podwładnym kult jednego tylko boga: Atona, Słońca, życiodajnej potęgi.

Jednak kapłani i skrybowie przeciwstawiają się temu i po krótkim czasie kult starych bóstw zostaje przywrócony.

W Egipcie Hebrajczycy przypominają sobie o Bogu swoich przodków, Bogu Abrahama, Izaaka i Jakuba. Ożywa pamięć o obietnicy danej Abrahamowi: obietnicy kraju i potomstwa licznego jak gwiazdy na niebie. Niektórzy żywią nadzieję, że Bóg ich przodków nie pozostawi ich na pastwę gniewu faraona i że kiedyś znów będą żyli w spokoju, nie lękając się o życie swoich dzieci.

Echnaton, Nefretete i ich córka adorujący dysk słoneczny, płaskorzeźba, 1353-1336 p.n.e., Muzeum Egipskie w Kairze, Egipt

BOGOWIE NILU Liczne bóstwa egipskie bardzo często przedstawiane są jako ludzie z głową zwierzęcia: barana, sokoła czy krokodyla…

Najbardziej znane to Izyda i Ozyrys.

Jak głosi legenda, Ozyrys, władca ziemi, został zabity przez swojego brata, Seta, a następnie poćwiartowany i wrzucony do Nilu. Izydzie, małżonce Ozyrysa, udało się poskładać w całość ciało męża. Owinęła je pasami delikatnego płótna i przywróciła go do życia. Była to pierwsza mumia. Jednak życie Ozyrysa nie było już ziemskim żywotem: został bogiem krainy umarłych.

Poczynając od trzeciego tysiąclecia przed Chrystusem faraonowie, uważani za żyjących bogów, mają nadzieję na powtórne życie pod postacią mumii w krainie umarłych – jak Ozyrys. Wierzenie to rozpowszechnia się stopniowo pośród wszystkich Egipcjan, którzy zaczynają przestrzegać rytów mumifikacji.

Wielki Hymn do Atona (fragment) Bo Ty jesteś piękny, wielki, jaśniejący wysoko ponad ziemią, Twoje promienie otaczają lądy, wszystko, co uczyniłeś.

Ty jesteś Ra, i Ty uprowadziłeś ich wszystkich jako jeńców, związujesz ich Twoją miłością.

Chociaż Ty przebywasz daleko, twoje promienie są na ziemi, chociaż Ty jesteś wysoko, Twoje ślady są dniem. (…)

Ty ustawiasz każdego człowieka w jego miejscu Ty zaopatrujesz ich w ich potrzebach. (…)

Tak Twoje promienie żywią każdy ogród; Kiedy Ty powstajesz one żyją, rosną przez Ciebie.

Ty czynisz pory roku, aby stwarzać wszystkie Twoje dzieła…

Anubis sporządzający mumię Ozyrysa, fresk, XIV w. p.n.e., Teby, Egipt

23

O Biblii

Mojżesz, przywódca Hebrajczyków Mojżesz, młody Hebrajczyk uratowany przez córkę faraona, wychowuje się na królewskim dworze. Gdy odkrywa niedolę swojego narodu, zniewolonego i złamanego katorżniczą pracą, zabija Egipcjanina znęcającego się nad jego rodakiem. Uciekając przed zatrzymaniem, udaje się na pustynię.

Bóg wyjawia swoje imię Biblia mówi, że Bóg wyjawił Mojżeszowi swoje imię tak, jak przyjaciel przedstawia się przyjacielowi. W ten sposób Mojżesz może wzywać Boga i rozmawiać z Nim. Imię to zapisane zostało czterema spółgłoskami „JHVH” (w języku polskim „Jahwe”). Oznacza ono „Jestem” albo „Jestem, Który Jestem”. Przez szacunek dla Niego, imię to wymawiano bardzo rzadko, najczęściej zwracając się do Boga „Panie”.

Sandro Botticelli, Krzak gorejący, 1481-1482, Kaplica Sykstyńska, Rzym, Watykan

Krzew ognisty Mojżesz został pasterzem. Pewnego dnia, gdy pasł owce na górze Synaj, dostrzega krzew, który stał w ogniu, ale się nie spalał.

Podchodząc do niego usłyszał głos mówiący: „Jestem Bogiem ojca twego, Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba.

Dosyć napatrzyłem się na udrękę ludu mego w Egipcie i nasłuchałem się narzekań na jego ciemiężców, znam więc jego uciemiężenie… Idź przeto teraz, oto posyłam cię do faraona, i wyprowadź lud mój, Izraela, z Egiptu” (Wj 3).

Mojżesz nie czuje się na siłach, by podjąć taką misję.

Bóg jednak podtrzymuje go na duchu: „Ja będę z tobą. Znakiem zaś dla ciebie, że Ja cię posłałem, będzie to, że po wyprowadzeniu mego ludu z Egiptu oddacie cześć Bogu na tej górze”. Wtedy Mojżesz pyta Boga o Jego imię.

24

Faraon naśmiewa się z Boga Mojżesza Mojżesz powraca do Egiptu, by poprosić faraona o uwolnienie Hebrajczyków, jednak ten odmawia wypuszczenia cennych niewolników, którzy wznoszą dla niego świątynie.

