DOZ Magazyn 04-2022

NOWY CYKL! KUPUJ Z GŁOWĄ • Wędliny pod lupą •

Nº 4

(180)

(W TYM 8%VAT)

NR 4 K WIECIEŃ 2022

K WIECIEŃ 2022

ZACHOWAJ

Małgorzata

POGODĘ DUCHA

Pieczyńska

NAWET W TRUDNYCH CZASACH – TO MOŻLIWE!

Wielkanoc wersji

w light

Kiedyś piekłam mazurki, teraz wolę wyjechać na święta

NIEZWYKŁA

WĄTROBA

7

ZASKAKUJĄCYCH FAKTÓW

PORADY I INSPIRACJE DLA CIEBIE

ekologiczny ogród

INSTRUKCJA KROK PO KROKU PATENTY NA ZDROWE WARZYWA

+ MENU, KTÓRE JĄ WSPIERA

Włosy

Czyli jak odchudzić ŚWIĄTECZNE POTRAWY

Zakładamy

6

99

PO COVID-19

Nº 4

DLACZEGO WYPADAJĄ I JAK TEMU ZARADZIĆ (180)

K WIECIEŃ 2022

INDEKS 267309

PORADY I INSPIRACJE DLA CIEBIE

CENA

kwiecień 2022

Dzień Porady i inspiracje dla Ciebie

dobry

Ś

wiąteczne wydanie naszego magazynu, jak co roku obfituje w szereg ciekawych artykułów, dzięki którym z pewnością przygotowanie świąt będzie dla Was przyjemnością.

Rozpoczynamy nowy cykl „Kupuj z głową”, w którym bierzemy pod lupę różnego rodzaju produkty – w tym numerze: wędliny. Nie zabraknie porad, jak chronić, szczególnie w tym czasie, wątrobę oraz propozycji wielkanocnych dań – tradycyjnych, a jednak bardzo zdrowych i lekkostrawnych.

Do świątecznego stołu wielu z nas zasiądzie w liczniejszym gronie, nie tylko rodziny, ale też przyjaciół, a czasem nieznajomych z Ukrainy, którzy do naszego kraju uciekli przed wojną.

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON (1)

Życzmy sobie wzajemnie uśmiechu, optymizmu, wiary w lepsze, pozostańmy solidarni i pomocni.

Spokojnych Świąt!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

DOZ MAGAZYN DBAM O ZDROWIE WYTWORZONO Z MATERIAŁÓW POCHODZĄCYCH Z DOBRZE ZARZĄDZANYCH LASÓW POSIADAJĄCYCH CERTYFIKAT FSC® I Z RECYKLINGU

PISZCIE DO NAS! NA WASZE LISTY CZEKAMY POD ADRESEM MAGAZYN@DBAMOZDROWIE.PL

dbam o zdrowie

3

SPIS treści

w numerze...

Zobacz, co

inspiracje miesiąca 8 Kraszanki, pisanki...

Zróbmy je na święta!

Kalendarium zdrowia

mam pytanie do...

10 Małgorzata Pieczyńska

Ważny jest dla mnie każdy dzień

PISZCIE DO NAS! Szanowna Redakcjo Wspaniałego Magazynu!!!

Nie będę się rozpisywać , ale na własnym przykładzie 80-letniej kobiety, już bardzo doświadczonej, doradzam wszystkim, by zawsze znaleźć sobie jakieś obowiązki związane z ruchem. Dobrze jest wyjechać gdzieś na wieś i nawet obcemu gospodarzowi pomóc w wyrywaniu chwastów – ileż wtedy można wykonać skłonów i wyprostów! A przy okazji zrobić wspaniały gest, uczynek, który dobrze wpłynie na nasze wnętrze, serce. Polecam także interesowanie się nowościami, co wymaga grzebania w prasie wszelkiego rodzaju, książkach. No i koniecznie róbmy ćwiczenia mózgu – rozwiązywanie krzyżówek, sudoku. Wspaniała rzecz!!!!!

List wysyłam mailem – to najbardziej korzystna dla mnie metoda kontaktu, pozwalająca zaoszczędzić na kupnie drogich znaczków pocztowych .

Pięknie pozdrawiam, Janina S., Katowice 4

dbam o zdrowie

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów.

Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

temat miesiąca

14 7 rzeczy, które warto wiedzieć o wątrobie 24 Przepisy To lubi twoja wątroba

dbam o zdrowie

27 Zoom na… Ach, te hormony!

34 Ważne badanie Pobranie krwi 36 Zdrowie rodziny Utrata włosów po COVID-19 39 Zapytaj farmaceutkę 40 Zdrowie rodziny Choroby zakaźne wieku dziecięcego 42 Domowa klinika Leki prosto z parapetu 46 Felieton

żyję zdrowo

47 Zoom na... GMO, czyli co?

52 W dobrej formie Active walking

jem zdrowo

55 Zoom na... Kiełbasy, szynki, pasztety – bierzemy je pod lupę!

60 Inspiracje kulinarne Jajko

62 Dieta Wielkanocne ucztowanie w wersji light

wieści z apteki

68 Porady zza pierwszego stołu

jestem eko

69 Zoom na... Działka pełna życia 74 W zgodzie z naturą Wody wielkiej mocy 76 Mam patent na… Joanna Moro Uczę dzieci zdrowo żyć

dbam o urodę

77 Zoom na... Odmładzające masaże 82 Mam patent na... Gładkie pięty

to jest mój czas

83 Zoom na... Zadbaj o swój dobrostan 90 Seksuolog radzi... Chemia miłości, czyli co rządzi naszym związkiem 92 Prawo 3 pytania o rehabilitację 94 Podróże Polanica-Zdrój – uzdrowisko wśród gór 98 Krzyżówka

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl dbam o zdrowie

5

Wydawca

Poznajcie naszych

ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas pod adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Bez Recepty Sp. z o.o.

94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie

Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j.

04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarze redakcji

Magdalena Bauman, Diana Ożarowska-Sady

Korekta

Marika Heldwein

Zespół redakcyjny

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

KRZYSZTOF SŁOMIAK AUTOR TEKSTÓW O NOWYCH TECHNOLOGIACH I CHOROBACH CYWILIZACYJNYCH

MGR FARMACJI

JOANNA NACZYŃSKA PODEJMUJE TEMATYKĘ ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I RECEPTUR APTECZNYCH

Ewa Adamiak, Marzena Bartoszuk, Magdalena Bauman, Agnieszka Czechowska, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Magdalena Kozińska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Diana Ożarowska-Sady, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja

Współpraca

Alicja Daszkiewicz, Cezary Kubaszewski, Dorota Mikłaszewicz, Marta Stachura

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Agata Baranowska, Marcin Mazur, Katarzyna Rawska (grafik prowadzący), Ewa Rozum, Renata Szwarc

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz

MGR FARMACJI

MGR FARMACJI

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

KAROLINA BANASIAK

EWA DEMBOWSKA

MAGDALENA BULSKA

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

W stworzeniu tego wydania Magazynu dbam o zdrowie pomogli nam również:

Zdjęcie na okładce Andrzej Świetlik

Zdjęcia w magazynie

123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY.

Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

MAŁGORZATA OSTROWSKA PSYCHOLOG, SEKSUOLOG, PRACUJE Z OSOBAMI W KRYZYSIE, MŁODZIEŻĄ I SENIORAMI. GABINET POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ „EMPATIA”

6

dbam o zdrowie

BARBARA LASOTA MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

AGNIESZKA CZECHOWSKA ABSOLWENTKA SEKSUOLOGII KLINICZNEJ, EDUKATORKA SEKSUALNA

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl.

INSPIRACJE

Kraszanki,

pisanki...

zróbmy je na święta!

TEKST MAGDALENA BAUMAN

N

a wielkanocnym stole, prócz wspaniałych potraw, obowiązkowo muszą pojawić się świąteczne dekoracje. Mogą być nowoczesne, minimalistyczne, wykorzystujące naturalne piękno ptasich jaj. Warto jednak podtrzymywać tradycję ich zdobienia.

Od zawsze malowano je, farbowano w łupinach cebuli, cierpliwie skrobano igłą, by uzyskać fantastyczne wzory – zgodnie z lokalnymi zwyczajami, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie. Wymaga to czasu, którego często brakuje w trakcie świątecznych przygotowań. Warto go jednak wygospodarować, bo samodzielne wykonanie pisanek czy kraszanek to doskonała okazja do rodzinnej integracji. Wspólne ozdabianie delikatnych skorupek wymaga nie lada precyzji i będzie znakomitym ćwiczeniem sensorycznym dla dzieci. Zaś dla seniorów – okazją do przywołania wspomnień i podzielenia się nimi z wnukami.

8

dbam o zdrowie

kalendarium

KWIECIEŃ 2 kwietnia Światowy Dzień Świadomości Autyzmu

50

milionów kroków – tyle przeciętnie wykonujemy

w ciągu całego życia! Nie należy się oszczędzać: codzienny marsz ma zbawienny wpływ na zdrowie: stabilizuje ciśnienie i poziom glukozy, dotlenia, pomaga schudnąć. Według najnowszych badań wystarczy 7 tys. kroków dziennie, by zachować dobrą formę.

Ustanowiony przez ONZ w 2008 roku, w celu uwrażliwienia społecznego na problemy osób zmagających się z autyzmem. W tym dniu wiele dużych sieci handlowych ogłasza tzw. „ciche godziny”, które umożliwiają osobom źle znoszącym głośne dźwięki i ostre światło zrobienie zakupów w komfortowych warunkach. Symbolem solidarności jest kolor niebieski.

7 kwietnia Światowy Dzień Zdrowia

Obchodzony od 1948 roku, w dniu rocznicy powstania WHO – Światowej Organizacji Zdrowia. Od 1995 roku towarzyszy mu także najważniejsza publikacja WHO: Światowy Raport Zdrowia, zwracający uwagę na najbardziej palące problemy i zagrożenia zdrowotne.

11 kwietnia Światowy Dzień Chorych na chorobę Parkinsona

Uchwalony 25 lat temu w rocznicę urodzin londyńskiego lekarza Jamesa Parkinsona, który jako pierwszy rozpoznał i opisał objawy tego schorzenia. W tym dniu powołano też do życia ważny dokument: Kartę Praw Osób Chorych na Chorobę Parkinsona.

Według danych WHO problem dotyka dziś już blisko 6 mln ludzi na świecie, a za 20 lat, w związku ze starzeniem się społeczeństwa, liczba ta może się podwoić.

dbam o zdrowie

9

MAM pytanie do…

Ważny

jest dla mnie

każdy dzień

Szczupła, wysportowana i pełna energii. Imponuje aktywnością i formą. Mówi, że liczy się tylko tu i teraz. Dlatego każdego dnia stara się nadawać swojemu życiu sens i czynić je piękniejszym, a codzienny chleb kroić tak, jakby chodziło o urodzinowy tort.

ROZMAWIAŁ CEZARY KUBASZEWSKI

Małgorzata Pieczyńska

ZDJĘCIA: ANDRZEJ ŚWIETLIK, ARCHIWUM PRYWATNE

O

dkąd pod koniec lat 80. wyszła za mąż za szwedzkiego biznesmena polskiego pochodzenia, Gabriela Wróblewskiego, dzieli czas między Szwecję a Polskę. Tam gra w filmach fabularnych i serialach, w kraju występuje w „M jak miłość” i w spektaklach teatralnych. Ostatnio wiele satysfakcji przyniosła jej rola w prezentowanej na scenach w całej Polsce sztuce „Kolacja dla głupca” z Cezarym Żakiem i Bartłomiejem Topą.

fizycznym i psychicznym. Tak zwane asany, czyli pozycje jogi, polegają na nadawaniu ciału formy, co sprzyja uelastycznianiu, ukrwieniu, szukaniu symetrii, znajdowaniu i utrzymywaniu pionu. Dbając o ciało często o tym zapominamy: pompujemy mięśnie na siłowni, nie myśląc o skoczności, gibkości, skręcie. A dzięki jodze ciało wytrzymuje długotrwały wysiłek fizyczny. Nie wygląda jak nadmuchane, a mięśnie są ładne i długie, a nie bulwiaste.

Szczupła sylwetka, energia w każdym ruchu to pani wizytówka. Jak dba pani o formę na co dzień?

Kiedy jestem w Warszawie, gdzie opiekuję się moim 90-letnim tatą, chodzę do mojej ulubionej szkoły jogi – tam zajęcia trwają półtorej godziny. Natomiast w domu, podczas wakacji, mogę ćwiczyć z internetem przez dwie-trzy godziny dziennie. W wolny poranek ptaki mnie budzą

Przede wszystkim od 17 lat praktykuję jogę i robię to codziennie.

To nie są dla mnie tylko ćwiczenia gimnastyczne, ale metoda związana z rozwojem osobistym, 10

dbam o zdrowie

Ile czasu poświęca pani na asany ?

o świcie, a ja, nikomu nie przeszkadzając, zaczynam praktykę jogi, która mnie pochłania całkowicie do momentu, aż cały dom obudzi się na śniadanie.

Czasem jestem pytana, czy można ćwiczyć ze mną. Chętnych oczywiście, zapraszam na swój Instagram, ale uważam, że najlepiej uczyć się jogi w profesjonalnej szkole. Polecam metodę Iyengara, która jest przyjazna wszystkim, niezależnie od poziomu sprawności i wieku.

Joga poprawia nie tylko naszą fizyczność, daje też inne profity.

Najważniejszy: w zdrowym ciele zdrowy duch. A wtedy – zapewniam – żyć się chce! Nie ma ani jednej asany, która wyrażałaby to, co pokazuje nam zdeprymowane ciało: spuszczoną głowę, przygarbione plecy, zapadnięte i zaokrąglone do środka obojczyki.

W jodze ciało wygląda godnie, jest symetryczne i wyciągnięte.

PRA C WAŻA JEST Zabł NA! ysła w j

ako „Wi swoi ernej rze Salomea m role w koncie ce”. Ma n zn a m.in. filmach i akomite s „ e J r e ialac ziorz skim h „Quo ”, „Kome e Bodeń- , diant Vadis ce ” nej” i „M , „Na Ws ”, jak m p iłość” ól.

Joga wpływa też na charakter?

Jej pierwsza zasada brzmi: nie krzywdzić. Mogę zaświadczyć na własnym przykładzie: jako młoda osoba byłam dużo bardziej radykalna i surowsza wobec siebie i innych, narzucałam nadmierną dyscyplinę, rygory. Dzięki jodze złagodniałam; potrafię uważniej przyglądać się ludziom, jestem bardziej wyrozumiała i tolerancyjna, życzliwszym okiem mogę spojrzeć na własne i cudze słabości.

Lubi pani także inne formy aktywności?

Lubię szukać takich, które mogę realizować razem z mężem. To nas łączy, spaja związek. Małżonek, owszem, próbował jogi, byliśmy nawet w tym celu w Indiach, ale to nie pasuje mu w takim stopniu jak mnie. Za to uwielbia pływanie. Codziennie pływa 2-3 kilometry, a w wakacje, nad morzem, nawet 5-6. Staram się więc robić to razem z nim. Wtedy od razu mamy wspólny temat: jakie płetwy założyć, gdzie popłyniemy, dlaczego wzdłuż, a nie w poprzek... Uważam, że fajnie jest mieć takie wspólne aktywności z partnerem życiowym czy z dzieckiem – to integruje rodzinę. Ale nie ma też miłości bez wolności. Jestem za wspieraniem osobistych pasji partnerów i wolnością w poszukiwaniu aktywności. Dzięki temu mam dbam o zdrowie

11

MAM pytanie do…

więcej energii i bardziej chce mi się żyć. Przykład? Kocham chodzić po górach i kiedy stamtąd wracam, mąż się z tego cieszy; sam jednak nie wędruje ze mną, bo ma problemy z kolanami i stara się nie chodzić po nierównym terenie. Natomiast razem żeglujemy, choć Gabriel za tym nie przepada i robi to dla mnie.

A ja pływam nawet na katamaranie! I miło wspominam nasze rejsy z przyjaciółmi po Karaibach i Morzu Śródziemnym, w Grecji, Chorwacji... Tu preferujemy bardziej komfortowe warunki, bo czuję się już zbyt dojrzała, by spać w małych kajutkach.

Z synem Victorem też wyruszała pani w teren?

Chodziliśmy w góry. Na „18” – to był mój prezent dla niego – postanowiliśmy zdobyć pozaszlakowe szczyty tatrzańskie: Mnich, Żabie Wyżne, Mięguszowiecki... Załatwiłam przewodnika, mieliśmy odpowiednie wyposażenie: liny, haki. Victor przekonał się wtedy, że jak się trochę spoci i wysili, to świat oglądany z wysoka jest dwa razy piękniejszy i ciekawszy. Z synem i jego partnerką, Amerykanką Lindsey byliśmy też na rajdzie konnym w Bieszczadach. Do tej pory mam co wspominać: konie bez ogłowia, fantastyczna jazda Lindsey, a potem wędrówka po połoninach.

Co Victor i Lindsey teraz porabiają?

Są w Salwadorze, gdzie Victor od lat wspiera sierociniec. Wybudował tam m.in. nowy budynek mieszkalny dla dzieci oraz organizował i finansował naukę angielskiego. Wcześniej byli przez moment w USA, nad jeziorem Michigan. Tam urodziła się im córeczka Zosia Albina. Po dwóch 12

dbam o zdrowie

miesiącach wrócili do Salwadoru.

Naszej wnuczki na żywo jeszcze z mężem nie widzieliśmy. Byliśmy u nich tylko raz, udało się cudem w zeszłym roku, choć bilety musieliśmy kupować trzy razy. 30-godzinna podróż przez Madryt była co prawda horrorem, ale zakończyła się dobrze.

A pani, niezależnie od okoliczności, wygląda promiennie i pięknie. Jaki jest tego sekret?

Uważam, że człowiek to zespół potrzeb, nie ma więc panaceum na wszystko ani jednej skutecznej metody. Nie powiem: płucz włosy octem jabłkowym, będzie cudownie... Powiem za to, że podstawą

Zamiast siedzieć na sofie przed telewizorem, polecam jogę, spacery, rower – sport! jest wysypianie się, zdrowe odżywianie, ruch na świeżym powietrzu oraz nasze zharmonizowanie się z partnerem życiowym, otoczeniem i pracą. Człowiek nieszczęśliwy, sfrustrowany i chory, odczuwający fizyczny ból nie

może dobrze wyglądać. Jeżeli nie zadbamy o siebie w całości, to nie możemy liczyć na to, że jakiś cudowny krem przywróci nam blask, szczęście, urodę i uśmiech.

Ale oczywiście, chodzę regularnie do kosmetyczki, używam dużo specyfików, próbuję różnych, zmieniam. A w domu, oglądając filmy lub słuchając audiobooków, masuję sobie twarz olejkami.

A jak radziłaby pani się odżywiać?

Sensownie! Jeśli jest taka możliwość, zgodnie z zaleceniami kompetentnego dietetyka lub lekarza, w każdym razie zawsze z głową.

Ja wieczorem piję tylko gorącą wodę, co bardzo dobrze robi na trawienie. Osobiście jestem za tym, żeby jeść ekologicznie, czyli z korzyścią dla natury, świata i dla nas. W domu gotuję sama, piekę chleb. Lubię kuchnię wegetariańską i wegańską, ale bez maniakalnego podejścia. Moje popisowe danie w tym stylu to zielona kasza jaglana z warzywami. Najbliżej jest mi obecnie do fleksitarianizmu, czyli diety opartej na produktach pochodzenia roślinnego. Mięso jadam sporadycznie. Dobrostan zwierząt jest dla mnie ważny, uważam, że powinniśmy zmniejszać ich cierpienie. A możemy mieć na to pewien wpływ, dokonując własnych wyborów żywieniowych.

Ja na przykład nie jem jajek w hotelach, bo w większości nie są z chowu ekologicznego, oznaczonego cyfrą 0 – tylko takie akceptuję. Nie jestem jednak dogmatyczką. Jeżeli widzę, że mój tata ma oznaki anemii, serwuję mu wątróbkę cielęcą na obiad, a nie same brokuły.

Z mężem często wybieramy ryby, ale nigdy nie sięgamy po te z przemysłowego odłowu, z tych ogromnych statków-przetwórni,

W KILKU SŁOWACH

Energia i entuzjazm

Na codzienną porcję jogi znajduje czas nawet wtedy, gdy musi wyjść do pracy wcześnie rano. – Zawsze wygospodaruję choć 25 minut – podkreśla.

W stylu eko

Jej priorytety to zdrowy styl życia i odżywiania, ochrona przyrody i dobrostan zwierząt. Jest przeciwniczką wielkoprzemysłowej hodowli, która powoduje ich cierpienie.

Kochająca mama

Syna Victora (31 lat) wychowała z miłością i czułością, ale od początku stawiała też na jego samodzielność i kreatywność. Gdy dorósł, wyjechał do Salwadoru, gdzie od lat wspiera sierociniec.

które płyną przez ocean i gigantycznymi sieciami wyciągają z niego wszystko, co żyje.

Mieszka pani w Polsce i Szwecji. Czy tam ma pani możliwość wypoczynku na łonie natury?

Mamy dom nad jeziorem, w lesie, przy samym rezerwacie. Oddycham tam świeżym powietrzem, relaksuję się i namiętnie od lat zbieram zioła. Ale robię to także w Polsce, na letnisku ojca. Tata ma warzywnik, ostatnio posadził dużo dyń, kabaczków, które musieliśmy zebrać i przetworzyć.

Na co dzień jednak nie bawię się poważnie w ogrodnictwo. Za to sama robię mieszanki ziołowe i nalewki z kwiatu czarnego bzu, pigwy, pędów sosnowych.

Jak spędza pani święta wielkanocne?

Dopóki Victor był w domu, robiliśmy tradycyjne polskie święta.

Malowałam z synkiem pisanki, piekłam mazurek z kajmakiem.

Tradycją było dla nas też rodzinne chodzenie w Wielki Piątek na mszę do kościołów w Sztokholmie, na „Pasję według świętego Mateusza” Jana Sebastiana Bacha. Ten przepiękny chóralny utwór skłania do głębszej refleksji nad tym, czym jest Wielkanoc i Męka Pańska.

Natomiast odkąd syn dorósł i się usamodzielnił, staramy się z mężem w święta odpoczywać, wyjeżdżać gdzieś daleko, do ciepłych krajów. Jest to dla nas okazja do oddechu, oderwania się od codzienności, spędzenia czasu razem. Z mojego dzieciństwa i młodości pamiętam, że dla mojej nieżyjącej już mamy przygotowanie świąt było bardzo dużym wysiłkiem, wiązało się zawsze z ogromnym zmęczeniem. Namawiam więc do tego, by nie przesadzać z przygotowaniami z pracą. Wtedy Wielkanoc przyniesie nam więcej prawdziwej radości i nadziei. dbam o zdrowie

13

TEMAT miesiąca

Suplement diety. Zawiera ekstrakt z nasion ostropestu plamistego standaryzowany na zawartość sylimaryny.

Ostropest plamisty przyczynia się do ochrony wątroby oraz usuwania z niej toksyn, dzięki czemu pomaga w oczyszczaniu organizmu. Ostropest plamisty wspiera także trawienie. Tabletki powlekane, 60 szt.

14

dbam o zdrowie

REKLAMA

Sylimaryna 100 mg

7

rzeczy, które warto wiedzieć

o wątrobie

Czy wiesz, że dbanie o ten największy organ w twoim ciele może być naprawdę przyjemne? Pyszne lekkie posiłki, nieco spacerów na świeżym powietrzu i raz w roku badania profilaktyczne zapewnią zdrowie i dobrą kondycję całego organizmu.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

N

ie myślimy o niej na co dzień, bo gdy działa prawidłowo, jej praca przebiega całkowicie niezauważalnie. Czujemy się dobrze, jesteśmy pełni energii, nie mamy żadnych dolegliwości trawiennych, nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Jeśli staramy się przestrzegać zasad zdrowego stylu życia, takich jak niskotłuszczowa dieta i regularna aktywność fizyczna, jest duża szansa, że wątroba będzie nam dobrze służyć przez długie lata. Niestety, wszelkie nasze sła-

bości, w tym także nałogi (papierosy, alkohol, słodycze), mogą mocno odbić się na kondycji tego narządu, a w konsekwencji także na ogólnym stanie zdrowia. Dobra wiadomość jest taka, że nawet jeśli do tej pory zdarzały nam się w tym względzie zaniedbania, nie jest za późno na zmiany – wątroba ma bowiem niezwykłą wprost zdolność do regeneracji!

