DUIC Krant 237 - 1 september

Oudste flat van Utrecht

Droom jij van een comfortabele én duurzame nieuwbouwwoning die net zo groen is als de historische omgeving waar hij staat? Dan kom jij thuis in Achter Het Fort. Vorstelijk wonen op een unieke locatie in Nieuwegein.

6 Column Koos Marsman

7 Oudste flat van Utrecht honderd jaar

Schreven we vorige week nog over kraakpanden en containerwoningen, deze week zoeken we het hogerop en gingen we langs bij de oudste flat van Utrecht. Met drie woonlagen is deze eerste flat in de stad overigens niet heel hoog, maar toentertijd was dit een hele stap. Inmiddels is het honderd jaar geleden dat de eerste bewoners de sleutels van hun gloednieuwe appartementen kregen. Het jubileum gaat in september gevierd worden en was reden voor DUIC om er eens binnen te kijken bij deze stapelwoningen – zoals ze toen ook wel genoemd werden – aan de Rembrandtkade en Albert

9 Utrecht volgens...

10 Vijfde editie QFFU

11 Uittips

Elke week de leukste tips

Stad / Leven

12 Wat vinden de lezers?

DUIC-lezers aan het woord

13 Op pad met Oud-Utrecht

Knallen op de Voordorpsedijk

14 Straatnamen

Drakenburgstraat

14 Stad in cijfers

Inwoners Kanaleneiland en Overvecht over afval

14 In other news

Geldautomatensprenger

Sport

15 Pep & Frans over FC Utrecht

Afscheid van Michael Silberbauer

15 Puzzel

Zoek de verschillen

Colofon

Neuhuysstraat. Het wonen in een flat staat niet bij veel mensen bovenaan hun lijstje van woonwensen, maar daar denken de bewoners die wij spraken anders over. En laten we wel wezen, wie voor een sociale huurprijs in een prima onderhouden Rijksmonument kan wonen nabij het Wilheminapark mag best tevreden zijn. Daar kan een containerwoning niet tegenop. Lees verder op pagina 7.

Robert Oosterbroek

NIEUWEGRACHT

Utrecht is constant in beweging. Er wordt gebouwd en gesloopt. Hierdoor ziet de stad er op sommige plekken heel anders uit dan vroeger, terwijl andere straten en pleinen juist al decennia hetzelfde blijven. In deze rubriek laten we dat zien.

Ga naar DUIC.nl voor meer oude en nieuwe foto’s van de stad.

Social Media

Advertentie

Arjan den Boer, Bas van Setten, Bo Steehouwer, Ilana Noot, Mike Peek en Nadia Swijtink ddk.nl en redactie DUIC

DUIC IN BEELD

Drie jaar geleden sloot het Universiteitsmuseum Utrecht aan de Lange Nieuwstraat de deuren omdat het museum simpelweg het aantal bezoekers niet meer aankon. In 2017 bezochten zo’n 75.000 mensen het museum terwijl het pand was gebouwd voor maximaal 40.000 mensen. Inmiddels is de oppervlakte met ongeveer een derde toegenomen. Dit is gelukt door een compleet nieuw stuk van drie verdiepingen aan te bouwen en een deel van de kantoren bij het museum te betrekken, waardoor er nu

Fotografie: Bas van Setten

ruimte is voor ongeveer 90.000 bezoekers. De totale collectie bestaat uit ongeveer 200.000 objecten. Dat varieert van tandenstokers tot opgezette konijnen. Zo’n 3.400 objecten worden tentoongesteld in het museum waaronder een schedel van Ambrosius Hubrecht, een onderzoeker die in 1915 stierf en zijn lichaam ter beschikking stelde aan de wetenschap. “Normaal gesproken zouden we daar toestemming voor moeten vragen, maar dat is in dit geval niet nodig.” a

COLUMN

Schillertejaoter

Je staot d’r nie altijd bij stil, zo gewoan vinde we ’t soms, maor zou FC Utreg d’r nog zijn gewees zonder onze Frans van Seumeren (en ze allerliefste Gonnie)? Alweer 15 jaor geleje nam hij de stap onder ‘t motto No Guts, No Glory. Da kostte ‘m ’n paor euro maor de FC is d’r nog steeds en maok as organisaosie goeije tijje door en is ’t wachte op mooie resultaote in ’t voetbal zellef. Goe dawwe dus zo nu en dan bedenke da dinge nie altijd zomaor vanzellef gaon en da we soms mense as Van Seumeren nodig hebbe. En daorom wil ‘k graog hier ook ’n andre Uteregse instelling onder de andach wille brenge en wel ’t Schillertejaoter in de Minrebroederstraot! Nie zo bekend as de FC Utreg maar ook ’n ech Utregs gebeure die draai op mense mè ’n passie. In dit geval gaot ’t om Steef Schinkel (en ze allerliefste Hannie) die directeur is van ’n metaolbedrijf maor mè Hannie graog in ze vrijje tijd dit kleine tejaoter overeind wete te houwe. Da heb hun ook al de nodige euro’s gekos maor ze kenne d’r nie mee ophouwe ellek nieuwe seizoen weer ’n prachprogramma neer te zette mè vooral veel kaberet, dans, muziek, kindervoorstellinge enzovoort. Twintig jaor doen ze da nu en toen ze zolang geleje d’r mee begonne was Steef, die ook naor ellke thuiswedstrijd van FC Utreg gaot, nog 55 en daorom vroeg ‘k ‘m onlangs nog of ’t gin tijd is d’r nou maor dan ’n streep onder te zette (wan hij en ze Hannie kenne ’t nie laote tijdens voorstellinge de horeca te verzorregge en de kaortjes te knippe). “Bej’ gek”, zei die, “we vinde ’t nog steeds veuls te leuk.” En da komp van ’n man die nog altijd nasleep heb van ’n kerona-longontsteking. Dus ook komend seizoen kenne we weer van kultuur geniete in ’t Schillertejaoter. Op 8 september is d’r ’n optreje van Beatrice en Vera van der Poel mè hun voorstelling ABBAxs, liedjes van ABBA en mooie verhaole over die topgroep uit Zwede. Ik ken ’t van harte anbevele!

In 2020 presenteerde Descart voor het eerst zijn unieke onderwijsconcept voor vwo en havo in Utrecht. Op Descart is creatief denken de essentie. Deze middelbare school biedt een combinatie van design, science en art. Bij de start van Descart was een nieuwe huisvesting al door de gemeente toegezegd en nu is het eindelijk zover.

Descart heeft momenteel twee prachtige gebouwen in het centrum van Utrecht. Het hoofdgebouw is aan de Van Asch van Wijckskade. Aan de Laan van Puntenburg ligt de kunstdependance voor beeldende vormgeving, dans, drama en muziek. In 2024 verhuist Descart naar de steeds populairder wordende westkant van Utrecht. Op maandag 21 augustus opende Descart het

schooljaar bij het nieuwe gebouw aan de Grebbeberglaan en vierde daar de start van de verbouwing. We spraken daar met enkele docenten.

Waarom verhuist Descart naar deze locatie?

“Utrecht West is door alle ontwikkelingen een aantrekkelijke aanvulling op het stadscentrum aan het worden. Voor onze

Koos Marsman is ambesedeur vollekstaol en commetator. Hij schrijf tweewekelijks voor DUIC, natuurlijk in de Uterechse vollekstaol

Creatief denken is de essentie van Descart

Nog meer ruimte voor creativiteit in het nieuwe gebouw

school is het de ideale locatie om vanuit het centrum naartoe te trekken: goed bereikbaar achter het centraal station en met veel ruimte en groen.”

Wat heeft het nieuwe gebouw te bieden?

“Het nieuwe schoolgebouw biedt ons vooral veel ruimte. Descart groeit al een aantal jaar enorm en we willen ook in de toekomst plek kunnen bieden aan alle leerlingen die voor onze school kiezen.”

Het nieuwe gebouw wordt eerst grondig verbouwd, waarom is dat?

“Het gebouw krijgt goede faciliteiten voor dans, theater, muziek, beeldende vormgeving, techniek en bètalabs, en voor binnen- en buitengym. Daarmee kan Descart in het nieuwe gebouw alle vakken op één locatie geven. Leerlingen die voor Descart kiezen, willen méér dan een vwo- of havodiploma: zij kiezen voor een brede opleiding met veel extra tijd voor sport, kunsten en technologie. Kunst is een verplicht eindexamenvak voor alle Descartleerlingen.”

Is sport ook een speerpunt op Descart?

“Op Descart besteden we veel aandacht aan bewegen. Zo hebben de brugklassers een watersportweek in Friesland, de derdejaars brengen een week door in de Ardennen en in de vierde klas is een wintersportweek. Ook organiseert Descart veel sportdagen, denk aan sporten bij de Maarsseveense Plassen, het skatepark, circus of poldersport. Leerlingen kunnen op Descart eindexamen doen in het vak Bewegen, Sport en Maatschappij. Dit sportvak is op zowel havo als vwo te combineren met alle profielen.”

Wanneer is de verhuizing?

“Als alles volgens plan verloopt, verhuist Descart in de zomer van 2024. Dit schooljaar is daarmee het laatste jaar voor Descart in de binnenstad. Een verhuizing naar een modern gebouw met de vele faciliteiten op deze logische locatie is voor Descart - en daarmee de stad Utrechtduidelijk een goede ontwikkeling.”

Meer informatie vind je op www.descart.nl

Jaaropening bij het nieuwe schoolgebouw aan de Grebbeberglaan

Foto: Tanneke Ouboter

Advertentie

Oudste flat van Utrecht bestaat 100 jaar: 'Het lijkt er soms op dat mensen hier alleen horizontaal vertrekken'

Het is de oudste flat van Utrecht en honderd jaar geleden trokken de eerste bewoners erin. 29 gulden per maand moest er neergelegd worden voor een tweekamerwoning, wie meer te besteden had kon een zeskamerwoning krijgen voor 62 gulden. Tijden zijn veranderd, maar het complex met 84 woningen staat nog steeds aan de Albert Neuhuysstraat en de Rembrandtkade.

We namen een kijkje in de eerste flat van Utrecht die dit jaar het honderdjarig jubileum viert.

Tekst en fotografie: Robert Oosterbroek

Het moderne gedeelte van Utrecht, zo werden in 1926 in het familieweekblad Utrecht in Woord en Beeld de enkele jaren daarvoor opgeleverde woningen aan de Rembrandtkade genoemd. Het gaat hier om de eerste hoogbouwflats van Utrecht, met welgeteld drie woonlagen. Uniek in die tijd, maar ook tegenwoordig zijn de woningen nog zeer geliefd. Drie bewoners, Goeleke Naaijkens (woonachtig sinds 1991), Wilma van der Meer (sinds 1979) en Ans de Rooij (sinds 2003), vertellen er graag over. “De sociale cohesie is hier heel sterk, die samenhang is er altijd al geweest en was ook een van de speerpunten toen de woningen ontworpen werden.” De flats kwamen er dankzij de flinke inspanning van een groepje betrokken Utrechters. Op 10 november 1919 kwamen ze voor het eerst bij elkaar om een woningbouwvereniging op te richten. Samen wilden ze huizen bouwen voor de middenklasse, voor mensen die het financieel niet per se heel slecht hadden, maar die door de crisis van na de oorlog wel moeite hadden om een geschikte woning te vinden. De vereniging kreeg de naam Het Nieuwe Woonhuis mee.

Die naam prijkt nog steeds op de deurmatten van de portiekflats. En de bewonersvereniging Het Nieuwe Woonhuis bestaat nog steeds. Naaijkens, Van der Meer en De Rooij zijn trots op de geschiedenis van het complex en willen zelf voorlopig niet weg. “Wie hier eenmaal komt te wonen, blijft hier heel lang. Het lijkt er soms wel op dat mensen hier alleen ‘horizontaal’ vertrekken.”

Eerst weer even terug naar 1919. De architectenbroers Jan en Theo Stuivinga werden benaderd om het complex te ontwerpen en kozen voor de Amsterdamse School, een architectuurstijl waarbij veel gebruik wordt gemaakt van bakstenen. Ook het voormalige postkantoor op de Neude, dat we tegenwoordig kennen als Bibliotheek Neude, is een voorbeeld van de Amsterdamse School. Er werden verschillende plannen gemaakt door de net opgerichte woningbouwvereniging en elke keer moest er overlegd worden met de gemeente. Die vond de woningen veel te luxe, met gedeelde badkamers en keukens en stofzuigers en boodschappenliften. Uiteindelijk kwam er overeenstemming en in 1922 kon de bouw beginnen. In 1923 konden de eerste bewoners hun intrek nemen en in 1924

waren alle huizen klaar. Van het oorspronkelijke plan voor 207 woningen waren er 84 gebouwd – zonder badkamers, daar moesten de bewoners gewoon nog voor naar het badhuis toe. De bewoners waren blij, in 1925 schreef de vereniging lovende woorden aan de architecten voor de ‘gerieflijkheid van de moderne woningen’.

Sollicitatiegesprek Tot 1997 bleef de vereniging Het Nieuwe Woonhuis ook zelf eigenaar van de flats. Gegadigden voor een vrijkomende woning moesten langskomen bij het bestuur voor een gesprek. Van der Meer weet zich dit nog goed te herinneren. In 1979 moest ze op gesprek komen. “Het was toch een soort sollicitatiegesprek. Je deed een nette rok aan en moest op audiëntie komen.” Van der Meer was welkom om er te komen wonen: “Ik weet nog goed dat er geen badkamer was, er stond een metalen badkuip op pootjes in de keuken. Ik was toen de eerste die een douche kreeg.”

Naaijkens moest in 1991 ook nog op gesprek voordat ze een woning kon krijgen: “Je moest toch even langs de ballotagecommissie voordat je hier kon komen wonen.” Hier kwam allemaal verandering in toen op 3 februari 1997 de flats overgingen naar Bo-Ex. De reden was dat het complex hoognodig gerenoveerd moest worden, maar dat het de vereniging zelf niet lukte om dit goed voor elkaar te krijgen. Bo-Ex kreeg de flats gratis overhandigd, maar droeg daarna wel zorg voor de volledige renovatie. De ballotagecommissie verdween daardoor ook, De Rooij kwam gewoon via Woningnet in haar woning terecht.

Doordat de woningen overgedragen werden aan Bo-Ex verdween voor een gedeelte het unieke karakter van de zelfstandige woningbouwvereniging. Maar omdat toen gelijktijdig de bewonersvereniging werd opgericht, met dezelfde naam Het Nieuwe Woonhuis, en die altijd actief is gebleven in combinatie met het unieke karakter van de flats is het altijd een bijzonder complex gebleven. De flats hebben een eigen website,

verschillende actieve commissies, een periodieke nieuwsbrief, er is een boek uitgegeven over de geschiedenis en in september wordt het honderdjarig jubileum groots gevierd. Toch zijn er in de loop van de tijd ook dingen veranderd. Zo wordt tegenwoordig een deel van de woningen, een klein twintigtal, door Bo-Ex in de vrije sector verhuurd.

“Waar zelden een keer een sociale huurwoning vrijkomt, is er bij de vrije sector-woningen een groter verloop. Daar zie je toch vaker dat jonge stellen een aantal jaar wonen en daarna een gezin gaan beginnen ergens anders, in bijvoorbeeld een koopwoning.”

Geluk

Wie met de drie bewoonsters, die er al decennia wonen, door het complex loopt –

waarbij de woningen op de begane grond tuinen hebben, er is een achterom en iedere woning heeft een schuur, merkt dat ze overal wel iets over kunnen vertellen. Zo kunnen Naaijkens, Van der Meer en De Rooij over veel (oud)-bewoners en specifieke woningen in geuren en kleuren vertellen, maar ook over de nummerbordjes, schuttingen, keukens en badkamers raken ze niet uitgepraat. Ze realiseren zich ook dat ze ‘geluk’ hebben. Ze wonen in monumentale sociale huurwoningen in een heel goede buurt waar de gemiddelde huisprijs ver boven het gemiddelde in de stad ligt. Dat samen met het feit dat het de eerste flat is van Utrecht en de bewoners actief met elkaar zijn maakt het dat ze hier fijn wonen. De flats aan de Albert Neuhuysstraat en de Rembrandtkade zijn ondertussen Rijksmonumenten, vanwege de architectuurhistorische-, stedenbouwkundige- en cultuurhistorische waarde. De gebouwen zijn een goed voorbeeld van de Amsterdamse School en een goed voorbeeld van de geschiedenis van de volkshuisvesting uit het eerste kwart van de twintigste eeuw. a

'Wie hier eenmaal komt te wonen, blijft hier heel lang'

Hoe staat het ervoor met het nieuwe culturele hart van Leidsche Rijn?

Kunstenaar Ate von Hes is niet echt in een hokje te plaatsen. Hij maakt onder meer muziek, schilderijen, T-shirts, video’s en monumenten. Daarmee past hij eigenlijk perfect in de mengelmoes van wat het Berlijnplein nu is. Maar het culturele hart van Leidsche Rijn is aan verandering onderhevig. De gemeente trok in 2021 45 miljoen euro uit om Berlijnplein tot het culturele hart van de stad te maken. Uiteraard heeft het project last van vertraging, maar over een paar jaar moet hier toch echt 9.200 vierkante meter kunst, cultuur en creatieve bedrijvigheid te vinden zijn. Hoe staat het ervoor met het nieuwe culturele hart?

Terwijl Von Hes over het Berlijnplein loopt, vertelt hij over zijn pleingenoten, zoals de huurders worden genoemd:

“Daar zit Goede Vrijdag en verderop Venster, de Jonge Honden, dansgezelschap 155, het MakersPlatform, RAUM en nog veel meer.”

Het Berlijnplein is eigenlijk nog vrij jong en het cultuurplein is zelfs nog iets jonger. In 2016 was hier alleen nog maar zand te vinden, maar dat zand – of eigenlijk de locatie – had wel een culturele bestemming. RAUM was een van de eerste organisaties die zich vestigde op de plek en langzaam groeide de plek uit tot wat het nu is. Op dit moment zitten er zestien partijen, van zzp’ers tot instellingen waar tientallen mensen bij betrokken zijn, en is dit de plek waar het kunst- en cultuuraanbod in Leidsche Rijn Centrum te vinden.

