Natuurpunt Limburg - Editie december 2014

Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Limburg - december 2014 - januari - februari 2015 - jaargang 11 - nummer 4

De Zwarte Beekvallei

een pareltje onder de natuurgebieden

Afgiftekantoor 2000 Antwerpen - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Inhoudstafel 3 4 Limburgse bezoekerscentra

Heten je welkom in de natuur

6 Afdeling in de kijker

9

Natuurpunt regio Zelem Wandelbijlage Hageland in Limburg

13 Cultuur in de natuur Futuur.natuur

14 Het grote vogelweekend

17 en 18 januari 2015

16 Dossier op tafel

Belgisch klimaatbeleid onder vuur

19 Natuurpuntweetjes

Een nieuw natuurpuntafdeling in Limburg

20 Cursussen

De Vlaamse en Federale regering zijn inmiddels enige tijd geleden gestart.

Gezien de politieke aardverschuiving waren de verwachtingen (of vrees) erg groot. Stilaan worden de eerste regeringsbeslissingen genomen en wordt duidelijk dat de politieke aardverschuiving op natuur- en milieuvlak eerder een molshoopje baart.

De vorige regeringen blonken uit in een gebrek aan visie en initiatief, en deze werkwijze wordt door de nieuwe regeringen verder gezet. Vlaanderen zit nog steeds in de bezemwagen van het Europees peloton wat betreft natuurbeleid, en door de focus volledig op de Europese beslissingen te leggen, zonder aandacht voor nabije natuur, wordt de leefbaarheid van steden en dorpen voor langere tijd verder uitgehold.

De vele bevoegdheidsverschuivingen tussen het Vlaamse, Provinciale en Gemeentelijke niveau, met onduidelijke of gedeeltelijke budgetoverdrachten leiden vooral tot een afbouw van diensten. Zo verloren dit jaar tientallen duurzaamheids ambtenaren reeds hun job.

Vele stimulerende maatregelen voor burgers om hen te overtuigen inspanningen te leveren voor duurzaamheid en/of milieu werden gewoonweg afgeschaft, net nu het meer dan ooit nodig is om duurzaam en energiearm te gaan leven.

De Vlaming wil verandering, inderdaad, maar niet om het even welke verandering. Hopelijk komen de regeringen tot het besef dat het inderdaad anders moet, maar dat het ook beter kan.

Natuur.gebiedencursus Zuidoost-Limburg

Grote coverbeeld : Zelem natuur © foto Kristel Uten (L) De Watersnip © Marcel Van Waerebeke (M) François Van Bauwel © voederplaats (R) Zeisen in Zelem © Jan Kenens

Met natuur.vriendelijke groeten, Jos Ramaekers

De Watersnip © Marcel Van Waerebeke

Voorwoord

BEZOEKERSCENTRUM

Schulensmeer © Kristel Uten

DE 4 LIMBURGSE BEZOEKERSCENTRA HETEN JE WELKOM IN DE NATUUR Maak kennis met het Hageven, het Schulensbroek, Kiewit natuurgebied en de vallei van de Zwarte Beek! In de vier bezoekerscentra van Limburg kan je deze gebieden gratis ontdekken. Meer dan 200 vrijwillige medewerkers zetten zich er dagelijks in voor een gastvrij onthaal en talrijke natuuractiviteiten. We stellen de vier centra even aan jullie voor en hebben alvast hun troeven op een rijtje gezet.

BEZOEKERSCENTRUM DE WULP

een gezellig café waar je kan nagenieten van een fris of warm drankje. In de zomer kan je genieten van de rust buiten op het terras.

Tussenstraat 10 in Neerpelt www.natuurpuntneerpelt.be Tel. : 011/80 26 77 Openingsuren: woensdag van 13u-17u zaterdag/zondag van 14u-18u Bezoekerscentrum De Wulp in Neerpelt ligt aan één van de toegangswegen van het grensoverschrijdende natuurgebied Hageven/De Plateaux.

Een tentoonstellingswand geeft je meer uitleg over de verschillende biotopen in het natuurgebied en een wisselende tentoonstelling laat je meegenieten van een bijzondere gebeurtenis (vb. een zeldzame vondst) of stelt een dier extra in de kijker. Het bezoekerscen-

De Wulp © Theo Janssen

trum is ook de startplaats van een aantal bewegwijzerde wandelingen, variërend van 1,5 km tot 10 km. Of kom je liever een kijkje nemen in onze insectentuin? Je ontdekt er slaapplaatsen voor vlinders, nestelkasten voor bijen, oorwurmhuisjes en nog heel wat schuilplekjes voor andere ‘vieze’ beestjes! Dorst na de wandeling? In het bezoekerscentrum is

3

Activiteiten bezoekerscentrum Hageven in de kijker: • Zondag 18 januari: Klimaatwandeling - 14u • Zondag 22 februari: Fotozoektocht - 13u-14u30 • Zondag 15 maart: Zintuigenwandeling - 14u • Zondag 19 april: Bijen-en bloemenwandeling - 9u

4

BEZOEKERSCENTRUM BEZOEKERSCENTRUM SCHULENSMEER Demerstraat 60 in Lummen www.schulens-meer.be Tel. : 013/44 12 37 Openingsuren : van 15 juni tot 15 september: alle dagen van 10u-12u en 13u-17u, van 15 september tot 15 juni: woe/don/vrij/zon van 13u-17

Schulensmeer © Kristel Uten

Het Schulensbroek is de voorbije 25 jaar uitgegroeid tot één van de grootste natuurgebieden in Vlaanderen.

Professionelen en vrijwilligers van De Vrienden van het Schulensbroek bouwden samen ‘t Broek uit tot een belangrijk natuurgebied en een ware bron van biodiversiteit. Het Schulensmeer, de uitgestrekte gras- en weilanden, poelen en talrijke kleine landschapselementen, zoals knotwilgen, meidoorn- en sleedoornhagen bieden nestgelegenheid en voeding alom voor heel wat dier- en plantensoorten.

Vanuit bezoekerscentrum Schulensmeer kan je genieten van verscheidene bewegwijzerde wandelingen rond het meer of door het broek. Bovendien start er elke eerste zondag van de maand om 14u een begeleide themawandeling: gedichten, vogels, insecten, kruiden, het komt allemaal aan bod! Aan groene energie geen gebrek tijdens de natuurkampen in de zomermaanden. Zowel junior rangers (7-9 jaar) als de jongste tieners (8-12 jaar) kunnen mee ravotten, survivaltechnieken leren, kampen bouwen en nog meer van dat leuks. Ook de waterratten vinden hier hun gading: sur-

fen, kajakken, raften, zeilen en het hippe “suppen” kan je de hele zomer door op één van de sportkampen of met een dagkaart. Breng na afloop zeker een bezoekje aan de tentoonstelling op de bovenverdieping van het bezoekerscentrum en geniet van het prachtige uitzicht in de uitkijktoren. Wandel- en fietskaarten of een leuk souvenir kan je kopen in het winkeltje aan de infobalie en de innerlijke mens versterken kan op het terras langs het meer.

Activiteiten bezoekerscentrum Schulensbroek in de kijker: • Zondag 4 januari: Op zoek naar vogels in het Broek 14u. : Ontdek de vogels die over winteren rond het Schulensmeer op een mooie winterwandeling.

Warme kledij en stevige stapschoe nen aanbevolen. Breng ook zeker je verrekijker mee! Start aan het bezoekerscentrum.

• Zondag 1 februari: Frisseneuzentocht - 14u : Lekker uitwaaien rond het Schulensmeer.

Warme kledij en stevige stapschoe nen aanbevolen. Start aan het be zoekerscentrum.

• Zondag 1 maart: Wintergasten aan de molen - 14u : Welke wintergasten verblijven er aan de molen? Breng zeker je verre kijker mee om ze te spotten! Start aan De Kleen Meulen, Mangelbeek straat 56 Lummen • Woensdag 15 april: Matinée Bricoler - 14u-16u30 : Knutselnamiddag met drankje en versnapering voor kinderen van 9 tot 99 jaar. 6 euro per persoon, inschrijven kan per mail via bc.tvloot@natuurpunt.be of op telefonisch 013/55 63 81

BEZOEKERSCENTRUM KIEWIT Putvennestraat 112 in Hasselt www.natuurpuntlimburg.be Tel. : 011/24 60 20 Openingsuren: van 1 april tot 1 november: woe/vrij/za/zon van 13u - 17u van 1 november tot 1 april: woe/vrij van 13u - 17u + za/zon van 13u-18u Tijdens de schoolvakanties ook open op di/do van 13u-17u Domein Kiewit is de ideale vertrekplaats voor een wandeling met het hele gezin. Naar de dieren kijken, spelen in de speeltuin en genieten van een verfrissing: het kan er allemaal. Bovendien kan je terecht in de winkel van het bezoekerscentrum voor nuttige of leuke hebbedingetjes. Een extra uitdaging is het lange kronkelende plankenpad dat je door de meest geheime plekjes van het domein loodst. Onderweg kom je misschien wel één van de indrukwekkende Galloway-runderen tegen... En heb je wat meer tijd, dan wandel je gewoon tot Bokrijk.

