DOZ_Magazyn_7-8_2021

VADEMECUM ZDROWIA KOBIETY Skóra gładka, młoda, bez skazy ZMIEŃ ŻYCIE OD TERAZ

Nº 7/8

(173)

LIPIEC/SIERPIEŃ 2021

8

ĆWICZEŃ NA ZGRABNE ŁYDKI Idealne w sezonie bikini NADOPIEKUŃCZA, CZYLI JAKA? BĄDŹ DLA DZIECKA PARASOLEM, A NIE KOTWICĄ!

~

O ORGAZMIE BEZ TABU

urlop START !

Cel, plan

&realizaCja

5

99ZŁ

w tym 8% VAT

PRZEPISY NA

domowe lody WEGAŃSKIE, BEZ CUKRU I MLEKA

Aleksandra Adamska Żyję w duchu

zero waste

ZADBAJ O SWÓJ INTERES: rozdzielność majątkowa str. 115 KLĄTWA FARAONA: PRAWDY I MITY

LIPIEC/SIERPIEŃ 2021

zmień życie od teraz

Na własnej skórze

To ona pierwsza cieszy się ciepłem słońca, ale i irytuje zbyt słoną czy chlorowaną wodą. Gdy jest jędrna i bez skazy, staje się atutem, który cieszy. Jednak skóra, czyli twój największy organ, miewa też problemy, nie tylko estetyczne. Dlatego na wakacje, czyli czas, kiedy odsłaniasz jej najwięcej, przygotowaliśmy dla ciebie vademecum zdrowia skóry. Czy da się powstrzymać jej starzenie? Jak jej pomóc w chorobie? Przeczytaj koniecznie także o ochronie przeciwsłonecznej.

Pozostając w wakacyjnym klimacie, polecam ci tekst o przygotowaniach do wyjazdu. Sprawdź, jak spakować apteczkę. Tym razem stopień skomplikowania planowania urlopu wzrasta, bo odpoczynek w czasach pandemii wymaga zastosowania się do różnych obostrzeń.

Gdy za oknem skwar, apetyt słabnie. Najchętniej piłabyś tylko chłodne napoje, ale mrożona herbata to nie wszystko. Trzeba coś jeść. Dlatego przygotowaliśmy jadłospis na gorące dni. Będzie pysznie! Na deser zaserwuj domowe lody – także niskokaloryczne i wegańskie.

zdjęcia: R. Cyron

Wyjazd nie oznacza bezruchu. Polecam ci teksty o tym, jak przygotować się do spływu kajakowego oraz jak ćwiczyć, by mieć zgrabne łydki. Przydadzą się, jeśli lubisz szorty ;) Na koniec zastanawiamy się, jak nie przekroczyć granicy opiekuńczości i nie zacząć ograniczać rozwoju swojego dziecka? Bo „mądra mama jest dla swoich dzieci ochronnym parasolem, ale nie kotwicą”. Tylko jak to osiągnąć? Sprawdź! I pamiętaj, by taki parasol roztoczyć też nad sobą. Przez cały rok przetwarzasz mnóstwo informacji, działasz, spinasz się i planujesz.

Przed wyjazdem weź oddech, rozluźnij ciało. Przynajmniej w części odpuść i przełącz się na tryb wakacyjny.

Od razu poczujesz przyjemność na własnej skórze ;) Tego ci życzę – radości i luzu.

Redaktor Prowadząca

Eksperci DOZ.pl ZAPRASZAMY DO POZNANIA EKSPERTÓW DOZ.PL! Ich misja to dostarczanie rzetelnej i fachowej porady każdemu Pacjentowi. Program Ekspertów DOZ.pl ma na celu stworzenie możliwości szerokiego kontaktu z Farmaceutą.

Czaty na Facebooku, wideo z poradami, artykuły w newsletterach, poradniki na portalu DOZ.pl. Wszędzie tam Pacjent będzie mógł uzyskać wsparcie Ekspertów DOZ.pl.

Program powstał z myślą o zapewnieniu Pacjentom dostępu do zaufanego i wiarygodnego źródła wiedzy o zdrowiu.

Porady Ekspertów DOZ.pl to wskazówki na temat zdrowego trybu życia i sposobów rozwiązania najczęściej poruszanych problemów zdrowotnych. Stale słuchamy naszych Pacjentów, dlatego chcemy, by program Ekspert DOZ.pl rozwijał się wraz z Ich potrzebami.

Nº7/8 Krzysztof Słomiak

Joanna Naczyńska

dr n. farm.

mgr farmacji

Autor licznych artykułów poświęconych chorobom neurodegeneracyjnym, cywilizacyjnym i nowym technologiom

Podejmuje tematykę zdrowego stylu życia, a także zdrowia małych dzieci. Zainteresowana recepturą apteczną

LIPIEC/SIERPIEŃ 2021

6. NA GORĄCO Przegląd nowinek 9. VADEMECUM ZDROWIA KOBIETY Zdrowa skóra

26. ZIELONY OGRÓD Ekouprawy czas zacząć!

WYDAWCA: Bez Recepty Sp. z o.o.

94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 REDAKTOR NACZELNA: Izabela Raduszewska REDAKTOR PROWADZĄCA: Karolina Banasiak KONTAKT Z NAMI: magazyn@dbamozdrowie.pl DZIAŁ MARKETINGU: reklama@bezrecepty.eu DRUK: Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

20. ŻYJĘ W DUCHU ZERO WASTE Aleksandra Adamska

Stan zdrowia 31. GOTOWI NA URLOP! Jak przygotować się do wakacji?

36. JADŁOSPIS NA UPALNE DNI Bądź ekologiczny.

Wyrzucając papier wybierz odpowiedni pojemnik

Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam.

Wydawca ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy i ogłoszenia, jeżeli ich treść lub forma są sprzeczne z charakterem pisma (art. 36 pkt 4 prawa prasowego) oraz interesem wydawnictwa.

All rights reserved.

4 | d b a m

o z d r o w i e

Co jeść, gdy z nieba leje się żar?

38. MĘSKA SPRAWA: Odzyskaj potencjał w sypialni

42. W PUNKT: Zadyszka

zdjęcie na okładce: TVN zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (2)

Osobowość

96

66 44. KLĄTWA FARAONA Prawdy i mity o biegunce podróżnych

48. DOMOWE KURACJE

90. OWOCE? JESTEM NA TAK! Rozmowa z dietetykiem

96. LODOWE KRÓLESTWO

Na zapalenie pęcherza moczowego

Przepisy na lody bez cukru, mleka…

54. KIEDY MENOPAUZA PRZYCHODZI ZA WCZEŚNIE

Stan umysłu

ABC dobrej formy 59. ACH, JAK PRZYJEMNIE KOŁYSAĆ SIĘ WŚRÓD FAL

103. NADOPIEKUŃCZA? Jak zachować rodzicielski balans w opiece nad dzieckiem?

108. QUIZ

Sezon na spływy kajakowe czas zacząć!

Czy jesteś tolerancyjna?

64. ZGRABNE ŁYDKI

110. WE DWOJE

Plan treningowy

66. DRĘTWY PROBLEM

O orgazmie

Aktywność fizyczna na mrowienie w kończynach

Lifestyle

Patent na urodę

Na czym polega rozdzielność majątkowa?

75. SŁOŃCE WE WŁOSACH

115. RAZEM, ALE OSOBNO

Pielęgnacja włosów latem

Felieton

80. TRUSKAWKOWA UCZTA DLA URODY

28. KAROLINA BANASIAK

Domowe (i owocowe) kosmetyki

Zdrowe odcięcie

Wiem co jem 83. PRZYCHODZI POLAK DO DIETETYKA Co warto wiedzieć o zaburzeniach odżywiania

~

72. PAULINA HOLTZ Może stare tęskni, ale nowe czeka

d b a m

o z d r o w i e | 5

O C Ą ~ R O G A N ~

A TO CIEKAWE!

Po pierwsze i najważniejsze:

nie bij

Klapsy wymierzane dzieciom mogą prowadzić do zmian w rozwoju mózgu podobnych do tych, które powstają w przypadku doświadczania ciężkich form przemocy. Tak, nawet te „lekkie” uderzenia! Naukowcy zaobserwowali, że wywołują one silną reakcję w częściach mózgu, które należą do tzw. sieci istotności, m.in. porządkującej zdobywane informacje. Zaburzenia w tej sieci skutkują gorszą nauką, jak również depresją, bezsennością, chronicznymi bólami, lękliwością.

8

– o tyle razy większeia jest ryzyko powstan zakrzepów krwi po zachorowaniu nadaniu COVID-19 niż po po neca*. szczepionki AstraZe Oxford. * Według naukowcó

DBAJ O ZĘBY DLA… SERCA Odpowiednia higiena jamy ustnej i regularna pielęgnacja zębów to najważniejsze sposoby na zmniejszenie ryzyka infekcji serca, zwanej bakteryjnym zapaleniem wsierdzia.

Szczególnie narażone są na nie osoby: 1. z wszczepionymi sztucznymi lub biologicznymi zastawkami serca, 2. z nabytymi lub wrodzonymi wadami serca, 3. mający stymulator serca, 4. chorujące na kardiomiopatię przerostową, 5. u których wykonywane jest cewnikowanie serca.

Ponieważ stan zapalny w sercu mogą wywołać bakterie bytujące w jamie ustnej, tym pacjentom zaleca się szczególną ostrożność, odpowiednią higienę jamy ustnej, a czasem nawet profilaktyczną antybiotykoterapię przed inwazyjnymi zabiegami stomatologicznymi.

w z University of

SZCZEPIONKA NA KRZTUSIEC CO 10 LAT Tyle trwa odporność na tę chorobę, którą uzyskasz po szczepieniu, dlatego warto powtarzać zastrzyki nawet w wieku dorosłym. Rzadko to robimy, z marcowych badań Kantar wynika, że 39 proc. Polaków nie wykonało w dorosłym życiu żadnego szczepienia. Tymczasem na krztusiec szczepić się warto, bo nie jest to choroba wyłącznie wieku dziecięcego. W Polsce ponad połowa jej przypadków dotyczy osób powyżej 15. roku życia.

Objawem krztuśca jest przewlekły kaszel, który utrzymuje się ponad siedem dni i ma charakter napadowy. Im dłużej trwa, tym bardziej jest to groźne.

6 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (5)

TO JUŻ WIEMY

REKLAMA

PRZYDATNE INFORMACJE

SPRAWDŹ, U KOGO SMOG NASILA CIĘŻKI PRZEBIEG COVID-19 Im w powietrzu wisi więcej pyłów, tym większe jest ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 u osób przebywających na tym terenie. Jak ustalili badacze z University of Cincinnati, osoby z astmą lub cierpiące na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc żyjące w okolicach pełnych smogu po zakażeniu koronowirusem częściej muszą być leczone w szpitalu. U tych pacjentów pyły wyraźnie zaostrzały przebieg COVID-19.

Przed pyłem PM2,5 strzec powinniśmy się jednak wszyscy. Według WHO, jest to najbardziej szkodliwe dla zdrowia ludzi spośród wszystkich zanieczyszczeń powietrza. Wdychany głęboko do płuc, przedostaje się do krwi i wpływa na zdrowie całego organizmu.

UFF JAK GORĄCO!

BRZOSKWINIOWY CHŁODNIK NA UPAŁ

Niezwykły w smaku, a jednak prosty w wykonaniu. Sześć brzoskwiń zmiksuj z dwoma ogórkami gruntowymi, ząbkiem czosnku, niepełną szklanką jogurtu greckiego, dwiema łyżeczkami miodu i taką samą ilością octu jabłkowego. Posól do smaku i schłodź.

Vademecum zdrowia kobiety

Gdy jest gładka, jędrna i bez skazy, staje się atutem, który przyciąga wzrok i dodaje pewności siebie. Zobacz, co wpływa na kondycję twojej skóry i jak możesz jej pomóc.

skóra ZDROWA Anita Wesołowska

• Kobiecy punkt widzenia • Codzienna rutyna • Zdrowe opalanie • Pod specjalną ochroną • Dieta dla skóry

Vademecum zdrowia kobiety

Kobiecy punkt widzenia

NASZ EKSPERT

dr Aleksandra Lipka-Trawińska DERMATOLOG, WENEROLOG Z BODY CARE CLINIC W KATOWICACH

ZADANIA DO SPEŁNIENIA Skóra to pierwsza i najważniejsza bariera oddzielająca cię od świata zewnętrznego. Jest największym organem naszego organizmu.

Dzięki temu, że składa się z kilku warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej, zapobiega wnikaniu do organizmu drobnoustrojów: bakterii, wirusów, grzybów, chroni przed utratą wilgoci, pełni funkcję termoregulacyjną, immunologiczną, odpowiada za czucie, ostrzegając przed bólem.

Warto pamiętać, że to dzięki syntezie skórnej odbywa się przekształcenie 7-dehydrocholesterolu w witaminę D3, niezbędną do właściwego funkcjonowania i budowy kośćca, pracy układu odpornościowego, nerwowego i krążenia.

Ale kondycja skóry jest też wyznacznikiem ogólnego stanu twojego zdrowia, a zaburzenia w jej funkcjonowaniu i estetyczne defekty to nie tylko kwestia urody, lecz także sygnał, że w działaniu innych organów ciała pojawiły się nieprawidłowości.

1500 genów Geny I CZAS

Największym wrogiem skóry jest czas i trzeba się pogodzić z tym, że zachodzących w niej zmian nie można powstrzymać.

Podobnie jak nie masz wpływu na swoje geny. Dziedzicznie uwarunkowane są m.in. indywidualne tempo biologicznego starzenia się, rodzaj skóry i jej fototyp, skłonność do pojawienia się niektórych schorzeń (np. łuszczycy, AZS, łojotokowego zapalenia skóry) czy liczba gruczołów łojowych, a co za tym idzie – tendencja do przesuszania lub przetłuszczania.

10 | d b a m

o z d r o w i e

odpowiada za wygląd twojej skóry

WRÓG TWOJEGO WROGA JEST TWOIM PRZYJACIELEM. ZAPRZYJAŹNIJ SIĘ WIĘC Z:

• witaminami: C, A, E • selenem, cynkiem • koenzymem Q10 • polifenolami To pogromcy wolnych rodników – szukaj ich w kosmetykach.

Na co masz wpływ?

Jest całkiem sporo czynników, które możesz wyeliminować, by sobie pomóc:

• ekspozycja na promieniowanie UV

– fotostarzenie jest jednym z intensywniej przebiegających procesów niszczących kolagen i elastynę, a więc białka odpowiadające za zdrowie tkanek skóry; pod wpływem słońca uruchamia się także produkcja wolnych rodników (więcej o zdrowym opalaniu na kolejnych stronach);

60proc.

W takim stopniu to, na ile lat wygląda twoja skóra, zależy od genów.

To dlatego niektóre z nas wyglądają młodziej, niż wskazuje na to metryka.

• mało wartościowa, monotonna dieta

– uboga w witaminy i mikroelementy od razu odbija się na kondycji skóry (więcej na temat tego, co jeść, by wyglądać młodo, piszemy dalej w naszym poradniku);

• zbyt agresywna pielęgnacja – mocno

złuszczające, wysuszające kosmetyki, lecz także zbyt częste mycie, a nawet pocieranie twarzy czy zbyt gorąca woda niszczą barierę ochronną skóry – warstwę rogową naskórka, płaszcz hydrolipidowy i mikrobiom (ogół mikroorganizmów żyjących w symbiozie na naszej skórze), powodując, że staje się podatna na podrażnienia i stany zapalne, w tym AZS oraz zakażenia;

• brak ruchu – a co za tym idzie – niedostatecznie dotlenienie organizmu ma kolosalny wpływ na procesy starzeniowe zachodzące w skórze;

• stres i niewysypianie się – stymulują

procesy zapalne w organizmie, w tym w skórze.

• palenie tytoniu – przyspiesza procesy

starzenia się tkanek wskutek: uszkodzenia włókien kolagenu i elastyny, zwężania się naczyń krwionośnych odpowiedzialnych za transport tlenu, wody i składników odżywczych do skóry, a także obniżenia poziomu estrogenów, które determinują zdrowy wygląd i prawidłowe właściwości skóry.

ONA vs ON Dlaczego mamy wrażenie, że kobieca skóra starzeje się szybciej i widoczniej niż męska?

• Jest z natury uboższa w kolagen niż

męska, a począwszy od 20. roku życia wskutek zanikania włókien kolagenowych stopniowo traci jędrność, staje się coraz cieńsza. Gdy przychodzi menopauza, jej jędrność spada dramatycznie – o 20 proc.

• Zawiera też mniej gruczołów łojowych,

co powoduje, że jest bardziej podatna na przesuszenia.

• Na tym nie koniec, bo niebagatelny wpływ na jej kondycję mają hormony. Wahania ich poziomu w okresie młodzieńczym mogą powodować nadmierne przetłuszczanie i zmiany trądzikowe, w czasie ciąży zwiększać skłonność do przebarwień (wskutek nadprodukcji melaniny), zaś w trakcie menopauzy (w wyniku spadku produkcji estrogenów) wywoływać przesuszenie i zmiany strukturalne skóry. d b a m

o z d r o w i e | 11

Vademecum zdrowia kobiety

Codzienna rutyna Niezależnie od wieku i kondycji skóra wymaga regularnej pielęgnacji. Sprawdź, co robić, by utrzymać ją w formie na lata.

Kobiece WYZWANIA

Zmarszczki – skutek starzenia, ścieńczenia i wysuszenia skóry, ale także mimiki i działania siły grawitacji. Od 30. roku życia metabolizm skóry zwalnia, jej warstwa tłuszczowa ulega redukcji, spada produkcja kolagenu i sebum, a regeneracja następuje wolniej. Dlatego zaczynają się pojawiać kurze łapki, pionowe linie między brwiami, poziome na czole, worki pod oczami, bruzdy nosowo-wargowe.

Co możesz zrobić? Wykonuj codzienny masaż twarzy – palcami albo z użyciem rollera czy dermorollera – i łącz go z aplikacją kosmetyków ujędrniających; zawsze stosuj filtry; wysypiaj się; zadbaj o dawkę ruchu na świeżym powietrzu; pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu. W gabinecie masz do dyspozycji zabiegi z użyciem lasera, wypełnianie zmarszczek kwasem hialuronowym, radiofrekwencję mikroigłową, ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym.

Utrata jędrności ciała – rezultat procesu starzenia, ekspozycji na słońce, schudnięcia. Dotyczy najczęściej ramion, ud i brzucha, gdzie pojawia się nadmiar wiotkiej skóry.

Co możesz zrobić? Regularnie, najlepiej codziennie, np. po kąpieli, aplikuj na całe ciało ujędrniające preparaty, dwa razy w tygodniu rób peeling. Ruszaj się, by utrzymać ciało w formie. W gabinecie masz do dyspozycji termolifting, zabiegi z użyciem fal radiowych i akustycznych, ultradźwięków i podczerwieni, endermologię, karboksyterapię.

MODA NA OCHRONĘ Aby cieszyć się jak najdłużej promienną skórą, wesprzyj jej mechanizmy obronne poprzez dobrze dobrane kosmetyki – o pH 5, neutralnym dla skóry i zawierające takie składniki jak:

• ceramidy • kwas hialuronowy • witaminy • ekstrakty z ziół • d-pantenol, gliceryna Znajdziesz je w preparatach ochronnych, które są hitem 2021 roku. Okazuje się, że stres związany z pandemią, ale także podrażnienia wywołane noszeniem maseczek, sprawiły, że wzrosło zapotrzebowanie na kojącą, regenerującą pielęgnację.

12 | d b a m

o z d r o w i e

Cellulit – nierównomierne rozłożenie tkanki tłuszczowej wody i produktów przemiany materii, dający efekt grudkowej i włóknistej skóry dotyka 90 proc. kobiet. Mało aktywny tryb życia, praca siedząca, dieta bogata w węglowodany i tłuszcze dodatkowo sprzyjają pojawieniu się cellulitu.

Co możesz zrobić? Sposobem na gładką skórę jest zdrowy tryb życia, aktywność fizyczna, a w pielęgnacji: regularne złuszczanie i masaż, dzięki którym podskórne krążenie krwi i limfy ma szansę się unormować. W kosmetykach szukaj: kofeiny, wyciągu z imbiru, żeń-szenia i miłorzębu japońskiego, L-karnityny, olejków cytrusowych, retinolu i alg.

Możesz zdecydować się na zabiegi w gabinecie z użyciem fal radiowych, podczerwieni, drenaż limfatyczny, karboksyterapię, masaż bańką chińską czy mezoterapię igłową.

Rozstępy – konsekwencja zbytniego rozciągnięcia skóry, która osłabiona nie nadąża z produkcją włókien kolagenowych, co powoduje gałęziowate, czerwone pęknięcia, a następnie linijne, jasne zmiany zanikowe. Poza uwarunkowaniami genetycznymi czy podłożem hormonalnym na pojawienie się rozstępów wpływ ma szybki i nadmierny przyrost wagi.

Co możesz zrobić? Profilaktycznie zadziałasz, jeśli będziesz regularnie masować ciało, wcierać w narażone na rozciągnięcie partie ciała preparaty z olejami (np. arganowym, z migdałów), witaminą E, masłem shea. Możesz zmniejszać ich widoczność, stosując kosmetyki rozjaśniające i ujędrniające albo zdecydować się na zabieg z użyciem lasera, dermabrazję lub mezoterapię.

ZRÓB SOBIE PLAN Codziennie – oczyszczaj, tonizuj i nawilżaj skórę twarzy; nawilżaj i odżywiaj też ciało, sięgając po mleczka, balsamy, spraye i olejki; pamiętaj o pielęgnacji na dzień i na noc; 2-3 razy w tygodniu – zrób masaż z peelingiem twarzy i całego ciała, nałóż maskę dopasowaną do wieku skóry; raz w miesiącu – zafunduj sobie wizytę u kosmetyczki albo domowy rytuał spa.

DOPASOWANE DO WIEKU Nie bez kozery na aptecznych i drogeryjnych półkach preparaty do pielęgnacji uporządkowane są chronologicznie.

Najogólniej można to ująć tak:

• jeśli jesteś w grupie 20+ – postaw na nawilżenie i delikatne oczyszczanie; wybieraj preparaty o lekkiej, hydrożelowej konsystencji, zawierające: kwas hialuronowy, laktobionowy i mlekowy, glicerynę, alantoinę, d-pantenol, skwalan, pochodne mocznika, betainę. Jeśli borykasz się z niedoskonałościami lub suchością skóry, sięgnij po dedykowane antybakteryjne i kojące linie dla młodej skóry;

• jeśli masz 30 lat –wprowadź pielęgnację ujędrnia-

jącą; wybieraj gęstsze kremy, a na noc dodatkowo serum, by wesprzeć odnowę skóry; w kosmetykach szukaj: witamin A, E, C, B 12, kreatyny, L-argininy, ekstraktu z alg, aloesu, biotyny, cynku, ekstraktu z zielonej herbaty, koenzymu Q10, protein, olejku jojoba, różanego, z pestek malin;

• po 40. – zdecyduj się na intensywne odżywienie

i regenerację – oprócz kremu na dzień aplikuj też serum, a raz na tydzień ampułki ze skoncentrowanymi dawkami takich składników jak: retinol, peptydy, kolagen, olej z awokado, migdałów i makadamia, masło karite i shea, oliwa, proteiny roślinne, mleczko pszczele, kwas hialuronowy.

TARCZA PRZED NIEBIESKIM ŚWIATŁEM Okazuje się, że emitowane przez ekrany telefonów, laptopów i tabletów światło może też wpływać negatywnie na naszą skórę – wnika ono do głębszych warstw skóry właściwej, gdzie rozkłada kolagen i elastynę oraz wzmaga produkcję melaniny – może być przyczyną przebarwień trudnych do usunięcia.

Nic więc dziwnego, że pojawiają się całe linie i osobne marki kosmetyczne z dedykowanymi preparatami, które tworzą na skórze specjalny ochronny film przed światłem typu HEV (high energy visible). Właściwości protekcyjne przypisuje się m.in. niacynamidowi, tlenkowi żelaza i cynku, które znajdziesz też w niektórych przeciwsłonecznych filtrach mineralnych. Jeśli nie dowierzasz informacjom o wpływie światła HEV na skórę (zdania dermatologów są podzielone), może chociaż zaopatrzysz się w specjalną nakładkę na ekran laptopa czy komputera?

Twarz DOBRZE OCZYSZCZONA Podstawą codziennej pielęgnacji jest oczyszczanie. Nie tylko z resztek kosmetyków kolorowych, lecz także kurzu, brudu, zanieczyszczeń środowiskowych, roztoczy, potu. Co ważne, myj twarz również po nocy, by pozbyć się nadmiaru sebum. Mycie najlepiej połączyć z delikatnym masażem, a po osuszeniu skóry zastosuj tonik, by przywrócić skórze jej naturalne pH.

d b a m

o z d r o w i e | 13

Vademecum zdrowia kobiety

reklama

Zdrowe opalanie

Panthenol pianka

10% Dexpanthenolu

Latem lubimy odsłaniać ciało. Pamiętaj jednak, że nawet najpiękniejsza skóra nie oprze się działaniu promieniowania ultrafioletowego. To ostatnie uruchamia wiele procesów degeneracyjnych, które przyspieszają starzenie się, ale także tych chorobowych, w tym nowotworzenie.

NAJBARDZIEJ WIDOCZNE OZNAKI FOTOSTARZENIA • zmarszczki • przebarwienia • pajączki • przesuszenie i podrażnienia • utrata jędrności • miejscowe ścieńczenie naskórka

30

SPF

14 | d b a m

o z d r o w i e

Przeznaczony do stosowania na podrażnioną i przesuszoną skórę, szczególnie po nadmiernej ekspozycji na słońce. Produkt kosmetyczny w swoim składzie zawiera między innymi: d-panthenol, alantoinę i glicerynę.

150 ml

Jak TO DZIAŁA? UVB – wywołują oparzenia, mogą powodować reakcje uczuleniowe, ale odpowiadają też za syntezę witaminy D, więc w małych dawkach (15 minut ekspozycji z odsłonięciem 70 proc. ciała) są korzystne; UVA – docierają w głąb skóry, uszkadzając włókna kolagenu i elastyny, wywołują przebarwienia, zmiany pigmentacyjne, w dużej mierze odpowiadają za fotostarzenie.

IR – promieniowanie podczerwone, szczególnie groźne dla skóry wrażliwej, odpowiada za podwyższoną temperaturę skóry i erozję kolagenu.

Zarówno UVA, jak i UVB oraz IR – mogą powodować uszkodzenia DNA, a także procesy nowotworowe.

ZANIM WYJDZIESZ Z DOMU… …sprawdź aktualny indeks UV dla miejsca, w którym wypoczywasz. Zajrzyj na stronę www.weatheronline.pl i dowiedz się, jakiej ochrony przeciwsłonecznej potrzebujesz.

1-2 – nie musisz stosować specjalnej protekcji 3-5 – konieczne jest założenie nakrycia głowy, okularów z filtrem i ubrania 6-7 – rekomenduje się aplikację kremu z SPF minimum 30 oraz noszenie jasnych ubrań 8-10 – nie wychodź na słońce, użyj preparatu z SPF 50 11 – zrezygnuj z wyjścia na zewnątrz

to obecnie zdaniem Amerykańskiej Akademii Dermatologii bezpieczny minimalny poziom ochrony przeciwsłonecznej.

JAKIE filtry WYBRAĆ?

Filtry chemiczne mają za zadanie pochłaniać promieniowanie słoneczne i zamieniać je w energię cieplną, z kolei filtry fizyczne są jak ochronna tafla, która odbija słońce. W kosmetykach do opalania szukaj kombinacji obu typów, by zapewnić sobie maksymalną ochronę.

TRZY WAŻNE SKRÓTY: SPF – Sun Protection Factor – określa zdolność preparatu do ochrony przed UVB;

IPD – Immediate Pigmentation Darkening lub PPD – Prolonged Pigment Darkening – opisuje poziom ochrony przed UVA;

IR – Infrared – określa stopień protekcji prze promieniowaniem podczerwonym.

Czytając etykietę, zwracaj uwagę na wszystkie trzy oznaczenia, aby kompleksowo chronić skórę.

Coś W ZAMIAN?

Jeśli nie chcesz ryzykować poparzeniami, nie lubisz się opalać albo po prostu nie masz okazji, by wyjść na słońce, wypróbuj dostępne w aptekach i drogeriach:

• samoopalacze – dają efekt złocistego brązu już po godzinie-dwóch. Możesz użyć sprayu, balsamu, pianki albo żelu koloryzującego. Obecnie większość z nich ma dodatkowe właściwości pielęgnujące, dzięki czemu skóra wygląda na dobrze odżywioną;

• kosmetyki brązujące – balsamy, masła, mgiełki

trzeba nakładać codziennie lub co drugi dzień, a efekt opalenizny pojawia się stopniowo, idealny odcień osiągniesz po 3–4 dniach stosowania;

• make-up

do ciała – kosmetyki z tej kategorii działają jak podkład do twarzy: nadają ciału kolor maksymalnie zbliżony do naturalnego, a do tego korygują niedoskonałości, jak pęknięte naczynka, cellulit czy rozstępy.

Uwaga! Aby uzyskać efekt równomiernej opalenizny, przed aplikacją zrób porządny peeling całego ciała.

REKLAMA

Vademecum zdrowia kobiety

Pod specjalną ochroną Niektóre z nas mają skórę wrażliwą, skłonną do podrażnień, suchą albo łojotokową, wymagającą specjalnej pielęgnacji. Zobacz, z czego to wynika i co zrobić, gdy borykasz się z problemami.

SKĄD SIĘ BIORĄ DERMATOZY? Zanieczyszczenie środowiska, napięcie i przemęczenie, nieregularny tryb życia, praca przed ekranami monitorów emitujących światło fioletowo-niebieskie (HEV), mała aktywność fizyczna, wahania wagi, zaburzenia hormonalne, dieta z dużą liczbą produktów wysoko przetworzonych – wszystkie te czynniki łączą się ze sobą i wzajemnie przenikają, tworząc szkodliwy dla naszej skóry kompleks, przyspieszający zachodzące w niej procesy starzenia.

Istotnym elementem wywołującym schorzenia skóry jest stres, który jest też wspólnym czynnikiem wywołującym wiele zapalnych i autoimmunologicznych chorób skóry.

ŁUSZCZYCA

90

proc. kobiet po 50. roku życia ma przebarwienia.

PRZEBARWIENIA, ODBARWIENIA, plamy PIGMENTACYJNE Są wynikiem zaburzeń w transporcie i syntezie melaniny – barwnika odpowiadającego za kolor skóry. Przyczyny tych zaburzeń mogą mieć podłoże genetyczne, hormonalne (np. często towarzyszą chorobom tarczycy, pojawiają się w czasie ciąży czy menopauzy), wynikać z nieprawidłowości w pracy wątroby czy nerek, ale także mogą być skutkiem: ekspozycji na słońce, długotrwałego silnego stresu, przyjmowania niektórych leków (antybiotyki, leki przeciwzapalne, kortykosteroidy, leki przeciwdepresyjne). Każda nowa zmiana barwnikowa, niezależnie od jej wielkości, wymaga konsultacji z dermatologiem, który zaordynuje adekwatne leczenie – inaczej będzie ono przebiegało w przypadku przebarwień posłonecznych, a inaczej przy bielactwie, ostudzie czy przebarwieniach chorobowych lub polekowych.

W kosmetykach na przebarwienia szukaj: kwasów owocowych, kojowego i glikolowego, witamin C, E i A. Pamiętaj o ochronie przeciwsłonecznej.

Choroba zapalna o podłożu autoimmunologicznym, która dotyka około 2 proc. ludności. Jej źródłem najczęściej są geny, ale za jedną z jej przyczyn uznaje się także przebyte infekcje paciorkowcami, wirusem HIV i HPV, a także skłonność do przewlekłych zakażeń bakteryjnych i grzybiczych, zwłaszcza układu pokarmowego. Niebagatelną rolę w procesie jej powstania odgrywa stres. Zmieniony chorobowo naskórek podlega wzmożonej proliferacji, czyli narasta i złuszcza się szybciej niż normalnie, powodując powstanie charakterystycznej łuski. Leczenie polega na stosowaniu preparatów miejscowych, leków stosowanych ogólnie i naświetlaniu promieniami UVA/UVB. Nadzieją dla chorych są też najnowsze leki biologiczne. Często elementem terapii są spotkania z psychologiem, których celem jest opanowanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych.

16 | d b a m

o z d r o w i e

AZS

Dotyczy nawet 3 proc. dorosłych, częściej kobiet.

W przypadku tego schorzenia również mówi się o predyspozycjach, a konkretnie wrodzonym niedoborze jednego z białek, filagryny, co osłabia barierę ochronną skóry. Inne czynniki to ekspozycja na zanieczyszczenie środowiska, alergeny, substancje drażniące oraz stres. Wskutek zaburzenia mechanizmów obronnych naskórka i skóry właściwej dochodzi do nadmiernej utraty wilgoci, większej wrażliwości na bodźce (kontakt z tkaninami, wodą, środkami myjącymi), wnikania przez nią substancji drażniących.

Suchość, świąd, rumień, złuszczanie, czasem wysypka i bardzo nasilony świąd to główne objawy AZS. Leczenie polega na ochronie skóry przed: wysoką temperaturą, gorącą wodą, detergentami, alergenami z powietrza (roztocza, kurz, pyłki, sierść). W pielęgnacji niezmiernie istotne jest używanie licznych emolientów – maści i kremów hipolaergicznych, o krótkim składzie, zwykle recepturowych (robionych na zamówienie w aptece), zawierających ceramidy i lipidy, mentol i lidokainę, które pomagają uzupełnić barierę ochronną skóry i zredukować świąd. Zalecane są nowoczesne preparaty nawilżające i regulujące mikrobiom skóry. W wielu przypadkach konieczne są leki immunomodulujące oraz zawierające antybiotyki lub glikokortykosteroidy

Trądzik WIEKU DOJRZAŁEGO

Częsta przypadłość kobieca, ujawniająca się już w dorosłości, również w czasie menopauzy. Przyczyną tej odmiany trądziku są najczęściej – poza predyspozycjami genetycznymi – wahania poziomu hormonów, zwłaszcza androgenów, rzadziej estrogenów.

Znaczącą rolę w procesie powstawania zmian skórnych odgrywa przewlekły stres, dieta bogata w tłuszcze i cukry, a także nadkażenia bakteriami lub rozwój demodekozy (namnożenie nużeńca – Demodex folliculorum).

Konsekwencją jest nadmierna aktywizacja gruczołów łojowych, a następnie nadprodukcja sebum. Nieestetyczne wykwity pojawiają się nie tylko na twarzy (często na brodzie i szyi), lecz także na plecach, dekolcie, ramionach czy nogach. Leczenie dobrze jest poprzedzić kompleksowymi badaniami endokrynologicznymi (zwłaszcza testosteronu, prolaktyny, TSH, insuliny), a polega ono na antybiotykoterapii, często wspomaganej pochodnymi witaminy A. W pielęgnacji kluczowe jest regularne oczyszczanie i tonizowanie skóry preparatami przeznaczonymi do cery trądzikowej, zawierającymi m.in. tlenek cynku, aktywne srebro, kwas linolowy i salicylowy, olejek z drzewa herbacianego.