Permanent

Berlijnplein moet de komende jaren transformeren van een cultuurplein met tijdelijke paviljoens naar een cultuurhart met permanente gebouwen voor cultuur en ondernemers. In 2021 trok de gemeenteraad de portemonnee, er werd ruim 45 miljoen euro vrijgemaakt voor de ontwikkeling van het nieuwe cultuurhart. Een jaar later werden de handtekeningen gezet met een consortium en kon men echt gaat ontwerpen. Het cultuurcluster op het Berlijnplein moet een levendig cultureel hart worden voor Leidsche Rijn Centrum en ook bezoekers uit de rest van Utrecht trekken. Daarnaast is het de bedoeling dat het een open en toegankelijk gebied wordt, met permanente gebouwen voor cultuur en ondernemers. Bijzonder is dat de huidige

huurders, en daarmee ook de toekomstige gebruikers, samen met het team van bouwers en architecten al meedenken over de nieuwbouw die er moet gaan komen.

De huidige gebruikers van het Berlijnplein werken nu al veel samen in een zogeheten coöperatie, de Pleingenoten. Betrokkene Sanne Dijkgraaf vertelt daarover: “Het is echt een soort pionieren wat we hier doen. Nu is dit nog allemaal tijdelijk, daardoor kunnen we van alles bouwen en ontwikkelen en op de meest creatieve manieren samenwerkingen aangaan. Tegelijkertijd bedenken we samen met het consortium PleinR – dat de nieuwbouw gaat maken – omwonenden en de gemeente hoe het nieuwe culturele hart eruit moet gaan zien. Op dit moment is het natuurlijk ook charmant dat juist alles kan, door het tijdelijke karakter, maar dat gevoel willen we wel meenemen naar de nieuwe situatie.” Von Hes: “We zitten hier nu met zestien partijen en het is leuk om te zien dat er veel synergie ontstaat waarbij bijvoorbeeld kunstenaars, ontwerpers en dansers elkaar weten te vinden. In het toekomstige Berlijnplein moet ruimte zijn voor meer dan vijftig partijen, waardoor dat nog veel meer moet gaan leven.”

Von Hes koos er in de jaren 90 bewust voor om zelf in de Vinex-wijk te gaan wonen: “Mijn vrienden verklaarden mij nog voor gek, maar Leidsche Rijn is juist een plek die in ontwikkeling is en dat zie je hier op het Berlijnplein ook allemaal terugkomen. Er was helemaal geen cultureel aanbod aan deze kant van het kanaal, maar hier hebben we dat toch mooi kunnen neerzetten. Naast kunst en cul-

tuur zitten er ook creatieve zzp’ers maar ook meer maatschappelijke organisaties als BOKS en de Buurtwerkkamer, dat maakt het helemaal af.”

Lastige tijd

Hoe leuk het allemaal klinkt om een nieuw cultuurcluster te ontwikkelen, op dit moment is het wel een lastige tijd om nieuwbouw uit de grond te stampen. Ook Berlijnplein heeft als zodanig last van vertraging en oplopende kosten, al kan een deel van de vertraging nog wel ingelopen worden de komende tijd. Een grote uitdaging is netcongestie, waar meer projecten in de stad last van hebben. Het is nog niet zeker of de nieuwbouw bij oplevering aangesloten kan worden op het elektriciteitsnetwerk. Een andere tegenvaller is dat een

van de beoogde hoofdhuurders, Kanaal30, zich heeft teruggetrokken uit het plan. Daarom moet er nu gezocht worden naar een nieuwe partij. PleinR, de pleingenoten en de gemeente hebben eerder een schetsontwerp gemaakt, nu wordt er gewerkt aan een voorlopig ontwerp en volgend jaar moet het definitieve ontwerp klaarliggen. In het schetsontwerp is te zien dat het cultuurhart straks uit vier delen bestaat met verschillende gebouwen. Er komen presentatieruimtes, oefenruimtes en werkruimtes voor cultuur en kunst, zoals dans, toneel en muziek. Ook is in het ontwerp te zien waar twee horecagelegenheden en een buurtwerkkamer komen. In 2024 moet de bouw starten en uiteindelijk moeten de huurders in 2026 het nieuwe cultuurcluster echt gaan gebruiken. a

Tekst: Robert Oosterbroek / Fotografie: Robert Oosterbroek en Lotte Stierhout

openmonumentendagutrecht.nl

Levend Erfgoed

In deze krant:

- Meer dan 80 open monumenten

- Wandel- en fietsroutes

- Alle activiteiten

- De Utrechtse werven

- Magazijn De Zon

Levend Erfgoed

Een stad vol historie als Utrecht is rijk aan monumenten. Dat monumenten een levendige bijdrage leveren aan de stad wordt soms nog te weinig onderkend. Daarom is het thema van de Open Monumentendag dit jaar 'Levend Erfgoed'.

Bij levend erfgoed kunnen we denken aan oude tradities die deel zijn van het dagelijks leven en die we ook wel immaterieel erfgoed noemen. In het St. Eloyen Gasthuis is bijvoorbeeld nog altijd het smedengilde actief. Maar het thema is veel breder. Monumenten leren ons immers ook over de levens van vorige generaties, die vaak nog voelbaar zijn in de muren. Ook gaan we op zoek naar 'het leven' zoals het in monumenten is verbeeld en staan we stil bij de mensen en organisaties die de Utrechtse monumenten levend houden.

Met andere ogen

Monumenten hebben door de geschiedenis heen verschillende rollen gehad en allerlei mensen aangetrokken. We laten dit jaar verschillende historische figuren hun verhaal doen over de monumenten waarin zij woonden, werkten of verbleven. Bij een tiental monumenten zijn bij de ingang QR-codes te activeren, waarna u in aanraking kunt komen

met mensen uit verschillende tijdperken en hun band met dat monument. Zo heeft de gevangene een hele andere kijk op de voormalige gevangenis aan het Wolvenplein dan de architect, maar beide visies zijn interessant. In Gasthuis Leeuwenbergh kwamen door de eeuwen heen zowel pestlijders als wetenschappers en in de huidige bibliotheek Neude werkte verzetsheld Wolter Heukels aan een betere toekomst.

Leven verbeeld in monumenten

Het leven vormt ook een belangrijke vorm van inspiratie voor architecten. Flora en fauna zijn een belangrijk aspect van de symbool- en verbeeldingscultuur in erfgoedmonumenten. Wie goed om zich heen kijkt, ontdekt een bijzondere wereld van planten, dieren en mythische wezens. De wandtapijten in het Bartholomeus Gasthuis zijn hier een goed voorbeeld van. Of bezoek het Concordiagebouw, van de katholieke levensverzekeringsmaatschappij Concordia, vol christelijke symboliek. Soms kan ook ‘echt’ leven worden ontdekt; zo heeft sterrenwacht Sonnenborgh een botanische tuin op het dak.

Strijdbaarheid

Daarnaast zetten we dit jaar de organisaties in het zonnetje die zich al jarenlang inspan-

- Utrecht West

- Levend Erfgoed: begraafplaatsen

- 100 jaar Oud-Utrecht

- 25 jaar Leidsche Rijn

- en meer...

Oudegracht en de Gaardbrug

Wat vindt u van de Monumentenkrant?

Scan de QR-code!

nen voor het behoud van monumenten. Zo viert de historische vereniging Oud-Utrecht haar 100-jarig bestaan. Een bijzondere gelegenheid om terug te kijken op de invloed van deze organisatie op het monumentenlandschap. Want behoud van monumenten gaat niet vanzelf, maar kost energie, passie en soms ook strijdbaarheid. Zo zou de hovenierswoning aan de van Zijstweg, het Huis van Mien, niet meer bestaan hebben zonder verzet tegen de sloopplannen. In 2019 werd dit huis een gemeentelijk monument.

Concordiagebouw

Zonder de inzet van personen en organisaties zouden veel monumenten verloren zijn gegaan. Samen zorgen zij dat monumenten behouden blijven, zodat nog vele Utrechters van deze monumenten kunnen genieten, zowel nu als in de toekomst.

Neem vandaag een kijkje bij de een van de ruim 80 monumenten die gratis te bezoeken zijn en ontdek plekken waar je normaal gesproken misschien aan voorbij zou gaan. Beleef de levendige en bruisende monumenten van Utrecht!

De Utrechtse werven: uniek in de wereld

Domplein: Centraal Infopunt

Denk aan Utrecht en je ziet meteen de grachten voor je met de unieke werven en werfkelders. De Oudegracht was letterlijk de levensader van Utrecht en blijft van grote betekenis voor de stad, al is haar rol sterk veranderd.

Vanaf de 12e eeuw lagen de Utrechtse grachten vol met vaartuigen, die aan de kaden voor de werfkelders hun goederen losten. Een haven is de Oudegracht al lang niet meer, maar aan activiteit heeft ze nog niets ingeboet: ze wordt nog steeds volop gebruikt door bewoners, ondernemers en bezoekers, maar nu op een andere manier: geschreeuw van scheepslui heeft plaatsgemaakt voor gelach op terrasjes en de sjouwende arbeiders zijn vervangen door sjouwende shoppers. De grachten en werven horen bij de identiteit van de historische binnenstad, die vertelt waar we vandaan komen, wie wij zijn en hoe we ons ontwikkelen. Dat verhaal willen we graag doorgeven aan toekomstige generaties. Maar daar komt wel wat bij kijken. Erfgoed dat zo oud is en zo intensief wordt gebruikt, heeft veel onderhoud nodig. De komende 30 jaar zullen jaarlijks 100 meter walmuur en 35 werf-

Op Storytrail in Magazijn De Zon

Op de hoek van de Oudegracht en de Stadhuisbrug, doorlopend tot in de Choorstraat, staat een monumentaal pand waarin afgelopen 50 jaar de Openbare Bibliotheek en boekhandel Broese-Kemink waren gevestigd. Nu de bib en boekhandel Broese zijn verhuisd naar het oude postkantoor, komt het complex vrij voor een nieuwe functie. De huidige huurder is het duurzame warenhuis Green-Up. Inmiddels is bekend dat hier in 2025 het Nationaal Literatuur- en Kinderboekenmuseum geopend zal worden.

Het gebouw heeft een interessante geschiedenis. In 1850 startte hier in een nieuw pand een sjieke manufacturenwinkel, die in 1898 werd voortgezet door een telg uit de familie Dreesmann als Magazijn de Zon. Rond 1924 was het

warenhuis, dat inmiddels Vroom & Dreesmann heette, flink uitgebreid en werd besloten tot nieuwbouw. Architect P.J. Houtzagers ontwierp de nieuwe, deftige gevel. In 1933 volgde een uitbreiding naar ontwerp van J. Kuyt in een wat meer zakelijke stijl. Het resultaat was een sjiek complex met een grootstedelijke uitstraling en een centraal trappenhuis met glas-in-loodoverkapping. In 1972 vertrok V&D naar het net opgeleverde Hoog Catharijne.

Met de komst van het Literatuurmuseum zal 'het boek' een belangrijke rol blijven spelen op de Stadhuisbrug. Voordat het zo ver is zal het pand inwendig nog flink verbouwd moeten worden.

Op Open Monumentendag nemen vertellers van Storytrail u mee terug in de tijd voor een

kelders worden hersteld. Zo beschermen we ze tegen mogelijke schade door verkeer. Tegelijk moeten we zorgen dat er ruimte is voor groen, dat het gebied heel en netjes blijft en op een goede manier wordt gebruikt. De vanzelfsprekendheid waarmee het wervengebied al eeuwenlang het karakter van de binnenstad bepaalt is tegelijkertijd een opgave voor eigenaren, beheerders en gebruikers, waaronder de gemeente Utrecht. Op Open Monumentendag zijn er wandelingen langs de werven met een gids, vertrek om 10.30, 12.00, 13.30 en 15.00 uur, over historie en behoud. Verzamelen Stadhuisbrug. Max. 20 personen per rondleiding, vol = vol. Tickets bij de informatietent op het Domplein. Om 15.00 uur start in Het Utrechts Archief de documentaire 'De werven van Utrecht', met introductie van de makers (90 min.). Max. 70 personen, vol = vol. Kaartjes bij de receptie aldaar.

Op het Domplein staat weer de tent met informatie over alle activiteiten. Ook kunt u hier een extra monumentenkrant ophalen. Bij de tent zijn (gratis) kaartjes te verkrijgen voor de Gildewandelingen en de Stadswandeling historisch wervengebied van de gemeente Utrecht. De Gildewandelingen starten op het Domplein, de wervenwandeling op de Stadhuisbrug. In de Pandhof van de Dom vindt de Monumentenmarkt plaats. Bij CoffeeMood - een mobiele koffiebar met terras - kunt u terecht voor iets lekkers.

Juniorgidsen op het Domplein

theatrale rondleiding, vertrek om 12.30, 14.00 en 15.30 uur; 15 minuten voor aanvang melden op de werf onder het pand. Per rondleiding max. 40 deelnemers, vol = vol.

Op de fiets door Utrecht West

Veel monumenten hebben hun bestaan te danken aan lokale instellingen, actiegroepen, stichtingen, bewoners of krakers die zich inzetten voor bijzonder erfgoed en sloop ervan proberen tegen te gaan. Een paar goede voorbeelden daarvan kom je tegen tijdens de korte fietstocht die is uitgezet door Utrecht West. De hovenierswoning aan de Van Zijstweg, ook wel 'het huis van Mien' genoemd, ligt een beetje verstopt tussen de Jaarbeurshallen en de Veilinghaven. De woning uit 1875 heeft nog veel authentieke elementen en herinnert aan de tijd dat dit een tuindersgebied was. Onder meer de Vereniging Oud-

Utrecht pleitte voor behoud en dat is gelukt. Jan Jongerius kwam ook uit een tuindersfamilie, maar ging in de jaren '20 over op tankstations en automobielen. In 1938 liet hij een nieuwe woning en kantoorgebouw verrijzen in 'Amerikaanse' stijl aan het Merwedekanaal. In de jaren '50 ging het bedrijf failliet en nam het Ministerie van Defensie de panden over. Om het ernstig vervallen complex voor sloop te behoeden richtten de nazaten van Jongerius de stichting Vrienden van Jongerius op en lieten ze huis en kantoor volledig restaureren. Iets verderop langs het kanaal staat de Cereolfabriek uit 1908 en langs de Leidsevaart

zaagmolen De Ster. Onder druk van o.a. USINE (Utrechtse Stichting voor Industrieel Erfgoed) kreeg Cereol een nieuwe functie en bewoners uit Lombok zetten een actie op touw om de molen, waarvan de kap inmiddels was verdwenen, te restaureren. Minder succesvol waren de bewoners in hun actie om de rij panden aan de Van Sijpestijnkade te behouden. Slechts één pand werd behouden, omdat het al op de monumentenlijst stond. Het is nu opgenomen als entreegebouw in de 90 meter hoge woontoren De Syp. Alle genoemde monumenten zijn te bezoeken. Voor details zie Monumenten nrs. 62-68.

Levenstekens op Soestbergen en Kovelswade

of rond de kerk (de kerkhof). Dat werd begin 19e eeuw om hygiënische redenen verboden. Vanaf die tijd werden nieuwe begraafplaatsen aangelegd buiten de stad. In 1830 kocht de gemeente Utrecht aan de Gansstraat de buitenplaats Soestbergen aan om daar de 1e Algemene Begraafplaats aan te leggen. Landschapsarchitect Jan David Zocher ontwierp de begraafplaats als wandelpark in Landschapsstijl met in het midden een grafheuvel: de 'taart van Zocher'. Op Soestbergen bevinden zich de graven van veel prominente Utrechters, zoals Gerrit Rietveld, Nicolaas Beets en Buys Ballot. De begraafplaats lag aan de toenmalige rand van de stad. Toen aan de overkant van de Gansstraat in 1895 de - nu nog bestaande - gevangenis werd gebouwd kreeg deze uithoek de naam ''t luie end': aan de ene

kant liggen ze, aan de andere kant zitten ze. Toen Soestbergen vol dreigde te raken werd in 1901 - aan de andere kant van de toenmalige Oosterspoorbaan - de 2e Algemene Begraafplaats Kovelswade in gebruik genomen. De begraafplaats en het bijzondere aulagebouw in 'Palladiaanse' stijl was een ontwerp van directeur gemeentewerken F.J. Nieuwenhuis. Ook op Kovelswade komen we veel bekende Utrechtse namen tegen, zoals Begeer, Hamburger en Fenter van Vlissingen. Soestbergen en Kovelswade zijn beide Rijksmonument. In het verlengde van het wandelpad over de voormalige Oosterspoorbaan is onlangs een wandelpad door Kovelswade geopend richting Lunetten. Op Open Monumentendag zijn beide begraafplaatsen met een uitgebreid programma opengesteld. Zie voor details Monumenten nrs. 39 en 40.

Ook dit jaar kunt u weer op stap met onze juniorgidsen. Dit succesvolle project trekt ieder jaar veel enthousiaste belangstellenden. Leerlingen uit de hoogste klassen van Montessorischool Buiten Wittevrouwen vertellen over de geschiedenis van het Domplein. In hun rondleiding nemen zij u mee langs de monumenten die twintig eeuwen geschiedenis vertegenwoordigen. De juniorgidsen zullen er op hun eigen charmante wijze over vertellen. De rondleidingen duren ongeveer een half uur, de eerste start om 10.30 en de laatste om 16.00 uur. Gratis kaartjes zijn te krijgen bij de kraam van de Juniorgidsen op de Monumentenmarkt in de Pandhof. Hier starten ook de rondleidingen.

Gildewandelingen

Eén van de thema’s van de Open Monumentendag is ‘Het leven verbeeld’. Gilde Utrecht speelt hier op in met een wandeling langs 'Beelden, Geveltekens en Lantaarnconsoles'.

