DOZ_Magazyn_12-2021

EKSTRA! • Bezpieczne świąteczne zakupy w sieci • PORADY I INSPIRACJE DLA CIEBIE

Nº 12

(177)

NR 12 GRUDZIEŃ 2021

GRUDZIEŃ 2021

PODARUJ SOBIE

ODROBINĘ CZASU I POŚWIĘĆ GO NA RELACJE Z NAJBLIŻSZYMI

5

99ZŁ

w tym 8% VAT

Małgorzata

Rozenek-Majdan Święta w mojej rodzinie przypominają te z dzieciństwa

ŚWIĄTECZNA PIERWSZA

Wigilia ma moc

Jak przyrządzić kolację wigilijną, by była zdrowa

Uwaga na

7

POMOC

NAJCZĘSTSZYCH DOLEGLIWOŚCI, Z KTÓRYMI PORADZISZ SOBIE W DOMU

Do czego nam

magnez?

SPRAWDŹ, JAK DZIAŁA I ILE GO POTRZEBUJESZ

ABY PRACE DOMOWE NIE STAŁY SIĘ DLA NIEGO OBCIĄŻENIEM

INDEKS 267309

kręgosłup

Grudzień 2021 Porady i inspiracje dla Ciebie

Dzień

dobry

I

oto mamy kolejne święta. Czas, który kojarzy się z rodzinną atmosferą, ciepłem, serdecznością, wybaczaniem i nadzieją.

I choć pandemiczna rzeczywistość nie odpuszcza, to przecież Wigilia nadejdzie i tak…

W świątecznym wydaniu chcemy wprowadzić Was, Kochani, w tę magiczną atmosferę Bożego Narodzenia.

Rozmowami o bliskości, poradami na temat walorów zdrowotnych tej jedynej wieczerzy, przypomnieniem, co tak naprawdę jest istotą świąt i co w nich jest najważniejsze.

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON (1)

Życzę Wam, Kochani, wraz z Zespołem redakcyjnym, by te święta były dla Was i Waszych rodzin spokojne, zdrowe. By nikt nie czuł się samotny, pozostawiony samemu sobie. Bądźmy na siebie uważni, Kochani, i dbajmy o siebie nawzajem.

Miłej lektury!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

DOZ MAGAZYN DBAM O ZDROWIE WYTWORZONO Z MATERIAŁÓW POCHODZĄCYCH Z DOBRZE ZARZĄDZANYCH LASÓW POSIADAJĄCYCH CERTYFIKAT FSC® I Z RECYKLINGU

PISZCIE DO NAS! NA WASZE LISTY CZEKAMY POD ADRESEM MAGAZYN@DBAMOZDROWIE.PL

dbam o zdrowie

3

SPIS treści

W

Zobacz, co

numerze... inspiracje miesiąca 8 Prezenty od i dla serca Kalendarium zdrowia

mam pytanie do...

10 Małgorzaty Rozenek-Majdan Moje wigilie są jak w dzieciństwie

temat miesiąca 14 Przed świętami zadbaj o kręgosłup!

dbam o zdrowie 21 Z Waszych listów Zapytaj farmaceutkę 22 Nowinki medyczne

PISZCIE DO NAS! Droga redakcjo, Jestem stałą czytelniczką Waszego magazynu. Ostatnio zmieniła się jego szata, zdecydowanie na plus! Z przyjemnością sięga się teraz po magazyn, zwłaszcza że zawartość jak zawsze jest ciekawa i praktyczna. Z zainteresowaniem przeczytałam o tym, jak ważne jest wykonywanie regularnie cytologii i badanie piersi. Przypomniałam o tym koleżankom, które nie zawsze tego przestrzegają. Myślę, że dzięki temu uświadomiły sobie powagę tematu. Jedna z nich jest po badaniu piersi i być może zdążyła ustrzec się najgorszego. Warto wiedzieć, że za nasze zdrowie w znacznej mierze odpowiadamy my sami przestrzegając odpowiedniej diety, badając się, wysypiając, utrzymując formę. Warto też wykorzystywać wasze przepisy korzystając z dobrodziejstwa jesieni – owoców i warzyw. Także czytajmy DBAM O ZDROWIE i o nie dbajmy! Małgorzata Kowalczyk 4

dbam o zdrowie

*

* Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów.

Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl * Suplement diety

24 Zoom na… Pierwsza pomoc

28 30 32 34 38 42 46

przed pierwszą gwiazdką Jak pokonać 7 najczęstszych dolegliwości Nowe terapie Ważne badanie Próby wątrobowe Rozmowa z lekarzem Co warto wiedzieć o podnoszeniu odporności Zdrowie rodziny Endometrioza – prawdy i mity Magnez Pierwiastek do zadań specjalnych Domowa klinika 5 naturalnych sposobów na bóle stawów Felieton Postawmy na... bliskość!

żyję zdrowo 48 Zoom na...

Sposoby na spokój i równowagę 52 W dobrej formie Czas na morsowanie

jem zdrowo

wieści z apteki 68 Porady zza pierwszego stołu

jestem eko 70 Zoom na... Nie marnuj żywności 74 W zgodzie z naturą W lesie wyrosła...

76 Mam patent na…

Magdalena Stużyńska Życie w harmonii

dbam o urodę 78 Zoom na... Domowe SPA 82 Mam patent na... Brwi idealne

to jest mój czas 84 Zoom na...

88

56 Zoom na... Lekko, smacznie i zdrowo Przy wigilijnym stole 60 Superfood Migdały 62 Dieta Co jeść, gdy masz niestrawność 66 Przepisy Buraczki rządzą

91 92 94 98

Najlepszym prezentem jest czas Seksuolog radzi...

5 rad na szczęśliwy seks i miłość Myśl miesiąca Prawo W sieci płać bezpiecznie Podróże Pójdźmy wszyscy do stajenki Krzyżówka

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl

dbam o zdrowie

5

Poznajcie naszych

ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas pod adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Wydawca

Bez Recepty Sp. z o.o.

94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie

Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j.

04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca Karolina Banasiak

Redaktor kontentu Urszula Zubczyńska

Sekretarz redakcji i korekta

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

KRZYSZTOF SŁOMIAK

MGR FARMACJI

JOANNA NACZYŃSKA

AUTOR TEKSTÓW O NOWYCH TECHNOLOGIACH I CHOROBACH CYWILIZACYJNYCH

PODEJMUJE TEMATYKĘ ZDROWEGO STYLU ŻYCIA I RECEPTUR APTECZNYCH

Magdalena Łuków, Alicja Daszkiewicz

Zespół redakcyjny

Ewa Adamiak, Marzena Bartoszuk, Magdalena Bauman, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Magdalena Kozińska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Diana Ożarowska-Sady, Małgorzata Świgoń

Współpraca

Cezary Kubaszewski, Magda Maciejczyk, mgr farm. Marta Stachura

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Agata Baranowska, Mariusz Bączkowski, Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum, Renata Szwarc MGR FARMACJI

MGR FARMACJI

DR N. FARMACEUTYCZNYCH

Fotoedycja

KAROLINA BANASIAK

EWA DEMBOWSKA

MAGDALENA BULSKA

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

Asystentka redakcji Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce

Szmon Szcześniak/TVN

Zdjęcia w magazynie

W stworzeniu tego wydania Magazynu dbam o zdrowie pomogli nam również:

123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

BARBARA LASOTA MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

lek. med. DOROTA ŁUKASZUK LEKARZ RODZINNY Z WARSZAWY WWW.DOROTAŁUKASZUK.PL

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080 Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY.

Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

dr ANNA LUTOSTAŃSKA LEKARZ MEDYCYNY ESTETYCZNEJ, KLINIKA ZDROWIA I URODY SASKAMED

6

dbam o zdrowie

AGNIESZKA CZECHOWSKA

KAMILA BIERNACKA-NOWAK

MICHAŁ KUKLIŃSKI

ABSOLWENTKA SEKSUOLOGII KLINICZNEJ, EDUKATORKA SEKSUALNA

PSYCHOTERAPEUTKA W WARSZAWSKIEJ GRUPIE PSYCHOLOGICZNEJ

DYREKTOR DZIAŁU MARKETINGU HABZA FINANSE

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl.

INSPIRACJE

Prezenty od i dla

serca

L

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

alka, miś, wóz strażacki... to dla małych. A dla tych większych może szal, perfumy lub nowy iPhone? Nieważne. Radość z prezentów będzie przecież i tak ogromna. Jak mówią badacze, to nie jest przypadek, i nie rezygnujmy z tej tradycji pod żadnym pozorem. Obdarowywanie jest bowiem jedną z najstarszych i najważniejszych interakcji w życiu człowieka.

Wzmacnia więzi z rodziną i przyjaciółmi. Daje poczucie, że pamiętamy o sobie i jesteśmy dla siebie ważni.

A gdy prezent jest spersonalizowany, to jeszcze lepiej, bo pokazuje, że dostrzegamy potrzeby bliskich. Obdarowywanie podnosi poziom endorfin, czyli hormonów szczęścia, poprawia pracę serca, zwiększa odporność i zwalnia procesy starzenia. Najwięcej korzystają ci, którzy obdarowują, a dopiero potem obdarowywani. Najwięksi szczęściarze z nas to zatem ci, którzy znajdą się w święta w obu tych rolach, bo skorzystają wtedy podwójnie :)

8

dbam o zdrowie

70%

Polaków stara się spełniać swoje marzenia

Zdaniem większości z nas kluczem do sukcesu jest determinacja (39 proc.).

Mniej, bo 20 proc., uważa, że zależy to od naszego statusu materialnego, 17 proc. – od osobowości.

10 proc. stawia na pomoc bliskich, 9 proc. na uśmiech losu, a 5 proc. na fantazję marzącego.

kalendarium

GRUDZIEŃ 1–10 grudnia Dni Walki z Gruźlicą i Chorobami Płuc

Mają nas zachęcić do częstszych badań i uświadomić nam, że choroby płuc to plaga XXI w., trzecia przyczyna zgonów na świecie, zaraz po schorzeniach układu krążenia i nowotworach. Bo choć dzięki masowym szczepieniom oraz higienie gruźlica nie atakuje już tak zaciekle jak kiedyś, coraz groźniejsze i powszechniejsze stają się astma oskrzelowa i POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc. Szacuje się, że już 4 mln Polaków zmaga się z astmą, na POChP cierpi 2,5 mln. Co gorsza, aż 2 mln astmatyków i 20 proc. osób z POChP nie wie, że to właśnie te choroby kryją się za ich złym samopoczuciem.

3 grudnia Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami

Celem tego dnia ustanowionego przez ONZ w 1992 roku jest przybliżenie problemów, z jakimi zmagają się na co dzień osoby z niepełnosprawnościami, zarówno fizycznymi, jak i tymi psychicznymi.

