Feitenreconstructie 2017-2022

De onderhandelingsinzet van de Staat wordt voor Kamerleden vertrouwelijk ter inzage gelegd bij de griffie van de Kamer. De staatssecretaris beëindigt zijn brief als volgt: “Tijdens de onderhandelingen zal ik uw Kamer op gezette momenten informeren over het verloop van de gesprekken. Verder zeg ik toe, voordat ik een definitief akkoord sluit, uw Kamer te informeren over het dan bereikte onderhandelingsresultaat.”232

Kosten Norg Akkoord lopen op tot 10 miljard euro

In september 2022 verschijnt op Prinsjesdag de Miljoenennota 2023 waarin een ‘Groningenbijlage’ is opgenomen over schade en versterken en het Norg Akkoord.233 Daarin staat onder meer het volgende.

“Aan de hand van de vastgestelde berekeningswijze wordt na afloop van elk betreffend gasjaar berekend wat de kosten van de gewijzigde inzet van de berging zijn voor dat jaar. Via de reguliere systematiek van het gasgebouw komt reeds 70% van de kosten voor de gewijzigde inzet voor rekening van de Staat en slaat 30% neer bij NAM. Conform afspraken in het Norg Akkoord wordt een vergoeding betaald om NAM’s nadeel te compenseren. Hierdoor zijn de volledige kosten van de gewijzigde inzet van de berging voor rekening van de Staat.

De vergoeding bedraagt daarom naar verwachting exclusief btw circa 10 miljard euro cumulatief, waarvan circa 7 miljard euro cumulatief terugvloeit naar de Staat. Aangezien de vergoeding, de niet-belastingontvangsten en belastinginkomsten alle afhankelijk zijn van de gasprijs van het betreffende gasjaar is de raming nog met veel onzekerheid omgeven. Ten opzichte van de raming bij de Voorjaarsnota 2022 is de marktconforme vergoeding geactualiseerd op basis van nieuwe inzichten in de ontwikkeling van de gasprijs.”

De totale kosten van het Norg Akkoord zijn door de gestegen gasprijzen inmiddels bijna 10 miljard euro. De betaling in het jaar 2022 wordt, ook na het verschijnen van de Miljoenennota in september 2022, nog tweemaal naar boven bijgesteld. Op 21 november 2022 in de Najaarsnota 2022 met 669 miljoen euro.234 En op 19 december 2022 krijgt de Kamer een zogenoemde veegbrief met ‘begrotingswijzigingen ten opzichte van de 2e suppletoire begroting 2022 van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat’ waarin wordt gemeld: “De vergoeding voor het eerste gasjaar is € 6,0 miljoen hoger uitgevallen dan eerder geraamd”.235

Tegenvaller of ook meevaller bij kosten Norg Akkoord?

Het Norg Akkoord valt door de hoge gasprijzen financieel tegen voor de Staat, die naar verwachting zo’n 10 miljard euro aan de NAM betaalt voor de gewijzigde inzet van Norg. Maar dit bedrag komt de Maatschap Groningen ten goede en komt via die weg dus weer terug bij EBN en de NAM. Een ingewikkelde verrekensystematiek, ook voor staatssecretaris Vijlbrief, die daarvoor ‘vele saridons’ nodig had, zo verklaart hij in zijn openbaar verhoor.

232 Kamerstuk II 2022/23, 33529, nr. 1105.

233 Kamerstuk II 2022/23, 36200, nr. 2, pp. 316-319.

234 Kamerstuk II 2022/23, 36250, nr. 1, p. 21.

235 Kamerstuk II 2022/23, 36200-XIII, nr. 116.

Ik schiet in een lichte glimlach omdat ik al vele saridons heb genomen toen ik hierover zat na te denken. Uiteindelijk werkt het systeem zo dat je die 7,5 miljard, dat oude bedrag, aan de NAM geeft. De NAM koopt daar gas voor, niet één jaar, maar drie jaren. Voor dat geld heeft de NAM gas gekocht en dat hebben ze doorverkocht. Het gaat uiteindelijk door het gasgebouw heen, maar in essentie blijft er nergens geld hangen, behalve die kleine fee voor de NAM. Het is ingewikkeld, maar zo zit het systeem in elkaar. Ik zag inderdaad in de verslagen dat dit eerder tot discussie met u heeft geleid. Dit is hoe het systeem werkt. Dus het klopt inderdaad dat zij uiteindelijk ook weer betalen, belasting betalen, maar in essentie blijft er geen geld hangen in de NAM.

Openbaar verhoor Hans Vijlbrief, 12 oktober 2022

Op de vraag ‘Waar betaalt u NAM precies voor?’ antwoordt de heer Vijlbrief in zijn openbaar verhoor: “Het heeft mij enige tijd gekost, mevrouw Kuik, om dit zelf te begrijpen. Ik trof dit aan. Het was een arbitrageafspraak die gemaakt was. De uitspraak van de arbitrage kwam en we moesten dit betalen. Ik heb het altijd als volgt begrepen. Als er gas uit Groningen was gebruikt, had het veel minder gekost. Nu er duur gas gekocht moet worden, kost dat geld. De NAM koopt dat gas en verkoopt het door. De NAM verdient er niks aan. In technische termen heet het dat het gas “door het gasgebouw heen gaat”. De NAM verdient er niks aan. Ze geven een bedrag en dat bedrag komt ook weer terug, en dat geeft de NAM weer uit aan gas. Maar het is zo duur omdat het gas zo ontzettend duur is. Ik kan u vertellen: het is nóg duurder geworden in de loop van de tijd.”

De heer Vijlbrief benadrukt in zijn verhoor tot tweemaal toe dat de NAM niets verdient aan het Norg Akkoord. Na dit openbaar verhoor ontvangt de enquêtecommissie per e-mail nog een verduidelijking van het ministerie, waarin onder meer geschreven wordt: “Tijdens het verhoor van dhr. Vijlbrief zijn vragen gesteld over de Norgvergoeding (p. 1-35 t/m 1-39). Om te voorkomen dat er een onjuist of onvolledig beeld ontstaat bij de commissie over de Norgvergoeding, wil dhr. Vijlbrief via deze weg een aanvullende toelichting geven:

• In het Norg akkoord is afgesproken dat vermindering van de Groningen-productie voor NAM neutraal uitpakt. Dat was voor Shell en ExxonMobil voorwaarde om Norg ter beschikking te willen stellen.

• Zonder het Norg akkoord zou NAM het benodigde gas (nagenoeg kosteloos) uit het Groningenveld hebben gewonnen en verkocht op de markt. Nu moet dit gas worden ingekocht op de markt. De Staat vergoedt daarom NAM de inkoop van het gas.

• De Norgvergoeding wordt verdeeld tussen de partijen in het gasgebouw volgens de geldende afspraken. Dat betekent dat ongeveer 70% van de vergoeding terugvloeit aan de Staat. Ongeveer 30% blijft bij NAM. NAM maakt daarmee dezelfde winst als in de situatie zonder het Norg Akkoord.”236