Op Domplein 4 zien we bijvoorbeeld hoe reliëfs van spelende kinderen vertellen dat hier ooit een school was. En wat verbeeldt De Vergulde Elgher op de Vismarkt? En die bier drinkende monniken op een lantaarnconsole aan de werf? We gaan het allemaal ontdekken in de wandelingen die elk uur vanaf het Domplein vertrekken: de eerste om 10.30 uur, de laatste om 15.30 uur. Wel vooraf aanmelden in de tent van de Open Monumentendag op het Domplein, waar ook de wandelingen vertrekken.

Jonge Makers in Monumenten

Op Open Monumentendag worden, in samenwerking met het Uitfeest, optredens aangeboden van jong Utrechts talent in verschillende opengestelde monumenten in de stad. Meer info over de Jonge Makers en hun voorstellingen is te vinden op onze website www.openmonumentendagutrecht.nl

Traces - Bibliotheek Neude

12.00 - 17.00 uur, doorlopend

Elke Thelissen - Stadsschouwburg Utrecht

Vanaf 10.00, elk heel uur behalve om 13.00 uur, aansluitend aan rondleiding, reserveren via stadsschouwburg-utrecht.nl

Bureau Fruitsalade - Bartholomeus Gasthuis

14.00 en 15.30 uur

Keshaw & Hamiro - Sonnenborgh: Museum & Sterrenwacht

10.00 en 11.00 uur

Slik - Winkel van Sinkel

15.00 en 16.30 uur

Berend Jak - Gasthuis Leeuwenbergh

11.00 en 12.00 uur

Liza Hansa - Het Utrechts Archief

12.30 en 13.30 uur

Domstadjeugdorkest - Stadsklooster

13.30 en 14.30 uur

Non Creators Company - Centraal Museum

14.00 en 15.30 uur

Vanouds bieden grafmonumenten een blik op het leven van de overledene. Monumentale graven zijn te zien op de gemeentelijke begraafplaatsen Soestbergen en Kovelswade. Tot de 19e eeuw was het gebruikelijk om doden te begraven in de kerk (als je rijk was)

Utrecht 'door de ogen van': Monumenten tot leven gewekt

De dolle Torenwachter wordt-ie genoemd, Joshua, hij woont al sinds 1711 in de Domtoren, boven de kapel, waar vroeger de bisschop kwam om te bidden. Nu staat de kapel leeg en wordt die gebruikt door sodomieten, als geheime ontmoetingsplaats. Hij heeft het zelf gezien, vertelt Joshua, door het luik in de vloer. Gerrit de Stotteraar, ook zo'n figuur met een bijnaam: een echte boef. Maar wel leuk als hij vertelt hoe hij wist te ontsnappen uit de gevangenis aan het Wolvenplein. Nee, dan Lodewijk Napoleon, wordt in 1806 koning van Nederland, geld genoeg: laat een paleis bouwen aan de Drift, compleet met binnentuin en balzaal en besluit dan toch maar in Amsterdam te gaan wonen.

Deze en nog 27 andere verhalen, verteld door de betrokkenen zelf, kan je meebe-

Vereniging Oud-Utrecht 100 jaar!

leven op de Open Monumentendag in Utrecht. Een tiental belangrijke monumenten worden tot leven gewekt door bewoners of gebruikers van het monument: hoe keken zij aan tegen het monument en wat waren hun ervaringen? Bij de ingang van deze monumenten zullen drie bordjes te zien zijn met een QR-code, iedere code staat voor een bepaald persoon. De bezoeker kan zelf kiezen door welke ogen hij het monument wil bekijken en welk verhaal hem of haar het leukste of interessantste lijkt. Zo kan je bij de Domtoren de verhalen lezen van een bisschop in de 15e eeuw, de torenwachter uit de 18e eeuw, of een bouwvakker uit de 20e eeuw. De QR-codes 'Utrecht door de ogen van' zijn te vinden bij de volgende monumenten (nrs 1 t/m 10 in de krant): Paushuize, Domtoren, Universiteitsbibliotheek, Pieterskerk, Biblio-

25 jaar Leidsche Rijn: het pionieren voorbij

Dit jaar is het precies 25 jaar geleden dat werd begonnen met de bouw van Leidsche Rijn. In december 1997 mocht premier Wim Kok de eerste paal slaan en in oktober 1998 werd de eerste woning opgeleverd. Inmiddels wonen in dit stadsdeel 95.000 mensen.

Op papier bestaat de wijk al langer. In 1990 werd de Vierde Nota voor Ruimtelijke Ordening Extra (Vinex) gelanceerd met een bouwopgave voor 1 miljoen woningen. Deze zou deels worden gerealiseerd in zogenaamde vinex-wijken; het gebied rond de Leidsche Rijn werd aangewezen als grootste vinex-locatie. In datzelfde jaar kreeg stedenbouwkundige Riek Bakker de vraag om een masterplan voor Leidsche Rijn te ontwikkelen. Bakker pleitte voor een gefaseerde ontwikkeling in deelgebieden. Critici waren bang dat het dan een 'rommeltje' zou worden, maar dat heeft juist goed uitgepakt.

Vinex saai?

Op en rond de stroomruggordels van de Oude Rijn is in die 25 jaar een boeiend stadsdeel ontstaan, waar mensen naar grote tevredenheid blijken te wonen. Vinex saai? Dat is een hardnekkig vooroordeel. Veel historische elementen zijn behouden gebleven en de variatie in woningbouw is enorm, dankzij de vrijheid die bouwers kregen om de woonlocaties naar eigen inzicht in te vullen. Belangrijke elementen zijn voorts het imposante Maximapark, de overkapping van de A2, de nieuwe fietsbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal, de vrije bus- en fietsbanen en het nieuwe stadshart Leidsche Rijn Centrum.

Bijvangst

Een geweldige bijvangst was natuurlijk de schat aan Romeinse vondsten tijdens de bouwwerkzaamheden. Deze zijn op Open

Monumentendag onder meer te bekijken in Museum Hoge Woerd, op de plek waar ooit een Romeins Castellum lag. Daarnaast zijn verschillende andere locaties in Leidsche Rijn voor publiek geopend. De Historische Vereniging gaat op diverse manieren aandacht schenken aan het jubileum. In de Broederschapshuisjes is de gratis expositie ‘25 jaar Leidsche Rijn: het pionieren voorbij’ ingericht, met (lucht)foto’s, kaarten, informatie, uitleg, herinneringen, publicaties, filmpjes en toelichtende presentaties.

Om 12 uur start bij Stadsbrouwerij Roodnoot (Vleutenseweg 35) de fietsroute 'Verrassend Leidsche Rijn'. Een gids leidt de deelnemers langs 3000 jaar geschiedenis, architectuur en natuur in Leidsche Rijn. De route doet ook de Broederschapshuisjes aan en eindigt bij Museum Hoge Woerd. Reserveren via histvervdmh.nl (max 20 pers.).

Voor de toekomst van ons verleden

Aannemingsbedrijf Nico de Bont richt zich op restauratie, herbestemming en verduurzaming van grote en kleine monumenten. Met liefde voor het vak en met respect voor historie, mens en omgeving. Innovatie combineren wij moeiteloos met traditioneel vakmanschap. Wij blijven continu in beweging op thema’s als digitalisatie, samenwerking en duurzaamheid.

Zo werken wij samen met onze Bontgenoten aan een duurzame toekomst voor ons monumentale verleden. Ook in Utrecht!

www.nicodebont.nl

In 2023 is het honderd jaar geleden dat de historische Vereniging Oud-Utrecht werd opgericht. Op Open Monumentendag presenteert Oud-Utrecht zich in de hal van het Stadhuis onder het motto 'Levend Erfgoed met Oud-Utrecht!'.

'Bevordering van de kennis van en belangstelling voor de geschiedenis, archeologie en monumentenzorg van de stad Utrecht en omgeving', zo luidt de doelstelling van de vereniging. En 'waken over het behoud van het cultureel erfgoed'. De vereniging wordt, net als vele andere erfgoedorganisaties, op vrijwillige basis gedragen door stadgenoten die weten dat erfgoed niet vanzelfsprekend is. Samen zorgen ze ervoor dat monumenten nu en in de toekomst een essentiële rol kunnen blijven vervullen.

Voor de 2300 leden organiseert zij onder meer excursies en lezingen, ook geeft zij een tijdschrift en een jaarboek uit. De vereniging heeft veel kennis en respect opgebouwd en haar mening wordt dan ook serieus genomen. Instellingen als het Utrechts Monumenten Fonds en de Utrechtse Maatschappij voor Stadsherstel zijn mede uit de schoot van Oud-Utrecht voortgekomen.

In het Stadhuis kunt u tussen 12.00 en 16.00 uur kennismaken met de activiteiten en publicaties van Oud-Utrecht. Bekijk dan meteen de tentoonstelling van stripcollectief De Inktpot over 100 jaar (Oud-) Utrecht, of stap in de Utrecht Time Machine!

Meer dan 75 jaar zet het Utrechts Monumentenfonds zich in voor het gebouwde erfgoed in Utrecht.

> RESTAURATIE EN HERBESTEMMING

> BEHEER EN VERHUUR

> KENNISDELING

Word donateur of help mee vrijwilliger!als

theek Neude, Stadsschouwburg, Ridderlijke Duitse Orde, Gevangenis Wolvenplein, Gasthuis Leeuwenbergh en Academiegebouw.

Restauratie Domtoren Utrecht

(foto: Robert Oostenbroek)

Ridderlijke Duitse Orde

Alle monumenten op een rij

Meer dan tachtig monumenten openen vandaag tussen 10.00 en 17.00 uur, tenzij anders vermeld, hun deuren voor het publiek. Reservering niet nodig. Alleen bij sommige activiteiten wordt een reservering gevraagd, zie hiervoor de betreffende link. Er zijn dit jaar de volgende thema’s en routes:

Nrs 1-10: Utrecht door de ogen van

Nrs 11-40: Het leven verbeeld

Nrs 41-61: Levend Erfgoed

Nrs 62-68: Fietsroute Utrecht-West

Nrs 69-74: Open monumenten in Leidsche Rijn

Nrs 75-83: Fietsroute forten

NB: Omdat de Monumentenkrant minder pagina's telt dan vorige jaren zijn de beschrijvingen sterk ingekort. Zo blijft er voldoende ruimte voor de activiteiten, achtergrondinformatie en beeld. Uitgebreide beschrijvingen zijn te vinden op www. openmonumentendagutrecht.nl (of bij de monumenten zelf).

Nieuw in 2023

Afwijkende openingstijden

Extra activiteit

Rolstoeltoegankelijk

Jonge makers

UTRECHT DOOR DE OGEN VAN

ZIE TOELICHTING PAG. 3

1. Kromme Nieuwegracht 49, Paushuize

In 1517 gaf de in Utrecht geboren kardinaal Adriaan Florisz. vanuit Spanje opdracht tot de bouw van dit huis in laatgotische stijl. In 1522 werd hij tot paus Adrianus VI verkozen maar hij overleed al in 1523, zonder het huis ooit gezien te hebben.

@ Gehele dag rondleidingen, de laatste om 16.00 uur

2. Domplein 21, Domtoren

De bouw van Utrechts meest iconische bouwwerk begon 700 jaar geleden, in 1321. De 112 meter hoge toren was tot de storm in 1674 met de Domkerk verbonden. Momenteel wordt de toren gerestaureerd.

@ Tussen 10.00 en 16.00 uur: Gratis beklimming van de Domtoren @ Informatie over restauratie en hergebruik materialen

3. Drift 27, Universiteitsbibliotheek

Dit waren oorspronkelijk twee grote middeleeuwse huizen, die in 1807-1809 door architect J.D. Zocher Sr. zijn samengevoegd voor het paleis van Lodewijk Napoleon.

// Geopend tot 16.00 uur

@ Vanaf 10.30 uur: Elk half uur een rondleiding, laatste om 15.30 uur. Bezoekers die zonder rondleiding het pand bezoeken kunnen gebruik maken van een hand-out.

4. Pieterskerkhof 5, Pieterskerk

De romaanse Pieterskerk uit 1048 is de oudste nog bestaande kerk van het Utrechtse kerkenkruis.

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

@ Extra: herdenking 975 jaar eerste wijding in 1048

5. Neude 11, Bibliotheek Neude

Het in 2019 geopende Post Utrecht is gevestigd in het voormalige postkantoor, dat in Amsterdamse Schoolstijl tussen 1917 en 1924 is gebouwd naar ontwerp van J. Crouwel.

@ Vanaf 10.30 uur: Ieder uur een rondleiding (60 min.). Vooruit reserveren kan via bibliotheekutrecht.nl/rondleidingen of aansluiten op de Monumentendag zolang er plek is. Verzamelen bij rondleiderstafel in de hal.

12.00-17.00: Optreden Jonge Maker Lucie van Collem, installatiekunst

6. Lucas Bolwerk 24, Stadsschouwburg (gedeeltelijk)

Het gebouw van Willem Dudok toont diens voorkeur voor het gebruik van stalen raampartijen en geelwit geglazuurde stenen.

@ Vanaf 10.00 uur: ieder heel uur (behalve 13.00 uur) rondleiding door Dudokkenner

met aansluitend optreden door Jonge Maker Elke Thelissen, dans. Reserveren via stadsschouwburg-utrecht.nl

7. Springweg 25, Ridderlijke Duitse Orde, Balije van Utrecht

De Ridderlijke Orde is in de 13e eeuw ontstaan toen Katholieke ridders tijdens de kruistochten een hospitaal oprichtten. Dit is hun hoofdkwartier.

// Geopend tot 16.00 uur

@ De tuin en de begane grond met middeleeuwse kapel zijn opengesteld.

8. Wolvenplein 27, voormalige Gevangenis

De Penitentiaire Inrichting Wolvenplein, gebouwd op het bolwerk Wolvenburg, dateert uit 1856. Het pand is in 2014 gesloten en wordt nu herbestemd.

@ Bezoek de oudste cellulaire gevangenis van Nederland en volg via de mobiele telefoon een route met verhalen van de voormalige bewoners uit de gevangenisperiode. De huidige gebruikers hebben hun celdeur openstaan en vertellen over hun werk.

@ Video art met beelden van het gevangenisverleden, -heden en toekomst

9. Servaasbolwerk 1A, Gasthuis Leeuwenbergh

In 1567 gebouwd als pesthuis uit de nalatenschap van Agnes van Leeuwenberch. Na allerlei functies nu de basis van ConcertLab.

// Geopend tot 13.30 uur 11.00. en 12.00 uur: Optreden Jonge Maker, Berend Jak

10. Domplein 29, Academiegebouw Gebouwd in 1891-1894 naar ontwerp van E.H. Gugel en F.J. Nieuwenhuis. De aula is de vroegere 15e-eeuwse kapittelzaal van de Domkerk.

@ Om 13.00, 14.00 en 15.00 uur ‘Geschiedenis ter plekke’: korte lezingen door Constructieveleden in de aula en in de Senaatszaal

HET LEVEN VERBEELD

START DOMPLEIN

MONUMENTEN ZITTEN VOL BEELTENISSEN VAN LEVEN: VAN GEVELSTENEN TOT SCHOORSTEENMANTELS, VAN GROTE WANDTAPIJTEN EN GEBEELDHOUWDE

HEILIGENBEELDEN TOT KLEINE AAPJES OP GEWELVEN EN OLIFANTJES OP TRAPLEUNINGEN. WIE GOED KIJKT ZIET HOE LEVEN EN NATUUR OP DE MEEST UITEENLOPENDE MANIER ZIJN VERBEELD.

11. Domplein 31, Domkerk

12. Domplein 29, Pandhof

De Pandhof met gotische kruisgang dateert uit de 14e en 15e eeuw en vormde de verbinding tussen de Domkerk en de Kapittelzaal.

@ Monumentenmarkt, zie balk hiernaast

PANDHOF VERLATEN AAN ACHTERZIJDE EN RECHTSAF SLAAN. OP DE KRUISING LINKS KROMME NIEUWEGRACHT, LOOP LANGS HET WATER. NEEM HET EERSTE STRAATJE RECHTS (JERUZALEMSTRAAT) EN SLA OP HET EINDE WEER RECHTSAF. U KOMT LANGS:

13. Herenstraat 36, Silokerk

Op deze plek hadden de Augustijnen vanaf 1690 een schuilkerk. Na een grote brand in 1956 moest een groot deel van de kerk herbouwd worden. De hoofdentree bleef gespaard.

@ Folder met looproute

WEG VERVOLGEN, GRACHT OVERSTEKEN EN VERDER RECHTDOOR LOPEN. BIJ DE VOLGENDE KRUISING

WEDEROM RECHTDOOR EN U KOMT AAN UW LINKERHAND LANGS:

14. Hamburgerstraat 9, Lutherse Kerk

In 1412 stichtte Abraham Dole, een rijke Utrechter, hier het St. Ursulaklooster voor vrouwen. In 1745 is de kapel verbouwd tot Lutherse kerk.

@ 12.00 en 14.00 uur: Orgelbespeling

@ 13.00 uur: Concert vocaal ensemble Capella 1773

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

WEG VERVOLGEN EN OP HET EINDE LINKS (OUDEGRACHT) MET HET WATER AAN UW RECHTERHAND. U KOMT LANGS:

15. Oudegracht 270, Doopsgezinde kerk

In 1772 kocht de Doopsgezinde Gemeente hier een pand om een schuilkerk in te richten. De voorgevel werd ingrijpend verbouwd om een deftig woonhuis te suggereren.

@ 10.30 uur: Concert van Utrechts Kamerkoor

@ 12.00 uur: Concert vocaal ensemble Capella 1773

@ 13.30 uur: Pianoconcert door Edward Maatjes

@ 15.00: Orgelspel en zang door Wim Brunsveld en Relinde Nefkens

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

BIJ VERLATEN KERK RECHTSAF SLAAN (U LOOPT EEN KLEIN STUKJE TERUG) EN NEEM DIRECT DE KLEINE STEEG RECHTS (REGULIERSTEEG). BIJ HET VERLATEN VAN DE STEEG ZIET U SCHUIN VOOR U:

16. Lange Nieuwstraat 36, Catharinakathedraal

De voormalige kerk van het Karmelieten- en later Catharijneklooster uit 1550 stond lang leeg, tot zij na 1853 werd verheven tot kathedraal van het aartsbisdom Utrecht.