I nie chodzi tu jedynie o trudności np. natury architektonicznej, choć są one wyjątkowo dolegliwe.

Uniemożliwiają niekiedy nawet opuszczenie własnego mieszkania.

Ważna jest też empatia i zrozumienie dla ograniczeń, jakie powodują niepełnosprawności. Jak to przełamać? Integrując się z takimi osobami, przebywając z nimi na co dzień, a nie tylko od święta.

Przełamując zarówno zapory architektoniczne, jak i te mentalne. dbam o zdrowie

9

MAM pytanie do…

Moje wigilie są jak

w dzieciństwie

Mówi, że wigilia to jej ulubiony dzień w roku i nie tylko w święta lubi mieć wokół siebie porządek. Człowiek, żyjąc w chaosie, wprowadza go do życia. Dużo łatwiej ogarnąć świat wewnętrzny, kiedy mamy poukładany ten zewnętrzny.

ROZMAWIAŁA MAGDA MACIEJCZYK

ażdego dnia budzi się z apetytem na życie, głową pełną energii i pomysłów. Pogodna i uśmiechnięta, ale też zdroworozsądkowa. Małgorzata Rozenek-Majdan opowiada nam o swoich świętach z dzieciństwa i tych całkiem dorosłych. I jak stara się, aby wszystko było perfekcyjnie….

Podobno przygotowania do świąt zaczyna pani dwa miesiące wcześniej?

Zawsze co roku na przełomie października i listopada, z mężem i dziećmi mamy zwyczaj, który nazywam tygodniem dla siebie i domu. Wcześniej zapowiadam osobom, z którymi współpracuję, że w tym terminie biorę wolne i proszę, by nie umawiały żadnych 10

dbam o zdrowie

spotkań. Moi chłopcy chodzą do szkoły francuskiej, tam jest inny system wolnych dni. Przez ostatnie dwa tygodnie października nie mają zajęć. Siedzimy wtedy wszyscy razem i robimy świąteczne porządki. Nazywam je sprzątaniem w każdej szufladzie. Porządkujemy dom od góry do dołu, każdy zakamarek. Bardzo to lubię, bo źle odpoczywam w nieuporządkowanym domu. Kiedy wiem, że wszystko jest na swoim miejscu, dopiero wtedy naprawdę potrafię cieszyć się świętami.

Napisała pani na Instagramie: „Jestem świąteczną wariatką”. Jak to się objawia?

Tym, że mam najwięcej stroików na metr kwadratowy w okolicy.

Z roku na rok ich jeszcze przybywa. Za każdym razem mam też

inny pomysł na dekorację, inny temat przewodni. Udekorowany dom lubię mieć już na mikołajki, ale z reguły udaje mi się to zrobić około 10 grudnia. Dlaczego tak wcześnie? Chcę jak najdłużej czuć ducha świąt, a dekoracje mi w tym pomagają.

Jak wygląda wigilia w państwa domu?

Powiem szczerze: w tym roku będzie bardzo nietypowa. Zamiast 24, będziemy obchodzić ją 14 grudnia, ponieważ następnego dnia wylatujemy z dziećmi do Azji. To będą pierwsze nasze święta poza Polską. Podjęliśmy taką decyzję, gdy okazało się, że moich rodziców i teściów również nie będzie wtedy w domu. To wiek, kiedy moi rodzice mogą jeszcze podróżować i jestem za tym, by go maksy-

ZDJĘCIA TVN/SZYMON SZCZEŚNIAK

K

Małgorzata Rozenek-Majdan

NE TYLK NAIE O KRA Jest preze NIE telew nte iz

yjn rk dnikó ą oraz a ą w ksią utorką Odc „Proj inki prog żkowych. ekt ram prow Lady 6”, u a d ogląd zi, mo który żna ać na TVN kanale 7.

pora

malnie wykorzystywali. Przez długi czas świat był zamknięty, a teraz się otworzył, a my wszyscy kochamy podróże. Aby jednak nie zabrakło nam tradycji i świątecznego spotkania, przed wyjazdem urządzimy taką wigilię, jak zawsze.

Będą wszystkie nasze ulubione potrawy, przystrojona choinka, prezenty. Dotychczas zawsze ten wieczór spędzaliśmy u moich rodziców, potem na pierwszy dzień świąt jechaliśmy do teściów do Szczecina na dwa dni, a trzeciego wszyscy przyjeżdżali do nas. Tegoroczną wigilię będziemy obchodzić z moimi rodzicami i bratem Michałem.

Są tradycje świąteczne, które wyniosła pani z rodzinnego domu i kultywuje w swoim?

Wigilie, jakie dziś przeżywają moje dzieci: Tadeusz, Staś i Henio, są niemal identyczne, jak te które miałam w dzieciństwie. Pod obrusem kładziemy siano. Zaczynamy kolację od przemowy taty i dzielenia się opłatkiem. Słuchamy kolęd.

Dopiero na końcu przychodzi czas na prezenty. Nawet choinka wygląda prawie tak samo, jak w domu moich rodziców. Ubieram ją z synami i opowiadam te same historie, których słuchałam od taty.

Zawsze mamy żywe drzewko.

Ma pani szczególnie bliskie sercu ozdoby choinkowe? dbam o zdrowie

11

MAM pytanie do…

Tak. Złotego łabędzia z długą, wygiętą szyją i czerwonym dziobem. Tę bombkę moja mama pamięta z choinki u swojej prababci. Potem dostała ją w prezencie od swojego dziadka. Zawsze zawieszam ją z drżącym sercem – boję się, czy to nie będzie ten rok, kiedy się stłucze.

Ludzie pewnie podejrzewają, że na wigilię zamawia pani gotowe dania z najdroższej restauracji w Warszawie Nic z tego! Tu też jesteśmy bardzo tradycyjni. Mój tata osobiście przygotowuje karpia w galarecie.

Korzysta z bardzo starego przepisu mojej babci, która z kolei dostała go od swojej babci. Na stole co roku pojawia się zupa grzybowa z borowików zbieranych przez moje dzieci w lesie. Gotujemy ją tylko raz do roku, żeby nie traciła świątecznego charakteru. Tradycyjnie przed wigilią mama kroi warzywa na sałatkę jarzynową.

Najlepszą na świecie, prawdziwy smak mojego dzieciństwa.

Wszyscy podziwiamy pani nienaganną figurę, czy święta to czas wyrzeczeń?

Staram się skosztować wszystkiego. Czasem trochę folguję. Ale tylko w święta. Na co dzień zdrowe odżywianie jest dla mnie bardzo ważne. W moim domu nie jemy mięsa, cukru i nie pijemy alkoholu.

Czasem odstępujemy od tych reguł, ale co do zasady w naszym typowym menu unikamy tych produktów. Uważam, że pewne pokarmy sprawiają, że organizm niepotrzebnie się nadweręża w trakcie trawienia, a potem dłużej się regeneruje.

Ale nie ukrywam, że ostatnio na planie programu Projekt Lady zdarzało mi się zjeść wafelka w czekoladzie, bo niestety nic nie daje tak energetycznego kopa, jak słodycze. Zaraz po zakończeniu 12

dbam o zdrowie

pracy nad programem zaczęłam swój coroczny dwutygodniowy post oczyszczający owocowo-warzywny.

Było mi to absolutnie potrzebne!

Robię go od czterech lat. Zawsze jesienią, bo to idealny moment.

Oprócz owoców, na straganach mamy do wyboru dużo niezwykle korzystnych dla naszego zdrowia warzyw korzeniowych, dyniowatych, bogatych w składniki odżywcze. Taki post pięknie oczyszcza organizm. Wzmacnia, przygotowuje do zimy.

I stąd ma pani w sobie tyle energii?

Tu panią zaskoczę – ważniejszy od diety jest dla mnie sen. Wszystkim powtarzam, że jego brak jest dużo bardziej niebezpieczny niż złe jedzenie. O 22.00 wyłączam telefon i inne rozpraszacze po to, aby spokojnie zasnąć. Moje absolutne minimum to sen do 7.00, trwający siedem, osiem godzin. To wymaga dyscypliny, bo gdy nasz najmłodszy synek Henio zasypia ok. 20.00, fajnie byłoby posiedzieć z mężem np. do 1.00, poczytać czy obejrzeć serial. Szczególnie że jestem osobą, której łatwiej funkcjonować długo niż obudzić się o świcie, by pracować. Oczywiście, zdarzają się czasem sytuacje, gdy trzeba zarwać noc. Ale im częściej coś zaburza mój rytm snu, tym bardziej staram się go pilnować w pozostałe dni.

Praca w telewizji, prowadzenie fundacji, ostatnio uruchomiona marka modowa.

Do tego pisanie poradników, niemal codzienne aktywność w social mediach…

Jak znajduje pani na to wszystko czas?

Rzeczywiście żyję bardzo aktywnie.

Mąż śmieje się, że jak sportowiec w trakcie kariery. Mogłabym dostać medal mistrza logistyki. Naprawdę!

Jeżeli miałabym powiedzieć, co jest

moją mocną stroną, umiejętności organizacyjne byłyby w pierwszej trójce. Może wynikają z genów. Mój tata jest osobą świetnie zorganizowaną, energiczną i pozytywnie nastawioną do świata. Kiedy miewał wolny weekend, ani ja, ani mój o pięć lat starszy brat Michał nigdy nie siedzieliśmy bezczynnie. Szkoła baletowa, do której chodziłam, również uczy dyscypliny.

W naszym domu każdy ma swoje obowiązki. W pracy każdy z mojego teamu odpowiada za daną część marki Małgorzata Rozenek-Majdan, która się dzieli na fundację, markę modową, firmę cateringową.

Mamy też podział na dni, np. piątek to dzień fundacyjny, zajmujemy się tylko jej sprawami, a poniedziałek jest telewizyjny.

Pałac w Ojrzanowie.

Poniedziałek 5.00. Na dziedzińcu gasną jupitery, cichną głośniki. Pada ostatni klaps na planie „Projektu Lady” – reality show, w którym niesforne uczestniczki uczą

„Choinka w domu moich rodziców jest taka jak w dzieciństwie.” się być damami. To była już szósta prowadzona przez panią edycja programu. Czy na planie wydarzyło się coś, co panią zaskoczyło?

Dziewczyny z trudną przeszłością uczą się od nas pewnych zachowań: pewności siebie, pozytywnego nastawienia do siebie i świata, szacunku do innych.

Taka jest formuła programu.

Tym razem jednak również one pokazały nam, jak takie kobiety

W KILKU SŁOWACH

Perfekcyjna pani domu

Dziesięć lat temu wygrała casting i poprowadziła program „Perfekcyjna pani domu”, który przyniósł jej popularność i nagrody. Później występowała w „Bitwie o dom”, „Piekielnym hotelu”, „Iron Majdan”, „Rozenek cudnie chudnie”. Wzięła udział w jednej z edycji „Azja Express”. Od 2015 r. jest główną prowadzącą reality show „Projekt Lady”.