Kiewit © Marcel Bex

Om meer te weten over cultuur en natuur in Kiewit kan je een gids aanvragen. Voor gezinnen met kinderen zijn er natuurontdekkingstochten. De volgende natuurontdekkingstocht vindt plaats op woensdag 18 februari om 14u (zie ook activiteiten in de kijker). Van de paas- tot herfstvakantie kan je op tocht met Piepel en Soeza door middel van de Boeboekstas die je kan uitlenen aan het onthaal.

5

BEZOEKERSCENTRUM DE WATERSNIP Grauwe Steenstraat 7/2 in Koersel-Beringen www.dewatersnip.be Tel. : 011/45 01 91 Openingsuren: van 1 april tot 1 november: alle dagen van 13u-17u (niet op maandag) van 1 november tot 1 april: zon- en feestdagen van 13u-17u (niet op kerst en nieuwjaar) De vallei van de Zwarte Beek is een pareltje onder de natuurgebieden in beheer bij Natuurpunt. Van de bron in Hechtel tot de monding in Diest werken tientallen vrijwilligers en professionelen aan de uitbouw van een uniek gebied.

Watersnip © Bezoekerscentrum Zwarte Beek

Activiteiten bezoekerscentrum Zwarte beek in de kijker: • zondag 4 januari: Op zoek naar de schaapskudde 14u. Ga met Natuurpunt Beringen mee op zoek naar de schapen op de winterse heide. Trek stevige schoenen en warme kleren aan, want het kan er flink koud zijn. We zorgen voor een opwarmertje bij de wandeling.

• Zondag 15 februari: Natuurspeurdertjes Frisseneuzentocht - 14u • Donderdag 26 maart: Genieten van de voorjaarsbloeiers aan de Zwarte Beek - 14u • Zondag 5 april: Seizoensaftrap: wandelen met een extraatje - 14u

25 Jaar Vrienden van het Schulensbroek 25 jaar actief natuurherstel, natuurbeheer en natuurbehoud in het Schulensbroek. Dat werd gevierd op 29 november in Herk-de-Stad.

Van bij de start van de vereniging had ze een doel voor ogen. Piet Rymen: “Het oorspronkelijke weidse, open gebied herstellen met de dieren en planten die daarbij horen.

Van 32 are naar 432 ha grond in het Schulensbroek in beheer, aanleg van een net wandelpaden en samen met de boeren en andere partners het gebied beheren. Dat zijn in een notendop de realisaties van natuurvereniging Vrienden van het Schulensbroek op 25 jaar werking. Voor de toekomst koestert de vereniging nog heel wat plannen.

Voorzitter Piet Rymen: “Een moeras aanleggen dat meer leven in het meer brengt, functioneel beheer van poelen om planten en dieren meer kansen te geven en we hopen eindelijk de modderkruiper, de vis die door Herk-de-Stad is geadopteerd, te spotten.”

‘t Vloot © Johny Vandebroeck

Activiteiten bezoekerscentrum Kiewit in de kijker: • Woensdag 18 februari: Natuurontdekkingstocht 14 tot 16u • Vrijdag 20 februari: Natuurknutsels - 14 tot 16u • Maandag 6 april: De Boeboeks worden wakker - 14 tot 17u De Boeboeks worden opnieuw wakker na een lange winterslaap.

We vieren dit met tal van activi- teiten: ontdekken, knutselen, verhaaltjes, ...

• Elke tweede vrijdag van de maand: Braakballen pluizen - 14 tot 16u30

De interactieve tentoonstelling in bezoekerscentrum De Watersnip geeft een unieke kijk op de schitterende natuur in en rond de Zwarte Beek. De onthaalvrijwilligers staan klaar om al de fiets- en wandelmogelijkheden te ontsluieren of je kan genieten van een lekkere kop warme koffie of frisse pint in onze gezellig ingeklede zithoek. Vanuit het bezoekerscentrum kan je de omgeving op eigen houtje ontdekken op 7 bewegwijzerde wandeltrajecten, of je kan met de natuurgids mee op pad tijdens onze wandelingen. De jongste natuurgenieters kunnen spelenderwijs de natuur ontdekken op onze natuurspeurdertjesactiviteiten of natuurateliers voor kinderen.

AFDELING IN DE KIJKER

Paddenoverzet © Jan Kenens

6

NATUURPUNT REGIO ZELEM BLAAST 25 KAARSJES UIT! 25 jaar geleden, in 1990, werd in de Halense deelgemeente Zelem de natuurvereniging ARGUS boven de doopvont gehouden. Het oprichten van een lokale natuurvereniging leek in die jaren wel een trend. Maar het was vooral een diepe behoefte van velen om samen wat te organiseren voor het natuurbehoud. In Zelem gebeurde dat onder de naam ARGUS, naar de mythologische figuur die de zaken goed in de gaten wilde houden.

Zelem oude ploeg © archiefbeeld

Beter lokaal milieubeleid Stichters waren 4 jonge mensen die in de eerste plaats aandacht wilden voor een beter lokaal milieubeleid. Maar de enthousiaste start van ARGUS werkte al gauw als een magneet op de jongeren van de jeugdbeweging KSJ. Jong volk houdt van actie en dat kleurde het dorpsleven van toen. De ludieke protesten tegen het slechte milieubeleid van de gemeente kregen veelvuldig aandacht in de kranten. Er werd in Zelem dus véél over ARGUS gesproken, voor én tegen. Maar altijd was er ook aandacht voor vermaak : met het introduceren van

7

oude volksfeesten zoals de viering van Midzomernacht en St. Maarten werden de mensen dichter bij de natuur gebracht.

De befaamde Vallei van de Zwarte Beek Vrij snel werd de jonge groep opgemerkt door de landelijke werking van Natuurreservaten vzw. Zij stelden voor om heel effectief aan natuurbescherming te doen, door natuurterreinen in eigendom te verwerven. De kansen lagen in Zelem voor het grijpen: de befaamde Vallei van de Zwarte Beek, door BERO in Beringen op de kaart gezet, liep immers ook door Zelem. Net vooraleer de Zwarte Beek in Diest uitmondt in de Demer, heeft ze in Zelem veel moeite om de eerste Hagelandse getuigenheuvels te ontwijken. Hierdoor ontstonden enkele bijzondere moerasgebieden.

In 1992 werd het eerste reservaat aangekocht : het moeras van De Leunen.

Een parel met zeldzaamheden waar de botanisten 100 jaar geleden al lovende verslagen over schreven. Inmiddels zijn ongeveer 100 hectaren natuur als reservaat beschermd in dit deel van de Zwarte Beekvallei.

In 1995 volgde ARGUS een nieuwe trend

en werd net als zoveel lokale milieugroepen een afdeling van Natuurreservaten vzw, later omgevormd tot Natuurpunt.

Het blijvende enthousiasme zorgde ervoor dat veel doelstellingen gerealiseerd werden: de oprichting van een milieuraad, de integrale bescherming van de vallei van de Zwarte Beek en vooral de integratie van natuurbehoud in het lokale dorpsleven. Het was ook Natuurpunt Regio Zelem die samen met enkele andere Zelemse verenigingen het initiatief nam voor de omvorming van de verlaten pastorie tot een lokale dorpsherberg als

ontmoetingsplaats voor alle plaatselijke verenigingen. Voortaan kan er in Zelem ook op café over de natuur gepraat worden, we zijn er prominent aanwezig.

25 jaar natuurliefde Over die geweldige voorbije 25 jaren valt veel te vertellen. In 2015 gaan we onze zegeningen tellen en delen met iedereen die het wil horen. Kom dus zeker eens langs op één van onze verjaardagsfeesten!

