SHIKSHAK VYAVASAYIK SACHOTI ABHYAS by Scholarly Research Journal"s

महत्वाचा घिक

Scholarly Research Journal for Humanity Science & English Language, Online ISSN 2348 3083, SJ IMPACT FACTOR 2021: 7.278, www.srjis.com PEER REVIEWED & REFEREED JOURNAL, AUG SEPT, 2022, VOL 10/53 Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Humanity Science & English Language शिक्षकव्यवसाशिकसचोटीअभ्यास प्रा.प्रकािजगताप, Ph. D. टिळकटिक्षणमहाटिधालयपुणे Paper Received On: 25 SEPTEMBER 2022 Peer Reviewed On: 30 SEPTEMBER 2022 Published On: 1 OCTOBER 2022 टिक्षक हा समाजातील आटण राष्ट् र टिकासातील एक

आहेम्हणून टिक्षक प्रमाटणक ,इमानदार असणेआिश्यकआहे आपल्या व्यिसायाटिषयी,पेिाटिषयीउत्तरदाटयत्व,बाांटधलकी पारपाडणारे व्यक्तिमत्वटिक्षकाचेअसािेप्रस्तुतसांिोधनलेखातटिक्षकाचेव्यिसाटयकसचोिीचीसद्यक्तथिती ,ग्रामीणििहरी िटिक्षकटिटक्षका याांच्याव्यिसाटयकसचोिीचासिेक्षणसांिोधनपद्धतीचािापरकरून िोधघेऊनटनष्कषषकाढलेआहे Scholarly Research Journal's is licensed Based on a work at www.srjis.com प्रस्तावना अध्यापनम्हणजेशिक्षकीपेिाहाएकउदात्तव्यवसायआहेआशणतोसमाजाच्या शवकासासाठीजबाबदारआहेशवद्यार्थ्ाामध्येवतानात्मकबदलघडवूनआणण्यासाठीशिक्षणदेणेआशण इच्छितज्ञानप्रदानकरणे ,शवधार्थ्ाांचासवाागीणशवकासघडवूनआणणे ,समाजशवकासातमहत्वपुंणा भूशमकाशनभावणे , समाजाप्रतीदाशयत्वयावरत्याचाप्रभावपडतोसमाजातीलसवाातआदराचेस्थान शिक्षकाचेआहेप्राचीनकाळीशनच्छचचतवयझाल्यावरमलालाशिक्षणासाठीगरुकलनावाच्यागरूगृहात पाठवलेजातहोतेगरुकलमध्येसवाशवद्यार्थ्ाांनासमानवागणूकशदलीजातहोतीआशणत्याुंनासमान शिक्षणशदलेजातहोतत्याबदल्यातशवद्याथीगरूलादैनुंशदनघरगतीकामातमदतकरतआशथाकदृष्टीने कोणतेहीउत्पन्नशकुंवािल्कनव्हतेशवद्याथीआशणशिक्षकयाुंच्यामधीलनात्यातखूपआदरहोता शिक्षणाच्यायाकाळातशिक्षकाकडूनशवद्यार्थ्ाानेसामाशजकवनैशतकमूल्येआत्मसातकलीशिक्षकाने शवद्यार्थ्ााचेचाुंगल्यामाणसातपररवतानकेले Abstract

शिक्षकाुंच्यानैशतकमूल्याुंमध्येहस्तक्षपकरतआहेआशणत्याुंनाअनेकदाअशनिनशकवानकळत चकीच्यापद्धतीचपालनकरण्यासविकरतआहेतशवद्यार्थ्ााचेबरेचसेशिक्षणवगाातीलअध्यापनात

जाऊिकतेतसेचसध्याच्याशिकवण्याच्यापद्धतीमध्येनवीनकल्पनारुजवल्यानेशिक्षकाुंची कायाक्षमतावृच्छिगतहोऊनअध्यापनपद्धतीबळकटकरूनत्याुंचीअुंमलबजावणीकेल्यास शिक्षकामध्येएकरूपतायेऊिकतेतथाशप, अध्यापनाचामख्यउद्देिसाध्यकरण्याच्याशदिेनेसवा शिक्षकाुंनानैशतकदृष्ट्यासुंरेच्छखतकरणहेतव्हाचसमजूिकतेजेव्हाशिक्षकयोग्यआशणचकीचाफरक करण्याससक्षमअसतात