Ma wiele zajęć

Chętnie bierze udział w akcjach charytatywnych, założyła fundację, która będzie zajmowała się edukacją młodzieży i pomaganiem zmagającym się z problemem niepłodności. Stworzyła własną markę modową Mrs. Drama z ekskluzywną odzieżą, ale to nie oznacza, że nie założy ubrań od innych projektantów. Nawet jeśli są to rzeczy z sieciówki, bo różnorodność w życiu jest ważna.

potrafią się niewiarygodnie wspierać. Dmuchać sobie w skrzydła. Pięknie zaprzyjaźnić.

Bohaterki uświadomiły nam, o ile łatwiej jest wtedy działać, dokonywać zmian w swoim życiu.

Prywatnie były bardzo różne, z ogromnym bagażem traumatycznych doświadczeń. Z pozoru harde, a w środku... jedna rozbrajała delikatnością, jeszcze inna poczuciem humoru. A kolejna mądrością. Dwie na tyle mnie zainteresowały, że nie wykluczam w przyszłości współpracy, gdyby przemiana, jaka w nich zaszła w programie, okazała się trwała.

Te dziewczyny mają swoje „grzeszki”…

Kiedy poznajemy historię tych kobiet, ich traumy, a ja to robię jeszcze przed programem, zaczynamy rozumieć, dlaczego tak postępują. Nie oceniam ich.

Nie robi na mnie wrażenia liczba używanych przekleństw, niewybredne zachowania. Nieraz sobie powtarzam: „Z dziećmi jest tak, że tyle wyjmiesz, ile włożysz”.

Tak też jest tutaj. Wiem, że wystarczą dwa, trzy tygodnie, aby rozbudzić w nich pewne wartościowe cechy, jak np. empatię, przez co większość zmieni swój sposób myślenia. Jedyne, czego nie lubię, to brak chęci podjęcia tej wyciągniętej ręki. To mnie denerwuje i wprawia w zażenowanie. Sama bez wahania przyjmuję pomoc od bliskich. Powtarzam często, że bez mojej rodziny nie zrobiłabym nic. Gdyby nie oni: mój mąż, mój tata i moja mama, nie miałabym nawet jednej dziesiątej mojej siły. Jestem świadoma, że nie wszyscy mają tyle szczęścia. Dlatego na święta chciałabym życzyć czytelniczkom dobrych ludzi przy sobie, dużo miłości, uśmiechu i ciepła przy wigilijnym stole. dbam o zdrowie

13

TEMAT

miesiąca

Przed świętami zadbaj o swój

kręgosłup!

Jak podnosić ciężkie siatki? Co zrobić, aby podczas lepienia pierogów nie nadwyrężyć kręgosłupa? Czy możliwe jest posprzątanie całego mieszkania bez bólu pleców? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie na kolejnych stronach.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

14

dbam o zdrowie

G

runtowne porządki, duże zakupy, długie stanie przy kuchennym blacie, a do tego jeszcze pośpiech i związany z tym stres... Świąteczne przygotowania to naprawdę trudny okres dla naszych pleców. I choć po każdych świętach obiecujemy sobie, że za rok zaczniemy przygotowania znacznie wcześniej, niestety zazwyczaj nam się to nie udaje.

Efekt? Częste przeciążenia mięśni wokół kręgosłupa i związany z tym ból pleców. Podczas wytężonej pracy, do której zwykle nie jesteśmy przyzwyczajone, mięśnie pracują inaczej niż na co dzień, a problemy dodatkowo pogłębia stres, który nas usztywnia. Dlatego w tym okresie bóle kręgosłupa, szczególnie części lędźwiowej, mogą przytrafić się nawet tym osobom, które na co dzień nie mają takich dolegliwości. Jest jednak również dobra wiadomość: są skuteczne sposoby na to, by nasze kręgosłupy nie odczuły zbytnio nadmiaru obowiązków, a nawet jeśli coś nas zaboli, będziemy potrafiły szybko się z tym uporać. Poznajcie zatem zasady prawidłowej pracy (i odpoczynku) podczas przygotowań do świąt.

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI Jakie leki pomogą na ból kręgosłupa po jego przeciążeniu?

Najczęściej pacjenci, którzy przychodzą do apteki, proszą o tabletki, które zadziałają możliwie szybko. Proponuję im wówczas preparaty z grupy NLPZ o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, gdyż w napiętych tkankach szybko powstaje stan zapalny i to on jest przyczyną tak silnego bólu. W przypadku pacjentów z niewydolnością nerek i wątroby, a także z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy zdecydowanie lepszym wyborem będą preparaty do stosowania miejscowego. Oprócz żeli i plastrów z substancjami przeciwzapalnymi, równie dobrze sprawdzą się preparaty rozgrzewające. Te ostatnie powodują polepszenie ukrwienia obolałego miejsca, co zmniejsza ból i stan zapalny. Zawierają też składniki o działaniu rozluźniającym.

90% osób dorosłych odczuwa czasem ból pleców.

Jest to też jedna z częstszych przyczyn wizyt u lekarza.

dbam o zdrowie

15

TEMAT miesiąca

Świąteczne porządki

Przed Bożym Narodzeniem niemal w każdym domu jest wielkie przesuwanie mebli, odkurzanie i mycie podłóg, czyszczenie kafelków i szorowanie wanny, a na koniec jeszcze mycie okien i wieszanie firanek... Te wszystkie działania obciążają, i to naprawdę mocno, poszczególne odcinki kręgosłupa. Co właściwie się z nim dzieje? To zależy od tego, co robisz. Podczas pracy w pozycji pochylonej z mopem czy też odkurzaczem następuje naciągnięcie więzadeł tylnej części kręgosłupa. Najłatwiej wtedy o wysunięcie się dysku do kanału kręgowego. Gdy zaś podnosisz ręce i głowę, aby powiesić firanki, następuje ucisk na tętnice w kręgosłupie szyjnym (to właśnie stąd biorą się te nagłe zawroty). Dodatkowo wiele osób wiesza firanki z jakiegoś niedużego stołka, wychylając się mocno w bok i opierając na jednej nodze, a to trudny sprawdzian dla mięśni wokół kręgosłupa. Rozciągnięcie

więzadeł powoduje podrażnienie zakończeń nerwowych, dodatkowo pojawia się nacisk na krążki międzykręgowe w innym miejscu niż normalnie, co także przynosi ból. Jak prawidłowo wykonywać takie prace, podpowiadamy w ramce na dole. A co zrobić, jeśli jednak przytrafi ci się kontuzja?

Nagły ból pleców w czasie sprzątania czy przesuwania mebli to zwykle

Warto kupić odkurzacz z długą, najlepiej regulowaną rurą, tak by można było pracować w pozycji możliwie wyprostowanej.

NASZE RADY •Do szorowania wanny trzeba mieć szczotkę na dłuższej rączce albo uklęknąć zamiast się pochylać.

•Przesuwanie mebli, zwłaszcza ciężkich (szaf, regałów czy sof), to zadanie raczej dla mężczyzny, a czasem nawet dla dwóch osób. Jeśli koniecznie musisz to zrobić sama, nie popychaj ich bokiem (np. nogą), tylko obciążaj kręgosłup równomiernie, przesuwając mebel obiema rękami. Uwaga! Ciężar staraj się raczej pchać niż ciągnąć.

•Aby powiesić firanki, zdecydowanie najlepiej stanąć na wysokim stabilnym stole (tak, by oczy znajdowały się na wysokości karnisza). Jeśli zachodzi konieczność mocnego wychylenia, np. musisz dosięgnąć dalej, lepiej zejdź i przesuń stół. Jeżeli firanek jest sporo i wieszanie trwa długo, zrób przerwę, podczas której pochyl się do przodu i opuść ręce oraz głowę, by przez chwilę zwisały swobodnie.

16

dbam o zdrowie

rwa kulszowa. Jej objawy, czyli przeszywający ból pleców, który promieniuje na pośladek i niżej aż do stopy, osłabienie mięśni kończyny oraz trudności w poruszaniu się, spowodowane są uciskiem przez uwypuklony nieprawidłowo dysk na korzenie nerwu kulszowego.

Na samym początku ataku rwy najlepiej zażyj lek przeciwbólowy i przeciwzapalny (np. z ibupro-

POMOC Z APTEKI Mata do akupresury łagodzi ból pleców, uczucie zmęczenia i relaksuje ciało po wysiłku. Dodatkowo kolce poprawiają ukrwienie mięśni, co sprzyja ich regeneracji.

Jak dać kręgosłupowi odpocząć? Gdy czujesz napięcie

w odcinku lędźwiowym, połóż się na podłodze i umieść nogi na siedzisku krzesła lub kanapie w taki sposób, aby lędźwie znalazły się tuż nad ziemią.

W tej pozycji odpręż się i zrelaksuj mięśnie przykręgosłupowe.

Plaster silnie rozgrzewający Wyrób medyczny, rozluźnia, przynosi ulgę w bólach: reumatycznych, stawowych, nerwobólach, a także bólach mięśni (pleców, ramion, szyi). Plaster działa do 12 godzin. W swoim składzie zawiera sproszkowane żelazo, węgiel aktywny oraz wermikulit, które działają rozgrzewająco.

dbam o zdrowie

REKLAMA

fenem, diklofenakiem lub nimesulidem) – nie tylko złagodzi on ból, ale dzięki swemu działaniu przeciwzapalnemu zapobiegnie pogłębianiu się problemu. Możesz też poprosić kogoś o posmarowanie ci pleców maścią zawierającą jedną z tych substancji. Potem zrób sobie ciepły okład i ułóż się w pozycji relaksującej (patrz zdjęcie obok). Możesz także położyć się w łóżku na wznak, ale koniecznie ugnij nogi w kolanach, a pod łydkami umieść wałek, zwinięty koc czy twardą poduszkę. Jeśli ból po kilku godzinach nie minie, potrzebna jest konsultacja lekarska – prawdopodobnie specjalista przepisze ci dodatkowo preparaty rozluźniające mięśnie.

Uwaga! Koniecznie wezwij pomoc, gdy dołączą się objawy takie jak: opadanie stopy, zaburzenia czucia, nietrzymanie lub zatrzymanie moczu. Oczywiście dalszą część domowych przygotowań powinien przejąć inny domownik, a ty po ustąpieniu ataku zacznij rehabilitację, gdyż rwa kulszowa ma tendencję do nawracania.

17

TEMAT miesiąca

NASZE RADY •Niesiony ciężar trzeba rozłożyć równomiernie na obie ręce (a jeszcze lepiej na cztery, angażując do pomocy kogoś z domowników).