I to jest jedna z 7 ważnych rzeczy, które powinniśmy o niej wiedzieć. Warto też poznać tajniki działania wątroby, by móc, jak najlepiej o nią zadbać. dbam o zdrowie

15

TEMAT miesiąca

1

Wątroba odpowiada aż za 500 rozmaitych procesów w naszym organizmie!

To niezwykle skomplikowany narząd, można nawet powiedzieć, że całe laboratorium, i to z bardzo wieloma zadaniami. Najważniejszym z nich jest pochłanianie i neutralizowanie toksyn, jakie docierają do organizmu. Wątroba produkuje także żółć (każdej doby od 250 do 1100 ml) umożliwiającą trawienie tłuszczów oraz niemal 85 proc. wszystkich białek znajdujących się w osoczu (to m.in. albuminy, liczne białka krzepnięcia oraz aminokwasy niezbędne do dalszych syntez). Bierze też udział w wielu procesach metabolicznych (np. gospodarce węglowodanami czy białkami), gromadzi zapasy glukozy w postaci glikogenu, syntetyzuje cholesterol i trójglicerydy, jest też magazynem krwi, witamin A, D, B12 i żelaza oraz uczestniczy w neutralizacji zagrażających nam drobnoustrojów (np. bakterii). Nie trzeba wymieniać dłużej, by udowodnić każdemu, że kondycja tego narządu ma ogromny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Ale działa to też w drugą stronę! To, jak dbamy o nasze ciało i jego odżywianie może bardzo pomóc lub poważnie zaszkodzić wątrobie!

Na wątrobę FORTE

REKLAMA

Suplement diety.

Zawiera L-asparaginian L-ornityny, cholinę oraz cynk. Cholina wspomaga prawidłowe funkcjonowanie wątroby.

Tabletki, 45 szt.

16

dbam o zdrowie

JEŚLI CHCIAŁABYŚ, BY W TRAKCIE USG BRZUCHA, LEKARZ OCENIŁ NIE TYLKO STAN WĄTROBY, ALE I PĘCHERZA, PAMIĘTAJ, ŻE POWINIEN BYĆ ON WYPEŁNIONY MOCZEM (NIE KORZYSTAJ Z TOALETY PRZEZ 1-2 GODZINY) PRZED WIZYTĄ.

BADANIE Z KRWI POMOŻE OCENIĆ STAN WĄTROBY Chodzi o próby wątrobowe, które pozwalają na sprawdzenie aktywności enzymów wątrobowych oraz stężenia substancji, które ten narząd przekształca lub wytwarza. Jeżeli dochodzi do uszkodzenia wątroby, dostają się one do krwi, a ich nadmierne stężenie można wykryć za pomocą badań. Są to: • transaminazy ALT i AST. Zwiększenie ich aktywności we krwi może być spowodowane nawet niewielkim uszkodzeniem wątroby (im jest ono większe, tym wyższe wartości AST i ALT); • enzym GGTP. To jeden z najczulszych markerów szczególnie przydatny w diagnostyce ostrych i przewlekłych chorób wątroby, dróg żółciowych i trzustki; • bilirubina całkowita. Stężenie tej substancji zwiększa się np. przy uszkodzeniu wątroby (w tym także wirusowym).

Jak przygotować się do badań?

Pójście do laboratorium zaplanuj z kilkudniowym wyprzedzeniem.

•3-4 dni przed pobraniem krwi zrezygnuj z tłustych potraw i alkoholu. Ogranicz również ilość kawy i słodyczy (w tym też czekolady).

•12 godzin przed badaniem nic nie jedz (powinnaś być na czczo), nie pal papierosów i nie przyjmuj żadnych leków wpływających na pracę wątroby (patrz też s. 34).

2

Gdy choruje, to nie boli!

USG jamy brzusznej po-

zwala ocenić strukturę narządów wewnętrznych, takich jak wątroba, trzustka, śledziona, pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe oraz jelita.

Choć ta informacja może być dla wielu osób zaskakująca, faktem jest, że wątroba nie może boleć, ponieważ nie jest unerwiona. Dolegliwości odczuwane jako „ból wątroby” mogą wynikać z powiększenia tego narządu i rozciągnięcia otaczającej go torebki, zwanej otrzewną, która jest unerwiona, więc jej napięcie może sprawiać ból. Dolegliwości mogą być też wywołane przez ucisk powiększonej wątroby na sąsiednie narządy. Jednak wiele chorób, które niszczą wątrobę, długo przebiega w ukryciu, dlatego warto zwrócić uwagę na objawy, które mogą być zapowiedzią problemów: • powiększenie obwodu brzucha, • dolegliwości trawienne (wzdęcia, nudności), • zmiana koloru moczu na bardziej intensywny, • swędzenie skóry, • przewlekłe zmęczenie.

Jeśli któreś z wymienionych dolegliwości wydają ci się znajome, poproś lekarza rodzinnego o skierowanie na USG jamy brzusznej oraz tzw. próby wątrobowe (opisane w ramce obok). Gdy wyniki okażą się niepokojące, konieczna będzie dalsza diagnostyka pod kierunkiem specjalisty.

REKLAMA

TEMAT miesiąca

4

To jedyny organ, który potrafi się regenerować!

3

Wątrobie szkodzi zarówno nadwaga, jak i... odchudzanie

Szczególnie groźna jest dla niej tzw. otyłość brzuszna, która charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w obrębie jamy brzusznej. Może to prowadzić do schorzenia nazywanego niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (według statystyk ma ją niemal co trzecia osoba po 65. r. ż.). Jak sprawdzić, czy masz otyłość brzuszną? Zmierz centymetrem obwód swojego brzucha (na wysokości pępka) – jeśli przekracza on 80 cm (u mężczyzn 94 cm), pora na odchudzanie. Byle... niezbyt szybkie, bo tzw. „diety cud” działają na wątrobę tak samo źle, jak nadmiar kilogramów. Nie powinno to nikogo dziwić – jest to przecież narząd, który bierze udział w przetwarzaniu tłuszczu (także tego pochodzącego z oponki na brzuchu). Jeśli zatem ktoś chudnie gwałtownie, np. 10 kg w miesiąc, obciąża wątrobę tak samo, jak gdyby w tym czasie zjadł tyle... słoniny czy boczku! Druga ważna kwestia: w tkance tłuszczowej latami gromadzą się różne toksyny i je także trzeba podczas odchudzania zneutralizować. Najlepiej więc odchudzać się powoli, ok. 0,5-1 kg tygodniowo.

REKLAMA

Ostropest

18

Suplement diety.

Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie i ochronę wątroby oraz przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu glukozy we krwi.

Tabletki powlekane, 30 szt.

dbam o zdrowie

Wątroba to narząd niezwykły! Ma wyjątkową zdolność do naprawy zniszczeń wywołanych przez alkohol, nieprawidłową dietę, leki i inne szkodliwe czynniki. Co więcej, jest w stanie odbudować się nawet po chirurgicznym usunięciu całego płata. Kolejna dobra wiadomość jest taka, że nigdy nie jest za późno na regenerację tego organu, choć oczywiście im wcześniej się tym zajmiemy, tym lepiej! Hepatocyty, czyli komórki wątroby, odbudowują się powoli, jednak po 1-2 miesiącach przyjmowania preparatów zawierających dwie wymienione substancje można zauważyć poprawę!

Sylimaryna. Ten naturalny kompleks flawonoidów zawarty w ekstrakcie z ostropestu plamistego, ułatwia eliminację toksyn, działa przeciwzapalnie, regeneruje wątrobę i zapobiega jej marskości.

Cynaryna. Chroni komórki wątroby przed uszkodzeniem. Znajdziesz ją w dostępnych w aptekach wyciągach z liści i korzeni karczocha.

Możesz także pić przed każdym większym posiłkiem odwar z korzenia mniszka – 2 łyżki suszu zalej dwoma szklankami wody i gotuj ok. 10 minut na małym ogniu. Odstaw na 10 minut, przecedź i wypij.

ZIELE DZIURAWCA MA DZIAŁANIE ŻÓŁCIOPĘDNE, ROZKURCZA DROGI ŻÓŁCIOWE I ZAPOBIEGA TWORZENIU SIĘ KAMIENI. WSPOMAGA TEŻ TRAWIENIE TŁUSZCZU. NAPAR DOBRZE JEST WIĘC PIĆ PO TŁUSTYCH POSIŁKACH.

®

ZAWSZE PRZY ANTYBIOTYKU Produkt leczniczy o optymalnym składzie probiotycznym.

Do stosowania u dzieci oraz u osób dorosłych, w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego, jego regeneracji oraz przywrócenia homeostazy mikrobiomu.

Ostropest, mniszek lekarski, karczoch i dziurawiec

3

to rośliny lecznicze wspierające pracę wątroby i przyspieszające jej regenerację.

Możesz stosować je doraźnie w razie problemów trawiennych, albo dłużej, jednak wówczas lepiej dopiero po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.

BEZPIECZEŃSTWO zawiera wysokiej jakości 3 przebadane szczepy probiotyczne.

PRZYWRÓCENIE I UTRZYMANIE HOMEOSTAZY PRZEWODU POKARMOWEGO obniżając pH, umożliwia rozwój prawidłowej flory jelitowej, a tym samym zapobiega osiedlaniu się i namnażaniu drobnoustrojów chorobotwórczych.

ŁATWE PRZECHOWYWANIE W TRAKCIE TERAPII produkt stabilny w temperaturze pokojowej.

MOŻLIWOŚĆ OTWARCIA KAPSUŁKI ułatwia podanie produktu dzieciom i osobom starszym oraz wszystkim pacjentom mającym problem z przełykaniem.

TRILAC • kapsułki, 20 sztuk • Produkt leczniczy • Substancja czynna: 1 kapsułka zawiera 1,6 x 109 CFU bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus acidophilus (La-5) 37,5%, Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus (Lb-Y27) 25%, Bifidobacterium lactis (Bb-12) 37,5% • Wskazania: poantybiotykowe zapalenie jelit ze szczególnym uwzględnieniem leczenia wspomagającego rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy, głównie przy nawracającym rzekomobłoniastym zapaleniu okrężnicy, zapobieganie biegunce podróżnych, leczenie wspomagające po antybiotykoterapii • Przeciwwskazania: nie należy stosować leku TRILAC, jeśli: występuje nad­wrażliwość (uczulenie) na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, występuje nadwrażliwość (uczule­nie) na białko mleka krowiego • Podmiot odpowiedzialny: Zakład Farmaceutyczny AMARA sp. z o.o., ul. Stacyjna 5, 30-851 Kraków

TRI01042

REKLAMA

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

Zakład Farmaceutyczny AMARA sp. z o.o. ul. Stacyjna 5, 30-851 Kraków tel.: +48 12 293 35 20 amara@amara.pl

TEMAT miesiąca

5

Leki i alkohol – duet, którego trzeba unikać

Sam alkohol zwłaszcza mocny i spożywany w nadmiarze lub regularnie (czyli każdego dnia) szkodzi wątrobie.

Co ciekawe, znacznie bardziej podatne na takie problemy są kobiety niż mężczyźni! Jednak jeszcze bardziej toksyczne dla wątroby jest łączenie trunków z niektórymi lekami.

Abstynencję lepiej też zachować przyjmując antybiotyki, niektóre leki kardiologiczne i immunosupresyjne. Okazuje się, że ryzyko uszkodzenia wątroby dotyczy także leków wydawanych bez recepty.

Lekarze apelują, by po wypiciu nawet niewielkiej ilości alkoholu unikać m.in. tabletek przeciwbólowych z paracetamolem.

Najlepiej więc czytać bardzo dokładnie wszystkie informacje zawarte na ulotce stosowanego preparatu, a gdy znajdują się tam ostrzeżenia o niełączeniu go z alkoholem, potraktować je poważnie!

Według medycyny chińskiej okres najwięk-

szej aktywności wątroby przypada nocą, w godz. 1-3. Jeżeli więc często budzisz się w tym czasie, sprawdź jej stan.

pytamy eksperta DR N. FARMACEUTYCZNYCH KRZYSZTOF SŁOMIAK

Jakie leki lub suplementy można przyjmować, gdy odczuwamy dolegliwości związane z wątrobą?

NIE CHODZI TYLKO O TO, BY NIE POPIJAĆ WINEM CZY PIWEM TABLETEK! ODSTĘP POMIĘDZY LEKIEM A WYPICIEM NAWET MINIMALNEJ DAWKI ALKOHOLU POWINIEN WYNOSIĆ CO NAJMNIEJ 2-4 GODZINY!

20

dbam o zdrowie

Wątroba spełnia wiele istotnych funkcji: oczyszcza krew, syntezuje białka, produkuje hormony i wspomaga trawienie. Aktualne badania sugerują, że ostropest plamisty, cynk i korzeń lukrecji mają właściwości przeciwzapalne, które mogą zapobiegać uszkodzeniom wątroby w wyniku infekcji i ekspozycji na toksyny. Jednak warto pamiętać, by te preparaty stosować dokładnie w dawkach zalecanych w ulotce. Wszystkie te substancje niosą bowiem ze sobą również zagrożenie dla zdrowia, jeśli przyjmowane są nieodpowiednio (np. zbyt duże dawki, zbyt długo). Aby pomóc naszej wątrobie, należy zmniejszyć spożycie tłuszczów nasyconych i alkoholu. W przypadku, gdy wystąpią objawy choroby wątroby lub uważamy, że mogliśmy mieć kontakt z osobą z wirusem zapalenia wątroby, trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Pobierz aplikację mobilną DOZ.pl!

Przypomnienie o zażyciu leku

Mobilna Apteczka

Szeroka oferta

Realizowanie zamówień i śledzenie ich statusu

-10%

na kosmetyki i suplementy diety w aplikacji mobilnej DOZ.pl

TWÓJ KOD RABATOWY:

DOZMINUS10

*Kod rabatowy w wysokości 10% aktywny wyłącznie w aplikacji mobilnej DOZ.pl przy zamówieniach z dostawą DHL lub InPost na kosmetyki i suplementy diety. Minimalna wartość zamówienia 70 zł.

Zamówienie nie może zawierać produktów leczniczych oraz na receptę. Czas promocji jest ograniczony.

TEMAT miesiąca

7

Odkryto aż 6 wirusów zapalenia wątroby

Oto kilka najważniejszych informacji na ich temat.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) nazywane jest chorobą brudnych rąk. Przenosi się drogą pokarmową, np. przez spożycie zakażonych produktów i wody lub kontakt z zakażoną osobą (np. przez nieumyte po wyjściu z toalety ręce).

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) przenosi się poprzez kontakt z płynami ustrojowymi (spermą, śliną) lub krwią osoby zakażonej (np. podczas zabiegów kosmetycznych, wizyt u dentysty, manicure). Dobra wiadomość: na typy A i B są skuteczne szczepionki!

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) to najgroźniejsza odmiana choroby.

Wirus przenosi się podobnie jak typ B, ale nie wynaleziono jeszcze na niego szczepionki. Jedynym zabezpieczeniem jest przestrzeganie profilaktyki, np. korzystanie z usług sprawdzonych gabinetów kosmetycznych czy stomatologicznych, brak przygodnych kontaktów seksualnych.

Nowsze typy D, E i G są w Polsce rzadkie, występują raczej w krajach o klimacie tropikalnym.

6

Dieta wątrobowa jest pyszna i zdrowa

Jest to taki sposób odżywiania, który możesz stosować profkilaktycznie przez całe życie. Służy wątrobie, ale też układowi krążenia i sprzyja zachowaniu szczupłej sylwetki.

• Piecz zamiast smażyć! Zrezygnuj z tłustych kotletów schabowych, lepiej zjedz porcję pieczeni z indyka lub piersi kurczaka.

• Używaj dobrego tłuszczu. Wyrzuć smalec, zastąp go olejem roślinnym (np. rzepakowym).

Ogranicz też masło na rzecz miękkich margaryn.

• Jedz dużo warzyw, najlepiej surowych.

Sprzyjają one detoksykacji wątroby i ułatwiają jej regenerację. Masz wzdęcia po surówkach?

Wiele warzyw (m.in. kalafior, brokuły, marchew) możesz ugotować na parze. Polecane są również długo gotowane wywary i zupy-krem, bez dodatku śmietany (można zastąpić ją jogurtem). Unikaj warzyw strączkowych, cebuli, czosnku i pora.

• Ogranicz ilość owoców. Nadmiar fruktozy może sprzyjać stłuszczeniu wątroby. Najlepsze są jabłka, pomarańcze, banany, grejpfruty i kiwi – nie więcej niż 2 sztuki dziennie.

22

dbam o zdrowie

GDY POJAWIĄ SIĘ PROBLEMY...

Jeśli po badaniach okaże się, że masz jakąś chorobę wątroby (np. stłuszczenie czy początki marskości), możliwie szybko skontaktuj się z dietetykiem. Pomoże ci dopasować sposób odżywiania się do twojego problemu i nauczy, jak najlepiej wprowadzać kolejne zmiany.

• Wzbogać jadłospis o metioninę, cholinę oraz witaminę B2 (sporo tych składników zawierają m.in. jaja i chudy nabiał) oraz witaminy C i E (warzywa i owoce) – ograniczają odkładanie się lipidów w wątrobie i przyspieszają regenerację narządu.

• Jedz wyłącznie świeżo przygotowane posiłki. Najlepiej 5-6 niewielkich porcji dziennie. Nie rób między nimi przerw większych niż 2-3 godziny. Dokładnie przeżuwaj każdy kęs.

lubi To twoja wątroba TEMAT MIESIĄCA przepisy

Gdy nasze wewnętrzne laboratorium zacznie szwankować, musimy zmienić dotychczasowe nawyki żywieniowe.

Dzięki temu dolegliwości się zmniejszą.

TEKST BARBARA LASOTA

C

odziennie przyrządzajmy potrawy bogate w białko, bo jest konieczne do regeneracji wątroby.

Sięgajmy zwłaszcza po chudy nabiał i chude mięso. Można z nich przygotowywać naprawdę smaczne posiłki, jak chociażby polecane przez nas kluski po włosku, gulasz z cukinią czy tymbaliki. Uzupełnieniem produktów białkowych powinny być lekkostrawne warzywa, drobne kasze i makaron. Uważajmy za to na nadmiar błonnika.

DANIE OBIADOWE

4

Gulasz z cukinią 2 cukinie średniej wielkości, 25 dag mięsa z kurczaka, 1 dorodna papryka, 2 - 3 pomidory (świeże lub w zalewie), 2 średnie ziemniaki, 2 łyżki oleju lnianego, łyżka posiekanego koperku i natki pietruszki do posypania, sól, pieprz ziołowy

porcje

Mięso pokrój w drobną kostkę lub zmiel w maszynce. Paprykę pokrój w cienkie paseczki, połącz z mięsem, podlej w rondlu małą ilością wody i duś pod przykryciem.

Następnie dodaj pokrojoną na kawałki cukinię i obrane, drobno pokrojone ziemniaki. Całość

165 kcal

14 g białka

7g

tłuszczu

przypraw solą i pieprzem, dodaj olej, jeśli trzeba wlej jeszcze odrobinę wody. Duś do miękkości pod przykryciem. Pod koniec duszenia dodaj pomidory. Przed podaniem posyp natką. Jedz z ryżem lub drobną kaszą i sałatą z jogurtem.

W tym przepisie wykorzystujemy cukinię ze skórką. Jeśli jednak ktoś ma znaczne uszkodzenie wątroby i cierpi na wzdęcia lub biegunki, wówczas cukinię trzeba obrać.

24

dbam o zdrowie

Często przyrządzaj: marchew, dynię, pomidory, cukinię, szpinak i sałatę.

Uzupełniają niedobór beta-karotenu w chorobach wątroby.

LEKKOSTRAWNA ZUPA

Barszcz z boćwiną 40 dag buraków, szklanka kwasu buraczanego, 20 dag boćwiny, po 1 marchewce i pietruszce, kawałek selera, łyżka oleju słonecznikowego, 1/2 szklanki mleka, 1 łyżka mąki, ziele angielskie, liść laurowy, sól, łyżka posiekanej zieleniny.

4

porcje

Oczyszczone i umyte warzywa zetrzyj na tarce jarzynowej, zalej wodą, posól i ugotuj.

W międzyczasie posiekaj boćwinę, dodaj do zupy razem z zielem angielskim, liściem laurowym i jeszcze chwilę gotuj, aż boćwina będzie miękka. Jest to

103 kcal

4g

białka

3g

tłuszczu

młode warzywo, więc gotuje się szybko.

Z mąki, oleju i mleka przygotuj zawiesinę, dodaj do barszczu, zagotuj. Na koniec dodaj kwas buraczany. Jeśli uznasz, że zupa jest za mało kwaśna, możesz przyprawić cytryną. Na talerzu posyp natką.

Zupy zabielamy zawiesiną mleka z mąką lub tylko mlekiem. Czasem możemy dodać

odrobinę słodkiej śmietanki. Kwaśna śmietana szkodzi niektórym chorym na wątrobę.

DO PIECZYWA

Tymbaliki rybne 40 dag filetów z morszczuka, 2 marchewki, 1 pietruszka, plaster selera, 2 łyżki kukurydzy konserwowej, estragon, majeranek, bazylia, kawałek cytryny, 2 łyżeczki żelatyny, sól

Filety rozmroź, przypraw ziołami i solą.

4

porcje

Obraną marchewkę, pietruszkę i seler pokrój na kawałki, zalej 3 szklankami wody, dodaj szczyptę soli i gotuj na małym ogniu. Gdy warzywa będą półmiękkie, dodaj rybę, łyżkę soku z cytryny i gotuj jeszcze ok. 10 minut.

Ryba powinna być miękka, ale nie może

78

kcal

14 g białka

1g

tłuszczu

się rozpadać. Wyjmij z wywaru rybę i warzywa. Żelatynę namocz w 3 łyżkach zimnej wody. Odmierz 1,5 szklanki wywaru, dodaj żelatynę, zagotuj. Ułóż kawałki ryby, pokrojone warzywa i kukurydzę w kokilkach. Zalej wywarem z żelatyną, doprawionym cytryną.

Podobne galarety możesz przyrządzać także z innych gatunków ryb oraz z drobiu i cielęciny. Zawsze dbaj o to, aby gotowane warzywa stanowiły ok. 50 % masy.

IDEALNA KOLACJA

Kluski po włosku 4 średnie ziemniaki ugotowane w mundurkach, 30 dag szpinaku (może być mrożony), 15 dag chudego sera twarogowego, 3 łyżki kaszy manny, 2 białka, sól i pieprz ziołowy

Ziemniaki obierz, szpinak ugotuj w niewielkiej

4

porcje

ilości lekko osolonej wody, odcedź i odciśnij.

Przepuść przez maszynkę ziemniaki, szpinak i ser. Białka ubij na sztywno, połącz je z ziemniakami, twarogiem i szpinakiem. Dodaj kaszę, dopraw solą i pieprzem ziołowym, wymieszaj. Formuj klu-

180 kcal

13 g białka

2g

tłuszczu

ski dowolnej wielkości.

Jeśli trudno je formować, dodaj odrobinę mąki. Wrzucaj na lekko osolony wrzątek. Ugotowane wyjmij łyżką cedzakową. Jedz polane stopionym masłem lub z łagodnym sosem pomidorowym przyprawionym oregano.

Kluski świetnie smakują z parmezanem. Niestety, przy niewydolności wątroby lepiej z niego zrezygnować . Także dodatek czosnku i cebuli do sosu nie jest wskazany.

dbam o zdrowie

25

DBAM

o zdrowie

Ach, te

HORMONY Może nie rządzą naszym życiem, ale w organizmie potrafią uczynić wiele zamieszania, szczególnie gdy produkuje ich za dużo lub za mało!

a n n e s o i W DBAM O ZDROWIE

zoom na...

burza hormonów Spory wpływ na stan ciała i ducha mają – dość częste o tej porze roku – wahania hormonów. Niektórych może za ich sprawą boleć głowa, innym dokuczać kołatanie serca czy dziwna ospałość. Sprawdź, jak pomóc odzyskać organizmowi równowagę i poczuć się lepiej.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

H

ormony to związki chemiczne pobudzające lub osłabiające przeróżne funkcje naszego organizmu. Istnieje mnóstwo tych substancji, a wpływają na wszystko, począwszy od nastroju, poprzez pryszcze i owłosienie na twarzy, stan kości, wzrost, przemianę materii, aż po płodność. Wiele hormonów wydziela tzw. gruczoły dokrewne, wprost do krwi. Wraz z krwią hormony przedostają się do tych narządów, które mają odpowiednie „odbiorniki”, czyli receptory, wyczulone na ich działanie. Za pośrednictwem receptorów hormony „zlecają” komórkom naszego ciała rozpoczęcie lub zakończenie jakiegoś działania.