प्राडॉप्रकािजगताप (Pg. 13392 13396) 13393 Copyright © 2022, Scholarly Research Journal for Humanity Science & English Language परुंतआधशनकीकरणआशणशडशजटलायझेिनच्यायगातअध्यापनाच्याव्यवसायाच व्यापारीकरणहोतअसूनसमाजाच्याकल्याणासाठीशवद्यार्थ्ााच्याशिक्षणावरकमीभरपडतआहेहे

शमळतेअिाप्रकारेशवद्यार्थ्ााच्यासवाांगीणशवकासामध्येशिक्षकाुंचीमहत्त्वाचीभूशमकामहत्वाचीअसते एखाद्याच्यानैशतकशवचारआशणकृतीमध्येकोणताहीफरकहोणारनाहीयाचीखात्रीकरण्यासाठी प्रत्येकशिक्षकजबाबदारअसतो , चाणक्याच्यानीतीचासुंदभादेतशिक्षककभीसाधारणनहीुंहोता प्रलयऔरशनमााणउसकीगोदमेंपलताहै।" शिक्षकाुंच्याकृतीचाशवद्यार्थ्ाुंवरजोरदारपररणामहोत असल्यानेव्यवसायप्रभावीपणपारपाडण्यासाठीतत्त्वआशणचाुंगल्यापद्धतीुंचापररचयकरून देण्याचीगरजबनलीआहे. शिक्षककाटेकोरपणेशिकतअसतोआशणशिकण्याचाप्रचुंडअनभवघेऊनयेतोयाअनभवाचाउपयोग शिक्षकाचेमनोबलआशणव्यवसायासाठीप्रेरणाशवकशसतकरण्यासाठीधोरणतयारकरण्यासाठीकेला

. शिक्षकव्यवसाशिकसचोटी शिक्षकाचीव्यवसाशयकसचोटीसमाजानेअध्ययनाध्याुंनासमाजआशणअध्ययनाथीयाुंना अध्यापनव्यवसायाचेमहत्त्वपटवूनदेणाराआशणसमाजामध्येएकप्रामाशणकव्यवसायम्हणूनओळख करूनदेणाराशिक्षकप्रामाशणकअसतोसचोटीनेआपलाव्यवसायकरतोशिक्षकालावगा, िालेयस्तर, सुंस्थाुंतगातकाया, िालाबाह्यकायाक्रम, पालकाुंबद्दलसमाजाबाबतसचोटीयासवाांसोबतप्रामाशणकपणे कायाकरावेलागते. यावरूनशिक्षकाचीव्यवसाशयकसचोटीशसद्धहोते. शिक्षकाुंच्याव्यावसाशयकशवकासासाठीतीनबाबीआवचयकआहेत. क्षमता competencies, बाुंशधलकी commitments,सचोटी Integrity संिोधनाचीगरज शिक्षकामधीलव्यावसाशयकसचोटीआशणआचारसुंशहतेचेपालनकरण्याचीदृष्टीनेयामळेया सुंिोधनाचेउशद्दष्टअशधकबळकटझालेआहे. शिक्षकाुंमध्येशिक्षणाचाअथाआशणअध्यापनहाव्यवसाय म्हणूनयोग्यअसण्याबाबतजागरुकताशनमााणकरणेअत्युंतशनकडीचेआशणमहत्त्वाचेझालेआहे

शिक्षकाुंच्याकृतीचापररणामशवद्यार्थ्ाावरजास्तहोतअसल्यानेव्यवसायप्रभावीपणेपारपाडण्यासाठी पररभाशिततत्त्वेआशणचाुंगल्यापद्धतीचापररचयकरूनदेण्याचीगरजआहेशिक्षकाुंमधील व्यवसाशयकसचोटीजाणूनघेण्यासाठीप्रस्ततसुंिोधनगरजेचेआहे