Linksboven : Natuurgebied De Leunen © Tine Meekers Rechtsboven : Winterwandeling 2013 © An Hellings

ONS FEESTPROGRAMMA • Zondag 8 februari om 14u: winterwandeling met anekdotes van de voorbije 25 jaar (vertrek De Pastorie, Dorpsstraat 34, Zelem) • Zondag 3 mei om 5u30: ochtendwandeling met ontbijt (vertrek Kasteelklooster Sint Jansberg, Sint-Jansbergstraat, Zelem inschrijven via www.sintjansberg.be) • Zaterdag 20 juni vanaf 20u: midzomernacht revival - activiteiten voor groot en klein, op zoek naar de vuurvliegjes…(Kerkplein, Dorpsstraat, Zelem) • Zaterdag 11 juli om 19u tot zondag 12 juli om 19u: 24 uur natuur voor 25 jaar werking - diverse activiteiten waaronder Big Jump (Kruispunt Broekstraat en Bakelstraat, Zelem) • Zondag 4 oktober om 14u: pruuve van de natuur de luxe met picknick in Den Boogerd (De Pastorie, Dorpsstraat 34, Zelem inschrijven denboogerd@scarlet.be) • Zondag 20 december om 14u: winterwandeling en jaarafsluiting (Kruispunt Broekstraat en Bakelstraat, Zelem)

8

RECL AME

NIEUW: CITROENFRIS Ingrediënten van plantaardige oorsprong

Met natuurlijke parfums

Geschikt voor septische putten

Niet getest op dieren

WC-REINIGERS MET DRIEVOUDIGE WERKING

De Ecover WC-reinigers met drievoudige werking reinigen, ontkalken en verfrissen uw toilet moeiteloos, dankzij de kracht van ingrediënten van plantaardige oorsprong. De formules bevatten geen chloor of andere petrochemische bleekmiddelen, want die zijn moeilijk biologisch afbreekbaar en helemaal niet nodig voor een smetteloos eindresultaat. Hun natuurlijke parfums werden met zorg samengesteld, zodat ook irriterende chemische geuren achterwege blijven bij het schoonmaken. Het assortiment Ecover toiletreinigers werd uitgebreid met de variant citroenfris, die vanaf nu naast de bestaande varianten dennenfris en marinefris beschikbaar is. Schoonmaken met respect voor jezelf én onze planeet was nog nooit zo makkelijk.

KIJK VOOR MEER INFO OP: WWW.ECOVER.COM OF VOLG ONS OP

Holle weg Loksbergen © An Hellings

WANDELEN DOOR EEN STUKJE

HAGELAND IN LIMBURG

In het westen van onze provincie ligt de grensgemeente Halen. De deelgemeenten Loksbergen en Zelk vormen een overgang van de zanderige kempen naar het heuvelachtige hageland.

Hier bevinden zich enkele pareltjes van holle wegen die zijn uitgesleten in de roestbruine diestiaanheuvels van ijzerzandsteen.

Foto linker pagina boven: Eikvaren © Jos Ramaekers Foto rechter pagina boven : Loksbergen ©An Hellings Foto rechter pagina onder : Loksbergen © An Hellings

Getuigenheuvels Holle wegen komen voor in glooiende landschappen. De heuvels in het hageland zijn enkele miljoenen jaren geleden ontstaan toen de zee nog tot onze streken reikte. Een gordel van oude zandbanken flankeerde toen de kustlijn die zich uitstrekte van hier tot aan Cap Gris Nez. Wanneer de zee zich na verloop van tijd terugtrok, vielen deze zandbanken droog. Het zand van deze zee bevatte een hoog percentage aan ijzerverbindingen. Na het terugtrekken van de zee werd het ijzer aan de lucht blootgesteld

en oxideerde of roestte. De zandkorrels klitten samen en zo ontstond uiteindelijk ijzerzandsteen. Deze steen was beter bestand tegen erosie dan het omringende landschap en zo ontstonden de huidige ‘getuigenheuvels’ die nu het landschap bepalen.

De eerste holle wegen ontstonden vanaf de late middeleeuwen (13de eeuw).

In heuvelachtige omgeving lagen de meeste dorpen aan de voet van een valleiflank in de nabijheid van een waterloop. De landbouwers reden met paard en kar naar de akkers op de hoger gelegen plateaus. Door telkens hetzelfde traject te nemen, werd de grond losgewoeld en bij hevige regenbuien spoelde de losse aarde van de helling af. Hierdoor kwam het wegdek steeds dieper te liggen ten opzichte van het omliggende land. Zeker op plaatsen waar de bodem uit stevig materiaal bestaat, zoals hier ijzerzandsteen, kunnen zeer diepe holle wegen ontstaan met steile taluds.

samenspraak met de Nationale Boomgaardenstichting opnieuw een hoogstamboomgaard aangeplant en schapen zorgen nu voor het dagelijks onderhoud.

Dit plekje werd door het Regionaal Landschap Lage Kempen ook uitgeroepen tot een van de mooiste ‘sterrenplekjes’ in Limburg.

Natuurpunt en De Winning Holle wegen zijn een van de meest typische kleine landschapselementen in Limburg. Ze hebben niet alleen een belangrijke ecologische en historische, maar zeker ook toeristische waarde. Voor het voortbestaan van de holle wegen is het noodzakelijk dat ze in gebruik blijven en dat er een aangepast beheer wordt gevoerd. De stad Halen erkent het belang van de holle wegen en heeft een speciaal beheerplan laten opmaken om de unieke fauna en flora te waarborgen.

Hierin werd het gewenste beheer voor de komende 20 jaar vastgelegd. Voor het onderhoud kan Halen rekenen op de hulp van aanpalende eigenaars waarEen apart microklimaat met allerlei gradaties Holle wegen zijn niet alleen landschappelijk heel fraai, maar ook enorm belangrijk als natuurlijk element. De bomen en struiken op en rond de taluds bieden voedsel en nestmogelijkheden voor allerlei insecten en vogels. Zoogdieren kunnen nestelen in natuurlijke holtes en gebruiken de holle wegen vaak als verbindingsweg tussen grote stukken natuur. Sommige vleermuizen hebben kleine-landschapselementen zoals holle wegen en houtkanten zelfs nodig om zich te oriënteren tijdens het vliegen.

Een holle weg heeft tevens een apart microklimaat met allerlei gradaties in voedselrijkdom, structuur, vochtigheidsgraad en lichtinval. Hierdoor krijg je op korte afstand van mekaar veel verschillende planten- en diersoorten die zich thuis voelen. Ook de Halense adoptiesoort, de eikvaren, voelt zich hier thuis.

Streekmuseum ‘De Reinvoart’ Vanuit streekmuseum ‘De Reinvoart’ in Loksbergen kan je langs bewegwijzerde wandelroutes de streek van de holle wegen verkennen. Het streekmuseum geeft een beeld van de lokale volksgebruiken, gastronomie en de levensomstandigheden van weleer. Zaterdag en zondag kan je er terecht voor een heerlijk streekdrankje in de oude herberg.

De steile taluds tot 12 meter hoog Tijdens de wandeling door meters diep uitgesleten wegen in miljoenen jaar oude zandbanken, en doorheen wijngaarden die als basis dienen voor de Hagelandse wijnen, kom je onder andere ook door de diepste holle weg van Vlaanderen. De steile taluds zijn hier tot wel 12 meter hoog. Enkele jaren geleden heeft Natuurpunt dit unieke stukje erfgoed in de Kluisberg aangekocht. Op de schouders van de holle weg werd in

onder Natuurpunt, en een ploeg van sociaal economiebedrijf De Winning.

Burgemeester Erik Van Roelen vindt bovendien dat er verder ingezet moet worden op inschakelen van landschappelijk interessante gebieden in wandelwegen, zodat de toerist kan genieten van de mooie natuur in Halen.

Aan de vijfdeAan linde Aan de Aan rechts vijfde de Aan vijfde dede linde vijfde vijfde linde rechts linde linde rechts recre

J Deze kaart werd ter beschikking gesteld door het Regionaal Landschap Lage Kempen I(RLLK).

Deze organisatie zorgt voor het herstel van waardevolle landschapselementen en de ontwikkeling en aanleg van wandelgebieden.