@ Om 12.00 en 13.00 uur: Concert door Toonkunstkoor Utrecht (30 min.)

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

BIJ VERLATEN KERK RECHTSAF DAARNA DIRECT RECHTS HET KLEINE STRAATJE IN (CATHARIJNESTEEG).

SLA OP HET EINDE RECHTSAF EN LOOP ALMAAR RECHTDOOR LANGS HET WATER (NIEUWEGRACHT)

TOT DE LAATSTE BRUG. HIER LINKSAF BRUG OVER EN RECHTDOOR VIA VOETPAD OMHOOG DOOR HET PARK.

DIT BRENGT U BIJ:

17. Zonnenburg 2, Sonnenborgh, Museum & Sterrenwacht

Monumentenmarkt in de Pandhof

In de Pandhof kunt u kennis maken met de volgende erfgoedpartijen:

Broer en De Bruijn - doen historisch onderzoek en geven (in eigen beheer) publicaties uit over regionaal- en lokaalhistorische onderwerpen, met name de kerkelijke en monastieke geschiedenis van Utrecht en de Middeleeuwen.

Utrechts Klokkenluiders Gilde - luidt de klokken van de Domtoren en andere oude binnenstadtorens en vraagt aandacht voor het handmatig luiden van de klokken.

Gilde Utrecht - stichting van ruim 200 vrijwilligers voor het geven van rondleidingen en het verlenen van allerlei diensten in en rond de stad Utrecht. Richt zich in het bijzonder op vijftig-plussers, die hun kennis, kundigheid en ervaring willen overdragen.

Stichting Vlam - realiseert andersoortige kijkjes in de echte geschiedenis, serieus en charmant, op locatie en binnen, liefst rond een eigen oude band van de kijkers en deelnemers. Brengt doe-pakketten en workshops ‘Een oude kaart vol eigen verhalen’. Zie ook www.stichtingvlam.nl.

Historische Kring Tolsteeg-Hoograven - is o.a. gespecialiseerd in de wandtegelfabricage van Utrecht en publiceert daar regelmatig over, zoals in het boek 'Utrechtse Tegels 1600 - 1900'.

Juniorgidsen Open Monumentendag Utrecht - startpunt van de rondleiding (tussen 10.30 en 16.00 uur) door leerlingen van Montessorischool Buiten Wittevrouwen over de geschiedenis van het Domplein. Zij nemen de bezoekers mee langs monumenten en twintig eeuwen geschiedenis van het plein.

Fondsen en sponsoren

Open Monumentendag Utrecht is mede mogelijk gemaakt door:

- Gemeente Utrecht: Afdeling Erfgoed en Initiatievenfonds

- Stichting Elise Mathilde Fonds

- Ridderschap van Utrecht

- AM, gebieds- en vastgoedontwikkelaar

- Stadsherstel Utrecht

- Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V.

- Utrechts Monumenten Fonds

- Hermon Heritage

- Burgy Bouwbedrijf

- Utrecht Marketing

- Van Hoogevest Architecten

- DUIC

Colofon

De gotische Domkerk is gebouwd tussen 1254 en 1525, nadat een brand delen van de romaanse voorganger verwoestte. De hoge Domtoren was al in 1382 gereed.

// Geopend tot 15.30 uur

@ Korte rondleidingen met aandacht voor

Sint Maarten

@ Voor kinderen is een speurtocht naar de grafzerken in de kerk

@ 15.30 uur: Orgelconcert door studenten Utrechts Conservatorium

@ Informatiekraam Stichting Vrienden van de Domkerk

Rond 1550 gaf Karel V opdracht om de Utrechtse stadsmuur uit te breiden met een aantal stenen bastions. Dit is daarvan het best bewaarde. Nu publiekssterrenwacht.

// Geopend tot 14.00 uur

10.00 en 11.00 uur: Optreden Jonge Makers

Keshaw & Hamiro, dans

LOOP TERUG NAAR DE NIEUWEGRACHT, BRUG OVER EN RECHTDOOR DE AGNIETENSTRAAT IN. BLIJF

RECHTDOOR LOPEN EN U KOMT VANZELF BIJ:

18. Nicolaaskerkhof 8, Nicolaikerk

De 12e-eeuwse Nicolaikerk was de tweede parochiekerk van Utrecht (na de Buurkerk). De romaanse kerk werd in de 15e eeuw verbouwd tot een gotische hallenkerk.

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

@ Tussen 13.00 en 15.00 uur: Ko Zwanenburg, orgel en het Het Orgel Trio met Jazzy muziek

Deze krant is een uitgave van de Werkgroep Open Monumentendag i.s.m. DUIC/DDK te Utrecht.

Redactie: Florence Hanselaar, Werkgroep OMD, Lange Nieuwstraat 18, 3512 PH Utrecht, 030-2769174

Bijdragen: Rune Sassen

Foto's: Open Monumentendag Utrecht, gemeente Utrecht

Eindredactie: Kees Volkers

Vormgeving en coördinatie: DDK

Open Monumentendag is een activiteit van de Stichting Archeologie en Bouwhistorie Utrecht (STABU).

BIJ VERLATEN KERK LINKSAF SLAAN EN DAARNA LINKS HET STRAATJE (NICOLAASDWARSSTAAT)

INLOPEN. WEG VERVOLGEN, MET DE BOCHT MEE NAAR RECHTS (WIJDE DOELEN). DAAR LINKS EEN GANGETJE IN NAAR:

19. Wijde Doelen 27, Atelier Manenburg Manenburg was één van de bastions die rond 1550 in opdracht van keizer Karel V werden gebouwd. De binnenplaats met kazematten en glazen dak is in gebruik als atelier.

@ Expositie van beeldhouwers Amiran Djanashvili en Emilio Timp

TERUG NAAR DE STRAAT EN LINKSAF. BIJ PLEIN MET

TERRASJES (TOLSTEEGBRUG) RECHTDOOR BLIJVEN

LOPEN, AAN HET EIND MET DE BOCHT MEE NAAR

RECHTS. ALMAAR RECHTDOOR LOPEN. SLA NA DE GEERTEKERK (ZIE NR. 58) RECHTSAF EN NA PLEINTJE

STRAAT LINKS (SPRINGWEG). U KOMT LANGS:

20. Springweg 162: Het Broodhuis (voormalige Synagoge)

In 1849 mocht de Joodse gemeenschap een ‘echte’ synagoge bouwen. Deze is ingrijpend verbouwd in 1926 met een art deco-interieur van architect H. Elte.

// Geopend van 12.30 tot 16.15 uur

@ 17.15 uur: Pianorecital door Karel Asberg (o.a. Chopin en Mendelssohn)

WEG VERVOLGEN. BIJ KRUISING LINKSAF. U KOMT

LANGS:

21. Lange Smeestraat 40, Bartholomeus Gasthuis

Al vanaf de 14e eeuw worden hier langdurige zieken verpleegd. In de regentenzaal uit 1632 hangen prachtige gobelins met natuurvoorstellingen van Maximilliaan van der Gucht.

14.00 en 15.30 uur: Optreden Jonge Makers, Bureau Fruitsalade, theater

BIJ VERLATEN PAND LINKSAF EN VÓÓR DE BRUG

RECHTS HET VOETPAD NEMEN, WATER AAN UW LINKERHAND. WAAR HET VOETPAD OPHOUDT, STEEKT U DE WEG OVER, BLIJFT U HET WATER VOLGEN. U STUIT OP HOOG CATHARIJNE, THE MALL, HIER NAAR BINNEN EN RECHTDOOR AAN ANDERE ZIJDE WEER VERLATEN. WATER BLIJVEN VOLGEN, BREDE BUSBAAN OVERSTEKEN EN RECHTDOOR TOT:

22. Catharijnekade 9, BUNK Hotels, vm. Westerkerk

De kerk werd in 1891 gebouwd met het gezicht naar de singel. Een groot houten tongewelf overkluist de gehele kerkzaal. Nu in gebruik als hotel, restaurant en cultuurpodium.

@ 11.15-12.45 uur: Orgelconcert door Gerrit

Christiaan de Gier

BIJ VERLATEN PAND RECHTSAF EN EERSTE STRAAT RECHTS (BERGSTRAAT). DEZE BLIJVEN VOLGEN (GAAT OVER IN VARKENSMARKT) TOT AAN HOOFDWEG. DEZE OVERSTEKEN EN LINKS VOLGEN TOT U STUIT OP:

23. St. Jacobsstraat 171, Jacobikerk en -toren

De Jacobikerk is Utrechts grootste parochiekerk en werd al gesticht rond 1170. De huidige kerk en toren zijn vooral uit de 14e en 15e eeuw.

@ Bezoek met of zonder rondleiding

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

@ 13.30 uur: Orgelconcert (30 min.)

@ 15.00 uur: Optreden kamerkoor Cantiago (30 min.)

@ Toren: vrije bezichtiging en rondleiding met demonstraties Utrechts Klokkenluiders Gilde

SLA BIJ VERLATEN KERK LINKSAF EN LOOP LINKS

VIA HET KERKPLEIN NAAR DE OUDEGRACHT. BRUG

OVER EN RECHTDOOR (JACOBIJNENSTRAAT). BIJ

KRUISING RECHTDOOR DE BREEDSTRAAT IN (MET WATERPOMP). GA OP HET EINDE BIJ T-SPLITSING

RECHTSAF EN BIJ VOLGENDE T-SPLITSING LINKSAF.

SLA DIRECT NA DE BRUG OVER HET WATER RECHTSAF (DRIFT). U KOMT ACHTEREENVOLGENS LANGS DE VOLGENDE 3 MONUMENTEN:

24. Drift 21, Universiteit Utrecht

Achter de sobere voorgevel van dit oorspronkelijk middeleeuwse huis ligt een majestueus gebouw, in 1907 gemoderniseerd door P.J. Houtzagers, leermeester van Gerrit Rietveld.

@ Tussen 11.00 en 16.30 uur rondleidingen

25. Drift 17, Huis Leedenberch

Het middeleeuwse ‘Huis Ledenberch’ is rond 1900 geheel gemoderniseerd door P.J. Houtzagers. De hal is in Art Nouveau-stijl met prachtig houtwerk.

@ Tussen 11.00 en 16.30 uur rondleidingen

26. Drift 15, Universiteit Utrecht

Dit claustrale huis werd in 1898 betrokkendoor de Utrechtse edelsmidfamilie Brom, die het in de jaren ’30 liet verbouwen door architect Houtzagers.

@ Om 12.00, 13.00, 14.00 en 15.00 uur: lezing (20 min.) 'De onbetaalbare kunstfabriek van de familie Brom' door Rob Hufen

@ Tussen 11.00 en 16.30 uur rondleidingen

BIJ VERLATEN PAND SCHUIN RECHTS GRACHT OVERSTEKEN NAAR:

27. Janskerkhof 13a, Universiteit Utrecht

Dit symmetrische huis uit 1648 toont een sober classicistische voorgevel. In het interieur is veel van de 18e-eeuwse afwerking nog aanwezig.

@ Tussen 11.00 en 16.30 uur rondleidingen

BIJ VERLATEN PAND RECHTSAF SLAAN. VOOR U RIJST DE JANSKERK OP. DE ENTREE ZIT AAN DE VOORZIJDE:

28. Janskerkhof 26, Janskerk De Janskerk is gebouwd in de 11e eeuw, de 13e-eeuwse kap en het beschilderde houten tongewelf zijn bewaard gebleven. Na de orkaan van 1674 kwam er een nieuwe voorgevel.

// Geopend van 12.00 tot 16.00 uur

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

BIJ VERLATEN KERK DE BUSBAAN OVERSTEKEN. AAN DE OVERZIJDE ZIET U:

29. Janskerkhof 2-3, Universiteit Utrecht

33. Steenweg 6, Buurkerk (Museum Speelklok)

Dit was tot 1125 de enige kerk voor de Utrechtse burgerij (parochiekerk). De kerk is in 1984 verbouwd voor Museum Speelklok volgens het box-in-the box principe.

@ Een rondleider vertelt over de geschiedenis van de Buurkerk en de verschillende fresco's

@ Kunsthub op de eerste verdieping met zicht op het middenschip. Werk van Utrechtse kunstenaar Bart Schalekamp

@ Het museum zelf is niet gratis toegankelijk

BIJ VERLATEN BUURKERK LINKSAF EN DAN EERSTE STRAATJE LINKS (BUURKERKSTEEG). LINKS ZIET U DE TOEGANG TOT:

34. Buurkerkhof 10, Buurtoren

De 55 meter hoge toren van de Buurkerk is uit 1388. In de toren hingen (en hangen) de kerkelijke en de stedelijke luidklokken: de Banklok en de Waak- of Raadsklok

@ Vrije bezichtiging en rondleiding met demonstraties Utrechts Klokkenluiders Gilde

BIJ VERLATEN TOREN SCHUIN RECHTDOOR HET STRAATJE IN LOPEN. BIJ HET GROTE PAND MET DE RODE LUIKJES SLAAT U LINKSAF. WINKELSTRAAT (ZADELSTRAAT) KRUISEN EN RECHTDOOR (KUIPERSTEEG) EN U LOOPT VANZELF AAN TEGEN DE ENTREE VAN:

In 1247 werd hier het Minrebroederklooster gebouwd. In 1581, na de Reformatie werd dit de Statenkamer van Utrecht. De natuurstenen poort is uit 1643.

@ Tussen 11.00 en 16.30 uur rondleidingen

BIJ VERLATEN PAND RECHTS AANHOUDEN.

NEEM DE EERSTE STRAAT RECHTS (KORTE JANSSTRAAT) EN SLA DIRECT WEER RECHTSAF (MINREBROEDERSTRAAT). HIER ZIET U LINKS:

30. Minrebroederstraat 21, St. Willibrorduskerk Neogotische kerk uit 1895 naar ontwerp van Alfred Tepe. Het sobere exterieur vormt een groot contrast met het zeer rijk gedecoreerde interieur: een 'Gesammtkunstwerk'.

// Geopend vanaf 11.00 uur

@ Korte orgeldemonstraties

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

BIJ VERLATEN KERK LINKSAF. TER HOOGTE VAN PLEIN

MET TERRASJES RECHTDOOR (GANZENMARKT) EN AAN HET WATER (OUDEGRACHT) ZIET U RECHTS OPRIJZEN:

31. Oudegracht 158, Winkel van Sinkel

Was een van de oudste Nederlandse warenhuizen (1839), later bankgebouw, nu horeca. Vier in Engeland gegoten ijzeren vrouwenbeelden ondersteunen de neoclassicistische gevel.

@ Doorlopende filmpresentatie over het pand op 1e verdieping. Directeur Maryse François beantwoordt vragen.

15.00 en 16.30 uur: Optreden Jonge Maker Slik, muziektheater

SLA BIJ VERLATEN PAND RECHTSAF EN LOOP DIRECT LINKS DE BRUG OP. VANAF DE BRUG ZIET U AAN WEERSZIJDEN EEN DEEL VAN HET:

Utrecht werkt aan de werven

Werkzaamheden op Drift, 1908 | Beeld: Het Utrechts Archief

Het Utrechtse wervengebied is uniek in de wereld. Dit middeleeuwse havencomplex vormt al eeuwen het bruisende hart van de stad. De gemeente werkt samen met bewoners, ondernemers, keldereigenaren en vele anderen aan het herstel en behoud van de werven. Zodat ook toekomstige generaties van dit erfgoed kunnen genieten.

utrecht.nl/ werven

32. Stadhuisbrug, wervengebied met werfkelders De Utrechtse grachten zijn uniek dankzij de werven en werfkelders, ontstaan vanaf het einde van de 12e eeuw. Vanaf de werven zijn ruim 300 lantaarnconsoles te bekijken.

@ 10.30, 12.00, 13.30 en 15.00 uur: Stadswandeling historisch wervengebied (1,5 uur) over historie en behoud. Verzamelen Stadhuisbrug. Max. 20 personen per rondleiding, vol = vol. Tickets bij de OMDinformatietent op Domplein @ 15.00 uur: Het Utrechts Archief; documentaire 'De werven van Utrecht', met introductie van de makers (90 min.). Max. 70 personen, vol = vol. Kaartjes bij receptie HUA.

OVER DE BRUG LINKS EN DAARNA DIRECT RECHTSAF STEEGJE IN (HEKELSTEEG). DIT KOMT UIT OP DRUKKE VOETGANGERSSTRAAT (STEENWEG). HIER LINKS TOT:

35. Boterstraat 22, St. Eloyen Gasthuis Sinds 1440 verzorgde het Utrechtse Smedengilde hier gildebroeders. Het gilde was befaamd om de productie van wapens. De stenen poort is uit 1644, de overdekte kolfbaan uit 1730. @ 13.30 en 15.00 uur: Lezing ‘Het St. Eloyen Gasthuis: al eeuwen springlevend’

BIJ VERLATEN PAND RECHTSAF (BOTERSTAAT).

OP HET EINDE BIJ T-SPLITSING LINKSAF EN DAARNA DIRECT RECHTS, WATER OVERSTEKEN (OUDEGRACHT) EN RECHTDOOR (SERVETSTRAAT) TOT VLAK VÓÓR DE ONDERDOORGANG VAN DE DOMTOREN. RECHTS ZIET U:

36. Poort naast Servetstaat 7, Flora’s Hof

In de tuin van het voormalige bisschoppelijke paleis begon tuinarchitect Hendrik van Lunteren in 1803 de kwekerij Flora's Hof. Het oude veilinggebouw is nu atelier.

@ 12.00-16.00 uur: Bezoek het Restauratieatelier van Museum Speelklok. Hier wordt de collectie van het museum onderhouden. Met elk half uur rondleiding.

VERLAAT DE TUIN VIA HET KLEINE STEEGJE RECHTS VAN DE DOMTOREN, TERUG NAAR HET DOMPLEIN.