W agresywnym przebiegu – po zakończonej farmakoterapii – warto rozważyć laserową korekcję blizn potrądzikowych.

Joanna Naczyńska MGR FARMACJI

Beta-karoten należy do karotenoidów i powszechnie występuje m.in. w owocach, nadając im żółtą, czerwoną lub pomarańczową barwę. W kontekście zdrowia człowieka beta-karoten to prowitamina witaminy A, która jest niezbędna w procesie widzenia, wzmacnia układ immunologiczny, bierze udział w wielu przemianach, np. hormonów. Ponadto reguluje procesy tworzenia nowych komórek, zapewnia prawidłowy stan skóry i błon śluzowych. Niedobory witaminy A mogą prowadzić do nadmiernej suchości skóry, łuszczenia się naskórka, rogowacenia przypominającego „gęsią skórkę” czy łupieżu i zmian w narządzie wzroku, takich jak m.in. niedowidzenie zmierzchowe (tzw. kurza ślepota).

Beta-karoten jest zaliczany do naturalnych przeciwutleniaczy – chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, korzystnie wpływa na odbudowę włókien kolagenowych i opóźnia proces fotostarzenia. Częściowo jest odkładany w skórze i pomaga uzyskać lekko ciemniejszy jej odcień, dlatego stosuje się go w celu przedłużenia efektu opalenizny.

Głównym źródłem beta-karotenu są warzywa i owoce: dynia, fasola strączkowa, groszek zielony, jarmuż, marchew, szpinak, morele, brzoskwinie, arbuz. Dieta powinna obfitować w te produkty, a w przypadku konieczności jej uzupełnienia można wybrać suplement, który należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta. Zazwyczaj zalecane dzienne spożycie beta-karotenu w postaci suplementu diety to 6 mg.

Dawki tej nie należy przekraczać.

Przy długotrwałym zażywaniu dużych dawek beta-karotenu skóra może przybrać kolor żółto-pomarańczowy (karotenodermia), zwłaszcza w miejscach pogrubionego naskórka (wewnętrzne powierzchnie dłoni i stóp). Jest to jednak zjawisko odwracalne i zanika po odstawieniu preparatów zawierających beta-karoten.

d b a m

o z d r o w i e | 17

Vademecum zdrowia kobiety

Dieta dla skóry Zapewne nieraz zauważyłaś, że po tłustym, pikantnym lub wysokokalorycznym posiłku na twarzy pojawiają się nieestetyczne wykwity. Za to po lecie, gdy jesz więcej owoców i warzyw, cera wygląda na promienną i świeżą. Dzieje się tak, ponieważ skóra szybko reaguje na to, co kładziesz na talerzu.

POKOCHAJ TE PRODUKTY • zielone liściaste

warzywa, zwłaszcza (szpinak, sałata, rukiew wodna, rukola, jarmuż czy groszek) dostarczają witamin, w tym cennych antyoksydantów – witamin A i E; sięgaj także po brokuły bogate w mikroelementy, w tym karotenoidy, witaminy (A i C) oraz sulforafan chroniący przed zmianami mutacyjnymi i rakiem skóry; czy awokado, zawierające silne antyoksydanty, lipidy i kwasy tłuszczowe odpowiadające za fotoprotekcję oraz jędrność skóry;

ryby – bogate w kwasy ome• tłuste ga-3, witaminę E, cynk – działają korzystnie na nawilżenie i odżywienie skóry, są skutecznymi antyoksydantami, przeciwdziałają stanom zapalnym, wspierają odporność, a nawet mogą zwiększać ochronę przed promieniowaniem UV; – źródło dobrych kwasów • orzechy tłuszczowych, cynku, witamin, zwłaszcza E i z grupy B; – dostarczają likopenu, • pomidory beta-karoteinu i luteiny, chroniących skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych; i czerwona papryka – za• żółta wierają duże ilości beta-karotenu i witaminy C, które wpływają na sprężystość i jędrność skóry; cytrusowe, natka pietrusz• owoce ki – bogate źródło witaminy C, biorącej udział w syntezie kolagenu; – dostarczają witamin D (ważnej, • jaja gdy borykasz się ze zmianami zapalnymi) oraz A.

18 | d b a m

o z d r o w i e

reklama

TEGO UNIKAJ:

WITAMINA A+E suplement diety

• węglowodanów prostych w dużych ilościach • dań przetworzonych i typu fast food • ostrych przypraw – zwłaszcza jeśli borykasz się

Produkt uzupełniający codzienną dietę w witaminy A i E. Witamina A pomaga zachować zdrową skórę.

Witamina E jest antyoksydantem - pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym (przed szkodliwym działaniem wolnych rodników).

Kapsułki 30 szt.

z trądzikiem, AZS

• dań i produktów o wysokim IG • nadmiaru soli • zbyt dużej ilości kofeiny

OŚ JELITA – SKÓRA Od wielu lat zależność między zdrowiem jelit a kondycją skóry jest przedmiotem badań.

Uważa się, że skład naszego mikrobiomu jelitowego ma bezpośredni i pośredni wpływ nie tylko na naszą odporność, lecz także na poszczególne organy naszego ciała. Gdy równowaga w jelitach zostaje zaburzona albo gdy bariera jelitowa jest nieszczelna, zwiększa się podatność całego organizmu na stany zapalne.

30

ml

na każdy kilogram masy ciała – to twoja dzienna dawka płynów.

Na tym nie koniec, bo mikrobiom jelit – poprzez krwiobieg – wpływa na mikrobiom skóry, a więc jej zdolność do obrony przed szkodliwymi drobnoustrojami.

zdjęcia: Adobe Stock (11), archiwum prywatne (2)

Z badań wynika też, że suplementacja probiotykami wpływa na poprawę stanu immunologicznego skóry i jej zdolności obronnych.

diety Uzupełnieniei,m czyli preparaty

yk mogą być nutrikosmet ami wspierającymi apteczne ze składnik nie skór y. kondycję i funkcjonowa eku i typu cery.

Warto dobrać je do wi żywczych koktajli W większości tych od proszku lub kropli – w formie kapsułek, y ze znajdziesz witamin ór sk ch ny wa ko dy de – ynę. len, kolagen oraz biot C i E, cynk, miedź, se

PRZY AZS… …uważaj na potencjalne alergeny.

Bardzo często bowiem atopowe zapalenie skóry idzie w parze z alergiami pokarmowymi. Eliminacja składnika drażniącego, np. mleka krowiego, jaj, roślin zbożowych, cytrusów, orzechów, znacznie zwiększa skuteczność farmakoterapii i zmniejsza uciążliwe dolegliwości.

d b a m

o z d r o w i e | 19

Aleksandra Adamska

JESTEM BARDZO

zero waste

Lubi kupować w second handach i na pchlim targu. W domu otacza ją kilkadziesiąt roślin i towarzyszą jej trzy zwierzaki. Ceni sobie kontakt z naturą. Aleksandra Adamska zdradza nam, jak na co dzień pielęgnuje w sobie wdzięczność, uważność i wolność.

Rozmawia: Iwona Czarnyszewicz

Kiedy myślisz „zdrowie”, to… …natychmiast przychodzi mi do głowy słowo „świadomość”.

Lubię podchodzić do dbania o siebie bardziej holistycznie, wsłuchując się w ciało i to, czego potrzebuje, i za tym podążać. Nie chcę dawać się zwieść modom na dietę ketogeniczną lub niejedzenie glutenu. To, co komuś pomogło, niekoniecznie posłuży mnie. Nie stosuję więc żadnej diety, ale od trzech lat nie jem mięsa i staram się iść w kierunku weganizmu. Ostatnio zrezygnowałam z laktozy i glutenu. Czuję się bardzo dobrze i lekko. Po prostu mi to służy.

20 | d b a m

o z d r o w i e

Zrezygnowałaś z mięsa z powodów etycznych?

Też. Oczywiście, tęsknię czasem za smakiem kiełbasy czy boczku w taki sposób fantomowy, bo kiedyś byłam bardzo mięsożerna. Moja mama umie świetnie gotować.

A że były to gulasze, kotlety i tym podobne rzeczy, to jadłam, aż mi się uszy trzęsły. (śmiech) Dlatego trochę czasu zajęło mi przechodzenie na wegetarianizm i wtedy zauważyłam, że otwiera się przede mną nowy świat: kalejdoskop smaków wegetariańskich.

Mój partner uwielbia gotować, zwłaszcza dania kuchni

oso b owo ś c i

Jeśli rano wstaję i czuję, że jest mi ciężko, mówię na głos dwadzieścia rzeczy, za które jestem wdzięczna.

Mogą to być sprawy wielkie, takie jak zdrowie, miłość, praca. Ale też mniejsze: zapach bzu i ciepło herbaty. Wiem z doświadczenia, że jeśli budzę się z lękiem, smutkiem, niepokojem, to potem z każdą wypowiadaną rzeczą odczuwam rosnącą dobrą energię.

azjatyckiej: ryż z warzywami, zupy miso, tofu na różne sposoby, zupy PHO, pad thai. Świetnie się uzupełniamy, bo ja zdecydowanie wolę posprzątać po jego gotowaniu, niż uczestniczyć w procesie tworzenia.

Aleksandra Adamska Aktorka. Ukończyła Wydział Aktorski w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie w specjalizacji wokalno-aktorskiej.

Grała m.in. w „Królestwe kobiet”, a obecnie możemy oglądać ją w serialu „Skazana”. Ma 31 lat.

Skąd u ciebie taka świadomość, że należy się wsłuchiwać w siebie?

Czuję, że moja dusza woła mnie w tym kierunku. Zatem szybko zaczęłam poszukiwać. Dość wcześnie zaczęłam też czytać książki z nurtu świadomościowego. Pierwszą – „Potęgę podświadomości” – przeczytałam już z dziesięć lat temu. Moja mama i starsza siostra też podążały tą drogą i to one pomagały mi się szybciej przebudzić.

Czy możesz naszym czytelnikom polecić kilka swoich ulubionych tytułów?

Jeśli ktoś zaczyna przygodę z tak zwanym budzeniem się, to polecam „Jesteś cudem. 50 lekcji, jak uczynić niemożliwe możliwym” Reginy Brett. Ona napisała tę drugą pozycję chyba po swojej wygranej walce z rakiem. Zamiast 22 | d b a m

o z d r o w i e

W serialu „Skazana” (Player Original) Aleksandra wciela się

Aleksandra Adamska

o poranku scrollować Instagram, lepiej przeczytać taki felieton i iść z nową myślą przez dzień.

Bardzo ciekawymi pozycjami są też „Technika uwalniania” David R. Hawkinsa, „Potęga podświadomości” Josepha Murphy’ego czy „Transerfing rzeczywistości” Vadima Zelanda. W przypadku tej ostatniej pozycji potrzebowałam około tygodnia, by przebrnąć przez pierwszy rozdział, który zahacza o fizykę kwantową, a ja nie mam ścisłego umysłu. Ale naprawdę było warto.

Masz codzienne rytuały?

Staram się praktykować wdzięczność i to bardzo mi pomaga. Jeśli rano wstaję i czuję, że jest mi ciężko, mówię na głos dwadzieścia rzeczy, za które jestem wdzięczna.

Mogą to być sprawy wielkie, takie jak zdrowie, miłość, praca. Ale też mniejsze: zapach bzu i ciepło herbaty. Wiem z doświadczenia, że jeśli budzę się z lękiem, smutkiem, niepokojem, to potem z każdą wypowiadaną rzeczą odczuwam rosnącą dobrą energię.

Staram się więc pielęgnować w sobie: wdzięczność, uważność, wolność. Choć nie zawsze jest to łatwe.

Co masz na myśli?

Kiedy jestem w supermarkecie, trudno jest mi patrzeć na to, jak ludzie pakują każdą rzecz osobno do foliowej torebki. Autentycznie bywa tak, że kręci mi się wtedy w głowie, bo jestem bardzo zero waste.

Jak bardzo?

Ograniczam zużycie plastiku do minimum, a gdy taki plastik wpadnie w moje ręce, to robię wszystko, żeby użyć go ponownie, najlepiej wielokrotnie. Pudełeczko po zupie na wynos staje się pudełkiem, w którym trzymam orzechy czy kasze. Buteleczki po sosie sojowym dodawanym do sushi wykorzystuję do przelewania kosmetyków i robienia z nich miniopakowania, które z łatwością można

wziąć w każdą podróż. Butelki po balsamach czy szamponach przecinam na pół, opalam ostre krawędzie i mam organizery na kredki czy pędzle.

Większość rzeczy, których używam, kupiłam albo dostałam z drugiego obiegu. I są to rzeczy przepiękne.

Dam kolejny przykład – zamiast kupować nową lodówkę w kolorze miętowym modnej marki, pomyślałam o elektrośmieciach i nabyłam używaną lodówkę w dobrym stanie i własnoręcznie przemalowałam ją na miętowo, dodając złote ornamenty. Mówiąc nieskromnie, wygląda to fantastycznie!

Lubię stare meble, doniczki. Niedługo będę robić remont łazienki i już szukam odzyskanych kafli, najlepiej takich po starym piecu kaflowym. Takie działania niesłychanie ogrzewają mnie wewnętrznie. Jedyne, co mam nowego w domu, to: pościel, poduszki, materac i kanapa.

Gdzie kupujesz ubrania?

Uwielbiam odwiedzać second handy w małych miejscowościach, wyszukiwać ubrania vintage, bo zauważyłam, że one są uszyte z lepszej jakości materiałów i nie niszczą się tak szybko, jak nowe z dzisiejszych sieciówek. Lubię też dostawać ubrania. Oczywiście bieliznę, skarpetki, buty kupuję, bo jestem człowiekiem wysokiej higieny osobistej i uwielbiam pachnące, czyste i zadbane rzeczy.

Bardziej kusi mnie używany przedmiot z tego poziomu, że jest vintage, unikatowy i piękny. Nie popadając w obłęd, oczywiście zdarza mi się kupować rzeczy w normalnych sklepach. Ale myślę o tym pragmatycznie. Kupuję takie, które naprawdę mi się przydadzą i będę nosić często.

Odwiedzasz targi staroci?

Tak, ale nie te warszawskie. Zwykle, kiedy jestem na wycieczce lub na wakacjach, wypytuję mieszkańców, czy w okolicy jest organizowany targ. Wolę kupić stare kieliszki od babinki, która na zydelku siedzi i sprzedaje drobiazgi

w więźniarkę Pati. Przed wejściem na plan, aktorka zmieniła swój wygląd, m.in. skróciła i mocno przyciemniła włosy. d b a m

o z d r o w i e | 23

oso b owo ś c i

niż zrobić zakupy u handlarza staroci. Nie zawsze też chodzi o wygląd przedmiotów. Czasem chcę po prostu pomóc.

Lubisz sport? Siłownię? Bieganie?

Przez lata tańczyłam w zespole folklorystycznym, co pomogło mi zdobyć kondycję fizyczną i pamięć mięśniową.

Mam taką myśl, że jeśli pocisz się, bo tańczysz, by pokazać na festiwalu układ, to ja czuję, że w tym jest jakiś cel.

Dlatego pocenie się na siłowni, by być umięśnionym… jakoś nie do końca do mnie przemawia. Przynajmniej aktualnie.

Wiem, że po trzydziestce powinnam zmienić zdanie i pewnie niedługo to zrobię, bo ważne dla zdrowia jest wzmacnianie mięśni szkieletowych. Ale aktualnie staram się ćwiczyć jogę, lubię też rower, a ostatnio rolki.

łatwo. Mój partner, żeby wyjść z nią na spacer, musiał znosić ją po schodach na dwór. Bała się nawet przekroczyć próg mieszkania. Teraz ochoczo, podskakując, nie może doczekać się spaceru.

Kotek Lazy pojawił się w naszym życiu pół roku później.

Zapchlony, brudny i odwodniony siedział przy kole naszego samochodu. Jak tylko mój partner przy nim kucnął, Lazy truchtem podbiegł i zaczął miauczać, wtulać się w niego.

Postanowiliśmy go wziąć, pod warunkiem że dogada się z Izo. Podczas ich pierwszego kontaktu w aucie powąchali się, młody najpierw prychnął, ale zobaczył, że Izo to bardzo potulne stworzonko, więc wtulił się w nią, a ja popłakałam ze wzruszenia. Zwierzaki kochają się tak do dziś.

Czy niedługo zobaczymy cię w nowej roli?

Pracuję na planie serialu Player original „Skazana”, który opowiada o życiu Ostatnio zrozumiałam, w kobiecym zakładzie karnym w ZaGram tam więźniarkę Pati, koże przez wiele lat brzu. leżanką spod celi Alicji, czyli postaci byłam zniewolona kreowanej przez Agatę Kuleszę.

Ta rola to spełnienie moich najwiękprzez samą siebie. szych marzeń, bo do tej pory byłam: Przez system panią chirurg, mecenas, postacią roseksbombą. A teraz… jei społeczne normy, mantyczną, stem dziewczyną z nizin społecznych, którym próbowałam która przez alkohol i narkotyki trafiza kratki. Pomimo że na pierwszy sprostać. ła rzut oka tego nie widać, to dobra duPrzez potrzebę sza. Tatuaże, styl bycia to tylko pozory. bycia lubianą. Choć Pati jest taką dziewczyną, której raczej wolałabym nie spotkać na uliMasz swój patent na kontakt z natucy, bo ten typ zawsze zapyta: „Masz rą, mieszkając w Warszawie? jakiś problem?”.

Moja siostra ze szwagrem śmieją się ze mnie, że mieszkam w ogrodzie botanicznym. Zgromadziłam około sześć- Trudno było ci grać bez makijażu i z wielkimi tatuażami na szyi? dziesięciu roślin, a każda z nich ma swoje imię. Mówię Marzyłam o tym! Na co dzień chodzę raczej bez makijado nich, dbam o nie, podlewam, uśmiecham się… żu. Zawsze chciałam, by dla roli ktoś mnie oszpecił. DzięWłaśnie dziś rano patrzyłam na egzotyczny kwiat, któ- ki Pati inaczej się poruszam, inaczej mówię niż na co remu nadałam imię Grażyna, która przez zimę mi zmar- dzień. Mam skorpiona na szyi i róże na piersi, i przyznaniała, i powiedziałam jej, że się nie poddamy. Podlewałam ję, że bardzo polubiłam te tatuaże i całą postać. Reżyser ją, choć w doniczce było „ściernisko” i właśnie… wypuści- Bartek Konopka umożliwił mi na te eksperymenty i poła dwa nowe liście. Nieprawdopodobnie mnie to rozczu- zwolił frunąć, sterując mnie do celu. Za co jestem mu niela, że wystarczy trochę miłości i uwagi. zwykle wdzięczna i już nie mogę się doczekać, jak to będzie finalnie wyglądało na ekranie.

Masz też zwierzaki...

Kota, psa, a od niedawna jeszcze papużkę nierozłącz- Wiele razy podczas tego wywiadu użyłaś słów: „wdzięczkę, której niedawno umarł partner i postanowiliśmy ją ność”, „uważność”, ale też „wolność”. To dla ciebie ważne? z moim lubym obdarzyć miłością.

Ostatnio zrozumiałam, że przez wiele lat byłam zniewoloNajpierw pojawiła się w naszym życiu sunia – Izo, przy- na przez samą siebie. Przez system i społeczne normy, któgarnięta z lasu jako czteromiesięczny szczeniak. Okaza- rym próbowałam sprostać. Przez potrzebę bycia lubianą. ło się, że jest bardzo lękliwy pieskiem. Panicznie boi się Teraz poczułam, że tylko dzięki miłości do samego siedźwięków, worków na śmieci, gwałtownych ruchów. Po- bie i w poczuciu wolności możemy dawać miłość i wolwolutku ją z tego wyciągamy. Ale na początku nie było ność innym.

Czuję, że wolisz uprawiać sport na łonie natury.

Trafiłaś w dziesiątkę! Gdybym tylko mogła, natychmiast zmieniłabym mieszkanie w Warszawie na dom na wsi z widokiem na pole, horyzont, drzewa… To mnie niesamowicie koi.

Wczoraj pierwszy raz leżałam na trawie i pomyślałam sobie, że to mnie wzmacnia, może nawet… leczy.

Taki kontakt z trawą, ziemią i poczucie słońca na twarzy „uziemia” nas, czyli uwalnia od napięcia, zmęczenia, smutku. Coś w tym jest, przecież jesteśmy integralną częścią tego wszystkiego, co nas otacza.

24 | d b a m

o z d r o w i e

Aleksandra Adamska

Ważne

i l O a l d

Życie. Istotne jest zachowanie balansu między pracą a domem. Podróże. Eksplorować i doświadczać świat. Mieszkać przez

zdjęcia:

TVN (5), archiwum prywatne (2), Adobe Stock (1)

jakiś czas w innym miejscu na Ziemi.

Hygge – duński styl życia. Nawet z mym lubym wytatuowaliśmy

sobie ten napis na żebrach. W wolnym tłumaczeniu słowo „hygge” oznacza przytulność, komfort, bezpieczeństwo, relaks, radość ze spotkania i panującej atmosfery. A my potrafimy godzinami przy zapalonych świeczkach oglądać, jak bawią się nasze zwierzęta...

Uwielbiamy zatrzymać się i być, tak po prostu.

Rodzina i przyjaciele. Bez nich nie istnieję. I staram się o te relacje dbać. I kochać ich z całych sił.

Moje zwierzaki. Bardzo je kocham!

Wykłady Ajahna Brahma. To buddyjski mnich

angielskiego pochodzenia z cudnym poczuciem humoru. Czy jest mi dobrze, czy źle, on zawsze trafi w punkt, pomimo że bardzo często wybieram na YouTubie pierwszy wykład, który się wyświetli, Wierząc, że to właśnie ten, którego mam dziś posłuchać.

Możliwość bycia wśród natury. Kiedy tylko mogę, uciekam z miasta.

Muzyka.

Mój tata jest muzykiem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i to właśnie muzyka klasyczna relaksuje i porusza mnie najbardziej.

Życie w zgodzie z naturą, na ile to tylko możliwe

w dzisiejszym świecie.

Selflowizm. Bycie sobą i dbanie o siebie. We wszystkich dziedzinach życia.

~

d b a m

o z d r o w i e | 25

O K E ~ ź d ą b ~ WITAJ PO EKOLOGICZNEJ STRONIE MOCY! RAZEM ZADBAMY O NATURĘ, CZYSTE POWIETRZE, OSZCZĘDNĄ CODZIENNOŚĆ BEZ MARNOWANIA WODY I ENERGII. ZIELONE IDEE NIE TYLKO KORZYSTNIE WPŁYWAJĄ NA ŚRODOWISKO, LECZ TAKŻE POPRAWIAJĄ NASZE SAMOPOCZUCIE, ZAPEWNIAJĄC ZDROWIE.

~ Zielony ogród

CHCESZ PIELĘGNOWAĆ ROŚLINY W NATURALNY SPOSÓB, Z JAK NAJMNIEJSZĄ ILOŚCIĄ CHEMII? TO MOŻLIWE! ZOBACZ, JAK WSPIERAĆ KRZEWY CZY WARZYWA ŚRODKAMI CAŁKOWICIE NIESZKODLIWYMI DLA NICH, ŚRODOWISKA I CIEBIE.

Trawnik… BEZ KOSZENIA?

Czy wiesz, że kosząc dwa razy w tygodniu 400 m2 trawnika przez sezon maj–wrzesień, na paliwo wydasz ponad 150 zł i wyemitujesz do atmosfery około 4 kg dwutlenku węgla? Zamiast tego możesz postawić na łąkę kwietną lub murawę w wersji dzikiej, podkaszanej raz w miesiącu. ŁĄKA KWIETNA PRZYCIĄGA DO OGRODU ZAPYLACZE: PSZCZOŁY, TRZMIELE, OSY, A TAKŻE WAŻKI CZY BIEDRONKI ŻYWIĄCE SIĘ MSZYCAMI. Aby ją uprawiać, kup gotową mieszankę roślin lub wymieszaj nasiona trawy z chabrem bławatkiem, rumiankiem, lnem, makiem polnym, facelią błękitną i roślinami miododajnymi: jeżówką purpurową i przegorzanem trwałym.

26 | d b a m

o z d r o w i e

Chroń DZIKIE ŻYCIE • Wydziel w ogrodzie enklawę dla jeży. Ich obecność

pomaga w zmniejszeniu populacji wielu szkodników roślin, np. turkucia podjadka. Zostaw w zacisznym miejscu ostoję pokrzyw i innych chwastów, małą stertę kamieni, umożliw dostęp do minioczka z wodą.

Jesienią składuj tam liście lub ustaw do góry dnem drewnianą skrzynkę. Stanie się legowiskiem jeża.

RADA NA JESIEŃ Zapomnij o odkurzaczu czy dmuchawie do sprzątania opadłych liści. Nie dość, że zużywają prąd lub paliwo, to wzniecają pył, który już opadł, czyli powodują tzw. wtórną emisję wszystkiego, co niezdrowe dla naszych płuc.

WODNE OSZCZĘDNOŚCI • Zbieraj deszczówkę. Jest najtańszym źródłem wody, warto więc ją pozyskiwać z dachów, balkonów i tarasów i wykorzystywać do nawadniania roślin. Gromadź ją w beczce albo od razu prosto z rynny rozprowadzaj po ogrodzie, najlepiej pod drzewa i krzewy.

• Chroń przed wysychaniem. Żwir na ścieżkach i ściółka na rabatach sprawią, że woda będzie wsiąkała w grunt, a nie uciekała z ogrodu.

• Podlewaj z głową. Rób to rano lub wieczorem, rzad-

WYCIĄG Z CZOSNKU NA PRZĘDZIORKI Zmiksuj 100 g czosnku. Zalej 5 litrami wody i odstaw na 2 dni. Zagotuj, ostudź i przecedź. Odwarem spryskuj rośliny zaatakowane przez przędziorki, ale też mszyce, połyśnicę marchwiankę, wielkopąkowca porzeczkowego.

SKRZYPOWY OPRYSK NA MĄCZNIAKA

ko, ale dużą ilością wody. W tym celu możesz użyć wody po gotowaniu ziemniaków czy ryżu (bez soli!) lub tzw.

DOBRE wody szarej, czyli wody DLA po praniu, zmywaniu PSZCZÓŁ czy myciu się. Warunek: musisz używać Naturalne opryski są ekologicznych środków nieco mniej skuteczne niż myjących. chemiczne pestycydy, ale za to nie szkodzą owadom zapylającym.

JAK UŻYŹNIĆ GLEBĘ?

100 g suszonego skrzypu zalej 5 litrami wody, odstaw na 12 godzin. Rozcieńczaj z wodą w proporcjach 1:4 i spryskuj rośliny zaatakowane chorobami grzybowymi.

Nawozy organiczne to obornik, kompost czy nawozy zielone pozyskiwane z facelii, wyki, seradeli czy gorczycy. Wysiej je na koniec lata, a jesienią przekop. Ich łodygi i liście użyźnią glebę i przygotują ją na kolejny sezon.

NAWÓZ Z POKRZYW

• Wytwarzaj kompost

Kilogram liści, przed kwitnieniem i bez korzeni, zalej 10 litrami wody. Przykryj płótnem, ustaw w ustronnym miejscu, gdyż mieszanina śmierdzi ;) Mieszaj rano i wieczorem. Po 14–21 dniach gnojówka powinna przestać fermentować.

Stanie się wtedy klarowna i przestanie bąbelkować. Rozcieńczaj z wodą w proporcjach 1:10. Stosuj do podlewania roślin i do oprysków na mszyce.

Z trawy, liści czy kuchennych odpadków powstaje doskonałe podłoże. Musisz tylko założyć pryzmę kompostową, a potem o nią dbać. Dobrze jest ją przerzucić 2 razy w roku.

Możesz ją zwilżać wodą lub gnojówką z pokrzyw (przepis obok). Nie chcesz, by pryzma straszyła swym widokiem?

Posadź na niej dynie!

JAK ODSTRASZYĆ SZKODNIKI? zdjęcia: Adobe Stock (1)

• Sadź aksamitki oraz nagietki na brzegach rabat warzywnych i owocowych. Kwiaty przyciągają nicienie niszczące korzenie twoich plonów. Z kolei nasturcje przyciągają mszyce, odciągając je od innych roślin.

• Postaw na komarzycę. Jej silny, przypo-

minający kamforę, zapach odstrasza nie tylko komary, ale i ślimaki czy nawet koty.

Innymi roślinami o podobnych właściwo-

ściach są: lawenda, kocimiętka, pysznogłówka oraz bazylia.

• Aby odciągnąć ślimaki od swoich plonów,

wykładaj im przynęty: pokrojoną marchew lub jabłka, przepołowione ziemniaki albo posadź bieluń dziędzierzawę. Zwabione ślimaki możesz zebrać i wynieść poza ogród.

Innym sposobem jest wykładanie gleby wokół roślin pokruszonymi skorupkami

jajka lub obsypywanie ich dookoła igliwiem sosnowym lub trocinami. Ślimaki nie dostaną się wówczas do twoich plonów.

• Żółte lepy w formie tablic posmarowanych klejem to prosty sposób na szkodniki: ziemiórki, mszyce, wciorniastki. Intensywna barwa arkuszy zwabia owady, które następnie przyklejają się do lepkiej powierzchni. Najlepiej powiesić je nad roślinami lub pośród nich.

d b a m

o z d r o w i e | 27

TO JEST TEN CZ AS F E L I E TO N

Zdrowe odcięcie WCIĄŻ SŁYSZY SIĘ O LUDZIACH, KTÓRZY NA WAKACJACH SĄ TYLKO CIAŁEM. Ich głowa została w pracy lub w świecie… internetu.

PSYCHOLODZY RADZĄ, BY PODCZAS URLOPU WYŁĄCZYĆ SŁUŻBOWY TELEFON, NIE SPRAWDZAĆ MAILI. Dla niektórych to trudne, wia-

Monitor Rynku Pracy Instytutu Badawczego Randstad wskazuje, że 36 proc. Polaków nie potrafi zapomnieć o służbowych obowiązkach podczas wyjazdu.

Inni wciąż zerkają w ekran telefonu, polują na idealne selfie i sprawdzają, co nowego pojawiło się na portalach społecznościowych.

domo ;) Zawsze można włożyć im do wyjazdowej torby książkę, a gdy doskwiera nuda – namówić na wyjście na rowery czy choćby drzemkę. Ale bez nadmiernej presji, na wakacjach najlepiej jest robić to, co sprawia nam przyjemność. I wiele odpuszczać bliskim.

go badania naukowców z Uniwersytetu w Helsinkach wynika jasno: wakacje przedłużają życie. Serio, serio.

Uczeni wykazali, że intensywny, stresujący tryb życia powoduje największe szkody wśród mężczyzn, którzy przez te cztery dekady mniej czasu poświęcili na odpoczynek.

A CO JEŚLI PRESJA DOTYCZY TEGO, BY WCIĄŻ PUBLIKOWAĆ W MEDIACH SPOŁECZNOŚCIOWYCH NOWE ZDJĘCIA Z W YCIECZEK CZY PLAŻY? Po-

myśl, to jakby być naraz w dwóch miejscach, w świecie realnym i wirtualnym. Czy da się tak wypocząć? Raczej średnio. FOMO, czyli fear of missing out, strach przed tym, że przegapi się coś w internecie, to jeden z dowodów na to, jak „niebezpieczna” jest ta rzeczywistość.

Może więc tym razem sieć internetową zostaw w domu, a na wakacje zabierz wersję do zabawy, ze sznurka?

Karolina Banasiak Farmaceutka, redaktor prowadząca magazynu „Dbam o Zdrowie”.

Wiecznie w biegu – energią doładowuje się podczas joggingu i zajęć na trampolinach, a wycisza na działce, w otoczeniu natury. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek.

28 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcie: R. Cyron

TYMCZASEM URLOP POWINIEN BYĆ CZASEM DLA CIEBIE, TWOJEJ RODZINY, PRZYJACIÓŁ, ZWIERZĄT. Z ponadczterdziestoletnie-

STAN

ZDROWIA

GOTOWI NA URLOP!

sta n zd row i a

WYJAZD NA WAKACJE CAŁĄ RODZINĄ WYMAGA DOKŁADNEGO PLANOWANIA. TYM RAZEM STOPIEŃ SKOMPLIKOWANIA JESZCZE WZRASTA, BO ODPOCZYNEK W CZASACH PANDEMII WYMAGA ZASTOSOWANIA SIĘ DO KILKU OBOSTRZEŃ. PODPOWIADAMY, O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ I O CZYM LEPIEJ NIE ZAPOMNIEĆ, PAKUJĄC SIĘ NA WYJAZD.

a

Alina Barska

Aby tegoroczny wypoczynek był radosny i odprężający, musi być także odpowiedzialny. Dlatego warto zadbać o to, by wyjazd na urlop był przede wszystkim bezpieczny. Jak go zaplanować?

1. ODPOCZYWAJ W MAŁYM GRONIE. Wirus uwielbia zatłoczone kurorty – lepiej więc unikaj dużych skupisk ludzi. Wynajmij domek nad jeziorem, skorzystaj z ofert agroturystyki bądź „wymień” się na okres urlopowy mieszkaniem z przyjaciółmi mieszkającymi w drugim końcu Polski.

2. PODRÓŻUJ WŁASNYM SAMOCHODEM – to najbezpieczniejsza obecnie forma transportu.

3. ROZWAŻ KIERUNEK WYJAZDU – międzynarodowe wojaże nie są w obecnej sytuacji zalecane, jako że sprzyjają roznoszeniu się koronawirusa.

32 | d b a m

o z d r o w i e

4. MONITORUJ AKTUALNE OBOSTRZENIA – planując wyjazd, zarówno w Polskę, jak i za granicę, sprawdź lokalne ograniczenia mające na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się wirusa wywołującego COVID-19. Postępuj zgodnie ze wskazówkami i zasadami obowiązującymi w miejscu, w którym przebywasz. Uwaga – zarówno w Polsce, jak i innych krajach obostrzenia w różnych miejscach mogą zmieniać się z tygodnia na tydzień, więc warto je systematycznie kontrolować, tak, byś nie była zaskoczona, że coś się zmieniło tuż przed twoim przyjazdem. Na stronie: https://www.gov.pl/web/dyplomacja/koronawirus-podroze-za-granice znajdziesz aktualne wytyczne dotyczące podróżowania do innych krajów, a także aktualne przepisy epidemiczne dotyczące kwarantanny i testu po powrocie do ojczyzny.

stan zdrowia

JEŻELI PLANUJESZ WAKACJE POZA • Sprawdź aktualne przepisy bezpieczeństPOLSKĄ wa związane z pandemią obowiązujące w kraju, do którego się wybierasz (ostrzeżenia dla podróżnych znajdziesz m.in. na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych).

•

Przygotuj dokumenty – przy wjeździe do innego kraju może być konieczne okazanie aktualnego zaświadczenia o braku zakażenia koronawirusem bądź zaszczepienia się, a także podanie adresu docelowego pobytu.

• Zadbaj o „poduszkę finansową”. Pamiętaj, że jeżeli

podczas pobytu lub podróży będziesz mieć kontakt z chorym na COVID-19, możesz zostać objęta przymusową kwarantanną poza granicami Polski (sprawdź także, czy w kraju, do którego się wybierasz, nie obowiązuje dwutygodniowa kwarantanna po przekroczeniu granicy). Przygotuj środki finansowe na taką ewentualność.