ien

a as tnr i e sIenbd u n ien ebaa s ien

Ind

Ind

ust

ust

rie

rie

ter

rei

n

Dro

t raa kst t blo raa om kst Dro blo om t Dro raa kst blo om t raa

blo

Beemp

kst

raa

es e r dr i Lamm t tstraa B e ermdrpi e s a a t e tr L a mBme e m p t s

es e r dr i Lamm ies e r dr Lamm

t

kst

Lamm

lve nst

e radt L a m mt r a r i e s R i j n r o d e w e g l v e n s a aRti j n r o d e w e g Wo e n s t r lv Wo

nst raa

Lamm

erdries

raa

t

R i j n r o d e w eg

Rijnro deweg

R i j n r o d e w eg

Rijnro deweg

R i j n r o d e w eg R i j n r o d e w eg

Rijnro deweg Rijnro deweg

lve Wo

t

erd Lamm ries erd Lamm ries erdries

ns t r a a t

Lamm

m er d r i e s raat tLraaam enst l v en s t Wo l v s t r a a t Wo nstraat lve e r d r i e s Wo l v e n Wo Lamm raat e n s t e weg Wo l v R i j n r o d t straa

ns t r a a t

lve Wo

ns t r a a t

lve Wo

R ozedel str

aat

R ozedel str

aat

R ozedel str

aat R ozedel str t aa R ozedel str

ing sbo

er d r i e s Lamm er d r i e s Lamm

s

t s

Wo l v

sW sbo ing os sb ing er d r i e s s sbo ing

enst raat

olven

Rijnrod

Rijnrod

aat

Tien

e weg Rijnrod e weg Rijnrod

Tien

Tien

bun

e weg

e weg

bun

tje traa ders je bun raat Tien nderst bu Tien tje traa ders

bun

E 314 A2

E 314 EA314 2 A2 E 314 A2 E 314 A2

ders

ders

Kau w p

Kau w p

traa

traa

las

las

Molen

Kau w p

tje

str

str

aat

Lie

Struikstraat

Struikstraat

Struikstraat Struikstraat

Rijnro

tje

de

de

Rijnro

de

Rijnro

de Rijnro e d Rijnro

Gem

Gem

Gem

engd

engd

engd

Zilve

Ba

aat

ron

s

e rg

Zel

k

L

k

E

Mole

M

ee

g

Buur th

we

lb

s

ro Asb A

ron

Asb

ere

n H

Zilv

an an Ba Ba de de Ou Ou

an

raat

LAS LA R U W PA U WBPEA U K K K nstraat

Asb

Asbro

KA

Kan o n n i e rsst

de

Zilve

ren

ren

Helm

Ou

G

te

nb

Ke

at

jpe

aat

Wi

tra

ENBER

bro

E RT

RG

aat str t las aa K a u w p asstr l Kau w p aat str las

LASBE

aat

s

nb

an

k k k ee ee ee nb nb re re ze ze

n n n b a a s e b asae b a a n n uv e uv e

re

k

ron

ze

ee

Asb

nb

Ba

g

Wo

lve

raa

re

de

nwe

t

tstraa

Wo

nst sbo

nse

KA

d d W aW a

uv e

aan

ze

Ou

Mole

t

tstraa

lve

d

gadestraat e Bri engd adestraat Gem ngde Brig e Gem

an

gadest e Bri

gadest e Bri

gades tr aat Aug e Bri

Au

enst

Au

raat

ust

gu

raat

raat

Cu

Cu

Cu

pp

aat str t ens aa pp tr Cu penss p Cu aat str

pp

Lindes

venstraat Pa n o

Lindes

Lindes

ens

e ke n

sh

Panoven Panoven Pano Pan

ens

str

aat

t raat

ventstraat Panitonr adae s t r a a t Ls aat ens pp Lindestr

t raat

venstraat Pa n o

venstraat Pa n o venstraat Pa n o

Sto

St.- Roc hu s

St.- Roc St. hu-Ro c hus -Ro St .-Ro c hus c hus a st St. a a t a a t kapel a a t a kapel kapel kapel k s t r t o k s t r t o k sttork s t r S S S

t raat

Een prachtige en unieke Eenholle prachtige Eenweg prachtige Een isenEen ‘De prachtige unieke Fransman’, prachtige en unieke holle en en unieke weg zoals holle unieke ishij weg holle ‘Deinholle is Fransman’, de weg ‘Deweg is Frans ‘De is z Wijngaarden Wijngaarden 2 Wijngaarden 2volksmond 2 Wijngaarden wordt genoemd. volksmond volksmond Hij kreeg wordt volksmond volksmond zijn wordt genoemd. vreemde wordt genoemd. wordt Hijgenoemd. naam kreeg genoemd.

Hijrond kreeg zijnHijde vreemde Hij kreeg zijnkreeg vree zin periode van de Boerenkrijg periode inperiode 1798. van de periode Vlaamse van Boerenkrijg periode devan Boerenkrijg boeren van deinde Boerenkrijg 1798. kwamen Boerenkrijg in Vlaamse 1798. toen in Vlaamse 1798. ininboeren 1798.

Vlaam boe Vl kw tegen de Franseopstand bezetter opstand tegen en vormden opstand de tegen opstand Franse de tegen heuse Franse bezetter tegen de verzetslegertjes.

Franse de bezetter en Franse vormden bezetter enbezetter vormden heuse en vormde enverze heus vorm 3 Mariëndaalhoeve 3opstand 3 Mariëndaalhoeve Mariëndaalhoeve Mariëndaalhoeve Door de Fransen werden Door Door de ze Fransen ‘brigands’ Door de Door Fransen de werden de genoemd, Fransen Fransen werden ze werden ‘brigands’ Frans ze werden ‘brigands’ voor ze genoemd ze‘brigand ‘brig ge ‘struikrovers’! In deze holle ‘struikrovers’! weg ‘struikrovers’! vond‘struikrovers’! men In ‘struikrovers’! deze hetInholle gesneuvelde dezeweg Inholle deze Invond deze weg holle lichaam men holle vond weg het weg men van vond gesneuvel vond hetmen ges meh ‘sansculotte’.een Volgens Franse eensommigen Franse ‘sansculotte’. eeneen Franse ‘sansculotte’.

Franse is dit‘sansculotte’.

Volgens de‘sansculotte’. mooiste Volgens sommigen holle Volgens sommigen Volgens weg is dit sommigen de sommi is moo dit 4Franse De4KluisDe4een Kluis De Kluis De Kluis van Limburg of zelfs van vanVlaanderen.

Limburg van Limburg van of De zelfs van Limburg flanken ofLimburg van zelfsVlaanderen. ofzijn van zelfs of getekend zelfs Vlaanderen. vanvan De Vlaanderen. flanken door Vlaanderen.

De flanke zijn De schuinliggende ijzerzandsteenlagen, schuinliggende schuinliggende schuinliggende waardoor ijzerzandsteenlagen, schuinliggende ijzerzandsteenlagen, de wortels ijzerzandsteenlagen, ijzerzandsteenlagen, van waardoor eiken, waardoor de waar wort wd 5 De Fransman De5Fransman De5beuken Fransman De en Fransman kastanjes hun beuken wegbeuken zoeken. en kastanjes beuken enbeuken Holle kastanjes en hun wegen en kastanjes weg kastanjes hun hebben zoeken. weg hunzoeken. hun vaak weg Holle weg hun zoeken. wegen Holle zoeken. weg Ho heb eigen microklimaat, met eigen typische microklimaat, eigenplanten microklimaat, eigen eigen microklimaat, op met microklimaat, zowel typische metdetypische noordmet planten met typische als planten typische opdezowel planten opplant de zow zuidhelling. zuidhelling. zuidhelling. zuidhelling. zuidhelling.

De1diepste De1diepste holle diepste De holle diepste weg holle holle wegweg 1 Deweg

De FransmanDe Fransman De Fransman DeDeFransman Fransman

kapel

Mannekensha Startplaats 1: museum Startplaats Startplaats Startplaats 1: museum Startplaats 1: museum 1: museum 1: museum De Reinvoart DeDe Reinvoart Reinvoart 1 1 1 De 1 Reinvoart 1 De Reinvoart

Panoven

st gu Au ust g Au st

gu

st

t t t t ra a ra a ra a ra a e n s t e n s t e n s te n s t b e r g o k s b e r g o k s boekrsgb e r g L L L

ann

LoksbergenLokLoksberge sbeLoksber rgen Loksbe n

Ba

str

n rie u s t s er r e i n I n da l et rni e t e baa us IHn d s er r e i n r r e i n l erni e t e i e t e n ua s t u s t r r r e i IHn d I n d tirni e t e s edrur e ne n r i eI nt ein cie ust err in Capu e Ind r riet ter ust trie rein Ind ein us er e r r I nnd r i e t r i e bt a a d u s t n In rei ter

ust I n de

s

in

om

blo

es

Wo

Wa

de

eks

Rozedetstr

I T S E ILTASAERILTAISATERSL EA LAARA R

ein

Dro

om

Beemp

t

ing

d

Ou

M

N KB EE KN KBKEEKNE BNEB E EK KKO R R G R GR G B B OB OG weg

R R

len

aat

Dro

e r dr i

R

Ha

Lamm

tstraa

R

BO

g g g g n w e o l e n w e o l e nowl ee n w e M M M

Wa

Loks

UWP

t t t t s t r a a s t r a a s t r asat r a a R o z e n R o z e n R o z eRno z e n

Mole

erre

terr

aat nstr Elze traat ns Elze aat nstr

ITSELAAR

Aardeweg Aardeweg Aardeweg Aardeweg

t t t t r a a s t r a a s t r a sat r a a kst k k k r o e r o e raot e r o e at at at e n b a p e n b a p e nabp e n b P P P

Aardeweg

Pap

aan

k

b s e b vRes oir er vRes oir Res er v er oirevoi n s er 5u v e5nReser uv

ze

riet

t

at

e

ust

raa

berg

Ind

kst

R

t

KKENBERG

g

straa

nwe

BO

Mole

Rozen

d

w e g o l e n w e g o l e n owleegn w e g M M M

5

Wa

Loks

L E N BLEERN BLEERLNEBNEBRE R e e M O M O M GOM O G r eGn b G

aat

n

roe

B o s . BR oe s . BR oeBs .o sR. e Rs .e s .