BUITEN DE ROUTE

37. Kanaalstraat 198, Het Stadsklooster

De kerk is vanaf 1902-1903 gebouwd toen de wijk Lombok ontstond. De toren was in 1924 voltooid. Kerk is bewaard gebleven als 'Stadsklooster' dankzij actie van buurtbewoners.

@ Gedurende de dag rondleidingen, inclusief tour over de gewelven

@ Open dag voor nieuwe vrijwilligers en kans om kennis te maken

13.30 en 14.30 uur: Optreden Jonge Makers, Domstad Jeugdorkest, muziektheater

38. Oudenoord 330, Concordiagebouw Levensverzekeringsmaatschappij Concordia (voor katholieke arbeiders) breidde haar vooroorlogse kantoor in1954 uit met dit monumentale pand van gebr. Kraaijvanger.

@ Rondleidingen en presentatie over de historie van het pand en herbestemming

39. Gansstraat 171, begraafplaats Soestbergen

In 1830 kocht de gemeente buitenplaats Soestbergen aan om de 1e algemene begraafplaats aan te leggen, naar ontwerp van J.D. Zocher, die ook het Utrechtse singelpark ontwierp.

@ 11.00 en 12.30 uur: wandeling over begraafplaats (60 min.) met bezoek grafkelder.

@ 10.30-12.30 uur: Duo Jan en Frederike, zangers met accordeon en gitaar

@ 13.30-15.00 uur: Penvriend, dromerige indie-folk van een jong duo

De routes

Legenda

S

Start- en informatiepunt Domplein

Door de ogen van (nr. 1-10, geen route)

Route Het leven verbeeld (nr. 11-36)

Route Levend Erfgoed (nr. 41-58)

Start fietsroute West (nr. 62-88)

40. Koningsweg (naast huisnummer 47), begraafplaats Kovelswade

Deze 2e algemene begraafplaats werd na 1901

aangelegd omdat de 1e vol raakte. Het ontwerp is van F.J. Nieuwenhuis, evenals het koepelvormige

Ontvangstgebouw.

@ 13.30-16.00 uur: Doorlopend informatie over de revitalisering Ontvangstgebouw

@ 14.00-15.00 uur: band Stadsgenoten speelt liedjes over gedenkwaardige stadgenoten in Ontvangstgebouw

LEVEND ERFGOED

START DOMPLEIN

UTRECHTERS MAKEN ÉN HOUDEN HET ERFGOED

LEVEND. DAT BLIJKT OOK UIT DE VELE ORGANISATIES

DIE ZICH ACTIEF INZETTEN VOOR HET BEHOUD VAN

ERFGOED IN DE STAD. IN DEZE ROUTE ONTDEKT U DAT

VOOR HET BEHOUD VAN VEEL MONUMENTEN HARD

GESTREDEN IS. BOVENDIEN VALT ER DIT JAAR WAT TE

VIEREN: IN 2023 IS HET HONDERD JAAR GELEDEN DAT DE HISTORISCHE VERENIGING OUD-UTRECHT WERD

OPGERICHT. DEZE VERENIGING WORDT, NET ALS DE

VELE ANDERE ERFGOEDORGANISATIES, GEDRAGEN

DOOR STADGENOTEN DIE WETEN DAT BEHOUD

VAN ERFGOED NIET VANZELFSPREKEND IS. SAMEN

ZORGEN ZE ERVOOR DAT MONUMENTEN NU EN IN DE

TOEKOMST EEN ESSENTIËLE ROL KUNNEN BLIJVEN VERVULLEN.

41. Domplein, DOMunder

Onder het Domplein liggen de restanten van een Romeins Castellum, middeleeuwse huizen en van het middenschip van de Domkerk.

@ Minitours: neem een kijkje in de opgraving onder het Domplein

@ Kruiwagentours: een gids neemt de bezoeker aan de hand van een kruiwagen vol kaarten en archeologisch materiaal mee over het Domplein

42. Domplein 4

Onder de voormalige school van de Hervormde

Gemeente zijn resten van het Romeinse castellum te zien. De Romeinse tijd is hier letterlijk aanraakbaar!

@ Elk uur start er een film (6 min.) over de historische personages op het Domplein

@ Kleurplaten van Paleis Lofen en DOMunder voor kinderen

@ Bekijk en/of raak de Romeinse muur aan

LOOP LINKS VIA DE DOMSTRAAT NAAR HET

JANSKERKHOF, HIER LINKS (LANGE JANSSTRAAT) EN VERVOLGENS DE EERSTE STRAAT RECHTS, NAAR:

43. Jansveld 4 t/m 20, Margarethenhof

In de 16e eeuw verbouwde men een gasthuis uit 1379 tot 20 kameren voor armlastigen, waarvan er nog 9 over zijn. In 1979 aangekocht en hersteld door UMF.

@ Toelichting door Utrechts Monumenten Fonds

TERUG NAAR LANGE JANSSTRAAT, DEZE OVERSTEKEN DE TELINGSTRAAT IN TOT

44. Slachtstraat 5, Slachtstraat Filmtheater

Conglomeraat van middeleeuwse en 17e-eeuwse panden, vorig jaar na grondige en duurzame restauratie heropend als Filmhuis Slachtstraat. // Geopend tot 12.00 uur

@ Toelichting door Utrechts Monumenten Fonds

LOOP DE TELINGSTRAAT UIT, SLA RECHTSAF DE GANZENMARKT OP EN GA BIJ OUDEGRACHT LINKSAF DE STADHUISBRUG OP

45. Stadhuisbrug 1, Stadhuis Samenvoeging van middeleeuwse woonhuizen, neoclassicistische voorgevel uit 1823 en verbouwde achtergevel uit 2000 naar ontwerp van architect Miralles.

@ 12.00 uur: 'Geschiedenis ter plekke': door Constructievelid Guus Schrijvers (grote trouwzaal)

@ 12.00 - 16.00 uur: Maak kennis met activiteiten en publicaties van Oud-Utrecht (hal stadhuis)

@ 13.30, 15.00 en 16.30 uur: Het Stadhuistoneel speelt (35 min.) 'De Slag om het Vrouwenkiesrecht' in de Raadzaal met cast van o.a. wethouders en raadsleden. Gratis kaarten, half uur voor de voorstelling ter plekke, vol = vol

@ Expositie 'Reflecties op de stedelijke omgeving' van Utrechtse kunstenaar Margot de Jong

AAN DE OVERZIJDE RIJST OP:

46. Oudegracht 167, Magazijn De Zon

51. Lange Nieuwstraat 53, Utrechts Monumenten Fonds Dit 17e-eeuwse pand is vermoedelijk een pastorie geweest van een schuilkerk. De pilaren op de binnenplaats werden pas in 1970 ontdekt. Nu kantoor UMF.

@ Toelichting door het Utrechts Monumenten Fonds GA LINKS VAN DE CATHARINAKATHEDRAAL DE CATHARIJNESTEEG IN, STEEK DE NIEUWEGRACHT OVER EN LOOP DE BRIGITTENSTRAAT UIT. LOOP LINKSAF OVER HET LEPELENBURG, NEEM RECHTS DE HERENBRUG OVER HET WATER EN SLA WEER RECHTSAF (MALIESINGEL) TOT

52. Maliesingel 28, K.F. Hein Fonds Villa De Rozenhof is in 1862 in neoclassicistische stijl gebouwd als woonhuis. Nu kantoor van de K.F. Hein Stichting, die sociale en culturele projecten in de regio Utrecht steunt.

@ Feestelijk onthaal vanwege 85 jarige bestaan van het K.F. Hein Fonds @ Toelichting op de geschiedenis van het pand, villa Rozenhof

VERVOLG DE MALIESINGEL DIE NAAR RECHTS BUIGT EN SLA TEGENOVER DE BRUG LINKSAF DE JOH. VAN OLDENBARNEVELTLAAN IN. DEZE KOMT UIT BIJ

Vanaf 1898 zat hier Magazijn de Zon, later V&D. Huidige gevels zijn uit 1924 en 1933. In 2025 wordt hier het Nationaal Literatuur- en Kinderboekenmuseum geopend.

@ 12.30, 14.00 en 15.30 uur: Historische theatrale rondleidingen (60 min), 15 minuten voor aanvang melden op de werf onder het pand. Per rondleiding max. 40 deelnemers, vol = vol

VANUIT MAGAZIJN DE ZON SCHUIN RECHTS LANGS HET WATER DE VISMARKT OP, TOT

47. Vismarkt 17a, Paleis Lofen Achter een hek tussen Vismarkt 17 en 18 liggen kelders met resten van het voormalig keizerlijk Paleis Lofen, in de 11e eeuw gebouwd voor de Duitse keizer.

@ Minitours: neem een kijkje in het verdwenen paleis Lofen

VERVOLG VISMARKT, BIJ KRUISING RECHTDOOR LICHTE GAARD/DONKERE GAARD, SLA LINKSAF (WED) EN DAN RECHTSAF (KORTE NIEUWSTRAAT):

48. Korte Nieuwstraat 6-8, Huize Molenaar

Een deel van de muur van de abdij is als tuinmuur bewaard gebleven.

// Geopend tot 16.00 uur

@ Koffie of thee verkrijgbaar in de binnentuin

VERVOLG DE KORTE NIEUWSTRAAT, DIE BIJ KRUISPUNT OVERGAAT IN LANGE NIEUWSTRAAT.

HIER LINKS AAN PLEIN ACHTER HEK:

49. Hamburgerstraat 28, Het Utrechts Archief

Het Utrechts Archief zit in het voormalige gerechtsgebouw van Utrecht, dat op haar beurt intrek had genomen in wat ooit de 11e-eeuwse Paulusabdij was.

@ Bezoek aan Expo en rondleidingen over 1000 jaar geschiedenis in Het Utrechts Archief.

Ontdek het bijzondere verleden van dit statige monument

@ 15.00 uur: Documentaire 'De werven van Utrecht', met introductie van de makers (90 min.). Maximaal 70 personen, vol = vol.

Kaartjes bij receptie van Het Utrechts Archief 12.30 en 13.30 uur: Optreden Jonge Maker Liza Hansa, muziek

VERVOLG DE LANGE NIEUWSTRAAT TOT

50. Lange Nieuwstraat 38, Museum Catharijneconvent

Gevestigd naast de Catharinakathedraal in het vm. Catharijneconvent en -gasthuis. Nu museum voor christelijke kunst en religieus erfgoed.

// Geopend vanaf 11.00 uur

@ Tussen 13.30 en 15.30 uur: Buitenrondleidingen over het kloostergebouw en de pandhof

@ 12.00 uur: Optreden van het Utrechts kamerkoor (30 min.)

53. Maliebaanstation 16, Maliebaanstation Het in 1874 gebouwde Maliebaanstation heeft tot 1939 dienst gedaan. Het is volledig in oude luister hersteld en vormt nu de ingang het Nederlands Spoorwegmuseum.

@ Van 11.00 t/m 16.00 uur: Instaprondleidingen (30 min.), ieder uur, max. 20 personen per keer, vol = vol

TERUG NAAR DE SINGEL, DEZE VIA DE MALIEBRUG OVERSTEKEN EN DAN METEEN LINKS LANGS HET WATER TOT KRUISPUNT MET RECHTS KEIENSTRAATJE EN IETS VERDER RECHTS EEN POORT NAAR BINNENTERREIN.

54. Schalkwijkstraat, tuin Bruntenhof De kameren van de Bruntenhof voor Roomskatholieke armen werden in 1621 door advocaat Frederik Brunt gesticht op het erf van zijn huis Klein Lepelenburg.

TERUG NAAR DE SINGEL, PAD RECHTS VAN HET WATER, GAAT OMHOOG EN BUIGT NAAR RECHTS LANGS SONNENBORGH, DAALT WEER AF NAAR NIEUWEGRACHT, DEZE OVERSTEKEN, RECHTDOOR AGNIETENSTRAAT. BIJ STOPLICHT RECHTS LANGE NIEUWSTRAAT TOT

55. Lange Nieuwstraat 106, De Oude Hortus

eigendom van Stadsherstel Utrecht. VERVOLG DE DOELENSTRAAT, RECHTSAF DE TWIJNSTRAAT IN, EN STEEK LINKS DE OUDEGRACHT OVER, DE LANGE ROZENDAAL IN. BIJNA AAN HET EIND RECHTSAF (KORTE ROZENDAL) DOORSTEKEN NAAR:

58. Geertekerkhof 23, Geertekerk

De 13e-eeuwse Geertekerk was een van de vier parochiekerken in Utrecht. In de Franse tijd gebruikt als paardenstal en kazerne. In 1954 gekocht door de Remonstrantse Gemeente.

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

@ 12.00 en 13.45 uur: Optreden door Fulco's Regionaal Mannenkoor (35 min.)

@ 15.00 uur: Optreden van Het Utrechts Kamerkoor

STEEK RECHTS DOOR NAAR DE OUDEGRACHT (GEERTESTRAAT) EN LOOP LINKS TERUG RICHTING DOMPLEIN.

BUITEN DE ROUTE

59. Schaverijstraat 11, Werkspoorfabriek

De Werkspoorfabriek (1915/1964) is een 175 meter lange vm. fabrieksloods van Werkspoor. Hier werden tot 1972 treinwagons en staalconstructies geproduceerd voor de spoorwegen.

// Geopend vanaf 12.00 uur

@ 12.00 uur: Audio (buiten) tour 'Hoor het Werkspoor!' (1,5 uur), verzamelen bij de bar van de Werkspoorfabriek, mobiel en koptelefoon/ oortjes meenemen

@ 14.00 en 16.00 uur: Lezingen over de Demkastaalfabriek

@ 15.00 uur: Rondleiding door De Stadstuin @ Café open voor eten en drinken

60. Prins Hendriklaan 50, Rietveld Schröderhuis

Rietveld ontwierp het huis in 1924 in opdracht van Truus Schröder, die hier tot 1985 heeft gewoond. Sinds 2000 staat het op de UNESCO Werelderfgoedlijst.

De tuin is gevestigd achter het voormalig Botanisch Laboratorium (1902-1920), nu Universiteitsmuseum. Bijzondere bomen en planten, Oranjerie (1726) en Zaadhuis (1768). Dit jaar na grondige verbouwing weer heropend.

TERUG NAAR AGNIETENSTRAAT EN NU BIJ STOPLICHT RECHTS. LINKS IS DE INGANG VAN

56. Agnietenstraat 1, Centraal Museum Museum voor o.a. hedendaagse kunst en stadsgeschiedenis is sinds 1921 gevestigd in het vm. Agnietenklooster, later uitgebreid met de oude cavaleriestallen aan de achterzijde. // Geopend vanaf 11.00 uur

14.00 en 15.30 uur: Optreden Jonge Makers, Non Creators Company, theater VERVOLG DE ROUTE OVER HET NICOLAASKERKHOF, SLA LINKSAF DE NICOLAASDWARSSTRAAT IN EN DAN EERSTE RECHTS DE DOELENSTRAAT IN TOT

57. Doelenstraat, Doelencomplex

In de 14e eeuw gebouwd als Nicolaasklooster met fraaie 15e-eeuwse galerij over het binnenterrein. Na de Reformatie o.a. tuchthuis en stadsarmenhuis. Nu

61. Erasmuslaan 5 en 9

Woonblok van Rietveld uit 1936 volgens de principes van Het Nieuwe Bouwen. Typerend zijn de grote raampartijen met dunne stalen kozijnen, platte daken en wit gepleisterde gevels.

@ Duo-expositie van Carrie Meijer en Kerstin Hedman (Zweden) en 20 kunstenaars

@ Expositie Jurriaan Molenaar met interieur schilderijen van het Rietveld-Schrörderhuis

@ Schaalmodel woning Maison d'Artiste (1931) van T. van Doesburg en C. van Eesteren

FIETSROUTE NAAR UTRECHT WEST

START OP DE MARIAPLAATS

DEZE FIETSROUTE LEIDT LANGS EEN AANTAL

KENMERKENDE UTRECHTSE MONUMENTEN DIE ER

OOK HEEL GOED NIET MEER HADDEN KUNNEN ZIJN. MET DANK AAN DE INSPANNINGEN VAN GEBRUIKERS, OMWONENDEN EN BELANGENVERENIGINGEN ZIJN

ZE TOCH BEHOUDEN. IEDER OP HUN EIGEN MANIER

DRAGEN ZE BIJ AAN DE LEVENDIGHEID VAN DE STAD.

62. Mariaplaats 14, Sociëteit ‘De Vereeniging’ en Congresgebouw (gedeeltelijk)

Op de plek van een middeleeuws huis van het kapittel van de St.Marie vestigde zich in 1872 een herensociëteit, de sociëteitszaal aan de voorzijde werd rond 1880 gebouwd.

@ Korte rondleidingen over de historie van het pand

FIETS DE MARIAPLAATS AF EN SLA VÓÓR DE SINGEL

LINKSAF, TOT

63. Willemplantsoen 2, Sint Gertrudiskathedraal en -kapel

De mooiste 17e-eeuwse schuilkerk van Nederland was de Gertrudiskapel. Daarnaast is in 1914 de Gertrudiskathedraal gebouwd, zetel van de oudkatholieke aartsbisschop.

@ Gidsen Kerken Kijken aanwezig

KRUIS DE SINGEL RICHTING STATION EN NEEM DE BRUG OVER HET SPOOR. SLA OP DE CROESELAAN

LINKSAF, EN NEEM DE EERSTE RECHTSAF, DE VAN ZIJSTWEG OP. AAN HET EIND LINKS VINDT U:

64. Van Zijstweg 51, Hovenierswoning

Het ‘Huis van Mien’ is uit 1875, toen dit nog een landelijk tuindersgebied was. Die maakte plaats voor industrie. Zou gesloopt worden, maar is nu gemeentelijk monument.

VERVOLG DE VAN ZIJSTWEG, DE BRUG OVER EN LINKS ZIET U:

65. Kanaalweg 64, Villa Jongerius (gedeeltelijk)

Woning en kantoor zijn gebouwd in 1938 in opdracht van Jan Jongerius, exploitant van tankstations en garagebedrijven. Villa en kantoor nu volledig gerestaureerd.