•Nie podnoś z podłogi ciężkich rzeczy (np. zgrzewki wody mineralnej), stojąc na wyprostowanych nogach i schylając się. Najlepiej przykucnij nieco, napnij mięśnie brzucha i weź ciężar obiema rękami, a następnie podnieś się, prostując nogi.

•Jeśli musisz przenieść coś cięższego na większą odległość, umieść to na plecach (np. w plecaku turystycznym, z zapinanymi z przodu pasami).

Zakupy

Kiedy niesiesz ciężkie siatki, znacznie zwiększa się siła nacisku w linii pionowej na wszystkie elementy kręgosłupa (m.in. dyski).

A gdy dodatkowo bierzesz większość zakupów do jednej ręki, wzrastają również obciążenia boczne – tego może być już plecom za dużo, zdecydowanie unikaj więc takich wyczynów. Lekarze i fizjoterapeuci podkreślają, że wyjątkowo trudny dla kręgosłupa jest moment wkładania ciężkich rzeczy do bagażnika samochodu, wtedy gdy z siatkami musisz pochylić się i wyciągnąć ciało do przodu. Najlepiej bierz wówczas po jednej torbie, starając się

w głębi bagażnika umieszczać lżejsze pakunki, a te najcięższe zostawić możliwie blisko. Pamiętaj też, że dźwigając często duże torby, obciążasz nie tylko plecy, ale także barki, łokcie, nadgarstki i kolana. Dlatego, jeśli chodzisz do supermarketów czy na targ nie tylko od święta, spraw sobie w prezencie pod choinkę wózek na kółkach, najlepiej taki z regulowaną rączką i zabieraj go ze sobą na wszystkie większe (a właściwie cięższe) zakupy. Są nawet takie modele, które „wchodzą” z tobą po schodach, a to znacznie ułatwi ci transport sprawunków. I ostatnia rada: po zakupy wybieraj się zawsze

Gdy winda rusza w górę, postaw ciężkie siatki

na podłodze, bo w tym momencie nacisk na kręgi znacznie się zwiększa.

18

dbam o zdrowie

w wygodnych, najlepiej sportowych butach, a zdecydowanie unikaj noszenia siatek, będąc na szpilkach!

POMOC Z APTEKI Jeśli masz zwyrodnienie kręgosłupa lub przeszłaś jakieś urazy, możesz do noszenia cięższych sprawunków zakładać gorset (pas) lędźwiowo-krzyżowy, który ustabilizuje dolny odcinek i zapobiegnie bólowi.

Kompres żelowy do stosowania na ciepło i zimno

Kiedy nadwerężysz kręgosłup szyjny, połóż

POMOC Z APTEKI Taśmy kinezjologiczne przydadzą się, gdy mięśnie wokół kręgosłupa są przeciążone, co powoduje ból.

Warto kupić je wcześniej i poprosić kogoś (np. fizjoterapeutę czy rehabilitanta), by pokazał ci, jak się je przykleja.

Prasowanie

Ortopedzi radzą, by tę monotonną i długotrwałą często czynność wykonywać na siedząco. Niestety, mało kto to lubi. Jest to także właściwie niemożliwe, gdy do wyprasowania są duże powierzchnie, jak zasłony czy pościel. Przeczytaj zatem, jak to robić na stojąco, by twój kręgosłup nie zbuntował się już po pierwszym kwadransie.

Zacznijmy od deski: powinna mieć regulowaną wysokość – ustaw ją tak, aby sięgała ci powyżej pasa. Następnie znajdź mały stołek (najlepiej o wysokości ok.

15 cm) lub inną podpórkę, na której będziesz mogła postawić stopę.

Podczas prasowania oprzyj najpierw ciężar ciała na nodze wiodą-

REKLAMA

sobie na karku ciepły okład lub przyklej rozgrzewający plaster. To pomoże rozluźnić mięśnie i złagodzi ból szyi.

Wyrób medyczny. Dzięki zastosowaniu terapii zimnem zmniejsza obrzęki i bóle związane z zapaleniami i kontuzjami, związanymi ze skręceniami. Natomiast terapia ciepłem stymuluje przepływ krwi i pomaga zmniejszyć dyskomfort. Idealny do złagodzenia stresu i napięcia mięśni oraz złagodzenia bólu i skurczów.

cej (to jest ta, od której zaczęłabyś się ślizgać na lodowisku). Drugą nogę ugnij w kolanie i postaw na podpórce – dzięki temu odciążysz mięśnie ud, miednicy oraz kręgosłup. Po 20–30 minutach (lub wcześniej, jeśli poczujesz taką potrzebę), zmień nogę. Dobrze jest także prasować, opierając pośladki o wysokie krzesło tzw. barowe, z siedziskiem na wysokości powyżej ud. Pamiętaj też, aby trzymać barki możliwie opuszczone, nie wyciągać nadmiernie szyi i nie pochylać głowy – to może spowodować ból barków i kręgosłupa szyjnego. I rób kilkuminutowe przerwy w pracy. Najlepiej minimum co pół godziny.

NASZE RADY •Podczas stania co kilka minut napinaj mięśnie nóg (uda, łydki), utrzymaj to napięcie przez dłuższą chwilę i rozluźnij się.

•Jeśli masz płaskostopie, podczas długiego stania zawsze używaj wkładek korekcyjnych.

•Możesz też stać przy desce w lekkim rozkroku.

Przesuwając żelazko np. w prawo, wykonuj jednocześnie w tę samą stronę delikatny ruch biodrami.

•Gdy poczujesz napięcie barków, przerwij pracę i wykonaj kilka okrężnych ruchów – zataczaj ramionami kółka do przodu i tyłu.

dbam o zdrowie

19

TEMAT miesiąca

Przygotowywanie kolacji wigilijnej

Nasze plecy bardzo nie lubią, gdy zbyt długo stoimy przy kuchennym blacie lub siedzimy przy stole, np. lepiąc uszka czy pierogi albo siekając sałatkę.

Warto wiedzieć, że siedzenie z pochyloną głową to jedna z najbardziej przeciążających dla kręgosłupa pozycji. Dyski, a dokładnie ich struktury wewnętrzne (masa jądra miażdżystego o konsystencji galaretki), są wówczas wypychane do tyłu i uciskają na struktury nerwowe – konsekwencją jest oczywiście ból. Dodatkowo stałe pochylenie głowy przeciąża odcinek szyjny.

Prawidłowa postawa siedząca polega na zachowaniu fizjologicznej lordozy lędźwiowej – przyda się do tego wałek lędźwiowy (patrz niżej) przymocowany do oparcia. Trzeba też zapewnić sobie dobre krzesło – powinno mieć taką wysokość, by łokcie znajdowały się tuż powyżej blatu, a po położeniu na nim rąk, ramiona i przedramiona powinny tworzyć kąt prosty. Jeśli jest ono

za niskie w stosunku do stołu, połóż na siedzenie złożony koc, jeżeli zaś siedzisz za wysoko i musisz mocno się pochylać, pod deskę do krojenia czy stolnicę podłóż drugą (to podniesie blat roboczy o 2–3 cm). Pamiętaj również, aby nie zakładać nogi na nogę.

Z kolei podczas długotrwałego stania na poszczególne części kręgosłupa wywierany jest duży stały nacisk – głównie obciąża to znów odcinek lędźwiowy. Warto zastosować wówczas rady z podpunktu „Prasowanie”.

NASZE RADY •Zmieniaj pozycję podczas pracy. Co jakiś czas usiądź z plecami wyprostowanymi, a nie zgiętymi w łuk i pozostań tak przez minutę lub dwie.

•Mniej więcej co pół godziny oderwij się od pracy i przejdź po domu (idealnie byłoby się na moment położyć, aby odciążyć plecy). Możesz także pobujać się na boki, to przyniesie ulgę napiętym mięśniom.

•Jeśli czujesz, że kręgosłup się spina i zaczyna boleć, posmaruj plecy maścią rozgrzewającą i odpocznij.

Napięcie pleców po długim siedzeniu

możesz zmniejszyć za pomocą łatwego ćwiczenia, które nazywa się przeprost. Ułóż ręce na biodrach lub pośladkach, odegnij tułów do tyłu i wytrzymaj 20–30 sekund. Powtórz kilka razy.

POMOC Z APTEKI Poduszka lędźwiowa w kształcie wałka, wsunięta między oparcie krzesła a twoje plecy zapobiegnie bólom kręgosłupa po długim siedzeniu.

20

dbam o zdrowie

Zapytaj

DBAM O ZDROWIE

z listów do redakcji

farmaceutkę

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie?

Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

?

pytanie

Jakie testy do użytku domowego dostępne są obecnie w aptekach?

Urszula B. z Gdyni

Jest ich bardzo dużo. I choć nie zastąpią konsultacji lekarskiej, pozwalają na wstępną, szybką i nieinwazyjną diagnostykę. Bardzo popularny jest obecnie test antygenowy na obecność wirusa/antygenu COVID-19.

Ale są też testy na rota- i adenowirusy czy potwierdzające anginę bakteryjną. Sami sprawdzimy, czy mamy: alergię na sierść zwierzęcą i nietolerancję pokarmową, np. na gluten, helicobacter pylori, krew utajoną w kale oraz PSA (antygen prostaty). Proste testy wskażą: owulację, ciążę z dokładnością do tygodnia, menopauzę, infekcje intymne i PH pochwy, jakość nasienia. Do dyspozycji pacjentów są też testy na: poziom hormonu TSH (diagnozujący niedoczynności tarczycy), na CRP (poziom białka reaktywnego), wykrywające schorzenia układu moczowego, kiłę, bakterię boreliozy. Mogą skontrolować: poziom żelaza, cukru, stan wątroby (transaminazy ALT, AST), czystość mikrobiologiczną moczu, profil lipidowy (cholesterol) i poziom ciał ketonowych.

Wszystkie one są do nabycia w aptekach od ręki lub na zamówienie.

?

pytanie

Czym różni się zamiennik od leku oryginalnego? Dlaczego jest znacznie tańszy?

Adam W. z Wielunia

Zamienniki, czyli tzw. leki generyczne, produkowane są na bazie tej samej substancji czynnej (w tej samej dawce i stężeniu), co lek oryginalny. Zawierają jednak inne substancje pomocnicze, np. wypełniające, scalające, smakowe. Są tańsze w porównaniu do chronionych patentami leków oryginalnych, ponieważ ich powstanie nie wymaga już tak zaawansowanych badań klinicznych oraz patentów, a co za tym idzie tak dużych nakładów finansowych, jak przy tworzeniu leków oryginalnych. Umowy patentowe chronią oryginał 20–30 lat i po ich wygaśnięciu inni producenci mogą użyć danej substancji czynnej do produkcji leku gene-

rycznego. Ważne, by równoważność biologiczna leku generycznego oraz oryginalnego była bardzo podobna.