G a s tG hu a is stG bh oa uGsi sat bhs o tuhsi subi sobs o s

enb

t t t t r a a s t r a a s t r a as t r a a lst l l l rte rte Mo Mo

n

Mo

baa

rte

r a a t g s t r a a t g s t r agastt r a a t rg st r r r e n b e l a k e n b e l a k e nl abkee n b e B B B

Pap

aat

Beemp

Blak

rte

rei

ek ek be be

t

Mo

n n n b a a s e b asae b a a n n Tie Tie

ter

ek

raa

n

nse

rie

be

lst

baa

Tie

Molen

T I E N TB IUENND TB IEUETRNN I EDBNEUBRNUDNEDRE R

Res er voi 5 r

aan

ek

rte

nse

seb

be

raat

Rijn rRoijn r o

Tie

w eg

Elze

h t c h tc h t a a Gr Gr

rg st

Mo

EAERKNEBNEBREGR G A K E LNABKEERLNGABK B B BL G

nse

Molen

ust

ek

ac

enbe

BL

Rijn r o

Tie

n n baB n DER aenbUa aN e b a ai e n s e b aTai eInEsieeN T T T ns

5

nstr

ht

Gr

t

Rijn r o

Tiens

Vml.

B E3 R 3 E NVml. LVml. 3Vml. G MO 3

S BI SEBREGR G U I S LBUE IRSGLBUELIRU K K K G

Mar iëndaalhoeve Mar iëndaalhoeve Mar Mar iëndaalhoeve iëndaalhoeve

KL

Elze

ac

traa

Blak

t t t t t r a a t r a a t r a at r a a r o e k s r o e k s r o e rkos e k s P a p e n bP a p e n bP a pPeanpbe n b

AKENBERG

n

ek ek ek be be be de de ro ro jn jn Ri Ri

de

Do

Ind

t

Gr

roe ks

t t t raa raa nst nst lve lve Wo Wo raa

BL

ebaa

ro

ek

ijn

be

aan

t

nst

Ko Ko n n

Rijn r o

Tiens

de

seb

t

Wanneer Wanneer komt, je op Wanneer moet een Wanneer je opkruispunt jeeen jeeens op jekruispunt op een opletten komt, een kruispunt kruispunt komt, moet of jeje komt, moet geen eens komt, jemoet linde ople ee m t landschap t a a t a aje t op een kruispunt a t r a aWanneer BEDANKT! Door deze kaart BEDANKT! te kopen BEDANKT! Door help BEDANKT! deze BEDANKT! je Door het kaart deze landschap Door teDoor kaart kopen deze deze te inkaart help kopen dekaart Lage te jehelp kopen het teKempen. kopen landschap jehelp hethelp landschap je het in je rde het landschap in deKempen.

Lage in de inKempen.

Lage de Lage Kempen. a a Lage r aKempen. e u s teru s t r Reust R e u s t R e u s t RLindebomen R werden door Lindebomen onze Lindebomen voorouders werden Lindebomen Lindebomen werden gebruikt door werden onze door werden als voorouders onze wegwijzers. door door voorouders onze onze gebruikt voorouders Er vooroud waren gebru als i t t t t De opbrengst is voor onsDeNatuuropbrengst De &opbrengst Landschapsfonds De is voor opbrengst De opbrengst isons voor Natuurisons waarmee voor isNatuurvoor &ons Landschapsfonds ons Natuurlokale & NatuurLandschapsfonds natuur& Landschapsfonds & Landschapsfonds waarmee en waarmee lokale waarmee natuurlokale waarmee natuurlokale en natuurennatuuren en T lokale T raat T T T raa raa raa raa t t t s s t kst kDoor k s t het E L ZE N B OS E LZ E N L ZB EON LE SZBL EO ZNE S BN OB SO straatnamen.

S l k svan Z ede l kDoor Door hetstraatnamen. tellen straatnamen. straatnamen. lindebomen Door wist Door tellen van het men de het tellen van lindebomen zo tellen de waar van lindebome van men de de wist lind val traat t r a a t r egesteund. t r a a t r e slandschapsprojecten t rraeasZo tt r a ahebben slandschapsprojecten Z estraatnamen.

Z e lhet Z e l tellen worden landschapsprojecten wordenonze worden gesteund. worden gesteund. worden Zo gesteund. hebben gesteund.

Zoook hebben onze nog Zoa t hebben kleinkinderen Zoonze hebben onze onze ook nogook nogookook nognog Z e l r e slandschapsprojecten r e slandschapsprojecten a t kleinkinderen a t kleinkinderen a t kleinkinderen a t kleinkinderen Boste B o s t e B o s t e B o s tBe o s t e tra tra tra tra tra veranderen.

Aan veel veranderen. lindebomen veranderen. veranderen.

Aan kan veranderen. veel je Aan nog lindebomen veel Aan een Aan lindebomen veel kapelletje veel kan lindebomen lindebomen je vinden. kan nog je een kan nog Men kan je ka s s s s s u om een streek om trots op teeen zijn. streek een om streek een trots een om streek opstreek trots teom trots te trots zijn. op te op zijn. te zijn. eop Rzijn.

Reu Reu Reu Reu lindebomen omdat ze door lindebomen hunlindebomen aangename omdat lindebomen lindebomen omdat zegeur omdat zehun de door omdat geneeskracht aangename zehun door ze aangename door hungeur hun aangename van en hun geur denbloe gen eng n aangenam i n en edoor rei rei r r rboom t e r i e t e r i e t eire heilige boom werden beschouwd. heiligeheilige boom werden heilige boom beschouwd. boom werden beschouwd. werden beschouwd. beschouwd. e t e werden r i heilige rie r r r ust ust ust ust ust Ind Ind Ind Ind Ind

ien

t

ht

lve

n

nin

Vml.

3

2 2

UISBERG

2

ndstr aat

Mar iëndaalhoeve

2

KL

de de nro nro Rij Rij

aan

ac

Papenb

Pape n broe k Pap Pap enbPap e roe nbroek Pape kenbnroe broe kk

t Wo

raa

aat aat aat aat d e s t rw a d e s t rw a dwe as tdre s t r K K K

nst

Ko

Ko

de

seb

Gr

Kwa

lve

n

ien

t Wo

Ko

nin

nro

nstr

aat

nst

os

Ko

Rij

Elze

destr

lve

raa

en e n j n e n j n e jnn e Bn o s . R e s . ijn ijn i i i B O S T E R V E L DB O S BT OE BSReBTgVOBEE SO RL TVSDEET RLE VD R EV LEBDLe gD B e g B e gB e g G a s t h u i s b o s

be

Holle wegen Holle Holle inHolle wegen Holle Hagelandse wegen wegen wegen in Hagelandse in Hagelandse inheuvels inHagelandse Hagelandse heuvels heuvels heuvels heuvels

Kwa

Wo

gsb

aat

de

aat aat aat aat i k s t rt r u i k s t rt r u itkrsutirk s t r S S S

nro

ro

kstr

3

4

at

s S os P L A o s PNo sLTABPNO P L A N T Bs b oO LPTA SLBN AOTNSBT O B SO Sa t t t t g g s b i n g s bi n g s br t e l s t r a a t lstra l s t r a a l s t r a al s t r a a n n o M o r t e M o r t e M o r tMe o r t e Ko Ko M

ikstr

Stru

2

Rij

ijn

De Kluis

g

we

Mo

len

at

tra

n

nin

Stru

HONDEN OVERAL AANHONDEN DE LIJN OVERAL AANHONDEN DE LIJN OVERAL HONDENAAN OVERAL DE LIJN AAN DE LIJN

KWETSBAAR GEBIED KWETSBAAR GEBIED KWETSBAAR KWETSBAAR GEBIED GEBIED

de

k

4

2

Dewater diepste holle Open1water Open OpenOpen water waterweg1

Wijngaarden

Beken Beken Beken Beken

2

Bebouwing Bebouwing Bebouwing Bebouwing

3 Loofbos Mariëndaalhoeve Loofbos Loofbos Loofbos

NaaldbosNaaldbosNaaldbos Naaldbos

GemengdGemengd bos Gemengd bosGemengd bos bos

Heideherstel Heideherstel 5 Heideherstel 5 Heideherstel De Fransman

Kauwplasstraat

Ko

Ko

HONDEN OVERAL AAN DE LIJN

KWETSBAAR GEBIED

nro

ee

Bebouwing

Startplaats Startplaats 2 Startplaats Startplaats 2 2 2 Buurthuis Buurthuis Zelk Buurthuis Zelk Buurthuis ZelkZelk

Sto

RODEBE R O D ER BOED ER BOREDOEDBEEB E 1 1 1 1 1 R JN G R I J N R I J N R I JRNRI JGN R G R G R G RI a n. Hve a n b a a n b a a nb a a n Vml. Hve .