• Jeśli wyjeżdżasz na inny kontynent, sprawdź w swoim

banku, czy nie wymaga on dodatkowej dyspozycji do uruchomienia wypłacania gotówki z bankomatu kartą – poza granicami UE. Wiele banków ma ze względów bezpieczeństwa standardowo zablokowaną taką możliwość, np. na obszarze Azji należy ją odblokować na czas wyjazdu.

ZADBAJ O PSYCHIKĘ – NIE DAJ SIĘ PANDEMICZNEMU LĘKOWI NASZ EKSPERT

Violetta Nowacka PSYCHOLOG I PSYCHOTERAPEUTA Z CENTRUM POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ „SELF” PRZYJAZNE TERAPIE W POZNANIU.

To, czy się zakazimy i zachorujemy, jest w ogromnej mierze kwestią zdrowego układu immunologicznego. A na jego pracę wpływa m.in. zdrowe odżywianie, zrównoważenie odpoczynku z wysiłkiem, lecz także życie zgodne z wartościami, rozwijanie umysłu przez samodzielne myślenie i kreatywność, zaangażowanie w relacje oparte na miłości, przyjaźni i bezpieczeństwie.

Ważna jest również psychika wolna od urazów, które zniekształcają postrzeganie rzeczywistości oraz kreują niezdrowy stres i lęk – te zaś wcale nie ostrzegają nas przed realnym niebezpieczeństwem, a tylko dewastują układ immunologiczny.

Nasza odporność zależy więc w dużej mierze od zdrowej psychiki, która umie sobie radzić ze stresem. Dlatego ważne, żeby opanować lęk przed zakażeniem oraz zachowywać się racjonalnie i adekwatnie do sytuacji.

• Kup

dobrą polisę ubezpieczeniową i sprawdź, czy pokrywa koszty leczenia COVID-19. Uwaga – kwarantanna może nie stanowić podstawy do wypłacenia świadczenia.

reklama

• Przed podróżą zapisz numery kontaktowe do najbliższej lokalnej polskiej placówki dyplomatycznej.

• Przed wyjazdem sprawdź, gdzie w okolicy twojego po-

bytu będzie dostępna pomoc lekarska – zaoszczędzisz cenny czas na jej poszukiwanie w razie nagłej potrzeby.

•

Śledź bieżące doniesienia na temat zagrożenia epidemiologicznego koronawirusem przed wyjazdem za granicę – na stronie Europejskiego Centrum ds.

Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC)

Plastry na ukąszenia Łagodzą uczucie swędzenia wywołane działaniem czynników zewnętrznych. Tworzą one mechaniczną barierę chroniącą przed otarciami i zapobiegającą powstawaniu kolejnych podrażnień.

30 szt.

www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases d b a m

o z d r o w i e | 33

sta n zd row i a

~

PAMIĘTAJ O… ZDROWYM ROZSĄDKU Ugryzienia owadów, niestrawność spowodowana żywnością niewiadomego pochodzenia lub źle przechowywaną, urazy, poparzenia słoneczne, udary cieplne i słoneczne, choroba lokomocyjna – na podróżnika czyha wiele niebezpieczeństw i nawet najlepsze planowanie wyjazdu nie uchroni nas przed wszystkim, co nas może spotkać.

Dlatego najważniejsze jest zachowanie zdrowego rozsądku – przygotuj się na to, co możesz przewidzieć i nie stresuj czarnymi scenariuszami – być może przed tobą wakacje życia i zero problemów!

JEŚLI WYJEŻDŻASZ ZA GRANICĘ, WYRÓB EKUZ

Choroby i urazy potrafią zepsuć najpiękniejszy urlop – dlatego warto przed wyjazdem zadbać o możliwość leczenia. Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) to dokument unijny, który potwierdza nasze prawo do bezpłatnego leczenia w każdym innym niż Polska państwie UE. Karta wystawiana jest indywidualnie dla każdej osoby (nie ma karty rodzinnej). Ale uwaga – posiadanie EKUZ nie gwarantuje nam pełnego zakresu opieki lekarskiej. Mamy z nią prawo do leczenia:

• niezbędnego i nieplanowanego • w ramach publicznego systemu

opieki

zdrowotnej danego państwa

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Przed podróżą pomyśl o bezpiecznym transporcie farmaceutyków.

Większość leków i środków opatrunkowych może być przechowywana w tem-

34 | d b a m

peraturze do 25 st. C i przewożona w samochodzie, luku bagażowym samolotu bez specjalnych zabezpieczeń.

Nieco więcej problemów mogą przysporzyć leki, które należy przechowywać w lodówce, czyli w temperaturze 2-8 st. C. Jeśli podróż nie trwa dłużej niż 2 godziny, takie preparaty możesz mieć w torbie termoizolacyjnej. Przy dłuższych podróżach w torbie termoizolacyjnej należy umieścić wkład chłodzący albo użyj termosu.

o z d r o w i e

takich zasadach, na jakich korzystają z niego obywatele danego kraju (jeśli w danym państwie obywatele opłacają część kosztów wizyty lekarskiej, my również zostaniemy nimi obciążeni).

Wyrobienie EKUZ nic nie kosztuje, prawo do niej mają wszystkie osoby uprawnione do świadczeń zdrowotnych w Polsce (ubezpieczone – pracujące, na emeryturze i nieubezpieczone, które mają prawo do leczenia na podstawie szczególnych uprawnień, np. dzieci do lat 18, które nie mogą być zgłoszone do ubezpieczenia przez rodziców lub dziadków).

Więcej informacji o EKUZ i tym, jak ją wyrobić, znajdziesz na stronie https://www.nfz.gov.pl/.

Jeżeli wybierasz się na wakacje poza teren UE, pomyśl o wykupieniu prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego – sprawi ono, że nie obciążą cię koszty leczenia w sytuacji wypadku lub nagłej choroby.

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (2), R. Cyron

• na

stan zdrowia

ZADBAJ O CIAŁO – STOPNIUJ WYSIŁEK

POMYŚL O SZCZEPIENIACH

NASZ EKSPERT

Małgorzata Patuszyńska FIZJOTERAPEUTKA, WŁAŚCICIELKA GABINETU WWW.MASAZEFIZJO.PL

Jeśli spędziłaś zimę na kanapie i nie uprawiałaś żadnego sportu, główną zasadą, jaka powinna ci przyświecać na wakacyjnym wyjeździe jest „Mierz siły na zamiary”. Nie szalej od razu i nie planuj 15-kilometrowej wycieczki rowerowej czy pieszej pierwszego dnia po przyjeździe. Sprawdź, na co pozwoli ci organizm (i czego później nie przypłacisz zakwasami i zbijającym z nóg zmęczeniem). Zacznij od krótszych spacerów po lesie czy wypraw kajakowych. Jeśli następnego dnia będziesz czuła się w miarę OK, to znaczy, że z twoją kondycją nie jest tak źle i możesz stopniowo wprowadzać coraz większe dawki ruchu.

Warto przygotowywać się już kilka tygodni przed wyjazdem, zwiększając aktywność fizyczną. Rób coraz intensywniejsze weekendowe wypady na rower, wydłużaj spacer, wykonuj choćby podstawowe ćwiczenia rozciągające. Trzeba po prostu się rozruszać!

Jeżeli pozwala na to sytuacja związana z pandemią, przed wyjazdem warto pochodzić na basen, bo pływanie i ćwiczenia w wodzie działają wzmacniająco na mięśnie i stawy, jednocześnie nie obciążając ich. Dobrym pomysłem jest też korzystanie z sauny.

Na wakacjach pamiętaj o piciu wody z elektrolitami – wypocenie ich sprzyja powstawaniu zakwasów oraz pogarsza samopoczucie fizyczne i psychiczne.

Najważniejsze w obecnej sytuacji jest oczywiście szczepienie przeciw COVID-19. Jeśli to możliwe ze względów proceduralnych, zaszczep siebie i całą rodzinę. Nie zapominaj jednak, że koronawirus to niejedyne niebezpieczeństwo, na jakie jest narażone nasze zdrowie. Szczepionki pomagają unikać zarażenia zarówno chorobami tropikalnymi, jak i tymi, którymi jesteśmy narażeni, gdy odpoczywamy w Polsce, np. kleszczowym zapaleniem mózgu (KZM). To wirusowa choroba atakująca opony mózgowe i ośrodkowy układ nerwowy – wirusy dostają się do naszego organizmu, gdy ugryzie nas przenoszący je kleszcz. Choroba przebiega zazwyczaj łagodnie, ale ma wysokie ryzyko powikłań (nawet u 50 proc. chorych), do których należy zapalenie mózgu, mogące skutkować ubytkami neurologicznymi, porażeniami, niedowładami nerwów. Przed KZM chroni szczepionka (pełną ochronę daje przyjęcie trzech dawek szczepienia pierwotnego, następnie podaje się dawki przypominające co 3-5 lat).

Jeżeli planujesz wyjazd za granicę, pamiętaj, że według międzynarodowych przepisów zdrowotnych obowiązkowe jest w tej chwili szczepienie przeciw żółtej gorączce (wymagane w krajach Afryki Subsaharyjskiej i w części krajów Ameryki Południowej). Arabia Saudyjska wymaga szczepienia przeciwko meningokokom ACWY. Zalecane są zaś szczepienia przeciw WZW A, durowi brzusznemu, japońskiemu zapaleniu mózgu, wściekliźnie i cholerze.

Skompletuj apteczkę O tym, jak jest ważna, zwłaszcza w czasach utrudnionego dostępu do lekarzy, nie trzeba nikogo przekonywać.

Co powinno znaleźć się w dobrze zaopatrzonej apteczce?

• środki pierwszej pomocy i materiały

opatrunkowe (środek do dezynfekcji ran, gaziki jałowe, bandaż, plastry, opaska uciskowa)

• zapas leków, które na co dzień zażywacie ty i członkowie twojej rodziny

• leki przeciwbiegunkowe i doustne

preparaty nawadniające (elektrolity)

• leki przeciwbólowe (także na ból

• kremy z filtrem UV (SPF ≥ 30)

• probiotyki, na wypadek biegunki

• preparaty odstraszające owady • pęseta i/lub przyrząd do usuwania

gardła), przeciwgorączkowe (np. paracetamol lub ibuprofen) oraz łagodzące objawy przeziębienia podróżnych

• leki na niestrawność (np. krople żołądkowe)

• leki przeciwalergiczne • żele i maści łagodzące dolegliwości po ukąszeniu owadów

• leki zmniejszające objawy choroby lokomocyjnej

i preparaty łagodzące objawy oparzeń słonecznych

kleszczy

• adrenalina w automatycznym zastrzyku (jeśli ktoś z rodziny jest uczulony na jad owadów)

• maść/krem o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym

• termometr d b a m

o z d r o w i e | 35

Menu na upalne dni Więcej przepisów znajdziesz na: www.facebook.com/dozmagazyn/

NASZ EKSPERT

mgr Natalia Hertmanowska DIETETYK KLINICZNY

GDY ZA OKNEM SKWAR, APETYT SŁABNIE. NAJCHĘTNIEJ PIŁABYŚ TYLKO CHŁODNE NAPOJE, ALE MROŻONA HERBATA CZY LEMONIADA TO NIE WSZYSTKO. TRZEBA COŚ JEŚĆ.

POSTAW NA CHUDE MIĘSO, LEKKI NABIAŁ ORAZ WARZYWA I OWOCE.

OBIAD

PODWIECZOREK

SAŁATKA Z KOMOSĄ, GREJPFRUTEM I AWOKADO

składniki: • 50 g komosy • łyżka ziaren dyni • łyżka ziaren słonecznika • garść zielonej fasolki szparagowej • 1/2 grejpfruta • 1/2 awokado • 1/4 czerwonej papryki • łyżka oliwy • sól i pieprz

przygotowanie:

Komosę ryżową przełóż do rondelka, zalej wrzątkiem 2-3 cm ponad objętość kaszy i gotuj przez 15 minut. Ugotowaną wsyp do miski.

Ugotuj fasolkę szparagową, pokrój na kawałki. Paprykę potnij w paseczki, awokado obierz i także pokawałkuj. Grejpfruta wyfiletuj, pokrój na cząstki. Wszystkie składniki przełóż do komosy, dodaj nasiona, polej olejem, dopraw odrobiną soli i pieprzu, wymieszaj.

36 | d b a m

o z d r o w i e

ZIELONE SMOOTHIE

składniki: • 1/2 szklanki zielonej herbaty • 150 g melona • kiwi • jabłko • 20 g szpinaku • 3 łyżki soku z cytryny • 3 kostki lodu

przygotowanie:

Zieloną herbatę zalej wrzątkiem, przykryj, odstaw na 8 minut, a następnie ostudź.

Melona obierz, oczyść z nasion, a miąższ pokrój i włóż do kielicha blendera. Dodaj obrane kiwi, jabłko, sok z cytryny, umyte liście szpinaku, herbatę i kostki lodu. Wszystko miksuj na najwyższych obrotach przez około minutę.

DZIEŃ 1 ŚNIADANIE:

Witaminy i NAWODNIENIE

Owoce i warzywa – wybieraj te, które zawierają dużo wody. Warzywa dodawaj do jak największej liczby posiłków, a słodkie desery zamień na owoce. Podczas gorących letnich dni sprawdzą się arbuzy, truskawki, melony, pomarańcze, grejpfruty, brzoskwinie, borówki, maliny, czereśnie, wiśnie. Warzywami, które zawierają dużo wody, są na przykład pomidory, ogórki, cukinia i rzodkiewka.

Letnia owsianka z truskawkami, borówkami i morwą białą II ŚNIADANIE

Kanapki z awokado, jajkiem, rukolą, chrzanem i czarnuszką, posypane kiełkami

KOLACJA

Sałatka z serem halloumi, młodą kalarepą, ogórkiem, rzodkiewką, olejem lnianym

DZIEŃ 2

OBIAD

Sałatka z komosą, grejpfrutem i awokado PODWIECZOREK

Sałatka owocowa z brzoskwini, winogrona z orzechami włoskimi KOLACJA

Orzeźwiający chłodnik z botwinki

Letnia sałatka ze szpinakiem, fetą, pomidorami, czarnuszką i oliwą II ŚNIADANIE

Kokosowa owsianka z migdałami, kulkami schłodzonego melona i nektarynką OBIAD

Sola smażona z kaszą bulgur i kurkumową cukinią PODWIECZOREK

Grecki jogurt limonkowy z kulkami mrożonego arbuza i melona KOLACJA

Wrap z awokado, łososiem, kiełkami rzodkiewki i paskami z cukinii

DZIEŃ 6 ŚNIADANIE

Sałatka z czerwonymi winogronami, mozzarellą, octem balsamicznym i orzechami włoskimi II ŚNIADANIE

Sycący koktajl malinowy z nasionami lnu

ŚNIADANIE

OBIAD

II ŚNIADANIE

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne

ŚNIADANIE

DZIEŃ 3 Lekka pasta z nasion słonecznika, suszonych pomidorów, natki pietruszki, chleb żytni, szynka, kalarepa

Liście z botwinki drobno posiekaj, buraczki obierz i pokrój w plasterki.

Do garnka przełóż pokrojone warzywa, zalej bulionem i gotuj przez 15 minut. Ostudź. Następnie zupę dopraw sokiem z cytryny. Dodaj posiekany szczypiorek, koperek, czosnek i rzodkiewki. Całość wymieszaj.

Do uzyskania odpowiedniej konsystencji dodaj kefir. Dopraw chrzanem, odrobiną soli i pieprzu. Zjedz z pełnoziarnistą bagietką.

KOLACJA

DZIEŃ 5

Zielone smoothie

Mleczno-kokosowy koktajl z bananem, masłem orzechowym i marakują

przygotowanie:

Mango z borówkami i orzechami nerkowca

PODWIECZOREK

Makaron z zielonym groszkiem, mozzarellą, pomidorkami i sałatą

II ŚNIADANIE

• 1/2 pęczka botwinki z buraczkami • łyżka posiekanego koperku • łyżka szczypiorku • 6 rzodkiewek • 1/4 cytryny • 1/2 łyżeczki chrzanu • jajko • ząbek czosnku • 150 ml kefiru, 1,5% tłuszczu • 300 ml bulionu warzywnego • sól i pieprz

PODWIECZOREK

Sałatka z komosą ryżową, brokułem, rukolą i serem feta

Pieczywo z olejem lnianym, serkiem twarogowym, pomidor, ogórek małosolny

ORZEŹWIAJĄCY CHŁODNIK Z BOTWINKI składniki:

Bowl z kuskusem, fasolą, pomidorami malinowymi, cebulką i szpinakiem

OBIAD

ŚNIADANIE

KOLACJA

OBIAD

Naleśniki orkiszowe z cytrynowym twarożkiem, brzoskwinią i truskawkami OBIAD

Krewetki z ryżem basmati, marchewką, cukinią, papryką i grzybami mun PODWIECZOREK

Smoothie arbuzowo-limonkowe z nasionami chia KOLACJA

Sałatka z topinamburem, jabłkiem i fasolą

DZIEŃ 4 ŚNIADANIE

Omlet z łososiem, szczypiorkiem, czosnkiem niedźwiedzim i zieloną papryką, pieczywo II ŚNIADANIE

Smoothie z mango, kiwi i młodym jęczmieniem

Potrawka z ciecierzycy z ryżem basmati i grillowanymi papryczkami padron PODWIECZOREK

Koktajl truskawkowo-arbuzowy KOLACJA

Hummus ze słupkami papryki i selera naciowego

DZIEŃ 7 ŚNIADANIE

Gofr wytrawny z zieloną papryką, szynką, natką pietruszki i mozzarellą II ŚNIADANIE

Truskawki z waniliową ricottą i migdałami OBIAD

Sałatka obiadowa z grillowanego fileta z indyka, awokado, pesto bazyliowego, ogórka, pomidora PODWIECZOREK

Lody burak-limonka-malina KOLACJA

Sałatka a la grecka, pieczywo

sprawa

MĘSKA

NASZ EKSPERT

dr n. med.

Przemysław Dudek UROLOG, SCM CLINIC W KRAKOWIE

ODZYSKAJ potencjał W SYPIALNI 38 | d b a m

o z d r o w i e

męs ka s prawa

MĘSKIE NIEPOWODZENIA W ŁÓŻKU SĄ CZĘSTO PAPIERKIEM LAKMUSOWYM NIE TYLKO RELACJI MIĘDZY PARTNERAMI, LECZ TAKŻE STANU ZDROWIA KOCHANKA. CO ROBIĆ, GDY POJAWIAJĄ SIĘ ZABURZENIA EREKCJI? Rozmawia: Maja Nowicka

Czym są zaburzenia erekcji?

Z definicji to niezdolność do uzyskania lub utrzymania wzwodu, która uniemożliwia odbycie satysfakcjonującego stosunku płciowego. Mężczyzna może mieć problem w tym zakresie niekoniecznie wynikający z samego zaburzenia wzwodu, lecz borykać się z różnymi innymi objawami, jak choćby z przedwczesnym wytryskiem czy zaburzeniami anatomicznymi uniemożliwiającymi udane współżycie.

Tego typu problem występuje dosyć często. Statystycznie już jeden na czterech mężczyzn, nawet poniżej czterdziestego roku życia, doświadcza zaburzeń erekcji.

Jednak problem dotyczy obojga partnerów, nie tylko mężczyzny, bo wpływa na jakość życia seksualnego także jego partnerki.

Poza tym, co istotne, jeśli mężczyzna zaczyna zauważać, że coraz częściej występują u niego różnego rodzaju trudności

Na jakość erekcji wpływa harmonijna praca trzech współdziałających układów: hormonalnego, nerwowego i krążenia.

podczas seksu, powinien zgłosić się do lekarza nie tylko z powodu niższej satysfakcji seksualnej, ale również dlatego, że zaburzenia erekcji często są symptomem innych poważnych chorób. Mogą wskazywać na nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, ale także cukrzycę, a więc trzy najczęstsze choroby cywilizacyjne.

Jak wygląda diagnostyka zaburzeń wzwodu?

Mężczyzna, który zgłasza się do urologa, najpierw otrzymuje do wypełnienia, najczęściej w domu, kwestionariusz swojego życia płciowego, który w pewnym stopniu obiektywizuje zaistniałe dolegliwości.

Poza tym lekarz powinien zlecić wykonanie badań krwi: stężenia cukru i profil lipidowy, jak również pomiar ciśnienia. To podstawowe czynniki, które mogą wpływać na powstawanie zaburzeń wzwodu, do których dochodzą następnie różnego typu zaburzenia endykronologiczne.

Zbadanie poziomu testosteronu i innych hormonów jest więc równie ważnym elementem diagnostyki.

Dopiero na podstawie dokładnego wywiadu i wyników badań lekarz może postawić diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie.

Jakie mogą być przyczyny zaburzenia erekcji?

Jest ich wiele. Z reguły im młodszy jest mężczyzna, i mniej ma innych dolegliwości zdrowotnych, tym częściej mamy do czynienia z przyczyną psychogenną. Takich pacjentów urolog kieruje najczęściej do seksuologa. Choć czasem wystarcza już przepisanie łagodnych preparatów, by pacjent stwierdził, że problem zniknął. Bywa więc, że efekt placebo jest w stanie naprawdę zadziałać i pomóc.

Bezpośrednimi przyczynami zaburzeń wzwodu mogą być zmiany naczyniowe, takie jak: miażdżyca oraz nadciśnienie. Poza tym bardzo duży wpływ ma cukrzyca.

Dodatkowymi czynnikami wpływającymi na ryzyko zaburzeń erekcji u starszych mężczyzn są zaburzenia hormonalne i postępujący wraz z wiekiem niedobór testosteronu charakterystyczny dla okresu andropauzy.

Nie bez znaczenia różnego rodzaju urazy w tym samego prącia, choroby neurologiczne, udary, operacje, w trakcie których uszkodzeniu mogą ulec niektóre nerwy, ale także przyjmowanie niektórych leków, na przykład na nadciśnienie czy psychiatrycznych. Problem może pojawiać się również u mężczyzn, którzy mają znacznie rozwinięty łagodny rozrost prostaty.

Czynniki wpływające na zaburzenia erekcji są często połączone, ponieważ jeśli u mężczyzny dochodzi do takich problemów początkowo tylko z powodów zdrowotnych, to od razu zaczyna on tracić pewność siebie, więc dodatkowo pojawia się podłoże psychiczne.

Przez alkohol też mogą pojawić się kłopoty w łóżku?

Oczywiście. Wszelkiego rodzaju używki, takie jak: alkohol, palenie tytoniu czy przyjmowanie wszelkiego rodzaju d b a m

o z d r o w i e | 39

m ęska sp rawa

narkotyków, również „miękkich”, jak choćby marihuana, mogą znacząco wpływać na zaburzenia wzwodu.

Również uzależnienie od pornografii może warunkować tego typu problemy, jednak tym zagadnieniem zajmuje się już seksuolog.

Ogólnie rzecz biorąc, styl życia ma kolosalne znaczenie, zawsze więc warto zwracać uwagę na to, aby żyć po prostu zdrowo, aktywnie i bez nałogów.

A czy wiek mężczyzny ma znaczenie?

Im mężczyzna jest starszy, tym problemy z erekcją zaczynają pojawiać się częściej. Jest to jednak zazwyczaj związane z pojawianiem się u niego chorób, takich jak miażdżyca, nadciśnienie czy rozwijająca się cukrzyca. Nie można więc postawić znaku równości pomiędzy zaawansowanym wiekiem a zaburzeniami erekcji. Samo starzenie się organizmu nie wpływa bezpośrednio na pojawianie się zaburzeń erekcji, a, niestety, taki mit nadal pokutuje w społeczeństwie!

Wiek pacjentów z zaburzeniami erekcji obniża się. Spowodowane jest to niezdrowym stylem życia: małą aktywnością fizyczną, kiepską dietą, nadużywaniem alkoholu i paleniem papierosów.

40 | d b a m

o z d r o w i e

BADAJ SIĘ!

Zaburzenia erekcji to wczesny symptom chorób układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, i mogą o kilka lat wyprzedzać epizod sercowy, np. zawał. Warto skonsultować się z lekarzem i wykonać badania. To szczególnie ważne w przypadku mężczyzn otyłych i chorujących na cukrzycę.

Jakie objawy powinny skłonić mężczyznę do wizyty u lekarza?

Jeżeli stosunki są niesatysfakcjonujące i występuje brak sztywności prącia uniemożliwiający wprowadzenie go do pochwy, mówimy o zaburzeniu wzwodu, które należy zdiagnozować.

Jak to się leczy?

Leczenie, jak w przypadku wszystkich chorób, jest uzależnione od przyczyny.

W niektórych przypadkach, na przykład mężczyzn w podeszłym wieku, po kilku zawałach, trzeba się zastanowić, czy terapia jest w ogóle wskazana.

męs ka s prawa

Szacuje się, że w przypadku młodych mężczyzn, poniżej 30. roku życia, większość kłopotów w sypialni ma podłoże psychogenne i związane jest z obniżonym poczuciem atrakcyjności oraz lękiem przed niepowodzeniem.

zdjęcia: Adobe Stock (3),archiwum prywatne (1)

Lecząc takiego pacjenta i umożliwiając mu odbycie stosunku, możemy narazić go na kolejną utratę zdrowia. Jeżeli urolog ma jakiekolwiek wątpliwości, powinien skierować pacjenta do kardiologa, który pomoże w podjęciu decyzji, czy leczenie zaburzenia wzwodu w takim przypadku może być bezpiecznie wprowadzone.

Podstawowe leczenie zaczyna się zazwyczaj od terapii typowej inhibitorami fosfodiesterazy. Są to leki doustne. Wprowadzenie tych preparatów do praktyki klinicznej było prawdziwą rewolucją w leczeniu zaburzeń erekcji.

Jeśli to nie pomaga lub jeśli pacjent ma jakieś przeciwwskazania, można przejść na terapię próżniową.

Na czym ona polega?

To stosowanie różnego rodzaju urządzeń wytwarzających ujemne ciśnienie wewnątrz aparatu, do którego należy wprowadzić członek. Istotnym elementem takiego urządzenia jest elastyczny pierścień zaciskający, uniemożliwiający odpływ krwi z ciał jamistych.

Erekcję prącia uzyskuje się dzięki ujemnemu ciśnieniu, które ściąga krew do ciał jamistych. To bezpieczna metoda leczenia zaburzeń erekcji. Może być stosowana zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi sposobami.

Kolejnymi sposobami leczenia jest docewkowe podawanie odpowiedniego leku lub wstrzykiwanie preparatu do ciał jamistych.

Czasem stosuje się też zewnątrzustrojowo generowaną falę uderzeniową, którą „ostukuje” się okolice krocza i gruczołu krokowego, co u mężczyzn z problemami naczyniowymi może być kluczowym rozwiązaniem.

Brzmi dość poważnie. Co jeszcze może pomóc mężczyźnie?

Najbardziej agresywnym sposobem leczenia zaburzeń wzwodu jest wszczepienie półsztywnej protezy, ewentualnie hydraulicznej protezy ciał jamistych.

Są to metody najbardziej inwazyjne, jednocześnie niezwykle skuteczne.

Oczywiście zarówno leki, jak i inne typy terapii są proponowane pacjentowi przez urologa adekwatnie do stopnia zaawansowania problemu i wszelkich czynników indywidualnych.

Czy Polacy często odwiedzają urologa?

Aktualnie dostępność leków bez recepty na erekcję jest w Polsce bardzo duża. Nie wiem, czy to dobrze, ponieważ nie są one wolne od możliwych działań ubocznych.

Natomiast ci pacjenci, którzy zgłaszają się do urologa zazwyczaj z innymi problemami urologicznymi lub na kontrole profilaktyczne, o zaburzeniach wzwodu mówią przy okazji lub gdy zostaną o nie zapytani.

Rzadziej zdarza się, że pacjenci przychodzą tylko z takim problemem. Z tego typu dolegliwościami częściej zgłaszają się młodzi mężczyźni. Starsi rzadziej, a szkoda, bo – co jeszcze raz powtórzę – zaburzenia wzwodu często są pierwszym sygnałem innych, poważniejszych chorób.

Pacjenci z problemami erekcji są również leczeni przez kardiologów, seksuologów, endokrynologów czy diabetologów. Jednak z założenia mężczyzna z zaburzeniami wzwodu w pierwszej kolejności powinien udać się do urologa.

Warto dodać, że przy tej przypadłości niezwykle ważne jest wsparcie i wyrozumiałość ze strony partnerki. Mężczyzna, który jest w stałym związku, ma więcej możliwości leczenia tego typu zaburzeń, które – jak już powiedziałem – tak naprawdę dotyczą zawsze obu stron.

reklama

LIŚĆ DAMIANA suplement diety

To roślina zielarska, która wspomaga pracę organizmu. Wspiera kondycję psychiczną w warunkach stresu i napięcia nerwowego.

Wykazuje pozytywny wpływ na potencję seksualną.

30 torebek

d b a m

o z d r o w i e | 41

sta n zd row i a

W PUNKT:

zadyszka

KIEDY SIĘ ZMĘCZYSZ, MASZ PROBLEMY Z ODDYCHANIEM? A MOŻE BRAK TCHU POJAWIA SIĘ U CIEBIE BEZ POWODU? W KAŻDYM PRZYPADKU POWINNAŚ SPRAWDZIĆ, CO JEST TEGO PRZYCZYNĄ.

42 | d b a m

o z d r o w i e

NAJCZĘSTSZE

objawy

Zadyszka charakteryzuje się niemożnością złapania oddechu, przyspieszonym biciem serca, uczuciem ucisku w gardle.

Czasem oprócz tego towarzyszą jej duszności. Taki stan zwykle mija po ustaniu wysiłku.

stan zd rowia

23

PROC.

pacjentów, którzy przeszli koronawirusa w szpitalu w Michigan, miało zadyszkę już przy pokonaniu jednego piętra nawet dwa miesiące po chorobie.

Aby zmniejszyć długotrwałe skutki COVID-19, warto zatem korzystać z rehabilitacji i ćwiczeń oddechowych.

BRAK KONDYCJI CZY CHOROBA? Problemy z oddychaniem podczas wysiłku fizycznego najczęściej biorą się z niewytrenowania. Tego rodzaju zadyszka występuje, kiedy podbiegasz do autobusu czy musisz wejść po schodach, i ustępuje po kilku minutach. Problemem może być brak tchu pojawiający się bez powodu, nagle. Wtedy jego przyczyną mogą być: • choroby serca i układu krążenia, w tym niewydolność; • astma; • choroby płuc, np. POChP; • zmniejszenie objętości płuc.

Sprawdź żelazo!

Zadyszka bywa symptomem anemii. Wtedy jest objawem towarzyszącym: ciągłego zmęczenia i senności, kołatania serca, bladości skóry i zawrotów głowy. Przy podejrzeniu anemii wykonuje się badania krwi, w tym morfologię i oznaczenie poziomu żelaza.

POCHP, czyli… …przewlekła obturacyjna choroba płuc.

To chorzenie charakteryzujące się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe, zazwyczaj spowodowane paleniem tytoniu. Na początku choroby zadyszka pojawia się przy większym wysiłku, ale w miarę postępowania schorzenia może dokuczać nawet podczas zwykłych czynności, jak ubieranie się. Na szczęście leki, a także ruch na świeżym powietrzu połączony z ćwiczeniami oddechowymi, spowalnia rozwój choroby.

Problemy z sercem też się tak objawiają

zdjęcia: Adobe Stock (1)

Kiedy skurcze mięśnia sercowego nie są prawidłowe, mogą pojawiać się kłopoty ze złapaniem oddechu, nasilające się w trakcie leżenia na lewym boku, po stronie serca. Zadyszka występuje również przy nadciśnieniu tętniczym, chorobie wieńcowej czy zwężeniu zastawek.

Pracujesz przy komputerze? UWAŻAJ Okazuje się, że praca biurowa, często związana z nieprawidłową postawą przy biurku oraz problemami z układem kostnym, też może być powiązana z zadyszką.

Przyczyną może być skrzywienie piersiowego odcinka kręgosłupa, który może powodować ucisk płuc i/lub serca.

Sprawa psychiki Zadyszka występuje również w sytuacjach stresujących. Adrenalina sprawia wówczas, że praca serca i oddech przyspieszają, a ty możesz mieć kłopoty ze złapaniem tchu.

Podobne objawy pojawiają się przy nerwicy lękowej. Nie prowadzą one do problemów z płucami, ale zmniejszają komfort życia, powodują niedotlenienie, przez co mogą wywołać zawroty głowy czy problemy z koncentracją.

d b a m

o z d r o w i e | 43

sta n zd row i a

ZEMSTA MONTEZUMY W MEKSYKU, KLĄTWA FARAONA W EGIPCIE, MŚCIWY SUŁTAN W TURCJI – PROBLEMY ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE MOGĄ PRZYDARZYĆ SIĘ NA NIEMAL KAŻDYCH EGZOTYCZNYCH WAKACJACH. DLATEGO TAK WAŻNE JEST TO, ŻEBY WIEDZIEĆ, JAK MOŻESZ IM ZAPOBIEGAĆ.

KLĄTWA FARAONA y t i m i y t fak

44 | d b a m

o z d r o w i e

stan zd rowia

OBJAWY BIEGUNKI PODRÓŻNYCH TO:

• •

mdłości • wymioty • gorączka • wzdęcia nadmiar gazów • utrata apetytu • pilna potrzeba udania się do toalety

1.

ZACHOROWAŁAM, BO MÓJ ŻOŁĄDEK NIE TRAWIŁ LOKALNEGO JEDZENIA MIT

Biegunkę podróżnych powodują zarazki, a nie egzotyczne posiłki.

W większości przypadków jest to zakażenie bakteryjne (E. Coli) lub pasożytnicze (ameba, lamblia), rzadziej wirusowe. Niestety, im gorsze są warunki sanitarno-higieniczne w danym kraju, tym większe ryzyko zachorowania.

Dotyczy to nie tylko Egiptu czy Meksyku, lecz także całej Afryki Północnej i Azji.

2.

ALKOHOL POMOŻE MI USTRZEC SIĘ PRZED CHOROBĄ MIT

Dezynfekcja od środka niestety nie działa, ponieważ alkohol wchłania się w żołądku, a np. cysty ameby rozwijają się w jelitach.

Dodatkowo alkohol stosowany w nadmiarze powoduje obniżenie kwasoty treści żołądkowej, sprzyjając zakażeniom i obniżając odporność. Zamiast tego postaw na staranne mycie rąk.

To zmniejszy ryzyko, że dotykając nimi np. ust, wprowadzisz do organizmu szkodliwe zarazki.

3.

PRAWDA

DOBRZE JEST PŁUKAĆ ZĘBY WODĄ Z BUTELKI

Niebezpieczne bakterie mogą znajdować się w wodzie z kranu.

Z tego samego powodu podczas urlopu korzystaj tylko z butelkowanej lub przegotowanej wody i nie zamawiaj drinków z kostkami lodu – na sto procent robione są z kranówki.

4.