Każdy zamiennik powinien działać tak samo, jak oryginał, np. szybkość wchłaniania się substancji leczniczej użytej w generyku nie może odbiegać znacząco od tej w leku oryginalnym.

Zdarza się jednak, szczególnie u chorych w podeszłym wieku lub alergików, że inaczej zareagują na działanie substancji pomocniczych.

Dlatego do każdego pacjenta trzeba podchodzić indywidualnie. Może on sobie zażyczyć tańszy zamiennik, ale powinien wiedzieć, czy wpłynie to na proces leczenia. Lekarz zaś ma prawo zaznaczyć na recepcie, by lek nie był zamieniany (NZ). dbam o zdrowie

21

NOWINKI medyczne JEDNO JABŁKO Z WIECZORA I NIE MA DOKTORA?

To stare walijskie powiedzenie zrobiło u nas furorę. Postanowiliśmy więc sprawdzić, ile w nim prawdy. Otóż faktem jest, że jabłka mają dobroczynny wpływ na nasze zdrowie, m.in: dzięki błonnikowi obniżają wchłanianie cholesterolu, kwercetyna zapobiega zaćmie, pektyny czyszczą oganizm z toksyn. Ale takie efekty da dopiero zjadanie 2–3 jabłek dziennie (większa ich liczba z kolei mogłaby doprowadzić do zbytniego pobudzenia układu trawiennego, wzdęć i gazów). Najlepiej jadać je po posiłkach, by nie doszło do fermentacji i bólów brzucha. I w ciągu dnia, a nie przed snem, bo podnoszą poziom glukozy i utrudniają zasypianie. Reasumując: 2–3 jabłka po posiłkach i nie ma doktora. Prawda jest więc bardziej skomplikowana i brzmi inaczej niż mądrość ludowa:)

CO BUDZI NAS NAJSZYBCIEJ

Okazuje się, że zależy to od... płci. I to biologia, a nie nieczułość mężczyzn sprawia, że my budzimy się nawet na ciche kwilenie niemowlaka, podczas gdy ich najszybciej wyrywa ze snu: dźwięk alarmu w samochodzie (nr 1), wycie wiatru (nr 2) czy brzęcząca mucha (nr 3).

Według brytyjskich badaczy snu, w toku ewolucji kobiety zostały bowiem ukształtowane do ochrony potomstwa, panowie zaś – do dbania o bezpieczeństwo całej rodziny. Pewne dźwięki budzą nas jednak na równi.

To odgłosy ulicznych bójek i chrapanie partnera.

OKULARY CHRONIĄ NAS PRZED KORONAWIRUSEM

Warto WIEDZIEĆ

Oto kilka informacji, które mogą ci się przydać, aby lepiej zatroszczyć się o swoje zdrowie.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

DOKŁADNIEJSZA CYTOLOGIA NA PODŁOŻU PŁYNNYM

Do niedawna badanie cytologiczne polegało na pobraniu wymazu z szyjki macicy i przeniesieniu go od razu na suche szkiełko.

W wersji LBC (z ang. Liquid-Based Cytology) trafia do pojemnika z płynem, który zabezpiecza komórki przed uszkodzeniem. Wymaz jest też czyszczony z niepożądanych elementów. Dzięki temu czułość analizy znacznie wzrasta, a materiał można wykorzytać jeszcze do innych badań, np. na obecność wirusa HPV.

22

dbam o zdrowie

O roli maseczek w ochronie przed wirsuem SARS-CoV-2 wiemy już chyba wszystko.

Teraz naukowcy zwracają uwage na rolę okularów. Z materiałów udostępnionych przez WHO wynika, że wielu chorych na COVID-19 zachorowało po wniknięciu lub wtarciu przez nas wirusa do worka spojówkowego. Okulary są zatem tylko mechaniczną, ale bardzo skuteczną barierą. Badacze rekomendują więc nawet noszenie poza domem tzw. zerówek.

DBAM

o zdrowie Zdrowych

ŚWIĄT! A przy tym także radosnych i pełnych miłości! Niech te bożonarodzeniowe życzenia spełnią się w każdej Waszej rodzinie!

DBAM O ZDROWIE

zoom na...

Pierwsza pomoc

przed pierwszą gwiazdką

Jak pokonać 7 najczęstszych dolegliwości Boże Narodzenie to radosny czas spotkań z rodziną i innych świątecznych przyjemności. Niestety nadmiar emocji i jedzenia sprzyja też pojawieniu się problemów ze zdrowiem. Podpowiadamy, jak sobie z nimi radzić.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

D

zieci biegają od okna do okna wypatrując sań Mikołaja, gospodarze podgrzewają barszcz i dopiekają rybę, a seniorzy w tym całym rozgardiaszu zapominają często o przyjęciu swoich leków.

Zamieszanie, jakie panuje w wielu domach przed wigilią czy świątecznym obiadem, sprzyja, niestety, urazom, a stres pogłębia już istniejące problemy zdrowotne, np. z sercem. Co można zrobić?

Warto wcześniej przygotować się na ewentualne komplikacje zdrowotne, sprawdzając i uzupełniając apteczkę oraz poznać zasady udzielania pomocy przy najczęściej przydarzających się proble-

24

dbam o zdrowie

mach. To pozwoli nam zachować spokój i szybko opanować kryzysową sytuację. Oto kilka najczęstszych dolegliwości i rady, jak postępować, gdy się pojawią.

1

Duszność

Subiektywne uczucie braku powietrza – bo taka jest fachowa definicja duszności – może pojawić się z kilku różnych powodów. Najczęściej są to choroby układu oddechowego, zarówno przewlekłe, np. astma czy POChP, jak i związane z trwającą właśnie infekcją wirusową (grypą czy COVID-19). Czasem duszności, zwłaszcza jeśli towarzyszy im silny ból w klatce piersiowej, mogą być

jednym z objawów zawału serca czy niewydolności tego narządu.

Bardzo często to odczucie towarzyszy też osobom, które mają właśnie napad nerwicy lękowej. Zawsze ten objaw wzbudza niepokój, warto więc spróbować obiektywnie ocenić nasilenie duszności. Jeśli masz w domu pulsoksymetr, zmierz nim saturację. Pamiętaj, by zrobić to po krótkim odpoczynku, a nie np. zaraz po wejściu po schodach.

Każdy wynik poniżej 95–93 proc. jest niepokojący, bo oznacza niedotlenienie – gdy taki poziom utrzymuje się dłużej niż kilka minut, warto zasięgnąć porady lekarza.

Jeśli nie masz pulsoksymetru, możesz zrobić prosty domowy test: nabierz powietrza i licz na jednym

WAŻNE NUMERY!

Pogotowie ratunkowe

912

Telefoniczna Informacja Pacjenta

800 190 590

dbam o zdrowie

25

DBAM O ZDROWIE

zoom na...

wdechu głośno i niezbyt szybko.

Gdy uda ci się doliczyć co najmniej do 10–15, prawdopodobieństwo duszności jest niewielkie i możesz być spokojna. Gdy jednak uczucie braku powietrza nie mija, specjaliści doradzają przyjęcie pozycji zmniejszającej duszność, czyli tzw. siadu woźnicy. Usiądź na krześle, połóż łokcie na kolanach i złącz dłonie. Naciskaj łokciami na kolana, dzięki temu ułatwisz sobie oddychanie przeponowe, i nabieraj powietrza rytmicznie i powoli. Nasza rada. Staraj się nie kłaść, gdyż wówczas duszność jest odczuwana mocniej.

2

Wysoka gorączka

Gdy temperatura przekracza 38,5 st. C (u dzieci, które wcześniej miały drgawki gorączkowe 38 st. C), zacznij stosować leki z paracetamolem lub ibuprofenem. Możesz je przyjmować na przemian, co 4 godziny, nie przekraczając maksymalnej dawki dobowej żadnej z substancji (zawsze podana jest ona na opakowaniu preparatu, w przypadku dzieci zależna od wagi malucha).

Jeśli jednak gorączka, mimo leków, nie spada albo bardzo szybko zaczyna rosnąć ponownie, dodatkowo schładzaj ciało za pomocą okładów z mokrego ręcznika na nadgarstki i łydki. Pomocne mogą być też napary z liści i owoców malin.

Nasza rada. Przy gorączce bardzo trudnej do zbicia można przyjmować lek z metamizolem.

3

Problemy z glukozą

REKLAMA

Osoby chorujące na cukrzycę mają podczas świąt wyzwanie większe niż zwykle. Mogą to być trudności z dobraniem odpowiedniej dawki insuliny, inny metabolizm węglowodanów po wypiciu alkoholu czy też wspomniany stres i wysiłek fizyczny. To sprawia, że mogą się przytrafić problemy – zarówno hipoglikemia (czyli zbyt niskie stężenie glukozy we krwi), Ciśnieniomierz jak i gwałtowny automatyczny premium skok poziomu Wyrób medyczny. Prosty w użyciu, cukru. Gdy cuma duży czytelny wyświetlacz kier jest za niski ułatwiający odczyt wszystkich informa(poniżej 70 mg/ cji. W zestawie mankiet, wygodny dla większości rozmiarów ramion oraz zasilacz i pokrowiec. dl), pojawiają Gwarancja: 3 lata. się objawy takie jak: drżenie rąk 26

dbam o zdrowie

albo całego ciała, nadmierna nerwowość, niepokój, osłabienie, ból głowy. Najszybciej zadziała wypicie słodkiego gazowanego napoju lub przyjęcie żelu z glukozą. Po 10 minutach objawy powinny ustąpić, wówczas trzeba zjeść porcję węglowodanów złożonych (np. kanapkę z pełnoziarnistego pieczywa) – to zapobiegnie nawrotowi niedocukrzenia.

Przy hiperglikemii (poziom cukru powyżej 200–220 mg/dl) można podać dawkę korekcyjną insuliny lub leków i odczekać mniej więcej godzinę (nie podawaj kolejnych dawek w tym czasie).

Nasza rada. Jeśli nie masz doświadczenia, a stan chorego pogarsza się, szukaj pomocy lekarskiej.

4

Zakrztuszenie

Dzieje się tak, gdy porcja płynu lub jedzenia trafi do tchawicy. Najpierw postaraj się przeszkodę usunąć intensywnie kaszląc. Gdy to się nie udaje, możesz wypróbować na sobie tzw. manewr Heimlicha. Połóż zwiniętą w pięść dłoń nad pępkiem, poniżej mostka.

Obejmij pięść drugą dłonią i mocno oprzyj się na oparciu krzesła czy fotela. Uciśnij brzuch w kierunku ku górze – jakbyś chciała wypchnąć powietrze. To powinno

Ciśnienie powyżej 180/120 mmHg to stan zagrożenia życia!