Nawet gdy Mojżesz grozi mu Bożym gniewem, faraon wyśmiewa go, ufny w ochronę egipskich bóstw. Mojżesz mnoży znaki i cuda: miliony żab, plaga komarów i szarańczy spada na cały kraj, a wody Nilu zamieniają się w krew. Faraon niewiele się tym przejmuje: Mojżesz jest dla niego tylko sprawnym magikiem.

Mojżesz nakazuje Hebrajczykom, by przygotowali się do odejścia: „Biodra wasze będą przepasane, sandały na waszych nogach i laska w waszym ręku. Spożywać będziecie pospiesznie…”. Wtedy zapowiada ostatnią katastrofę: śmierć wszystkich pierworodnych synów Egipcjan. W obliczu śmierci własnego syna, faraona przejmuje lęk. Skoro Hebrajczycy pragną odejść, niechże idą stąd jak najszybciej!

Przejście przez Morze

Dziesięć przykazań, film Cecila B. DeMille’a, 1956

Wyjście z Egiptu Lud podąża za Mojżeszem pustynnym traktem. Tymczasem faraon już żałuje swojej decyzji i rzuca w pościg za nimi swoje wojska, rydwany, konie i wojowników. Morze przed nimi, za nimi egipska armia: Hebrajczyków ogarnia strach i żałują, że zaufali Mojżeszowi. Wtedy, na rozkaz natchnionego przez Boga Mojżesza, zrywa się gwałtowny wiatr; wieje przez całą noc, czyniąc morze suchą ziemią. Lud rusza w drogę i przechodzi przez morze suchą nogą. Wojska faraona rzucają się za nimi w pogoń, jednak wiatr ustaje, morze gwałtownie się cofa i zatapia rydwany, konie i egipskich wojowników. Na drugim brzegu Hebrajczycy tańczą z radości. Zaprawdę, Bóg był z nimi.

Miriam, siostra Mojżesza, chwyta bębenek i śpiewa o dziełach, jakich dokonał Bóg.

Pieśń chwały Będę śpiewał na cześć Pana, który wspaniale swą potęgę okazał, gdy konia i jeźdźca jego pogrążył w morzu.

Pan jest moją mocą i źródłem męstwa!

Jemu zawdzięczam moje ocalenie.

On Bogiem moim, uwielbiać Go będę, On Bogiem ojca mego, będę Go wywyższał.

Pan, mocarz wojny, Jahwe jest imię Jego.

Rzucił w morze rydwany faraona i jego wojsko…

Któż jest pośród bogów równy Tobie, Panie, w blasku świętości, któż Ci jest podobny, straszliwy w czynach, cuda działający!…

Pan jest królem na zawsze, na wieki!

Wj 15, 1-18 (fragmenty)

25

Przejście Hebrajczycy panicznie boją się morza, sądząc, że jest nieskończone i bez dna.

Morze jest dla nich symbolem śmierci.

Gdy Bóg pozwala im pokonać morze suchą nogą i docierają cali i zdrowi na drugą stronę, pojmują, że zostali przeprowadzeni przez śmierć.

Przedtem byli niewolnikami, ich wolność była unicestwiona; owo przejście, „Pascha”, wprowadza ich w nowe życie, życie ludzi wolnych.

Tytuł oryginału: Petite encyclopédie du catholicisme pour tous Tłumaczenie: Alicja Kałużny Konsultacja naukowa, teksty dotyczące historii Kościoła w Polsce oraz biogramy polskich świętych i błogosławionych: dr Cezary Kałużny Layout: Le Semeur d’Images Skład, łamanie, projekt okładki: Anna Smak-Drewniak

Imprimatur bp Damian Muskus, Wikariusz generalny ks. Kazimierz Moskała, Wicekanclerz ks. dr hab. Krzysztof Gryz, Cenzor Nr 3519/2012, Kraków, 3 grudnia 2012 r.

© Groupe Fleurus, Paris, 2007 © Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo AA, Kraków 2023 Wydanie II, poprawione i poszerzone

ISBN 978-83-8340-007-5

Wydawnictwo AA s.c.

30-332 Kraków, ul. Swoboda 4 tel.: 12 345 42 00 e-mail: klub@religijna.pl www.religijna.pl

Dzieci, rodzice i dziadkowie znajdą tu prawdziwą skarbnicę wiedzy o Piśmie Świętym, o Kościele katolickim i jego historii, o wierze, nauce, duchowości, modlitwie, sakramentach i świętych.

Kompendium dla wierzących, którzy chcą wiedzieć więcej i pełniej przeżywać swoją wiarę, a także dla pasjonatów historii i wielbicieli sztuki sakralnej. Ta bogato ilustrowana, podzielona na cztery działy (Biblia i jej wielkie postacie, 2000 lat historii Kościoła, Wiara katolików, Życie świętych) encyklopedia pozwoli każdemu odkryć oraz zrozumieć duchowe i kulturowe korzenie chrześcijaństwa, źródła, początki, dzieje i współczesność Kościoła katolickiego.

ISBN 978-83-8340-007-5

ISBN 978-83-8340-007-5

9 788383 400075

Cena: 99,00 w tym 5% VAT

RODZINNA ENCYKLOPEDIA KATOLICKA

PONAD 300 BARWNYCH ILUSTRACJI: reprodukcji dzieł sztuki, fotografii, rycin i map!

Vademecum katolickie dla każdego!

Christine Pedotti, Michel Dubost

RODZINNA ENCYKLOPEDIA

KATOLICKA