Gruczoły dokrewne to: ● w głowie – przysadka i szyszynka, ● w szyi – tarczyca i gruczoły przytarczyczne, ● w klatce piersiowej – grasica, ● w jamie brzusznej – nadnercza i trzustka, ● niżej – jajniki u kobiet lub jądra u mężczyzn.

Najważniejsza z nich jest przysadka, bo większość wydzielanych przez nią hormonów wpływa na pracę pozostałych gruczołów dokrewnych. Wytwarza ona m.in. hormony pobudzające gruczoły płciowe, pracę nadnerczy i skurcze macicy, oraz tarczycę.

28

dbam o zdrowie

Jednak gruczoły dokrewne to nie jedyni „wytwórcy” hormonów. Mnóstwo powstaje w innych miejscach, m.in. w ścianach przedsionka serca, wątrobie, nerkach, śluzówce żołądka i jelit, rdzeniu kręgowym.

Prawdopodobnie jeszcze nie wszystkie zostały poznane i zbadane. Wiemy natomiast, że gospodarka hormonalna to bardzo delikatny mechanizm. Mogą nim zachwiać różne bodźce. Wystarczy zmiana sposobu odżywiania, atak wirusów czy niedobór światła słonecznego, by zmienić poziom aktywnych substancji, co z kolei wpłynie na nasze zdrowie i zachowanie. Zdaniem angielskich psychologów, nawet wiosenna fala rozstań i zakochań ma związek z gospodarką hormonalną! Zimą, gdy bardzo brakuje nam słońca, organizm produkuje znacznie więcej odpowiedzialnej za zmęczenie melatoniny, maleje za to ilość serotoniny zwanej „hormonem szczęścia”. Lekarstwem może być obecność partnera. Za to wiosną, gdy słońca jest więcej, czujemy się szczęśliwsi, „uskrzydleni”, pobudzeni. Mniej potrzebujemy wsparcia psychicznego, przez co stajemy się otwarci na nowe doznania (o wpływie hormonów na nasze życie uczuciowe pisze też nasza ekspertka na str. 90). A jak hormony działają wiosną na ogólny stan naszego organizmu?

PRZYSADKA WYDZIELA M.IN. HORMON TYREOTROPOWY NADZORUJĄCY TARCZYCĘ.

TARCZYCA WYTWARZA TYROKSYNĘ (T4) I TRIJODOTYRONINĘ (T3).

GRASICA ZANIKA PO OKRESIE POKWITANIA.

NADNERCZA PRODUKUJĄ TZW. HORMONY STRESU, ADRENALINĘ I NORADRENALINĘ.

TRZUSTKA WYTWARZA M.IN. INSULINĘ.

W JAJNIKACH POWSTAJĄ ESTROGENY.

Niektóre hormony

największe znaczenie mają w dzieciństwie, inne w wieku rozrodczym, jeszcze inne – przez całe życie. dbam o zdrowie

29

DBAM O ZDROWIE

zoom na...

Mniej estrogenów

Objawy Jeżeli wiosną doskwiera nam migrena, warto sprawdzić, czy nie brakuje nam estrogenów, czyli żeńskich hormonów płciowych, wytwarzanych głównie przez jajniki, ale także komórki tkanki tłuszczowej. Powodem częstszych migren może być... intensywne wiosenne odchudzanie. Bardzo chcemy przed sezonem pozbyć się fałdek na brzuchu, ale gwałtowna utrata wagi może przyczynić się do spadku poziomu estrogenów, co z kolei zwiększa podatność na „wyzwalacze migrenowe”, m.in. stres, brak snu i niektóre rodzaje pokarmów. Inne objawy to nieregularne miesiączki i większa ilość włosków lub wyprysków na twarzy.

A zatem: trochę tkanki tłuszczowej i niewielka ilość potraw z cholesterolem, niezbędnym do produkcji estrogenów (np. jajek), są nam potrzebne. Możemy zbadać poziom estradiolu we krwi (ze skier. od ginekologa lub endokrynologa), a także ilość cholestero-

pytamy eksperta DR N. FARMACEUTYCZNYCH KRZYSZTOF SŁOMIAK

Czym są fitoestrogeny i kiedy warto je stosować?

Fitoestrogeny to związki pochodzenia roślinnego, które mają podobny wpływ jak wytwarzany przez organizm estrogen. Mogą być korzystne dla kobiet, które chcą przywrócić równowagę hormonalną w okresie okołomenopauzalnym, gdy poziom hormonów się waha, co powoduje różne niekorzystne objawy. Badania pokazują, że mogą zapewniać podobne korzyści do syntetycznego estrogenu stosowanego w hormonalnej terapii zastępczej. Nie oznacza to jednak, że fitoestrogeny są bezpieczniejsze niż syntetyczny estrogen. Działają w podobny sposób i mogą nieść to samo ryzyko, w tym otyłość, ryzyko indukcji niektórych nowotworów, problemy z płodnością. Istnieją suplementy fitoestrogenowe, ale lepszym wyborem jest ich spożywanie z naturalnych źródeł (warzywa, owoce, niektóre zboża, rośliny strączkowe).

30

dbam o zdrowie

lu (ze skier. od lekarza rodz.). Jeżeli będzie to niezbędne, lekarz przepisze odpowiednie preparaty.

Jak sobie pomóc? Wsparciem będzie dieta zawierająca fitoestrogeny, czyli związki roślinne, które działają podobnie jak estrogeny. Najbogatszymi źródłami są siemię lniane oraz nasiona soi i jej przetwory, jak tofu i napoje sojowe. Warto też jeść płatki owsiane, bo zawarty w nich błonnik pokarmowy zwiększa działanie fitoestrogenów.

Niedobór serotoniny

Objawy Zmęczenie, które nie mija po dłuższym wypoczynku, niespokojny sen, długotrwały, zły nastrój, niepokój, trudności z koncentracją i pamięcią, wreszcie większa niż zwykle wrażliwość na ból i wzmożony apetyt na słodycze mogą świadczyć o niedoborze serotoniny, nazywanej „hormonem szczęścia”. Czujemy jej brak wczesną wiosną, bo organizm łatwiej ją wytwarza, gdy ma pod dostatkiem słońca. Organizm produkuje ją głównie w jelitach, znacznie mniej w mózgu, a potrzebuje do tego aminokwasu o nazwie tryptofan, który dostaje z pożywieniem.

Jak sobie pomóc? Pomoże zatem dieta. Do najbogatszych źródeł tryptofanu należą: jajka, łosoś, orzechy, migdały, ser, tofu, czekolada, ananasy, awokado, banany. By go przetworzyć, niezbędne są witaminy B6, B12 i kwas foliowy. Dlatego trzeba jeść produkty, które je zawierają np.: mięso i podroby, szpinak, sałatę, produkty pełnoziarniste, strączki, nabiał.

Niezbędna jest aktywność fizycz-

Nawet 30-minutowa jazda na rowerze lub spacer przy świetle dziennym sprawią, że organizm wytworzy serotoninę. na przy świetle dziennym. Niekiedy może być potrzebna suplementacja wit. D. Istnieją także suplementy zawierające L-tryptofan. Poziom serotoniny można zbadać z krwi, jak i z dobowej zbiórki moczu. Koszt to ok. 70-100 zł w zależności od laboratorium. W ramach NFZ może skierować nas specjalista, np. endokrynolog.

Nadmiar melatoniny

Senocalm z melatoniną Suplement diety. Zawiera: melatoninę, naturalne ekstrakty roślinne, witaminy z grupy B oraz magnez. Ekstrakt z szyszek chmielu i liści melisy wspomaga dobry sen. Witaminy: B6, B12, tiamina oraz magnez wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego.

Tabletki, 30 szt.

dbam o zdrowie

REKLAMA

Objawy Rano nie możemy się dobudzić, w dzień boli nas głowa, jesteśmy apatyczni i senni, nocą śnimy dziwaczne sny... „Winna” może być melatonina, produkowana głównie przez szyszynkę, maleńki gruczoł w naszym mózgu. Pomaga mu narząd wzroku: kiedy do oka dociera dużo promieni świetlnych, to wydzielanie melatoniny spada. Niestety, dni zimowe były krótkie, a niebo często zasnute chmurami, toteż poziom melatoniny przez całą dobę utrzymywał się na dość wysokim poziomie. Jeśli do tego doszły braki serotoniny, która odpowiada za kontrolę nastroju, to nic dziwnego, że czujemy się źle.

Jak sobie pomóc? Przyda się popołudniowy ruch przy świetle dziennym oraz herbatka albo inny preparat z żeń-szenia, ale najlepiej po konsultacji z lekarzem rodzinnym, bo żeń-szeń może wchodzić w interakcje z niektórymi popularnymi lekami. Chodzi szczególnie o inhibitory pompy protonowej (stosowane w zapobieganiu i leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy), a także przeciwdepresanty i leki uspokajające.

Odradzany jest cierpiącym na nadciśnienie i choroby serca, hemofilię i cukrzycę.

Niestety, nie bada się poziomu melatoniny na NFZ. Badanie można zrobić prywatnie z próbek śliny, ale kosztuje kilkaset zł.

31

DBAM O ZDROWIE

zoom na...

Organizm potrzebuje tłuszczu do produkcji hormonów.

Najzdrowsze pochodzą z roślin i ryb morskich.

Rozregulowana tarczyca

Insulina słabiej działa

Objawy Problem mogą sygnalizować „nienormalne” zmęczenie, silne pragnienie, częstsze oddawanie moczu i jego owocowy zapach. Powodem bywa stosowana wcześniej zimowa dieta (bardziej obfita, tłustsza i słodsza niż w innych porach roku), która na dłuższą metę może doprowadzić do mniejszej wrażliwości komórek na insulinę i wzrostu poziomu glukozy we krwi.

Insulina, czyli hormon wydzielany przez trzustkę, jest niezbędna, aby glukoza otrzymywana z pożywienia mogła zostać przetworzona na energię. Jeśli komórki uodporniły się na insulinę i nie wpuszczają glukozy, to krąży ona we krwi i niszczy tkanki i narządy, a organizmowi brakuje siły. Konsekwencją jest cukrzyca. Warto na wszelki wypadek zbadać poziom glukozy (ze skierowaniem od lekarza rodzinnego).

Jak sobie pomóc? Wiele zdziała zmiana sposobu odżywiania, zwłaszcza zamiana węglowodanów prostych na złożone (np. pieczywo pełnoziarniste zamiast białego), posiłki częstsze, ale mniej kaloryczne z dużą ilością warzyw, zdrowe tłuszcze roślinne, np. oliwa z oliwek, ograniczenie mięsa na rzecz ryb, radykalne ograniczenie słodyczy.

Pomogą również zioła, np. herbatka z liści morwy, owocni fasoli, preparaty z borówki czernicy, doprawianie cynamonem, czosnkiem. Niezbędny jest też regularny ruch – to jedyny fizjologiczny sposób zwiększenia wrażliwości komórek na insulinę!

32

dbam o zdrowie

Objawy Zimowe infekcje mogły doprowadzić do zapalenia tarczycy. To ogólne określenie, pod którym kryje się cała grupa różnych chorób. Należy do nich np. ostre zapalenie, które przypomina przeziębienie i odznacza się osłabieniem, gorączką, bólem szyi i gardła, chrypką, a także choroby z autoagresji (np.

Hashimoto), które rozwijają się na podłożu genetycznym, jednak wirusy mogą je „uruchomić”. Wtedy zwykle na początku odczuwamy objawy nadczynności, jak nerwowość, kołatanie serca, gorąco, potliwość, osłabienie mięśni, potem pojawiają się objawy niedoczynności – ciągłe zimno, osłabienie, senność, zaparcia i suchość skóry.

Jak sobie pomóc? Nie obejdzie się bez leczenia!

Należy zbadać poziom hormonów: TSH produkowanego przez przysadkę, oraz T3 i T4 wytwarzanych przez tarczycę (skierowanie od lek. rodzinnego) i zrobić USG tarczycy (skierowanie od specjalisty).

Potrzebne będą leki, suplementacja wit. D i dieta wspierająca leczenie. W niedoczynności przydadzą się borowiki (źródło selenu), ryby morskie (jod), botwinka i buraki (żelazo), mięso (cynk i selen).

DBAM O ZDROWIE ważne

badanie TEKST DIANA OŻAROWSKA-SADY

Pobranie

krwi

Leki, jedzenie, zmęczenie – to wszystko może wpłynąć na wyniki. Co zrobić, by ich nie zafałszować?

W

iadomo, że w nagłych przypadkach, gdy trzeba pobrać krew, po prostu się to robi – nie bacząc na porę i czas, który minął od posiłku.

Ale w przypadku kontrolnego, zaplanowanego wcześniej badania warto się do takiej diagnostyki odpowiednio przygotować. Dzięki temu uzyskane wyniki będą lepiej odzwierciedlać ogólny stan organizmu. Sprawdź, na co konkretnie zwrócić uwagę.

PRZYGOTOWANIE TO OD NIEGO PRZEDE WSZYSTKIM ZALEŻY WIARYGODNOŚĆ WYNIKÓW!

• Zapytaj lekarza, czy przed

pobraniem krwi masz wziąć leki, które regularnie stosujesz.

Na czczo przyjmuje się np. środki na tarczycę. Jeśli badania obejmują sprawdzenie jej hormonów, tabletki zażywa się po pobraniu krwi. Gdy chodzi o inne środki, to np. te na nadciśnienie nie wpływają na wyniki badań. Ale i tak zawsze warto zapytać lekarza wystawiającego skierowanie, czy przed pójściem do laboratorium wziąć stosowane regularnie lekarstwa, czy zrobić to dopiero po powrocie do domu.

34

dbam o zdrowie

• Dieta ma duże znaczenie!

Nie wystarczy, że przyjdziesz bez śniadania. Jeżeli jest taka możliwość, bo z większym wyprzedzeniem znasz termin badania, 7–14 dni przed pobraniem krwi prowadź standardową dietę. Nie jadaj bardziej tłusto lub chudziej niż zazwyczaj. Chodzi o to, by uzyskać prawdziwy obraz tego, co naprawdę dzieje się w twoim organizmie.

Dzień przed pobraniem krwi wcześnie zjedz ostatni posiłek (patrz też ramka „Czas jest ważny!”).

Kolacja powinna być lekkostrawna i niezbyt obfita (np. lekka sałatka, z mięsem lub rybą i dużą ilością warzyw oraz niewielki kawałek pieczywa). Unikaj też alkoholu.

• Stroń od dużego wysiłku

(chodzi nie tylko o trening, ale i fizyczną pracę). Następnego dnia po wzmożonej aktywności mogą bowiem być zmienione niektóre wskaźniki (np. większa niż normalnie liczba białych krwinek), co może błędnie sugerować stan zapalny w organizmie.

CZAS JEST WAŻNY!

REKLAMA

Witamina B12 Suplement diety. Witamina B12 pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz odpornościowego, przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia oraz do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego. Dodatkowo pomaga w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek.

Tabletki, 100 szt.

Ile godzin na czczo?

W GABINECIE SŁUCHAJ WSKAZÓWEK…

• Skierowanie – będzie ci

zawsze potrzebne, jeżeli chcesz przejść badanie na NFZ. Wystawi ci je lekarz POZ lub specjalista. Na własny koszt możesz zrobić zaś bez skierowania te badania, które nie wymagają wcześniejszego

podania jakiegoś środka (np. glukozy, leku).

• Ubierz się wygodnie – tak,

by łatwo było odsłonić rękę. Jeżeli zdarzało ci się wcześniej zasłabnąć po pobraniu krwi, powiedz o tym pielęgniarce.

Przed pobraniem krwi warto wypić ok. 200 ml niegazowanej, niesłodzonej wody (najlepiej zrobić to ok. godziny przed wizytą w gabinecie).

PO BADANIU

W przypadku badań, które tego wymagają, od ostatniego posiłku powinno upłynąć: – co najmniej 5–6 godzin (lepiej 8 godz.), np. jeśli idziesz na morfologię krwi, by sprawdzić całkowitą zdolność wiązania żelaza lub poziom tego pierwiastka, a także ustalić stężenie prolaktyny czy cukru.

– minimum 14 godzin – gdy badasz poziom cholesterolu.

O której na badanie?

Zaleca się pobierać krew rano (najlepiej między 7.00 a 9.00 – maksymalnie do 11.00) bo jesteśmy wtedy wypoczęci, po nocnej przerwie w posiłkach, ale też ze względu na zmiany dobowe, np. w gospodarce hormonalnej i metaboliczne, które także mają wpływ na wyniki.

CZEKAJĄC NA WYNIK

• Jeśli krew była pobierana z żyły w zgię-

• Wynik zawsze pokaż lekarzowi (nawet jeśli są podane zakresy norm) – uwzględni on bowiem nie tylko same „widełki”, ale także twój wiek i ogólny stan zdrowia.

Ferrum Suplement diety zawierający żelazo w postaci diglicynianu żelaza (II), kwas foliowy i witaminy C, B6 oraz B12. Żelazo pomaga w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny oraz prawidłowym transporcie tlenu w organizmie.

Kapsułki, 30 szt.

dbam o zdrowie

REKLAMA

ciu łokciowym, nie zginaj ręki przez co najmniej 5 minut (w tym czasie przytrzymuj drugą ręką gazik). Zgięcie ręki zwiększa bowiem prawdopodobieństwo powstania krwiaka lub siniaka.

35

DBAM O ZDROWIE

rodziny Ich nadmierne wypadanie to jeden z długofalowych skutków ataku koronawirusa.

Jak możemy mu zaradzić?

TEKST mgr farmacji Marta Stachura

Utrata włosów

po COVID-19 L ista dolegliwości dotykających osoby, które chorowały na COVID-19 wciąż się wydłuża. Do zespołu chronicznego zmęczenia, zaburzeń czucia smaku i węchu, powikłań neurologicznych, „mgły mózgowej”, depresji, bezsenności, problemów oddechowych dołączono także łysienie telogenowe. Według

Biotyna

REKLAMA

Suplement diety zawierający w składzie biotynę, która pomaga zachować zdrowe włosy i skórę.

Tabletki powlekane, 90 szt.

36

dbam o zdrowie

danych Amerykańskiej Akademii Dermatologicznej (AAD) skarży się na nie aż 1 na 4 ozdrowieńców.

Określa się je mianem utajonego, gdyż pojawia się nie w trakcie choroby, ale dopiero 3-4 miesiące po wyzdrowieniu. Dotyczy przede wszystkim tych, którzy ciężko przeszli zakażenie. Charakterystyczne jest początkowe miejsce przerzedzeń: to okolica czołowo-ciemieniowa głowy. Ponadto włosy stają się matowe i podatne na wszelkie uszkodzenia. Często pojawia się tkliwość i ból skóry głowy oraz łupież o różnym stopniu nasilenia. Warto wiedzieć, na czym polega ten proces, by w miarę możliwości mu zapobiec i skutecznie go pokonać.

Powody łysienia pocovidowego

Włosy rosną w określonym tempie i w toku określonego cyklu. Codziennie większość z nich (ok.80%) znajduje się w fazie wzrostu (anagen), część (1-2%) w fazie przejściowej (katagen), a pozostałe 18-20% w fazie spoczynku i powolnego obumierania (telogen). W wyniku ciężkiego przebiegu COVID-19, te

proporcje ulegają zachwianiu: nawet ok. 80% włosów przechodzi w fazę wypadania (tzw. „łysienie telogenowe”). Jest kilka powodów, dla których przyczynia się do niego właśnie COVID-19: W trakcie ataku koronawirusa organizm mobilizuje siły do długotrwałej i wytężonej walki kosztem mniej potrzebnych do życia procesów. Stan włosów jest tego efektem ubocznym.

Długo utrzymująca się gorączka prowadzi do zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, podobnie jak towarzyszące chorobie biegunka i wymioty.

Odwodnienie nasila wypadanie włosów.

Brak apetytu, częsty przy chorobie, skutkuje niedoborem składników mineralnych i witamin, a następnie niedożywieniem organizmu i jego osłabieniem. To pogarsza kondycję włosów.

Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwgorączkowych, przeciwbólowych, przeciwzapalnych i przeciwzakrzepowych w trakcie choroby uszkadza cebulki włosów.

Wysoki poziom długo utrzymującego się stresu spowodowany chorobą zwiększa produkcję i obecność we krwi kortyzolu – hormonu stresu, który, docierając do skóry z krwią, także uszkadza cebulki.

dbać o wartościową dietę w trakcie infekcji: spożywać produkty o działaniu przeciwzapalnym, pilnować zbilansowanej kaloryczności posiłków, a także dużo pić. W przypadku utrzymującej się gorączki, koniecznie stosować elektrolity; szczególnie dbać o zawartość w pożywieniu magnezu, cynku, selenu, witaminy H, a także kwasów omega. Dietę należy uzupełniać dobrze dobranymi probiotykami, trzeba też zbadać poziom witaminy D3 i w razie potrzeby ją suplementować.

Jak je powstrzymać?

Jak zminimalizować skutki?

W przypadku łysienia telogenowego pocieszający jest fakt, że włosy, które w wyniku choroby przeszły w fazę wypadania, w końcu odrosną. Jednak ich wypadanie może objąć całą skórę głowy, a odrastanie potrwać nawet kilkanaście miesięcy.

Dlatego tak ważne jest, by już w chwili otrzymania pozytywnego wyniku testu na zakażenie SARS-CoV-2 wdrożyć plan zapobiegawczy. Należy: wspomagać organizm z walce z wirusem, by to starcie odbywało się jak najmniejszym kosztem: dużo odpoczywać, przede wszystkim spać tyle, ile domaga się nasz organizm;

Łysienie telogenowe dotyka głównie kobiety, u których może

powodować bardzo poważne konsekwencje, m.in. obniżenie nastroju, a nawet depresję.

Nie należy się załamywać, ale szybko podjąć działania!

Skrzyp total repair

REKLAMA

Suplement diety. To opracowane przez specjalistów kompleksowe połączenie: składników roślinnych – ekstrakt ze skrzypu oraz wyciągu z pokrzywy, aminokwasów – L–metioniny i PABA, witamin oraz mikroelementów.

Zawarty w produkcie wyciąg z ziela skrzypu jest cennym źródłem krzemionki. Cynk pomaga zachować dobrą kondycję włosów i paznokci. Kapsułki, 60 szt.

Co robić, gdy już podejrzewamy u siebie łysienie telogenowe? Najlepiej skonsultować się z lekarzem dermatologiem lub trychologiem, który zleci odpowiednie preparaty i zabiegi. Do sprawdzonych terapii zaleca się np. mezoterapię z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego i fibryny, zabiegi oparte na tlenowej infuzji, a także naświetlania skóry głowy z wykorzystaniem lasera, docierające do mieszków włosowych i stymulujące ich regenerację.

We własnym zakresie warto natomiast: wzmacniać organizm dbając o sen, odpoczynek i dietę bogatą w witaminy i minerały. pamiętać o ruchu, który dotlenia ciało i pobudza system krwionośny, co zapewnia dopływ substancji odżywczych do cebulek włosowych. sięgnąć po preparaty zawierające składniki pobudzające wzrost włosów: drożdże, skrzyp polny, pokrzywę, biotynę, miedź, cynk, wit. A. regularnie używać dermokosmetyków pobudzających krążenie w skórze głowy i wzrost nowych włosów. Pożądanymi ich składnikami będą kofeina, ekstrakty z papryki, ekstrakty z żeń-szenia i ekstrakty z guarany.

Działania te nie zahamują natychmiast wypadania włosów, ale je ograniczą i w zdecydowanej mierze przyspieszą wzrost nowych. dbam o zdrowie

37

Zapytaj

DBAM O ZDROWIE

z listów do redakcji

farmaceutkę

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie?

Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

?

pytanie

Mojemu tacie często robi się zastrzał. Czy można go wyleczyć bez antybiotyku?

Jakimi środkami?

Barbara K. z Siedlec Zastrzał (a także zanokcica) to ostry, ropny stan zapalny, spowodowany infekcją bakteryjną wywołaną przez bakterie z rodziny gronkowców lub paciorkowców. Jeżeli się rozwinie, wymaga antybiotyku, a nawet zabiegu chirurgicznego. We wczesnym stadium można starać się powstrzymać rozwój choroby stosując rozmaite okłady, np. z mocnego naparu z szałwii, świeżych liści babki lancetowatej (latem), roztworu sody oczyszczonej (łyżka sody na szklankę ciepłej wody), siemienia lnianego (papka ze zmielonych ziaren połączona z naparem z rumianku).

Sprawdzonym sposobem jest moczenie palca w roztworze szarego mydła. Można też stosować maść ichtiolową hamującą rozwój bakterii.

Ranę należy każdorazowo dezynfekować octenidyną – działa bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo.

Jeżeli te sposoby nie poskutkują, należy zgłosić się do lekarza. Warto wiedzieć, że czynnikiem sprzyjającym zastrzałom jest cukrzyca.