PRAWDA

LEPIEJ JEŚĆ TYLKO GOTOWANE DANIA

Egzotyczne jedzenie bywa kuszące, ale pamiętaj o zdaniu: „Ugotuj, sparz, obierz albo zapomnij”. Krótko mówiąc: wszelkie pokarmy, które będziesz jeść w podróży, powinny być poddane obróbce termicznej – i najlepiej wciąż gorące! – a wcześniej dokładnie umyte i pozbawione skórki. Kluczowa jest tu temperatura przygotowywania posiłku, jak również jego świeżość, bo w odłożonym na blat i dotkniętym przez sprzedawcę produkcie też mogą rozwinąć się np. bakterie E. Coli.

5.

MIT

WARTO KUPOWAĆ POKROJONE OWOCE

3-7dni tyle zazwyczaj trwa choroba

reklama

Hydroone

suplement diety W formie tabletek musujących o smaku cytrynowo-miętowym. Przeznaczony dla osób dorosłych jako uzupełnienie diety w sód, potas i witaminę C. 24 tabletki musujące

Takie pomarańcze czy mango kupowane u lokalnych sprzedawców często są niedokładnie myte, a potem krojone na ulicy, w niehigienicznych warunkach. d b a m

o z d r o w i e | 45

sta n zd row i a

NATYCHMIAST IDŹ DO LEKARZA GDY:

• wizyty w toalecie są bardzo

Lepiej kupić owoce w skórkach, umyć je wodą z butelki, a następnie samodzielnie obrać.

6.

W RAZIE PROBLEMÓW ŻOŁĄDKOWYCH TRZEBA SIĘGNĄĆ PO WĘGIEL MIT Niestety, nie zadziała on na bakterie i wirusy. Zakażenie pokarmowe organizm pokona w przeważającej licznie przypadków sam, ale możesz mu pomóc.

Przede wszystkim pij duże ilości wody (oczywiście tylko przegotowanej lub butelkowanej) w celu nawodnienia. Poza tym możesz też popijać elektrolity. Jeśli bardzo męczy cię biegunka, a np. musisz udać się w podróż autobusem, skorzystaj

z leków hamujących perystaltykę jelit.

Gdy czujesz się fatalnie, po konsultacji z lekarzem weź antybiotyk. Zazwyczaj skraca on chorobę do 1-2 dni, ale z drugiej strony wyjaławia florę jelit, więc warto sięgać po niego z rozwagą.

7.

PRAWDA, ALE…

PRZED WYJAZDEM WARTO BRAĆ PROBIOTYK

Z jednej strony dobre bakterie z probiotyku zasiedlają przewód pokarmowy i chronią organizm przed rozwojem tych szkodliwych, z drugiej nie gwarantują, że nie zachorujesz. Z pewnością warto zabrać je ze sobą i przyjmować podczas biegunki – pomogą ci odbudować mikrobiotę jelit.

DIETA NA BIEGUNKĘ Najlepiej jeść niewiele i lekkostrawnie. Produktami zmniejszającymi ruchy jelit są: białe pieczywo, ryż, kasza manna, ziemniaki. Sięgaj też po chude produkty białkowe, jak pierś kurczaka czy ryba gotowane na parze. Uzupełniaj posiłki ugotowanymi warzywami: marchewką, słodkimi ziemniakami i niewielkimi ilościami owoców, np. banana.

46 | d b a m

o z d r o w i e

NASZ EKSPERT

Krzysztof Słomiak DR N. FARM.

W trakcie biegunki tracimy sporo płynów z organizmu. Aby zapobiec odwodnieniu, trzeba pić często małymi porcjami dużą ilość wody, najlepiej mineralnej lub z dodatkiem elektrolitów: sodu i potasu oraz innych chlorków.

Nie powinno spożywać się napojów w ekstremalnych temperaturach – ani zbyt zimnych, ani zbyt gorących, gdyż mogą podrażniać układ pokarmowy i wznowić epizody biegunki.

W przypadku rozwolnienia nie zaleca się spożywania kofeiny (kawa, mocna herbata), mleka ani alkoholu.

Warto też zwrócić uwagę na dietę. Zacznij od małych porcji posiłków. Jedzenie powinno być słabo przyprawione (a nawet mdłe w smaku). Korzystnie na układ pokarmowy działają proste, lekkostrawne produkty.

Należy wystrzegać się potraw ciężkostrawnych, tłustych oraz smażonych.

Lekkostrawna, skromna dieta przez kilka dni nikomu nie zaszkodzi, a może pomóc szybciej poczuć się znacznie lepiej po przebytej biegunce podróżnych.

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne

częste, co najmniej 10 razy na dobę; • pojawiła się gorączka i krew w stolcu; • masz uporczywe wymioty i jesteś odwodniona, co objawia się uczuciem suchości w ustach i zmniejszeniem ilości oddawanego moczu.

Pomoc lekarza jest potrzebna, gdy biegunka podróżnych występuje u dzieci, kobiet w ciąży, osób przewlekle chorych i w podeszłym wieku.

a r t y k u ł

TO JUŻ?

SKURCZE PORODOWE MÓWI SIĘ, ŻE GDY ROZPOCZYNA SIĘ PORÓD, WIADOMO, IŻ TO JUŻ TEN CZAS. W PRAKTYCE JEDNAK BÓLE PORODOWE MOŻNA POMYLIĆ ZE SKURCZAMI BRAXTONA-HICKSA, ZWŁASZCZA W ICH POCZĄTKOWEJ FAZIE.

s p o n s o r o w a n y

Pierwsze skurcze są co 15 minut i trwają od 10 do 15 sekund. Następnie czas ulega skróceniu, do mniej więcej 8 i 5 minut. Jednocześnie wydłużeniu ulega czas trwania skurczów. Te 15-sekundowe rozciągają się do pół minuty, by w końcowej fazie występować co 2 do 5 minut i trwać nawet do 2 minut.

To łagodzi ból: • oddychanie przeponowe (często uczy się go w szkołach rodzenia),

• masaż dolnej części pleców,

• zmiana pozycji (ulgę powinno przynieść chodzenie, pochylanie się, siedzenie na worku sako).

Dobre efekty przynosi słuchanie ulubionej muzyki.

Nieocenione jest też wsparcie bliskich, w tym rozmowy, które odwracają uwagę od bólu.

KIEDY DO SZPITALA?

zdjęcie: Adobe Stock

n

Najwcześniejsze skurcze porodowe mogą być dla kobiety zupełnie nieodczuwalne lub odbierane jak rozpychanie się dziecka w brzuchu. Ich intensywność będzie jednak rosnąć i w końcu staną się zdecydowanie silniejsze.

Charakterystyczne jest napięcie brzucha pojawiające się i znikające wraz z końcem skurczu.

e Skurcze porodow łe są bardziej rozleg iadające, ow niż skurcze przep ból a towarzyszący im o brzuch obejmuje nie tylk także i podbrzusze, lecz lędźwie i krzyż.

Na pewno wtedy, gdy skurcze pojawiają się co 10 minut. Również odejście wód płodowych jest sygnałem, że pora udać się na porodówkę, nawet jeśli skurcze nie są jeszcze regularne.

Pod opieką lekarza jak najszybciej powinny znaleźć się także kobiety, u których pojawiły się jakiekolwiek niepokojące symptomy, jak krwawienie z dróg rodnych lub ciągłe napięcie brzucha. serwis o zdrowiu

Więcej zdrowych porad na każdy dzień na medme.pl d b a m

o z d r o w i e | 47

e j c a r ~ u k e w o m o D ~

NA ZAPALENIE PĘCHERZA MOCZOWEGO KIEDY PODCZAS WIZYTY W TOALECIE BOLI I PIECZE, POTRZEBUJESZ SZYBKIEJ POMOCY, ZANIM DOSTANIESZ SIĘ DO LEKARZA. TYM BARDZIEJ ŻE PROBLEMY Z PĘCHERZEM CZĘSTO DOPADAJĄ KOBIETY W NAJMNIEJ ODPOWIEDNIM MOMENCIE I MIEJSCU ;) Paulina Długosz

48 | d b a m

o z d r o w i e

Objawy zapalenia pęcherza to:

CO SPRZYJA INFEKCJI? ~ odwodnienie, picie za małej ilości wody w upalne dni, ~ zbyt rzadkie oddawanie moczu, ~ dieta bogata w cukier, ~ mikroszukodzenia cewki moczowej powstałe podczas stosunku seksualnego, ~ niewłaściwa higiena osobista. W tym, uwaga!, także higiena nadmierna, prowadząca do wyjałowienia naturalnej, zdrowej mikroflory pochwy i jej okolic, ~ zmiany naturalnej flory bakteryjnej spowodowane antybiotykoterapią, ~ cukrzyca, ~ niedobory odporności, ~ wyziębienie organizmu i okolic pęcherza, ~ predyspozycje genetyczne.

Wskakuj pod kołderkę Termofor z ciepłą wodą ułożony w okolica kości łonowej przyniesie ci ulgę w bólu. Nie masz termofora? Bawełniany woreczek lub skarpetkę napełnij ryżem, zwiąż. Włóż na minutę do mikrofalówki. Ziarna się nagrzeją, a ty możesz położyć taki pakunek na podbrzuszu. Potem przebierz się w miękką piżamę i wejdź pod kołdrę, by dodatkowo wygrzać bolące miejsce.

Pij wodę!

IM WIĘCEJ, TYM LEPIEJ

• ból w dole brzucha • pieczenie w cewce moczowej podczas mikcji i po niej, które stopniowo przechodzi w ból • ciągła potrzeba oddawania moczu połączona z odczuciem jego niepełnego opróżnienia • rzadziej gorączka lub krew w moczu

ZUM czyli zapalenie układu moczowego najczęściej powodują bakterie Escherichia coli. Problem dotyka głównie kobiety między 20. a 30. rokiem życia oraz panie w ciąży i w trakcie menopauzy.

Częstsze wizyty w toalecie powodują wypłukiwanie bakterii z układu moczowego. Dlatego nie rozstawaj się z butelką z wodą i popijaj z niej regularnie. Najlepsza porcja to 3, a nawet 4 litry dziennie.

Kąpiel w rumianku

Ciepła woda przynosi ulgę. Jeśli dolejesz do niej, do wanny,napar z rumianku, taka mikstura będzie też miała właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze.

Co więcej, zadziała rozluźniająco i sprawi, że oddawanie moczu nie będzie tak bolesne.

Aby ją przygotować, 2 saszetki rumianku zalej 2 szklankami wody, zaparzaj 15 minut. Kąpiel w wodzie z naparem powinna trwać nie dłużej niż kwadrans.

d b a m

o z d r o w i e | 49

cje ~Domowe kura ~

POMOCNA żurawina

Te czerwone owoce, zjadane na surowo, w postaci suszonej lub jako sok, zawierają m.in. przeciwutleniacze i kwasy organiczne. Dzięki nim obniżają pH moczu i hamują rozwój bakterii, nie pozwalając im osiedlać się na ściankach pęcherza i cewki moczowej.

Jeśli dopadło cię zapalenie pęcherza, pij dużo soku żurawinowego, nawet cztery szklanki dziennie.

Podczas zapalenia pęcherza postaw na moc składników antybakteryjnych i przeciwzapalnych. Dodawaj do dań: • czosnek zwalczający bakterie; • owoce o działaniu moczopędnym – gruszka, jabłko, melon, truskawki, poziomki, borówki, agrest; • moczopędne warzywa – seler, pietruszka, ogórek, pomidor, bakłażan.

50 | d b a m

o z d r o w i e

SIŁA KWASU

A TO CIEKAWE. I WAŻNE! PAMIĘTAJ! Zioła i domowe sposoby mogą wspomóc leczenie infekcji o łagodnym przebiegu, jednak zawsze, a w szczególności w razie zaostrzenia się objawów, warto zasięgnąć konsultacji lekarskiej.

Noszenie mokrego kostiumu często kończy się przeziębieniem pęcherza. Bo wychłodzenie okolicy miednicy mniejszej, gdzie znajdujące się jajniki, macica, jak również narządy układu moczowego, skutkuje zaburzeniem homeostazy, czyli odpowiednich proporcji korzystnych dla nas bakterii i patogenów. Jeśli warunki się zmieniają, może dojść do rozwoju niechcianych drobnoustrojów, a stąd prosta droga do infekcji, która może się rozwinąć w zapalenie dróg moczowych.

zdjęcia: Adobe Stock (8)

Koniecznie zmniejsz ilość soli w posiłkach, bo zatrzymuje wodę w organizmie.

Nawet jeśli objawy miną po 2-3 dniach, stosuj się do zasad terapii co najmniej przez tydzień. Zapobiegnie to szybkim nawrotom choroby.

Do wody możesz dodać sok z cytryny grejpfruta, limonki, granatu, aceroli, czarnego bzu. Wszystkie są kwaśne i obniżają pH moczu.

Najlepsza dieta

Uważaj na produkty wzdymające, m.in. strączki i kapustę. Powiększone jelita będą wywierać parcie na pęcherz, co wzmocni objawy stanu zapalnego.

NIE PRZERYWAJ KURACJI ZBYT WCZEŚNIE

cje ~Domowe kura ~

WIELKA moc herbatki ZADBAJ o higienę

Noś wygodną, oddychającą bieliznę, często zmieniaj pościel i ręczniki, z których korzystasz, aby mieć pewność, że nie ma na nich bakterii.

Z ziół możesz wybrać skrzyp. Zawarta w nim witamina C zakwasza mocz, a krzemionka, potas i flawonoidy działają moczopędnie. Łyżkę skrzypu zalej szklanką wrzątku i odstaw na 15 minut. Po tym czasie wypij ją. Zamiast skrzypu możesz zaparzyć pokrzywę, również działa moczopędnie.

Zioła po wystudzeniu możesz dodatkowo zakwaszać odrobiną soku z cytryny i, dla smaku, osładzać miodem.

reklama

sta n zd row i a

MÓWI SIĘ O NIEJ CORAZ CZĘŚCIEJ I BLADY STRACH PADA NA MŁODE KOBIETY. CZY SŁUSZNIE? CZY RZECZYWIŚCIE, JEST SIĘ CZEGO OBAWIAĆ?

O TYM, CO WARTO WIEDZIEĆ NA TEMAT PRZEDWCZESNEJ MENOPAUZY, ROZMAWIAMY Z EKSPERTEM.

KIEDY menopauza PRZYCHODZI ZA WCZEŚNIE 54 | d b a m

o z d r o w i e

stan zd rowia

Wczesna menopauza, czyli zanik działania

hormonów płciowych, wpływa na zmianę błony śluzowej wyścielającej pochwę. W efekcie częściej rozwijają się infekcje intymne, zapalenie pęcherza.

Suchość pochwy negatywnie wpływa też na seks.

Można temu zapobiec, stosując specjalne preparaty do stosowania miejscowo, dostępne w aptece bez recepty: żele, kremy lub globulki z kwasem hialuronowym nawilżające okolice intymne.

NASZ EKSPERT

prof. Robert Jach GINEKOLOG, CENTRUM MEDYCZNE SUPERIOR

C

Rozmawia: Maja Nowicka

Czy rzeczywiście współczesne kobiety przekwitają wcześniej niż ich babcie, a może nawet matki?

Na podstawie dostępnej dokumentacji medycznej na ten temat można wywnioskować, że wiek, w którym kobiety przekwitają, raczej się nie zmienia. W dalszym ciągu następuje to około 51. roku życia.

Nie wydaje się zatem, aby obecnie kobiety przekwitały szybciej niż we wcześniejszych pokoleniach.

Z drugiej strony dysponujemy analizą mówiącą o tym, że kobiety palące nałogowo przechodzą menopauzę statystycznie wcześniej, od roku do półtora niż kobiety niepalące. A zważywszy na fakt, że w Polsce statystycznie pali obecnie więcej kobiet niż mężczyzn, to można wysnuć wniosek, że w tej populacji rzeczywiście menopauza będzie występowała wcześniej. Nie na tyle jednak, aby można było mówić o przedwczesnej menopauzie.

Czym więc jest przedwczesna menopauza?

Czy to choroba?

Owszem. Przedwczesna menopauza jest jednostką chorobową, jedną z siedmiu grup zaburzeń miesiączkowania

sklasyfikowanych przez WHO. Jest również jedną z najczęstszych przyczyn braku owulacji.

Jako przedwczesną menopauzę definiuje się sytuację, kiedy występuje ona przed 40. rokiem życia.

Warto również zwrócić uwagę na to, że obecnie określenie „przedwczesna menopauza” jest już zastępowane innym, mianowicie „przedwczesną niewydolnością jajników” – POI, z angielskiego: primary ovarian insufficiency.

Czy można zahamować przedwczesne przekwitanie?

Równie dobrze można by zapytać o to, czy jesteśmy w stanie zahamować proces starzenia. Menopauza jest ostatecznym ustaniem miesiączkowania w wyniku utraty najpierw funkcji germinatywnej, a następnie hormonalnej jajnika. Jest to nierozerwalnie związane z procesem starzenia się organizmu.

Dawniej menopauzę określano jako klimakterium.

Słowo pochodzi z języka greckiego i oznacza drabinę. Menopauza jest więc naturalnym okresem, kiedy kobieta „wspina się” w swoim życiu. Nie jesteśmy go w stanie przedłużyć, możemy natomiast poprawiać jego jakość.

Menopauza nie jest chorobą. Jest to po prostu etap, kiedy może ujawnić się wiele niekorzystnych reklama

Climelle Intense suplement diety

Zawiera ekstrakt z czerwonej koniczyny, który wspomaga łagodzenie objawów menopauzy, takich jak: uderzenia gorąca, niepokój oraz drażliwość.

Kapsułki 30 szt.

d b a m

o z d r o w i e | 55

sta n zd row i a

Jak więc łagodzić symptomy menopauzy?

Można stosować terapię hormonalną, która leczy objawy, np. naczynioruchowe, wypadowe, związane głównie ze spadkiem hormonów żeńskich, takich jak estradiol czy estrogen. W ten sposób rzeczywiście wiele kobiet odczuwa poprawę samopoczucia – co prawda nie wracają im miesiączki, ale stabilizuje się poziom estrogenów.

Po zastosowaniu hormonalnej terapii menopauzy, w postaci preparatów estrogenowych albo łączonych estrogenowo-progesteronowych, kobiety czują się lepiej. Nie jest to jednak sposób przedłużający młodość. Taka teoria funkcjonowała

HTZ – hormonalna terapia zastępcza – powinna zawsze przebiegać pod ścisłą kontrolą i opieką ginekologa, który uwzględnia aktualny stan zdrowia kobiety.

25-30 lat temu, kiedy w Stanach Zjednoczonych po wynalezieniu tych preparatów sądzono, że kobieta, stosując je, będzie mogła zachować wieczną młodość. Niestety, niezrównoważone stosowanie hormonów także powoduje niekorzystne zmiany zdrowotne.

Hormonalna terapia menopauzy wdrożona maksymalnie do dziesięciu lat od wystąpienia jej objawów przynosi korzyści w zakresie poprawy jakości życia i zdrowia ogólnego. Co druga kobieta w Polsce umiera z powodu chorób sercowo-naczyniowych, natomiast z powodu powikłań po menopauzie tylko co dwudziesta szósta. Generalnie jednak trend nie jest korzystny, ponieważ badanie Women’s Health Initiative, przeprowadzone około piętnastu lat temu pokazało, że kobiety bezkrytycznie stosujące hormony, częściej chorują na przykład na nowotwór piersi.

Jak przedwczesna menopauza wpływa na codzienne życie kobiety? Czy coś zmienia?

Przedwczesne wygaśnięcie funkcji jajnika, czyli brak miesiączek przed czterdziestym rokiem życia, oznacza po pierwsze brak płodności, a po drugie wystąpienie objawów wypadowych, takich jak zaburzenia układu krzepnięcia, krążenia, objawy okołomenopauzalne w postaci zlewnych potów, zmienności nastrojów, atrofia urogenitalna – zanik nabłonka w pochwie czy końcowym odcinku układu moczowego,

NA PRZEKÓR OSTEOPOROZIE Menopauza zmniejsza gęstość kości. Warto o nie zadbać, stosując odpowiednią dietę. Jedz codziennie trzy porcje produktów mlecznych. Postaw na niskotłuszczowe mleko, sery, jogurty, maślanki, kefiry. Łącz je z produktami pełnoziarnistymi, które dostarczają sporej porcji błonnika, dającego uczucie sytości na dłużej – a to istotne, bo w okresie klimakterium ryzyko szybkiego przybierania na wadze rośnie.

56 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (2), archiwum prywatne

tendencji, na które pracuje się przez całe życie, jak choroby układu sercowo-naczyniowego, nowotwory, zaburzenia metaboliczne czy natury psychologicznej lub psychiatrycznej.

Jest to związane również ze szczególnym wiekiem, w którym kobieta mierzy się z określonymi sytuacjami, jak dorosłość dzieci czy „zespół pustego gniazda”.

U mężczyzn na pewnym etapie życia również taki stan występuje, jednak zazwyczaj nadchodzi on około piętnaście lat później.

Pewne nadzieje pokładane były w technice nazywanej oncofertility, czyli pobieraniu tkanki jajnikowej, zabezpieczaniu jej na przyszłość, a następnie wszczepianiu w sposób naturalny. Jednak nawet u kobiet, które były poddawane tej metodzie w okresie menopauzalnym, czynność jajnika wracała zaledwie na kilka miesięcy – po to, żeby było możliwe zajście w ciążę. Natomiast jeśli chodzi o produkcję hormonów, taki jajnik również szybko się starzał i przestawał je wytwarzać.

stan zd rowia

NAJCZĘSTSZE ZWIASTUNY PRZEDWCZESNEJ MENOPAUZY: • zimne poty • uderzenia gorąca • płaczliwość • zaburzenia snu • zawroty głowy • zmęczenie • obniżone libido • suchość w pochwie • parcie na mocz

5

lat

nawet o tyle można opóźnić przedwczesną menopauzę, stosując HTZ.

co skutkuje nawracającymi zakażeniami pęcherza moczowego, pochwy, suchością w pochwie, bólem i dyskomfortem przy współżyciu, a w konsekwencji – w niektórych przypadkach – również wcześniejszą osteoporozą.

Jakie są zwiastuny przedwczesnej menopauzy?

To przede wszystkim zaburzenia miesiączkowania, a finalnie brak miesiączkowania, jak również i owulacji. Poza tym można zauważyć objawy naczynioruchowe: uderzenia gorąca i towarzyszące im

zaczerwienienie twarzy oraz dekoltu. Do tego bóle klatki piersiowej, zawroty głowy, kołatanie serca, bóle stawów i kości, trudności w koncentracji, spadek libido, kłopoty z pamięcią czy uczucie przewlekłego zmęczenia.

Do jakiego specjalisty z tym wszystkim się udać?

Jeśli kobieta zaczyna mieć nieregularne miesiączki, które skracają się z 28 dni do 20-24, a nawet mniej, należy udać się do ginekologa, najlepiej do ginekologa-endokrynologa.

Jeżeli pojawiają się zmienność nastroju, uderzenia gorąca, kobieta budzi się w nocy zlana potem, na zmianę jest jej gorąco i zimno, nie może spać, wówczas powinna zadbać o swoją ogólną kondycję zdrowotną. Wskazane jest, aby ginekolog zbadał narząd rodny i piersi, ale już bardziej specjalistyczne badania hormonalne powinien zlecić wspomniany ginekolog endokrynolog.

Wbrew pozorom nie bada się wtedy wyłącznie hormonów, ale również działanie osi podwzgórze-przysadka mózgowa-jajnik. Sprawdzany jest poziom hormonów tarczycy, estradiolu, progesteronu, oznacza się również morfologię, poziom metaboliczny, stężenie witaminy D i wapnia.

Okres okołomenopauzalny wiąże się z utratą prawidłowego stężenia hormonów, a estrogeny działają stymulująco na metabolizm węglowodanów, profil lipidowy czy regulację krzepnięcia. Jeśli zatem pojawią się zaburzenia endokrynologiczne, należy się również spodziewać nieprawidłowych wyników innych badań lekarskich. d b a m

o z d r o w i e | 57

INSPIRACJE

SPORT

NAWET KIEDY BOLĄ, RUCH JEST DLA NICH NAJLEPSZYM LEKARSTWEM. PRZY KŁOPOTACH ZE STAWAMI WAŻNE JEST JEDNAK TO, JAKI RODZAJ AKTYWNOŚCI WYBIERZESZ.

B

ól biodra może pojawić się w każdym wieku, choćby w wyniku urazu czy błędu popełnionego podczas ćwiczeń. Często za problemy z tymi stawami odpowiada też nadmierne napięcie mięśni ud, spowodowane długim przebywaniem w pozycji siedzącej. Poważniejszymi kwestiami są zwyrodnienia chrząstki stawów biodrowych czy osteoporoza.

Dlatego jeśli ból pojawia się często lub nie chce zniknąć, koniecznie odwiedź ortopedę. Jednak i on doradzi ci ruch – konieczny element terapii!

Rozciągaj i…

Połóż się na plecach, nogi zegnij w kolanach. Ręce ułóż wzdłuż ciała. Prawą stopę ułóż na lewej nodze, tak by kostka przylegała do kolana. Prawe biodro odchylaj na zewnątrz do momentu, aż poczujesz ciągnięcie w pachwinie.

58 | d b a m

o z d r o w i e

…wzmacniaj

Leżąc nadal, rozstaw nogi na szerokość kilku centymetrów, zegnij w kolanach.

Unieś biodra tak, by ciało od barków po kolana tworzyło linię prostą.

Wytrzymaj kilka sekund. Opuść tułów. Ćwiczenie powtórz 10 razy.

RUCH NA „TAK”

• joga • tai-chi • rower • rolki i łyżwy RUCH NA „NIE”

• bieganie, szczególnie na długich dystansach i po twardych nawierzchniach

zdjęcie: Adobe Stock

ROZKOŁYSZ biodra

ABC

„Ach, jak przyjemnie kołysać się wśród fal”

DOBREJ FORMY

s

a b c d o b rej fo r my

SPŁYWY KAJAKOWE MAJĄ TERAZ, W CZASIE PANDEMII, SWOJE PIĘĆ MINUT. WIELE OSÓB CHWYTA ZA WIOSŁA, BY ZRESETOWAĆ GŁOWĘ, WYPOCZĄĆ W BLISKOŚCI NATURY I ZAŻYĆ ZDROWEJ PORCJI RUCHU. PŁYNIESZ Z NAMI?

Spływ kajakowy to znany od lat bardzo dobry sposób na relaks.

Zapewnia zdrową dawkę wysiłku fizycznego i bezpośredniego kontaktu z naturą. Pozwala zobaczyć miejsca, do których nie da się dojechać samochodem czy dojść pieszo, a krajobrazy oglądane z poziomu lustra wody wyglądają zupełnie inaczej niż z wysokości brzegu. Meandrująca rzeka szykuje zupełnie nowe widoki za każdym kolejnym zakrętem.

W takich okolicznościach łatwiej się wyciszyć, zrelaksować, poddać rytmowi chwili i zachwycać przyrodą.

60 | d b a m

o z d r o w i e

NASZ EKSPERT

Tomasz Pojawa MASAŻYSTA, TRENER PERSONALNY, INSTRUKTOR WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

abc dobrej fo r my

Jeżeli spływ potrwa dłużej niż dzień, dostarczy ci kolejnych, wyjątkowych atrakcji: noclegi pod namiotem, wieczorne koncerty żab i świerszczy, ciepło ogniska, biwakowe jedzenie z kociołka, kąpiele w rzece czy jeziorze.

Dystans od cywilizacji i tłumów – tak ostatnio pożądany – jest dodatkowym atutem takiego sposobu spędzania wolnego czasu.

A kiedy już połkniesz kajakowego bakcyla, nabierzesz wprawy i ochoty na bardziej ekstremalne wyzwania, możesz spróbować kajakarstwa górskiego lub pływania na kajaku z żaglem.

Dobry początek. Najlepiej zacząć przygodę z kajakarstwem od znalezienia zapalonych kajakarzy wśród znajomych.

Ten sport jest ostatnio dosyć modny, więc z pewnością uda ci się namierzyć kogoś, kto będzie służył poradami dla początkujących: gdzie się wybrać, skąd wziąć sprzęt, jak się przygotować na pierwszą (i kolejne również) wyprawę. Warto też mieć przy sobie „kajakowego weterana” przynajmniej podczas pierwszego spływu. Każdy szlak wodny ma swoje specyficzne wymagania, a brak podstawowych umiejętności sterowania i brak obycia z wodą mogą sprowokować wiele trudnych sytuacji, które zupełnie popsują całą radość z wypoczynku.

Jeśli jednak nie masz takich znajomych, pamiętaj, że nie brakuje klubów zrzeszających miłośników kajakarstwa. Warto ich poszukać i spróbować najpierw udziału w spływie zorganizowanym. Klub weźmie wtedy na siebie całą logistyczną stronę wyprawy, a koledzy i koleżanki nauczą prawidłowej nawigacji i techniki wiosłowania. Nowe znajomości, wśród ludzi aktywnych i towarzyskich, nawiązane podczas wspólnych przygód na łonie natury na pewno będą dodatkową wartością.

W ostateczności w internecie znajdziesz kontakt do najbliższej wypożyczalni kajaków, gdzie nie tylko uzyskasz pomoc w doborze odpowiedniego sprzętu, lecz także dowiesz się, jakie są najdogodniejsze trasy wodne w okolicy, załatwisz dowóz na miejsce i późniejszy odbiór kajaków oraz uzyskasz podstawowe porady w zakresie pływania kajakiem.

Oprócz samego sprzętu wodne stanice często oferują też usługi instruktora lub przewodnika, który zaopiekuje się początkującym kajakarzem i pomoże podczas pokonywania pierwszego szlaku.

Co zabrać? ➊

Przydadzą się solidna kurtka lub płaszcz przeciwdeszczowy, krem lub olejek z mocnym faktorem do ochrony skóry przed promieniami palącego słońca (SPF wyższy niż 30) i – z tego samego powodu – nakrycie głowy oraz okulary przeciwsłoneczne.

➋

Pływanie wzmaga apetyt, a na brzegach rzek rzadko są lokale gastronomiczne. Warto więc przygotować solidne porcje prowiantu, mogą być w formie półproduktów do przygotowania na ognisku lub kuchence turystycznej. Weź wysokoenergetyczne przegryzki (mieszanka rodzynek i orzechów, baton dla sportowców) i zapas wody do picia.

➌ Ubranie powinno być wygodne, niekrępujące ruchów, najlepiej z szybkoschnących materiałów. Przeszycia nie mogą wpijać się w skórę. Można zaopatrzyć się w specjalną odzież do uprawiania sportów wodnych lub wybrać stare, znoszone dresy, których nie będzie żal wyrzucić, jeśli przesiąkną bagienną wodą podczas wywrotki. Podobnie z obuwiem – możesz zainwestować w buty z pianki neoprenowej, ale na pierwsze wyprawy wystarczą stare tenisówki. reklama

Plastry na odciski z kwasem salicylowym wyrób medyczny

Chronią wrażliwe części przed uciskiem i otarciami. Samoprzylepne, jednorazowego użytku.

8 szt.

d b a m

o z d r o w i e | 61

a b c d o b rej fo r my

ORGANIZM KAJAKARZA

Podczas pierwszej wyprawy zwykle okazuje się, że ręka wiodąca mimowolnie pracuje silniej i podczas wiosłowania kajak cały czas skręca w jedną stronę – w lewą u praworęcznych i w prawą u leworęcznych. Pływanie kajakiem jest więc doskonałym treningiem koordynacji naprzemiennej pracy ramion oraz grzbietu.

Podczas wiosłowania wciąż walczymy z niesłabnącym oporem wody, a przy większym dystansie oprócz mięśni obręczy barkowej, pleców i rąk włączają się do intensywnej pracy również mięśnie brzucha. Oprócz rzeźbienia mięśni wiosłowanie wysmukla też i prostuje sylwetkę. Wioślarz szybko się uczy, że pływanie z wyprostowanym kręgosłupem – kiedy wychylamy się do przodu za wiosłem całą górą ciała – mniej męczy, niż wyciąganie do przodu rąk przy przygarbionych plecach.

Wiosłowanie poprawia ogólną kondycję organizmu, usprawnia pracę układu krążenia i przyspiesza przemianę materii.

Dodatkowych wrażeń dostarczą specyficzne ćwiczenia na równowagę całego ciała podczas wsiadania i wysiadania z kajaka.

BEZ APTECZKI ANI RUSZ Nawet na najkrótszą wyprawę należy wziąć podręczną apteczkę. Może być samochodowa w formie małego pudełka.

Powinna zawierać podstawowe środki do dezynfekcji, opatrunki jałowe, przylepiec w rolce, bandaż, folię termoizolacyjną NRC, maseczkę do sztucznego oddychania, rękawiczki jednorazowe, nożyczki i agrafki.

62 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (6), archiwum prywatne (2)

Dokąd wyruszyć? Twoją fantazję ogranicza właściwie tylko ilość wolnego czasu i gotowość do ponoszenia mniejszych lub większych wydatków (transport kajaka na drugi koniec kraju lub wielokrotne noclegi w hotelach wzdłuż trasy rejsu to może być kosztowne przedsięwzięcie).

Weź też pod uwagę wymagania swoich towarzyszy podróży. Inne szlak i trasę dojazdu do niego wybierzesz, planując wyprawę ze starszymi rodzicami, inne z małymi dziećmi, jeszcze inne – w towarzystwie znajomych „rasowych sportowców”.

Na pierwsze wyprawy, zwłaszcza te w rodzinnym gronie, warto wybrać możliwie bliskie, przyjazne, niedługie szlaki po niespecjalnie szerokich, ale i niezbyt wąskich rzeczkach o spokojnym nurcie. Ważne, żeby na trasie nie było dużej liczby przeszkód żeglugowych: śluz, przepustów, rozciągniętych rybackich sieci, zwalonych drzew, dużych kamieni na dnie. Trzeba też wziąć pod uwagę, czy rzeka nie przecina zbyt wielu dużych jezior.

Wiosłowanie po otwartym akwenie jest bardziej wymagające siłowo, a wiatr i wysokie fale mogą łatwo wywrócić kajak.

Optymalne warunki dla początkujących kajakarzy oferują rzeki, takie jak Czarna Hańcza, Rospuda, Krutynia, Biebrza, Piława, Brda, Barycz czy Pilica.

Obecna sytuacja epidemiczna wyklucza, a przynajmniej mocno ogranicza możliwości zwiedzania zagranicznych szlaków. Szczególnym sentymentem wśród naszych kajakarzy cieszą się rzeki krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy i Estonii) oraz wyjątkowo czyste i urokliwe szlaki wodne na Białorusi.

!

abc dobrej fo r my

UWAGA

Niezależnie od umiejętności pływackich obowiązkowym sprzętem każdego załoganta powinna być KAMIZELKA ASEKURACYJNA, a dla mniej obeznanych z wodą – KAPOK. Planując dłuższe, np. kilkudniowe wypady, musimy przygotować się na nocowanie w terenie. Jeśli nie zaplanowaliśmy trasy z noclegami – wygodnymi łóżkami, kuchnią i łazienką pod dachem – musimy mieć własny kompletny sprzęt biwakowy. NAMIOT powinien pomieścić odpowiednią ilość osób, ale spakowany nie może zajmować zbyt dużo miejsca w kajaku. ŚPIWORY, karimaty oraz sprzęt kuchenny powinny być zabezpieczone przed wodą i tak spakowane, by nie turlały się luzem po kajaku podczas żeglugi i nie miały szansy wypaść podczas wywrotki. Nie zapomnijmy też o środkach higieny osobistej (mydło, pasta i szczoteczka do zębów), najlepiej biodegradowalnych.