// Geopend vanaf 12.00 uur

@ Bezichtiging beide panden met informatie door familieleden

@ Vertoning van filmpjes over de historie en restauratie van het complex

@ Grand Café voor koffie, thee of borrel, vanaf 16.00 uur live muziek

FIETS IN NOORDELIJKE RICHTING LINKS VAN

MERWEDEKANAAL, ONDER VERKEERSBRUG DOOR, TOT KRUISPUNT VAN WATERWEGEN EN BRUGGEN. RECHTS LIGT DE MUNTBRUG, WIJ GAAN RECHTDOOR OVER EEN OPHAALBRUG, LANGS PARK OOG IN AL

TOT AAN DE VM. CEREOLFRABRIEK TEGENOVER DE SLUIS. HIER LINKS NAAR:

66. Everard Meijsterlaan 3, directievilla Cereolfabriek

De sojafabriek Cereol verrees in 1908. Het complex is begin deze eeuw opgeknapt, behalve de villa, die nu wordt opgeknapt en toegankelijk gemaakt voor omwonenden.

// ivm renovatie rekening houden met stof en bouwmateriaal

@ Toelichting door medewerkers van Burgy Bouw op de renovatie

VOLGENDE OPHAALBRUG (J.P.COENBRUG). HIER LINKS

OVER HET WATER EN RECHTS PARKJE IN TOT AAN

67. Molenerf 3, Houtzaagmolen de Ster Molen en molenpark dateren uit 1739; bevat nog de historische zagerij. De bovenbouw werd in 1911 ontmanteld en in 1999 weer gerestaureerd. Bij voldoende wind wordt gezaagd.

@ 10.00-16.00 uur: Elk uur twee rondleidingen (max. 12 personen, 45 min.), kaartjes in Zaagschuur

@ Kleine Sterren Markt met activiteiten voor kinderen en (nieuwe) ouders

@ Molencafé en speeltuin geopend; boerderijdieren

GA TERUG NAAR DE J.P. COENBRUG, HIER LINKS

LEIDSEWEG UITRIJDEN, AAN HET EIND RECHTS DRUKKE WESTPLEIN OVERSTEKEN EN DAN LINKS FIETSPAD NAAR DE STAD AANHOUDEN LANGS VAN SIJPESTEIJNKADE:

68. Van Sijpesteijnkade 25, De Syp De woontoren (Oeverzaaier Architecten, 2019) is het op drie na hoogste gebouw van de stad. De entree is een monumentaal pand uit 1912 dat niet gesloopt mocht worden.

@ Tussen 11.00 en 16.30 uur rondleidingen

VOLG HET FIETSPAD ONDER HET SPOOR DOOR EN FIETS WEER TERUG NAAR DE BINNENSTAD.

OPEN MONUMENTEN IN LEIDSCHE RIJN

69. Hoge Woerdplein 1, Castellum Hoge Woerd/Museum Hoge Woerd

@ Expositie en podcast over de geschiedenis van de boerderij

@ Koeienspeurtocht: leuk voor kinderen én volwassenen

Live muziek van Jonge Makers

73. Hogeweide 6, Boerderij De Hoef Gebouwd in 1900. Alleen de stalvensters en het woongedeelte zijn iets gemoderniseerd. Op het erf staan ook een wagenschuur en een hooiberg.

// Geopend van 10.30 tot 16.00 uur

@ Rondleidingen over de historie van de boerderij en de plek waar deze ligt

74. Pastoor Ohllaan 34, RK Willibrordkerk en RK Kerkhof

De kerk is uit 1885 in kenmerkende neogotische stijl. De pastorie met processietuin en achterliggende begraafplaats maken deel uit van het ontwerp.

// Geopend tot 16.00 uur

@ Tussen 10.00 en 14.00 uur: Elk uur orgelspel

@ Tussen 10.30 en 15.30 uur: Elk uur rondleiding in de kerk, pastorietuin en kerkhof

@ Curiosamarkt in pastorietuin

@ Tussen 10.00 en 16.00 uur: Wandelingen langs monumenten in Vleuten-De Meern (wandelroute beschikbaar)

FIETSROUTE UTRECHTSE FORTEN

DE FIETSTOCHT VAN 25 KM VOERT LANGS NEGEN

UTRECHTSE FORTEN, ONDERDEEL VAN DE NIEUWE HOLLANDSE WATERLINIE. DE HELE LINIE IS IN 2021 AANGEWEZEN ALS UNESCO-WERELDERFGOED. VANDAAG ZIJN 9 FORTEN ROND UTRECHT GEOPEND. EEN FIETSROUTE (CA. 25 KM) MET ACHTERGRONDINFORMATIE IS TE DOWNLOADEN VIA WWW.OPENMONUMENTENDAGUTRECHT.NL.

75. 1e Polderweg 4, Fort aan de Klop Dit fort is in 1850-1852 aangelegd waar de Klopvaart (inundatiekanaal) in de Vecht uitkomt. Het meest in het oog springend is het bomvrije wachthuis.

// Geopend tot 16.30 uur

@ Tropisch vlinderfestival

@ Tentoonstelling 'Nabloei' met de leukste jaarthema's van de afgelopen twintig jaar

@ Fort Hoofdijk gebouw is tijdens een rondleiding te bezoeken

80. Koningsweg 290, Lunet I

Dit fort is een van de vier halvemaanvormige 'Lunetten' op de Houtense vlakte, een hoger gelegen deel dat niet onder water gezet kon worden. Lunet I is van 1819-1821.

@ Verhalende rondleidingen over de historie van de bunker

@ Open Atelier met expositie en geluidskunstwerken van de creatieve makers uit de Onderbuiken

81. Koningsweg 133C, Lunet II

Lunet II (1819-1921) is in opzet en vorm vrijwel identiek aan Lunet I. Tussen dit fort en Lunet III werd de spoorlijn vanuit Utrecht richting Den Bosch en Arnhem aangelegd.

// Geopend tot 16.00 uur

@ Tussen 11.00-14.00 uur: Borduurworkshop 'Fort borduren op de natuur'

@ Open atelier met borduurexpositie

@ Informatiekraam Monumentenwacht Utrecht

82. Houtensepad 150, Lunet III

Dit fort (1819-1821) maakt tegenwoordig, samen met Lunet IV, deel uit van het Beatrixpark in de wijk Lunetten (vernoemd naar de vier forten). Nu in gebruik door scouting en buitenschoolse opvang. @ Rondleidingen kanonkazemat, historisch gebruik en hedendaagse functie

@ Demonstratie van het scoutingspel en scoutingsmuseum opgezet.

83. Oude Liesbosweg 68, Lunet IV (gedeeltelijk)

Lunet IV (1824-1826) is nu in gebruik als zorgfort voor mensen met een verstandelijke beperking die er een restaurant en vergaderruimtes runnen. @ Lunchroom, kazematten en winkelloods geopend

Op de resten van een Romeins fort is enkele jaren terug Castellum Hoge Woerd verrezen: een complex met een museum, een theater, een restaurant en een stadsboerderij.

@ Tussen 12.00 en 16.00 uur: Openstelling Romeinse wachttoren onder begeleiding van een gids. Rondom de wachttoren vinden activiteiten plaats waaraan publiek kan deelnemen

70. Schoolstraat 5, Torenpleinkerk

De huidige kerktoren dateert uit de 13e eeuw, het schip werd in 1971 herbouwd. Tegen de kerk ligt het gerenoveerde kerkhof. De kerk is gewijd aan St. Willibrord (658-739).

// Geopend tot 16.00 uur

@ Van 10.00 tot 15.00 uur: Elk uur rondleiding met gids

@ Van 10.30 tot 14.30 uur: Elk uur orgelspel op het Bätzorgel

@ Tussen 10.00 en 16.00 uur: Wandelingen langs monumenten in Vleuten-De Meern (wandelroute beschikbaar)

71. Dorpsstraat 1, Broederschapshuisjes

Deze huisjes zijn tussen 1599 en 1624 gebouwd als armenwoningen. Tegenwoordig is de Historische Vereniging Vleuten, De Meern, Haarzuilens en Leidsche Rijn in de huisjes gevestigd.

@ 10.00, 12.00 en 14.00 uur: Presentatie tentoonstelling 25 jaar Leidsche Rijn, tevens zelfstandig te bezoeken

@ Tussen 10.00 en 16.00 uur: Wandelingen langs monumenten in Vleuten-De Meern (wandelroute beschikbaar)

@ 12.00 uur: Fietsroute (90 min.) 'Verrassend Leidsche Rijn' met een gids waarin 3000 jaar geschiedenis, architectuur en natuur in Leidsche Rijn wordt getoond. Start bij Stadsbrouwerij Roodnoot (Oude Vleutenseweg 35). Reserveren via histvervdmh.nl (max. 20 pers.)

72. Hof van Monaco 3, Boerderij van De Vrijstaat Zogeheten langhuisboerderij uit 1906, waarbij woonhuis en bedrijfsgedeelte in elkaars verlengde liggen. Nu kunstwerkplaats en wijkcultuurhuis.

@ Vertrek 10.00, 10.30, 11.00 en 12.00 uur: Fietstocht (60 min.) vanaf Fort aan de Klop naar Fort de Gagel olv een Gildegids (max.12 deelnemers). Vooraf aanmelden is noodzakelijk via Forten-agenda - inschrijven rondleidingen (gildeutrecht.nl).

76. Gageldijk 165, Fort de Gagel Aarden verdedigingswerk uit 1820 om de Klopvaart en de Gageldijk te bewaken. Rond 1850 werd een bomvrij wachthuis toegevoegd en 1880 een twee verdieping-hoge kazerne.

@ 11.15, 11.45, 12.15 en 13.15 uur: Fietstocht (60 min.) vanaf Fort de Gagel naar Fort aan de Klop olv een Gildegids (max.12 deelnemers). Vooraf aanmelden via Forten-agenda - inschrijven rondleidingen (gildeutrecht.nl).

77. Kapeldwarsweg 18c, Fort Blauwkapel

Dit fort dankt zijn naam aan het 15e-eeuwse kerkje (met blauw plafond) en het gelijknamige dorpje waar het fort omheen is gebouwd (1818-1821).

@ 11.00, 13.30 en 16.00 uur: Rondleidingen, aanmelden Kapeldwarsweg 18c

@ Koffie en thee

78. Biltsestraatweg 160, Herdenkingsmonument Fort de Bilt Aangelegd in de jaren 1816-1819 op de uitvalsweg vanuit Utrecht naar de Bilt. Fort is door de aanleg van de Biltsestraatweg in tweeën gesplitst. @ Korte rondleidingen

79. Budapestlaan 17, Botanische Tuinen Universiteit Utrecht en Fort Hoofddijk Fort uit 1877-1879 is onderdeel van de tweede fortenring. Op en rondom het Fort Hoofddijk liggen de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht.

SFEERVOL VERGADEREN

OP DE CAMPING

• 4 vergaderruimtes, van 2 tot 60 personen

• Op een unieke locatie in Utrechts nieuwste hotspot Rotsoord

• Altijd goed bereikbaar met trein, bus, boot, fiets of auto

• Flexibele catering, van drankjes tot diners

AL VANAF € 100,PER DAGDEEL

• Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, supersnelle WiFi en whiteboard

• Standaard gratis zwarte koffie, thee en water

• Mooi uitzicht op de Vaartsche Rijn

• 365 dagen per jaar, ook in de avond

DIRECT RESERVEREN?

Dat kan eenvoudig online met het contactformulier op onze website of mail je wensen naar vergaderen@ganspoort.nl

Liever bellen/appen?

Pierre is te bereiken via 06-14415656

Kijk voor een indruk van alle zalen en mogelijkheden op

HUB Utrecht is het nieuwe mediacentrum van de stad Utrecht met RTVU en DUIC als initiatiefnemers. Wil jij een vergaderruimte of studioruimte huren bij HUB Utrecht? Dat kan.

Boek nu en reserveer via deze QR-code:

Locatie: Achter Clarenburg 23-25

Vanaf € 75,-

In het centrum, dus makkelijk bereikbaar vanuit het station.

Volledig gefaciliteerd met o.a. led-scherm, WiFi en whiteboard en natuurlijk gratis koffie en thee

Organiseer je een debat of grote vergadering in de avond? Boek dan onze Grote Zaal

Boek de Vergaderzaal tot max. tien personen

Boek de Studio voor opnames of een vergadering

Bouw je Domtoreneigenvan LEGO

In 2022 viert Utrecht 900 jaar stadsrechten. Hoog tijd om het icoon van de stad in het zonnetje te zetten en de Domtoren te bouwen van LEGO®. Je kunt met één druk op de knop met dit bouwwerk aan de slag!

Het kostte in de veertiende eeuw maar liefst zestig jaar om de 112 meter hoge Domtoren te bouwen. Jij kunt dat in een middagje tijd nadoen met deze complete bouwgids voor een 27 centimeter hoge Domtoren. Je krijgt de bouwgids en een speciale ‘Utrecht 900’ LEGO®-vlag die je boven op de toren kunt plaatsen – de steentjes zijn dus niet inbegrepen. De meeste fans zullen deze gewoon in huis hebben. Als je ze niet hebt liggen, kun je de losse onderdelen kopen via www.bricklink.com

Bouw mee aan de restauratie van de Domtoren

Met de koop van dit bouwinstructieboekje draag je bij aan de restauratie van de Domtoren: van elk verkocht boekje gaat de volledige netto opbrengst rechtstreeks naar de Domtoren. Zo zorgen wij er samen voor dat de Domtoren hét icoon blijft van Utrecht.

Let op: bouwstenen niet inbegrepen

Bestel je bouwboekje via duicshop.nl

€ 7,95

AM hoofdsponsor & partner

Open Monumentendag Utrecht

Open Monumentendag Utrecht

AM hoofdsponsor & partner

Open Monumentendag Utrecht

Cultureel erfgoed en monumenten zijn tastbare getuigenissen van het verleden en dragen bij aan het behoud van de geschiedenis en identiteit van een gebied voor toekomstige generaties. Door deze elementen te behouden en te integreren in nieuwe ontwikkelingen, wordt de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van het gebied vergroot.

We zijn er dan ook bijzonder trots op om als mede-eigenaar de monumentale en iconische voormalige gevangenis Wolvenplein in Utrecht te transformeren tot een markante plek met een gemengd stedelijk programma. Met onze partner Levenslang, de gemeente Utrecht, bewonersvereniging De Witte Wolf en adviseurs wordt gewerkt aan de vertaling van de in 2021 opgestelde visie voor het Wolvenplein. De voormalige gevangenis wordt toegankelijk voor de stad en haar bewoners. Er wordt voorzien in een mix van huur- en koopwoningen in diverse segmenten, ruimte voor werken, horeca, een hotel, buurtruimtes en in het versterken van het groen met wandelroutes en binnenhoven. Daarbij komt er een voetgangersbrug over de Singel. Deze zorgvuldige en met respect voorgenomen ingrepen dragen niet alleen bij aan een duurzaam behoud van Wolvenplein, maar ook aan het levend houden van haar geschiedenis in het heden en voor toekomstige generaties.

Marien Kleinjan, directeur ontwikkeling AM Midden: “Centraal in onze doelstellingen voor de transformatie van het Wolvenplein staat de nieuwe gebruiksfase van het complex met respect voor en behoud van het monument. We creëren nieuwe bestemmingen en maken verbindingen waardoor het gebied een levendig en bijzonder deel van Utrecht gaat worden. Het thema van Open Monumentendag ’levend erfgoed‘ is dan ook buitengewoon van toepassing op Wolvenplein”.

Tijdens de Open Monumentendag is Wolvenplein te bezoeken. Er zijn rondleidingen, een tentoonstelling en video-art. Voor meer informatie www.openmonumentendag.nl.

73986/collectie Het Utrechts Archief Qeet, De LiK

‘Je wordt hier een onderzoeker’

In de rubriek Utrecht Volgens spreken we een bekende of onbekende Utrechter. Vaak met een actuele aanleiding en altijd met een paar standaardvragen over het leven in Utrecht.

Na drie jaar verbouwing opent het Universiteitsmuseum in Utrecht (UMU) op 6 september weer de deuren. Ook de Oude Hortus en het museumcafé gaan dan weer open. Het museumgebouw werd afgelopen jaren flink onder handen genomen zodat het museum meer bezoekers kan ontvangen. Ook zijn er in het nieuwe museum vijf nieuwe tentoonstellingszalen waar bezoekers meer kunnen leren over wetenschappelijk onderzoek. Femke den Boer is sinds 2019 museumdirecteur. We vroegen haar of ze klaar is voor de opening Heb je zin in de opening?

“We zijn er na al die jaren echt klaar voor. We kijken ernaar uit om weer publiek te kunnen ontvangen en te laten ervaren wat we de afgelopen jaren hebben bedacht. Een van de belangrijkste dingen is dat het museum veel groter is geworden. Het lukt niet om meer mensen een fijne ervaring te geven als je bekneld zit in je eigen jasje. Het museum is ooit gebouwd voor 25.000 bezoekers, maar in ons laatste topjaar kwamen er 75.000. De dialoog tussen de samenleving en de wetenschap wordt steeds belangrijker. Tijdens corona hebben we dat bijvoorbeeld gezien. De urgentie van een plek waar je wetenschap en de samenleving bij elkaar kan brengen is alleen maar toegenomen. We denken dat de 90.000 bezoekers waar we voor gaan ook zullen komen.”

Welk gedeelte van het museum vind je erg mooi geworden?

“Ik ben heel trots dat we met het team vijf tentoonstellingen hebben ontworpen waarin niet wetenschap en proefjes centraal staan, maar waar we bezoekers juist activiteiten laten ervaren die wetenschappers ook doen.

Denk bijvoorbeeld aan ontwerpen, kijken en vergelijken, data verzamelen en speuren in de aarde. Wat ik verder persoonlijk prachtig vind geworden, is het Blaschka-kabinet met daarin glazen modellen van onder meer kwallen en zeeanemonen. Ze zijn natuurgetrouw en ruim honderd jaar oud. We noemen het onze pareltjes van glas. Het is een mooi kabinet geworden vol verwondering. Ook vind ik het goed dat er naast de vaste tentoonstellingen ook nog genoeg plek is voor wisseltentoonstellingen, projecten samen met de wetenschap en andere soorten programmering. Wetenschap is altijd in beweging.”