?

pytanie

Jak działają leki bez recepty na alergię?

Mogę je zażywać także wtedy, gdy stosuję środki przepisane przez lekarza (np. gdy mi się skończą?)

Jerzy B. z Michałowic

Przy leczeniu zaawansowanej alergii większość stosowanych leków wydaje się z przepisu lekarza. Najbardziej znaną ich grupą są leki przeciwhistaminowe. Łagodzą one objawy reakcji alergicznej i zmniejszają dolegliwości, ale nie zwalczają przyczyny. Właśnie leki z tej grupy są dostępne również bez recepty.

Druga grupa to glikokortykosteroidy czy leki antyleukotrienowe.

Są to środki specjalistyczne, dostępne jedynie na receptę, które należy stosować dokładnie według zaleceń lekarza.

Większość leków antyalergicznych ma niestety rozliczne skutki

uboczne, dlatego włączenie każdego nowego preparatu powinno odbywać się pod kontrolą lekarza – niezależnie, czy to lek na receptę, czy nie. Jednak jeżeli przyjmujemy stale lek o działaniu antyhistaminowym, doraźne przyjęcie innego o tym działaniu (dostępnego bez recepty) najprawdopodobniej nie wpłynie na wystąpienie powikłań. Warto jednak wiedzieć, że w przypadku niektórych środków na receptę, w sytuacjach awaryjnych możemy bez recepty wykupić najmniejsze opakowanie danego leku.

Pamiętajmy też, że nawet stosując lek bez recepty nie wolno przekraczać jego dopuszczalnych dawek. dbam o zdrowie

39

DBAM O ZDROWIE

rodziny

Mimo szczepień większość chorób zakaźnych nadal istnieje.

W jaki sposób się objawiają i czym grożą?

Choroby zakaźne wieku dziecięcego

W

TEKST Dorota Mikłaszewicz

REKLAMA

ostatnich latach blisko 10-krotnie wzrosła liczba rodziców, którzy rezygnują ze szczepienia dzieci. Lekarze biją na alarm, bo w wielu przypadkach grozi to obniżeniem tzw. odporności populacyjnej, dzięki której udaje się nie tylko zatrzymać rozprzestrzenianie danej choroby, ale też ochronić przed nią osoby, które ze

40

dbam o zdrowie

względu na przeciwwskazania zdrowotne zaszczepione być nie mogą. Pamiętajmy zatem, że choroby zakaźne nie zniknęły! Poza tym dotykają także dorosłych, u których mają zazwyczaj o wiele cięższy przebieg i grożą poważnymi powikłaniami. Na wszelki wypadek przypominamy zatem kilka tych najpopularniejszych infekcji.

Szczególnie duże ryzyko zakażenia się nimi występuje wśród dzieci, które chodzą do żłobka czy przedszkola.

A dzieje się tak, bo to okres, gdy odporność dopiero się kształtuje. Poza tym maluchy w tym wieku są w bardzo bliskim kontakcie i nie przestrzegają skrupulatnie zasad higieny. Warto wiedzieć, że oprócz wymienionych obok chorób – na które w większości przypadków szczepienia są obowiązkowe – lekarze namawiają też do ochrony dzieci przeciw: kleszczowemu zapaleniu mózgu, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A), grypie, zakażeniom rotawirusowym i meningokowym. W porozumieniu z pediatrą warto rozważyć zatem wykonanie i tych szczepień.

Świnka

Objawy: Obrzęk w okolicy ślinianek, przede wszystkim przyusznych.

Powikłania: U chłopców bezpłodność i głuchota, ogólnie – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, trzustki, stawów, mięśnia sercowego.

Szczepienie: Obowiązkowe. Pierwsza dawka w 13-15 miesiącu życia, druga w 6 r.ż.

Choroba (rzadko) jest możliwa u osób zaszczepionych, ale przebiega łagodnie.

Odra

Objawy: Wysypka ciemnoczerwona do fioletowej (śr. 0,1-1 cm), najpierw na głowie (niżej włosów), z tendencją do zlewania się.

Stopniowo obejmuje tułów i kończyny.

Powikłania: Zapalenie ucha środkowego, płuc, mózgu, mięśnia sercowego, drgawki, ślepota, wtórne zakażenia bakteryjne.

Szczepienie: Obowiązkowe. Pierwsza dawka w 13-15 miesiącu życia, druga w 6 r.ż.. Skuteczność sięga 99%, trwa do końca życia.

Różyczka

Objawy: Wysypka, na tułowiu i kończynach różowa, drobna, na twarzy jak przy odrze.

Wiele infekcji przebiega bezobjawowo.

Powikłania: Zapalenie spojówek, małopłytkowość, zapalenie mózgu. Zakażenie nieszczepionej ciężarnej w pierwszym trymestrze ciąży prowadzi do nieodwracalnego ciężkiego uszkodzenia płodu.

Szczepienie: Obowiązkowe. Pierwsza dawka w 13-15 miesiącu życia, druga w 6 r.ż.

Odporność utrzymuje się przez wiele lat.

Krztusiec

Objawy: Napady nocnego kaszlu z charakterystycznym „pianiem”, nieraz z wymiotami. U najmłodszych może być bez kaszlu, za to z dusznością i bezdechem.

Powikłania: Zapalenie płuc, uszu, mózgu, drgawki, bezdechy, krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego.

Szczepienia: Obowiązkowe. Wielokrotne: w 2, 3-4, 5, 16-18 miesiącu życia. Konieczne są dawki przypominające, zależnie od typu szczepionki: w 6 lub 14 r.ż. Odporność po szczepieniu DTP wynosi 10-12 lat, DTaP - 5 lat.

Ospa wietrzna

Objawy: Bardzo swędząca wysypka rozsiana na całym ciele, najpierw plamki, grudki, potem przysychające pęcherzyki.

Powikłania: Blizny, zapalenie płuc, ucha środkowego, mięśnia sercowego, opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, móżdżku. Półpasiec.

Szczepienie: Zalecane. Najlepiej między 12 a 18 mies. życia, dwie dawki w odstępie co najmniej 6 tygodni (optymalnie 3 mies.). Skuteczność przekracza 95%, zabezpiecza na całe życie.

REKLAMA

PRZYKŁADOWE CHOROBY ZAKAŹNE WIEKU DZIECIĘCEGO

dbam o zdrowie

41

DBAM O ZDROWIE domowa klinika Przedstawiamy rośliny, które nie tylko stanowią ozdobę naszych mieszkań, ale mogą być również naturalnym remedium na wiele dolegliwości.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

o t s o Leki pr

z parapetu

W Aloes

raz z modą na powrót do naturalnych metod leczniczych pojawiają się w naszych domach zapomniane już nieco rośliny, takie jak aloes, żyworódka czy geranium

REKLAMA

Suplement diety. Aloes korzystnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Witamina B6 przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego i do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia.

Sok, 1000 ml

42

dbam o zdrowie

(nazywane kiedyś anginką). Coraz częściej hodujemy w doniczkach także zioła i przyprawy np. oregano, liść laurowy czy kolendrę. Okazuje się, że z każdej z tych roślin można przygotować doskonałe mikstury pomagające w codziennych problemach ze zdrowiem – przepisy na takie domowe lekarstwa, wraz ze sposobem ich wykorzystania zamieszczamy na kolejnych stronach.

Specjalnie z okazji świąt wielkanocnych podpowiadamy też, jak skorzystać z mocy rzeżuchy, którą wiele osób sieje tradycyjnie w tym okresie. Nie tylko wspaniale upiększa ona świąteczny stół, ale może być także wykorzystana do oczyszczenia organizmu na wiosnę. Kwiecień to bowiem świetny moment na tygodniową kurację detoksykującą – aby ją przeprowadzić wystarczy zastąpić mięso i słodycze warzywami i owocami oraz jeść codziennie łyżkę świeżych kiełków rzeżuchy (można je posiekać i dodawać do sałatek czy zup).

1

Aloes na opryszczkę

Za te bolesne i swędzące pęcherzyki na ustach odpowiedzialny jest wirus Herpes simplex, który atakuje zwykle w momencie obniżenia się naszej odporności. Dlatego w leczeniu opryszczki wyjątkowo skuteczny jest właśnie aloes (Aloe vera)– ma on zarówno właściwości przeciwwirusowe, jak i wzmacniające układ immunologiczny. Dodatkowo zawiera duże ilości witamin z grupy B, a ich suplementowanie zaleca się osobom z tendencją do nawrotów tej choroby.

Domowa recepta. Jeśli masz na parapecie aloes (minimum dwuletni, a jeszcze lepiej trzyletni), urwij najgrubszy liść, wydrąż miąższ i smaruj nim usta co 2-3 godz.

Preparaty z apteki. W ten sam sposób możesz zastosować gotowy żel z tej rośliny. A profilaktycznie, by wzmocnić odporność pij codziennie przez 2-4 tyg. łyżkę soku aloesowego (najlepiej rano na czczo).

W aptekach dostępne

są naturalne żele z aloesu (98-99 proc.) które możesz stosować na wszelkie zmiany skórne oraz oparzenia.

3

Kolendra na trawienie

2

Geranium na infekcje

Niegdyś ta pachnąca cytrynowo roślina (Pelargonium graveolens) stała na każdym parapecie, a przygotowane z jej listków napary podawano w czasie przeziębienia – doskonale łagodzą objawy infekcji dróg oddechowych.

Domowa recepta. Zerwij kilka listków, zalej je wrzątkiem i zaparz przez chwilę. Powstałym naparem płucz gardło. Możesz też rozetrzeć listek w palcach i wdychać wydzielający się aromat – to pomaga na katar i... bezsenność.

Preparaty z apteki. Kup naturalny olejek eteryczny z geranium, wlej kilka kropli do dyfuzora do aromaterapii i rozpylaj podczas choroby. To dobry sposób na likwidację wirusów w mieszkaniu.

Aromatyczne listki tej rośliny (Coriandrum sativum) są doskonałym dodatkiem do dań orientalnych – wzbogacają potrawę w potrzebny m.in. sercu potas i obniżają ciśnienie krwi. Ale lecznicze działanie mają też nasiona kolendry – zrobiony z nich napój m.in. poprawia trawienie i zapobiega przerostowi flory jelitowej.

Domowa recepta. Łyżeczkę nasion zalej szklanką wody i gotuj przez chwilę. Pij po kilka łyków przez cały dzień.

Preparaty z apteki. Kolendra jest częstym składnikiem mieszanek ziołowych m.in. na niestrawność i wzdęcia.

dbam o zdrowie

43

DBAM O ZDROWIE domowa klinika

4

Oregano na grzybicę

​​ przyprawa nazywana także Ta lebiodką pospolitą (Origanum vulgare) popularna jest zwłaszcza w krajach śródziemnomorskich, gdzie używana bywa jako składnik sosów dodawanych do makaronu czy pizzy. Ale prócz oryginalnego smaku listki tej rośliny mają też właściwości lecznicze, m.in. działanie przeciwgrzybicze.

Domowa recepta. Przygotuj napar z łyżki ziela (świeżego lub suszonego) – zalej szklanką wrzątku i zaparzaj przez kwadrans. Płucz usta w przypadku infekcji grzybiczej i aft.

Preparaty z apteki. Dostępne są m.in. suplementy diety w postaci kropli lub kapsułek, zawierających olejek z oregano – można je stosować w przypadku przerostu grzybów Candida albicans w przewodzie pokarmowym (najlepiej po konsultacji z lekarzem).

Sok z tej rośliny

łagodzi również ból, obrzęk i swędzenie po ukąszeniach owadów, m.in. komarów i meszek.

5

Żyworódka na zdrową skórę

Sok z liści tej leczniczej rośliny (Kalanchoe pinnata) ma działanie przeciwzapalne i regenerujące, dlatego jest doskonałym remedium na wszelkie rany i uszkodzenia naskórka, a także trądzik, oparzenia i odleżyny.

Domowa recepta. Dwa razy dziennie smaruj zmienione chorobowo miejsca sokiem z żyworódki (oderwij kawałek liścia i wyciśnij kropelkę bezpośrednio na skórę).

Preparaty z apteki. Można kupić maści z ekstraktem z żyworódki – łagodzą one stany zapalne i regenerują naskórek. Dostępny jest także gotowy sok wyciśnięty z liści. Można stosować go do nasączania gazików i opatrunków na trudne rany lub przygotować z niego płukankę na stany zapalne gardła.

Zawarte w produkcie owoce: kolendry, kopru włoskiego i biedrzeńca anyżu wpływają na poprawę apetytu. Kolendra siewna, koper włoski, biedrzeniec anyż wspierają pracę układu trawiennego i pomagają utrzymać uczucie komfortu po jedzeniu.

Torebki, 20 szt.

44

dbam o zdrowie

REKLAMA

Na poprawę apetytu

6

Liść laurowy na wzdęcia

Najczęściej dorzucamy je do garnka z gotującą się zupą czy kapustą. Ma to swoje uzasadnienie. Jak twierdzą naukowcy, liście wawrzynu szlachetnego (Laurus nobilis) zawierają monoterpeny i laktony seskwiterpenowe, wykazujące działanie rozkurczowe, przeciwbakteryjne i wspomagające działanie układu pokarmowego – doskonale zapobiegają zatem niestrawności i wzdęciom.

Domowa recepta. 2-3 listki pokrusz drobno i zalej szklanką wrzątku. Zaparzaj pod przykryciem przez kilka minut.

Pij maksymalnie pół szklanki w razie wystąpienia kłopotów trawiennych.

Preparaty z apteki. Najczęściej kupowane są maści, żele i mydła do suchej skóry z dodatkiem oleju laurowego.

Olej laurowy to najważniejszy

leczniczy składnik słynnego na całym świecie mydła z Aleppo.

REKLAMA

dbam o zdrowie

45

DBAM O ZDROWIE felieton

Wiele zależy

od Ciebie!

TEKST KAROLINA BANASIAK

Karolina Banasiak ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”.

Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek.

Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

46

dbam o zdrowie

Zdjęcie: Robby Cyron (1)

W

tych ciężkich czasach trudno skupić się na sobie. Wiele z nas angażuje się w pomoc Ukrainie, ale nawet jeśli nie robimy tego osobiście, czynnie – nasze myśli krążą wokół wojny, braku poczucia bezpieczeństwa. Jak w takiej sytuacji rozmawiać o własnym zdrowiu? Czy to nie jest zbyt egoistyczne?

Nie, zdecydowanie nie!

Pamiętajmy, że w zdrowym ciele, zdrowy duch. Dbając o siebie fizycznie, wzmacniamy się też psychicznie.

A ta siła będzie nam bardzo potrzebna, by lepiej znosić stres związany z obecną sytuacją, ale też wyczerpanie w efekcie pomagania innym. Tak, taki stan pojawia się dość szybko. Tym szybciej, im większe było nasze zaangażowanie w sprawę.

Dlatego – choć ciągle napływa wiele informacji – próbujmy się od nich odrywać. Nie śledźmy bez ustanku każdego wpisu na stronach www czy wszystkich serwisów informacyjnych. Spróbujmy zadbać o odpowiednią dawkę snu, wzbogaćmy swoją dietę w warzywa i owoce, a zamiast hektolitrów kawy pijmy wodę oraz pełne witamin koktajle. Postarajmy się też w tym trudnym czasie o dawkę normalności i skupmy na świętach, na rodzinie.

Z tyłu głowy cały czas miejmy też to, że wyrazem dbania o bliskich jest również dobre troszczenie się o własne zdrowie.

To o tyle istotne, że wiele chorób przewlekłych można skutecznie kontrolować wyłącznie wtedy, gdy pacjent sumiennie współpracuje z lekarzem. Najlepszym tego przykładem jest chociażby leczenie nadciśnienia czy cukrzycy – gdzie od systematyczności przyjmowania leków oraz zmiany stylu życia zależy powodzenie całej terapii.

Pamiętajmy o tym, bo na to naprawdę mamy wpływ.

Co ważne – dobrze się czując i kontrolując choć niektóre aspekty swojego życia, stajemy się silniejsi.

A to szczególnie nam teraz potrzebne.

Bądźcie zdrowi, Kochani

ŻYJĘ

zdrowo

Czasy, gdy jakość żywności zależała tylko od matki natury, to przeszłość. Dziś o jej wyglądzie i walorach decydują inżynierowie w laboratoriach. Czy to dobre dla zdrowia?

GMO

czyli co?

Tytuł

47

ŻYJĘ ZDROWO zoom na...

Menu

jak z Marsa Idealnie równe pomidory, winogrona bez pestek, kurczaki z piersiami jak u indyków... Takie produkty kupujemy najchętniej.

A będzie ich coraz więcej. Zyski z GMO przewyższają bowiem znacząco straty, jakie niosą ze sobą modyfikacje.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Rodzaj modyfikacji

PRZYKŁADY MODYFIKACJI W ROŚLINACH I ZWIERZĘTACH

Organizm modyfikowany

48

CHOROBY

HERBICYDY

•Dzięki wprowadzeniu

•Najpopularniejsza mody- •Wzbogacenie genomu •Zmiana genomu zwierząt

do DNA roślin i zwierząt genów niszczących grzyby oraz bakterie czy genów białek wirusów do DNA zwierząt uodparniają się one na choroby wywoływane przez te drobnoustroje.

NP. TYTOŃ, OGÓREK, KALAFIOR, ŚWINIE, DRÓB

dbam o zdrowie

WZROST

ILOŚĆ

fikacja polega na dodaniu do rośliny genu odpornego na herbicydy. Dzięki temu po spryskaniu pola giną tylko nieodoporne na herbicyd chwasty, a uprawa nie odnosi uszczerbku.

zwierząt o geny odpowiedzialne za produkcję hormonu wzrostu przyspiesza proces ich hodowli, a co za tym idzie – także produkcję mięsa.

nie tylko zwiększa u nich ilość mleka. Mleko to zawiera też np. więcej kazeiny, która jest składnikiem serów.

Z tej samej ilości mleka można więc uzyskać więcej sera.

Tak też podnosi się plony.

NP. SOJA, KUKURYDZA, RZEPAK, TYTOŃ, POMIDORY

NP. KARPIE, ŁOSOSIE, ŚWINIE, DRÓB, KRÓLIKI I OWCE

NP. MLEKO KROWIE I KOZIE, PSZENICA, KUKURYDZA

15%

Tylko tyle żywności w Europie pochodzi od producentów stosujących metody naturalne!

W

yobraźmy sobie, że z dnia na dzień zakazujemy sprzedaży produktów modyfikowanych genetycznie. Skutki byłyby niewyobrażalne – z naszych sklepów zniknęłaby bowiem nie tylko większa część żywności, lecz także tekstylia z bawełny, wiele kosmetyków czy farmaceutyków, w tym insulina. Dokładniejszą listę można ciągnąć w nieskończoność. Powód?

Od prostego krzyżowania do GMO

Korzyści, jakie dają modyfikacje genetyczne, są ogromne. Bo choć nowe organizmy tworzyły się przy naszym udziale od wieków, to dopiero dzięki inżynierii genetycznej, czyli wprowadzaniu np. pojedynczych genów czy też zmutowanych białek jednego or-

ganizmu do innego, robimy to szybciej i precyzyjniej niż kiedykolwiek przedtem. Udaje nam się uzyskać odporniejsze na choroby rośliny i zwierzęta, większe i lepszej jakości plony, gatunki ułatwiające produkcję jedzenia. To stąd mamy np. krowy dające mleko specjalnie pod kątem produkcji serów czy pszenicę durum – o zwiększonej zawartości glutenu. Jej kłosy są krótsze i grubsze, bardzo twarde, wytrzymałe na warunki atmosferyczne, odporne na szkodniki oraz zarazy. Mają jednolite szkliste, bursztynowe ziarenka, które po zmieleniu idealnie nadają się do produkcji makaronów. Dzięki GMO możemy przeciwdziałać chorobom, produkować leki. Albo… np. zapobiegać kurzej ślepocie u ludzi, których głównym składnikiem diety jest ryż. Choroba ta jest bowiem spowodowana brakiem witaminy A, która w ryżu nie występuje.

BIOREAKTORY

SZKODNIKI

JAKOŚĆ

POGODA

•Dzięki GMO mleko wzbo-

•Uzyskany z bakterii glebowej i wprowadzony do genomu rośliny gen Bt staje się toksyczny tylko w przewodzie pokarmowym niektórych owadów.

Szkodnik po zjedzeniu zmutowanej rośliny ginie.

•Modyfikacje opóźniają psucie się roślin. Nadają im intensywniejszy kolor.

Ziemniaki GMO mają więcej skrobi, owoce cukru i cieńszą skórkę. Dzięki hormonowi wzrostu mięso jest lepszej jakości.

•Zmiany w genotypie ro-

NP. ZIEMNIAKI, KUKURYDZA, KAPUSTA, POMIDORY

NP. POMIDORY, ZIEMNIAKI, BURAKI CUKROWE, WINOGRONA, NP. PSZENICA, KUKURYDZA, RYŻ TRUSKAWKI, ŚWINIE, KROWY

gaca się np. o antytrombinę – enzym zwiększający krzepliwość krwi, antytrypsyny leczące rozedmę płuc, erytropoetynę na anemię.

Transgeniczne świnie to dawcy tkanek do przeszczepów.

NP. KROWY MLECZNE, BUHAJE, ŚWINIE, KOZY

ślin uodparniają je na mróz, upał, susze, czy zasolenie gleby. Niektóre przestają absorbować metale ciężkie.

Inne zaś, jak np. gorczyca, wychwytują zanieczyszczenia ze środowiska.

dbam o zdrowie

49

ŻYJĘ ZDROWO zoom na...

POMIDORY NOWEJ GENERACJI

Zmiany smakowe i odżywcze, do jakich doprowadziło GMO

1

4

2 3

5

Duże spadki wartości odżywczej odnotowano w aż 70 najczęściej jadanych warzywach i owocach. To głównie wynik zwiększania plonów i długości ich przydatności do spożycia.

Pomidor transgeniczny zaczyna się psuć nie po kilku, lecz dopiero po 25 dniach, najpierw odpada mu ogonek.

Jest bardzo wytrzymały na zgniatanie. Mierzy się to za pomocą specjalnych crashtestów.

Szwajcarzy wyhodowali jednak „ryż złoty”, który dostarcza rownież tej witaminy.

Piękne, ale odżywczo ubogie

Za tymi zmianami postępują jednak inne, mniej dla nas korzystne. Na szczęście żadne badania prowadzone przez dziesiątki lat na dużych grupach ludzi nie pokazały, by produkty GMO powodowały wyraźny uszczerbek na naszym zdrowiu.

Niektórzy badacze podejrzewają co najwyżej, że żywność zmutowana genetycznie odpowiada w jakimś stopniu za rosnącą liczbę alergii, a za propagowaniem np. diety bezglutenowej mogą stać firmy kontrolujące produkcję zmutowanej soi, z której wytwarza się wiele produktów bez glutenu.

Poprawianie walorów estetycznych oraz trwałości produktów odbija się jednak na ich składzie, a zatem – mimo obfitości jedzenia – grozi nam... niedożywienie! Sami często mamy wrażenie, że warzywa czy owoce, które kiedyś jedliśmy, były smaczniejsze niż te obecnie. Jabłka pachniały, a truskawki, choć małe, miały w sobie niebywałą

Ilość wapnia w tym warzywie spadła w Europie o 26 proc., (w USA o 63 proc.), witaminy C o 50 proc. (w USA o 72 proc.). Ilość likopenu oraz polifenoli, czyli przeciwutleniaczy chroniących organizm przed chorobami serca i nowotworami, o ponad połowę!

To brak witamin i minerałów sprawia, że pomidory są mniej smaczne i aromatyczne. Te z grubą, twardą skórką nie pachną w ogóle. słodycz. I nie jest to złudzenie. To, co dziś jemy, w dużej mierze nie przypomina żywności, która trafiała na nasz stół dawniej. Naukowcy z francuskiej Akademii Rolniczej, którzy porównali ilość poszczególnych składników odżywczych w roślinach uprawianych we Francji 60 lat temu i obecnie, pokazali wyraźnie, jak bardzo spadła w wielu z nich ilość minerałów i witamin. Nie mówiąc o ich smaku i zapachu. Najlepiej widać to na przykładzie pomidorów, który omawiamy w ramce powyżej.

Jeść czy nie jeść – to złe pytanie

Od GMO nie ma odwrotu. W całkiem niedalekiej przyszłości będziemy jeść zapewne także mięso z laboratorium. Warto jednak w miarę możliwości sięgać po żywność ekologiczną oraz tę ze znaczkiem GMO free. Unikać najtańszej żywności produkowanej masowo, składników sprowadzanych z daleka i wtedy, kiedy te u nas nie rosną (chyba, że są to np. cytrusy). Warto też samemu uprawiać warzywa z nasion pozyskanych z własnych upraw, jak to robiły nasze babcie, czy samodzielnie hodować kury na mięso i jajka. A poza tym – kontrolować co jakiś czas poziom witamin i minerałów w organizmie i, jeśli to wskazane, sięgać po suplementację.