Na liście rzeczy niezbędnych na kilkudniowy rejs powinny się też znaleźć dodatkowe ŹRÓDŁA ZASILANIA dla smartfona. Określenie lokalizacji w terenie, kontakt z umówionym transportem kajaków, konieczność wezwania pomocy… Może zdarzyć się mnóstwo sytuacji wymagających czynnego telefonu. Dlatego warto spakować naładowany powerbank, zapasową baterię lub ładowarkę solarną.

To twój debiut? Po pierwsze, pamiętaj, że kajak ma ograniczoną przestrzeń bagażową, więc nie możesz zabrać ze sobą zbyt dużo rzeczy ani sprzętów o szczególnie dużych gabarytach.

Po drugie, zrezygnuj z rzeczy ciężkich, bo zdarza się, że na szlaku trzeba przenosić kajak wraz z dobytkiem.

Po trzecie, nie zapominaj, że wkraczasz w środowisko wodne. Nawet przy korzystnych prognozach pogody zdarzają się przelotne opady, wiosła podczas ruchu chlapią również do środka kajaka, a wywrotki mogą się przytrafić także doświadczonym kajakarzom. Bezwzględnie warto więc zaopatrzyć się w szczelną torbę lub pudełko z nieprzemakalnego materiału na pieniądze, dokumenty i osobiste gadżety elektroniczne (smartfon, tablet). Najlepiej, żeby było dobrze umocowane wewnątrz kajaka i w jaskrawym kolorze, tak by w przypadku wypadnięcia za burtę było łatwe do odnalezienia. Podobnie należy zabezpieczyć dodatkowy komplet odzieży na zmianę. Po całym dniu chlapania wodą docenisz możliwość przebrania się w suche rzeczy.

DLA KAŻDEGO?

Nawet jeśli ktoś ma problem ze sprawnością kończyn górnych, może wsiąść jako załogant do dwuosobowego kajaka i ograniczyć się do pomocy w sterowaniu łodzią. Dwu-, trzygodzinny rejs w tempie relaksacyjnym nie powinien zaszkodzić osobom z niewydolnością płuc i chorobami układu krążenia.

Alergicy powinni wybrać termin, kiedy pyli mniej roślin oraz przeprowadzić wcześniej przygotowawczą kurację lekami przeciwhistaminowymi.

Ograniczenia dotyczą dłuższych, trudniejszych szlaków i obejmują osoby, które mają problemy z kręgosłupem, poważne problemy kardiologiczne. Ostrożność zalecana jest pacjentom z silnymi alergiami i schorzeniami dróg oddechowych.

NASZ EKSPERT

Krzysztof Słomiak DR N. FARM.

Podczas pływania kajakiem trzon wiosła na ogół jest mokry i – w wyniku ślizgania się i tarcia skóry po nim – może dojść do powstania otarć, pęcherzy i odcisków najczęściej pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym oraz w środkowej części dłoni. To powoduje ból przy każdym pociągnięciu wiosłem.

Aby zapobiegać pęcherzom, należy poprawić technikę uchwytu lub założyć specjalne rękawiczki z miękkimi podkładkami.

Na wypadek pojawienia się odcisków warto zaopatrzyć się w zestaw, który pomoże uporać się z problemem. W jego skład wchodzą: płyn dezynfekcyjny, maść antybiotykowa, gaza jałowa, opatrunki przeciw pęcherzom, bandaże, żelowe podkładki do skóry oraz plaster.

Skórę należy zdezynfekować oraz zabezpieczyć, najlepiej przy pomocy opatrunku żelowego, bandaża lub plastra.

Nie powinno się przebijać pęcherzy lub odcisków. Płyn wypełniający ranę wyściela i chroni delikatną tkankę pod spodem.

Tworzy idealne, sterylne środowisko do gojenia się rany.

Należy również ograniczyć urażanie zranionego miejsca, gdyż może powstać otwarta rana, która stanie się łatwym celem dla bakterii i wirusów. d b a m

o z d r o w i e | 63

a b c d o b rej fo r my

ZGRABNE łydki

SMUKŁE, SILNE, SEKSOWNE. NIE JEST ŁATWO WYPRACOWAĆ TAKIE ŁYDKI, CHOĆ ĆWICZENIA, KTÓRE POMOGĄ CI UZYSKAĆ SPEKTAKULARNY EFEKT, SĄ PROSTE. POŚWIĘĆ KWADRANS TRZY RAZY W TYGODNIU,

BY PIĘKNIE UKSZTAŁTOWAĆ MIĘŚNIE DOLNEJ PARTII NÓG. 64 | d b a m

o z d r o w i e

p

Proponowany przez nas trening składa się z kilku różnych ćwiczeń. Zacznij od 10-20 powtórzeń, a z czasem rób je przynajmniej do 30. Mięśnie łydek warto zmusić do cięższej pracy, stosując obciążniki na kostki. Ćwiczenia możesz wykonywać osobno albo zrobić je na koniec innego treningu. Nie forsuj się dzień po dniu, daj mięśniom czas na odpoczynek.

Kluczem do sukcesu jest dość duża intensywność ćwiczeń. W końcu łydek używasz każdego dnia i są one przyzwyczajone do długotrwałego, ale mało wymagającego wysiłku. Jeśli więc po treningu nie czujesz mięśni, to znaczy, że wysiłek był niewystarczający. Rób ćwiczenia jedno po drugim, po każdej serii zrób 30-sekundową przerwę i powtórz cały cykl przynajmniej dwa, trzy razy.

zdjęcia: Adobe Stock (2)

Agata Kucucha

abc dobrej fo r my

TRENUJ Z NAMI!

1

8

WSPIĘCIA NA PALCE

PRZYSIAD ZE WSPIĘCIEM NA PALCE

To jedno z łatwiejszych ćwiczeń na łydki. Stań na podwyższeniu, na przykład na stepie lub schodku, umieszczając na nim tylko przednie części stóp. Pięty powinny być swobodnie opuszczone, nogi w kolanach wyprostowane, brzuch wciągnięty, plecy wyprostowane. Unoś się maksymalnie na palcach stóp, a następnie powoli opuszczaj pięty jak najniżej.

2

OŚLE WSPIĘCIA Zasada tego ćwiczenia jest taka, jak poprzedniego, ale wykonujesz je w zgięciu. Zaprzyj się o ścianę lub stabilny stół, śródstopiem stań na podwyższeniu.

Twoje pięty powinny swobodnie opadać, a plecy z nogami tworzyć kąt 90 stopni. W tej pozycji spróbuj jak najbardziej wspiąć się na palce, a potem maksymalnie się opuścić.

3

Stań w lekkim rozkroku, palce delikatnie skieruj na zewnątrz, plecy proste, ręce wzdłuż tułowia. Wykonaj przysiad, wspinając się na palce i jednocześnie unosząc ręce ponad głowę, po czym powróć do pozycji wyjściowej. Z wdechem wykonaj przysiad: cofnij biodra i ugnij kolana. Wychodząc w górę, napnij mięśnie brzucha oraz pośladki i wykonaj wspięcie na palce.

STEP BY STEP Wchodzenie i schodzenie z niewysokiego podestu to doskonały sposób na ćwiczenie mięśni łydek. Przy okazji wytrenujesz też inne partie ciała, w tym pośladki, talię, uda, brzuch.

Trenuj w dość szybkim tempie, zwracając uwagę na technikę. Pilnuj, byś miała wyprostowane plecy i wciągnięty brzuch. Wchodząc na podest, rozpoczynaj krok od pięty – nie ześlizgniesz się z podestu, a przy okazji zadbasz o prawidłową pracę stawu skokowego i unikniesz kontuzji.

Schodząc zaś, najpierw stawiaj palce, a dopiero potem śródstopie i piętę.

WSPIĘCIA SIEDZĄC Ćwiczenie to jest mniej skuteczne niż wersja na stojąco lub z obciążeniem, jednak możesz je wykonywać, nawet siedząc w pracy za biurkiem. Zdejmij buty i wykonuj wspięcia na palce.

4

SKAKANKA To świetny przyrząd do ćwiczenia mięśni nóg, wspaniale rzeźbi łydki. Jeśli nie masz skakanki lub odpowiednio dużo miejsca, by ćwiczyć ze skakanką, możesz po prostu podskakiwać w miejscu, na palcach. Skacz po 30 sekund, powtórz 3-5 razy.

5

WZNOSY NÓG W LEŻENIU Połóż się na brzuchu, czoło oprzyj na złożonych przed sobą rękach. Na kostki nóg nałóż ciężarki. Napnij mocno mięśnie łydki, palce stóp skieruj na siebie. Przyciągnij pięty do pośladków, po czym wróć do pozycji wyjściowej. Ćwiczenie możesz wykonywać także bez obciążenia, ale nie zapomnij o napinaniu mięśni.

7

PAJACYKI Stań w pozycji wyprostowanej, ręce opuść swobodnie wzdłuż tułowia, złącz stopy i delikatnie ugnij kolana. Wyskocz w górę, robiąc rozkrok, ramiona również wyrzuć ku górze i niemal połącz dłonie nad głową.

Skacz miękko. Wykonaj jak najwięcej pajacyków: minimum 15, zrób odpoczynek i kolejne 15.

6

SZEROKI BIEG Stań na jednej nodze, drugą lekko ugnij w kolanie, ręce niech będą zgięte w łokciach. Wykonuj szeroki bieg, przeskakując z jednej nogi na drugą. Zwróć uwagę, by w momencie przeskoku amortyzować nogę przez ugięcie kolana i pracę tułowia (sylwetka wyprostowana, lekko pochylona do przodu).

d b a m

o z d r o w i e | 65

a b c d o b rej fo r my

DRĘTWY problem

NASZ EKSPERT

Tomasz Pojawa MASAŻYSTA, TRENER PERSONALNY, INSTRUKTOR WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

NIEPRZYJEMNE MROWIENIE LUB BRAK CZUCIA W KOŃCZYNACH POTRAFIĄ WYBUDZIĆ Z NAJGŁĘBSZEGO SNU. ALBO UNIEMOŻLIWIĆ SPRAWNE WSTAWANIE OD STOŁU. JAK POZBYĆ SIĘ TEGO KŁOPOTU?

n

Na pewno znasz to uczucie, kiedy budzisz się i czujesz, że nie możesz ruszyć ręką lub nogą, a po całej kończynie „przebiegają liczne stada mrówek”. Mrowienie i drętwienie kończyn górnych lub dolnych nazywa się parestezją. Jej przyczyny mogą być banalne – zbyt długie siedzenie lub leżenie w niewygodnej pozycji lub mocny miejscowy ucisk, który na dłuższą chwilę zaburzył krążenie krwi.

Drętwieniu kończyn mogą też towarzyszyć inne objawy odczuwalne fizycznie, na przykład kłucie, pieczenie i zimno. Przeważnie wystarczy drobna zmiana pozycji ciała i wraz z dopływem świeżej, utlenionej krwi kończyny powracają do naturalnego stanu.

Jednak często powtarzająca się i długotrwała parestezja, zwłaszcza taka, która nie jest związana z niewygodną pozycją, może być symptomem poważniejszych schorzeń. Nie można jej lekceważyć i należy skontaktować się z lekarzem.

66 | d b a m

o z d r o w i e

NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY

abc dobrej fo r my

Drętwienie kończyn w nocy może być wywołane między innymi przez: cieśni nadgarstka, łokciu tenisisty, ˚ zespole łokciu golfisty, dyskopatii;

miejscowy ucisk na nerw, na przykład przy

i mikroelementów (magnezu, potasu, ˚ witamin wapnia) lub zatrucia pokarmowego; nieodpowiednią dietę prowadzącą do niedoboru

˚ żylną, miażdżycę; cukrzycę (neuropatia cukrzycowa); ˚ choroby autoimmunologiczne (m.in. stwardnie˚ nie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów); nadmierną otyłość; ˚ zaawansowaną ciążę; ˚ ucisk lub uszkodzenie nerwów spowodowane ˚ dawnym urazem podczas wypadku; siedzącą pracę i brak aktywności fizycznej. ˚ zaburzenia układu krążenia, niewydolność

REKLAMA

a b c d o b rej fo r my

...I LECZENIE CZAS NA BADANIA...

Diagnostyka przy drętwieniu kończyn obejmuje przede wszystkim wywiad lekarski oraz szczegółowe analizy laboratoryjne krwi i moczu.

W przypadku podejrzenia, że przyczyny mogą być powiązane z układem nerwowym, wskazana jest dodatkowa diagnostyka, na przykład badanie elektrofizjologiczne, USG, RTG, jak również konsultacja z odpowiednim lekarzem specjalistą – ortopedą lub neurologiem.

Za drętwienie kończyn odpowiada głównie niedobór witamin z grupy B, głównie witaminy B6, magnezu, wapnia i potasu.

REKLAMA

W większości przypadków możemy pozbyć się problemów, jeśli wprowadzimy kilka konkretnych zmian w trybie życia i sposobie odżywiania. Należy zmienić łóżko na wygodniejsze i nosić luźniejszą odzież, najlepiej z materiałów niedrażniących skóry.

Osoby, które uprawiają sporty siłowe, powinny ostrożnie dobierać obciążenia treningowe. Nadmierne forsowanie mięśni i stawów może zaburzać impulsy nerwowe.

Codzienne pożywienie powinno zawierać dużo witamin i mikroelementów z owoców i warzyw, a także zdrowych tłuszczów, które znajdziemy w oliwie, oleju rzepakowym, tłustych rybach, orzechach i pestkach. Warto ograniczyć używki – w szczególności kawę i alkohol, które wypłukują z organizmu niezbędne mikroelementy.

Czasami wymagane jest wsparcie dobranym zestawem leków i suplementów poprawiających krążenie krwi i uzupełniających niedobory ważnych pierwiastków. Raczej rzadko bywa konieczna interwencja chirurgiczna, która uwolni uciskane nerwy.

abc dobrej fo r my

reklama

TEN TRENING CI POMOŻE Magnez Cardio suplement diety

Zawiera magnez, potas, witaminy B6 i B1 oraz ekstrakt z owoców głogu.

Magnez i potas wspomagają prawidłowe funkcjonowanie mięśni.

50 tabletek

Regularna aktywność fizyczna – zwłaszcza ćwiczenia aerobowe – ma pozytywny wpływ na układy nerwowy i krwionośny, więc pomoże zapobiegać drętwieniu kończyn.

Można skorzystać z gotowych programów treningowych znalezionych w internecie, ale warto skonsultować się z trenerem personalnym, aby wybrać ćwiczenia odpowiednie dla siebie i stworzyć indywidualny program treningowy.

Poniższe ćwiczenia rozciągające możesz bezpiecznie wykonywać codziennie. Najlepiej wieczorem przed snem. Wykonuj jedno po drugim po kilka powtórzeń z przerwą pół minuty po każdym.

W trakcie ćwiczeń oddychaj miarowo i swobodnie. ĆWICZENIE 1 W pozycji stojącej trzymaj wyprostowane ręce przed sobą.

Rozcapierz palce dłoni, by się nie dotykały i wyciągnij ręce, sięgając najdalej przed siebie. Policz do 5 i powoli opuść ręce w dół. Strzepnij energicznie dwa razy.

Powtórz ćwiczenie 5 razy.

W codziennym jadłospisie nie może zabraknąć produktów pełnoziarnistych, przetworów mlecznych i prawdziwego kakao – ten zestaw może być dobrym posiłkiem na początek dnia. Proponujemy więc jogurt naturalny z muesli i bananem plus kakao.

ĆWICZENIE 2 W pozycji stojącej, plecy wyprostowane, unieś proste ręce. Sięgnij w górę najdalej, jak możesz i wykonuj dłońmi ruch, jak przy wkręcaniu żarówki. Policz do 5 i opuść powoli ręce w dół. Strzepnij energicznie dwa razy.

Powtórz ćwiczenie 5 razy.

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4), a rchiw um p r y w atn e ( 1)

ĆWICZENIE 3 W pozycji leżącej na plecach z rękami wzdłuż ciała wyprostuj nogi, sięgając stopami możliwie daleko.

Wykonuj obroty stopami do środka (5 powtórzeń) i na zewnątrz (5 powtórzeń). Rozluźnij się.

Powtórz ćwiczenie 5 razy. ĆWICZENIE 4 W pozycji leżącej na plecach przełóż wyprostowane ręce za głowę, tak by całe ciało tworzyło linię prostą.

Napnij mięśnie, próbując sięgnąć stopami i dłońmi możliwie najdalej. Policz do 5 i się rozluźnij.

Powtórz ćwiczenie 5 razy. ĆWICZENIE 5 W pozycji leżącej na plecach unieś prawą nogę, zegnij w kolanie i przyciągnij obiema rękami możliwie blisko do klatki piersiowej. Policz do 5, puść i powoli wyprostuj nogę. Teraz unieś lewą nogę, zegnij w kolanie i przyciągnij obiema rękami możliwie blisko do klatki piersiowej.

Policz do 5, puść i powoli wyprostuj nogę.

Powtórz ćwiczenie 5 razy na każdą nogę.

d b a m

o z d r o w i e | 69

TRENDY W SPORCIE

GIRL POWER!

Chcesz dodać sobie energii? Ćwicz. Choć brzmi to paradoksalnie, wysiłek zwiększy twoją witalność, moc i siłę.

– to optymalna liczba powtórzeń ćwiczenia siłowego, jeśli chcesz spalać tkankę tłuszczową.

Rób wtedy jednak mniej serii, najwyżej trzy-cztery.

Jeśli stosujesz ciężarki, wybierz lżejsze. Trening spowoduje przyspieszenie tętna, a ty zbudujesz wytrzymałość, jednocześnie tracąc z brzucha oponkę.

70 | d b a m

o z d r o w i e

IDŹ NA DETOKS ;) Ćwiczenia pomagają przyspieszyć usuwanie z organizmu produktów przemiany materii. Poprawiają krążenie, przepływ limfy, przyspieszają metabolizm – krótko mówiąc: usprawniają wszelkie procesy, w których produkty odpadowe wydalane są z organizmu przez nerki i okrężnicę. Dlatego zamiast stosować głodówki, idź na spacer lub pobiegaj. Będzie zdrowiej!

zdjęcia: Adobe Stock (3)

15

Ruch wywołuje zmiany w neuroprzekaźnikach mózgu, przez co po skończonych ćwiczeniach najpierw czujesz zmęczenie, a potem przyjemność i witalność. Ćwicząc regularnie, działasz na organizm długofalowo. Dr Patrick O’Connor z Georgia University odkrył, że wystarczy 20 minut ćwiczeń o niskiej intensywności (chodzenie) lub umiarkowanej (jazda na rowerze) trzy razy w tygodniu, by zwiększyć poziom energii o 20 proc. Mózg na takie przestawienie się potrzebuje 4-6 tygodni. Spróbuj!

CZAS PODNIEŚĆ RĘKAWICĘ Treningi inspirowane boksem są zazwyczaj dość intensywne i pobudzają do działania duże grupy mięśni. Nie bój się tego – dzięki takim ćwiczeniom szybko poprawisz kondycję i zgubisz nadliczbowe kilogramy. Przekonaj się sama.

Wake up, kochana cy na płynięciu po powierzchni Znasz wakeboarding? To sport polegają maniem liny ciągniętej przez wody na desce z jednoczesnym trzy i adrenalina, i praca nad równowałódź lub za pomocą wyciągu. Jest tu ? Jak zapewniają trenerzy, gą ciała. Może spróbujesz w tym roku ny poziom sprawności, a podstaby wystartować, wystarczy przecięt ut. wowe szkolenie trwa od 15 do 60 min

• Jeden cios to tak naprawdę dwa

ćwiczenia. Gdy robisz wyrzut pięścią, pracują mięśnie ramion i przedramion.

Cofnięcie do tyłu to z kolei praca dla mięśni barku i pleców. Robiąc to z ciężarkiem, zwiększasz trudność i skuteczność ćwiczenia.

• Bokserski trucht wzmacnia nogi.

Aktywizuje zarówno głębokie, jak i płytsze mięśnie, ale ich przy tym nie rozbudowuje nadmiernie.

• Poprawisz kondycję. Pamiętasz trenin-

gi Rocky’ego? Bokserska rozgrzewka to skoki na skakance, przysiady i pompki.

• Wyćwiczysz odpowiednią postawę

i popracujesz nad koordynacją ciała.

• W czasie 45-minutowego treningu spalasz od 600 do 800 kcal.

• Wzmacniasz pewność siebie.

Nikomu niczego złego nie życzymy, ale zawsze warto wiedzieć, jak wyprowadzić prosty cios. No, i mieć siłę, by był on odpowiednio skuteczny.

UWAŻAJ NA POSIŁEK PO TRENINGU ć ;) Badacze Przynajmniej, jeśli chcesz schudną ersity of Nebraska Univ i ich z Technical University of Mun może zachęcać zwracają uwagę, że wysiłek fizyczny po treningu. Efekt? ia wien poży i ilośc szej więk do zjadania ż chudnięcie iewa Pon Zamiast utraty wagi jej przyrost. ywacją mot ną głów ch jest dla dużej części ćwiczący ować. tren ą stan prze że wić, spra e do ruchu, tycie moż PRZEMYŚLENIE DLATEGO DOBRĄ STRATEGIĄ JEST GU – I POLICZENIE NIN TRE TEGO, CO CHCESZ ZJEŚĆ PO Ę.

MAT NA YSZ OCZ KALORII! – ZANIM WSK

d b a m

o z d r o w i e | 71

Paulina Holtz dogonić siebie...

F E L I E TO N

MOŻE STARE TĘSKNI, ale nowe czeka

PATRZĘ CO RANO W LUSTRO I WIDZĘ WYRAŹNIE OSTATNIE PÓŁTORA ROKU. Nie wiem

do końca, na czym to polega, może to coś w oczach? Kilka nowych zmarszczek? Siwych włosów? Dodatkowych kilogramów?

Ten pandemiczny czas coś zmienił nie tylko globalnie, lecz także w mojej osobistej mikroskali.

Może to codzienne przypominanie sobie, jak kruche jest życie? Może rozmyślanie o przyszłości moich córek?

MOŻE WIELE NAGŁYCH, NIESPODZIEWANYCH POŻEGNAŃ? Tych potwornie smutnych,

kiedy odchodzili ludzie, których znałam. Tych smutno-refleksyjnych, jak pożegnanie z szalonym rytmem życia i pracy na rzecz spędzania czasu w domu. I tych pozytywnych, jak pożegnanie z powierzchownością i docenianie każdej chwili, przyjaźni i każdego spotkania.

To czas bardzo wielu zmian dla nas wszystkich. Permanentny stan oczekiwania i przeczekiwania. Strachu i wyparcia. Nadziei pomieszanej ze znużeniem i zniechęceniem. Prób utrzymywania się na powierzchni życia i momentów, kiedy wydaje nam się, że już nie mamy sił. Świat się zatrzymał, zawirował w miejscu i z bólem głowy stoi i się bezradnie kiwa.

Ale powoli, nieco niezgrabnie rusza teraz dalej.

Najpierw zrobiło się ciepło i wyszliśmy do parków i lasów. Potem minie najgorsze i z dnia na dzień będziemy coraz wyżej i odważniej podnosić głowy do słońca.

A za jakiś czas pozbieramy do pudełek smutek, tęsknoty, niezrealizowane plany, niepokój, marazm, czarne myśli. Szczelnie te pudełka zamkniemy, schowamy w piwnicy i zaczniemy kolekcjonować na nowo dobre wspomnienia, promienie słońca, uśmiechy bliskich, pocałunki ukochanych, nowe wyzwania, nowe nadzieje… Tak będzie. Musi.

Paulina Holtz Aktorka. Mama. Kobieta. Trenerka. Kolejność zmienna. Biega, ćwiczy siłowo siebie i innych, praktykuje jogę.

Weganka. Ciągle w ruchu. Gdy już nie ma na nic czasu, przychodzi jej do głowy, żeby napisać książkę albo pojechać na szkolenie. Stara się być inspiracją do twórczego, aktywnego życia. Sama uczy się lenić.

72 | d b a m

o z d r o w i e

Uśmiechnij się.

zdjęcie: Anna Powałowska-Górska

NIKOMU NIE JEST ŁATWO.

Zadbaj naturalnie o swoje włosy – linia Enilome Green z Łopianem i Tatarakiem.

Ekstrakt z korzenia łopianu większego: Zapobiega nadmiernemu wydzielaniu sebum i wzmacnia cebulki włosów hamując nadmierne wypadanie, Ekstrakt z korzenia tataraku: Hamuje przetłuszczanie się włosów, poprawia ich kondycję.

ENILOME HEALTHY BEAUTY GREEN

Wygodne płatności online

Dostawa do domu już za 6,99 zł

SZUKAJ

Eksperckie porady

Słońce

H C A S WE WŁO

PATENT NA URODĘ

pa ten t n a u rodę

PROMIENIOWANIE UV, WIATR I SŁONA WODA SPRAWIAJĄ, ŻE KOSMYKI STAJĄ SIĘ PRZESUSZONE I MATOWE. NA SZCZĘŚCIE MOŻESZ TEGO UNIKNĄĆ – NAWILŻANIE, REGENERACJA I, CO NAJWAŻNIEJSZE, PRZECIWSŁONECZNA OCHRONA – SPRAWIĄ, ŻE TWOJE WŁOSY POZOSTANĄ GŁADKIE I LŚNIĄCE. Paulina Długosz

Gorą c y tre nd l ata 2021

akże Niech się kręcą! T pracowane na grzywce. Niedo lizacji uczesania, bez sty wnicy za pomocą prosto się czy lokówki stały andemii codziennością w p endu. i urosły do rangi tr ać i być Włosy mogą falow ione niedbale zmierzw yzura – taka naturalna fr jest bardzo sexy.

BRUNETKI, SZATYNKI, RUDE MGIEŁKA MA ZNACZENIE I BLONDYNKI… …wszystkie musimy dbać o włosy na słońcu, choć odporność kosmyków na promieniowanie zależy od ich koloru. Ciemne włosy mają najwięcej melaniny, a więc najlepiej chronią się przed słońcem. Jasne są na nie bardziej wystawione, szczególnie jeśli są rozjaśniane.

76 | d b a m

o z d r o w i e

Kosmetyk w sprayu z filtrami UVA i UVB sprawia, że promieniowanie nie dociera w głąb łodyg włosów. Najlepiej, gdyby były to filtry mineralne i filtry naturalne, ale wspierające się nawzajem w jednym kosmetyku. Spryskaj włosy delikatnie, tak by ich nadmiernie nie obciążyć, nie spłukuj. Aplikację na plaży powtarzaj co godzinę lub po każdej kąpieli, wtedy włosy będą chronione bez ustanku.

NIE SUSZ NA SŁOŃCU Za sprawą promieniowania łuski włosów odchylają się. Efekt ten jest jeszcze mocniejszy, jeśli kosmyki są mokre. Wtedy krople wody tworzą dodatkową soczewkę skupiającą promienie i włos jest niszczony szybciej. Dlatego po kąpieli albo przejdź do cienia, albo schować fryzurę pod kapeluszem lub chustą.

patent na u ro d ę

reklama

CYDR DO WŁOSÓW, OCET JABŁKOWY I POKRZYWA Płukanka do włosów na bazie cydru jabłkowego wzbogacona owocowymi i ziołowymi ekstraktami oraz hydrolatem z oczaru wirginijskiego.

Poprawia wygląd włosów, pozostawia odczucie świeżości. Nie zaburza naturalnego pH skóry głowy. Może być stosowana do pielęgnacji każdego rodzaju włosów, a w szczególności cienkich, zniszczonych i pozbawionych blasku.

250 ml

Tak działa UV

sprawia, Słońce nie tylko ę bardziej że włosy stają si zenie, podatne na krus a lecz także osłabi rzyjać cebulki i może sp yków. wypadaniu kosm

Więcej na www.botame.pl d b a m

o z d r o w i e | 77

pa ten t n a u rodę

A MOŻE WARKOCZ? Splecenie włosów w kłos czy upięcie koka to kolejne sposoby na ochronę przeciwsłoneczną. Dzięki temu mniejsza ich ilość ma kontakt z promieniowaniem UV. Są też wtedy mniej podatne na działanie wilgoci i wiatru, plątanie i uszkodzenie.

Tego unikaj!

włosów w zbyt ˚ mycie ciepłej wodzie tarcie ręcznikiem ˚ mocne gorącym powie˚ suszenie trzem suszarki, używanie lokówki i prostownicy bez wcześniejszego zastosowania kosmetyku termoochronnego

78 | d b a m

o z d r o w i e

ZOBACZ, JAK TO ZROBIĆ,

BY W PEŁNI WYKORZYSTAĆ MOC KOSMETYKÓW 1. Umyj włosy i je delikatnie osusz.

2. Wcieraj maskę delikatnie w cienkie pasemka. Rób to lekkimi, głaszczącymi ruchami od góry w dół. Dzięki temu aktywne składniki dotrą do każdego włosa. Przeczesz fryzurę grzebieniem z szeroko rozstawionymi zębami lub szczotką.

3. Owiń włosy folią, a potem jeszcze ciepłym ręcznikiem. Dzięki temu łuski włosów lekko się rozchylą, a składniki aktywne z preparatu, w tym proteiny, wnikną do wnętrza włosów.

4. Maskę trzymaj 15-30 minut. Zdejmij ręcznik i folię, polej głowę letnią wodą i rozmasuj kosmetyk. Maska się dzięki temu zemulguje i będzie łatwiej ją zmyć wodą. Na koniec płukania użyj chłodnego strumienia, to z kolei zamknie łuski włosa. Po wyschnięciu fryzura będzie gładka i błyszcząca, bo będzie równomiernie odbijać światło.

patent na u ro d ę

ZOBACZ, JAKICH ILOŚCI KOSMETYKÓW DO WŁOSÓW POWINNAŚ UŻYWAĆ Maska Porcja: kulka wielkości orzecha włoskiego na włosy średniej długości, krótkim wystarczy połowa tej ilości.

Długie włosy – kulka wielkości dwóch orzechów.

Używaj: 2-3 cm od nasady włosów. Trzymaj 15-30 minut, spłucz.

Serum silikonowe Porcja: wielkości orzecha laskowego.

Używaj: po umyciu włosów.

Zacznij od wmasowania w końcówki, a potem rozprowadź na całej długości pasm.

Olejek

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4), R. C yro n ( 1)

Porcja: 2-3 krople.

Używaj: na umyte, mokre lub suche włosy.

Olejowanie ZOSTAW NA WIECZÓR Wmasuj we włosy porcję odżywczego olejku, a nawet zwyklej oliwy, na godzinę albo całą noc. Na kosmyki średniej długości przeznacz około łyżki oleju. Wcieraj go delikatnie, od wysokości uszu w dół. Po wszystkim spłucz olej ciepłą wodą, wmasuj dowolną odżywkę lub maskę bez silikonów. Znowu spłucz, użyj delikatnego szamponu.

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Plaża, szum morza, słońce we włosach… Żeby jesienią nie martwić się o stan swoich kosmyków, warto latem o nie odpowiednio zadbać.

Oprócz kosmetyków chroniących przed słońcem i słoną wodą nie zapomnij o suplementacji. Witaminy C i E zabezpieczą przez szkodliwym promieniowaniem UV. Kolejnym silnym antyoksydantem jest selen, który dodatkowo chroni przed nadmiernym przesuszeniem.

Warto dołączyć do tego zestawu cynk, który wpływa na tworzenie keratyny – głównego budulca włosów i zapewnia ich elastyczność, reguluje też pracę gruczołów łojowych na skórze głowy.

WSPARCIE DLA KOLORU Czy wiesz, że najszybciej intensywność tracą odcienie rude? Pod wpływem słońca szarzeją lub rudzieją też blondy. Specjalne odżywki podtrzymujące odcień i zmniejszające zniszczenia zacznij stosować od razu po koloryzacji.

PO POWROCIE Z PLAŻY Włosy powinnaś spłukać słodką wodą. a najlepiej dokładnie umyć i odżywić.

MASKA NA MAKSA Jak wyciągnąć z maseczki do włosów maksimum korzyści?

Stosuj ją z głową. Przy szorstkich i zniszczonych kosmykach postaw na preparaty z proteinami oraz z olejami i humektantami. proteinowe stosuj co 2.–3. mycie. Uzupełnią ubytki w łody˚ Maski gach włosów, które staną się dzięki temu mocniejsze i gładsze. z olejami i humektantami, czyli nawilżaczami, ˚ Maski sprawiają, że włosy stają się bardziej elastyczne i miękkie.

Stosuj je jako uzupełnienie masek proteinowych.

d b a m

o z d r o w i e | 79

pa ten t n a u rodę

˚

magne z

nawilża

że lazo

˚

ni a zebarwie r p a i n ś a rozj

˚

cy nk

i chroni prze d zmarszc zk am

˚

d zi ał a prze ci wza pa

˚

wapń

fosfor witaminy C,

lnie

odświe ża

˚

u ję d rnia

A, E

Truskawkowa

UCZTA DLA URODY TO JEDNE Z NASZYCH NAJSMACZNIEJSZYCH SEZONOWYCH OWOCÓW. WARTO SIĘ NIMI ZAJADAĆ I WYKORZYSTYWAĆ JE DO PIELĘGNACJI SKÓRY I WŁOSÓW. Maja Nowicka

Zblenduj pięć truskawek, dodaj łyżkę cukru i łyżeczkę oliwy. Wymasuj tą smakowitą papkę całe ciało, pozostaw na skórze na kilka minut i dokładnie zmyj. Skóra zyska blask, będzie napięta i wyraźnie odmłodzona.

80 | d b a m

o z d r o w i e

Bye, bye plamki Truskawki obfitują w kwas salicylowy, który pomaga usunąć martwe komórki skóry i pobudza ją do regeneracji. Dzięki temu rozjaśniają się plamy i przebarwienia.

Jak to zrobić? Rozgnieć widelcem truskawkę, dodaj kilka kropli soku z cytryny i odrobinę oliwy – wymieszaj. Nałóż na skórę z przebarwieniami, zostaw na 20 minut, zmyj.

Powtarzaj co trzy dni, aż zobaczysz satysfakcjonujący efekt.

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4)

AROMATYCZNY PEELING

patent na u ro d ę

PYSZNA SZMINKA Rozgnieć dwie duże truskawki, wymieszaj z łyżeczką miodu i posmaruj miksturą usta.

Zostaw na minutę, a następnie zliż. Owoce zawierają naturalne barwniki, które nadadzą wargom ładny czerwony odcień. Znajdujące się w nich kwasy owocowe delikatnie podrażnią naskórek, co subtelnie powiększy usta – będą wydawały się pełniejsze.

SMUKŁA FIGURA Garść truskawek dostarcza zaledwie 20 kcal, bo 100 g owoców zawiera 30 kcal. To znakomite owoce dla osób dbających o linię lub chcących wyszczuplić ciało. Do tego przyspieszają przemianę materii, bo dzięki zawartości pektyn usprawniają pracę jelit. Składają się w 90 proc. wody, co z kolei działa moczopędnie, a więc również przyczynia się do utraty nadliczbowych kilogramów.