Jeśli nie spadnie w ciągu godziny po podaniu leku, jedź na SOR.

sprawić, że tchawica się oczyści.

Jeśli chcesz pomóc innej osobie, która się zakrztusiła, stań za nią, pochyl ją nieco do przodu i uderz energicznie kilka razy między łopatkami. Możesz też zastosować opisany wyżej manewr Heimlicha (stojąc za poszkodowanym).

Nasza rada. Jeśli to nie pomaga, dzwoń po pomoc!

5

Ból zęba

Na początek zażyj środek przeciwbólowy, a do chorego zęba możesz dodatkowo włożyć rozkruszony goździk. Jeśli pojawi się obrzęk, przyłóż zimny okład, np. żelowy wyjęty z zamrażarki – owiń go ściereczką, by nie odmrozić sobie skóry. Gdy ból jest silny, a gorączka rośnie, poszukaj

dentysty – w wielu miastach są dyżury stomatologiczne.

Nasza rada. Jeżeli nie wiesz, jak znaleźć taki gabinet, zadzwoń na infolinię Telefonicznej Informacji Pacjenta.

6

Kłopoty z sercem

Nadmiar emocji, nawet tych przyjemnych, zwłaszcza u osób starszych, może przyczynić się do problemów kardiologicznych, takich jak skok ciśnienia czy kołatania serca. W przypadku pierwszego objawu czasem sprawdza się wypicie ciepłej herbaty. To sprawia, że krew odpływa do jelit, a w konsekwencji ciśnienie obniża się. Można też zażyć działający doraźnie lek obniżający ciśnienie – wiele osób ma w torebce preparat przepisany przez lekarza właśnie na takie sytuacje. A jak sobie pomóc, gdy odczuwamy nierównie bicie serca? Można wykonać tzw. próbę Valsavy. Trzeba zatrzymać powietrze i przeć na odbyt.

Nasza rada. W uspokojeniu emocji pomoże też ćwiczenie oddechowe – nabieraj powietrza i wypuszczaj je tak, by wydech był dwa razy dłuższy niż wdech.

7

Oparzenie

Podczas świąt dotknięcie gorącego piekarnika czy wylanie zupy zdarza się dość często. Najważniejsze wówczas jest jak najszybsze schłodzenie skóry po to, by wysoka temperatura nie uszkadzała coraz to głębszych tkanek. I choć wiele osób doskonale zna tę regułę, mało kto robi to poprawnie. Warto zapamiętać zasadę trzech piętnastek.

Chłodzenie oparzeń powinno trwać minimum 15 minut, polewaj się przez cały ten czas delikatnym strumieniem wody w temp. ok.

15 st. C, z wysokości 15 cm. Gdy

Pytamya ekspert mgr farmacji JOANNA NACZYŃSKA

Jakiej pomocy można oczekiwać w aptece podczas świąt i jak znaleźć czynną placówkę?

W tym okresie otwarte są tylko apteki pełniące dyżur i całodobowe. Informacje o tym, która apteka będzie czynna w danym dniu, zamieszczone są zwykle w jej witrynie, a także w lokalnych gazetach i na stronach internetowych urzędu miasta lub powiatu.

Farmaceuta doradzi, który lek zastosować, by złagodzić konkretne dolegliwości i jak dobrać dawkę do wieku pacjenta. Może również udzielić informacji, które objawy powinny skłonić do wizyty u lekarza oraz podpowie, gdzie szukać takiej pomocy w najbliższej okolicy.

silny ból minie, oceń stan skóry.

Jeśli to uraz powierzchowny (skóra jest czerwona, mocno boli), przyłóż zimny kompres z wody z dodatkiem miodu, a jeszcze lepiej opatrunek hydrożelowy lub posmaruj oparzenie pianką z panthenolem.

Szukaj pomocy lekarskiej, jeżeli oparzenie jest duże – więcej niż 3 proc. powierzchni ciała (przyjmij, że twoja dłoń to 1 proc.) lub na skórze pojawiają się pęcherze i obrzęk.

Nasza rada. Pamiętaj, że przy najpoważniejszych oparzeniach skóra jest twarda, szara lub brązowa i nie czujesz bólu, bo uszkodzone są naczynia i nerwy. dbam o zdrowie

27

DBAM O ZDROWIE

nowe terapie

ROBOT ORTOPEDYCZNY OPERUJE NA WUM

DZieje się

Pierwszy w Polsce robot ortopedyczny NAVIO operuje na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. To niezwykle precyzyjne urządzenie sprawia, że wstawienie endoprotezy stawu kolanowego zdecydowanie mniej uszkadza tkanki miekkie. To oznacza, że pacjenci po operacji muszą brać mniej środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i poprawiających krążenie i już dwa dni po zabiegu mogą wyjść do domu.

NOBEL W MEDYCYNIE 2021 Amerykanin David Julius oraz Ormianin mieszkający w USA Ardem Patapoutian zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla z medycyny i fizjologii. Ich odkrycie receptorów komórkowych odpowiedzialnych za dotyk, odczuwanie ciepła i zimna to przełom, który pomaga zrozumieć wiele procesów fizjologicznych organizmu, a co za tym idzie opracować nowe terapie, które poprawią długość i jakość naszego życia.

JAD PAJĄKA NA BÓL

Innowacyjne terapie farmakologiczne, rewolucyjne wynalazki medyczne, nowe odkrycia naukowe…

Zobacz, jak świat się zmienia i daje nadzieję chorym.

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

NOWOCZESNY IMPLANT NA PRZEPUKLINĘ Pierwsza na świecie siatka przepuklinowa – to polski wynalazek, który powstał dzięki połączeniu obrazowania za pomocą tomografii komputerowej i możliwościom, jakie daje druk 3D. Dzięki temu powstał spersonalizowany implant, którego nie trzeba docinać ani mocować, bo w naturalny sposób dopasowuje się do struktur anatomicznych człowieka. To sprawia, że skraca się czas operacji przepukliny i zdecydowanie zmieniejsza ryzyko powikłań. Po raz pierwszy ten spersonalizowany implant wszepiono we wrześniu pacjentowi w Toruniu.

28

dbam o zdrowie

Jak wynika z danych Eurostatu, Polacy zdecydowanie częściej niż inni Europejczycy skarżą sie na ból. Najwiecej z nich narzeka na kręgosłup.

Być może rozwiązaniem dla nich okaże się nowy lek, nad którym pracują naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego. Nowym środkiem znieczulającym wykorzystanym w tym preparacie ma być jad pająka.

Peptydy zawarte w jadzie ptasznika nie tylko blokują ból, ale w przeciwieństwie do opioidów stosowanych w tradycyjnych środkach przeciwbólowych nie uzależniają.

ZDJĘCIE: MATERIAŁY PRASOWE WUM (1)

W MEDYCYNIE

LEKI Z DRUKARKI

BAKTERIE DŁUGOWIECZNOŚCI Sekret długowieczności od zawsze fascynował ludzi. Tym razem być może udało się go odkryć. Amerykańscy naukowcy przebadali grupę japońskich stulatków i okazało się, że jest on ukryty w ich jelitach. Seniorzy mieli znacznie więcej bakterii produkujących wtórne kwasy żółciowe. Uważa się, że chronią one jelita przed zakażeniami, a także wspierają nasz układ odpornościowy.

Obserwacje te potwierdzono, przeprowadzając eksperymenty na myszach. Może dzięki temu powstanie pigułka wiecznej młodości?

Lewetyracetam, lek dla chorych na padaczkę, będzie mógł być drukowany na drukarkach 3D – zdecydowała Amerykańska Komisja Leków. Po raz pierwszy na świecie druk 3D zostanie wykorzystany do produkcji leków. Dzięki temu będzie można tworzyć pigułki o powiększonych porach, co sprawi, że w jednej będzie można zawrzeć znacznie wyższą dawkę, a ona wciąż będzie dla pacjenta łatwa do połknięcia. Nowa technologia produkcji leków może okazać się przełomem.

REKLAMA

dbam o zdrowie

29

DBAM O ZDROWIE ważne

badanie

Próby wątrobowe TEKST DIANA OŻAROWSKA-SADY

Co robić, gdy są potrzebne

To badanie z próbki krwi żylnej. pozwala ocenić stan wątroby i wykryć ewentualne nieprawidłowości w jej działaniu.

WYNIK W NORMIE ALAT: 5–40 U/l, niezależnie od płci ASPAT: 5–40 U/l dla obu płci GGTP: poniżej 35 U/l u kobiet i poniżej 40 U/l u mężczyzn ALP w surowicy: dla dorosłych to 30–120 U/l BILIRUBINA: od 0,2 do 1,1 mg/dl (3,42–20,6 µmol/l)

30

dbam o zdrowie

W

ątroba ma niesamowitą zdolność regeneracji, ale nawet ona nie zawsze ze wszystkim sobie radzi. Do jej uszkodzenia może prowadzić m.in. stan zapalny zainicjowany przez wirusy, np. WZW typu B i C, ale także fakt, że przez lata fundujemy jej pracę w naprawdę ciężkich warunkach. Szkodzą jej m.in.: alkohol, nikotyna, zażywane w nadmiarze leki (głównie przeciwbólowe, przeciwzapalne, hormonalne i antybiotyki). Wątroba nie lubi także, gdy jadamy zbyt tłusto lub fundujemy sobie głodówki i inne rygorystyczne diety odchudzające.

O tym, że mamy z nią problem, możemy długo nie wiedzieć, bo sama z siebie wątroba nie boli. Dopiero gdy się powiększy, czujemy czasem np. kłucie w prawym boku i rozpieranie pod żebrami. Mogą też występować objawy, których w ogóle z wątrobą nie kojarzymy, np. tyjemy i nie możemy schudnąć. Ciągle jesteśmy zmęczeni lub miewamy kłopoty żołądkowe (np. biegunki). Dotyczą nas zaburzenia miesiączkowania lub niepłodność. Mamy częste krwawienia z nosa lub dziąseł.

Sygnałów takich może być o wiele więcej. Jeśli jakieś się utrzymują lub nawracają, powiedz o tym lekarzowi.

W ramach diagnostyki może on zlecić ci wykonanie prób wątrobowych.

W pobranej krwi ocenia się wtedy stężenie określonych enzymów i bilirubiny (barwnika pochodzącego z rozpadu czerwonych krwinek).

Zakres norm podajemy na zdjęciu.

PRZYGOTOWANIE O TYM TRZEBA WIEDZIEĆ, ABY DIAGNOSTYKA PRZEBIEGŁA SPRAWNIE

• Skierowanie na wykonanie

prób wątrobowych może wystawić lekarz POZ lub specjalista.

•Przez tydzień przed badaniem postaraj się być na lekkostrawnej diecie (żeby wyniki nie były zafałszowane). W menu nie może być przede wszystkim dań tłustych i smażonych. Powstrzy-

maj się również od picia alkoholu.