Kwadratowe arbuzy?

Co prawda ich kształt to nie skutek GMO, ale dość skomplikowanego sposobu uprawy. Ale w przyszłości może zostaną zmodyfikowane pod tym kątem, bo sześciany... łatwiej transportować i przechowywać.

50

dbam o zdrowie

ŻYJĘ ZDROWO w dobrej formie

Marsz to najbardziej naturalny ruch, a przy tym prosty i darmowy sport. Szybkie chodzenie zapewni ci zdrowie, zgrabną figurę oraz relaks.

TEKST BARBARA TULEJA

Ćwiczenie

1

Zapamiętaj!

Chodzenie jest dla wszystkich, ale na to warto uważać:

* Marsz dostosuj do swojej kondycji. * Dobierz odpowiedni strój sportowy i wygodne buty. * Weź ze sobą picie, by się nawadniać.

przysiady

Stań w niewielkim rozkroku, stopy ustaw równolegle do siebie.

Ręce złóż przed sobą na wysokości klatki piersiowej. Nie odrywając stóp od podłoża, wykonaj przysiad. Zachowaj proste plecy.

Powtórz 10 razy.

Active walking

N

aukowcy udowodnili, że regularne szybkie spacery na świeżym powietrzu są znacznie lepsze dla naszego zdrowia niż bieganie. Angażują całe ciało, a są mniej wymagające wydolnościowo i prostsze technicznie. To idealny sport dla osób z nadwagą, nadciśnieniem i bezsennością.

Zalety intensywnych spacerów

Gdy chcemy schudnąć, najlepiej jest po prostu szybko chodzić. I wystarczy 30 minut dziennie, by poprawić kondycję i stracić na wadze. Acitve walking to też trening cardio wzmacniający nasze serce.

52

dbam o zdrowie

Dodatkowo nie obciąża kolan i bioder, narażając je na urazy, a pomaga obniżyć poziom cholesterolu, normalizuje wysokie ciśnienie krwi i zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy. Szybkie chodzenie na łonie przyrody uspokaja i dotlenia nasz organizm.

Prawidłowa technika

Każdy trening podziel na części. Zacznij od 10 min spaceru spokojnym krokiem, potem zrób krótką rozgrzewkę (ćwiczenia obok) i 30 min intensywnie maszeruj. Na koniec zrób ćwiczenia rozciągające (sekwencja ta sama, co przy rozgrzewce).

CZAS NA AKTYWNOŚĆ!!

AKTYWNOŚĆ

Ćwiczenie

2

rozciąganie

Stopy ustaw na szerokość bioder. Zrób przysiad. Pochyl się do przodu i całe dłonie oprzyj na podłodze. Następnie powoli postaraj się jak najbardziej wyprostować kolana. Wykonaj 5 razy. Ćwiczenie rozciąga mięśnie ud i łydek.

Wiosenna aura to idealny czas, by rozpocząć swoją przygodę ze sportem. Systematyczne wykonywanie ćwiczeń fizycznych wzmacnia nasze ciało i umysł. Mózg jest lepiej dotleniony, krew szybciej krąży, serce pracuje regularniej, a płuca wypełniają się świeżym powietrzem.

Warto pamiętać jednak o odpowiednim wsparciu naszego organizmu, przed i po treningu. Aby zapewnić organizmowi dostawę substancji odżywczych w czasie treningu warto skorzystać z żelu energetycznego.

Kiedy ćwiczymy, pamiętajmy o odpowiedniej suplementacji magnezem, a po wysiłku energia powinna zostać uzupełniona poprzez przekąskę, która będzie zawierała odpowiednią ilość węglowodanów.

4 2 1 6 Ćwiczenie

3

skośne brzuszki

Połóż się na plecach.

Dłonie załóż za głowę, a łokcie ustaw na zewnątrz. Zgięte w kolanach nogi unieś nad podłogą. Dociągaj łokieć do przeciwległego kolana, i tak na zmianę.

Zrób 10 powtórzeń.

3 1. GEL 55,5 G Suplement diety. Żel energetyczny dostępny w 5 smakach: Green Apple, Lemon, Strawberry Banana, Caffe Latte, Cola. Wspomaga organizm podczas wysiłku fizycznego. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

2. POWER UP TABLETKI MUSUJĄCE 20 SZT.

Ćwiczenie

Ustaw nogi na szerokość bioder, ręce trzymaj wzdłuż ciała. Podskakuj niewysoko w miejscu, kierując ręce lekko do tyłu.

Lądując nie uginaj za mocno kolan – wykorzystaj do wybicia mięśnie łydek.

Skacz przez ok. 5-7 sekund, odpocznij i powtórz jeszcze raz.

3. 27% PROTEIN BAR 40 G Środek spożywczy. Oblany mleczną czekoladą proteinowy baton o kokosowym smaku z ziarnem kakaowym, guaraną oraz L-karnityną.

REKLAMA

podskoki

4

Suplement diety w formie tabletek musujących o smaku owoców leśnych.

Stanowi połączenie 12 witamin, 6 składników mineralnych, bioflawonoidów cytrusowych oraz kofeiny i naturalnych ekstraktów z nasion guarany, ziaren kakaowca i liści ostrokrzewu paragwajskiego.

Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

4. RACE ISOTONIC DRINK 750 ML Środek spożywczy polecany dla sportowców i osób wykonujących intensywne ćwiczenia fizyczne. Izotoniczny napój

5 niegazowany o smaku cytrynowym z dodatkiem ekstraktu z aceroli, magnezu i witamin.

5. NUTRIPACK KAPSUŁKI 30 SZT. + 30 SZT. Suplement diety. To kompleksowa formuła witamin, minerałów i ekstraktów roślinnych przeznaczona dla osób aktywnych.

Składniki zawarte są w dwóch kapsułkach: MORNING PACK i EVENING PACK. Kapsułka MORNING PACK przeznaczona do stosowania rano, zawiera w swoim składzie ekstrakty z korzenia buraka, korzenia żeń-szenia, owoców pieprzu czarnego oraz witaminy C, D, E, A, B6, B12, tiaminę, niacynę, kwas pantotenowy, kwas foliowy oraz biotynę. Kapsułka EVENING PACK przeznaczona do stosowania wieczorem, zawiera w swoim składzie składniki mineralne, tj.: żelazo, cynk, mangan, miedź, jod, chrom i selen.

6. MAGNEUP DRINK 250 ML Środek spożywczy. Napój gazowany o smaku cytrusowym z dodatkiem magnezu, witaminy B6, kwasu pantotenowego oraz aceroli. Pasteryzowany. Do bezpośredniego spożycia. Pić schłodzony.

Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

Coraz częściej staramy się ograniczać ich ilość w codziennym menu. I słusznie, bo powinny być uzupełnieniem, a nie podstawą zdrowej diety.

Wybierajmy te naprawdę smaczne, dobrej jakości. Jak je rozpoznać?

JEM

zdrowo

Kiełbasy, szynki, pasztety...

Bierzemy je

pod lupę!

JEM ZDROWO

zoom na...

Sprawdzamy, jakie wędliny są zdrowe pytamy eksperta

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

J

Ktoś policzył, że w Polsce produkuje się aż 400 gatunków wędlin! Mamy ich zatem prawie tyle, co Francuzi serów. Byłby to powód do dumy, gdyby wszystkie były dobrej jakości.

Z tym jednak bywa różnie. Niektóre są wyśmienite i np. w londyńskich sklepach wiszą obok szynki z Parmy, ale inne nie są smaczne ani zdrowe.

edna z firm masarskich umieściła w nazwie swoich wyrobów określenie: „jak za Gierka”.

Skąd pomysł na taką reklamę? W tamtej epoce, kiedy wędlin często brakowało, ich jakość była lepsza od tych, które mamy dzisiaj.

Pierwsza przyczyna – nie rozwinął się jeszcze na taką skalę jak obecnie przemysłowy tucz zwierząt. Hodowano je w sposób tradycyjny i żywiono naturalnymi paszami, co miało wpływ na jakość mięsa. Znaczenie

56

dbam o zdrowie

miało również to, że ówcześni masarze przestrzegali dosyć restrykcyjnych norm. Dlatego podwawelska, śląska czy krakowska z każdego zakładu wędliniarskiego miała prawie taki sam skład i smakowała identycznie. Przepisy zabraniały stosowania polepszaczy, pompowania wędlin wodą itd. Prawie 30 lat temu normy te przestały obowiązywać i zaczęła się wolna amerykanka. Każdy producent ustala sobie własne receptury i normy zakładowe. Mamy wysyp wyrobów

a m l a c k e l I y n i l d ę w g 100 SPRAWDZAJMY KALORYCZNOŚĆ –RÓŻNICE SĄ NAPRAWDĘ DUŻE!

Salami - 336 kcal

Kiełbasa jałowcowa - 236 kcal Szynka parmeńska - 217 kcal Kiełbasa śląska - 214 kcal

Krakowska parzona - 168 kcal

NA

Szynka wieprzowa wędzona - 140 kcal

SZ

CY K L

Szynka drobiowa - 123 kcal

Kupuj z

głową

kiełbaso- i szynkopodobnych, które dla niepoznaki nazywa się w stylu: kiełbasa gospodarza, sołtysa, pradziadka, albo szynka księcia, hrabiny itd.

Na szczęście są też wędliny naprawdę doskonałe.

Nauczmy się odróżniać jedne od drugich i kupujmy tylko te wysokiej jakości. I co równie ważne dla naszego zdrowia, jedzmy je z umiarem.

Dlaczego lepiej mniej niż więcej Wędliny znajdują się na liście produktów wywierających negatywny wpływ na zdrowie, tuż obok... alkoholu i radioaktywnego pierwiastka plutonu. Taką decyzję podjęto nie bez powodu, ale na wniosek specjalistów z Międzynarodowej Agencji Badania Raka, którzy uznali, że przetwory z mięsa mogą zwiększać ryzyko nowotworów, zwłaszcza jelita grubego, trzustki i prostaty. Nie tyle z powodu szkodliwości samego mięsa, co na skutek dodawania dużej ilości fosforanów, środków konserwujących i innych „po-

lepszaczy”. Tak więc negatywna klasyfikacja dotyczy produktów wątpliwej jakości. A ponieważ nie wiadomo, kto jakie wędliny jada, dietetycy rekomendują wszystkim, by dzienna porcja nie przekraczała 2 plastrów szynki lub 3-4 plastrów kiełbasy.

Nie płaćmy za wodę Dawniej w wędlinie nie było niczego poza mięsem i przyprawami. Jako ciekawostkę warto przytoczyć przepis na kiełbasę krakowską z początku XX wieku: usiekać 12 funtów (6 kg) wieprzowiny, dodać soli, pieprzu, ziela angielskiego, majeranku, czosnku, kwaterkę (szklankę) wody. Nadziać w kiełbaśnice, obsuszyć i uwędzić w dymie. Współczesne oszustwo polega głównie na pompowaniu do wędlin wody.

Gdybyśmy włożyli tanią szynkę lub kiełbasę do praski na ziemniaki, to wycisnęlibyśmy z niej dużą ilość płynu. O wiele większą niż woda naturalnie zawarta w mięsie. Jej wstrzykiwanie jest możliwe dzięki dbam o zdrowie

57

JEM ZDROWO

zoom na...

dodawaniu difosforanów, trifosforanów, polifosforanów (E 450, E 451, E 452) i karagenu (E 407).

Z pomocą tych substancji mięso chłonie wodę jak gąbka i z 1 kg można otrzymać nawet do 1,5 kg wędliny. Zysk dla producenta jest oczywisty.

W małych ilościach substancje te nie są dla nas szkodliwe, ale w większych tak. Mogą zaburzać wchłanianie wapnia, magnezu, cynku, a także wpływać negatywnie na układ hormonalny. Niektórzy lekarze twierdzą, że nadmiar fosforanów

k o t s e j m dy Nie rezygnujmy z wędzonek Od wieków naszą specjalnością były szynki i kiełbasy wędzone dymem z drewna liściastego, najczęściej bukowego, olchowego lub dębowego, który je konserwował i nadawał niepowtarzalny smak oraz aromat.

W ostatnich latach niektóre masarnie zmieniły technologię i smaru-

58

dbam o zdrowie

ją swoje wyroby preparatem przypominającym dym. Nie są one zdrowsze od tradycyjnych. Kontrola przeprowadzona w wielu zakładach produkujących luksusowe wędliny wędzone nie potwierdziła przekroczenia norm benzopirenu. Jedzmy je więc ze smakiem, zachowując umiar.

może również przyczyniać się do otyłości i nadciśnienia, a u dzieci powodować nadpobudliwość. Z kolei zbyt duże nasycenie organizmu karagenem zwiększa prawdopodobieństwo nowotworu. Musimy też zdawać sobie sprawę, że gdy do mięsa wpompuje się dużo wody, znacznie trudniej je przyprawić. Dlatego wyroby tanie, często słusznie nazywane wędlinopodobnymi, zawierają znaczne ilości różnych polepszaczy smaków, a nawet barwniki, nie zawsze naturalne.

Dlatego lepiej kupić 10 dag wędliny w cenie 40-50 zł za kg, niż 20 dag o ponad połowę tańszej.

Czy bać się peklosoli Prawie każda wędlina zawiera sól peklującą zwaną peklosolą, ale nie każda taką samą ilość. Peklosól to mieszanina zwykłej soli kuchennej oraz saletry, czyli azotanu i azotynu sodu. Jej zadaniem jest zwiększenie trwałości wyrobów, zabezpieczenie przed rozwojem chorobotwórczych bakterii, a także nadanie apetycznej, różowej barwy. W małych ilościach peklosól nie jest szkodliwa, ale w dużych tak. Zarówno ze względu na samą sól kamienną, jak i drugi składnik, czyli saletrę. Może ona powodować anemię, zwłaszcza u dzieci. Aby uniknąć nadmiaru peklosoli, kupujmy produkty jak najmniej słone i te niezbyt różowe. Im bardziej szara wędlina, tym mniej zawiera peklosoli.

Czytajmy dokładnie skład Każda paczkowana wędlina powinna mieć etykietę z wyszczególnionymi wszystkimi składnikami w kolejności od największego procentowego udziału do najmniejszego. Jeśli kupujemy wędlinę na wagę, mamy prawo poprosić sprzedawcę o przedstawienie nam etykiety wybranej szynki, kiełbasy, pasztetu czy kaszanki. Producent dostarczył ją do sklepu, bo taki jest wymóg prawny. Wystrzegajmy się wyrobów, które mają w swoim składzie tzw. MOM lub MDOM, czyli mięso oddzielone mechanicznie. Tak naprawdę są to skóry, chrząstki, ścięgna i resztki z tuszek drobiowych. Najwięcej tego składnika zawierają drobno zmielone kiełbasy i tanie parówki. Oczywiście zwracajmy też uwagę na ilość wymienionych wcześniej fosforanów, karagenu, peklosoli, a także na barwniki. Czasem apetycznie wyglądające szynki lub kiełbasy są malowane np. karmelem, aby wyglądały jak dobrze uwędzone.

W wielu wędlinach można też znaleźć kaszę mannę, soję, mąkę. Nie są szkodliwe, ale jest to oszustwo.

Dużo powie nam również informacja, z jakiej ilości mięsa wyprodukowano wędlinę. Dobrze, gdy jest to co najmniej 135 – 140 g na 100 g produktu.

Jak rozpoznać dobrą szynkę *W arto wybierać wędliny z lady, które możemy obejrzeć w kawałku.

Prawdziwa szynka nie powinna mieć zbyt regularnego kształtu.

Dobrze, gdy jest wilgotna (ale nie błyszcząca), z widocznymi włóknami mięśniowymi.

Rarytasy z południa Europy Jak wiadomo, co kraj, to obyczaj.

I analogicznie, co kraj to szynka.

Na południu Europy, zwłaszcza we Włoszech i w Hiszpanii, ale także w Chorwacji czy Słowenii nie rozwinęła się tradycja wędzenia mięsa. Od wieków królują tam szynki długodojrzewające, na czele ze sławnymi prosciutto di Parma, jamon iberico i jamon serrano. Produkuje się je z udźców wieprzowych z kością. Mięso najpierw jest obtaczane w soli, w której leżakuje wiele tygodni. Następnie szynki są suszone i dojrzewają w przewiewnych pomieszczeniach, w zdrowym wiejskim powietrzu. Trwa to kilka miesięcy. Wyroby te są wprawdzie bardzo drogie, ale poza solą nie ma w nich żadnych innych konserwantów.

REKLAMA

OŚĆ SKUTECZN A PRZEBADAN 2 KLINICZNIE

Krople

Nr 1

w kategorii produktów na trawienie1

Iberogast® to lek, który czerpie z mocy 9 wyciągów roślin leczniczych.

Zioła te współdziałają, łagodząc wiele czynnościowych dolegliwości żołądkowo-jelitowych: • ból i skurcze brzucha • uczucie pełności • wzdęcia i gazy • zgaga i nudności Posiada przebadaną skuteczność w leczeniu Zespołu Jelita Drażliwego oraz Dyspepsji (Niestrawności) Czynnościowej.

1. IQVIA Poland Pharmascope & ePharmacy Tracker MAT/08/2021, CHC1:03 PREPARATY UŁATWIAJĄCE TRAWIENIE I INNE PREPARATY DZIAŁAJĄCE NA PRZEWÓD POKARMOWY; NFC3: DGB POSTACI PŁYNNE DOUSTNE – KROPLE, Sales Value© 2021 IQVIA i jej podmioty powiązane. Wszelkie prawa zastrzeżone. 2. Ottilinger B et al. STW 5 (Iberogast) - a safe and effective standard in the treatment of functional gastrointestinal disorders. Wien Med Wochenschr, 2013. 163(3-4): 65-72 Iberogast®, płyn doustny, produkt złożony, produkt ziołowy. Wskazania: Leczenie zaburzeń czynnościowych związanych z motoryką przewodu pokarmowego, takich jak dyspepsja czynnościowa czy zespół jelita nadwrażliwego. Zaburzenia te objawiają się głównie dolegliwościami skurczowymi jamy brzusznej i jelit, bólem brzucha, uczuciem pełności, wzdęciami, nudnościami i zgagą. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na którykolwiek ze składników leku. Nie stosować jeśli występuje lub występowała w przeszłości choroba wątroby lub przy jednoczesnym przyjmowaniu innych leków, które mogą powodować uszkodzenie wątroby. Podmiot odpowiedzialny: Bayer Sp. z o.o., Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa. Pozwolenie nr 10487 wydane przez Prezesa URPLWMiPB. V7/1.03.2022/MK CH-20220302-64

dbam o zdrowieDOTYCZĄCE 59 PRZED UŻYCIEM ZAPOZNAJ SIĘ Z ULOTKĄ, KTÓRA ZAWIERA WSKAZANIA, PRZECIWWSKAZANIA, DANE DOTYCZĄCE DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH I DAWKOWANIE ORAZ INFORMACJE STOSOWANIA PRODUKTU LECZNICZEGO BĄDŹ SKONSULTUJ SIĘ Z LEKARZEM LUB FARMACEUTĄ, GDYŻ KAŻDY LEK NIEWŁAŚCIWIE STOSOWANY ZAGRAŻA TWOJEMU ŻYCIU LUB ZDROWIU.

JEM ZDROWO

inspiracje kulinarne

W naturze nie ma wartościowszego produktu spożywczego niż jajko. Zawiera ono wszystkie składniki pokarmowe niezbędne dla pisklaka. I dla nas również! Większość „skarbów” jest w żółtku.

Jajko

– pokarm doskonały

JAK JE JEŚĆ Śmiało możemy zjadać 7 jaj tygodniowo. Najwartościowsze i najlżej strawne są gotowane na miękko i w koszulce (tzw. poszetowe). Dobrze trawią je nawet osoby chore i małe dzieci. Jeśli lubimy tylko jaja na twardo, nie przedłużajmy czasu gotowania powyżej 8 minut. Robiąc jajecznicę, ograniczajmy dodatek tłuszczu i dodawajmy warzywa.

TEKST BARBARA LASOTA

J

eszcze nie tak dawno zalecano, by tygodniowo jeść najwyżej 3 sztuki. Przyczyną ograniczeń miał być zawarty w jajkach cholesterol. Po latach naukowcy przyznali się jednak do błędu i ogłosili, że był to mit wszech czasów. Cholesterol z jajek nie jest dla nas szkodliwy, towarzyszy mu bowiem lecytyna, która działa jak ochroniarz – ogranicza jego przyswajanie, chroniąc serce.

Uwaga!

CO W NIM JEST?

Mnóstwo białka, które zawiera wszystkie potrzebne nam aminokwasy. Ponadto jajko obfituje niemal we wszystkie witaminy, żelazo, lecytynę, luteinę i zeaksantynę.

Na co pomaga?

POPRAWIA ODPORNOŚĆ

DBA O DOBRY WZROK

luteinie i ksantofilowi, które są przeciwutleniaczami i zwalczają szkodliwe wolne rodniki tlenowe. W ten sposób maleje prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu, miażdżycy oraz cukrzycy typu 2. Wsparciem dla układu odpornościowego są także cynk, selen i cały zestaw witamin obecny w żółtku.

niczym dobre okulary z filtrem, chroni oczy przed szkodliwym działaniem promieni UV-A i UV-B. Wspiera ją zeaksantyna oraz wit. A. Zapobiegają zwyrodnieniu plamki żółtej, wpływają na właściwe działanie siatkówki i ostrość widzenia.

•Głównie dzięki dwóm barwnikom:

60

dbam o zdrowie

•Wspomniana już luteina,

Kupujmy jajka od kur z wolnego wybiegu, nie klatkowych. Są dziś powszechnie dostępne.

WSPOMAGA ODCHUDZANIE

•Nie polecamy wprawdzie monotonnej diety jajecznej, podczas której codziennie je się po 2 jajka do każdego posiłku.

Ale niskokaloryczne menu, w ramach którego jeden posiłek składa się z jajka i warzyw, to już dobry pomysł. Jajko dostarcza zaledwie 70-80 kcal, a mimo to syci. Do tego trochę zmniejsza apetyt i dostarcza cennego białka oraz witamin.

JEM ZDROWO dieta

pytamy eksperta

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Za oknem wiosna, zielenią się listki, kwitną pierwsze kwiaty, a my przy wielkanocnym stole pałaszujemy ulubione przysmaki, często bez opamiętania.

Tym razem spróbujmy inaczej – ucztujmy rozsądniej i koniecznie zróbmy przerwę na spacer!

Wielkanocne ucztowanie w wersji

Ś

więta i związane z nimi tradycje, w tym kulinarne, to wielka wartość. A zatem nie w tym rzecz, abyśmy robili sobie wyrzuty, gdy w Wielkanoc zjemy trochę więcej. Nie ma także powodu, aby pieczeń, którą zawsze serwowała mama, a wcześniej babcia, teraz zamieniać na kotlety z soi, a sernik lub babkę na jabłko lub kiwi. Chodzi tylko o to, aby podczas wielkanocnego śniadania czy obiadu nie jeść bez umiaru. To zna62

dbam o zdrowie

light czy – nie dwa i nie trzy razy tyle, co w zwykły dzień.

Taka rozpusta przy stole w najlepszym wypadku skończy się uczuciem ciężkości w żołądku, ale może też wywołać poważniejsze dolegliwości. A wtedy radość ze świąt pryśnie niczym mydlana bańka. Warto także pogłówkować już na etapie wybierania przepisów i lekko zmodyfikować świąteczne rarytasy. Gdy odejmiemy im nieco tłuszczu i cukru, dodamy warzyw lub owoców, nie stracą na smaku. Będą natomiast

mniej kaloryczne, lżej strawne, nie spowodują przeciążenia przewodu pokarmowego i uczucia senności na skutek nagłych skoków cukru we krwi.

Ile pomieści żołądek?

Przed wielkim ucztowaniem przyda się krótka powtórka z lekcji na temat tego ważnego narządu.

U osób, które jedzą z umiarem żołądek nie jest duży.

Ma pojemność ok. 1 l. Musi się w nim zmieścić nie tylko to, co jemy, ale też napoje. Gdy trafią do niego pogryzione kęsy pokarmu, są tam dodatkowo rozdrabniane (dzięki mięśniom), wyjaławiane (dzięki kwasowi solnemu) i częściowo trawione. To, co zjedliśmy opuszcza żołądek średnio po trzech godzinach. Jednak gdy posiłek jest za duży, obfitujący w białko i tłuszcz, a na dodatek nie pogryziemy go dokładnie, to opuści żołądek dopiero po 4 godzinach lub nawet później.