SKUTECZNY RATUNEK DLA PRZETŁUSZCZAJĄCYCH SIĘ WŁOSÓW

zy?

Masz opuchnięte oc ieką plasterki ow p ą n ol d od p óż oł P na 10 minut. truskawki, zostaw

Zblenduj garść truskawek, dodaj odrobinę wody, by uzyskać płynną maseczkę do włosów. Po umyciu głowy wetrzyj ten czerwony koktajl w skórę głowy i włosy, zostaw na kilkanaście minut, spłucz. Powtarzaj trzy razy w tygodniu. Przy okazji zniknie problem łupieżu, zaś włosy będą bardziej sprężyste. Ale uwaga! Truskawki mogą osłabić kolor farbowanych kosmyków.

NA PIĘKNY UŚMIECH Truskawki mogą wybielić zęby i chronią przed tworzeniem się kamienia nazębnego.

Przekrojonym owocem nacieraj zęby i dziąsła przez kilka minut, a następnie nic nie jedz ani nie pij przez pół godziny. Powtarzaj zabieg codziennie przez tydzień, dwa. d b a m

o z d r o w i e | 81

WIEM CO JEM

PRZYCHODZI POLAK do DIETETYKA...

w i em co j em

NASZ EKSPERT

dr Karolina Zarychta-Zajączkowska PSYCHOLOG ZDROWIA, PSYCHOTERAPEUTA, UNIWERSYTET SWPS WE WROCŁAWIU

ANOREKSJA, BULIMIA, NAPADOWE OBJADANIE SIĘ NAJCZĘŚCIEJ DOTYKAJĄ MŁODYCH KOBIET. ALE NIE TYLKO. NA ZABURZENIA ŻYWIENIA CIERPIĄ OSOBY W KAŻDYM WIEKU, BEZ WZGLĘDU NA PŁEĆ.

TO NARASTAJĄCY PROBLEM. Rozmawia: Barbara Acher-Chanda

Jak rozpoznać zaburzenia odżywiania u własnego dziecka?

Nie jest to proste. Pewien poziom zaabsorbowania swoim ciałem i odżywianiem jest naturalny, zwłaszcza u nastolatków. Ich ciało intensywnie się zmienia, hormony buzują, do tego młodzi ludzie są pod dużym wpływem grupy rówieśniczej. Trudno jest ustalić, czy dane zachowanie mieści się jeszcze w granicach normy, czy wymaga już działania.

Po czym mam rozpoznać narastające zagrożenie?

Pierwszym objawem jest zwykle jakaś zmiana w zachowaniu: spadek zainteresowania nauką, niechęć do spotkań z rówieśnikami, gwałtowny wzrost zainteresowania sportem u osób, które do tej pory nie były aktywne fizycznie.

Sygnał alarmowy to również intensywny wzrost lub spadek wagi, którego nie można wyjaśnić żadną chorobą.

Kolejny: unikanie spożywania posiłków z bliskimi lub wymykanie się zaraz po nich do łazienki.

Równie niepokojące są także silne emocje, jakie dana osoba wiąże z tematem jedzenia czy niespodziewana radykalna zmiana diety, niezwiązana z zaleceniami lekarskimi.

Co zrobić z takimi symptomami?

Zaniepokojeni bliscy natychmiast chcą na siłę wysyłać chorego do specjalisty. Nie biorą pod uwagę możliwości, by najpierw na konsultację zgłosić się osobiście, bez osoby u której podejrzewają zaburzenia, i przedyskutować z psychoterapeutą czy nawet pediatrą, sytuację, jaką obserwują.

84 | d b a m

o z d r o w i e

Zresztą sami mogą potrzebować wsparcia w konfrontacji z tą chorobą, rady, jak rozmawiać z dzieckiem czy partnerem o jego problemach z odżywianiem.

Jak zacząć taką rozmowę?

Trzeba powiedzieć szczerze o swoich obawach. Zapewnić wsparcie. Upewnić chorego w przekonaniu, że jesteśmy obok i jeśli tylko będzie gotowy przyjąć naszą pomoc – pozostajemy do dyspozycji.

Możemy znaleźć telefon do psychoterapeuty. Jeśli chory zgodzi się z nim spotkać, zaproponować swoją obecność podczas wizyty i zagwarantować, że nic złego się nie wydarzy, jeżeli nie będzie w stanie rozmawiać ze specjalistą.

Możemy również – o ile w dziecku jest taka gotowość – zaproponować wspólne spędzanie czasu na aktywnościach, które nie są związane ani z masą ciała ani z jedzeniem. Warto też inicjować spotkania, nawet online, z osobami, które są dla niego ważne.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY Z zaburzeniami odżywiania można udać się do lekarza pierwszego kontaktu albo od razu do psychiatry bądź psychoterapeuty, który specjalizuje się w leczeniu tego typu schorzeń.

wiem co je m

Czym są

ZABURZENIA ODŻYWIANIA To choroba, która dotyka miliony ludzi na całym świecie, jednak najczęściej kobiety w wieku od 12 do 35 lat.

Są trzy główne typy zaburzeń odżywiania: jadłowstręt psychiczny (anoreksja), bulimia i zaburzenie z napadami objadania się.

Każde z nich, tak jak każda inna choroba, wymaga leczenia. Im wcześniej poddasz się terapii, tym szybciej odzyskasz równowagę i uchronisz się przed wyniszczeniem organizmu i schorzeniami z tym związanymi.

Te wszystkie rozwiązania nie są oczywiście proste, bo emocje, jakie towarzyszą zwłaszcza dorosłym, kiedy choruje dziecko, są bardzo silne. Z doświadczenia wiem, że wielu rodziców próbuje na dzieciach wymuszać różnego rodzaju deklaracje, co jest bardzo złym pomysłem.

Dlaczego?

Naciskając na osobę dotkniętą zaburzeniami żywienia, możemy pogłębić jej stan. Tu nie zadziałają proste recepty, które bliscy dają moim pacjentom: „Zacznij się normalnie odżywiać” czy „Przestań się wreszcie objadać”.

Zakładają oni, że niejedzenie czy objadanie się to wybór chorego. A tak nie jest.

Bulimia, anoreksja, kompulsywne objadanie się to zaburzenie psychiczne i tak jak w innych zaburzeniach, żeby je wyleczyć, potrzebne jest wsparcie specjalisty. Komunikując się z dzieckiem w emocjonalny sposób, możemy doprowadzić do sytuacji, w której – kiedy będzie już gotowe poprosić o pomoc – nie zwróci się o nią do nas.

Z jakimi problemami najczęściej zgłaszają się pacjenci?

Zdecydowanie są to bulimia, napadowe objadanie się i anoreksja. Jest też spora grupa osób z formami atypowymi tego typu zaburzeń, w których nie występują wszystkie kryteria, pozwalające jednoznacznie zdiagnozować problem.

Generalnie pacjentów szukających pomocy mamy coraz więcej. W ciągu dwóch ostatnich dekad ich liczba

podwoiła się. A od wybuchu pandemii COVID-19 to zjawisko narasta jeszcze szybciej.

Z czego to może wynikać?

Jednym z wiodących czynników sprzyjających zaburzeniom odżywiania, jest wzrost znaczenia perfekcjonizmu w naszym życiu. Chcemy coraz szybciej osiągać coraz lepsze rezultaty. Przez tę gonitwę brakuje nam czasu na spotkania towarzyskie. Nie mamy wsparcia ze strony bliskich, nie mamy z kim porozmawiać, komu się pożalić.

Izolacja społeczna to czynnik numer dwa. Kolejne – lęki i spadki nastroju, wynikające ze wspomnianych już czynników. Dodajmy do tego rosnące znaczenie „kultury szczupłości”. Ludzie sukcesu są szczupli. Księżniczki z bajek są szczupłe. Superbohaterowie również. Taki przekaz dociera do nas od najmłodszych lat. Do tego dochodzi fatfobia, związana ze stygmatyzacją otyłości.

Jeżeli do tego dodamy brak ruchu spowodowany zamknięciem w domach podczas pandemii, zmianę rytmu dnia i nocy związaną ze zdalną pracą i nauką, łatwość w dostępie do jedzenia, którego zapasy zrobiliśmy podczas kolejnych lockdownów, stres związany z konsekwencjami gospodarczymi epidemii i lęk o bliskich, to mamy odpowiedź, skąd wzrost liczby przypadków w ostatnim czasie.

Według dostępnych już opracowań, które obejmują okres od wybuchu COVID-19, u osób zdiagnozowanych przed epidemią nastąpiło nasilenie zaburzeń. Jednocześnie d b a m

o z d r o w i e | 85

w i em co j em

zwiększyła się grupa nowych pacjentów potrzebujących pomocy specjalistów.

Zaburzenia odżywiania mogą nas dotknąć w każdym wieku.

Ale najczęściej pomocy potrzebują osoby młode, nastoletnie.

My, dorośli, mamy doświadczenie w radzeniu sobie ze stresem. Mamy też więcej sfer życia, w których możemy się odnaleźć. Świat dziecka to grupa rówieśnicza, szkoła. Pozbawiając go tego w czasie pandemii, zabieramy mu ten świat. Poza tym u nastolatków w sposób naturalny występuje sporo czynników ryzyka. Zaczynając od biologicznych – w ich organizmach trwa prawdziwa rewolucja hormonalna, ciało się zmienia, emocje sięgają zenitu.

Według statystyk ponad 70 procent nastolatków jest niezadowolonych ze swojego wyglądu. Tym młodym ludziom trudno sobie z tym poradzić.

Chorują też młodsze osoby.

Dzieci patrzą na nas i widzą, jaki mamy kontakt z własnym ciałem, jakie mamy podejście do odżywiania, jak krytycznie oceniamy ludzi wokół. Dużo moich pacjentów zwraca uwagę na to, jak ich bliscy komentowali wygląd na przykład znajomych podczas wakacji.

Czy zaburzenia odżywiania się dziedziczy?

Same czynniki biologiczne, w tym genetyka, nie determinują powstania zaburzeń. Są jeszcze społeczne, jak życie w kulturze szczupłości. Dzieci generacji doświadczanej przez fatfobię, są bardziej narażone na zaburzenia. Tak jak osoby z wysokim poziomem perfekcjonizmu, lękliwości, jakimś rodzajem obsesyjności. Ale jeśli dzisiejsze kilkulatki będą dorastały w środowisku, w którym będą miały okazję nauczyć się zdrowego kontaktu ze swoim ciałem, anoreksja czy bulimia raczej im nie zagrozi.

Anoreksja, bulimia dotyczy głównie kobiet?

Choć statystycznie zaburzenia odżywiania częściej dotykają kobiet, mężczyźni również ich doświadczają.

Według danych, o których mówi się, że mogą być zaniżone, w populacji ogólnej na 100 przypadków zaburzeń odżywiania około 20 dotyczy mężczyzn. W przypadku populacji zdiagnozowanej tylko 10 na 100. Ta rozbieżność wynika z faktu, że panowie mają trudność w szukaniu pomocy u psychiatrów i psychoterapeutów. Zwłaszcza w schorzeniach, które wydają się „kobiece”. Płacą za to wysoką cenę: ryzyko śmierci spowodowanej przez te schorzenia jest u nich dużo wyższe.

Czy z tą chorobą można wygrać?

Oczywiście. Im wcześniej zaczniemy terapię, tym większe są szanse na pokonanie schorzenia. Leczeniem z wyboru, czyli takim, które daje najlepsze rezultaty, jest terapia poznawczo-behawioralna, czasami wspierana farmakologią. W przypadku dzieci i nastolatków zalecana jest również terapia z udziałem rodziny.

86 | d b a m

o z d r o w i e

POZNAJ PRZECIWNIKA ANOREKSJA (jadłowstręt psychiczny) – lęk przed zwiększe-

niem wagi. Chorzy drastycznie ograniczają porcje jedzenia, obsesyjnie ćwiczą, zażywają środki przeczyszczające lub powstrzymujące łaknienie, dążą do tego, by mieć jak najniższą masę ciała. Bez względu na to, jak wyniszczony jest ich organizm, nadal uważają się za zbyt grubych. W skrajnych przypadkach anoreksja prowadzi do śmierci lub samobójstwa.

Objawy fizyczne: niska waga, kościste, wychudzone ciało, sucha, blada skóra, łatwe marznięcie.

BULIMIA (żarłoczność psychiczna) – wszystko kręci

się wokół jedzenia, a napady objadania kończą się paniką i poczuciem winy z powodu spożycia nadmiernej liczby kalorii.

Chorzy sięgają po drastyczne środki: wywołują wymioty, biorą środki przeczyszczające, robią lewatywy lub ekstremalnie ćwiczą, by przywrócić odpowiednią wagę.

Objawy fizyczne: waga drastycznie skacze w krótkim czasie, spierzchnięte, popękane usta od odwodnienia, przekrwione oczy.

NAPADOWE OBJADANIE SIĘ – coś więcej niż przejadanie się od czasu do czasu. To regularne napady objadania się co najmniej dwa razy w tygodniu, przez okres dłuższy niż pół roku, które są odpowiedzią na stres. W odróżnieniu od bulimii, po epizodzie objadania się chory nie stara się usunąć nadmiaru kalorii czy to przez prowokowanie wymiotów, czy stosowanie leków przeczyszczających. Odczuwa jednak poczucie winy i wstyd. Dlatego objada się w samotności.

Objawy fizyczne: nadwaga, otyłość.

wiem co je m

TO SAMO NIE MINIE! Ile osób w Polsce cierpi na zaburzenia żywienia?

Jeśli weźmiemy pod uwagę główne zaburzenia, takie jak anoreksja czy bulimia, można mówić o 3-6 procent społeczeństwa. Jeśli jednak uwzględnimy też nadwagę i otyłość, które również mogą wynikać z tego typu zaburzeń, pacjentów mamy dużo, dużo więcej.

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (2)

Otyłość może być spowodowana zaburzeniami odżywiania?

Owszem. W tym przypadku zaburzenia są w odwrotną stronę niż w bulimii czy anoreksji, czyli związane z nadmiarem a nie niedoborem przyjmowanej energii.

W tej grupie zaburzeń mamy między innymi zespół nocnego objadania się czy zespół kompulsywnego objadania się. Ale to może być również problem z nadmiernym spożyciem alkoholu, kiedy jego picie staje się ważniejsze niż zjedzenie pełnowartościowego posiłku. Dotyczy to osób z rozpoznaniem alkoreksji nazywanej także drunkoreksją. Z kolei dla osoby chorej na ortoreksję ważna jest patologiczna koncentracja na spożywaniu zdrowego jedzenia, która prowadzi do znacznych ograniczeń żywieniowych.

Jakie są konsekwencje tych zaburzeń?

Najbardziej dramatyczny przebieg może mieć anoreksja. Nieleczona prowadzi do skrajnego niedożywienia i w konsekwencji śmierci.

Ale spektrum zmian klinicznych związanych z zaburzeniami odżywiania jest szerokie. Można tu wymienić: zaburzenia przewodu pokarmowego, stan zapalny przełyku, nieżyt jelit, prowokowany wymiotami przez bulimików. W anoreksji – zaburzenia hormonalne i brak miesiączki, zmniejszenie wielkości jajników oraz macicy, prowadzące do niepłodności, jak również wzdęcia, zaparcia, zapalenie błony śluzowej żołądka,

NASZ EKSPERT

dr n. med. Lucyna Pachocka DIETETYK ŻYWIENIOWIEC, CENTRUM MEDYCZNE NARODOWY INSTYTUT ZDROWIA PUBLICZNEGO – PAŃSTWOWY ZAKŁAD HIGIENY

próchnica, problemy z pracą nerek.

To również wynikające z niedoboru potasu zaburzenia układu krążenia, które wiążą się następnie z zaburzeniami pracy serca i krzepnięcia krwi.

U chorych pojawiają się również wywołane niedoborami pierwiastków zaburzenia wodno-elektrolitowe, a z powodu niedoboru witamin dochodzi do awitaminoz.

Częstym objawem anoreksji jest wypadanie włosów, kruchość i łamliwość paznokci, zajady w kącikach ust.

Jak przebiega leczenie osób z tymi problemami?

Pierwszy krok to kontakt z psychoterapeutą lub psychiatrą. Dietetyk nie osiągnie wiele, jeśli nie będzie woli współpracy ze strony pacjenta. Żeby można było pomóc choremu, on sam musi tego chcieć. Rozmawiamy z nim o tym, na ile jest w stanie się dostosować do procesu leczenia i co przede wszystkim chciałby dzięki niemu osiągnąć.

Współpracę zaczynamy od wywiadu ogólnego. Musimy poznać zwyczaje żywieniowe pacjenta. Nie to, co lubi i czego nie lubi, ale jakie ma realne nawyki żywieniowe. Konieczne jest więc prowadzenie przez kilka dni skrupulatnego dzienniczka żywieniowego, który stanowi podstawę do obliczenia wartości energetycznej

i odżywczej zjadanych przez pacjenta posiłków. Notatki te pozwolą nam również sprawdzić, jaki jest w posiłkach udział procentowy białka, tłuszczu, węglowodanów.

Kolejnych niezbędnych informacji dostarczą wyniki badań biochemicznych. Te z krwi pomogą zdiagnozować niedokrwistość czy problemy z wątrobą, spowodowane zwłaszcza wyniszczającymi głodówkami.

Następny etap to opracowanie indywidualnej diety. W przypadku osoby z zaburzeniami odżywiania przywracanie równowagi w jej organizmie nie polega na tym, by przywrócić właściwą masę ciała. Najważniejsze jest dostarczenie odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Ile trwa leczenie?

Ten proces zależy od wielu czynników. Nie będę oszukiwać – potrzeba czasu i regularnych spotkań ze specjalistą, które pozwolą kontrolować prawidłowe odzyskiwanie zdrowia przez pacjenta.

5

proc.

Zaburzenia ają odżywiania dotyk około 5 procent ściej populacji. Najczę resie rozwijają się w ok esnej dojrzewania i wcz dorosłości.

d b a m

o z d r o w i e | 87

TRENDY W DIECIE

3 niezwykłe zalety szparagów

Są nie tylko pyszne, radośnie zielone i błyskawiczne w przygotowaniu. Wspierają odchudzanie, obfitują w antyoksydanty, podkręcają libido… Jakie jeszcze mają zale ty?

2. CHRONIĄ PĘCHERZ Szparagi zawierają duże ilości asparaginy, dzięki czemu są naturalnym środkiem moczopędnym.

Jedząc je, odwiedzasz łazienkę częściej, co może pomóc w usunięciu bakterii z dróg moczowych.

Dodatkowo zmniejsza to obrzęki tkanek, np. nóg, spowodowane zalegającymi w nich płynami.

Pamiętaj tylko, by jedząc szparagi, pić też sporo wody. Wtedy zadziałają najlepiej.

3. KOJĄ NERWY Zarówno białe, jak i zielone łodygi są pełne kwasu foliowego, witaminy z grupy B, która może pomóc ci zmniejszyć rozdrażnienie.

Szparagi zawierają również sporo tryptofanu, aminokwasu, który musi być dostarczany wraz z pożywieniem. Wspiera on produkcję serotoniny, hormonu szczęścia, i melatoniny, hormonu regulującego sen.

ŚNIADANIE PRZED 8:30 TO SAMO ZDROWIE

Okazuje się, że wczesne jedzenie śniadania może przyczyniać się do obniżenia ryzyka insulinooporności i cukrzycy typu 2. Autorka badań, endokrynolog, dr Marriam Ali z Northwestern University w Chicago, twierdzi, że ci, którzy zjedli posiłek o 8:30, mieli niższy poziom cukru we krwi i lepszą odpowiedź insuliny – to istotne dla osób z insulinoopornością. Co ciekawe, wszystkie te zdrowe objawy występowały bez względu na to, jak badani rozkładali swoje posiłki później – na 10 czy 13 godzin w ciągu dnia.

88 | d b a m

o z d r o w i e

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4)

1. ZAPOBIEGAJĄ WZDĘCIOM Dzięki wysokiej zawartości błonnika ropuszczalnego i nierozpuszczalnego szparagi przyspieszają przesuwanie się pokarmu w układzie pokarmowym. Z kolei prebiotyki, węglowodany, których nie można strawić, a które karmią dobre bakterie, pomagają zmniejszyć ilość gazów w jelitach.

VIVA LA TEPACHE!

Mniej stresu = mniej fast foodów Po raz kolejny okazuje się, jak mocno jedzenie jest związane z emocjami. Naukowcy z Ohio State University zajęli się kobietami z nadwagą. Były to matki o niskich dochodach, które utyły po ciąży, często zajadając stres oraz sięgając po tłuste i wysokoprzetworzone jedzenie.

Wszystkie kobiety wzięły udział w 16-tygodniowym programie, w którym uczono je, jak prowadzić zdrowszy i mniej stresujący styl życia, m.in. poprzez techniki oddechowe, psychoterapię czy wykorzystywanie grafiku obowiązków, motywującego dzieci do zaangażowania w prace domowe.

Efekty? Lepsza kontrola emocji, co przekładało się na spożywanie mniejszej ilości produktów o wysokiej zawartości tłuszczu, w tym fast foodów. Spadek poziomu stresu o 1 punkt miał związek z rzadszym (o blisko 7 proc.) sięganiem po tłuste pokarmy.

Piłaś już kombuczę, napój z fermentowanej herbaty?

Poznaj tepache, bezalkoholowy drink z owoców, najczęściej ananasa. Jest słodki, ale i nieco cierpki, lekko gazowany, idealny na gorące dni. Możesz go szukać w sklepach lub spróbować przygotować samodzielnie.

• Ananasa umyj i obierz. Pokrój na kawałki.

• Półtora litra przegotowanej wody wymieszaj ze 100 g cukru i 2 goździkami, ostudź.

• Owoce wrzuć do dużego słoja, zalej wodą, musi ona przykryć ananasy. Zakręć. Postaw w ciepłym miejscu.

• Po 3-4 dniach, kiedy pojawią się bąbelki, tepache będzie gotowe. Przelej je przez gazę i wstaw do lodówki, by przerwać fermentację.

DIETA DLA MAM WCZEŚNIAKÓW TO… KALAFIOR I BROKUŁY Już od dawna mówi się, że dieta matki karmiącej, wykluczająca na przykład wzdymające produkty, jak niektóre warzywa, nie ma sensu. Teraz popierają to badania naukowców z amerykańskiego Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa.

Uczeni sugerują, że spożywanie warzyw kapustnych, w tym brokułów, brukselki i kalafiora, przez kobiety w okresie karmienia piersią pomaga chronić wcześniaki przed chorobą zapalną jelit. d b a m

o z d r o w i e | 89

w i em co j em

O w o ce?

Jestem na TAK! WCALE NIE SĄ GORSZE OD WARZYW I NIE ODPOWIADAJĄ ZA PRZYBIERANIE NA WADZE. ZA TO MAJĄ MASĘ ZALET I BEZCENNYCH WŁAŚCIWOŚCI PROZDROWOTNYCH. ROZSMAKUJ SIĘ W OWOCACH!

NASZ EKSPERT

Urszula Samow DIETETYK. SPECJALIZUJE SIĘ W ŻYWIENIU SPORTOWCÓW, W TYM KADRY POLSKICH LEKKOATLETÓW ORAZ W DIETACH ROŚLINNYCH. PROWADZI WARSZTATY KULINARNE. EKSPERT FUNDACJI „SZKOŁA NA WIDELCU”

90 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co je m

Rozmawia: Iwona Czarnyszewicz

Dlaczego na Instagramie stworzyłaś hasztag #wobronieowoców?

Napisałam wtedy, że każdy z nas zna osobę, która twierdzi, że jest „fit”, bo nie je owoców po godzinie 18. Jednocześnie ta osoba najprawdopodobniej uważa, że jak najbardziej wskazane jest jedzenie wieczorem opakowania słodzonego jogurtu, około 20 g cukru, lub paczki orzeszków do filmu, nie mówiąc już o kieliszku wina – półsłodkie to w przybliżeniu 8 g węglowodanów. Przecież to jest absurd!

Rozśmieszyłaś mnie, gdy napisałaś… „zdradzę Wam pewną tajemnicę: nasz organizm nie wie, że to, co akurat wrzucasz do układu pokarmowego, to OWOC. Jednocześnie nie jest też na tyle złośliwy, żeby po konkretnej godzinie podstępnie odkładać akurat kalorie z owoców w postaci tkanki tłuszczowej lub stawać się insulinooporny akurat na te cukry strawione z owoców”. W punkt!

Tak naprawdę w jednym jabłku nie ma za dużo cukru.

Jest go mniej więcej tyle, co w małym opakowaniu, 150 g, jogurtu naturalnego. Dodatkowo struktura owocu i błonnik, którego jogurt nie zawiera, sprawiają, że odpowiedź glikemiczna, czyli tempo, w jakim glukoza pojawia się w naszej krwi po spożyciu porcji danego produktu, wcale nie jest gwałtowna i bardzo silna.

Dlaczego więc możemy jeść owoce wieczorem?

Nie ma przeciwwskazań, wręcz przeciwnie, ja znajduję plusy. Spożycie owoców niezależnie od pory dnia nam nie szkodzi. Fruktoza i inne cukry proste zawarte w strukturze, matrycy, surowego, nieprzetworzonego owocu nie mają takich samych właściwości jak „cukry proste dodane”, czyli takie, które powinniśmy ograniczać w naszym jadłospisie – według wszystkich rekomendacji polskich i europejskich.

Dodatkowo owoce zawierają błonnik i inne prozdrowotne substancje, które powodują, że ich spożywanie zmniejsza na przykład ryzyko cukrzycy typu 2.

Czy dzięki owocom można schudnąć?

Badania wykazały, że dodanie dwóch porcji owoców do jadłospisu zmniejsza ryzyko rozwoju otyłości o około 25 procent, a wzbogacenie diety o te produkty jest też pomocne w redukcji tkanki tłuszczowej u osób z nadmierną masą ciała.

Ale uwaga: jeśli zjesz pomarańczę, to nieporównywalnie bardziej cię nasyci niż szklanka soku pomarańczowego.

Okazuje się, że dodanie surowych owoców do zwyczajowej diety u osób otyłych, pomaga im chudnąć.

Dlaczego tak się dzieje?

Być może dlatego, że jedząc więcej owoców, taka osoba nie jest w stanie zmieścić w żołądku bardziej kalorycznych produktów, takich jak ciastka czy makarony.

Czy pacjenci z insulinoopornością lub cukrzycą powinni jeść mniej owoców?

To zależy. Odpowiedź organizmu na owoce jest indywidualna i zależy od tego, co wchodzi w skład posiłku. Korzystne jest łączenie owoców z orzechami.

Pamiętajmy, że zawsze w przypadku zaburzeń czy chorób nie powinniśmy szukać porad w internecie. W takiej sytuacji warto swój przypadek skonsultować ze specjalistą.

Czy owoce są pod jakimś względem gorsze od warzyw?

Nie są gorsze, po prostu zawierają nieznacznie, ale jednak, więcej kalorii i węglowodanów. Dlatego powinniśmy ich jeść trochę mniej niż warzyw. d b a m

o z d r o w i e | 91

w i em co j em

Liczba kalorii w 100 g

28

29

kcal

Na które owoce warto zwrócić uwagę latem?

Sezonowość to bardzo dobre kryterium, bo pozwala na maksymalną różnorodność w ciągu roku. Teraz warto jeść owoce jagodowe i pestkowe, ponieważ są bardzo zdrowe. Najlepiej kupujmy te krajowe, bo możemy założyć, że są świeże.

Natomiast przez cały rok spokojnie korzystajmy ze wszystkich owoców mrożonych. To jest taki sposób konserwacji, który nie wykorzystuje dodatkowych substancji chemicznych, a mrożone truskawki czy jagody świetnie zachowują swoje wartości odżywcze.

kcal

31

Warto kupować gotowe soki owocowe w butelkach i kartonikach?

Niestety spożywanie soków owocowych w przeciwieństwie do surowych owoców może zaburzać naszą gospodarkę glukozową w organizmie. Dlatego osoby, które nie mają dużego zapotrzebowania kalorycznego, raczej powinny uważać, bo wraz z sokami dostarczamy sobie sporo kalorii, co jednak sprzyja nadmiernej masie ciała.

kcal

33

kcal

41

Wyciskanie soków samodzielnie jest lepszym pomysłem?

Też nie. Sok owocowy nie jest odpowiednikiem całego owocu i nieważne, czy był tłoczony na zimno „cold press”, czy ma dopisek „raw”, czy nawet wycisnęliśmy go własnymi rękami.

36

kcal

Dlaczego?

Zniszczenie struktury owocu i pozyskanie z niego soku zmienia jego właściwości zdrowotne. Zaryzykowałabym nawet stwierdzenie, że wyciskanie soku jest jak rafinacja cukru, ale w płynie.

Pewnie dlatego w przepisach międzynarodowych sok jest kwalifikowany w diecie jako „cukier dodany” i zalecenia są jednoznaczne – że należy go ograniczać.

Natomiast już surowe owoce nie są zaliczane do tej grupy. Oczywiście tyjemy od nadmiaru kalorii w diecie, ale wierzcie mi – ciężko jest przytyć od jabłka. Co innego od regularnego picia soków.

kcal

45

kcal

92 | d b a m

46

o z d r o w i e

Jakie owoce lubisz najbardziej?

Truskawki, borówki, jagody... Są niskokaloryczne, a słodkie, pyszne i dobre dla serducha.

kcal

Kiedy wyciskamy sok, mamy potem dużo wiórków, które lądują w koszu. Szkoda ci ich?

Wyrzucane „wytłoki” zawierają nie tylko błonnik, lecz także usieciowione w jego strukturze substancje biologicznie czynne, np. polifenole. A one w wielu badaniach mają udowodnione korzyści zdrowotne, m.in. związane ze wzrostem wydalania lipidów i aktywności antyoksydantów w przewodzie pokarmowym. Modulują wzrost korzystnych bakterii Lactobacillus w kątnicy i wpływają na ekspresję genów antynowotworowych, co łączy się z zahamowaniem rozwoju guzów rakowych.

wiem co je m

Wynika z tego, że zdecydowanie lepiej zjeść nektarynkę, brzoskwinię niż wyciśnięty z nich sok!

Badania jednoznacznie wykazują, że spożycie węglowodanów w postaci napoju sprzyja przybieraniu na wadze. O ile spożywanie całych owoców, na przykład borówek, porzeczek, jabłek, jest związane z istotnym statystycznie spadkiem ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2, to picie soków jest związane z poważnym ryzykiem wystąpienia tej choroby.

Owoce zawierają dziś pestycydy? Czy należy się ich obawiać?

Moim zdaniem nie warto wpadać w panikę. Korzyści z jedzenia owoców, nawet tych, do których upraw wykorzystywano pestycydy, są potencjalnie większe niż związane z tym ryzyko. Substancje te mają wyznaczane normy i dlatego uznajemy, że są dla nas bezpieczne. Moim zdaniem małym dzieciom można na początek kupować owoce z upraw ekologicznych. Ale nadal podkreślam: lepiej jeść konwencjonalne owoce niż nie jeść, „bo pestycydy”.

Mówi się „one apple a day keep doktor away”, czyli „jabłko dziennie trzyma lekarza z daleka”. Jest w tym ziarno prawdy?

Zjedzenie całego jabłka wpływa na spadek cholesterolu. Natomiast jeśli sami wyciśniemy sok z jabłka i zostawiamy w nim drobne cząsteczki owocu, efekt spadku cholesterolu będzie znacznie mniejszy. Ale jeśli sok był wcześniej klarowany, to wskutek jego regularnego spożywania cholesterol może nawet wzrosnąć.

Czy jabłka, gruszki lepiej obierać ze skórki?

W skórce mamy najwięcej korzystnych dla zdrowia substancji, ale może znajdować się tam również więcej zanieczyszczeń i pozostałości środków ochrony. Jeśli ktoś ma wrażliwy przewód pokarmowy, może zdejmować skórkę z owoców.

Kiedy jesteśmy na wakacjach za granicą, zwłaszcza w innych strefach klimatycznych, również można obierać owoce ze względów bezpieczeństwa mikrobiologicznego. Tym bardziej że najczęściej owoce są wtedy myte w wodzie z kranu, a nie w wodzie pitnej. Ja jednak zazwyczaj zalecam pacjentom, by jedli owoce ze skórką.

Co myślisz o owocach suszonych?

Mają swoje plusy i minusy. Mała zawartość wody powoduje, że drastycznie zwiększa się kaloryczność w stosunku do produktu świeżego. Niestety w dużych ilościach owoce suszone mogą powodować wzdęcia i gazy – dotyczy to śliwek, moreli i owoców pestkowych.

A plusy? To zagęszczony smak słodki i wiele substancji korzystnych dla naszego zdrowia w małej objętości.

Które owoce alergizują?

Każdy owoc może alergizować. To jest indywidualne.

Jednak warto też zwrócić uwagę, że czasem to nie owoc alergizuje, ale środki, które są używane podczas uprawy.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Osoby, które boją się, że przytyją lub dostaną cukrzycy od zjedzenia jabłka po późnej godzinie, zachęcam raczej do przeanalizowania swojego jadłospisu pod kątem realnych przyczyn nadmiernej masy ciała lub zaburzeń metabolicznych.

Podsumowując: TAK, można jeść owoce po godzinie 18.

NIE, nikt jeszcze nie przytył od jednego jabłka. Tyjemy od nadmiaru kalorii w diecie i rzadko jest to spowodowane przez surowe owoce. Nawet te jedzone wieczorem.

W TYM TKWI ICH SIŁA! – zawiera potas, sód, wapń, magnez i żelazo. Reguluje • GRUSZKA – znajdujące się w niej błonnik oraz spore ilości • AGREST przemianę materii, działa moczopędnie, oczyszcza organizm. potasu obniżają ciśnienie krwi. Działa moczopędnie.

zdjęcia: Adobe Stock (10)

MALINA – ma spore ilości pektyn. Ze względu na kwas salicy- • JABŁKO – jest bogatym źródłem pektyn, które korzystnie • lowy obniża gorączkę i wykazuje działanie przeciwzapalne. wpływają na układ pokarmowy, zapobiegają zaparciom.

PORZECZKA – spośród owoców zawiera najwięcej witaminy C. • Jest doskonałym źródłem beta-karotenu oraz flawonoidów.

Związki te działają przeciwzapalnie, uszczelniają naczynia krwionośne, obniżają poziom cholesterolu.

BRZOSKWINIA – obfituje w beta-karoten, witaminę C oraz • wiele soli mineralnych: żelazo, potas, magnez i wapń. Zaleca się spożywanie tych owoców przy chorobach układu krążenia.

Miąższ zawiera witaminę A, która działa na skórę wygładzająco, oraz poprawia koloryt cery.

Zawiera flawonoidy – substancje, które chronią przed nowotworami, działają przeciwzapalnie.

– są ważnym źródłem niezbędnej dla procesów • MORELE prawidłowego widzenia witaminy A. Zawierają beta-karoten, fosfor, potas oraz witaminy z grupy B.