Vml.s eHve Vml. . Vml. HveHve . . eba b aVml. e e e Kluisu v e n s u v e n s u v e nusv e n s 4 K luis 4 v eKnluis 4 Kluis 4 4K luis Leu Le Le Le Le Oude O u d e O u d e O u dOeu d e Honden steeds Honden Honden steeds Honden Honden steedssteeds steeds Rijnrode Rijnrode Rijnrode Rijnrode Rijnrode Hagelandstra a t H a g e l a nHdasgter al aanHtHdaasgtHer al aganetdl as nt rdasat rt a a t H a g e H a g e H a gHea g e gela aan de lijn aan deaan lijndeaan lijn aan dede lijn lijn l a n d s l a n d s l a n dl asn d s t r a a t t r a a t t r a at rt a a t aat nstr

Rij

r

Neem je afval meeNeem naarNeem huis je afval Neem jeNeem afval mee je naar afval je mee afval huis naar mee mee huis naar naar huis huis ijn

Startplaats Startplaats 1 Startplaats 1 Startplaats 1 1

R300m R 0150m 600m 0150m 300m 0 150m 450m 150m300m 450m 600m 300m450m 600m 450m R600m 600m

1:15.0001:15.0001:15.000 1:15.000o d e b 150m 300m 450m 0

1:15.000 0

Startplaats 1

ca 1u10camin 1u10 ? camin 1u10 ca?Zelk 1u10 minmin ? ?

Buurthuis

Startplaats 2

(Loksbergen) 4,4 km 4,4 Halen km 4,44,4 kmkm

ca 301min ca Museum 30 ? min ca 30 ?ca 30Reinvoart, min ? ?1 Demin Museum De DeMuseum Reinvoart, De Reinvoart, De Reinvoart, 1 Museum 1 Reinvoart, 1 Museum Beken Hagelandstraat 1 Hagelandstraat Hagelandstraat Hagelandstraat 1 Hagelandstraat 1 1 1 Halen (Loksbergen) Halen (Loksbergen) Halen Halen (Loksbergen) (Loksbergen)

2,7 km 2,7 Museum km 2,72,7 km Open water Dekm Reinvoart MuseumMuseum De Reinvoart DeMuseum Reinvoart Museum De Reinvoart De Reinvoart

Legende Legende Legende Legende Legende ca 30 min ?

2,7 km

ca 1u10 min ?

Loofbos

Gemengd bos

InfobordInfobord Infobord Infobord

Heideherstel

Horeca Horeca Horeca Horeca

Kauwplasstraat

a

4,4 km

Infobord

ca 1u20camin 1u20 ? camin 1u20 ca? 1u20 minmin ? ?

Zelk, Buurthuis Zelk,Zelk, 2 Buurthuis Zelk, 2 Buurthuis 2 Buurthuis 2Zelk,2Buurthuis 5,6 km 5,6 Zelkstraat,Halen km 5,65,6 kmkm (Zelk) Zelkstraat,Halen Zelkstraat,Halen Zelkstraat,Halen (Zelk) Zelkstraat,Halen (Zelk) (Zelk) (Zelk) Naaldbos

0,5 km 0,5 km 0,50,5 kmkm verbindingsroute verbindingsroute verbindingsroute verbindingsroute Horeca

IJ

tra

ca 1u20 min ?

ve l r ps d s t r a a t D o sv e l d s t raat rp Do

Tienseb aan Tienseb aan

eres

5,6 km

ve l r ps d s t r a a t

Do

aan

Tienseb

at

Do

ed

a

0,5 km

ve l r ps d s t r a a t

R o zenstraa t

els

tra

els

ed

oz

ed

oz

R o zenstraa t R o zenstraa t

Rozen s t r a a t Rozen s t r a a t

Ou

de

Le

Ou

Kauwplasstraat

tra

Kauwplasstraat Kauwplasstraat

M

R o zenstraa t

Le

de

tra oz at e oz dels ed tra els at tra at

de Le Ou d Ou e Le de tra L e at

IJ IJ

aat

dst r

aat

dst r

tra

Bost

verbindingsroute

fstr aat ran dho fstr aat Geb r Geb andhof ran stra dho fstr at aat

Geb

dho

ran

Geb

aat

fstr

dho

ran

vel dst r aat Do r Do psveld rps s t r a at vel dst r aat

rps

Do

vel

Do

M oerltset l s tr a a t ra M o r t e l s tarta a t

oz

N e e r veldst r a a t N e e r veldst r a a t

vel

rps

Do

traa t Mor te Mor lstraat tels traa t

eres

Bost

ve l r ps d s t r a a t

M o r telstr a a t

a

str

b e rg

Bl a ke n

tels

N e e r veldst r a a t

rps

Rozen s t r a a t

M o r telstr a a t

t

traa

tels

N e e r veldst r a a t

d e we g d e we g

Mor

N e e r veldst r a a t

t

traa

tels

Mor

Str uikst ra Str uikst at raat

Geb

Rozen s t r a a t

IJ

raat

Str uikst

raat Str uikst

Blak T i e n seenbb e rg s a a nt ra Bl a ke n b e rg str a Bl a ke n b Bl a ke n e rgs t r b e rg a str a Tienseb aan

Ou

g

d e we

g

d e we

g

d e we

Mor

Bost er B o s t estraa eres tra a

raat

Str uikst

M o r telstr a a t

R o zenstraa t

Rozen s t r a a t

t

ses te ven enwe g ses tee Leu v e Leu ns nweg ven est ses een tee weg nw eg

Leu

ven

Leu

eg

nw

tee ses

Leu

ven a

tra

eres Bost

Struikstraat

13

Deur beschreven met uitgestorven soorten, Cultuur in de Natuur 2014, Ham © jan albrecht

CULTUUR IN DE NATUUR

FUTUUR NATUUR Cultuur in de Natuur Ham 2015 Futuur.Natuur wil mensen uitdagen en aan het denken zetten rond ontwikkelingen in de natuur. Hoe ziet de toekomst er uit? Zijn er dan alleen nog maar plastic panda’s? Wordt de natuur onze schuilplaats? Zal de wereld overgenomen worden door mieren? Welke wonderlijke bloemen zullen bloeien?

Futuur.Natuur wordt een palet van sculpturen, performances, land-art, vertellingen, kunstzinnige installaties, constructies en poëzie. Er zullen workshops, tentoonstellingen en evenementen plaatsvinden.

Futuur.Natuur zal ontstaan langs een bewegwijzerde wandeling doorheen natuurgebied Veldhovenheide.

Oproep Voor onze 2e editie van Cultuur in de natuur nodigt Natuurpunt Ham kunstenaars en vrijwilligers uit om ideeën en projecten uit te werken en mee te bouwen aan de kunstwerken. Ook individuele ideeën en kunstwerken zijn welkom.

Feestelijke opening In het weekend van zaterdag 27 en zondag 28 juni 2015 wordt het evenement feestelijk geopend in de Oude Pastorij in Oostham. Daar zal ook de Futuur.Natuur-wandeling starten.

Ben je geïnteresseerd?

Uitgebreide informatie over deelname en het programma kan je vinden op onze website: www.natuurpuntham.be/cultuurindenatuur Op zondag 18 januari 2015 organiseren we een winterwandeling doorheen de Veldhovenheide en kun je kennis maken met het gebied. Mail naar futuurnatuur@natuurpuntham.be

14

TUINNATUUR

17 & 18 januari

Het Grote

Vogelweekend www.vogelweekend.be

15

Het Grote

Tien tips om meer vogels in jouw tuin te tellen.

François Van Bauwel © voederplaats

1) Zorg zeker dat er ’s ochtends vers voeder is. Na een lange koude nacht kunnen de vogels wel een stevig ontbijt gebruiken.

2) Zorg dat er steeds voedsel beschikbaar is, ook bij zachter weer.

Zo kweken de vogels de gewoonte om dagelijks bij je langs te komen.

3) Voeder op verschillende manieren. Gebruik een voedertafel voor vinkachtigen, hang voederbol len op voor mezen, verstop eten in gaten geboord in boomstammen voor spechten, leg appels of peren met rotte plekken in het gazon voor merels en lijsters en strooi zaad mengsel op de grond voor duiven en andere grondvogels.

4) Gebruik verschillende soorten voer (zaden, vetbollen, pindano ten, fruit, …) om veel verschillende vogelsoorten aan te trekken.