Dlatego tak ważne jest, abyśmy jedli umiarkowane porcje i robili trzygodzinne przerwy między posiłkami.

Gdy w święta przez długie godziny siedzimy przy stole i nieustannie coś jemy, rozciągamy żołądek ponad miarę. Jeszcze nie zdąży on przesunąć zjedzonego żurku do jelit, a tu już trafia do niego sałatka, faszerowane jajka, pasztet i wielki kawałek babki piaskowej!

Wprawdzie żołądek ma zdolność rozciągania się, bo jest elastyczny, ale gdy go nadmiernie powiększymy, grozi nam wilczy apetyt i problemy z utrzymaniem prawidłowej wagi. Na dodatek duża ilość pokarmu jest gorzej trawiona. Dlatego świąteczne obżarstwo nie popłaca i warto między śniadaniem a obiadem wybrać się na długi spacer. Ruch pobudza przewód pokarmowy do pracy i poprawia trawienie.

Wykorzystaj zioła

REKLAMA

Przypraw nimi wielkanocne mięsa i sałatki, by były lżej strawne. A po posiłku wypij napar mięty lub zjedz łyżeczkę majeranku i popij ciepłą wodą.

JEM ZDROWO dieta

Przed ucztą wskazany umiar

Odchudzamy żurek

Ta tradycyjna wielkanocna zupa, specjalność polskiej kuchni, może podziałać na przewód pokarmowy niczym lek. Zawdzięcza to gotowaniu na zakwasie z razowej mąki, który zawiera poprawiający trawienie kwas mlekowy i bakterie probiotyczne. Jest jednak warunek – żurek nie może być za tłusty. Ugotujmy go na wywarze warzywnym, a nie na tłustej wędzonce czy białej kiełbasie. Podajmy z jajkiem na twardo, ale gotowanym najwyżej 7-8 minut. Jeśli ktoś koniecznie chce zjeść żurek z kiełbasą, powinien ją ugotować osobno (aby tłuszcz pozostał w wodzie, którą wylejemy). Osoby, którym nie szkodzą ostre przyprawy, mogą do żurku dodać łyżkę świeżego

Travium Suplement diety zawiera naturalne składniki wspierające prawidłowe działanie układu trawiennego.

Standaryzowany ekstrakt z liści rozmarynu ułatwia trawienie tłuszczów, ekstrakt z liści karczocha przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego i jelit, a wyciąg z kurkumy wspomaga prawidłową pracę wątroby.

Tabletki powlekane, 30 szt.

chrzanu, który również zapobiega dolegliwościom trawiennym.

Niskokaloryczna pieczeń

Najważniejsze, abyśmy ją przygotowali z chudego mięsa. Może to być np. kawałek szynki wieprzowej, ale jeszcze chudsze są schab, filet z indyka i cielęcina. Aby nasza pieczeń nie była sucha, zamarynowane co najmniej dzień wcześniej mięso upieczmy w rękawie, garnku rzymskim lub w naczyniu żaroodpornym z pokrywką. Do marynaty, oprócz soli i aromatycznych przypraw, warto dodać 2 łyżki soku z cytryny lub octu.

W trakcie pieczenia podlewajmy mięso kilka razy wodą. Jeszcze mniej kaloryczna, a przepyszna bę-

Lekkie domowe sosy bez chemii i octu!

DOMOWY MAJONEZ

SOS TWAROŻKOWO-ZIOŁOWY

•3 łyżki chudego twarogu zmiksuj z kilkoma łyżkami jogurtu, dodaj drobno posiekaną rzeżuchę, szczypiorek, łyżkę soku z cytryny, sól i pieprz. Możesz także wzbogacić sos startą rzodkiewką lub ogórkiem.

Wspaniały do wielu przekąsek.

64

dbam o zdrowie

SOS CHRZANOWY

•Utrzyj na drobnej tarce lub w malakserze korzeń chrzanu.

Zalej połową szklanki wrzątku, wymieszaj. Dodaj 3-4 łyżki jogurtu naturalnego, 2 łyżeczki musztardy, łyżeczkę miodu, trochę posiekanego koperku, sól i pieprz. Idealny do mięs.

•Wbij do miseczki żółtko, dodaj 2 łyżki soku z cytryny i łyżeczkę musztardy. Zmiksuj. Bardzo powoli dodawaj po odrobinie oleju, ciągle miksując. Zużyj ok.

250 ml oleju. Gotowy majonez przypraw wg uznania. Przed użyciem wymieszaj go z jogurtem.

REKLAMA

Dawniej, w piątek poprzedzający Wielkanoc większość ludzi zachowywała ścisły post ze względów religijnych. Także w Wielką Sobotę w wielu domach nie sięgano jeszcze po potrawy wielkanocne.

Dzięki temu żołądek i jelita oczyszczały się i „odpoczywały”.

W święta natomiast popuszczano pasa i delektowano się wykwintniejszymi potrawami niż na co dzień, ale nie miało to zgubnego wpływu na wagę i samopoczucie. Warto zatem także obecnie trochę zawczasu popościć.

JEM ZDROWO dieta

Zakwas na żurek dzie rolada mięsna. Przekrojone i lekko rozbite mięso można faszerować suszonymi owocami, warzywami, pieczarkami lub nadzieniem z orzechami.

Lekkostrawne jajka faszerowane

Głównym sprawcą tego, że danie jest wysokokaloryczne i ciężkostrawne jest majonez. A zatem, robiąc farsze do jajek, ograniczmy ilość majonezu do minimum. Wykorzystujmy różne zmiksowane lub starte na drobnej tarce warzywa, pieczarki i mieszajmy je z dobrze doprawionym jogurtem z odrobiną chrzanu lub musztardy i sokiem z cytryny. Majonez, jeśli jest nam niezbędny, niech stanowi tylko dodatek.

Dietetyczne sałatki

Rzadko myślimy o nich jako o daniach kalorycznych, i takich, które długo zalegają w żołądku, powodują wzdęcia i kłopoty z wątrobą. Te warzywne, szczególnie przygotowane na bazie świeżej sałaty to rzeczywiście samo zdrowie i strażniczki szczupłej sylwetki.

Ale, podobnie jak w przypadku jajek, gdy dodamy do nich dużo majonezu, przestają być niskokaloryczne.

Na wielkanocnym stole postawmy salaterki z sałatkami z sosem winegret, który jest dużo lżejszy. A jeśli rodzina uwielbia tradycyjną sałatkę jarzynową, majonez do niej wymieszajmy z jogurtem w proporcji 1:1.

Unikajmy także sałatek z dodatkiem żółtego lub pleśniowego sera, makaronu, ryżu. Jest tyle warzyw, które możemy ciekawie łączyć, a całość wzbogacić np. pestkami granatu czy posiekanymi migdałami.

Zdrowe ciasta

O ile na co dzień warto rezygnować ze słodkości, to jednak w święta nie umieszczajmy ciast na czarnej liście. Niech będą, razem z filiżanką aromatycznej kawy, tradycyjnym ukoronowaniem wielkanocnego śniadania lub obiadu. Przygotujmy je jednak tak, aby były lżejsze i mniej kaloryczne niż zazwyczaj. Prawie za-

HepaDuo

REKLAMA

Suplement diety zawierający cholinę, L-asparaginian L-ornityny oraz ekstrakty roślinne. Karczoch zwyczajny wspomaga zachowanie prawidłowej masy ciała.

Cholina wspomaga prawidłowe funkcjonowanie wątroby.

Tabletki powlekane, 60 szt.

66

dbam o zdrowie

Wsyp do słoika 3 łyżki żytniej, pełnoziarnistej mąki, dodaj kilka ząbków czosnku, ziele angielskie i liść laurowy oraz skórkę razowca.

Wlej 0,5 l wody, przykryj gazą i ustaw w cieple. Po 4-5 dniach zakwas jest gotowy.

wsze możemy zmniejszyć ilość cukru podaną w przepisie, bez szkody dla smaku. Czasami warto też zamienić cukier na stewię lub erytrol, a część białej pszennej mąki na razową orkiszową. Często da się również zmniejszyć ilość tłuszczu. Pamiętajmy też, że dużo mniej kaloryczne są ciasta z dodatkiem owoców. Dla przykładu kawałek ciasta biszkoptowego z owocami i galaretką to ok. 250 kcal, a taka sama porcja mazurka kajmakowego to aż 500 kcal.

?

Ile kalorii i tłuszczu

wersja wersja tradycyjna light

talerz żurku wielkanocnego

390 kcal 25 g tł.

320 kcal 18 g tł.

2 połówki jajka faszerowanego

150 kcal 10 g tł.

120 kcal 7 g tł.

porcja pieczeni 100 g

250 kcal 17 g tł.

120 kcal 2 g tł.

plaster pasztetu 100 g

350 kcal 31 g tł.

105 kcal 4 g tł.

sałatka jarzynowa 100 g

115 kcal 6 g tł.

60 kcal 2 g tł.

babka piaskowa 100 g

360 kcal 20 g tł.

190 kcal 17 g tł.

porcja sernika 100 g

310 kcal 21 g tł.

95 kcal 3 g tł.

WIEŚCI z apteki

Porady z za

PIERWSZEGO STOŁU*

nasZ ekspert

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA BULSKA ekspert farmaceutyczny

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

LUTEINA DLA ZMĘCZONYCH OCZU

Luteina, naturalny żółty barwnik występujący w roślinach, polecana jest szczególnie osobom nadmiernie eksploatującym wzrok np. poprzez długą pracę przy komputerze lub pracę w pomieszczeniach ze sztucznym oświetleniem, a także pacjentom zagrożonym jaskrą lub zaćmą. Luteina działa jak filtr ochronny dla naszego oka, chroni przed promieniowaniem UV, jest silnym antyoksydantem. Jej niedobór pogarsza funkcjonowanie plamki żółtej, odpowiedzialnej za ostrość obrazu i widzenie barw. Dostępne w aptece preparaty zawierają zwykle 10-30 mg luteiny, co w pełni zaspokaja dzienne zapotrzebowanie. Zaleca się przyjmowanie luteiny z posiłkiem z uwagi na dobrą rozpuszczalność w tłuszczach i lepsze wchłanianie.

BÓLE MIĘŚNI I STAWÓW – LEKI MIEJSCOWE CZY DOUSTNE? Bóle mięśniowo-szkieletowe dotyczą najczęściej zmian w okolicy kręgosłupa, barków i stawów kolanowych. Wybór postaci leku – forma doustna lub produkty do stosowania na skórę – zależy zwykle od preferencji pacjenta. Często to jednak terapia miejscowa przynosi lepsze efekty. Skuteczność w uśmierzaniu jest porównywalna, ale przy podaniu na skórę mamy mniejsze ryzyko działań niepożądanych, lepszą koncentrację leku w miejscu bólu, brak strat w ilości substancji leczniczej działającej na tkankę docelową oraz mniejsze ryzyko interakcji z innymi przyjmowanymi lekami.

68

dbam o zdrowie

POTRZEBY SKÓRY W OKRESIE MENOPAUZY Ze względu na zmiany pH, niedobór lipidów i degradację kwasu hialuronowego, w czasie menopauzy odczuwamy szereg zmian w obrębie naszej skóry. Staje się ona bardziej wrażliwa, sucha, mniej elastyczna, mogą pojawiać się wypryski, egzema. W tym szczególnym okresie warto wybierać kosmetyki, które pozwolą na odnowę, nawilżenie i ukojenie skóry. Ważne składniki aktywne stosowanych produktów to m.in.: witamina C i E – przeciwutleniacze, fitoestrogeny – np. resweratrol, kwas retinowy i jego pochodne oraz kwas hialuronowy. W aptece znajdziemy specjalistyczne linie pielęgnacyjne, które zostały zaprojektowane w celu opóźnienia i osłabienia typowych efektów zmian hormonalnych.

PROBIOTYKI NA CIĄŻOWE NUDNOŚCI I ZAPARCIA Probiotyki mogą znacząco łagodzić typowe ciążowe dolegliwości: nudności, wymioty, zaparcia. Pożyteczne bakterie możemy dostarczać w posiłkach, w postaci jogurtów, kefirów i kiszonek, a także suplementów diety. Suplementacja, głównie bakteriami z rodzaju Lactobacillus, wspiera mikroflorę jelitową i funkcjonowanie układu pokarmowego. Ponadto probiotyki zwiększają wchłanianie witamin i minerałów, obniżają poziom cholesterolu, a także łagodzą objawy nietolerancji laktozy i pozytywnie wpływają na układ odpornościowy.

* „Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy której pacjent spotyka się z farmaceutą.

JESTE M

eko

Działka pełna życia Chcesz założyć ekologiczny ogród? Pozwól zamieszkać w nim ptakom, owadom, gadom i płazom, i jak najmniej ingeruj w ich życie.

Pozostaw w nim wysoką trawę, gęste, najlepiej kolczaste krzewy, kilka drzew. Zasiej zioła.

dbam o zdrowie

69

JESTEM EKO zoom na...

OGRÓD NATURALNY NIE MUSI, A WRĘCZ NIE POWINIEN BYĆ WYMUSKANY. WAŻNE, BY JAK NAJMIEJ INGEROWAĆ W NIM W PRZYRODĘ. TO WIĘC ŚWIETNY WYBÓR DLA TYCH, KTÓRZY NIE LUBIĄ SIĘ PRZEPRACOWYWAĆ.

Zacznij dobrze sezon

w ogrodzie

eko

Ekologiczna działka to nie tylko ta, w której nie stosuje się szkodliwej chemii. To przede wszystkim obszar, z którego ogrodnik nie wygania jego naturalnych mieszkańców. Pozwala, by dobrze się w nim czuły ptaki, owady, jeże, zaskrońce, a nawet... krety!

W

takim ogrodzie najważniejsze są oczywiście ekologiczne metody uprawy roślin.

Dzięki nim warzywa, owoce i kwiaty wolne są od pestycydów, a wśród bezpiecznych roślin chętnie osiedlają się ptaki, motyle, pożyteczne owady, a także małe gady i ssaki.

Stosując naturalne metody dbamy o siebie i środowisko – nie przyczyniamy się do jego degradacji. Ogród 70

dbam o zdrowie

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

ekologiczny powinien być otoczony szczelnym żywopłotem, który zapewni odpowiedni mikroklimat, będzie chronił uprawy przed wiatrem i zanieczyszczeniami z zewnątrz.

Należy w nim sadzić odmiany odporne na choroby, stosować płodozmian (czyli odpowiedni dobór oraz następstwo roślin – najlepiej cztero-pięcioletnią rotację) oraz łączyć ze sobą rośliny, które lubią swoje towarzystwo. Ważne jest także przestrzeganie terminów prac po-

rządkowych. Nie można np. czyścić oczka wodnego, gdy trwa okres godowy żab, ropuch i traszek. Stare gniazda należy usuwać jesienią, łąkę kwietną kosić późnym latem.

Ekologiczny ogrodnik zadba, aby w ogrodzie powstała tzw. mozaika siedlisk roślinnych, czyli trochę drzew, trochę krzewów, ogródek skalny, zioła. Nie wytępi wszystkich chwastów (np. pokrzywy są pokarmem dla niektórych motyli) i postawi poidełka dla ptakówi i owadów.

STOSUJ UPRAWĘ WSPÓŁRZĘDNĄ – RAZEM ROŚLINY LEPIEJ ROSNĄ Różnorodność roślin rosnących obok siebie sprawia, że gleba nie ulega szybko wyjałowieniu, a szkodniki mają gorsze warunki do rozwoju. Obserwując naturalne ogrody widać, że dobrze dobrane sąsiedztwo roślin wpływa korzystnie na ich jakość i wygląd. Warto więc łączyć piękne z pożytecznym i na jednej rabacie sadzić warzywa, kwiaty oraz zioła. One świetnie się uzupełniają. Różny kształt oraz pokrój pozwala optymalnie wykorzystać dostęp do światła. Ich korzenie całkiem dobrze współegzystują w glebie i znajdują dla siebie dość miejsca. Kwitnące gatunki wabią owady zapylające, które przy okazji odwiedzają także pozostałe rośliny. W takiej konfiguracji rośliny lepiej rosną i rzadziej chorują, bo wydzielają substancje, które nawzajem stymulują rozwój. Uprawa współrzędna to także świetne rozwiązanie do małych ogródków, w których brakuje miejsca.

Ogród to zdrowie Prace na dwo*rze są szczególnie rekomendowane osobom starszym – wpływają bardzo korzystnie m.in. na gęstość kości, wspomagają też produkcję witaminy D.

B

C

A

A. AKSAMITKI POSADZO-

NE NA BRZEGACH GRZĄDEK WARZYWNYCH CHRONIĄ PRZED NICIENIAMI KORZENIOWYMI GROŹNYMI DLA WARZYW.

B. ZIOŁA PRZYCIĄGAJĄ

POŻYTECZNE OWADY, KTÓRE NISZCZĄ SZKODNIKI, A TAKŻE WYDZIELAJĄ OLEJKI ETERYCZNE POBUDZAJĄCE DOJRZEWANIE WARZYW.

C. CZOSNEK WYDZIELA SUBSTANCJE ALEOPATYCZNE ZAWIERAJĄCE ZWIĄZKI SIARKI, KTÓRE HAMUJĄ ROZWÓJ M.IN. MSZYC ORAZ ŚMIETKI CEBULANKI.

ZRÓB SAMA NATURALNE ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN Aby pozbyć się szkodników, nie musisz stosować chemii. Jest wiele naturalnych, skutecznych metod, np. olej parafinowy, który tworzy na powierzchni liści woskową powłokę. Nie przeszkadza ona roślinie, a szkodniki się pod KOSTKA TZW. SZAREGO MYDŁA KOSZTUJE OK. 2 ZŁ. WYSTARCZY TO NA CAŁY SEZON!

nią duszą. Z kolei tablice lepowe skutecznie wyłapują mączliki, mszyce, wciornastki, a nie są toksyczne. Sama możesz sporządzić płyn zwalczający mszyce: 1 łyżkę wiórków szarego mydła rozpuść w 2 szklankach gorącej wody.

Mieszaj dopóki roztwór nie wystygnie. Opryskuj nim rośliny raz w tygodniu. Podobnie zadziała płyn z ostrej papryki chilli: 2 łyżki rozdrobnionych papryczek zmiksuj z 2 szkl. wody. Przecedź płyn przez gazę. Stosuj do oprysków raz w tygodniu. dbam o zdrowie

71

NAUCZ SIĘ DOCENIAĆ POŻYTECZNE OWADY Są nieodłączną częścią dobrze funkcjonującego ogrodu i pełnią w nim niezwykle ważną rolę.

Przede wszystkim są zapylaczami (bez nich niemożliwe byłoby owocowanie wielu roślin), a także pomagają zwalczać szkodniki. Biedronki i złotooki zjadają mszyce, z kolei tęczniki i szczypawki są wrogiem gąsienic. Pająki chwytają w swoje sieci wiele szkodników opadłych z roślin oraz larw scho-

dzących na ziemię, by się przepoczwarzyć. W ochronie ogrodu swój udział mają też sympatyczne pasikoniki zielone, które w odróżnieniu od koników polnych nie są jaroszami i chętnie polują w nocy na uśpione szkodniki.

Aby zachęcić owady, by odwiedzały twój ogród, sadź kwitnące rośliny, które dostarczą im pokarmu. Część rabat pozostaw w stanie półdzikim lub dzikim.

Zrób kompost *

T en cenny nawóz może przygotować każdy ogrodnik i to niewielkim kosztem oraz wysiłkiem.

Kompostować można niemal wszystkie odpady naturalne z ogrodu i kuchni: liście, resztki kuchenne, słomę, obierki, skoszoną trawę.

ZDROWA GLEBA TO UDANE PLONY O żyzności gleby decyduje próchnica. W zbyt lekkim podłożu kumuluje ona wilgoć, zbyt ciężkie rozluźnia i sprawia, że staje się zdatniejsze do uprawy. Próchnica zmniejsza też zeskorupianie się ziemi, poprawia zdolność do zatrzymywania wody, ale też umożliwia lepsze jej odparowanie. Głównym źródłem próchnicy jest kompost, obornik, nawóz kurzy i króliczy, nawozy zielone 72

dbam o zdrowie

(bogate w azot i magnez). Za najwartościowszy uważa się obornik, czyli nawóz krowi, który jest świetnym źródłem niezbędnych dla roślin substancji, a poza tym poprawia ogólną strukturę gleby, bo dostarcza jej pożytecznych bakterii oraz mikroorganizmów.

Miejscem, które szczególnie wymaga nawożenia jest warzywnik. On najszybciej traci związki mineralne.

OWADY MAJĄ JĘZYCZEK PRZYSTOSOWANY DO ZBIERANIA NEKTARU I KOSZYCZKI DO ZBIERANIA PYŁKU NA NÓŻKACH.

16

pierwiastków potrzebują rośliny do prawidłowego wzrostu. Brak któregokolwiek ze składników odbija się na jakości upraw.

KRET WSPANIALE SPULCHNIA I DRENUJE ZIEMIĘ. GLEBA Z KOPCZYKÓW ŚWIETNIE NADAJE SIĘ DO DONICZEK.

ZBIERAJ DESZCZÓWKĘ Ogrodnicy dobrze wiedzą, że najlepiej podlewać rośliny wodą odstałą i letnią. Świetnie nadaje się do tego deszczówka, która jest miękka, ma lekko kwaśny odczyn. Nie tylko służy roślinom, ale także jest sposobem na oszczędzanie tego cennego płynu. Warto ją wykorzystywać do podlewania trawnika, rabat, a także roślin w pojemnikach ustawionych

na tarasie czy balkonie. Z odpowiednią pompą i filtrem może zasilać również system automatycznego nawadniania ogrodu. Najlepiej gromadzić ją w przeznaczonych do tego naczyniach (standardowe mają pojemność 250-350 litrów). Zbiornik najłatwiej ustawić bezpośrednio pod rynną.

Napełniony należy zabezpieczyć pokrywą przed zanieczyszczeniem.

PRZYGOTOWUJ NATURALNE ODŻYWKI Aby poprawić żyzność gleby, sama możesz przygotować naturalne odżywki. Świetnie nadaje się do tego, np. żywokost (pospolita bylina), który jest bogaty w azot i potas. 1 kg liści zalej 15 li-

trami wody, pozostaw na miesiąc.

Przykryj naczynie, bo płyn wydziela niemiły zapach. Po tym czasie przecedź roztwór. Używaj do podlewania pomidorów, fasoli wielokwiatowej, ziemniaków. Z kolei wywar ze skorupek jaj da roślinom

zastrzyk wapnia. Wysuszone, a potem pokruszone skorupki umieść w naczyniu, zalej wodą, tak by woda je tylko pokryła, pozostaw na kilka dni (7-12).

Przed podlaniem roślin dobrze wstrząśnij naczyniem.

REKLAMA

dbam o zdrowie

73

JESTEM EKO w zgodzie z naturą

Wody wielkiej mocy Wśród wód mineralnych są takie, których skład może być prawdziwym wsparciem w leczeniu wielu dolegliwości.

Nie trzeba na kurację jechać do uzdrowiska, można przeprowadzić ją w domu, bo są dziś ogólnie dostępne.

N

ajbardziej popularne mineralne wody lecznicze (np. Zuber, Jan, Józef, Słotwinka, Wielka Pieniawa) widujemy nawet na półkach supermarketów.

Ale jest ich znacznie więcej, o równie wdzięcznych nazwach – Magdalena, Franciszek, Henryk, Tadeusz, Hanna, Dziedzilla i wiele

74

dbam o zdrowie

TEKST MAGDALENA BAUMAN

innych. Większość nie jest zbyt smaczna, za to ich skład chemiczny i proporcje minerałów sprawiają, że mogą nieść ulgę w wielu chorobach. Poprawiają metabolizm, pomagają leczyć wrzody, schorzenia nerek, cukrzycę. Neutralizują (lub zakwaszają) treść żołądka, zmieniają pH moczu. Przyśpieszają pracę jelit, poprawiają gospodarkę wod-

no-elektrolitową, uzupełniają niedobór określonych pierwiastków.

Znajdziemy je w aptekach, sklepach ze zdrową żywnością lub zamówimy przez internet. Warto korzystać z ich dobroczynnego wpływu, pamiętając jednak, że nie służą do zaspokajania pragnienia. Pijmy je zawsze po dokładnym przestudiowaniu składu i zaleceń na etykiecie.

