Feitenreconstructie 2017-2022

Dividendbeleid behoort de onderneming toe. Ook dat is een soort verregaande maatregel die toch een beetje begint te roeren in de interne keuken. Het is niet dat ik het niet begrijp, de zorg die leeft bij de overheid, maar het voelde wel als – hoe zeggen ze dat? – belts and suspenders. Het is dubbelop. De robuustheid van de NAM is op meerdere manieren vastgetimmerd in het AoH. Ja, goed, dat geeft een beetje de smaak alsof het partijen zijn die men niet kent en te weinig vertrouwt.

Openbaar verhoor Filip Schittecatte, 5 oktober 2022

Het verschil in benadering en onderhandelingsstijl tussen de aandeelhouders komt op verschillende momenten tijdens de onderhandelingen wel naar voren. Van Loon verklaart hierover: “Ik denk dat Esso en Shell toch altijd goed met elkaar de lijn weer hebben kunnen vinden, ook met de overheid. Maar er zijn wel accentverschillen. Ik denk dat Shell iets actiever dan Esso heeft gestuurd op het stuk maatschappelijk draagvlak als het gaat om NAM op afstand zetten en het volume naar nul brengen. Maar dat hebben we uitgelegd aan Esso en zij konden daar vrij snel in mee.” Exxon heeft volgens Van Loon een iets zakelijkere manier van onderhandelen, terwijl Van Loon zichzelf meer ziet als een bemiddelaar: “[…] waar kunnen we elkaar vinden? Ik heb eigenlijk aan alle partijen een beetje getrokken en gezegd: volgens mij moeten we er zo uit kunnen komen.”226 Schittecatte verklaart dat er tussen Shell en ExxonMobil “nuanceverschillen” zijn, maar dat zij de onderhandelingen met elkaar tot een goed einde hebben gebracht. Als voorbeeld van zo’n nuanceverschil noemt hij discussies binnen GasTerra over het behalen van volumes: “Daar waren wij denk ik ook duidelijk formeler: afspraak is afspraak. Ik had niet altijd het gevoel dat dat bij Shell even strikt leefde”.227

Gesteggel over openbaarmaking Overeenkomst van Samenwerking Terwijl de onderhandelingen op hun eind lopen, blijft tot het laatste moment onduidelijk of de Overeenkomst van Samenwerking uit 1963 openbaar kan worden gemaakt. Shell ziet volgens Van Loon op dat moment in dat openbaarmaking bij de tijd past en dat het noodzakelijk is om de overeenkomst openbaar te maken, omdat een geheim akkoord niet leidt tot vertrouwen. Exxon heeft echter meer moeite met openbaarmaking en verzet zich daar aanvankelijk tegen.

“Het is in zijn algemeenheid niet gebruikelijk dat wij afspraken met wat wij – daar hebben we natuurlijk een Engelstalige term voor – “host governments” noemen, publiek maken. Wij zijn, geloof ik, in meer dan 140 landen ter wereld actief. Het is een heel goed principe, vind ik zelf ook, om dat niet automatisch publiek te maken”, zo verklaart De Jong over deze opstelling van ExxonMobil.228

Ook openbaarmaking van het Akkoord op Hoofdlijnen krijgt niet zonder meer de instemming van ExxonMobil. Op 20 juni 2018 mailt Schittecatte nog aan collega’s dat deze niet openbaar gemaakt kan worden: “Shell still/again pushing for transparancy on HoA, further influenced by the „weekend events” on the Shell dividend issue. I said that the HoA cannot go public for us, as

8 Van Zeerijp tot Westerwijtwerd Gaskraan gaat dicht, maar problemen niet opgelost (2018-2019) agreed and as confirmed by the minister that we won’t join Shell in their thinking and will advise MEAC [het ministerie van EZK, red.] to adhere to the agreed confidentiality including refraining from too detailed statements in the Letter to parliament”.229

Uit een conceptterugkoppeling aan de ministerraad van 22 juni 2018 blijkt dat ExxonMobil inmiddels akkoord is met openbaarmaking van het Akkoord op Hoofdlijnen, met uitzondering van bedrijfsvertrouwelijke passages, maar op dat moment nog niet heeft bevestigd dat de Overeenkomst van Samenwerking ook openbaar kan worden gemaakt.230 Uiteindelijk gaat ExxonMobil toch akkoord en kan de Overeenkomst van Samenwerking – op een aantal onderdelen met bedrijfsvertrouwelijke informatie na – openbaar worden gemaakt.

Ondertekening Akkoord op Hoofdlijnen Op 21 juni 2018 zijn partijen het op grote lijnen eens over het Akkoord op Hoofdlijnen. In een conceptterugkoppeling aan de ministerraad van 22 juni 2018 staat dat het akkoord op 21 juni 2018 gesloten is tussen de Staat, Shell en ExxonMobil. Ook wordt vermeld dat het akkoord binnen het mandaat van de ministerraad blijft en dat het akkoord openbaar zal worden gemaakt, met uitzondering van een aantal (bedrijfs)vertrouwelijke zaken.231

Hoewel de laatste punten nog moeten worden uitgewerkt, informeert minister Wiebes de ministerraad op 22 juni 2018 over het Akkoord op Hoofdlijnen. De ministerraad spreekt zijn steun uit voor het Akkoord op Hoofdlijnen.232 Op 25 juni 2018 ondertekenen partijen het akkoord.233 Diezelfde dag stuurt minister Wiebes een brief naar de Tweede Kamer met een gelakte versie van het Akkoord op Hoofdlijnen dat de Staat die ochtend heeft gesloten met Shell en ExxonMobil over de (financiële) gevolgen van de afbouw en beëindiging van de gaswinning in Groningen.234 De minister licht de belangrijkste onderdelen van het akkoord toe in de volgende acht punten:

1. De NAM wordt op afstand gezet ten aanzien van schade en versterken. Met Shell en ExxonMobil is overeengekomen dat de NAM haar verantwoordelijkheid blijft nemen voor de betaling van de schadeafhandeling en de versterkingsopgave. Het Groningengas wordt geproduceerd door NAM voor rekening en risico van de Maatschap. Binnen de Maatschap worden de opbrengsten en kosten gedeeld door NAM en EBN. De afspraken zijn in lijn met de intentie van het kabinet om de schadeafhandeling en de versterkingsopgave publiek uit te voeren. De betrokkenheid van NAM wordt beperkt tot de betaling van de schadeafhandeling en de versterkingsopgave.

229 ExxonMobil. Mailbericht 20 juni 2018, 7.55. Onderwerp: PROP: FW: Groningen: State appears to be progressing still.

230 Ministerie van EZK. Concept-memo van secretaris-generaal Camps voor de Ministerraad inzake Afspraken met Shell en ExxonMobil over gasgebouw, 22 juni 2018.

231 Ministerie van EZK. Concept-memo van secretaris-generaal Camps voor de Ministerraad inzake afspraken met Shell en ExxonMobil over gasgebouw, 22 juni 2018.

232 Ministerie van EZK. Mailbericht, 22 juni 2018, 17.09. Onderwerp: te bellen mensen.

233 Ministerie van EZK. Mailbericht, 24 juni 2018, 13.49. Onderwerp: laatste versies AoH (schoon en gelakt) en kamerbrief.

234 Kamerstuk II 2017/18, 33529, nr. 493.