ŚLIWKA – zawiera witaminy, głównie z grupy B oraz jest • bogatym źródłem witaminy A. Ponadto obfituje w makroi mikroelementy: potas, żelazo, wapń i fosfor. Ze względu na błonnik śliwki polecane są osobom cierpiącym na zaparcia.

d b a m

o z d r o w i e | 93

INSPIRACJE

D I E TA

Burza w szklance wody

1

BEZ WODY CZŁOWIEK JEST W STANIE PRZEŻYĆ TYLKO KILKA DNI. PRAWDA Zapotrzebowanie organizmu na wodę jest bardzo duże – od niej zależy jego prawidłowe funkcjonowanie. Dlatego bez składników odżywczych, czyli jedzenia, jesteśmy w stanie przetrwać nawet kilka tygodni, ale bez wody – znacznie krócej. Ile jej potrzebujemy, to zależy od diety, warunków środowiskowych, a także aktywności fizycznej.

WODĘ MOŻNA PIĆ BEZ ŻADNYCH OGRANICZEŃ. MIT

4

RZADKIE ODDAWANIE MOCZU ŚWIADCZY O ODWODNIENIU. PRAWDA W ten sposób organizm broni się, gdy pijesz zbyt mało.

Powinniśmy oddawać od 1,5 do 2 litrów moczu dziennie, a przy odwodnieniu może być go tylko 400 ml. Jeszcze ta ilość umożliwia pozbycie się szkodliwych składników przemiany materii, ale gdy jest go mniej, organizm może zostać zatruty przez produkty metabolizmu białek.

Warto obserwować mocz – im jego barwa jest ciemniejsza, tym bardziej brakuje nawodnienia. Intensywny kolor i zapach świadczą o dużej koncentracji produktów metabolizmu.

2

PRAGNIENIE ŚWIADCZY O ODWODNIENIU. PRAWDA Organizm stale traci wodę, bo oddychamy, pocimy się, oddajemy mocz.

Początkowo ten proces nie daje żadnych objawów, ale gdy odwodnienie sięga 2 proc. masy ciała, pojawia się pragnienie. Wtedy wystarczy się napić, by szybko nadrobić niedobory.

Przy ubytku od 2 do 4 proc. masy ciała możemy odczuwać bóle i zawroty głowy, osłabienie, spadek ciśnienia czy zaburzenie widzenia.

5-6 proc. ubytku objawia się sennością oraz drętwieniem części ciała.

Przy 10-15 proc. zaczynają się drgawki, zaburzenia świadomości.

94 | d b a m

o z d r o w i e

Organizm potrzebuje określonej ilości wody do prawidłowego funkcjonowania. Nie jest dobrze, nie tylko gdy pijemy zbyt mało, lecz także gdy zbyt dużo. Można bowiem doprowadzić do przewodnienia. Wtedy nerki nie radzą sobie ze zbyt dużą ilością płynów i następuje spadek stężenia jonów sodu.

3

ABY SIĘ DOBRZE NAWADNIAĆ, TRZEBA WYPIJAĆ PONAD DWA LITRY WODY CODZIENNIE. MIT Do bilansu wliczają się wszystkie napoje, np. herbaty ziołowe, koktajle, a także zupy. Wodę zawierają warzywa i owoce.

Ponadto są inne produkty spożywcze, które nam w tym pomogą – napoje mleczne, mięso czy jaja, które zawierają od 40 do 60 proc. wody. Uważa się, że 20 proc. zapotrzebowania na nią pochodzi z produktów stałych. Dlatego ilość, którą powinnaś wypić, w dużej mierze zależy od codziennej diety.

zdjęcie: Adobe Stock (1)

ILE JEJ PIĆ?

CZY MOŻNA PRZESADZIĆ Z ILOŚCIĄ?

POZNAJ FAKTY I MITY NA TEMAT WODY.

5

w i e m co j e m

Lodowe królestwo

96 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co jem

LODY WEGAŃSKIE? A MOŻE W WERSJI KETO? TO MOŻLIWE, JEŚLI PRZYGOTUJESZ DESER Z ODPOWIEDNICH SKŁADNIKÓW. NIE WIESZ JAK TO ZROBIĆ?

SPOKOJNIE, NIE ZOSTAWIMY CIĘ NA LODZIE ;) OTO PYSZNE, WYPRÓBOWANE PRZEPISY.

c

Karolina Zawadzka

Choć wydają się trudnym do wykonania deserem, pełnym kalorii i tuczącym, to wcale tak być nie musi. Wręcz przeciwnie, lody mogą być zdrowym i pełnoprawnym miniposiłkiem – drugim śniadaniem czy podwieczorkiem lub po prostu fajną słodyczą pełną składników odżywczych.

• Najłatwiejsze do wykonania są sorbety. Bazą niech będą sezonowe owoce – zamroź je, a potem zmiksuj z cukrem i wodą lub sokiem. Jednak uważaj. Do sorbetu często sypie się duuuużo cukru, by złagodzić kwaśny smak. Wtedy takie lody, pełne węglowodanów prostych, mogą szybciej podnosić poziom glukozy we krwi niż lody śmietankowe, w których tłuszcz spowalnia ten proces.

• Jeśli lubisz puszyste, desery na bazie śmietanki, do ich wykonania przyda ci się maszynka do lodów.

Podczas schładzania ciągle uciera lody, więc potem nie zawierają one zmrożonych kryształków i są gładkie niczym te z lodziarni.

• Bez maszyny też możesz zrobić domowe lody. Masę na nie zamroź lekko, a potem wyjmij i zmiksuj. Rób to jeszcze 2-3-krotnie co 30 minut.

Tak rozbijesz powstające w lodach drobinki lodu.

• Wolisz coś prostszego w przygotowaniu? Postaw na semifreddo. To zamrożony w keksówce mus.

Kroi się go w plasterki i podaje z sosem i owocami.

Szybko przyrządza się lody na patyku. Wlewasz sok, jogurt czy napój do foremki, wkładasz do zamrażarki i po kilku godzinach deser jest gotowy.

Zamiast klasycznego mleka lub śmietany Zrób lody na napoju sojowym lub innym ulubionym „mleku” roślinnym. Do mrożonych deserów szczególnie pasuje mleczko kokosowe, zrobione na nim lody są nie tylko egzotyczne w smaku, ale i kremowe, bo napój z kokosa jest dość tłusty.

Co ważne, przed robieniem lodów puszkę z mlekiem kokosowym schładzaj przynajmniej przez 24 godziny. Potem wydobądź tylko stałą część mleczka – jest gęsta, najlepiej się ubija.

Możesz ją aromatyzować ziarenkami wanilii, kawą, kakao.

Zamiast cukru Rzadko kiedy owoce zapewniają tyle słodyczy, że lody nie potrzebują dosłodzenia. Tym bardziej że zimne desery, szczególnie te z sacharozą, z gruntu odbieramy jako mniej słodkie niż te w temperaturze pokojowej. Dzieje się tak, ponieważ niska temperatura oszukuje kubeczki smakowe.

Rozwiązaniem jest dodanie do lodów erytrolu lub ksylitolu, czyli naturalnych słodzików niepodnoszących poziomu cukru i insuliny. Dosyp ich około 30 proc. więcej niż zwykłego cukru, bo są mniej słodkie. Erytrol ma 0 kcal, a ksylitol 240 na 100 g.

Dla porównania taka sama ilość cukru to 390 kcal.

Możesz też dosypać wanilii. Okazuje się bowiem, że jej zapach podbija smak lodów, ponieważ „czujący” wanilię mózg myśli: „To musi być słodkie”.

Zamiast zagęstników Domowe lody z jogurtu greckiego będą supergęste, ale dostarczą kilkakrotnie mniej kalorii i tłuszczu niż te śmietankowe ze sklepu. Nie będą też wzbogacane skrobią, mączką z chleba świętojańskiego czy gumą guar. Świetną wegańską bazą lodów domowych jest też awokado.

Deser zrobiony z ich dodatkiem będzie dość kaloryczny, lecz także niezwykle kremowy i zdrowy. Tłuszcze z awokado dobrze bowiem wpływają na układ krwionośny. Wystarczy że dwa owoce obierzesz, potniesz w kostkę i zamrozisz.

Następnie zmiksuj je na przykład z łyżką kakao i z cukrem bądź dowolnym słodzikiem.

d b a m

o z d r o w i e | 97

wiem co jem

Truskawkowo-kokosowe SKŁADNIKI:

• 500 g truskawek • 800 ml mleczka kokosowego, pełnotłustego • laska wanilii • 80 g cukru

PRZYGOTOWANIE: Dzień wcześniej mleczko kokosowe w puszce wstaw do góry dnem do lodówki.

Umyj truskawki, odłóż trzy, cztery owoce, resztę wysusz i włóż do zamrażarki.

Co najmniej po upływie doby wyjmij mleko, odwróć puszki dnem do dołu, otwórz, wylej płyn. Zamrożone truskawki zmiksuj ze śmietanką kokosową, cukrem i ziarenkami wanilii, dodaj pokrojone w cząstki odłożone truskawki.

Zjedz od razu lub, jeśli wolisz gęstszy deser, włóż do pojemnika, wstaw do zamrażarki na 30 minut, wymieszaj. Znów zamrażaj 30 minut i zamieszaj.

98 | d b a m

o z d r o w i e

kcal

1496 białko

9g

węglowodany

139 g tłuszcz

105 g

wiem co jem

Czekoladowe keto SKŁADNIKI: • 250 ml śmietanki 36 proc. • łyżka gorzkiego kakao • 20 g erytrolu

PRZYGOTOWANIE: Wszystkie składniki wrzuć do dużego słoika.

Zakręć go i wstrząsaj nim, aż masa się ubije i niemal podwoi objętość.

Wstaw do zamrażarki na kilka godzin.

Po trzech godzinach lody powinny być dość miękkie, a po pięciu mocniej zmrożone. kcal

888

białko

7g

węglowodany

9g

kcal

733

tłuszcz

91 g

białko

15 g

węglowodany

128 g

tłuszcz

23 g

Chałwowe wegańskie SKŁADNIKI: • 4 banany • łyżka syropu klonowego • 3 łyżki tahini • 100 ml mleka sojowego lub migdałowego • 1/4 łyżeczki kardamonu • szczypta cynamonu • szczypta soli • łyżeczka sezamu

PRZYGOTOWANIE: Banany obierz i pokój w dość grube plastry.

Włóż do naczynia żaroodpornego, polej syropem.

Piecz 20 minut w 180 st. C. Schłodź, wstaw do zamrażarki na dwie godziny.

Zamarznięte owoce wrzuć do blendera razem z tahini, kardamonem i cynamonem. Miksuj stopniowo, dolewając mleko, tak by masa była dość gęsta, ale gładka. Posyp sezamem.

d b a m

o z d r o w i e | 99

w i e m co j e m

kcal

318

białko

4g

węglowodany

71 g

tłuszcz

1g

Mango z chili SKŁADNIKI: • 2 mango, dojrzałe • łyżka soku z limonki • solidna szczypta chili

PRZYGOTOWANIE: Mango przekrój na pół, wytnij pestki. Obierz ze skórki i środki owoców pokrój w kostkę.

Umieść razem z pozostałymi składnikami w blenderze i miksuj, aż będą gładkie.

Wlej purée do foremek na lody i delikatnie postukaj o blat, aby usunąć pęcherzyki powietrza. Włóż patyczki.

Wstaw do zamrażarki na minimum cztery godziny.

NAJLEPSZE na PATYKU

zdjęcia: Adobe Stock (7)

Nie napełniaj foremek na lody do pełna. Po zamarznięciu zwiększą objętość.

Zetrzyj nadmiar masy z góry foremki, aby resztki nie zamarzły i nie utrudniły wyjmowania lodów. Po wyjęciu z zamrażalnika każdą foremkę zanurz na chwilę w ciepłej wodzie.

100 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co jem

kcal

368 białko

4g

Miętowe kiwi SKŁADNIKI:

węglowodany

71 g

• 8 owoców kiwi •gałązka mięty

PRZYGOTOWANIE: Kiwi obierz i potnij na kawałki. Wrzuć do blendera razem z kilkoma listkami mięty oraz łyżką wody. Zmiksuj.

Masę przełóż do pojemnika na lody, delikatnie postukaj o blat, aby usunąć pęcherzyki powietrza. Umieść patyczki.

Wstaw do zamrażarki na minimum cztery godziny.

tłuszcz

1g

Lody to zdrowie :) Obfitują w składniki odżywcze! Oprócz białka i wapnia lody są bogate w łatwo przyswajalny tłuszcz oraz witaminy A, B2, B12, D i E. kcal

303

białko

5g

węglowodany

72 g

tłuszcz

2g

Wiśniowe z wanilią SKŁADNIKI: • 500 g wiśni • łyżeczka soku z cytryny • 2 łyżki cukru • ziarenka z 1/2 strąka wanilii

PRZYGOTOWANIE: Umyj owoce i zmiksuj z resztą składników.

Spróbuj, czy purée jest odpowiednio słodkie – jeśli nie, dosyp więcej cukru.

Wlej masę do foremek na lody i delikatnie postukaj o blat, aby usunąć pęcherzyki powietrza. Umieść patyczki.

Wstaw do zamrażarki na minimum cztery godziny.

~

d b a m

o z d r o w i e | 101

STAN UMYSŁU

nadopiekuńcza?

sta n u mysł u

MĄDRA MAMA JEST DLA SWOICH DZIECI OCHRONNYM PARASOLEM, ALE NIE KOTWICĄ.

TO ŁADNIE BRZMI, TYLKO JAK NIE PRZEKROCZYĆ GRANICY OPIEKUŃCZOŚCI I NIE ZACZĄĆ OGRANICZAĆ PRAWA DO ROZWOJU SWOJEGO DZIECKA? Rozmawia: Alina Barska

NASZ EKSPERT

Violetta Nowacka PSYCHOLOG I PSYCHOTERAPEUTA Z CENTRUM POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ „SELF” PRZYJAZNE TERAPIE W POZNANIU

104 | d b a m

o z d r o w i e

Jakie są symptomy nadopiekuńczości? Po czym poznać, że rodzic – najczęściej matka – zaczyna zbyt mocno chronić dzieci przed światem?

Na przykład wtedy, gdy chce podejmować za dziecko wszystkie decyzje albo ich znaczącą większość.

Co ma zjeść, jak ma się ubrać, z kim się spotykać, do jakiej szkoły pójść – matka wie to wszystko lepiej i decyduje za dziecko, nie zapraszając go w ogóle do dyskusji.

Nadopiekuńczy rodzic nie uczy dziecka samodzielności i chroni je przed wszelkimi „uciążliwościami” dnia powszedniego. Więc ono nie wie, jak zrobić kanapkę, zawiązać buty, bez pomocy mamy odrobić lekcje.

I potem wyrasta nastolatek, który nie umie zrobić sobie jajecznicy, nie wie, jak nastawić pranie i gdzie kupić

bilet na autobus – bo wszystko dotąd robiła za niego mamusia?

Tak. Dziecko w toku rozwoju buduje zasób umiejętności dotyczących „samoobsługi”. Rodzice powinni wyprzedzać starania dziecka i uczyć je nowych umiejętności, gdy już jest na nie gotowe.

Nadopiekuńczość jest wtedy, gdy dziecko chce pomóc obierać ziemniaki, a matka mówi „Nie, to moje zadanie, ty się skaleczysz”. Czyli nie tylko nie uczy, jak coś zrobić, ale i zniechęca dziecko do samodzielności. Robi wszystko za nie i to w wielu obszarach, bo tu chodzi zarówno o umiejętność zadbania o samego siebie, jak i wykonywania obowiązków domowych czy uczenie się – są rodzice, którzy zawsze sprawdzają, czy dziecko dobrze odrobiło lekcje, nawet gdy ono ma już 12 lat.

To też jest nadopiekuńczość.

stan umys łu

A co się dzieje, gdy dziecko jednak upiera się, że chce samo czegoś spróbować?

Nadopiekuńcza mama zaczyna dawać przestrogi i nieproszone rady.

Przestrogi mają zniechęcić dziecko do aktywności.

Jeśli to się nie uda, pojawiają się nieproszone rady – czyli instruktaż, jak dziecko ma daną czynność wykonać. W domyśle – dokładnie tak, jak chce matka.

Przestrogi jak: „Nie ucz się sam jeździć na rolkach, przewrócisz się i dostaniesz wstrząsu mózgu”?

Tak, takie z gatunku „katastroficznego” – jak to zrobisz, to coś dramatycznego się stanie. Mają przestraszyć dziecko i zniechęcić je do samodzielnej aktywności.

Rodzice dają takie przestrogi, bo sami mają zachowania lękowe i pozwalają, by do głosu doszedł ich strach, a nie ostrożność i zdrowy rozsądek. Tyle że dziecko nie zna innej rzeczywistości i nie ma punktu odniesienia, więc uważa, że rodzic ma rację. I rośnie, mając wizję świata pełnego zagrożeń.

Co rodzic tym zyskuje?

Poczucie kontroli nad dzieckiem.

Jakie są źródła nadopiekuńczości?

Może być ich wiele – czasem płynie z niepewności osoby dorosłej w roli rodzica, z jej własnych lęków i strachów, z niskiego poczucia wartości i potrzeby dowartościowania się tym, że ma nad dzieckiem władzę, że ono jest w niego wpatrzone i słucha go jak wyroczni.

Samo zaś czuje się głupie?

A jak ma się czuć, gdy słyszy: „Ja jestem starsza, wiem, co mówię!”, „Żebyś później nie żałował, jak mnie nie posłuchasz”, „A nie mówiłam, że głupio robisz”.

Tylko że działając w ten sposób, nadopiekuńczy rodzic odbiera dziecku prawo do popełniania błędów – a one są niezbędne w procesie nauki i rozwoju.

Tak działa także skrajna krytyka i apodyktyczność – często „sprzedawane” przez rodzica z uwagami typu: „Krytykuję cię, bo cię kocham, nikt inny ci prawdy nie powie”. Problem w tym, że to nie zaprasza dziecka do budowania autonomicznego myślenia.

Ono ma po prostu słuchać rodzica i milczeć.

Nieustanne korygowanie dziecka, czy porównywanie go z innymi, wcale go nie wzmacnia – jak sądzi rodzic, który uważa, że krytyką przygotowuje dziecko na starcie ze światem?

Wręcz przeciwnie – osłabia wiarę dziecka w jego własne umiejętności, poczucie własnej wartości. A to właśnie powinno wynieść z domu.

Jest jeszcze inny rodzaj nadopiekuńczości, objawiający się brakiem stawiania granic – kiedy matka

nadmiernie pobłaża dziecku i buduje w nim poczucie, że mu wszystko wolno. I że nie musi ponosić żadnych konsekwencji swoich uczynków.

Wtedy dziecko rośnie, nie odróżniając dobra od zła?

Tak, nie otrzymuje jasnego przekazu, jakie zachowania są akceptowane w społeczeństwie, a jakie nie. Gdy nie ma granic i sankcji, dziecko nie może zorientować się, że popełniło błąd. Ten typ nadopiekuńczości buduje w dzieciach postawę narcystyczną i antyspołeczne zachowania – rosną w przekonaniu, że wszystko się im należy. Jednocześnie jednak taka mama-kwoka, broniąca dziecko przed jakąkolwiek odpowiedzialnością i wszystko robiąca za nie, często domaga się od dziecka posłuszeństwa za to, że je wyręcza. „Ja się tu dla ciebie poświęcam, więc musisz się słuchać”.

Naturalnie rozwijające się dziecko nie zawsze będzie się rodziców słuchać?

Nie, bo jego rozwój polega na szukaniu własnej autonomii i na powolnym, stopniowym, odłączaniu się od rodziców. Ale o tym nadopiekuńcza matka nie chce nawet słyszeć. Tymczasem dziecko powinno w każdym wieku mieć pewien rodzaj autonomii – w co się ubierze, w co się będzie bawić, jaką bajkę obejrzy.

Rozumiem, że maluch ma być ubrany odpowiednio do pogody, ale już to, czy założy dziś czerwony czy zielony sweterek – a nie niebieski, bo ten najbardziej lubi mamusia – powinno zależeć od niego?

Tak, w granicach rozsądku i bezpieczeństwa, nie chodzi o to, by trzylatek dyktował rodzinie, co ma być na obiad, bo codziennie byłyby to lody i frytki.

Można dać dziecku autonomię, zapewniając mu wybór – dając kilka propozycji, z których samo wybiera to, co mu najbardziej pasuje.

Niemowlę po urodzeniu jest przez wiele miesięcy kompletnie zależne od matki, w każdej kwestii. Nadopiekuńcze matki jakby nie podążają w ślad za jego rozwojem – nie chcą

Dziecko w toku rozwoju buduje zasób umiejętności dotyczących samoobsługi. Rodzice powinni wyprzedzać starania dziecka i uczyć je nowych umiejętności, gdy już jest na nie gotowe.

d b a m

o z d r o w i e | 105

sta n u mysł u

Nadopiekuńcze matki często tak organizują życie rodziny, by ciągle z dzieckiem przebywać – nie spuszczają go z oka, nie zapisują do przedszkola, nie pozwalają na zabawy z rówieśnikami i na przykład nocowanie w domu u przyjaciółki.

dostrzec, że dziecko rośnie i zwiększa się jego potrzeba swobody?

Można powiedzieć, że nie aktualizują bazy danych o dziecku i nie zauważają, że potrzebuje coraz więcej autonomii w obszarze tzw. praw ludzkich.

Chodzi tu o prawo do samodzielnego myślenia, wyrażania uczuć, prawo do własnego ciała, swoich rzeczy, organizowania własnej przestrzeni i czasu.

Nadopiekuńcze matki często tak organizują życie rodziny, by ciągle z dzieckiem przebywać – nie spuszczają go z oka, nie zapisują do przedszkola, nie pozwalają na zabawy z rówieśnikami i na przykład nocowanie w domu u przyjaciółki. Tymczasem to kolejne, normalne kroki w rozwoju dziecka – ku samodzielności.

Jeśli nie wiemy, jak przebiega rozwój psychologiczny dziecka, zawsze możemy sięgnąć po poradniki o wychowaniu?

Oczywiście, jeśli intuicyjne działania okazują się niewystarczające – bo na przykład sami nie wynieśliśmy dobrych wzorców wychowawczych z rodzinnego domu – warto się po prostu tego uczyć. Inaczej możemy powielać negatywne wzorce i na przykład zachowywać się tak, jakby dziecko było jedynym powodem naszego istnienia – wypełniało pustkę emocjonalną, którą czujemy.

106 | d b a m

o z d r o w i e

Tylko, że to dla małego człowieka ogromna odpowiedzialność – wtedy cały dobrostan matki od niego zależy. Do tego przygniata je poczucie winy, gdy robi coś, co matkę unieszczęśliwia... ...bo na przykład robi coś zgodnego z własnym rozwojem – próbuje się usamodzielnić. To najcięższy kaliber nadopiekuńczości, kiedy matka jakby przejmuje rolę dziecka i żąda od niego całkowitej uwagi – jak od partnera. I na przykład szantażuje potomka swoją miłością: „Bo ja dla ciebie wszystko poświęcam, a ty mnie nie słuchasz”, „Tyle dla ciebie robię, a ty jesteś niewdzięczny”.

stan umys łu

„Powinieneś być wdzięczny, bo ci wszystko pod nos podsuwam”?

Tak, tymczasem do zdrowego rozwoju dziecko potrzebuje stopniowo zwiększającego się zakresu obowiązków – także działań na rzecz rodziny. Pomaganie mamie w zmywaniu czy układaniu talerzy przed obiadem, dbanie o psa czy kota sprawia, że dziecko czuje się częścią wspólnoty.

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (1)

Można powiedzieć, że nadopiekuńczy rodzic to ten, który jest jak filtr owijający dziecko – wszystkie informacje docierające ze świata muszą być najpierw przefiltrowane przez dorosłego, który wybiera z nich tylko to, co jemu – a nie dziecku – się podoba.

I w drugą stronę też ten filtr działa – dziecko może dać światu tylko to, na co pozwoli mu rodzic. Żyje w bańce. A do pełni rozwoju potrzebuje różnych doświadczeń, w tym treningu frustracji – kiedy coś mu się nie uda, popełni błąd, powinno usłyszeć konstruktywną krytykę, która pomoże mu zrozumieć, co poszło nie tak i co trzeba zmienić. Tymczasem nadopiekuńcza matka unika dawania negatywnych informacji zwrotnych bądź odwraca uwagę dziecka od niepowodzenia.

W rezultacie będzie ono miało w dorosłości problemy z poradzeniem sobie z krytyką, nie będzie przygotowane na to, że życie nie jest tylko pasmem sukcesów.

Jak się pozbyć nadopiekuńczości?

Nie wystarczy powiedzieć „Od dziś się zmienię i nie będę ograniczać dziecka”. To długi proces wymagający pracy nad sobą. Skądś się ta nadopiekuńczość bierze – często z podświadomych wzorców zachowań utrwalonych w domu rodzinnym.

Zacznijmy od zaobserwowania, że w ogóle jesteśmy nadopiekuńczy. Zróbmy sobie listę zachowań, o których wcześniej tu mówiliśmy i sprawdźmy, że rzeczywiście nie pozwalamy dziecku na nowe aktywności, na przykład odmawiamy, gdy chce nauczyć się jeździć na rowerku. Albo zawsze wybieramy mu ubrania na następny dzień, czy nie pozwalamy, by nam w czymkolwiek pomagało. Potem sprawdźmy, jakie uczucia budzą się w nas w tych sytuacjach. Zazwyczaj pojawiają się w nas wtedy szczególne emocje – lęk bądź irytacja.

Jak się ich pozbyć? Gdy córka się upiera, że nie będzie jeść widelcem, tylko pałeczkami, bo tak jadła Mulan w filmie, a mnie już szlag trafia, bo wiem, że za chwilę warzywa z obiadu będą na całej podłodze?

I co z tego, że będą? Może się pani umówić z dzieckiem, że je pałeczkami, ale samo sprząta, jeśli przy tym nabrudzi. I nie dość, że maluch ćwiczy nową umiejętność i motorykę dłoni, to jeszcze widzi konsekwencje swoich czynów. Ale, jeśli zauważyła pani tę złość, to już bardzo dobrze – bo teraz wie pani, że zachowania

nadopiekuńcze są u pani z nią połączone. I następnym razem może ją pani potraktować jako drogowskaz: „Oho, czuję złość, gdy dziecko coś chce samo zrobić, więc przyjrzę się, czy nie zachowuję się nadopiekuńczo”. Jeśli tak, to pracuję, by nie dać się ponieść tej złości. Bo gdy mnie ogarnie, skarcę dziecko, zanim nawet spróbuje zrobić coś nowego.

To trudne. Wymaga dużo samokontroli i samoobserwacji...

Tak, ale praca nad sobą nigdy nie jest łatwa, a od czegoś musimy zacząć, jeśli chcemy mądrze wychowywać dziecko. Pomocna może być terapia – terapeuta pomoże nam szukać źródeł złości czy lęku, które nam towarzyszą. Ale przede wszystkim musimy każdego dnia próbować nie dać się ponosić takim emocjom.

Gdy czuję, że ogarnia mnie złość i wiem, co za chwilę chcę zrobić, mogę wziąć głęboki oddech i powiedzieć sobie „O, widzę to – tak uaktywnia się u mnie nadopiekuńczość. Mogę spróbować ją zatrzymać”.

To niełatwe – nie od razu dostrzeżemy te uczucia, nie od razu uda się nam od nich zdystansować. Spróbujmy je ignorować – „OK, czuję złość, ale nic z nią nie robię, nie daję się jej ponieść, nie krzyczę, obserwuję, co się we mnie dzieje”.

Ale mi wtedy niewygodnie, bo ta złość we mnie buzuje.

I lepiej ją wylać na dziecko? Przecież to nie ono jest winne, że takiej reakcji my się nauczyliśmy, zapewne w rodzinnym domu. Zgódźmy się na to, że będzie nam jakiś czas niewygodnie z tym uczuciem, że nas ta emocja będzie „ssała” – ale się jej nie poddamy. Wtedy uczymy się zarządzać własnymi emocjami, „odklejać” od nich. Trzymamy je na wodzy, „pod pachą” i próbujemy dalej, na spokojnie, wychowywać dziecko.

I nie poddajemy się, gdy nam to pierwszy, trzeci i piąty raz nie wyjdzie?

Nie poddajemy się. To naprawdę trudna praca, ale gdy się uda, przynosi duży spokój i poczucie bezpieczeństwa nam i dziecku. I wtedy zarówno ono, jak i my się rozwijamy. Co może być lepszego?

Nie wystarczy powiedzieć „Od dziś się zmienię i nie będę ograniczać dziecka”. To długi proces, wymagający pracy nad sobą.

Skądś się ta nadopiekuńczość bierze – często z podświadomych wzorców zachowań utrwalonych w domu. d b a m

o z d r o w i e | 107

sta n u mysł u

QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ QU

CZY JESTEŚ tolerancyjna?

ZASTANAWIAŁAŚ SIĘ KIEDYŚ, JAK BARDZO JESTEŚ WYROZUMIAŁA WOBEC INNYCH W KWESTIACH, TAKICH JAK POLITYKA, RASA, PŁEĆ, A NAWET PODEJŚCIE DO ŻYCIA CZY ZACHOWANIE? JEŚLI NIE, ROZWIĄŻ QUIZ I PRZEKONAJ SIĘ.

108 | d b a m

o z d r o w i e

stan umys łu

UIZ QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ

zdjęcie: Adobe Stock

ROZWiĄzANiE

KOLEŻANKA Z PRACY JE PRZY BIURKU BARDZO AROMATYCZNY POSIŁEK. PRZESZKADZA CI TO, ALE... ● ...nie reaguję, za chwilę się wywietrzy. ● ...nic nie mówisz. Później jednak żalisz się koleżankom. ● ...skarżysz się do działu HR.

BRAWO: TAK TRZYMAJ!

TWÓJ KOLEGA Z PRACY STALE WRZUCA SEKSISTOWSKIE ŻARTY NA FACEBOOKA. DENERWUJE CIĘ TO, WIĘC: ● Piszesz mu w komentarzu, co o tym myślisz. ● Przestajesz go obserwować, ale nie wyrzucasz z grona znajomych. ● Nie reagujesz, to jego sprawa.

Jesteś bardzo wyrozumiała, szanujesz poglądy i upodobania innych osób – starasz się rozumieć i szanować ludzką indywidualność. Lubisz różnorodność, jesteś ciekawa innych kultur i zwyczajów.

Nawet jeśli nie zgadzasz się z czyimś stylem życia, zachowujesz to dla siebie, aby nie powodować napięcia. Często z tego powodu rezygnujesz z własnego komfortu, co nie zawsze jest dobre, bo w pewnym stopniu cię frustruje.

Są jednak sytuacje, w których odważnie bronisz własnych przekonań i stanowczo reagujesz na brak tolerancji wobec innych.

JEST SOBOTA WIECZÓR, MARZYSZ,

BY W KOŃCU ODPOCZĄĆ. NIESTETY, TWOI Z REGUŁY SPOKOJNI SĄSIEDZI ZROBILI IMPREZĘ I MUZYKA NIE CICHNIE PO 22. CO ROBISZ? ● Niech się bawią, w końcu nie urządzają imprezy co tydzień. ● Pukasz do ich drzwi, mówiąc uprzejmie, że o tej porze obowiązuje cisza nocna. ● Dzwonisz na policję i prosisz o interwencję.

JEST CAŁKIEM NIEŹLE

TWOJE DZIECKO ZAPRZYJAŹNIŁO SIĘ Z CIEMNOSKÓRYM DZIECKIEM. W PRZYSZŁYM TYGODNIU TWOJA POCIECHA MA URODZINY I CHCE ZAPROSIĆ NOWEGO PRZYJACIELA. ZGODZISZ SIĘ? ● Oczywiście, przecież kolor skóry ani pochodzenie etniczne nie mają znaczenia. ● Sugerujesz, aby zaprosiło nowego przyjaciela w innym terminie, nie wiesz, jak zareagują na niego dziadkowie i inni znajomi.

ZOSTAJESZ WYSŁANA W PODRÓŻ SŁUŻBOWĄ ZE WSPÓŁPRACOWNIKIEM, KTÓRY MA PRZECIWNE POGLĄDY POLITYCZNE NIŻ TY I WCIĄŻ O NICH MÓWI. JAK WYBRNIESZ Z TEJ SYTUACJI? ● Prosisz, aby nie rozmawiał na tematy polityczne, ponieważ nie chcesz wywoływać napięć. ● Chętnie wdajesz się w dyskusję.

W sumie ciekawa jesteś jego zadania w pewnych kwestiach. ● W końcu będziesz miała okazję, by udowodnić mu wyższość twoich poglądów.

Twoja tolerancja wobec ludzi i otaczającego cię świata jest wybiórcza. Niby starasz się rozumieć i szanować odmienne poglądy, jednak z trudem przychodzi ci ich autentyczne akceptowanie. Czasem dzieje się tak przez brak odwagi, innym razem dlatego, że tak naprawdę najwięcej wyrozumiałości masz wobec samej siebie.

Nie możesz więc z ręką na sercu powiedzieć o sobie, że jesteś tolerancyjna, choć nikogo jawnie nie dyskryminujesz.

Przyznaj to przed sobą: mogło być znacznie lepiej! Musisz nad sobą pracować.

JESTEŚ ŚWIADKIEM, JAK MĘŻCZYZNA OBRAŻA MŁODEGO CHŁOPAKA Z POWODU TEGO, ŻE MA ON DREDY ORAZ KOLCZYK W UCHU. W TAKIEJ SYTUACJI... ● ...stajesz w obronie chłopaka, mówiąc facetowi wprost, że każdy ma prawo wyglądać tak, jak chce. ● ...próbujesz rozładować sytuację, mówiąc mężczyźnie, że to, jaką fryzurę ma inna osoba, nie jest jego sprawą. ● ...nie reagujesz, w końcu chłopak, decydując się na dziwaczny image, musi liczyć się z tym, że będzie powodem zaczepek.

DOBRY ZNAJOMY Z POGARDĄ WYRAŻA SIĘ O OSOBACH HOMOSEKSUALNYCH. TY: ● Jesteś oburzona, kończysz tę znajomość. ● Nie podejmujesz tematu, ale w duchu czujesz, że nie jest to znajomość, którą chciałabyś podtrzymywać. ● No cóż, takie ma poglądy, włączasz się w dyskusję.

WARTO SIĘ ZMIENIĆ…

WYOBRAŹ SOBIE TAKĄ SYTUACJĘ: MASZ PRZEPROWADZIĆ ROZMOWĘ KWALIFIKACYJNĄ Z KANDYDATKAMI NA RECEPCJONISTKĘ. JEDNA Z KOBIET MA WIDOCZNY TATUAŻ. CO ZROBISZ? ● Rozmawiasz z kandydatką, nie zwracając na tatuaż uwagi. ● Jeśli inna kandydatka będzie miała wystarczające kwalifikacje, tej nie wybierzesz. ● Odrzucasz tę aplikację, recepcja to jednak wizytówka firmy.

● Nie. Lepiej, by się za bardzo nie przyjaźnili.

Stajesz w obronie tego, w co wierzysz i bronisz własnego stanowiska w sprawach, które są dla ciebie ważne. Chciałabyś, aby inni zachowywali się tak, jak ty uważasz za słuszne. Często trudno jest ci zaakceptować przejawy inności, a nawet nie starasz się ich poznać i zrozumieć.