W chorobach przewlekłych decyzję o stoso-

1

Na rynku znajdziemy też sztuczne wody lecznicze, otrzymywane poprzez rozpuszczenie w zwykłej wodzie odpowiedniego zestawu soli. Ich skład może być podobny, ale lepiej wybierać wody pochodzące z naturalnych, podziemnych źródeł, wolne od zanieczyszczeń, o stabilnym składzie. Informacje znajdziesz na etykiecie.

waniu wody leczniczej powinien podjąć lekarz.

Ustali bezpieczny czas kuracji i odpowiednie dawki.

2

NATURALNE ŹRÓDŁA

AKTYWNE SKŁADNIKI MINERALNE

Najpopularniejsze lecznicze wody pitne występujące na terenie Polski to szczawy zawierające kwaśne węglany wapnia, sodu oraz dwutlenek węgla; szczawy żelaziste (dostarczają też związków żelaza) i alkaliczne; wody chlorkowo-sodowe, które (poza chlorkiem sodu) zawierają jod, brom i żelazo oraz siarkowe – prócz związków siarki często mają chlorek sodu.

3

KIEDY WARTO PIĆ WODY LECZNICZE

Oto przykłady działania niektórych wód leczniczych: Zuber, Magdalena, Franciszek, Henryk – schorzenia dróg żółciowych, nadkwasota, choroba wrzodowa, wysoki cholesterol, nadwaga; Słotwinka, Wielka Pieniawa, Dziedzilla – choroby przewodu pokarmowego, alergie, osteoporoza, depresja, choroby kardiologiczne; Jan, Józef – choroby nerek i dróg moczowych, cukrzyca, miażdżyca; Szczawa (I, II) – choroby górnych dróg oddechowych, niedobory jodu; Tadeusz – anemia, stany zapalne jelita grubego.

Nie tylko do picia! *Z drowotne działanie mają także kąpiele w wodach termalnych.

Np. siarkowe pomogą przy reumatyzmie, solankowe leczą m.in. ciężkie choroby skóry.

Można skorzystać z nich w ramach balneoterapii. dbam o zdrowie

75

JESTEM EKO mam patent na...

Uczę dzieci zdrowo żyć

N

asze trzecie dziecko, córeczkę Ewę, urodziłam pod koniec stycznia 2020 roku. Zaraz zaatakował koronawirus, miałam więc więcej czasu, by zastanowić się nad sobą, przyszłością naszej rodziny i świata, który nas otacza. Nad tym, co możemy zrobić, by był dla nas przyjazny, a nasze dzieci nie przeżyły kolejnych pandemii ani groźnych zmian klimatu. Najwięcej zależy od polityków i rządów, ale my sami też możemy sporo zrobić.

SĄDZĘ, ŻE ROLA EKOLOGII WZROŚNIE Synowie: Mikołaj (9 lat) i Jeremi (12) uczą się w szkole, w której dużo mówi się o tym, by nie marnować rzeczy i wykorzystywać je ponownie. W domu unikamy foliowych torebek, od dawna segregujemy odpady.

Wciąż jest jednak wiele do zrobienia. Widzę to choćby nad Zalewem Zegrzyńskim, gdzie kupiliśmy z mężem mieszkanko. Nie ma koszy na śmieci, nie wywozi się ich, zwierzęta kaleczą się rozbitym szkłem. Uwrażliwiam dzieci na te sprawy. Dbam też, żeby się ruszały i sama daję przykład. Uprawiam jogę, robię ćwiczenia oddechowe (wystarczy choć 10 głębokich oddechów „do brzucha” na przykład rano). I oczywiście morsuję!

W KUCHNI PREFERUJĘ UMIAR

Urodziła się i wychowała w Wilnie, tam mieszkają też jej najbliżsi, których odwiedza w święta i latem. Bardzo ceni sobie tradycyjne wartości rodzinne, ale też zdrowy tryb życia i w tym duchu wychowuje dzieci.

KOCHAM WIELKANOCNE OBRZĘDY Co roku maluję z dziećmi pisanki, przygotowujemy koszyczek ze święconką. Przy świątecznym stole odbywa się bitwa na jajka – mistrzem zostaje ten, kto będzie miał na koniec całe jajko. Lubimy też „kaczać”, tzn. toczyć jaja po podłodze – jest przy tym wiele śmiechu. Czuję się przywiązana do swoich litewskich korzeni i uważam, że tradycję można pogodzić z nowoczesnością, z troską o zdrowe życie w harmonii z naturą i przyrodą. wysłuchał Cezary Kubaszewski

76

dbam o zdrowie

Zdjęcie: Forum

Joanna Moro

Pilnuję, by w tym, co jemy, nie było za dużo chemii i konserwantów. Przygotowuję posiłki ze świeżych składników, od sprawdzonych producentów. Problem w tym, że synowie na razie są niejadkami i nie przepadają np. za sałatą. Wierzę jednak, że z czasem uda się to zmienić.

DBAM

o urodę

ODMŁADZAJĄCE

MASAŻE Łączą przyjemne z pożytecznym, odczucia zmysłowe z wymiernymi korzyściami dla kondycji skóry, wyglądu twarzy i całej sylwetki.

Dobrze dobrane olejki potęgują efekty masażu. Warto spróbować!

DBAM O URODĘ zoom na...

Masaż twarzy i ciała Relaksuje i upiększa. Podpowiadamy, jak wykonywać zabiegi i jak wybierać oleje i olejki do masowania, aby najlepiej wykorzystać dobroczynne działanie tego rytuału w domowej pielęgnacji.

TEKST EWA ADAMIAK

78

dbam o zdrowie

O

ich skuteczności nie trzeba nikogo przekonywać. Masowanie ciała i twarzy to najpopularniejsze zabiegi w gabinetach spa i klinikach urody.

Dlaczego? Wpływają na zmysły i na cały organizm. Wyciszają, rozluźniają mięśnie, obniżają poziom stresu. To przyjemna strona. Ale mają też tę praktyczną – rozluźniona twarz wygląda młodziej, a wymasowana skóra jest lepiej odżywiona i dotleniona, odzyskuje młodzieńczy blask. Masażem można wymodelować sylwetkę, ujędrnić ciało i uwolnić się od cellulitu.

Wykorzystaj to!

TECHNIKA MA ZNACZENIE •Masaż twarzy zmiękcza rysy, poprawia jędrność skóry i jej koloryt. Wykonuj go palcami wskazującym i środkowym albo rollerem. Nie uciskaj zbyt mocno, nie naciągaj skóry.

•Twarz masuj od środka do zewnątrz. Centrum czoła pionowo w górę, a grzbiet nosa w dół.

•Szyję głaszcz raz przy razie, z dołu w górę i odwrotnie.

•Każdy gest powtórz 2-3 razy. Pamiętaj o symetrii.

CENNE OLEJE ROŚLINNE

ANTI-AGING

•Ułatwią masaż – zapewnią poślizg dłoniom

Masaż twarzy, np. podczas nakładania kremu, odmładza cerę, bo pobudza krążenie i dotlenia ją.

Efekt zabiegu będzie jeszcze lepszy, jeśli użyjesz oleju (nie olejku!): •z dzikiej róży – wygładza zmarszczki, nawilża, rozświetla, zmniejsza widoczność przebarwień. Są w nim duże ilości wit. C, działającej przeciwzapalnie i zapobiegającej fotostarzeniu cery; •z pestek winogron – ujędrnia skórę i koi podrażnienia. Niweluje szkodliwy wpływ smogu na cerę.

Zawiera odmładzającą wit. E. Jest naturalnym antyoksydantem.

i urządzeniom używanym do masowania; •Zadbają o skórę – są naturalnymi kosmetykami: poprawiają elastyczność, nawilżają, wygładzają zmarszczki i rozstępy, likwidują przebarwienia; •Wybieraj dobrej jakości oleje z nasion czy orzechów. W czystej postaci lub ich mieszanki, bez dodatkowych składników, takich jak zapachy, koloranty czy chemiczne konserwanty; •Przechowuj w szczelnie zamkniętych pojemnikach, z dala od źródeł ciepła i wilgoci.

PRZYDA SIĘ MASAŻER Zabieg możesz wykonywać ręką, ale czasem warto się wspomóc przyrządem.

• Do twarzy: wypróbuj jadeitowy wałeczek lub płytkę gua sha, miękką szczoteczkę (zwłaszcza do cery tłustej i mieszanej) lub bambusową ściereczkę do demakijażu.

•Do ciała: sprawdzą się miękkie szczotki, rękawica frotte lub sizalowa gąbka.

PEELING ZBOŻOWY Zrób odmładzający kosmetyk do oczyszczania twarzy. Użyj olejku z kiełków pszenicy, który zawiera duże ilości regenerującej cerę wit. E. • Przygotowanie: połącz łyżeczkę oleju z kiełków pszenicy, 2 łyżki rozmiękczonych wcześniej wrzątkiem płatków owsianych, łyżeczkę naturalnego gęstego jogurtu. Wymasuj mieszanką twarz (omijając okolice oczu) i dekolt.

Spłucz letnią wodą. Stosuj raz na tydzień. dbam o zdrowie

79

DBAM O URODĘ zoom na...

TWOJE CIAŁO JE POKOCHA Olejów możesz używać po wieczornej kąpieli zamiast swojego ulubionego balsamu (np. zamiennie 2-3 razy w tygodniu): •ze słodkich migdałów ujędrnia ciało i nawilża. Są w nim pielęgnujące kwasy, proteiny, minerały oraz witaminy: A, D, E i z grupy B; •z orzechów macadamia modeluje sylwetkę, pomaga w likwidacji rozstępów, stymuluje regenerację skóry. Zawiera wit. A, z grupy B, E oraz wapń, żelazo, fosfor, skwalen i substancje odżywcze.

WONNE BOOSTERY • Oleje (olejki) do masażu zyskają dodatkową siłę działania i zmienią się w profesjonalny zabieg aromaterapii, gdy dodasz do nich olejki eteryczne (5-6 kropli na 50 ml).

Tych ostatnich nigdy jednak nie aplikuj na skórę bez rozcieńczenia! Mogą bowiem wywołać silne podrażnienie.

• Jak działają olejki eteryczne: różany relaksuje i odmładza, lawendowy wycisza i działa antybakteryjnie, pomarańczowy łagodzi depresję i rozświetla, szałwiowy orzeźwia i usuwa toksyny, sosnowy przepędza zmęczenie i koi stany zapalne skóry.

4 ZŁOTE ZASADY SKUTECZNEGO MASAŻU •Oleje stosuj na zwilżone ciało, najlepiej

SCRUB? KOKOSOWY! • Domowy peeling olejowy zrobisz w minutę. Masło kokosowe odżywi skórę, a drobinki cukru delikatnie ją wymasują i wygładzą (wybierz trzcinowy – są w nim enzymy rozpuszczające martwe komórki naskórka).

• Przygotowanie: dobrze wymieszaj 2 łyżki masła (oleju) kokosowego, szklankę drobnego cukru trzcinowego, sok z 1/2 cytryny, łyżkę miodu. Mieszanką wymasuj całe ciało, spłucz letnią wodą. Stosuj raz w tygodniu.

80

dbam o zdrowie

zaraz po prysznicu. Wilgotna, lekko rozgrzana ciepłą wodą skóra lepiej zareaguje na masaż i wchłonie dużo więcej odżywczych składników.

•Masuj zawsze w kierunku serca.

Zaczynaj od dolnych partii ciała, masuj najpierw prawą stronę, następnie lewą – to sprzyja układowi krążenia.

•Oddychaj głęboko! Miarowy, spokojny, pogłębiony (do przepony!) oddech sprzyja rozluźnieniu mięśni i wspomaga terapeutyczne działanie masażu.

•Bądź systematyczna – kilkuminutowy masaż wykonuj regularnie 2-3 razy w tygodniu. Pierwsze efekty (ujędrnienie ciała) zauważysz już po miesiącu.

Podtrzymasz je kolejnymi zabiegami.

DOMOWE SPA PEŁNE RELAKSU

BAŃKA VS. CELLULIT

Poznaj kosmetyki, dzięki którym błyskawicznie stworzysz swoją własną strefę domowego SPA. Oto zestaw preparatów umożliwiających aromatyczną kąpiel i relaksujący masaż – idealne pod koniec intensywnego dnia.

•Nowoczesna wersja dawnego narzędzia medyków

skutecznie walczy ze złogami podskórnego tłuszczyku. Masaż bańką chińską wykorzystuje podciśnienie – poprawia mikrokrążenie w zassanej skórze, rozbija tłuszcz i przyspiesza jego usuwanie. Silikonowe bańki są bezpieczne i łatwe w stosowaniu w domu.

•Partie ciała z cellulitem natłuść olejem (brzuch, uda, boczki). Przyłóż bańkę, naciśnij ją tak, aby uszło powietrze. Gdy zassie skórę, przesuwaj ją (zawsze w kierunku węzłów chłonnych) i wykonuj drobne ruchy koliste. Po zabiegu wmasuj resztę oleju w ciało. Masaż (ok. 5 min) wykonuj co 2-3 dni.

OLEJKI ETERYCZNE 10 ML Idealnie sprawdzą się jako atrakcyjny dodatek do kąpieli i do masażu.

Olejek eteryczny cytryna wykazuje działanie pobudzające, pomarańcza – relaksujące, a olejek ylang-ylang działa odświeżająco i rewitalizująco na skórę.

MASUJ TEŻ DŁONIE I STOPY

ŚWIECE DO MASAŻU Z MASŁEM SHEA 50 ML Kosmetyki w formie świec zawierające naturalne oleje o różnorodnych właściwościach. Masaż aromatyczną świecą zapewnia głęboki relaks i odprężenie.

reklama

• Dłonie będą delikatne i gładkie. Masuj obie na raz: wcieraj olejek jedną ręką w drugą ruchami gładzącymi jakbyś je myła (ok. 2 min).

• Stopy uwolnią się od zmęczenia. Każdą masuj obiema dłońmi: najpierw wierzch, następnie spód, a na końcu palce i przestrzenie między nimi.

SÓL DO KĄPIELI MORZE MARTWE 270 G Relaksująca kąpiel z dodatkiem naturalnej soli z Morza Martwego pomoże pozbyć się uczucia stresu oraz przemęczenia. Produkt delikatnie oczyszcza, a także ujędrnia, zmiękcza i wygładza skórę.

SÓL DO KĄPIELI KWIAT LAWENDY 300 G Sól oczyszcza i w odczuwalny sposób wzmacnia skórę. Przyjemny zapach naturalnego olejku lawendowego intensywnie pobudza zmysły, wprowadzając ciało w stan relaksu i odprężenia.

..gładkie

DBAM O URODĘ mam patent na...

pięty

Nadmierne rogowacenie naskórka może niekiedy prowadzić do uciążliwego pękania skóry. Warto więc zadbać o stopy zanim nadejdzie pora na sandałki.

ziołowe ką piele

Przede wszystkim należy usunąć gruby naskórek.

Zrobisz to łatwiej, jeśli wcześniej wymoczysz stopy w wodzie z dodatkiem ziół. Nasiona kozieradki działają zmiękczająco, korzeń żywokostu pomaga w gojeniu zranień, liść babki i nasiona lnu zawierają łagodzące śluzy, a nagietek ma właściwości przeciwzapalne. Przygotuj dowolną mieszankę (weź np. po 2 łyżki wybranych ziół), zalej 2 litrami wrzątku i gotuj przez 5 minut na wolnym ogniu.

Odstaw pod przykryciem na kilka minut i przecedź do miski z wodą. Mocz nogi ok. 20 minut.

Potem usuń zrogowacenia tarką i nałóż krem.

Złuszczająco-regenerująca maska do stóp

REKLAMA

Maska w postaci skarpetek wypełnionych płynem o wysokiej zawartości składników aktywnych, takich jak: kwasy roślinne, mocznik, ekstrakt z owoców papai, cytryny oraz rumianku. Usuwa zrogowaciały naskórek, regeneruje oraz wygładza skórę stóp, pozostawiając ją miękką, delikatną i gładką.

1 szt.

82

dbam o zdrowie

pytamy eksperta mgr farmacji JOANNA NACZYŃSKA

Jakich składników szukać w kremach na pękające pięty?

Pękające pięty wyglądają nieestetycznie, mogą również powodować ból i sprzyjać stanom zapalnym. W aptece można znaleźć duży wybór kremów na ten problem.

Powinniśmy szukać w nich składników, które pozwolą złuszczyć suchą skórę oraz takich, które dobrze i na długi czas nawilżą ją i wygładzą. Efekt zmiękczający i złuszczający zapewni urea, czyli mocznik, w stężeniu 30–50 proc. Aby utrzymać na dłużej efekt wygładzenia, należy zadbać o nawilżenie i odżywienie skóry pięt. W składzie kremu nawilżającego do stóp powinien znaleźć się mocznik w niższym stężeniu (5 proc.), a także gliceryna, masło shea, olej canola, alantoina. Dodatek ekstraktu z liści aloesu oraz witamin A i E pozwoli na długi czas zachować miękką i elastyczną skórę pięt.

Pozytywne nastawienie to zaledwie część naszego dobrostanu.

Składają się na niego wszystkie emocje, również te złe, oraz satysfakcja z życia. Im większa, tym lepiej czujemy się we własnej skórze.

TO JEST

mój czas

Zadbaj o swój

dobrostan

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

Warto

pielęgnować

pogodę ducha

Choć nie przypomina różowych okularów, które zafałszowują rzeczywistość, to łatwiej iść z nią przez życie, bo pozwala cieszyć się drobiazgami, wierzyć w ludzi, a przede wszystkim w nas same. Że damy sobie radę też w trudnych czasach.

TEKST ANNA GRZELCZAK 84

dbam o zdrowie

MAŁGORZATA OSTROWSKA psycholog, seksuolog, pracuje z osobami w kryzysie, młodzieżą i seniorami. Gabinet Pomocy Psychologicznej „Empatia”

M

ożna brać się z życiem za bary, zaciskać zęby i dawać radę mimo zwątpienia, strachu i zmęczenia. Ale można też przejść przez nie łagodniej, czerpiąc energię z jego jasnych stron i dostrzegając dobro w sytuacjach trudnych. Nie jest to umiejętność dostępna wyłącznie w czepku urodzonym, zamożnym czy oświeconym latami medytacji.

Pogoda ducha, równowaga lub, jak kto woli, pozytywne nastawienie jest osiągalna dla każdej z nas i za darmo, wystarczy po nią sięgnąć i pielęgnować jak okaz cennej rośliny. Zapewniając mu wodę, nawóz, odpowiednią temperaturę i światło, a czasem po prostu odpuszczając, i pozwalając swobodnie wzrastać.

Z pogodą ducha łatwiej żyć?

Z pewnością. Powiedziałabym, że pogoda ducha to taka wewnętrzna radość, która sprawia, że nie zniechęcamy się tym, co nas spotyka, nawet kiedy mamy pod górkę.

Brzmi to trochę niewiarygodnie, bo przecież zawsze może zdarzyć się coś strasznego i nieprzewidzianego, jak choroba, nagła śmierć kogoś bliskiego czy wojna?

Ma pani rację i zdarza się to też ludziom z pozytywnym nastawieniem. Chyba nie ma takiej osoby, która nie bałaby się wojny, bo tu

nie ma pozytywów. Giną niewinni ludzie, ostrzeliwane są domy, sierocińce i szpitale, sytuacja jest przerażająca. Ale nawet w takim momencie dokonujemy wyboru – czy będziemy żywić się tylko strachem i napędzać zatrważającymi informacjami, czy skupimy się na działaniu. Niesieniu rzeczowej i finansowej pomocy czy zadbaniu w jakikolwiek inny sposób, choćby przez rozmowę, z tymi, którzy nie radzą sobie psychicznie z sytuacją.

Przekierowując naszą uwagę odetniemy się w pewnym sensie od negatywnych wiadomości, które laikowi często trudno jest odróżnić od fake newsów, rozsyłanych przez internetowe trole. Proszę zobaczyć, jak wspaniale zjednoczyliśmy siły na początku wojny w Ukrainie.

Natychmiast zapomnieliśmy o podziałach i ruszyliśmy z pomocą. Skrzyknęliśmy się bez żadnych nacisków, z własnej woli zaczęliśmy zbierać potrzebne produkty, jeździć po uchodźców na granicę i dworce kolejowe, użyczyliśmy im swoich mieszkań i domów, nie oglądając się na władze i sytuację finansową. To jest właśnie pogoda i hart ducha, które wszyscy w sobie mamy.

MIESZANINA MENTOLU I IZOWALERIANIANU MENTYLU 1 tabletka do ssania zawiera 60 mg mieszaniny mentolu (Mentholum) i izowalerianianu mentylu (Menthyli valeras)

łagodzi uczucie niepokoju łagodzi stany napięcia nerwowego Optymalny efekt działania występuje po 2-4 tygodniach stosowania, dlatego produkt nie powinien być stosowany doraźnie.

Jeżeli dolegliwości utrzymują się lub nasilają po 2 tygodniach stosowania produktu, należy zwrócić się do lekarza.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

Tylko potrzebowaliśmy wojny, żeby je dostrzec?

W sytuacjach ekstremalnych wyostrzają nam się zmysły i łatwiej podjąć działanie. Pewnie wkrótce ochłoniemy i wrócimy do rzeczywistości, ale pozostaną z nami wspomnienia wspólnie dokonanego dobra i o nich powinniśmy pamiętać, przekazując je kolejnym pokoleniom, bo naprawdę daliśmy radę. Proszę przyjrzeć się zachowaniu prezydenta Ukrainy i zwykłych ukraińskich żołnierzy. W relacjach skupiają się na apelach do świata

Podmiot odpowiedzialny: Farmak Sp. z o.o., farmak@farmak.pl

REKLAMA

pytamy eksperta

każdego dnia u walnia dobre myśli...

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

i chwalą najdrobniejszymi sukcesami, jak przechwycenie czołgu wroga czy odbicie z jego rąk maleńkiej wsi. W ten sposób budują morale i skupiają się na pozytywach mimo tragicznego położenia.

Mobilizują się, jak my w obliczu trudnej sytuacji. Ale na co dzień nie jest to takie proste, zwłaszcza, gdy nie wyniosło się z domu pozytywnego podejścia do życia.

Jest takie powiedzenie Dalajlamy, że gdy umysł jest zajęty pozytywnymi myślami, to ciału trudniej zachorować. I choćby z tego względu powinniśmy zacząć dbać o siebie. Niejednokrotnie osoby ciężko doświadczone przez los mówią, że zmieniły się dopiero w obliczu diagnozy nowotworu czy niepełnosprawności i zaczęły doceniać swoje życie. Ale każdy z nas może zatrzymać się wcześniej.

W gorszej chwili zapytać samego siebie: czy naprawdę to, co myślę i jak się zachowuję mi służy?

Często osoby z pogodą ducha nie są zamożne ani wolne od trosk, ale traktują je jak sytuacje przejściowe.

Mówią sobie: „Teraz cierpię, lecz ten ból kiedyś minie albo zelżeje i znowu zacznę dostrzegać słońce i świat dookoła mnie”. Możemy pójść ich śladem i powtarzać sobie tę samą mantrę, kiedy zdarzy nam się coś złego czy przykrego.

Relaks

10 razy dziennie, tyle uśmiecha się przeciętny dorosły człowiek. Dziecko robi to kilkadziesiąt razy dziennie, dlatego lepiej radzi sobie z trudnymi emocjami i… dotlenia przy tym mózg!

Sądziłam, że zdradzi mi pani jakiś gotowy przepis na zmianę nastawienia?

Rozczaruję panią, ale nie ma czegoś takiego. Najlepszym sposobem jest podpatrywanie osób emanujących pogodą ducha i uczenie się od nich pozytywnych zachowań. Każdy ma wśród bliskich kogoś, kto promieniuje takim ciepłem, że chce się stale z nim przebywać i ogrzewać się jego blaskiem, jak słońcem. Wystarczy więc poprzyglądać się tej osobie, posłuchać jej sposobu opowiadania o rzeczywistości i postarać się robić to samo.

Łatwo powiedzieć, ale od czego zacząć?

REKLAMA

Herbatka ziołowa w torebkach do zaparzania. Zawiera kompozycję z melisy, mirtu i trawy cytrynowej.

Torebki, 20 szt.

86

dbam o zdrowie

Przede wszystkim od poczucia humoru, przy czym nie chodzi o ordynarny sarkazm, a o ten błysk, wewnętrzne światło.

Możemy się tego nauczyć, np. w dżdżysty poranek rzucić z przesadną nawet radością: „Wspaniale, że mogę założyć kalosze i płaszcz przeciwdeszczowy”.

Możemy codziennie ćwiczyć uśmiechanie się do siebie w lustrze i zarażać się śmiechem od innych.

Dostarczać sobie ciepło, wystawiając się jak najczęściej na promienie słoneczne, przytulając do ludzi, których kochamy.