Wat hopen jullie dat er straks gebeurt als het museum weer open is?

“We noemen het niet voor niets een onderzoeksmuseum en een museum voor nieuwsgierige mensen. Je wordt hier een onderzoeker. Het is voor volwassenen en kinderen leuk om met elkaar de tentoonstellingen te bezoeken en dingen uit te proberen. Dat zagen we tijdens de testdagen gelukkig ook gebeuren. We willen niet dat ouders als het ware op hun telefoon zitten en de kinderen naar de ballenbak sturen, maar dat ze samen aan de

slag gaan. Kinderen zien vaak meer en ouders weten meer. Dat is een heel leuke combinatie om samen te zien komen in het museum.”

Wat is je lievelingsplek in Utrecht?

“Dat zijn de binnentuinen, zoals natuurlijk onze eigen fantastische Oude Hortus, maar ook die bij het Centraal Museum. In mijn studententijd was ik bevriend met iemand die aan het Margarethenhof woonde. Dat is een hofje aan het Jansveld. Als je die grote zware poort door ging, was het er heerlijk stil. Daar kwam ik bijna dagelijks en zaten we met een bak koffie in de zon te studeren.”

Wat is jouw mooiste herinnering aan Utrecht?

“Mijn studententijd. Ik deed theater-, filmen televisiewetenschappen. Ons thuishonk en huistheater op de Kromme Nieuwegracht heette Studio T. Daar hingen we altijd rond en maakten we theaterproducties. Ik mag

nu ook leiding geven aan Parnassos, het cultuurcentrum van de universiteit. Dat is ook een huis van, voor en door studenten. Ik begrijp heel goed hoe dat voelt. Ik zag Studio T ook als thuis, waar je gelijkgestemden in kunst- en cultuur kon ontmoeten.”

Wat was het beste optreden dat je ooit in Utrecht gezien hebt?

“Dat was een fantastische voorstelling van het Zuidelijk Toneel in de Stadsschouwburg: Conversations (at the end of the world). Er kwamen veel te weinig mensen op af vond ik. Het was een mix tussen theater, poëzie en beeldende kunst. Het mooie was dat er gedurende de voorstelling heel zachtjes zand naar beneden viel. Dat bleef vallen terwijl de dialogen zich afspeelden, onder begeleiding van een pianist. Aan het einde waren mensen begraven in het zand. Je zag een sculptuur voor je ogen ontstaan.”

UTRECHT VOLGENS DIRECTEUR VAN HET UNIVERSITEITSMUSEUM UTRECHT FEMKE DEN BOER

Tekst: Bo Steehouwer / Fotografie: Lize Kraan & Ivar Pel

VIJFDE EDITIE VAN QFFU

Verleden, heden en toekomst van queer cinema

Van 1 tot en met 8 september vindt op diverse locaties in de stad weer het Queer Film Festival Utrecht plaats. Programmeur Max de Valck vertelt wat we van deze vijfde editie kunnen verwachten.

Tekst: Mike Peek

Het thema dit jaar is Genderations: Queer Past, Present & Future. Waarom hebben jullie daarvoor gekozen?

“We willen leren van het verleden, gesprekken aangaan over queerness in de hedendaagse maatschappij én een kritische blik werpen op de toekomst. Verder was het een mooie aanleiding om in de archieven te duiken en cultklassiekers te vertonen. Ik ben heel blij met ons retrospectief over New Queer Cinema, een stroming van onafhankelijke queer films uit begin jaren 80 tot midden jaren 90. We vertonen vijf films uit deze periode en een documentaire uit 2018 die erop terugblikt.”

De openingsfilm Born in Flames van Lizzie Borden, uit 1983, is een van die vijf. “Klopt. Dat is een hele vette film zoals je die je tegenwoordig niet vaak meer ziet. Het verhaal speelt zich af in een futuristisch New York, waarin na een sociaaldemocratische revolutie een enkele partij de macht in handen heeft. Queer vrouwen van kleur komen daar tegen in opstand. De film volgt drie feministische protestgroepen die elk op hun eigen manier het systeem willen ontmantelen. Dat is nog steeds relevant en ik hou van het activistische karakter. Veel van de acteurs zijn ook echt activisten uit die tijd.”

Hebben hedendaagse queer films een ander karakter?

“Vandaag de dag kunnen ze meer politiek correct zijn. Meer gepolijst. Wat op zich een prima ontwikkeling is, want nu zie je bijvoorbeeld meer films waarin queer joy een be-

langrijk thema is. Vroeger waren queer personages vaak degenen die stierven of in ieder geval geen geluk ervoeren.”

Waar letten jullie op bij het programmeren van nieuwere films?

“We willen de veelzijdigheid van queerness laten zien. Mensen uit de community moeten zichzelf op het grote scherm gerepresenteerd voelen. Dat is het belangrijkst en kan op allerlei manieren. Daar zijn geen strikte regels aan verbonden. Een mooie titel dit jaar is het Nigeriaanse gay drama All the Colours of the World are Between Black and White van Babatunde Apalowo, over de complexe start van een liefdesrelatie. Of de internationale première van Hidden Master, over de bizar mooie fotografie van George Platt Lynes.”

Wat is The 10 Minute Challenge?

“We dagen beginnende filmmakers uit om films van 10 minuten te maken die op het festival in première gaan. Ze worden begeleid tijdens het maakproces met onder meer workshops. Een van de doelstellingen van het QFFU is het bieden van een podium aan queer filmmakers en met deze challenge doen we dat in optima forma. Een jury is hun films nu aan het beoordelen. Tijdens het festival worden drie prijzen uitgereikt.”

Jullie besteden ook veel aandacht aan randprogrammering

“Daarmee bieden we verdieping aan de films en zoeken we extra verbinding met de gemeenschap. Zo geeft Geoffrey van der Ven een spoken word-workshop na de vertoning

van de New Queer Cinema-titel Tongues Untied, een poëtische documentaire over de positie van zwarte queer hiv-positieve mannen in de Verenigde Staten. Met de deelne-

mers reflecteert Geoffrey op de film. Daar kijk ik erg naar uit.”

Het volledige programma staat op www.qffu.nl

10 SEPTEMBER - BERLIJNPLEIN UTRECHT

Plein podium

13:15 - Het NUT

13:45 - M-II

14:45 - DJ Murat

15:15 - Skiddy

15:45 - ELVILIAN

17:00 - Duimalot

Binnenplein

14:15 & 16:15

SHIFFT

NUT theater

14:15 & 16:15

Future Citizens; New Dutch

VENSTER

16:15 & 17:30

Perceptie & Muziek

Buitentribune

16:30

155

VERDER: Opperclaes-installatie , Powerhouse met Angelina Kumar, Pleinotheek, Installatie Sjoel Sjoel, Photobooth Universiteitsmuseum, BOKS open inloop

BERLIJNPLEINUTRECHT.NL

BERLIJNPLEINUTRECHT

Makkelijk in de omgang

Waar: Werftheater

Wanneer: 1 en 2 september om 20.30 uur Prijs: 17,50 - 19,50 euro

Makkelijk in de omgang. Veel mensen vinden dat ze het zijn. Weinig mensen zijn het. Lisa Ostermann is het! Deze voorstelling zal het definitieve bewijs leveren. Wordt niet makkelijk, verwacht men. Maar wel grappig. Lisa Ostermann won in 2020 alle prijzen op het Leids Cabaret Festival en werd door de Volkskrant uitgeroepen tot hét comedytalent van 2021. Lisa combineert scherpe grappen met bitterzoete liedjes en onverwachte wendingen. “Een overrompelend talent” noemde de Theaterkrant haar, naar aanleiding van haar eerste voorstelling. En nu is ze terug. Met ‘Makkelijk in de omgang’. De voorstelling die aardig zijn weer sexy gaat maken.

Midzomersnachtdroom

Waar: Stadsschouwburg Utrecht

Wanneer: 5 en 6 september om 20.00 uur Prijs: 28 – 38 euro

Zo heb je Shakespeare nog nooit gezien. In deze spectaculaire ‘Midzomernachtsdroom’ zie je meer dan vijfendertig performers op het toneel, die in een regie van Daria Bukvić zorgen voor een avond vol kleur, uitbundigheid en humor. De romantische komedie kreeg een gloednieuwe bewerking en speelt zich af in Athene, waar slapen verboden is. Vier jonge geliefden vluchten het bos in en vallen daar voor de eerste keer in slaap. Omringd door mythische boswezens en een club toneelspelers geven ze zich over aan de verbeelding, het leven en de liefde.

De Getekende Mens

Waar: Moving Gallery

Wanneer: tot en met 24 september elke vrijdag tot en met zondag van 12.00 tot 17.30 uur

Prijs: gratis

De mens is een onuitputtelijke bron van inspiratie. En dus ook voor de kunst. De mens zijn we zelf en de mens is de ander. Hoe die te tekenen?

Het kan op vele manieren. Het kan op álle manieren en op alle niveaus. Voor De Getekende Mens heeft Moving Gallery vijf internationaal bekende en aanstormende kunstenaars samengebracht: Ronny Delrue, Hans Lemmen, Sarah van der Pols, Maeve van Klaveren en Salomé Roodenburg. Allemaal stellen ze de mensfiguur centraal in hun werk. Het gaat over de verbeelding van de mens in algemene zin, figuurlijk getekend of abstract benaderd. Over de buitenkant versus de binnenkant.

(Des)informatie als oorlogsmiddel

Waar: Academiegebouw (Domplein)

Wanneer: 5 september om 20.00 uur

Prijs: gratis (vol is vol)

Lezing over hoe desinformatie het verloop van conflicten wereldwijd beïnvloedt. Oorlogen worden steeds meer met digitale wapens gevoerd. Naast DDoS-aanvallen en hacks, draait de online strijd vooral om het bespelen van de publieke opinie. Echte informatie en nepnieuws zijn daar vaak moeilijk te onderscheiden. Rusland-expert dr. Mariëlle Wijermars en mediawetenschapper prof. Bruce Mutsvairo laat zien hoe de online dynamiek van Russische desinformatie werkt en hoe Oekraïense burgers tegenmacht organiseren.

Chase Atlantic

Waar: TivoliVredenburg

Wanneer: 4 september om 20.00 uur

Prijs: 37,25 euro

Het Australische trio Chase Atlantic mixt alternatieve r&b, trap en poprock tot een even intrigerend als aanstekelijk geluid. Inspiratiebronnen zijn onder meer Tame Impala, The Weeknd en The 1975, maar Chase Atlantic is vooral heel erg Chase Atlantic. Inmiddels heeft de band drie albums op zak, met Beauty In Death (2021) als het meest recente. Hoe populair de Australiërs zijn, blijkt uit het feit dat de band twee tracks (Swim en Friends) heeft die de half miljard Spotifystreams naderen. Nieuw werk komt eraan, tot die tijd kun je je vermaken met de vorig jaar verschenen Deluxe Edition van Beauty In Death. Én dit concert natuurlijk.

Parade Puur Oost

Waar: omgeving Adriaen van Ostadelaan

Wanneer: 2 september van 12.00 tot 18.00 uur

Prijs: gratis

Ondernemersvereniging Puur Oost organiseert samen met de buurtconciërge voor de derde keer Parade Puur Oost: een feestje voor de hele wijk. Tijdens dit evenement struin je over de markt, terwijl kinderen bellenblazen in de grote bellenblaastuin of zich laten schminken door Lot en Loes. Bovendien is er een circus waar ze zelf hun kunsten mogen vertonen. Oudere bezoekers genieten van live muziek of doen mee met de yogasessies. Ook aan de inwendige mens wordt gedacht: er is een wijnproeverij en tussen 14.00 en 15.00 uur krijg je gratis een bolletje schepijs van Italia.

Circus Snor: Entrée

Waar: Fort aan de Klop

Wanneer: 2 en 3 september om 11.00 en 16.00 uur

Prijs: 14 euro

Entrée is een vrolijke show met artiesten uit heel Europa, bedoeld voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Circus Snor laat de knapste kunsten zien, probeert te verrassen en moedigt kinderen aan om ook zelf aan de slag te gaan. Alleen kijken naar een voorstelling zit er dus niet in! Voor de show en in de pauze kan iedereen zich even laten gaan op de Kinderkaravaan. Er zijn verschillende circusmaterialen om mee te oefenen, kermisspelen voor jong en oud en natuurlijk kun je genieten van de traditionele popcorn en suikerspinnen. Het totale programma duurt zo’n twee uur. Kinderen tot en met 2 jaar mogen gratis mee op schoot.

WAT VINDEN DE LEZERS?

DUIC-lezers aan het woord

Elke week reageren DUIClezers honderden keren op de artikelen die op de website verschijnen. Wat vinden de lezers van DUIC van onderwerpen die spelen in de stad? Je leest het in deze rubriek.

Vraagtekens bij nieuw systeem parkeerkorting

Een grote meerderheid van de gemeenteraad zet vraagtekens bij de manier waarop Utrechters vanaf 1 november bezoekerskorting op parkeren kunnen krijgen. “Dit nieuwe systeem vereist veel digitale vaardigheden, die niet iedereen heeft”, schrijven de partijen.

Piet:

“Tjonge wat een gezeur. Drie kwart van Nederland werkt met zo’n model en voor Utrecht zou het weer te moeilijk zijn. Bij mijn schoonouders die ver in de 80 zijn werkt het ook prima en die zijn echt niet digitaal vaardig maar na 3 keer en de eerste keer een beetje hulp van de (achter)kleinkinderen weten ze het prima.”

Maurits:

Hermans Schoenen na 117 jaar dicht

Speciaalzaak Hermans Schoenen aan het Oudkerkhof in Utrecht sluit binnenkort definitief de deuren. De winkel staat naar eigen zeggen bekend om de ‘klassieke schoenen met een persoonlijke en servicegerichte aanpak’. Toch is die service niet meer helemaal van deze tijd en geeft het team van Hermans aan wegens gebrek aan opvolging binnenkort te stoppen.

Ruud:

“Het einde van de kwaliteitsschoen in Utrecht. Eeuwig zonde. Rest mij dank uit te spreken voor het getoonde ambacht.”

Ton:

“Inderdaad jammer. Maar beste klagers, er zijn nog heel wat speciaalzaken over in Utrecht. En er komen regelmatig nieuwe bij. Niet klagen maar kopen, zou ik zeggen.”

Maarten:

“Als relatief jong iemand (27) vind ik het ook jammer dat deze mooie winkel weggaat, een paar kwalitatief hele mooie en degelijke schoenen gehaald. Ik ga komend weekend nog even langs om nog wat te kopen. Ik betaal liever wat extra voor goede kwaliteitsschoenen dan de standaard rommel wat overal wordt verkocht. Ik fiets al een aantal jaren dagelijks door de binnenstad, de winkels komen en gaan in deze tijd. Heb er een aardig gevoel bij als een nieuwe winkel opent of die de 1e 3-5 jaar wel gaat halen. Vraag me als financial altijd af of de nieuwe winkel eigenaar een financieel plan heeft gemaakt waaruit blijkt dat ze in ieder geval nog breakeven kunnen draaien bij een ultimate worstcase scenario. Zal vaak wel een te rooskleurig beeld worden gecalculeerd en niet bewust zijn van alle belangrijke variabelen in het winkel onderneming spelletje.”

"Het huidige systeem werkt toch prima? Ik ben zelf behoorlijk technisch aangelegd, maar zie het nieuwe systeem alleen maar als een achteruitgang. Moet ik nu voor al mijn bezoekers eerst hun kenteken gaan vragen, afspreken vanaf hoe laat ze er zijn en hoe lang ze verwachten te blijven, inloggen en de kosten voorschieten? Nee bedankt! Ik geef ze liever mijn code zodat ze zelf bij de automaat hun parkeersessie kunnen regelen.”"

Jeroen:

“Het zou zó veel logischer zijn om beide systemen naast elkaar te laten bestaan. Maar dat is natuurlijk veel te ingewikkeld voor een of andere loze reden.”

FC Utrecht stuurt coach weg

FC Utrecht neemt per direct afscheid van trainer Michael Silberbauer. De Deen was acht maanden hoofdcoach van FC Utrecht, maar moet vertrekken na een dramatische seizoenstart.

“

Bart:

"De 8e trainer sinds 2017 (na Ten Hag) die het veld ruimt. Dan ligt het vast en zeker aan de trainer en niet aan het technisch bestuur dat ze aanstelt. Logisch dus om steeds de trainer de ontslaan en niet de verantwoordelijken."

“

W.:

"Terecht ontslag met name omdat er geen duidelijke visie en lijn te ontdekken was in het spel van Utrecht. Als voetballer was hij top trouwens. Nu leren van de fouten en geen trainers zonder ervaring meer aanstellen."

Louise:

"En toch ga ik op de tribune zitten zondag, beetje hoopvol (ik weet eigenlijk wel beter) de sfeer en het gedoe erom heen. Het kan zomaar gebeuren."

OP PAD MET OUD-UTRECHT

Knallen op de Voordorpsedijk

Wil je lid worden van Oud-Utrecht? Kijk dan op oud-utrecht.nl/ lid-worden

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer beginnen we bij Fort Blauwkapel en we volgen te voet of met de fiets de eeuwenoude Voordorpsedijk op weg naar Fort Voordorp. Het is een voorproefje van de Oud-Utrecht Wijkentour van 3 september.

Tekst: Dick de Jong / Fotografie: Dick de Jong, Sebastiaan de Vet, HUA

De forten bij Utrecht zijn tussen 1816 en 1880 gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In het begin van de 19e eeuw werd besloten ook de stad Utrecht binnen de waterlinie te brengen. De Nieuwe Hollandse Waterlinie ligt daarmee meer naar het oosten dan de Oude Hollandse Waterlinie die ter hoogte van Woerden en Schoonhoven lag. De eerste forten bij Utrecht waren Fort aan de Klop, Fort De Gagel, Fort Blauwkapel, Fort de Bilt, Fort Vossegat en de vier Lunetten op de Houtense Vlakte.