सवेक्षणपद्धतीचावापरकेला

जनसंख्या प्रस्ततसुंिोधनासाठीपणेिहरातीलिालेयशिक्षकशहजनसुंख्याआहे. न्यादिाप्रस्ततसुंिोधनासाठी१०१शिक्षकअसुंभाव्येपद्धतीतीलसहेतकनमनाशनवडपद्धतीने शनवडलेहोते

प्रस्ततसुंिोधनातप्रचनावलीचावापरकेलाआहे. माशितीचेशवश्लेषण 'kwU; ifjdYiuk & xzkeh.k o 'kgjh Òkxkrhy ek/;fed f'k{kdkaP;k f'k{kd शिक्षक व्यावसाशयकसचोटीप्रचनावली e/;ekuke/;s d¨.krkgh lkFkZ Qjd vk<Gr ukghlnj 'kwU; ifjdYiuk rikl.;klkBh xzkeh.k o 'kgjh Hkkxkrhy f’k{kdkauk शिक्षक

. समस्याशवधान िालेयशिक्षकाुंच्याव्यावसाशयकसचोटीचाअभ्यासकरणे कािाात्मकव्याख्या िालेिशिक्षक इयत्तापाचवीतेदहावीच्यावगाानाअध्यापनाचेकायाकरणारेशिक्षक, व्यावसाशिकसचोटी शिक्षकाचेव्यवसायाबद्दलअसलेलाइमानदारपणा , खरेपणा, चोखपणा, प्रामाशणकपणा,अखुंडत्व, साकल्ययाबाबीअुंतभूातआहे. संिोधनाचीउशिष्टे १. िालेयशिक्षकाच्याव्यावसाशयकसचोटीचािोधघेणे. २िालेयशिक्षकाच्याव्यावसाशयकसचोटीचीशलुंगभावविाळेचेस्थानयाप्रमाणेतलनाकरणे संिोधन पद्धती प्रस्ततसुंिोधनातशिक्षकाुंच्याव्यावसाशयकसचोटीचीसध्यच्छस्थतीजाणूनघेण्यासाठी

माशितीसंकलनसाधन

व्यावसाशयकसचोटीप्रचनावलीशमGkysY;k izkIrkadkaps e/;eku] izek.kfopyu dk<.;kr vkys rlsp Vh ijhf{kd¢P;k enrhus nksUgh e/;ekukrhy Qjdkph lkFkZdrk rikl.;kr vkyh f'k{kd uequk la[;k e/;eku Áek.k fopyu Vh ewY; 'kwU; ifjdYiuk xzkeh.k Òkxkrhy f'k{kd 31 28725 2999 129 Lohdkj'kgjh Òkxkrhy f'k{kd 70 29745 3254 Šdks"VdkrhyVhewY;- 0-05lkFkZdrkLrj- 1-98¼Lok/khurkek=k100½

o:u vls

f'k{kd o 'kgjh Òkxkrhy f'k{kdkaP;k

feGkysY;k izkIrkadkph rqyuk dsyh vlrk] ;s.kkjs Vh ewY; १.२९ brd¢ vkg 005 ;k lkFkZdrk Lrjkoj dks"Vd Vh ewY; १.९८ brd¢ vkgs x.ku dsysys Vh ewY; gs dks"Vd Vh ewY;kis{kk tkLr vlY;kus 'kwU; ifjdYiuk pk R;kx

Òkxkrhy f'k{kd o 'kgjh Òkxkrhy f'k{kdkaP;k

Qjd fnlwu ;sr¨ ;ko:u 'kgjh Hkkxkrhy f’k{kdkaph

lnj 'kwU;