Zabrzmi to jak truizm, ale naprawdę nie trzeba wielkich rzeczy, żeby wyzwolić w organizmie produkcję endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia i czuć się dobrze.

Czyli, oprócz ćwiczeń, proponuje pani dotrzeć do siebie poprzez zmysły?

Innej drogi nie ma. Pogoda ducha to coś, czego nie da się zawrzeć w definicji i wyuczyć na pamięć, trzeba ją poczuć, posmakować, dotknąć, doświadczyć jej, żeby zrozumieć, jak wiele potrafi w nas zmienić. To coś zmysłowego, intuicyjnego, a nie rozumowego.

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

Dlatego warto próbować szukać okoliczności, które wzmacniają nasz dobry nastrój. Może to być uważny spacer połączony z podglądaniem przyrody, wieczór tylko we dwoje z mężem, relaksująca kąpiel właśnie, jakiś zapach czy smak, który dobrze nam się kojarzy.

Amerykański pedagog John Bradshaw wprowadził pojęcie kotwic z dzieciństwa, czyli czegoś, co pozwala nam cofnąć się do czasu beztroski. Proponuję czytelniczkom, aby zamknęły oczy i przypomniały sobie sytuację, gdy były po prostu szczęśliwe, czuły się zaopiekowane i bezpieczne. Przypomnijmy sobie, jak dobrze nam było wtedy, jakie byłyśmy radosne

i ufne, i wracajmy do tych wspomnień w trudnych chwilach.

To jest nasza kotwica i moc.

Co jeszcze możemy zrobić?

Dorosłe życie z reguły jest rutynowe i przewidywalne, więc starajmy się wprowadzić w nie odrobinę przyjemności. Na przykład po skończonym projekcie w pracy zaparzmy sobie z zespołem coś dobrego do picia, przygotujmy pyszne ciasto i pogadajmy o czymś innym niż obowiązki. Mijamy się z mężem, bo pracujemy w różnych porach? Ustalmy sobie chociaż jeden wspólny dzień w tygodniu i przygotujmy kolację przy świecach z dobrym winem. Po tygodniu

pracy padamy ze zmęczenia?

Zamówmy na obiad pizzę.

Uszczęśliwimy tym dzieciaki, a sobie oszczędzimy czasu na gotowanie i zmywanie naczyń, i zaśniemy w lepszym nastroju.

Czy osobę pogodną trudno wyprowadzić z równowagi?

Na pewno trudniej niż choleryka czy frustrata, choć im też puszczają nerwy. Tyle, że potrafią przeprosić, wytłumaczyć swoje chwilowe wzburzenie i częściej, odruchowo, idą na kompromis. Mają swoje zdanie, ale wiedzą, że druga strona też je ma i nie musi zgadzać się z ich poglądami. Szukają rozwiązań i starają się unikać konfliktów.

Na ile jesteś optymistką?

Zakreśl numer pytania, jeżeli odpowiedź brzmi TAK 1.

Po przebudzeniu myślisz od razu o rzeczach, które musisz zrobić?

2. Lubisz wstać wcześnie, żeby pobyć trochę ze sobą i wyciszyć się?

3. Denerwujesz się, gdy ktoś nagle zmienia twoje plany?

4. Pierwsza wyciągasz rękę i dążysz do rozwiązania sporu?

5. Potrafisz zarażać śmiechem?

6. Wydaje ci się, że innym wiedzie się lepiej od ciebie i mają zawsze z górki?

7. Jesteś przekonana, że lepiej lub gorzej, ale poradzisz sobie w każdych okolicznościach?

8. Masz wrażenie, że nikogo nie interesujesz?

9. Znasz siebie i wiesz, co pomaga ci rozładować w pozytywny sposób smutek czy stres?

10. Choć wstydzisz się do tego przyznać, irytują cię sukcesy innych?

11. Po prostu musisz czasem kogoś obgadać?

12. Otoczyłaś się ludźmi, na których możesz polegać.

Przeważają odpowiedzi TAK: Niektórzy uważają cię za „w czepku urodzoną”, ale ty po prostu doceniasz życie w każdym z jego przejawów.

Jesteś wdzięczna za to, co masz, a zamiast trudów i dramatów widzisz jedynie przeszkody do pokonania. Idziesz przez świat z otwartym umysłem, przy88

dbam o zdrowie

ciągając do siebie pozytywnych ludzi i sytuacje.

To nie spryt, a twoje wewnętrzne ciepło, dobroć i spokój sprawiają, że chcą z tobą przebywać i wymieniać się swoją energią. Potrafisz dawać, ale z rozsądkiem pilnujesz swoich zasobów i stale je uzupełniasz. Mniej pozytywnych odpowiedzi oznacza, że jesteś w połowie drogi, ale intuicyjnie czujesz, co jest dla ciebie dobre, co cię cieszy, dostarcza ci sił, a co obciąża. Jeszcze tracisz panowanie nad sobą, pozwalasz wejść sobie na głowę i czasem popadasz w czarnowidztwo, jednak potrafisz już się otrząsnąć. Trzymaj się jasnych stron mocy, pracując nad swoim nastawieniem.

Więcej odpowiedzi to NIE: Z malkontenctwa, szukania dziury w całym i podcinania sobie skrzydeł mogłabyś zrobić doktorat. Nikt tak jak ty sama nie potrafi zgasić twojego zapału. Pocieszający jest fakt, że jednak funkcjonujesz, masz przyjaciół, znajomych, rodzinę, więc jest w tobie iskra, która przyciąga ludzi. Nie dostrzegasz jej albo nie doceniasz, bo tak cię wychowano. Jednak dawno już przestałaś być małą dziewczynką, pora zakasać rękawy i to zmienić. Przeczytaj uważnie rady naszego psychologa i nawet jeśli wydają ci się śmieszne czy błahe, spróbuj się do nich stosować przez następne tygodnie. Zobaczysz, że lato przywitasz z innym nastawieniem.

Inteno Active Normal bielizna dla osób z umiarkowaną inkontynencją, dla których dyskomfort nietrzymania moczu jest przeszkodą w codziennej aktywności* Zapewnia długotrwałe uczucie suchości i komfortu dzięki super chłonnemu wkładowi Neutralizuje nieprzyjemny zapach Elastyczny pas 360° umożliwia idealne dopasowanie majtek do ciała Hydrofobowe osłonki boczne zapobiegają przeciekaniu Jest przyjemna w dotyku Testowana dermatologicznie i nie zawiera lateksu

*wyrób medyczny

INTENO ACTIVE NORMAL

TO JEST MÓJ CZAS

seksuolog radzi

Chemia miłości, czyli co rządzi naszym związkiem?

Z chemicznego ”punktu widzenia„ wszyscy kochamy podobnie, bo nasze organizmy wydzielają te same hormony miłości. Jednak by mieć ich pod dostatkiem, trzeba się trochę postarać.

pytamy eksperta

AGNIESZKA CZECHOWSKA edukatorka seksualna

Ś

licznie wyglądasz!

Chyba się zakochałaś – wbrew pozorom, zdanie to nie jest jedynie komplementem, ale potwierdzeniem stanu faktycznego!

Z badań wynika bowiem, że miłość rzeczywiście dodaje nam urody.

Dzięki związkom chemicznym wytwarzanym przez mózg osoby zakochanej, podnosi się ciśnienie krwi, policzki stają się różowe, cera gładsza, a oczy zyskują blask. To pierwszy najbardziej dostrzegalny dowód na to, że dochodzi do poważnych przemian, które wpływają m.in. na wygląd. Nie to jednak jest najważniejsze. Istotniejszy, z punktu widzenia budowania więzi między dwiema osobami, jest

90

dbam o zdrowie

wpływ chemii mózgu na nasze reakcje i zachowania.

Wszystko zaczyna się w głowie

W przeciwieństwie do tego, co podpowiadają romantyczne piosenki, miłość wcale „nie mieści się” w sercu, a w centralnym układzie nerwowym. Jak wynika z badań obrazowych, gdy jesteśmy zakochani, najbardziej pobudzone są części mózgu związane z układem nagrody oraz motywacją, czyli hipokamp i podwzgórze. Aktywują się one na samą myśl o naszym obiekcie westchnień! Pobudzenie sięga także dalej, do tzw. gadziego mózgu – najstarszego ewolucyjnie elementu centralnego układu nerwowego. Część ta odpowiedzialna jest za podstawowe funkcje życiowe. Reguluje oddech i tempo pracy serca. Tam znajdują się także ośrodki głodu i ucieczki oraz popędu seksualnego. Aktywność ograniczona jest natomiast w okolicy ciała migdałowatego i kory czołowej. Sprawia to, że widzimy partnera przez „różowe okulary”.

Mózg na haju

Narodziny miłości są dla organizmu szokiem. Wchodzenie w relacje partnerskie to proces, ale zmiany w mózgu zakochanych pojawiają się błyskawicznie.

Wszystko za sprawą neuroprzekaźników (hormonów odpowiadających za przekazywanie sygnałów między komórkami nerwowymi), charakterystycznych dla stanów euforycznych. Części z nich mózg nie wytwarzał wcale, inne produkował, ale w ograniczonej ilości.

Przestrojenie hormonalne sprawia, że początkowo jesteśmy w stanie „przenosić góry”. Rozpiera nas szczęście, co zawdzięczamy fenyloetyloaminie (w skrócie PEA).

Działa ona jak narkotyk, ale nie jest szkodliwa. Niektórzy badacze

1/5 s.

– tyle wystarczy, by hormony wywołały euforyczny stan zakochania (tzw. „motyle w brzuchu”).

uważają, że to właśnie jej skład stanowi chemiczną formułę miłości – wystarczy spojrzenie osoby, którą kochamy, a szczególnie jej dotyk, by mózg dostał kolejną „działkę” tego zdrowego narkotyku. Dzięki fenyloetyloaminie odczuwamy też niekończący się przypływ sił witalnych.

Na uczucia związane ze stanem zakochania wpływ ma także wzrost poziomu dopaminy, hormonu spokrewnionego z amfetaminą. Sprawia on, że na partnera patrzymy niemal bezkrytycznie.

Początki miłości to także podniesiony poziom noradrenaliny.

Związek ten jest swoistym środkiem dopingującym. To właśnie dzięki noradrenalinie pamiętamy nawet najdrobniejsze szczegóły

zachowania kochanej osoby i każdą wspólnie spędzoną chwilę.

Wszystko, co dobre, kiedyś się kończy...

Niestety, po 2–4 latach poziom wymienionych hormonów opada.

Może to oznaczać koniec namiętności i szaleństwa. Ci, którzy uzależnili się od stanów euforycznych wywołanych przez hormony, zaczynają szukać nowego obiektu uczuć.

Dlatego wiele związków po tym czasie się rozpada. Dla wytrwałych jest jednak nadzieja – oksytocyna, zwana hormonem bliskości. Jej poziom podnosi się m.in. podczas karmienia piersią oraz orgazmu. To dzięki oksytocynie seks ma tzw. właściwości więziotwórcze. Z badań wynika, że u osób, które przynajmniej raz na 14 dni się kochają, oksytocyna utrzymuje się na poziomie, który potęguje czułość i zapewnia poczucie bliskości i bezpieczeństwa.

Warto więc fundować sobie taką terapię i regularnie uprawiać seks.

Skuteczność takiego działania potwierdzają badania mózgu – u osób pozostających wiele lat w szczęśliwych związkach obszar mózgu umiejscowiony na początku układu nagrody jest pobudzony tak samo, jak u osób, które dopiero co się zakochały!

CZY DZIAŁAJĄ NA NAS FEROMONY? Nazwą tą określa się lotne związki chemiczne, za pomocą których osobniki różnych gatunków zwierząt komunikują się ze sobą. U ludzi feromony znajdują się w pocie, włosach, wydzielinie narządów płciowych. Nie wszyscy jesteśmy na nie podatni. Żeby bowiem stwierdzić obecność ludzkich feromonów w powietrzu, musimy mieć tzw. narząd lemieszowo-nosowy. Znajduje się on w przegrodzie nosowej. Ma go jednak, niestety, tylko niecałe 40 proc. osób (w większości – mężczyźni). Warto wziąć to pod uwagę nim zdecydujemy się na zakup... syntetycznych feromonów. Szczególnie że ich koszt jest naprawdę wysoki (za 1 ml trzeba zapłacić ponad 50 zł).

dbam o zdrowie

91

3 pytania

NA

TO JEST MÓJ CZAS prawo

SZ

CY K L

należy się

na NFZ

o rehabilitację

ĆWICZENIA POD OKIEM FIZJOTERAPEUTY POMOGĄ WRÓCIĆ DO ZDROWIA PO URAZACH, OGRANICZĄ TEŻ SKUTKI WAD POSTAWY CZY POPRAWIĄ RUCHOMOŚĆ STAWÓW.

To ważny element wspomagający leczenie wielu schorzeń, a w przypadku niektórych – niezbędny w terapii. Warto wiedzieć, co możemy otrzymać w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.

?

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

S

kierowanie na zabiegi rehabilitacji leczniczej po chorobie lub urazie może wystawić każdy lekarz. W przypadku wad postawy taki rodzaj leczenia może przepisać jedynie lekarz specjalista (lub w trakcie specjalizacji) rehabilitacji, chirurgii ortopedycznej lub urazowo-ortopedycznej, ortopedii i traumatologii.

92

dbam o zdrowie

Jakie formy rehabilitacji leczniczej są dostępne i dla kogo?

W ramach świadczeń można skorzystać z zabiegów: • ambulatoryjnych (w przychodni lub gabinecie rehabilitacji); • domowych; • w ośrodku rehabilitacji lub na oddziale dziennym; • stacjonarnych (np. w szpitalu).

Rehabilitacja w warunkach domowych przeznaczona jest dla osób, które nie poruszają się samodzielnie i nie mogą dotrzeć do placówki leczniczej.

Ile zabiegów przysługuje w ramach NFZ? To zależy przede wszystkim od formy rehabilitacji, jaką zleci lekarz.

?

• W trybie ambulatoryjnym NFZ sfinansuje do 5 zabiegów dziennie w dziesięciodniowym cyklu terapeutycznym.

• W przypadku rehabilitacji domowej pacjentowi przysługuje rehabilitacja do 80 dni zabiegowych w roku kalendarzowym w trakcie których może być wykonywanych do 5 zabiegów dziennie.

• W ośrodku lub ma oddziale dziennym rehabilitacja to od 15 do 30 dni zabiegowych, w czasie których wykonywanych jest średnio 5 zabiegów dziennie.

Uwaga! Wyjątek stanowi rehabilitacja kardiologiczna i pulmonologiczna, ustalana indywidualnie.

Jeżeli ze względu na kontynuację leczenia wymagasz kompleksowych czynności rehabilitacyjnych i całodobowej opieki medycznej, możesz skorzystać z nich

Czy wiesz, że... pierwszymi uczonymi, którzy zwrócili uwagę na związek między odpowiednim ułożeniem ciała, a uzyskiwanymi efektami leczniczymi byli Konfucjusz oraz Hipokrates.

w warunkach stacjonarnych.

Długość pobytu (np. w szpitalu) zależy od schorzenia. Średnio to do 6 tygodni, ale np. przy rehabilitacji neurologicznej jej czas może się wydłużyć do 16 tygodni.

?

Jak długo ważne jest skierowanie na rehabilitację?

Zachowuje aktualność przez 30 dni. W tym czasie należy zgłosić się do placówki rehabilitacyjnej i zapisać na zabiegi.

REKLAMA

Status produktu: Wyrób medyczny

dbam o zdrowie

93

TO JEST MÓJ CZAS podróże

WOKÓŁ MIASTA JEST BARDZO WIELE TURYSTYCZNYCH SZLAKÓW PIESZYCH I ROWEROWYCH ORAZ ŚCIEŻEK EDUKACYJNYCH, KTÓRE POZWALAJĄ ZWIEDZIĆ OKOLICĘ I ZOBACZYĆ NAJPIĘKNIEJSZE ZAKĄTKI GÓR STOŁOWYCH.

Polanica -Zdrój

uzdrowisko wśród gór

Miejsce wymarzone o każdej porze roku.

Lecznicze wody, wyjątkowy mikroklimat, atrakcyjne położenie to tylko niektóre z atutów tego znanego od lat kurortu nieopodal Kłodzka.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ 94

dbam o zdrowie

DLA ZDROWIA •W Polanicy-Zdroju leczy się

głównie schorzenia kardiologiczne i gastrologiczne, ale także choroby reumatologiczne, endokrynologiczne i dróg oddechowych. To zasługa tutejszych wód, położenia uzdrowiska i specyficznego klimatu podgórskiego.

SZCZELINIEC •Najwyższy szczyt Gór Stołowych

jest zwietrzały i popękany, dzięki czemu powstały różnorodne formy skalne przypominające ludzi i zwierzęta (Wielbłąd, Słoń, Kwoka, Małpa, Pies, Żółw, Sowa, Fotel Pradziada) oraz głębokie wąwozy i korytarze (Piekiełko, Diabelska Kuchnia) tworzące skalny labirynt. Na szczycie znajduje się schronisko z 1845 r.

NIEDŹWIEDŹ POLARNY •Symbol miasta – tę kamienną rzeźbę postawiono

w 1910 r. w Parku Leśnym (wejście od ul. Chrobrego) – w miejscu, do którego dotarł skandynawski lądolód podczas ostatniego zlodowacenia na Ziemi Kłodzkiej. Mieszkańcy Polanicy mówią o nim pieszczotliwie Polarek.

O

dpoczywali tu i wzmacniali swoje zdrowie m.in.

Maria Dąbrowska i Mieczysław Fogg.

Polanica-Zdrój otoczona lasami, leżąca w dolinie rzeki Bystrzycy Dusznickiej między Górami Stołowymi a Bystrzyckimi, z rozległym Parkiem Zdrojowym i licznymi szlakami spacerowymi i turystycz-

nymi jest jednym z bardziej urokliwych miejsc w Sudetach. Popularność jako uzdrowisko zyskała na początku XIX w. Powstały wówczas drewniane łazienki i mała pijalnia wód, a z czasem okazałe wille i pensjonaty. Zaczęto też mówić, że Polanica „ma wodę skuteczną przeciwko słabościom podbrzusza”. Pod koniec XIX w. był to już modny kurort. Przybywało coraz

więcej kuracjuszy, którym podczas 4–6-tygodniowego turnusu zalecano kąpiele mineralne i picie tutejszej wody. Obecnie uzdrowisko Polanica uważana jest za świetne miejsce do leczenia chorób gastrologicznych i kardiologicznych.

Z powodzeniem mogą tutaj odetchnąć i nabrać sił także osoby zmęczone, chcące schudnąć, zrelaksować się czy zadbać o swoją urodę. Sanatoria, pensjonaty i hotele zwykle umiejscowione są tak, aby każdemu zapewnić spokój, ciszę i możliwość wypoczynku. Często posiadają własne spa, fitness, siłownię. Rozległe parki i pobliskie góry zachęcają do spacerów, rekreacji i uprawiania sportu. Wyjątkową atrakcją jest położony w pobliskim Kłodzku park miniatur Minieuroland, gdzie latem i jesienią odbywa się największy na Dolnym Śląsku Festiwal Kwiatów.

Przez prawie pięć miesięcy można tu oglądać przestrzenne rzeźby kwiatowe i fantazyjne kompozycje roślinne wśród misternie wykonanych miniaturowych budowli. dbam o zdrowie

95

TO JEST MÓJ CZAS podróże

PARK ZDROJOWY •To serce uzdrowiska – rosną

tu m.in. rozłożyste, pachnące rododendrony (różaneczniki) i magnolie, a trawniki pokryte są kwiatowymi dywanami.

W parku znajdują się: pijalnia wód mineralnych, muszla koncertowa, Teatr Zdrojowy im.

Mieczysławy Ćwiklińskiej, zakład przyrodoleczniczy i kolorowa fontanna.

Wśród pięknej zieleni

PIJALNIA WÓD W SECESYJNYM BUDYNKU •Wielka Pieniawa – wydobywana jest w tym miejscu od początku XX w. W jej składzie znajdują się cenne minerały, m.in.: wapń, magnez, żelazo, sód i potas, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. To uznana woda lecznicza, której picie – pod kontrolą lekarską – wspomaga kurację niektórych schorzeń (m.in. żołądkowych). Może być również stosowana w profilaktyce zdrowotnej.

96

dbam o zdrowie

Przez Park Zdrojowy przebiegają szlaki turystyczne: niebieski do Wambierzyc (śląskie Jeruzalem, bazylika i kalwaria), zielony do Batorowa i Skał Puchacza oraz żółty do Bystrzycy Kłodzkiej (Muzeum Filumenistyczne).

Atrakcje w okolicy ZDJĘCIA: ALAMY/BE&W (2), ZDJĘCIA MISIA: BIURO PRASOWE POLANICY-ZDROJU (1)

* W odległości zaledwie 10-20 km znajdują się inne miasteczka uzdrowiskowe Kotliny Kłodzkiej – Kudowa, Duszniki, Lądek, Długopole.

WARTO ZOBACZYĆ!

•Jaskinia Niedźwiedzia (masyw Śnieżnika,

BŁĘDNE SKAŁY •Malowniczy labirynt utworzony przez bloki skal-

Kletno) – najpiękniejsza w Polsce, z fascynującą szatą naciekową (stalagmity, heliktyty, kaskady, draperie). Wymagana jest wcześniejsza rezerwacja biletów.

•Muzeum Papiernictwa (Duszniki-Zdrój) – mieści się w zabytkowym młynie papierniczym sprzed 1562 r. Podczas zwiedzania można tu własnoręcznie wykonać kartkę papieru!

ne. Część z nich posiada niezwykłe kształty, które przypominają grzyby, baszty, stoły. Skały te mają niekiedy własne nazwy, np. Kurza Stopka, Tunel, Kuchnia. Pomiędzy nimi biegnie atrakcyjna trasa turystyczna, czasami wręcz trzeba przeciskać się przez szczeliny.

REKLAMA

NOWE, ROZSZERZONE WSKAZANIA

L eczy objawy przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)

 ból nóg  obrzęk kończyn dolnych

Diosminex/Diosminex Max jest wskazany do stosowania we wszystkich stopniach

 żylaki kończyn dolnych  pajączki naczyniowe

i żyły siatkowate  owrzodzenia żylne

zaawansowania PNŻ (C0-C6 wg klasyfikacji CEAP)* Brak widocznych zmian

Teleangiektazje (pajączki)

Żylaki

Obrzęk

Zmiany troficzne

Wygojone owrzodzenie

Aktywne owrzodzenie

C0

C1

C2

C3

C4

C5

C6

*Diosminex/Diosminex MAX jest stosowany w monoterapii w początkowych stopniach zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej lub jako uzupełnienie innych terapii we wszystkich stopniach zaawansowania niewydolności żylnej (C0 – C6 wg klasyfikacji CEAP).

Dio-PL-2202-104

Diosminex, 500 mg, tabletki powlekane: każda tabletka powlekana zawiera 500 mg diosminy (Diosminum) w postaci zmikronizowanej. Substancje pomocnicze o znanym działaniu: produkt leczniczy Diosminex zawiera laktozę jednowodną oraz żółcieni pomarańczowej lak. Diosminex Max, 1000 mg, tabletki powlekane: każda tabletka powlekana zawiera 1000 mg zmikronizowanej diosminy (Diosminum). Substancje pomocnicze o znanym działaniu: laktoza jednowodna (80 mg w tabletce powlekanej) oraz lak żółcieni pomarańczowej (0,063 mg w tabletce powlekanej). Wskazania do stosowania: leczenie objawów przewlekłej niewydolności żylnej u osób dorosłych, jak żylaki kończyn dolnych, owrzodzenia żylne, teleangiektazje i żylaki/żyły siatkowate, uczucie ciężkości, zmęczenia, dyskomfortu lub niespokojnych nóg, ból nóg lub uczucie pieczenia nóg, uczucie zimnych nóg, nocne kurcze nóg, obrzęki kończyn dolnych, świąd, parestezje (mrowienie), zaczerwienienie (rumień) lub zasinienie skóry.

Produkty lecznicze Diosminex oraz Diosminex Max są wskazane w monoterapii w początkowych stopniach zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej lub jako uzupełnienie innych terapii we wszystkich stopniach zaawansowania niewydolności żylnej (C0 – C6 wg klasyfikacji CEAP). Diosminex i Diosminex Max są wskazane w leczeniu nasilonych dolegliwości związanych z żylakami odbytu u osób dorosłych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiot odpowiedzialny: Bausch Health Ireland Limited, 3013 Lake Drive, Citywest Business Campus, Dublin 24, D24PPT3, Irlandia.

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

TO JEST MÓJ CZAS

krzyżówka

ROZWIĄZANIE

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 29.04.2022 r. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa 98

dbam o zdrowie

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)