Pamiętaj jednak, że ludziom tolerancyjnym, którzy szanują prawo drugiego człowieka do bycia innym, żyje się lepiej i łatwiej. Ich świat jest barwniejszy i ciekawszy. Staraj się patrzeć na rzeczywistość obiektywniej i bardziej wyrozumiale.

MASZ W PRACY SPOTKANIE ONLINE. DZIECKO JEDNEGO Z UCZESTNIKÓW CO CHWILĘ WAM PRZERYWA, ROZPRASZAJĄC UWAGĘ POZOSTAŁYCH. JAK REAGUJESZ? ● No cóż, to tylko dziecko... ● Sugerujesz rodzicowi, by znalazł dziecku zajęcie, które go zajmie przynajmniej na kwadrans. ● Upominasz rodzica, że jesteście w pracy i powinien zapewnić dziecku opiekę na czas spotkania.

d b a m

o z d r o w i e | 109

we d wo j e

O OOORGAZMIE NASZ EKSPERT

dr Robert Kowalczyk

MA BYĆ GŁOŚNY. SPEKTAKULARNY. JEDNOCZESNY. KONIECZNY – BO SEKS BEZ ORGAZMÓW SIĘ NIE LICZY – JEŚLI TO WSZYSTKO, CO (WYDAJE CI SIĘ, ŻE) WIESZ NA TEMAT ORGAZMU, TO MASZ SPORO DO NADROBIENIA.

SEKSUOLOG KLINICZNY, PSYCHOTERAPEUTA Z UNIWERSYTETU SWPS ORAZ INSTYTUTU PSYCHOTERAPII I TERAPII SEKSUOLOGICZNEJ SPLOT W WARSZAWIE

Naukowe zainteresowanie naszą seksualnością jest stosunkowo nowym zjawiskiem. Aż do XX wieku to, co dzieje się w sypialni, miało być naturalne, niewymagające edukacji. Z nowym wiekiem seks stał się tematem badań. Okazało się, że nie tylko mówić o nim można, ale należy dążyć do tego, by miał odpowiednią 110 | d b a m

o z d r o w i e

Rozmawia: Barbara Acher-Chanda

jakość. W latach 90. XX wieku zaczęliśmy na niego patrzeć, jak na kolejną dyscyplinę sportową. Rozpoczęły się wyścigi na jak najwięcej i jak najdłużej trwających orgazmów. Seks bez rozkoszy należy zdyskwalifikować. Czy słusznie?

Robert Kowalczyk: Faktycznie, jest mnóstwo nagłówków w stylu

NASZ EKSPERT

dr Agata Loewe-Kurilla PSYCHOTERAPEUTKA I SEKSUOLOŻKA Z UNIWERSYTETU SWPS ORAZ INSTYTUTU POZYTYWNEJ SEKSUALNOŚCI

„10 orgazmów w minutę”, „10 sposobów na lepszy orgazm”, „Jak doprowadzić partnera do orgazmu”.

Te wszystkie gazety odpowiadają, jak się wytrenować, żeby dostać medal. Nic dziwnego, w kulturze Zachodu orgazm jest seksualną koniecznością. Nie ma orgazmu

20

proc.

kobiet nigdy u nie doznaje orgazm zo lub osiąga go bard ieństwie rzadko. W przeciw *. do 2 proc. mężczyzn

e w Holandii.

2017 przeprowadzon *Badanie DUREX

– jest problem. Czyli jeśli partnerka, bo zwykle kobiet dotyczy ten „defekt”, nie kończy z fajerwerkami, to coś z nią jest nie tak.

A jest rzeczywiście?

RK: Według jednej z nowszych koncepcji seksuologicznych, tzw. cyrkularnym modelu reakcji seksualnej kanadyjskiej badaczki Rosemary Basson, szczytowanie nie jest warunkiem satysfakcji seksualnej. A dla wielu kobiet istotniejsza jest satysfakcja z kontaktu seksualnego niż orgazm sam w sobie.

Agata Loewe-Kurilla: Dobrego i zdrowego życia seksualnego nie można mierzyć wyłącznie liczbą szczytowań.

W gabinecie kobiety mówią, że bez orgazmu da się żyć i taki seks też jest satysfakcjonujący. Ale z drugiej strony odpuszczają sobie prawo do orgazmu. Nie chcą sprawdzić, jaki mają potencjał seksualny. Nie są nauczone, by negocjować z partnerem kontynuację seksu, nawet kiedy będzie już po ejakulacji. Nie szukają innego klucza dojścia niż penetracja. Nie są otwarte na fakt, że można doświadczać wielu różnych orgazmów, z różnych miejsc, w różnych okolicznościach.

we d wo je

osiągnąć ten absolut rozkoszy w rodzaju: „wciśnij te guziki, a polecisz do gwiazd”.

ALK: Do takich artykułów podchodziłabym jak do ciekawostek. Dobrze wiedzieć, że w różnych miejscach ciała mamy obszary, w których nasze nerwy lepiej odbierają bodźce. Warto poobserwować, jak takie rozwiązania działają na nas, poszukać razem lub w pojedynkę, czy nam się podobają. Ale nie traktować jako dogmat.

Skoro to proste, to dlaczego część kobiet ma problem z osiągnięciem orgazmu?

RK: Przede wszystkim w tych przepisach pomija się dość istotny element, który powinien być ich wspólnym mianownikiem, czyli uważność, dostosowanie się do partnera czy partnerki.

A czym jest orgazm z punktu widzenia seksuologa?

RK: To złożone zjawisko. Możemy ALK: Niestety, wiele problemów sekmówić o trzech wymiarach orga- sualnych można tłumaczyć brakiem zmu: sensorycznym, emocjonalnym wiedzy o anatomii i fizjologii kobiei poznawczym. cego ciała i przyjemności, jaka się Ten pierwszy odczuwany jest mię- z tym wiąże. Pokutuje przekonanie, dzy innymi jako redukcja napięcia, że orgazm można osiągnąć tylko uczucie rozpierania, zaangażowa- dzięki penetracji. Tymczasem więknie całego ciała, uczucie ciepła, ryt- szość kobiet, bez względu na różne micznych skurczów.

Emocjonalny to na przykład poczucie radości, ekscytacji, bezpieczeństwa, złączenia, zawieszenia, odrealnienia.

Wymiar poznawczy zaś to intensywność doznań, przyjemność płynąca z ciała, satysfakcja, podniecenie. Łechtaczka to niewielki, zewnętrzny

Guzik

DO ROZKOSZY

ALK: Warto wiedzieć, że orgazm, a zwłaszcza orgazm kobiecy, wymyka się spod kontroli i statystyk. Może być za każdym razem inny. Pojawiać się pod wpływem innego wyzwalacza. Kiedy w trakcie stymulacji czujemy wzmożone napięcie w całym ciele, po którym następuje błoga ulga, to najczęściej to.

We wspomnianych już mediach są dość konkretne „przepisy”, jak

narząd płciowy, który kryje w sobie wielką moc. Dzięki licznym zakończeniom nerwowym (ma ich aż 8000!

– czyli dwa razy więcej niż np. penis) jest niezwykle wrażliwa na dotyk.

Jako najpotężniejsza strefa erogenna narządów płciowych uwielbia być dotykana, pieszczona, głaskana.

Jej widoczna część zewnętrzna to niewielka wypukłość (wielkości grochu), znajdująca się w górnej części sromu, nad cewką moczową i między wewnętrznymi wargami pochwy.

d b a m

o z d r o w i e | 111

we d wo j e

Z CZEGO MOGĄ WYNIKAĆ PROBLEMY Z ORGAZMEM Zanim zaczniesz zastanawiać się, czy coś w twoich relacjach z partnerem jest nie tak, zastanów się nad swoim zdrowiem. Orgazm to papierek lakmusowy naszego samopoczucia.

Jego brak może być spowodowany przez:

sfery erogenne, żeby doświadczyć orgazmu, potrzebuje bezpośredniej stymulacji łechtaczki – takiej jak seks oralny i dotyk.

Ale do seksuologów trafiają też kobiety, które doświadczają orgazmów, choć o tym nie wiedzą. Dopiero kiedy omawiamy ten problem w gabinecie, okazuje się, że ich doznania po prostu nie pasują do opisów szczytowania, jakie są dostępne w mediach, po które sięgają: nie krzyczą, nie parskają, nie zachowują się jak bohaterki filmów erotycznych. I tylko z tego powodu są przekonane, że z nimi jest coś fundamentalnie nie tak.

RK: Proszę zobaczyć, na jakich założeniach oparta jest mainstreamowa pornografia: kulminacją aktu seksualnego jest orgazm męski, do którego dochodzi podczas penetracji. Gdy kobieta dochodzi, to musi 112 | d b a m

o z d r o w i e

krzyczeć. Brak wspomnianego krzyczenia, sapania, parskania w potocznym myśleniu świadczy o braku szczytowania.

Mężczyźni chcą wiedzieć, że są sprawczy w sypialni, że potrafią doprowadzić partnerkę do rozkoszy.

Brak widocznego odczuwania przyjemności przez partnerkę mogą odbierać jako porażkę.

się w osoby zainteresowane seksem.

Z tego dysonansu poznawczego biorą się potem ich problemy w sypialni: brak przyjemności, brak pożądania, ból, brak orgazmu.

Oczywiście, to wszystko można naprawić, tylko należy odzyskać sprawczość nad własną seksualnością, poznać własne ciało, odkryć, co tak naprawdę sprawia mu przyjemność.

ALK: Wielu mężczyzn chce mieć partnera do odczuwania przyjemności. To znaczy, że odczuwania orgazmu Tyle że dla niektórych kobiet może można się nauczyć? t o być tr udne.

Przez lata słyszały od swoich babć i matek, że ich rolą jest dawanie przyjemności partneUdawanie orgazmów ma krótkie nogi. Warto mieć rowi. Następnie, do siebie zaufanie. Informacja zwrotna na temat wchodząc w zwiąjakości seksu, nawet jeśli jest trudna, będzie szansą zek małżeński, do korzystnych zmian w sypialni. mają przekształcić

POSTAW NA SZCZEROŚĆ W ZWIĄZKU

zdjęcia: Adobe Stock (2), archiwum prywatne (2)

• depresję • zaburzenia lękowe • przyjmowane leki • problemy kardiologiczne • cukrzycę • stwardnienie rozsiane • stres, na przykład przed chorobą, ciążą • zmęczenie • rozkojarzenie

we d wo je

w przeciwieństwie do mężczyzn. Stąd w przypadku kobiet wymaga to dłuższego czasu.

Szacuje się że okres najwyższego pożądania u kobiet przypada między 30. a 40. rokiem życia. Do tego czasu kształtują się umiejętności – zarówno obserwacji, samoobserwacji, jak również sama umiejętność przeżywania i artykułowania potrzeb seksualnych.

ALK: Podczas terapii z parami, które przychodzą z przekonaniem, że są fundamentalnie niekompatybilne w łóżku, najpierw zaczynamy od rozkodowania pewnych mitów: przekonania, że partnerzy zawsze w łóżku muszą chcieć tego samego, kończyć w tym samym czasie, że jedyną drogą dojścia do orgazmu jest penetracja.

Rozmawiamy o tym, że z seksem jest jak z tańcem. Musimy się dotrzeć na parkiecie. Czasami tańczymy do mojego kawałka, czasami do twojego. A czasami modyfikujemy znane nam kroki, żeby było jeszcze ciekawiej.

ZACZNIJMY ROZMAWIAĆ Według badań przeprowadzonych w 2017 r. w Holandii dla firmy Durex, jeden na trzech mężczyzn uważa, że penetracja pochwy może doprowadzić kobietę do orgazmu.

Tymczasem według większości badanych kobiet najważniejsza jest stymulacja łechtaczki. Tylko 20 proc. pań twierdzi, że może osiągnąć orgazm poprzez penetrację pochwy.

Wniosek: dopóki nie zaczniemy rozmawiać o swoich potrzebach, fajerwerków w sypialni nie będzie.

RK: Założenie, że udany seks się po prostu ma, to jeden wielki mit.

Nad dobrym seksem, się pracuje.

Wymaga to pewnej wiedzy, świadomości, podjęcia wysiłku. Kobiety w większym stopniu uczą się orgazmu

RK: Tłumaczymy, że błędne jest założenie, że seks się nie zmienia. I żeby wiedzieć, że jeśli zmieniły się preferencje partnera w łóżku, trzeba o nich rozmawiać.

Niestety, z naszego doświadczenia wynika, że komunikacja wokół seksualności pojawia się dopiero w gabinecie terapeutycznym. Latami partnerzy mogą nie zapewniać sobie przyjemności, bo nie wiedzą, jakie są potrzeby i odczucia drugiej strony.

ALK: Na dłuższą metę może to powodować frustracje albo wręcz niedopuszczenie do realizacji własnego potencjału seksualnego, pojawienie się zaburzeń seksuologicznych związanych z brakiem pożądania czy orgazmu.

RK: Problem z orgazmem nie jest mały. Według badań, które ukazały się w „The Journal of Sexual Medicine”, odczuwa go w Polsce 17 proc.

kobiet, w tym 21 proc. w wieku do 24. roku życia, a 26 proc. w wieku 25-34 lata.

Jak zatem można zapobiec cierpieniom tych kobiet?

ALK: Jak już mówiłam – podstawą jest poznanie swojej seksualności.

Jest bardzo dużo literatury, która pozwala przybliżyć ten temat: „Kobieca ejakulacja i punkt G” Deborah Sundhal, „Dochodzę. Odkryj, co sprawia ci przyjemność” Roberty Rossi, „Slow sex. Uwolnij miłość” Marty Niedźwiedzkiej.

Przeprowadzić przez ten proces może również sex coach albo seksuolog.

Na czym polega takie wsparcie?

ALK: To terapia poznawczo-behawioralna z elementami pracy własnej w domu, która nosi nazwę treningu masturbacyjnego. Można ją przeprowadzić w procesie indywidualnym lub z partnerem.

Idealnym rozwiązaniem są tak zwane kręgi kobiet, spotkania na których pod okiem specjalistki dekonstruowane są mity i stereotypy dotyczące kobiecości i seksu, w tym orgazmu.

Dzięki temu procesowi uczestniczki mają poznać swoje ciało, nauczyć się kontaktować z własnymi emocjami i mówić o nich.

Taka terapia może wiele zmienić w związku…

ALK: Zwykle bywa tak, że para, która trafia do gabinetu seksuologa, jest silnie zmotywowana, by wspólnie przezwyciężyć problem, z jakim przychodzą. Przecież są w stanie poświęcić na to swój czas i pieniądze.

Efekty są raczej satysfakcjonujące, chociażby w postaci wypracowania trzeciej jakości – z orgazmem czy bez uczą się komunikacji w seksie. To zbliża.

Na pewno decydując się na terapię, należy mieć świadomość, że może ona też wpłynąć na pogorszenie stosunków – kłopot w seksie bywa objawem innego problemu. d b a m

o z d r o w i e | 113

INSPIRACJE

RELAKS

Wyrzu ć to z sie bie ytko. Postaasz szybko i pł ch dy chy od że e, głębokie wde Lęk powoduj na przemian ć niej bi jm ro na m zy te pr raj się za myślach w z lic , je c cz rą io chu. Pod as i wydechy. B każdym odde , a podczas po ę rw ze pr do 5, rób ien się unosić brzuch powin wdechu twój adać. wydechu op

Wyj dź na ze wn ątrz Spacer czy przejażdżka rowerowa pomagają odciąć się od niepokoju i wydostać z pułapki złych myśli.

Odświe ż twarz Możesz spryskać ją wodą termalną w spreju, obmyć nad umywalką. Innym sposob em jest też położenie na twa rzy ręcznika zmoczonego w zim nej wodzie i starannie wyżęt ego.

BĘDZIE DOBRZE

Każda burza kiedyś mija… Niektóre sytuacje potrzebują czasu, by się „naprostować”, daj go też sobie.

Za jmij się czymś monot onnym Daj odp ocz ąć umy słow i.

Umiesz szydełkować lub robić na drutach? Zrób to. A może pomalujesz paznokcie, uprasujesz sukienki? Wykonując takie czynności, skupiasz się tylko na nich.

ZADBAJ O SIEBIE! Niepokój jest naturalną reakcją, kiedy w twoim życiu dzieje się coś stresującego. Jeśli jednak trwa zbyt długo, a ty odczuwasz z tego powodu dyskomfort, masz ataki paniki, czujesz się źle, skorzystaj z pomocy terapeuty.

Opuść ramiona Czujesz w nich napięcie? Usiądź prosto, weź głęboki oddech i postaraj się obniżyć barki, jednocześnie zbliżając łopatki do siebie. Wytrzymaj kilka sekund, odpuść. Powtórz kilka razy.

TYLKO SPOKOJNIE

KAŻDEGO CZASEM DOPADA NAGŁY LĘK – W STRESIE, ALE TEŻ WTEDY, GDY NIC NAM NIE ZAGRAŻA. JAK SOBIE RADZIĆ W TAKIEJ SYTUACJI? 114 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (1)

e c hu d d o a n ę i s Skup

Zadzwoń do kogoś bliskiego, poroz, mawiaj z ukochanym. Napisz o tym pukom na lub tniku nota w sz, co czuje terze. Narysuj na kartce. Nie rozwiążesz w ten sposób wszystkich problemów, ale uświadomisz sobie i innym, co cię trapi, dzięki czemu łatwiej będzie wam znaleźć rozwiązanie kłopotów.

POSTAW

NA SIEBIE

Razem, ale osobno

postaw n a sie bi e

Z

ji wiąże się z uwspólnieniem Zawarcie małżeństwa w Polsce z definic 31 Kodeksu rodzinnego majątku. Od dnia ślubu, zgodnie z art. ędziecie razem lub osobno, i opiekuńczego, niemal wszystko, co nab inaczej. jest wspólne. Chyba że… umówicie się majątkową? Jak powstaje?

Kiedy warto przeprowadzić rozdzielność polega? Czy podział zawsze Jaki jest jej koszt? Na czym w praktyce ją cofnąć? Odpowiadamy musi oznaczać „po równo”? Czy można na wszystkie nurtujące cię pytania.

NASZ EKSPERT

Olga Zielińska ADWOKAT

ZAKOCHANI NIE LICZĄ PIENIĘDZY? ALE Z CZASEM MOGĄ ZACZĄĆ...

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA TO ROZWIĄZANIE, KTÓRE MOŻE POMÓC CI ZABEZPIECZYĆ INTERES TWÓJ I BLISKICH CI OSÓB. Barbara Acher-Chanda

116 | d b a m

o z d r o w i e

postaw na sie b ie

Czym jest

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA? Powstaje na podstawie umowy, która jasno określa zasady podziału waszego mienia. Żeby była wiążąca, musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego lub, w sytuacjach wyjątkowych, ustanowiona przez sąd. Od tego momentu oba majątki będą prawnie rozdzielone.

To, w jaki sposób podzielicie swoje nie- i ruchomości, zależy w dużej mierze od was samych. Możecie zdecydować się na podział równy albo ułamkowy, określający w jakiej części wasz dotychczas wspólny majątek należy do każdego oddzielnie.

KIEDY WARTO PRZEPROWADZIĆ PODZIAŁ MAJĄTKU Zawsze, jeśli chcesz zabezpieczyć majątek swój i swoich dzieci. Taka potrzeba może zaistnieć w sytuacji, kiedy: rażąca dysproporcja w zarobkach, co może • występuje być kiedyś przyczyną sporów; z was ma skłonność do zadłużania się, a drugie • jedno nie chce spłacać zaciągniętych zobowiązań; z małżonków zawłaszcza cały wspólny majątek • jedno dla siebie;

Uwaga!

Zawierając rozdzielność majątkową, nadal możecie wspólnie nabywać prawa majątkowe, na przykład do nowego samochodu, mieszkania, domku letniskowego.

Wymaga to jednak dodatkowego aktu notarialnego, w którym dokładnie ustalicie, w jakiej części dana rzecz będzie należała do obu stron.

w trakcie przeprowadzania separacji lub sprawy • jesteście rozwodowej. Podpisanie małżeńskiej umowy majątkowej pozwoli uniknąć sytuacji, w której jedna strona będzie trwonić wspólny majątek;

sprzeczne wizje co do sposobu gospodarowania • macie majątkiem wspólnym; z małżonków planuje założyć działalność gospo• jedno darczą. Pozwala to bowiem ochronić współmałżonka przed konsekwencjami błędnych decyzji biznesowych;

jeden z małżonków zajmuje stanowisko w organach • spółek.

Stawiając finansowe granice między sobą, rodzina nie poniesie konsekwencji jego działalności.

Ważne! Ochrona rodziny przed długami współmał-

żonka ma zastosowanie tylko wtedy, kiedy potencjalni wierzyciele o niej wiedzą. Jeśli współmałżonek ukrywa podział majątku albo nie dopełni obowiązku informacyjnego (np. w CEIDG), to rozdzielność majątkowa nie uchroni cię przed jego ewentualnymi długami.

Rozdzielność majątkowa może zaistnieć z mocy prawa w sytuacji ubezwłasnowolnienia jednego ństwa, z małżonków, unieważnienia małże łości śmierci małżonka, ogłoszenia upad jednego z małżonków, orzeczenia rozwodu, separacji.

d b a m

o z d r o w i e | 117

postaw n a sie bi e

JAK SIĘ PODZIELIĆ?

Wiele zależy od tego, jak podzieliliście się rolami życiowymi w ramach rodziny:

•

jeśli jedno z małżonków pracuje zawodowo, a drugie w pełni poświęca się obowiązkom rodzinnym i wychowywaniu dzieci, to najuczciwszym rozwiązaniem jest tak zwana rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. W razie rozwodu osoba, która z oczywistych powodów nie zarabiała, może żądać wyrównania dorobków. To rozwiązanie warto przemyśleć, jeśli obydwoje zarabiacie, ale występuje znaczna różnica w zarobkach, która związana jest między innymi z zaangażowaniem w opiekę nad rodziną;

•

jeśli obydwoje pracujecie i macie porównywalne zarobki, wystarczy podpisanie zwykłej umowy majątkowej małżeńskiej.

PRZED CZY W TRAKCIE MAŁŻEŃSTWA? Podziału możecie dokonać w każdym momencie: zawarciem małżeństwa może• przed cie podpisać intercyzę. To dokument,

który może (jeśli jest takie wasze życzenie) „z góry” przekreślić możliwość uwspólnienia majątku, jeszcze zanim założycie sobie obrączki.

Co ważne, intercyza może dotyczyć całego majątku, jaki będziecie nabywać, lub tylko jego części, resztę zostawiając wspólną (na przykład możecie się umówić, jaka część dochodów każdego z was jest wspólna, a do jakiej mąż nie ma prawa).

jednego z małżonków. Nie będziesz musiała spłacać długów swojego męża; majątku może nastąpić • rozdzielenie również w trakcie trwania małżeń-

stwa. W tym przypadku wszystko, co małżonkowie nabyli przed ślubem i po nim, pozostaje własnością każdego z osobna. Natomiast zakupy dokonane wspólnie zostają podzielone procentowo, według wspólnych ustaleń (na przykład 50/50).

Uwaga! Rozdzielność majątkowa

zwykle nie działa wstecz. Obowiązuje od dnia ustanowienia umowy. W przypadku rozwodu zaczyna obowiązywać od momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego.

Wyjątkiem jest orzeczenie sądu, któBiorąc kredyt, bank weźmie pod ry w wyroku wskazuje datę, od której uwagę zobowiązania i zarobki tylko następuje rozdzielność majątkowa.

Po podpisaniu zupełnej intercyzy twoje wynagrodzenie, przychody z majątku osobistego (na przykład z wynajmu mieszkania po babci, dzierżawy rodzinnej ziemi) są twoje i tylko twoje.

Jeśli jesteś w trakcie separacji, masz sprawę rozwodową albo współmałżonek szasta wspólnym majątkiem, działając na szkodę rodziny, możesz poprosić sąd o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Z żądaniem ustanowienia rozdzielności może wystąpić również wierzyciel jednego z małżonków.

Zwykle za datę ustanowienia rozdzielności uznawany jest dzień złożenia pozwu w biurze podawczym sądu albo datę jego wysłania pocztą.

W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa. Dzieje się to między innymi w sytuacji, kiedy:

• jeden z małżonków jest na przykład alkoholikiem; • jeden z małżonków dopuścił się rażącego marnotrawienia wspólnego majątku; • małżonkowie żyli w rozłączeniu, co skutkuje trwałym zerwaniem wszelkich stosunków majątkowych.

Niestety, często sąd potrzebuje kilku rozpraw, żeby wydać wyrok. Będziesz więc musiała uzbroić się w cierpliwość.

118 | d b a m

o z d r o w i e

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4), a rchiw um p r y w atn e ( 1)

NIE DA SIĘ PO DOBROCI? IDŹ DO SĄDU!

r e k l a m a

WNIOSEK O SĄDOWĄ ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWĄ BEZ ADWOKATA? Nie każdego stać na adwokata, który poprowadzi sprawę o zniesienie małżeńskiej wspólnoty majątkowej. Możesz spróbować sama zadbać o interesy swoje i bliskich. Wystarczy, że osobiście przygotujesz i złożysz wniosek do sądu.

Zobacz, jak to zrobić:

1. Przygotuj pismo. W uzasadnieniu, dlaczego prosisz o ustanowienie

rozdzielności majątkowej, koniecznie zaznacz powody zaistnienia takiej sytuacji (na przykład małżonek wbrew tobie trwoni majątek, zaciąga długi, przez co jesteś nękana przez wierzycieli, wykonuje ryzykowne posunięcia biznesowe, lub gdy sytuacja w waszym związku uniemożliwia zgodne podejmowanie decyzji finansowych. Koniecznie załącz kopie dokumentów, które poświadczają te fakty: pisma od komornika, oświadczenia świadków, którzy będą skłonni później potwierdzić swoje słowa podczas rozprawy).

2. Do dokumentacji dołącz odpis aktu małżeństwa.

3. Pismo złóż w kancelarii podawczej sądu rejonowego (wydział rodzinny)

właściwego dla miejsca zamieszkania twojej rodziny lub osoby, którą pozywasz.

Pamiętaj, że zawsze możesz wystąpić do sądu o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, wtedy nie poniesiesz kosztów profesjonalnej pomocy prawnej.

WAŻNE SPRAWY: CO Z DZIEDZICZENIEM? Rozdzielność majątkowa nie przekreśla dziedziczenia po mężu. Nawet jeśli małżonkowie dysponowali oddzielnymi majątkami, ale do chwili śmierci jednego z nich istniała wspólność małżeńska rozumiana jako wspólnota uczuciowa i cielesna, żona otrzyma spadek.

CO Z ROZLICZENIEM PODATKOWYM? Niestety, decydując się na rozdzielność, nie będziecie mogli wzajemnie się rozliczać, zgodnie z ustawą o podatku dochodowym.

CO Z KREDYTEM? Możecie razem wziąć pożyczkę. Musicie tylko ustalić, w jakich proporcjach będziecie spłacać zaciągnięty dług i w jakiej części nabyty majątek będzie do was należał.

Jeśli jedno z małżonków przestanie spłacać swoją część zadłużenia, drugie, które regularnie płaci raty, nie będzie pociągnięte do odpowiedzialności.

To, czy opłaca się brać wspólnie kredyt, zależy od waszej historii kredytowej. Jeśli tylko jedno z was ma nieposzlakowaną opinię

w rejestrze długów, warto wziąć kredyt na jedno.

CO Z UTRZYMANIEM RODZINY? Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie ma wpływu na obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny. Ponieważ każdy z członków rodziny ma prawo do równej stopy życiowej, to bez względu na to, ile każde z was zarabia, podstawowe potrzeby życiowe powinniście mieć zaspokajane na podobnym poziomie. Oznacza to partycypowanie w wydatkach na jedzenie i ubrania, opłaty związane z nauką dzieci itp.

Między nami K O B I E TA M I

POPATRZ W GÓRĘ

BA

REDAKT

OR DZĄCA WA

K AROLINA

K, SIA NA

O PR

ZDARZA CI SIĘ PATRZEĆ W CHMURY? NICZYM DYZIO MARZYCIEL ŻAŁOWAĆ, ŻE NIE SĄ Z WANILIOWEGO KREMU? MOŻE TO BYĆ SPOSÓB NA WYCISZENIE I RELAKS, NA POBUDZENIE KREATYWNOŚCI CZY ZABAWY Z DZIEĆMI, UKOJENIE DLA OCZU ZMĘCZONYCH EKRANEM KOMPUTERA, A TAKŻE PO PROSTU PRZYJEMNOŚĆ.

CÓŻ MOŻE BYĆ BOWIEM PIĘKNIEJSZEGO NIŻ PUCHATE OBŁOCZKI?

Pytanie do farmaceuty Jak wyciągnąć kleszcza?

Przede wszystkim na spokojnie. Weź pęsetę – tu warto zaopatrzyć się w specjalną, odpowiednio ściętą i dostosowaną do wyjmowania kleszcza albo tzw. kleszczołapki, które są dostępne w aptekach.

Chwyć przy samej skórze kleszcza i wyciągnij zdecydowanym ruchem. Staraj się przy tym nie ściskać go mocno, by go nie rozgnieść (wtedy pajęczak może zwrócić treści pokarmowe, a wraz z nimi zarazki i toksyny). Narzędziem do wyciągania kleszcza jest też tzw. lasso. Umieść pętlę lassa na skórze wokół kleszcza.

Zaciśnij ją, zwalniając sprężynę, jak w długopisie. Wyjmij pajęczaka ruchem pionowym ku górze. Upewnij się, że żadna część kleszcza nie pozostała w skórze, zdezynfekuj rankę.

MÓJ WYBÓR

LEMONIADA RUMIANKOWA Zagotuj w garnku dwie szklanki wody. Kiedy zacznie wrzeć, wrzuć trzy główki rumianku i kilka listków mięty. Zaparzaj przez kwadrans. Przecedź, posłodź dwiema łyżeczkami miodu. Kiedy herbata stygnie, traci słodycz i smak, upewnij się więc, że słodzisz swoją herbatę bardziej niż zwykle. Wrzuć do szklanki kostki lodu, zalej naparem, dodaj plasterki cytryny i nieco jej soku.

NASZE SPRAWY Chyba już każdy wie, że opalanie się jest szkodliwe, a i tak część z nas uwielbia leżeć na słońcu godzinami. Dlaczego tak się dzieje?

Ludzie mają całą masę kontrargumentów, aby odpierać informacje, których nie chcą słyszeć. W pewnym stopniu to, że dyskredytujemy groźne doniesienia, aby po-

czuć się lepiej, jest normalne. Dodatkowo, jeśli przekaz jest zbyt zawiły, padają w nim trudne medyczne sformułowania, możemy się tłumaczyć: „Nic z tego nie zrozumiałam”.

Z badań przeprowadzonych na Ohio State University wynika, że kobiety, które przeczytały wiadomość o niskim poziomie skompli-

kowania językowego, były bardziej skłonne oceniać raka skóry jako poważne ryzyko.

A zatem, kochane, powiem to prosto, ale dobitnie: siedmiu na dziesięciu Polaków ma tak jasną skórę, że należy do grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia raka skóry. Powtórzcie koleżankom!

Masz pytania, na które nie możesz znaleźć odpowiedzi, a może wstydzisz się je zadać?

Napisz do mnie na adres magazyn@dbamozdrowie.pl Na podstawie własnej wiedzy lub wspierając się opiniami ekspertów, postaram się rozwiać twoje wątpliwości i wyjaśnię ci wszystko tak, jak przyjaciółce.

120 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (3), R. Cyron (1)

KWESTIA SŁOŃCA

INSPIRACJE

URODA

Lato U TWYCH STÓP ILE RAZY DZIENNIE KREMUJESZ RĘCE, A ILE STOPY? O TYCH DRUGICH DUŻO ŁATWIEJ SIĘ ZAPOMINA. TYMCZASEM WŁAŚNIE ONE CZĘSTO POTRZEBUJĄ WIĘKSZEJ TROSKI I INTENSYWNEJ PIELĘGNACJI. ODWDZIĘCZĄ SIĘ, GDY BĘDZIESZ PREZENTOWAŁA JE BOSE, NA PRZYKŁAD NA PLAŻY. Naskórek na stopach jest nawet cztery razy grubszy niż na innych częściach ciała. Taka budowa amortyzuje naciski powstające na kości i ścięgna, kiedy stoisz lub chodzisz. Niestety, skutkuje to też łatwiejszym powstawaniem stwardnień.

Skóra, szczególnie na piętach i paluchu, staje się chropowata i traci miękkość.

Dlatego systematyczne złuszczanie warstw naskórka to podstawa pielęgnacji stóp. Postaw na delikatność, bo ścierając naskórek zbyt mocno, spowodujesz, że szybko pojawi się nowy. Komórki taki agresywny zabieg traktują bowiem jako sygnał do odbudowy i uruchamiają mechanizmy naprawcze. * Sięgnij po pilnik Pumeks jest mniej higieniczny, bo jego zakamarków nie sposób dokładnie wypłukać. Tymczasem pilnik możesz po zabiegu wymyć mydłem i szczoteczką do paznokci. Dzięki dwóm stronom, grubo- i drobnoziarnistej, równo złuszcza naskórek, zapewniając gładkie pięty czy podeszwy – miejsca mocniej zrogowaciałe potraktuj ostrzejszą stroną, a do wygładzenia skóry użyj tej delikatniejszej. * Czas na kąpiel Żeby zmiękczyć naskórek, mocz nogi przez 5-10 minut w ciepłej wodzie, najlepiej z dodatkiem specjalnej soli, która dezynfekuje i odświeża. Pamiętaj, że zbyt wysoka temperatura wody czy zbyt długie moczenie nie są wskazane.

Prowadzą bowiem do maceracji, czyli rozmiękczenia, nie tylko warstwy rogowej naskórka, ale i komórek znajdujących się poniżej. Przez to łatwo jest zetrzeć skórę zbyt głęboko.

122 | d b a m

o z d r o w i e

Nawilżaj!

Rano wcieraj lżejszy preparat, z kwasem hialuronowym, gliceryną, pantenolem, aloesem, miętą. Dzięki temu, że się szybciej wchłonie, nie zabrudzi skarpetek, a stopa nie będzie się ślizgać w butach. Jeśli ciągle się spieszysz, sięgnij po preparat w piance, wchłania się najszybciej. Wieczorem możesz aplikować gęstszy krem z olejami, masłem shea, lanoliną, witaminą A. Jeśli po jego wsmarowaniu na 10-15 minut włożysz na stopy foliowe torebki, a na to skarpetki, preparat zadziała jak maska – wniknie głębiej i zmiękczy naskórek. Jeśli ci to nie przeszkadza, taki kompres na nogach możesz zostawić na całą noc. Możesz też użyć specjalistycznych masek do stóp.

Dobrym wyborem są kosmetyki z mocznikiem, który na etykietach kremów ukrywa się pod określeniem urea. W stężeniu do 10 proc. nawilża i koi.

W większym, powyżej 10 proc. działa zmiękczająco i złuszczająco. Dzięki temu inne składniki kremu do stóp mogą wnikać w głąb naskórka.

Podczas smarowania masuj i ugniataj stopę od palców w kierunku pięty i ku górze. To pobudza krążenie, lepiej odżywia skórę i tkankę podskórną.

zdjęcia: Adobe Stock (1)

Wygładzaj!