Fort Blauwkapel

We starten vanuit de stad op de Bastionweg bij Fort Blauwkapel. Verderop gaan we via de brug naar de Kapelweg en dan zijn we in het beschermd dorpsgezicht Blauwkapel. Fort Blauwkapel is in de periode 1818–1821 gebouwd om het bestaande dorp Blauwkapel heen, als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De geschiedenis van het dorp gaat terug tot de 14e, mogelijk zelfs tot de 11e eeuw toen het Huis te Veen gesticht werd in de ontginning Oostveen. De naam van het dorp – dat eerst Voordorp heette – en van het fort verwijzen naar een kapel. In 1451 werd een kapel opgetrokken voor ridderhofstede Huys te Veen. Dat werd de dorpskerk van het latere Blauwkapel, dat in een akte van 1585 voor het eerst werd genoemd als het dorp ‘de Blau Cappell’ dankzij het blauwe tongewelf van de kerk. In 1958 is de kerk onder andere door Oud-Utrecht gered van de sloop, en van een dreigende verplaatsing naar het Openluchtmuseum. De kleinste gotische kerk van Nederland: 22 meter lang, 5,5 tot 11 meter breed, is nu een Onderwegkerk. Blauwkapel is een van de grootste forten van de verdedigingslinie rond Utrecht. Aanvankelijk bestond het fort uit beplante aarden wallen. In latere jaren werd het versterkt met militaire gebouwen. In 1954 werd Blauwkapel onderdeel van gemeente Utrecht. In 1960 verloor het fort zijn militaire functie. De scoutinggroep Willem de Zwijger kreeg een plek in het wachthuis en er zijn ook nieuwe woningen bijgekomen op het terrein van het fort Blauwkapel. De Waterlinie heeft anderhalve eeuw de groei van de stad Utrecht in oostelijke richting tegengehouden. Rondom de forten werden zones zoveel mogelijk vrijgehouden van

bebouwing. Al bij de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie gold dat gebouwen binnen een straal van 1.200 meter van een versterking in geval van nood mochten worden afgebroken. Een strakkere omschrijving volgde in de Kringenwet van 1853 die drie ringen, zogenaamde verboden kringen, om vestingwerken omschreef. Zo mocht binnen 300 meter alleen in hout worden gebouwd en dan nog uitsluitend met toestemming van de minister van Oorlog. Pas toen de Kringenwet in 1951 werd opgeschort, kon de stad gaan denken aan uitbreiding naar het oosten.

De Voordorpsedijk

We lopen de 400 meter door het dorp Blauwkapel en buitenom langs de fortgracht naar de Voordorpsedijk. Deze dijk is in de middeleeuwen aangelegd voor de ontginning van het gebied. De landweg ging naar het noordwesten waar hij aansloot op de Gageldijk. Samen heetten deze dijken al in 1350 ‘Den Ouden Wech’. Langs de Voordorpsedijk ontstond een nederzetting die begin 16e eeuw Voordorp heette en nu dus Blauwkapel. Het resterende deel langs de dijk heette het Voordorp. In 1926 werd de straatnaam Voordorpschedijk officieel vastgesteld door gemeente Maartensdijk. In 1993 ging het westelijke deel van de weg over naar gemeente Utrecht. We lopen over de dijk richting Fort Voordorp met een slinger onderlangs het spoor. Vlak voor Fort Voordorp ligt aan de linkerkant boerderij Eben-Haëzer, Steen der Hulp , gebouwd in 1860 door boer Teunisse Bosch.

Sonic Boom met inslagen in Blauwkapel en Loevenhout In de avond van 2 juni 1843 om ongeveer 20.00 uur kwamen in het Utrechtse twee meteorieten naar beneden. De Utrechtsche en Provinciale Courant van 5 juni 1843 berichtte het volgende over een inslag: ‘Na eene hevige uitbarsting, uit drie of vier op elkander volgende slagen bestaande, die enige overeenkomst hadden met kanonschoten, werd een fluitend of huilend geluid waargenomen, dat door zijne vreemdaardigheid bij de dorpsbewoners eene angstige verbazing wekte. De knecht van den landman Jan Teunisse Bosch, de paarden van het land brengende, zag op korten afstand van zich een zwaar ligchaam in den grond slaan met zulk eene hevigheid,

dat het zand tot op eene groote hoogte in de lucht opvloog. “Een kanonskogel van de nabijgelegen artillerie”, dacht knecht Willem Ooms en liep erheen om hem op te halen. Er moest een spade aan te pas komen om de steen een meter diep uit de kleilaag onder het zand vandaan te halen.

Ook in Utrecht, Breukelen, Soest, Harmelen en Driebergen dacht men ontploffingen gehoord te hebben en zelfs in Leiden en omstreken. Er moeten dus meer inslagen zijn geweest. Het geluid als van ontploffingen kwam omdat de meteoriet Utrecht sneller dan het geluid naar beneden kwam, wat een sonic boom heet. Het bleek dat er twee kilometer van Blauwkapel, bij Loevenhout, vlakbij de Gageldijk, in wat nu Overvecht is, ook een inslag was geweest. Er ontstond een fontein in de sloot waarna boer Johannes Verweij de steen wist op te vissen.

De beide stenen werden beschreven door Dr. Beima van het Museum voor Natuurlijke Historie in Leiden: het waren steenmeteorieten met een zwarte smeltkorst, grijs van binnen. De steen ‘Het Loevenhoutje’ van 2750 gram is opgekocht door de Utrechtse pannenbakker van der Schroeff en daarna geschonken aan Universiteit Utrecht. De steen ‘De Blauwkapel’ van 7250 gram is de grootste meteoriet ooit in Nederland gevonden. Deze belandde in een openbare verkoping van boer Teunisse Bosch, en kwam daarna terecht in een geologische collectie van het Hongaars Natuurhistorisch Museum in Boedapest. Best jammer dat deze meteoriet, de grootste ooit in Nederland gevonden, niet in Utrecht is te zien.

Over de hele wereld zijn duizenden meteorieten gevonden. Voor zover bekend zijn er in Nederland zes gevonden: in 1840 in Uden,

in 1843 in Blauwkapel, in 1873 in Diepenveen, in 1925 in Ellemeet en Serooskerke, in 1990 bij Glanerbrug en in 2017 bij Broek in Waterland. De meteorieten Ellemeet en Serooskerke zijn te bekijken in de bibliotheek van Sterrenwacht Sonnenborg. Ze zijn alle digitaal in 3D te bekijken bij het Delft Meteorietenlab.

Fort Voordorp

Nog steeds via de Voordorpsedijk lopen we om de fortgracht heen naar de ingang van Fort Voordorp. Het Fort op de Voordorpsedijk uit 1870 maakt deel uit van de tweede fortengordel die om Utrecht werd aangelegd met forten Ruigenhoek, Voordorp, Hoofddijk, Rijnauwen, Vechten en 't Hemeltje. Fort Voordorp is nu een locatie voor zakelijke evenementen en congressen. Er zijn ideeën om er ook woningen te bouwen en een wandelroute aan te leggen, in en langs de wallen van het fort. Vlak voor de ingang vind je een koffie- en theehuisje met zelfbediening, Koffie met Maria. Je vindt er een Mariakapel en ‘zalige koffie’.

Tip

Op zondag 3 september is de Jubileum Wijkentour ter gelegenheid van 100 jaar Oud-Utrecht gewijd aan Voordorp, Veemarkt en Tuindorp Oost, drie naoorlogse buurten in de Utrechtse wijk Noord-Oost. Vanaf Tuinenpark Ons Buiten is er een wandeling over de Voordorpsedijk, een verhalentocht met quiz voor kinderen en een fietstocht cultureel erfgoed en architectuur. Reserveren kan via de agenda van oudutrecht.nl. a

Fort Voordorp aan de Voordorpsedijk te De Bilt vanuit het zuidwesten

Kerkje Blauwkapel

Meteoriet Blauwkapel

Straatnamen

Drakenburgstraat

De Drakenburgstraat in het centrum van Utrecht verbindt de Oudegracht en de Neude met elkaar. De meesten zullen wel begrijpen dat de straatnaam vermoedelijk te maken heeft met het stadskasteel Drakenburg, dat op de hoek van de straat staat. Maar hoe komt dat kasteel aan de naam Drakenburg?

Drakenburg is waarschijnlijk het oudste nog bestaande woonhuis van Utrecht, met onderdelen die al zo’n 750 jaar oud zijn. Het is een van Utrechts stadskastelen, grote stenen huizen in een tijd dat de meeste huizen nog van hout werden gemaakt.

De stadskastelen hadden ridderlijke bewoners, schreef auteur Arjan den Boer al eens voor DUIC. Dat gold ook voor stadskasteel Drakenburg, dat later ook nog dienst deed als onder andere machinefabriek en

chinees restaurant.

Het huis Drakenburg werd vanaf ongeveer 1300 bewoond door de ridderlijke familie Van Drakenborch, een geslacht dat destijds veel invloed had. Tot het geslacht behoorden onder andere schouten, schepenen en burgemeesters, waaronder ook Frederik van Drakenburg (1390 – 1451) die schout en schepen van Utrecht was en ook op het stadskasteel woonde.

De familie Van Drakenborch gaf niet alleen haar naam aan gebouwen in de stad Utrecht, maar had ook gebieden buiten de stad. Kasteel Drakenburg in Baarn dankte zijn naam aan het geslacht Van Drakenborch. Ook een nog veel bekender kasteel ontleent zijn naam aan het geslacht: kasteel Drakensteyn bij Lage Vuursche, waar sinds 2014 prinses Beatrix woont. a

In deze rubriek vertellen we het verhaal achter de straatnamen in de stad. Sommige namen zijn voor iedereen bekend, andere juist helemaal niet. Voor alle namen geldt dat ze niet zomaar gekozen zijn. Maar wat is eigenlijk de herkomst van de namen? Dat proberen we te achterhalen.

In other news

De politie heeft afgelopen zondag in Utrecht een man aangehouden die verdacht wordt van betrokkenheid bij het opblazen van meerdere geldautomaten in Duitsland. Een belangrijke aanhouding voor Duitsland, zo blijkt uit de media-aandacht die er vanuit dat land voor de zaak is. Ook de krant Süddeutsche Zeitung schreef erover.

“Beamte entdeckten den Tatverdächtigen am Samstag auf dem Weg zur Wache eher zufällig auf dem Balkon seiner Wohnung in Utrecht, wie die dortige Polizei am Sonn-

De stad in cijfers

In de rubriek Stad in Cijfers gaan we in op data over de stad. De gemeente Utrecht houdt van honderden onderwerpen bij hoe het er in de stad voorstaat, van aantal Utrechters dat een fiets heeft tot hoeveel procent van de Utrechters last heeft van lawaai door verkeer of bedrijven in de stad. Elke week lichten we een van de onderwerpen uit.

Afvalproblematiek, noemt het Utrechtse college van burgemeester en wethouders het. In Overvecht en Kanaleneiland is veel overlast van zwerfafval en daarom komt de gemeente nu met maatregelen. Wat vinden de bewoners van Kanaleneiland en Overvecht van de situatie in hun wijken?

De lokale fracties van EenUtrecht, CDA, D66 en VVD zien graag dat de gemeente maatregelen neemt om het zwerfafval tegen te gaan. Volgens de partijen klagen veel bewoners van Kanaleneiland en Overvecht over het slechte gebruik van de afvalcontainers. Naast de containers zou namelijk vaak afval worden neergezet en ook grofvuil wordt volgens de partijen willekeurig buitengezet. Volgens de vier partijen krijgen wijkbewoners die anderen aanspreken op hun gedrag vaak

te maken met agressie. De ontevredenheid van buurtbewoners is al langer terug te zien in de cijfers. Uit de meest recente inwonersenquête blijkt dat inwoners van Overvecht de inzameling van afval in de buurt een 5,9 geven. Voor inwoners van Kanaleneiland is dat een 6,1. In de grafiek is te zien in hoeverre inwoners van beide wijken last hebben van rommel en afval op straat.

Het college heeft nu aangekondigd met maatregelen te komen. Zo komen er bij 10-hoogflats containers waar gratis grofvuil weggegooid kan worden, zonder dat mensen een afspraak hoeven te maken. Verder wordt er extra materieel ingezet om de wijken schoon te houden. Het gaat dan bijvoorbeeld om extra vuilniswagens. a

tag mitteilte”, meldt de krant over de manier waarop de Utrechter werd aangehouden. De man wist twee jaar onder de radar te blijven, maar liep nu toch tegen de lamp.

De agenten hielden er rekening mee dat de man zou vluchten. Toen ze bij het huis van de verdachte aanbelden, sprong er inderdaad iemand van het balkon af. Dat bleek echter een mogelijke afleidingsmanoeuvre, want het was niet de verdachte die naar beneden sprong. a

‘Mutmaßlicher Geldautomatensprenger in Utrecht festgenommen’

PEP EN FRANS OVER FC UTRECHT

Drie wedstrijden, nul punten, een zestiende plaats en geen gescoorde doelpunten. Het betekende dinsdag het ontslag van trainer Michael Silberbauer. Pep en Frans blikken terug op het tijdperk Silberbauer, denken dat de problemen bij de club nog lang niet zijn opgelost en hopen dat er eindelijk een gedisciplineerde trainer komt.

a de nederlaag tegen PEC Zwolle was er geen weg meer terug”, zo opent Frans. “Silberbauer is 26 wedstrijden de eindverantwoordelijke geweest en heeft gemiddeld 1,4 punt per wedstrijd gepakt. Dat is absoluut niet goed genoeg.” Ook Pep zag het ontslag van de trainer aankomen, terwijl het er aanvankelijk allemaal goed uitzag. “Iedereen herinnert zich nog de spectaculaire 5-5 tegen AZ en het gelijkspel tegen Feyenoord. Toch kwam de klad erin. Sinds de nederlaag tegen SV Spakenburg straalde de trainer niks meer uit en was het voetbal net zo belabberd als zijn Nederlands. Desondanks is het tijdperk Silberbauer de afbraak van een clubman geworden. Het is pijnlijk dat een clubman via de achterdeur moet vertrekken, maar dat is het risico dat technisch directeur Jordy Zuidam heeft genomen.”

Begrafenisondernemer Jordy Zuidam

Erik ten Hag, Jean-Paul de Jong, Marinus Dijkhuizen, Dick Advocaat, John van den Brom, René Hake, Rick Kruys, Henk Fraser,

Aleksandar Ranković en Michael Silberbauer. Ze waren allemaal minimaal één wedstrijd trainer van FC Utrecht onder het bewind van Jordy Zuidam. Frans ziet dan ook dat Zuidam een begrafenisondernemer op het Utrechtse trainerskerkhof is geworden. “Zuidam heeft in het verleden onverklaarbare keuzes gemaakt. Ook Silberbauer heeft heel erg lang moeten lijden. De laatste wedstrijden van het vorige seizoen waren het aanzien niet waard. Toch ging FC Utrecht door met de Deen en deze zomer bouwde de club, mede met de visie van Silberbauer, aan een nieuw team. Na drie wedstrijden in het nieuwe seizoen is het dan alsnog over en uit. Het is een onbegrijpelijk beleid en hiervoor moet Zuidam op zijn vingers getikt worden. Zeker nu hij heeft gezegd zelf niet op te stappen.”

Door het zoveelste ontslag van een trainer ligt de technisch directeur momenteel zwaar onder vuur. Pep snapt dat Zuidam de kop van Jut is, maar wil wel een kanttekening plaatsen. “Zuidam heeft de moeilijkste baan van het eredivisievoetbal. Er is ieder seizoen structureel geld tekort en er moet telkens

Zoek de zeven verschillen

OPLOSSING ZOEK DE VERSCHILLEN LOCATIE WATERSTRAAT

Pep en Frans, twee broers die al sinds jaar en dag iedere wedstrijd van FC Utrecht volgen, maken een column voor DUIC. In de column wordt de week van FC Utrecht doorgenomen. Martijn Kramer schrijft het verhaal op.

voor meer dan tien miljoen euro worden verkocht. Tegelijkertijd is er bijna geen geld om spelers terug te kopen. Dat betekent dat de belangrijkste spelers vertrekken en er een karrenvracht aan transfervrije spelers voor terug komt. Zuidam heeft de opdracht om geld te generen, die taak voert hij prima uit. Het gevolg van dit beleid is alleen dat FC Utrecht een handelshuis is geworden en niet langer een traditionele volksclub is.”

Rob Penders voor de bus gooien Inmiddels moet FC Utrecht dus op zoek naar een nieuwe hoofdtrainer. Voor de wedstrijd van aanstaand weekend tegen Feyenoord gaat Rob Penders als interim-trainer voor de groep staan. Pep hoopt niet dat Penders ook de vaste nieuwe trainer gaat worden. “De directie moet op zoek gaan naar een nieuwe ervaren leider. Ook bij een goed resultaat tegen Feyenoord moet Penders hier geen

hoofdtrainer worden. Toen John van den Brom vertrok wilden de spelers heel graag dat René Hake het stokje overnam. Iedereen weet wat voor een fiasco dat werd. De directie moet de oren dit keer niet laten hangen naar de spelers. Als Penders voor de lange termijn wordt aangesteld, wordt de volgende trainer voor de bus gegooid en gaan we een vicieuze cirkel in.”

Ook Frans kijkt richting de toekomst. Hij spreekt tot slot zijn hoopvolle verwachtingen uit. “Er moet een gedisciplineerde trainer komen. Deze spelers hebben duidelijke regels en structuur nodig. Er moet iemand komen die moeilijke beslissingen durft te nemen en jongens zoals Jens Toornstra en Nick Viergever naar de tribune verwijst. De supporters willen een man die met jonge jongens aan de slag durft te gaan. Voorlopig wachten we maar wie de twaalfde trainer onder het bewind van Zuidam gaat worden.” a

Pep en Frans nemen afscheid van Michael Silberbauer:

‘Pijnlijk dat een clubman via de achterdeur moet vertrekken’

“N