Lepiej zrezygnuj z mocnej kawy i czekolady w większych ilościach, ponieważ powodują one obkurczenie się przewodów żółciowych, co może odzwierciedlić się w wynikach analizy krwi.

• W przypadku, gdy są pilne wskazania do przeprowa-

dzenia prób wątrobowych, wykonuje się je bez względu na dotychczasową dietę.

• Na badanie staw się na czczo – nie mniej niż 12 godzin od ostatniego posiłku powinna trwać przerwa. Rano wypij jednak szklankę wody, ponieważ ułatwi to pobranie krwi do analizy.

W GABINECIE CZEGO MOŻESZ SIĘ SPODZIEWAĆ W TRAKCIE

• Do wykonania prób wątro-

bowych potrzebna jest próbka krwi żylnej. Zwykle pobiera się ją z żyły w zgięciu łokciowym. Trzeba zatem odsłonić rękę powyżej łokcia i swobodnie oprzeć ją na podłokietniku.

• Pielęgniarka założy ci na rękę opaskę uciskającą i poprosi,

by przez chwilę pozaciskać pięść.

Dzięki tej czynności wzrośnie w naczyniach ciśnienie krwi i żyła stanie się bardziej widoczna, co ułatwi trafienie w nią igłą.

• Samo pobranie próbki krwi trwa zaledwie chwilę (tak, jak w przypadku częściej wykonywanej morfologii krwi).

Zaleca się, aby w ramach profilaktyki badanie to robić raz w roku.

PO BADANIU CZEKAJĄC NA WYNIK

• Po pobraniu krwi pielęgniar-

ka w miejscu wkłucia przyklei lub przyłoży gazik i powie, by go uciskać. Jeśli krew była pobierana z żyły w zgięciu łokciowym, nie zginaj ręki w łokciu przez co najmniej 5 minut (czyli tyle, ile zwykle trzeba przytrzymywać gazik). Trzymanie ręki zgiętej zwiększa bowiem prawdopodobieństwo powstania krwiaka lub siniaka w miejscu wkłucia.

• Potem możesz wrócić do codziennych czynności. Wynik analizy otrzymasz zapewne po 1–2 dniach. Pamiętaj, że – nawet jeśli nie przekracza podanych na wydruku norm – powinien zobaczyć go lekarz.

LEPIEJ WIEDZIEĆ…

Badaj się…

Wątroba – to część układu pokarmowego, ale i wielofunkcyjny gruczoł, który jest jednocześnie największym z organów wewnętrznych (waży ok. 1,5 kg!).

…nawet, gdy prowadzisz dość zdrowy tryb życia. Coraz częstszym problemem jest bowiem stłuszczenie wątroby. Dochodzi do niego, gdy w komórkach tego narządu (hepatocytach) zaczynają się odkładać kropelki tłuszczu. Jeśli jest ich bardzo dużo i nadal przybywa kolejnych, może dojść do upośledzenia działania wątroby, a także jej włóknienia i w końcu marskości.

Ta zaś zagraża życiu.

dbam o zdrowie

31

DBAM O ZDROWIE

rozmowa z lekarzem

Pytamy eksperta

Uwaga!

Jedz czosnek i cebulę.

Działają jak naturalny antybiotyk i pomagają... zachować dystans.

LEK. MED. DOROTA ŁUKASZUK lekarz rodzinny z Warszawy, www.dorotałukaszuk.pl

Wszystko, co trzeba wiedzieć o podnoszeniu odporności Jesteśmy w trakcie kolejnego stresującego sezonu infekcyjnego. Wiele osób choruje, a słowo odporność odmieniane jest przez wszystkie przypadki. O tym, jak faktycznie można ją wzmacniać i co robić, by rzadziej łapać infekcje, rozmawiamy z Dorotą Łukaszuk, lekarzem rodzinnym z Warszawy.

Pani doktor, dlaczego jedne osoby często się przeziębiają, a inne nie chorują prawie wcale?

To właśnie kwestia odporności. Niektórzy mają w organizmie większą liczbę białych krwinek (leukocytów), które generują odpowiedź immunologiczną. W znacznym stopniu to kwestia genetyki. Na szczęście nie tylko na nią jesteśmy zdani. Sami także możemy modelować swoją odporność. Wpływ na nią ma wiele czynników, m.in. nasze zwyczaje żywieniowe, styl życia, kontakty z innymi osobami.

Zainteresowała mnie ta ostatnia kwestia.

Rozumiem, że kontakty z innymi zwiększają ryzyko infekcji, więc osłabiają odporność.

I tak, i nie. Bezpośrednie relacje działają trochę jak szczepionka. Gdy często jesteśmy między ludźmi, dostajemy od nich niewielkie ilości wirusów i bakterii, na które się stopniowo uodparniamy. Czasami ta dawka jest większa i wtedy faktycznie chorujemy, ale bilans dla naszej odporności i tak jest na plus.

Obecnie widać dokładnie tę zależność. Ponieważ przez miesiące żyliśmy w izolacji, trochę się wyjałowiliśmy, nasza odporność nie była pobudzana, dlatego teraz łatwiej się przeziębiamy.

Czy możemy coś zrobić, aby tę odporność podnieść i znów mniej chorować?

Na pewno warto się dobrze odżywiać. Wiem, nie odkrywam Ameryki tym stwierdzeniem. Nie podam także idealnej diety na odporność. Ważne jest po prostu, aby nasze menu było urozmaicone, bogate w warzywa i owoce, produkty mało przetworzone. Lepiej unikać dań tłustych, smażo32

dbam o zdrowie

nych, ciężkich. Po zjedzeniu np. trudno strawnego hamburgera z frytkami sporo krwi odpływa do jelit, by wspomóc trawienie, pozostawiając naszą odporność niejako „bez warty”. Poza tym należy pamiętać, że w układzie pokarmowym znajdują się węzły chłonne, które biorą udział w wytwarzaniu przeciwciał odpornościowych. Są więc naszym jakby pierwszym filtrem w walce z zarazkami.

Warto o nie dbać, zdrowo się odżywiając.

Często mówi się, że wpływ na odporność mają także dobre bakterie zamieszkujące jelita.

Tak. I warto o nie dbać. Nasza biota m.in. nie tylko pomaga unieszkodliwiać niektóre drobnoustroje, ale także umożliwia przyswajanie witamin i mikroelementów, co ma bezpośredni wpływ na naszą odporność. Żeby ją wzmacniać, warto regularnie sięgać po kiszonki, jogurty, ograniczać słodycze.

A co sądzi Pani na temat hartowania? Wiele osób np. morsuje, aby wzmocnić odporność.

Czy to dobry pomysł?

Dobry, ale nie dla każdego. Są osoby, które z różnych powodów nie chcą lub nie mogą morsować. Żeby jednak zahartować organizm, nie trzeba sięgać po takie środki. Przede wszystkim nie wolno się przegrzewać. Nasze babcie wyznawały zasadę, że po lecie trzeba jak najdłużej chodzić w letnich ubraniach, a na wiosnę w zimowych. Jest w tym sporo racji.

Chodzi o to, by stopniowo przyzwyczajać organizm do zmian temperatury. Warto także spać w chłodzie.

I nie stresujmy się za bardzo. Życie w permanentnym napięciu bardzo nas osłabia.

rozmawiała Agnieszka Czechowska

DBAM O ZDROWIE

rodziny

Endometrioza Prawdy i mity

TEKST MAGDALENA BAUMAN

10%

kobiet cierpi z powodu endometriozy, jest ona też przyczyną ok. 1/3 przypadków bezpłodności.

34

dbam o zdrowie

Ta choroba to zmora kobiet.

U wielu z nich wywołuje silne bóle, ale jest trudna do wykrycia i jej zdiagnozowanie trwa często wiele lat. Na szczęście mówi się o niej coraz więcej.

Długie, obfite i bardzo bolesne miesiączki mogą być sygnałem endometriozy. Nie zwlekaj z badaniem.

J

eszcze do niedawna wokół tej choroby panowała zmowa milczenia, a pacjentki z trudnymi do wytrzymania dolegliwościami błąkały się od gabinetu ginekologa do gastrologa, by w końcu trafić do... psychiatry. Bo ból, którego przyczyny nikt nie mógł znaleźć, powodował depresję. Te, które miały tylko bolesne miesiączki, często słyszały, że taka ich uroda.

Tymczasem w ich organizmie rozwijały się ogniska endometriozy, powodując często szkody nie do naprawienia.

Wiedza o tej chorobie jest coraz większa, jednak wciąż krąży na jej temat wiele szkodliwych mitów. Spróbujmy rozwiać niektóre z nich.

W macicy komórki endometrium ulegają złuszczeniu (jeśli nie dochodzi do zapłodnienia) i są usuwane z organizmu podczas miesiączki. Przy endometriozie, zagnieżdżone w innych częściach ciała zachowują się tak samo: też narastają, łuszczą się i co miesiąc próbują opuścić organizm.

Dochodzi do mikrokrwawień, bo krew nie znajduje ujścia. Powstają torbiele, nacieki, narośla i guzy endometrialne.

Prawda Endometrioza polega

młode kobiety

na tym, że komórki macicy „rosną” w innych częściach ciała

Chodzi o endometrium, czyli komórki śluzówki, które wyściełają macicę.

Pojawiają się one tam, gdzie nie powinny, m.in.: w jajowodach, jajnikach, jamie otrzewnej, jelitach, moczowodach, ścianach pęcherza, ale i w odległych narządach jak wątroba, żołądek, a nawet płuca lub mózg.

Towarzyszy temu stan zapalny, a jego skutkiem jest aktywacja układu immunologicznego.

Mit Chorują na nią tylko Choroba związana jest z cyklem płciowym, więc większość przypadków dotyczy kobiet w wieku rozrodczym.

Ale może zostać wykryta u starszej kobiety, która zachorowała wcześniej: średni czas od zachorowania do diagnozy wynosi 8-10 lat! Po menopauzie objawy się zmniejszają.

HTZ może przywrócić dolegliwości! „Uśpione” po ostatniej miesiączce, mogą pojawić znów pod wpływem terapii hormonalnej. dbam o zdrowie

35

DBAM O ZDROWIE

rodziny USG to jedno z badań, dzieki któremu można wykryć zmiany. Jednak pewność daje dopiero laparoskopia.

Prawda Można ją wykryć dopiero,

gdy zacznie dawać objawy

O przyczynach endometriozy wciąż niewiele wiadomo. Nie ma też żadnych badań, które potwierdzałyby lub wykluczały skłonność do zachorowania.