5) Voeder geen etensresten, het zout dat in ons brood of andere restjes zit is slecht voor onze wilde vogels.

6) Geef ook drinkwater in een ondiepe schaal of kom.

7) Voeder op verschillende plekken. Als je bezoek krijgt van grotere vogels zoals eksters of kauwen kunnen die niet overal tegelijk de kleine vogels wegjagen en blijft er voor iedereen eten genoeg.

8) Let erop dat de plank of het huisje zo staat opgesteld dat er geen kat bij kan. Plaats ze daarom op minimaal 1,50 meter van de grond.

9) Doe je kat een bel aan, want die gaat ook wel eens tot bij de buren op vogeltjes loeren, en vraag ook aan je buren om hun kat een belletje aan te doen.

10) Zorg voor natuurlijke beschutting met een dichte doornige struik, of klimop in de buurt van je voederplek, zo hebben ze een veilig plekje tegen roofvogels vlakbij.

Heb je geen tuin of kom je liever met de kinderen activiteiten doen om de vogels te helpen dan zijn dit onze aanraders : De Watersnip Het Grote Vogelweekend zondag 18 januari van14u tot 16u30 • Natuurspeurdertjes - op avontuur in de natuur voor kin deren van 5 tot 7 jaar. Help de vogels de winter door! Een leuke namiddag uit met allerlei activiteiten buiten, afge sloten met een verrassend knutselmoment rond het Grote Vogelweekend. Deelnameprijs 1,50 euro per kind, koekje en drankje inbegrepen.

• Natuuratelier - crea en spel voor kinderen van 7 tot 12 jaar We maken een lekkere snoeptaart, een vogelpizza en een kopje met lekkers voor de hongerige vogels aan de wintervoedertafel. Tussendoor strekken we de benen en spelen de ren-je-rotvogelquiz. Deelnameprijs 5 euro per kind, koek, drank en knutselmateriaal inbegrepen.

Kiewit Het Grote Vogelweekend zondag 18 januari 14u tot 17u • Tel samen met ons de vogels op de voederplank. Leer tips en tricks om verschillende vogels aan te trekken in je tuin en ga zelf aan de slag.

• Timmer samen met je kinderen een vogelnestkastje in mekaar. Doorlopend van 14u tot 17u. Deelnameprijs 5 euro per nestkast.

François Van Bauwel © Boomklever voederen

Vogelweekend

DOSSIER OP TAFEL

BELGISCH KLIMAATBELEID ONDER VUUR Op 1 december publiceerde vzw Klimaatzaak een open brief en stuurde een ingebrekestelling naar de Belgische staat en de drie gewesten.

De vzw bestaat uit een groep verontruste burgers uit de media-, bedrijfs-, wetenschappelijke- en kunstwereld, die allen uit persoonlijke naam handelen.

Onder hen ook verschillende Limburgers, onder meer Ignace Schops, Stijn Meuris, Koen Vanmechelen, Lambert Schoenmaekers en Johan Van Den Bosch.

Waarom deze rechtszaak ?

Johan Van Den Bosch verwoordt het zo: “Men kan veel redenen vinden om de aftakeling van onze leefomgeving erg te vinden: de economische impact, de sociale ongelijkheid, de kloof tussen noord en zuid, tussen rijk en arm, onze gezondheid en welzijn,.. Maar hoe je het ook draait of keert: het is toch onze morele plicht datgene te vermijden wat wetens en willens schade zal brengen? In dat normenkader voeden we onze kinderen op. Waarom is het dan zo moeilijk om dat voor onszelf toe te passen? Zowel professioneel, als projectleider van het enige Nationaal Park in België, als in mijn

Genk @ Jos Ramaekers

16

persoonlijk engagement als beheerder voor de vereniging Natuurpunt in de Vallei van de Zwarte Beek, zie ik dagelijks mensen genieten van ‘gewone’ dingen: het bewonderen van bloemen, vlinders, vogels, bomen,… Het zorgt voor vreugde én troost. En hoeveel mensen delen mijn passie voor lange wandeltochten door de mooiste natuurparken niet? Dat gunnen we iedereen, nu en later, hier en elders. Daarom: een klimaatzaak uit liefde voor dat alles!”

Waarom nu?

De tijd waarin het al of niet opwarmen van de aarde als gevolg van menselijk handelen een punt van discussie was, ligt achter ons. Inmiddels is voor iedereen duidelijk dat de uitstoot van broeikasgassen wel degelijk leidt tot klimaatwijzigingen die onze welvaart oncontroleerbaar zal bedreigen.

‘Ook nu nog, ondanks wetenschappelijk bewijs en internationale afspraken

17

daaromtrent, zijn er landen die zich lijken te onttrekken aan hun verantwoordelijkheid. België is één van de slechtste leerlingen van de klas: in het jongste rapport van het Europees Milieuagentschap valt te lezen dat België er zelfs met bijkomende inspanningen niet in zal slagen de verplichte Europese 20/20/20 doelstellingen te halen.’ (De Europese Unie moet tegen 2020 de uitstoot van CO2 met 20% terugdringen, het energieverbruik met 20% doen dalen en het aandeel hernieuwbare energie tot 20% optrekken ten opzichte van het niveau in 1990.)

Klimaatzaak vraagt dat de Belgische overheden alle maatregelen zullen treffen die nodig zijn om te zorgen dat per 2020 de Belgische (binnenlandse) uitstoot van broeikasgassen daadwerkelijk met 40% zal zijn verminderd ten opzichte van de uitstoot in 1990.

Via de website http://klimaatzaak.eu krijgt iedereen de kans mede-eiser te worden. Hoe meer mensen de volmacht tekenen, hoe duidelijker het voor een rechter wordt dat deze klimaatzaak gesteund wordt door brede maatschappelijke schouders. Je kan mede-eiser worden tot en met 15 januari 2015. Realiseer hier je eerste goede voornemen van 2015.

Duurzame energie en natuur gaan niet vanzelf samen Ongewenste neveneffecten van onze energievoorziening Het netwerk aan hoogspanningsleidingen dat ons land doorkruist, is levensgevaarlijk voor vogels. Sommige leidingen zijn voor vliegende vogels nagenoeg onzichtbaar. Zeker bij mist, schemerduister en ’s nachts. Vooral de dunne aardingskabels bovenaan elke hoogspanningslijn vormen vaak een verraderlijk obstakel voor vogels. Naar schatting vallen in België elk jaar 170.000 à 500.000 draadslachtoffers.

Elia en de natuurverenigingen willen minder vogels die tegen hoogspanningslijnen vliegen Daarom vroeg netwerkbeheerder Elia aan Aves, Natuurpunt, Vogelbescherming Vlaanderen en het INBO om alle ‘zwarte lijnen’ in kaart brengen. In totaal kreeg 3,4% van het Belgische hoogspanningsnetwerk van Elia de categorie ‘hoog risico’ toegekend. Vrijwilligers van Natuurpunt bezochten elk van deze ‘zwarte lijnen’. Alle resultaten worden momenteel verwerkt. Aan de hand van deze studie

18

DOSSIER OP TAFEL

zal Elia een planning en prioritering opstellen rond het aanbrengen van bakens.

Op basis van deze studie zal Elia aanpassingen aan haar hoogspanningsnetwerk voorzien in een poging het aantal vogelslachtoffers drastisch te verlagen.

zaam gewonnen grondstoffen geproduceerd. Energiecentrales en het rooster aan nieuwe leidingen die het transport van de verspreide energieproductie verzorgen hebben ook een steeds toenemende invloed op ons landschap.

Er bestaan gerichte oplossingen om het risico op botsingen aanzienlijk te verkleinen. Zo kunnen de kabels worden voorzien van ‘veiligheidsbakens’. Dit zijn ronde (vaak wit of rood gekleurde) bollen of ‘vogelkrullen’ die de zichtbaarheid van de hoogspanningslijn kunnen verhogen waardoor het aanvaringsrisico voor vogels significant kan worden ingeperkt.

De toename aan hernieuwbare energieproductie en distributie kan op een natuur- en landschapsvriendelijke wijze worden gerealiseerd. Onder meer door de juiste locatiekeuzes en een goede inpassing van overige infrastructuur in het landschap. Daarvoor moet alle bestaande informatie echter worden samengebracht en beschikbaar gesteld van iedereen.

en andere mogelijk conflicterende sectoren. Daardoor zijn er onder meer gebieden in de buurt van het Albertkanaal, de Maasvallei en Lommel geschrapt.

Vooral in de omgeving van de E313 in Hoeselt en Tongeren is er daarentegen bijkomende ruimte aangeduid.