'kykdse/;s feGkysY;k izkIrkadkaps e/;eku] izek.kfopyu dk<.;kr vkys rlsp Vh ijhf{kd¢P;k enrhus nksUgh e/;ekukrhy Qjdkph lkFkZdrk rikl.;kr vkyh uequk uequk la[;k e/;eku Áek.kfopyu Vh ewY; ¼x.ku d¢ysys½ 'kwU; ifjdYiuk Lohdkj@R;kx f'k{kd 39 277-09 29-17 044 Lohdkjf'kf{kdk 62 29729 3219 Šdks"VdkrhyVhewY; 005lkFkZdrkLrj 198¼Lok/khurkek=k100½ dks"Vd o:u vls fnlwu ;srs dh] f'k{kd vkf.k f'kf{kdk ;kauk शिक्षकव्यावसाशयक सचोटीप्रचनावली feGkysY;k izkIrkadkph rqyuk dsyh vlrk] ;s.kkjs Vh ewY; 0-४4 brd vkg 005 ;k lkFkZdrk Lrjkoj dks"Vd Vh ewY; 19८ brd vkgs x.ku dsysys Vh ewY; gs dks"Vd Vh ewY;kis{kk deh vlY;kus

fnlwu ;srs dh] xzkeh.k Òkxkrhy

शिक्षकव्यावसाशयकसचोटीप्रचनावली se/;s

dj.;kr vkyk Eg.ktsp xzkeh.k

शिक्षकव्यावसाशयकसचोटी e/;s lkFkZ

शिक्षकव्यावसाशयकसचोटी xzkeh.k Hkkxkrhy f’k{kdkaP;k शिक्षक व्यावसाशयकसचोटी is{kk vf/kd vkgs 'kwU; ifjdYiuk & f'k{kd o f'kf{kdkaP;k शिक्षकव्यावसाशयकसचोटीप्रचनावली ÁkIrkadkP;k e/;ekuke/;s d¨.krkgh lkFkZ Qjd vk<Gr ukgh

ifjdYiuk rikl.;klkBh f’k{kd vkf.k f’kf{kdkauk f’k{kd व्यावसाशयकसचोटी

'kwU; ifjdYiuk pk Lohdkj dj.;kr vkyk Eg.ktsp f’k{kd vkf.k f’kf{kdk ;kaP;k व्यावसाशयकसचोटी e/;s lkFkZ Qjd ukgh ;ko:u f’k{kd vkf.k f’kf{kdkaph शिक्षकव्यावसाशयकसचोटी lkj[khp vkgs शिष्कर्ष पणेशजल्हयातीलशिक्षकाुंचीव्यावसाशयकसचोटीचाुंगलीआहे पणेशजल्ह्यातीलअनदानीलिाळेतीलशिक्षकाुंचीव्यावसाशयकसचोटीचाुंगलीआहे

पणेशजल्ह्यातीलिहरीभागातीलशिक्षकाुंचीव्यावसाशयकसचोटीचाुंगलीआहे.

पणेशजल्ह्यातीलग्रामीणभागातीलशिक्षकाुंचीव्यावसाशयकसचोटीचाुंगलीआहे

पणेशजल्ह्यातीलग्रामीणविहरीआशणअनदाशनतवशवनाअनदाशनतिाळेतीलशिक्षकाुंची व्यावसाशयकसचोटीमध्येलक्षणीयफरकनाही

संदर्ा

iafMrch]ikVhyuk]e¨jsy ¼2009½f'k{kdf'k{k.k]ukxiwj]ÇiiGkiqjsvW.Mda ifCy'klZ]

iafMr c]lidkGsvk]e¨jky]¼2006½Òkjrkrhyf'k{k.kO;oLFkspkfodkl]ukxiwj]ÇiiGkiqjsvW.M daifCy'klZ] iokj uk]¼2007½Òkjrkrhyf'k{k.kkrhyvk/kqfudfopkjÁokg]iq.ks]fuR;uwruÁdk'ku ikjlfulu]¼2009½f'k{k.kkphrkfRodolekt'kkóh;Òwfedk]iq.ks]fuR;uwruÁdk'ku]

, नागपूर, टिदयाप्रकािन१०जगतापह. (२००६) ewGsjk]mekBsfo ¼1998½'kS{kf.kdla'k¨/kukphewyrRos]ukxiwj]egkjk"Vfon;kihBxzaFkfufeZrh

(२००९)

घोरमोडेके युघोरमोडेक

टिक्षकाांचेटिक्षण