Jammer dat dit windplan slechts een vrijblijvend document is. Ook op Vlaams niveau blijft een visie over ruimtelijke inpassing achterwege zodat de vergunningsaanvragen van producenten van windenergie nu vooral te maken hebben met het inpalmen van potentiële terreinen om zo concurrenten af te blokken, eerder dan dat het over echte doordachte aanvragen gaat.

Het geactualiseerde windplan 2014 van de Provincie Limburg kan als een eerste stap naar een beter verantwoorde ruimtelijke inplanting voor windenergie gezien worden. Ten opzichte van de eerste versie uit 2012 zijn de voorgestelde locaties veel nauwkeuriger en ook ruimer afgetoetst met natuur, landbouw,

Wij gaan er vanuit dat de omschakeling naar duurzame energie mogelijk is zonder noemenswaardige negatieve invloed op onze natuur en roepen dan ook iedere energieproducent en overheid op om gebruik te maken van de meest recente gegevens vooraleer een project te realiseren.

Hernieuwbare energie maakt ook slachtoffers Hernieuwbare energie levert belangrijke voordelen op voor het klimaat, duurzame energievoorziening en economie.

Hernieuwbare energie heeft echter ook nadelen. Windmolenparken kunnen veel vogels en vleermuizen het leven kosten.

Bio-energie wordt niet steeds met duur-

NATUUR•WEETJES

LIMBURG KRIJGT ER EEN NIEUWE NATUURPUNTAFDELING BIJ De gemeente Riemst valt momenteel onder de afdeling Natuurpunt ZuidoostLimburg. Deze afdeling coördineert de natuurpuntwerking in Bilzen, Hoeselt, Riemst en Tongeren. Daar de oppervlakte van onze natuurgebieden toeneemt, de ledenaantallen stijgen en het administratief werk en de natuurbeheerwerken op terrein evenredig mee stijgen, wordt vanaf 2015 de lokale afdeling ‘Natuurpunt Riemst’ opgericht.

Zo kan Natuurpunt Riemst dichter bij de leden in Riemst staan. Bewoners van Riemst zullen actief betrokken worden bij de uitbouw van een vrijwilligerswerking. Uit ervaring weten we dat een lokale afdeling op gemeentelijk niveau korter bij de bewoners staat en dat er meer draagkracht gecreëerd kan worden voor de natuur in de gemeente.

Op de stichtingsvergadering van 16 december werd de toekomstige werking in Riemst toegelicht, het werkingsgebied afgebakend en het activiteitenplan voor 2015 voorgesteld.

Riemstenaars die dit lezen en meer willen weten kunnen terecht bij: Gabriël Erens (natuurpuntriemst@hotmail.com of GSM +32 473 97 48 50)

WINKELNIEUWTJE Sinds enkele weken is het verrekijkerassortiment van de Natuur.winkel te Kiewit uitgebreid. Niet enkel werd er een nieuwe presentatiekast ingericht (met dank aan de vrijwilligers die dit realiseerden), maar vanaf nu is ook Swarovski beschikbaar. Verschillende vrijwilligers volgen dook reeds een opleiding om je wegwijs te maken in het ruime aanbod aan optiekmateriaal.

Uitwaaiwandeling in De Maten Zondag 11 januari : 14u00 – 17u00 Parking “De Pengel” Havenlaan, Diepenbeek. Contact: David Berx, 0478/544943. Met Glühwein of choco Op zoek naar de schaapskudde Zondag 4 januari 14u00 – 17u De Watersnip, Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel. Honden kunnen niet mee Wandeling Veewei Zondag 22 maart 14u00 – 17u Parking autokeuring, Eindhovensebaan 50, Eksel Winterstapwandeling in en om Nieuwenhoven Zondag 1 februari 2015, 14u – 17u Bezoekerscentrum Nieuwenhoven, Hasseltsesteenweg z/n, Sint-Truiden info: 011/691622 Natuurwandeling in Domein Duras Zondag 1 maart 2015 om 14u00 Samenkomst aan de kapel op de hoek van Duraslaan en Galgestraat Aulenteer Natuurpunt contact: Daniëlle Kevers 011/68 89 55 IJswandeling in het Sleepenbroek Zondag 22 februari van 13u30 tot 16u30 G.C. d’Erckenteel, Parkstraat te Alken (Terkoest). Contact: Albert Put 0478/327772 - albert.put@skynet.be Stevig (waterdicht) schoeisel aan te ra den - niet toegankelijk voor rolstoelen Busuitstap naar Torgny Zondag 7 juni 2015 (tijdig inschrijven, beperkt aantal deel nemers). Parking GB, Tongersestraat 73 te Bilzen om 07u30. Oprit E313, Tongersesteenweg Riemst om 7u45 Inschrijven: GSM 0495 27 68 75 of mail natuurpuntriemst@hotmail.com.

Na bevestiging € 15,00 overschrijven op BE64 5230 8056 5952

19

CURSUSSEN

Excursie natuurgebied © Marcel Bex

Colofon

NATUUR.GEBIEDENCURSUS ZUIDOOST-LIMBURG Parels in je achtertuin, klaar om door jou ontdekt te worden! Zuidoost-Limburg wordt terecht tot een van de mooiste streken in ons land gerekend. Beekvalleien, bossen, beemden en bijzondere landschappen worden aan elkaar geregen in al dan niet beschermde natuurgebieden.

Deze cursus laat je uitgebreid kennis maken met de natuurpracht die in onze streek aanwezig is. Op vrijdagavond maken deskundigen in de materie ons wegwijs in de belangrijkste natuurfenomenen van de streek en op zaterdag ontdekken we in levende lijve wat we de avond voordien bespraken. Daarbij kom je op de mooiste plekjes in Hoeselt, Bilzen en Tongeren. Een lokale gids mét terreinkennis neemt je mee en toont je de mooiste plekjes, de strafste planten en rijkste dieren.

Bovenal willen we het gezellig houden, schrijf je dus vandaag nog in!

Locatie: Ter Kommen, Europaln. 2, Hoeselt Kostprijs: € 60,00 voor leden en € 80,00 voor niet-leden van Natuurpunt.

Inschrijven: door een e-mail te sturen naar : info@natuurpuntlimburg.be en betaling van de deelnameprijs op de rekening van Natuurpunt Limburg: BIC: KREDBEBB BE02 4518 5377 5140. Het aantal deelnemers is beperkt. De datum van betaling bepaalt de volgorde van inschrijving.

Programma: 1. Vrijdag 10 april 2015 Intro tot Haspengouw en Kleine land schapselementen van de streek Zaterdag 11 april 2015 Excursie in Spouwen 2. Vrijdag 17 april 2015 Haspengouwse bossen en voorjaarsbloeiers Zaterdag 18 april 2015 Excursie in het Wijngaardbos 3. Vrijdag 8 mei 2015 Haspengouwse biodiversiteit met o.a. de das als Hoeseltse adoptiesoort Zaterdag 9 mei 2015 Excursie in Rijkhoven 4. Vrijdag 29 mei 2015 Graslanden en open landschap: Zaterdag 30 mei 2015 excursie op de Keiberg 5. Vrijdag 5 juni 2015 Natuurbeheer uit de doeken gedaan Zaterdag 6 juni 2015 Excursie in Tongeren 6. Datum nog vast te leggen Uitreiking van de getuigschriften

Op vrijdag avond starten we om 19.30 uur tot 22.30. De excursies op zaterdag morgen starten om 9.00 uur tot 12.00u.

Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 8.000 ex. aan de leden van Natuurpunt Limburg.

Werkten mee aan dit nummer: Tine Meekers, Jan Kenens, François Van Bauwel, Liselotte Vanderoye, Chris Boslak, Nadine Achten, Erna Aerts, Liesbet Cleynhens, Piet Rymen, RLLK, Jos Ramaekers, Johan Van Den Bosch, Marcel Bex Volgende uitgave: maart 2015 Verantwoordelijke uitgever: Jos Coteur, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt Communicatievormgeving : www.drukkerij-grafico.be Uitgave van : Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112 (secretariaat), 3500 Hasselt tel. : 011 24 60 20 - info@natuurpuntlimburg.be, www.natuurpuntlimburg.be.

Open: Maandag-vrijdag : 9u-16u30

Natuur.Limburg gaat digitaal De digitale mogelijkheden nemen ieder jaar verder toe. Meer en meer worden documenten op tablet of laptop gelezen. Ben jij mee met de digitale evolutie, dan kan je er nu voor kiezen om het tijdschrift van Natuurpunt Limburg digitaal te ontvangen in plaats van gedrukt.

Indien je kiest voor de digitale versie kan je ons een e-mail sturen om ons je keuze te laten weten. Het natuurpunt lidmaatschap is een gezinslidmaatschap. Wil je met meerdere huisgenoten het tijdschrift digitaal ontvangen, bezorg ons dan samen met je lidnummer ook de extra emailadressen.