Wiele wskazuje na to, że mają w tym udział geny, ale przyczyną mogą być także zaburzenia hormonalne, immunologiczne, a nawet wirusy czy bakterie. Choroby nie wykrywa zwykłe badanie ginekologiczne, umożliwiają to dopiero badania obrazowe: USG (przezpochwowe i przezodbytnicze), rezonans magnetyczny. Najczęściej przeprowadza się te badania wtedy, gdy kobieta ma już objawy i poszukuje się ich przyczyny.

Niestety, nadal można trafić na lekarza, który zlekceważy objawy endometriozy. Jeżeli

Nawet badanie USG może nie wykryć endometriozy!

Rozpoznanie zmiany wymaga doświadczenia.

Najlepiej poszukać lekarza lub poradni, która specjalizuje się w diagnozowaniu endometriozy, gdzie w razie potrzeby zostanie wykonane badanie laparoskopowe. Jest ich coraz więcej.

usłyszysz w gabinecie, że „boli, bo musi boleć”, poszukaj innego specjalisty.

Prawda Zawsze towarzyszy jej ból

Początki choroby mogą przebiegać bezobjawowo, ale w pewnym momencie pojawia się ból, czasem trudny do wytrzymania. Związany jest ściśle z cyklem hormonalnym, odczuwany w trakcie miesiączki, przed nią lub po niej, podczas owulacji, w dole brzucha, pachwinie, okolicach odbytu, w dolnej części pleców. Czasem pojawiają się bóle dolnej kończyny o charakterze rwy kulszowej (promieniujące do uda). Ból może utrudniać współżycie płciowe, a z czasem też towarzyszyć mikcji i wypróżnianiu.

Ból złagodzą leki przeciwzapalne (NLPZ).

Endometrioza oznacza stan zapalny, dlatego to od nich rozpoczyna się leczenie. Kolejnym sposobem zmniejszenia dolegliwości są leki hormonalne hamujące owulację i miesiączkę.

REKLAMA

Mit Jej skutkiem jest bezpłodność

Neofolian

suplement diety

Zawiera w swoim składzie dwie formy kwasu foliowego.

Produkt przeznaczony dla kobiet w ciąży. Foliany przyczyniają się do wzrostu tkanek matczynych w czasie ciąży, pomagają w prawidłowej syntezie aminokwasów oraz utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Foliany biorą także udział w procesie podziału komórek. 60 tabletek powlekanych

36

dbam o zdrowie

W poważnym stopniu utrudnia zajście w ciążę.

Ogniska endometriozy mogą doprowadzić do niedrożności jajowodów i zrostów w miednicy mniejszej, zaburzają też proces zapłodnienia i zagnieżdzenia się jajeczka. Stosowane leki uniemożliwiają zajście w ciążę w trakcie ich stosowania (blokują owulację). Po ich odstawieniu płodność jednak powinna powrócić, a leczenie może zahamować skutecznie rozwój choroby.

Nie ma wpływu na in vitro. Endometrioza nie utrudnia zapłodnienie metodą implantacji bezpośrednio do komórki jajowej, nie ma też wpływu na rozwój zarodka i przebieg ciąży.

Mit Ciąża i karmienie piersią to najlepsze lekarstwo

Niestety, ani poczęcie dziecka, ani laktacja i karmienie piersią nie leczą z endometriozy. Faktem natomiast jest, że podczas ciąży i karmienia wyłączony jest cykl owulacyjny, w związku z czym endometrium nie jest odbudowywane.

Zarówno w trakcie ciąży, jak i karmienia dolegliwości mogą się wyciszyć, bądź czasowo wycofać.

Prawda Nie można jej wyleczyć raz na zawsze

Rzeczywiście, jest to choroba przewlekła, która towarzyszy kobiecie przez całe życie. Istnieje jednak wiele sposobów ograniczenia jej skutków.

Poza opisaną farmakoterapią, stosuje się nowoczesne metody usuwanie ognisk i zmian. Coraz częściej robi się to laparoskopowo lub przy udziale chirurgii robotowej, która wypiera tradycyjne zabiegi chirurgiczne – jest znacznie mniej inwazyjna, a przez to skuteczniejsza (wyjątkiem jest wycięcie endometrium z blizny po cesarskim cięciu). Dzięki nowoczesnym zabiegom wiele kobiet wraca do normalnego funkcjonowania, a niejednej udaje się zajść w ciążę.

DIETA POMOCNA W LECZENIU Wskazana jest dieta przeciwzapalna, z ograniczeniem mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Trzeba jeść jak najwięcej warzyw, w tym zielonych liściastych. Polecane są też fioletowe owoce zawierające duże ilości antyoksydantów (borówki, jeżyny, czarne porzeczki, jagody) i bioflawonoidów (cytrusy, owoce dzikiej róży, melony, śliwki). Najlepszym źródłem białka są produkty strączkowe (zawierają też estrogeny roślinne), tłuste ryby morskie (omega-3) i ekologiczne jaja.

Natomiast w związku z obfitymi miesiączkami należy zadbać o prawidłowy poziom żelaza: jeść brokuły, kapustę, szpinak, kaszę gryczaną, brązowy ryż.

Trzeba wypiajać ok. 2 l płynów dziennie: wody, rozcieńczanych soków owocowych i warzywnych.

REKLAMA

W żadnym wypadku nie należy rezygnować z leczenia. Nieleczona endometrioza nie przestanie się rozwijać, powodując dalsze, często nieodwracalne zmiany w organach, które zaatakuje.

Ćwiczenia zalecane przy endometriozie to joga, stretching oraz umiarkowanie intensywny trening aerobowy typu cardio.

dbam o zdrowie

37

DBAM O ZDROWIE

rodziny

Magnez pierwiastek do zadań specjalnych Chcesz mieć supermoc?

Superpamięć, superkoncentrację i superodporność? Ten składnik naprawdę potrafi zdziałać cuda!

TEKST mgr farm. MARTA STACHURA

H

istoria magnezu splata się z historią ludzkości od 403 lat. W 1618r. w Epsom, w środkowej Anglii, farmer Henry Wicker zaobserwował, że pomimo wyjątkowego skwaru jego zwierzęta nie chcą pić wody z miejscowego źródła. Zaciekawiony tym faktem sam spróbował wody i dosłownie gorzko tego pożałował! Woda bogata w siarczan magnezu była jednak nie tylko niesmaczna. Szybko stała się znana w całej Europie ze swoich właściwości przeczyszczających i przyspieszających gojenie ran, a w Epsom otworzono pierwsze spa. Do dzisiaj zaś na 38

dbam o zdrowie

sól Epsom mówi się „gorzka” lub „angielska”. Dwieście lat później pozyskano czysty magnez i rozpoczęły się badania nad tym niezwykłym pierwiastkiem i jego wpływem na ludzki organizm.

Wszechstronne działanie

CZY WIESZ, ŻE...?

Dzisiaj wiadomo, że bez magnezu nasze ciało nie jest w stanie funkcjonować. Pierwiastek ten katalizuje reakcje biochemiczne, stabilizuje DNA i uczestniczy w budowie kości i zębów. Reguluje poziom glukozy we krwi, a także pracę tarczycy. Wpływa na odporność, aktywując do walki białe ciałka krwi. Jednak to, co rozsławiło go

najbardziej, to wpływ na układ nerwowy. Magnez, regulując pracę receptorów i uwalnianie neuromediatorów, zmienia przewodnictwo w układzie nerwowym. Tym samym może zmniejszać napięcie nerwowe, a nawet – tak jak już 100 lat temu – wspierać leczenie depresji.

Dokuczliwy niedobór

Niedobór Mg, ze względu na jego szerokie spektrum działania w naszym organizmie, manifestuje się na wiele sposobów. Są to zaniki pamięci, trudności w utrzymaniu koncentracji, poczucie ciągłego zmęczenia i brak energii do działania. Do wachlarza objawów

Objawy nadmiaru Mg

to m.in. zaparcia, zatrzymanie moczu, czy spadek ciśnienia.

Ale dochodzi do nich bardzo rzadko, bo trudno magnez przedawkować. niedoboru można dołożyć też wahania nastroju, kłopoty ze snem, dużą drażliwość, a nawet intensywne objawy PMS. Oprócz tego pojawić się mogą tiki nerwowe (m.in. drżenie powiek), skurcze łydek i mrowienie w kończynach dolnych. W toku badań epidemiologicznych dowiedziono także, iż zmniejszona zawartość tego pierwiastka w wodzie pitnej znacząco podnosi ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (w tym nadciśnienia tętniczego) u osób zamieszkujących tereny z tzw. miękką wodą. Niedobór magnezu odbija się niekorzystnie nawet na naszej urodzie – może zwiększać wypadanie włosów i łamliwość paznokci.

Wrogowie magnezu

Skąd biorą się te niedobory nawet u ludzi żyjących w bogatych krajach świata? Przyczyn jest wiele. Jedna z nich to wysoko

Nie zawsze zalecenia dietetyków idą nam w smak. Na szczęście w przypadku magnezu okazuje się być inaczej.

Każdy pretekst jest przecież dobry, by sięgnąć po kosteczkę ulubionej czekolady i to w dodatku z orzechami :)

Produkty bogate w magnez?

Poznaj ich szeroką gamę

Magnez wspiera prawidłowe funkcjonowanie mięśni, przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia, ale także pomaga w utrzymaniu równowagi elektrolitowej. Podpowiadamy różnorodne formy preparatów z magnezem, takie jak: kapsułki, tabletki musujące, saszetki, czy też żelki dopasowane do potrzeb dzieci i dorosłych.

DOZ PRODUCT MAGNEZ SKURCZ tabletki powlekane, 50 szt.

Suplement diety, który w swoim składzie zawiera magnez, potas oraz witaminę B6.

Witamina B6 przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

DOZ PRODUCT MAGNEZ CARDIO tabletki powlekane, 50 szt.

Suplement diety, który w swoim składzie zawiera magnez, potas, witaminę B6 i B1 oraz ekstrakt z owoców głogu (Crataegus oxyacanta).

Potas pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i mięśni oraz utrzymaniu prawidłowego ciśnienia krwi. Tiamina (witamina B1) pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu serca. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

DOZ PRODUCT MAGNEZ + B6 FORTE kapsułki, 60 szt.

Suplement diety, który w swoim składzie zawiera magnez (cytrynian magnezu) oraz witaminę B6. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

DOZ PRODUCT JUNIORMAG smak brzoskwiniowy, saszetki, 24 szt.

Suplement diety w formie saszetek z proszkiem do rozpuszczania w wodzie. Do stosowania powyżej 3. roku życia. Uzupełnia dietę w magnez oraz witaminę B6.

DOZ PRODUCT HYDROONE SENIOR smak cytrusowy, tabletki musujące, 24 szt.

Suplement diety, który stanowi uzupełnienie diety w sód, potas, magnez, chlorek oraz ekstrakt z głogu dwuszyjkowego, który wspomaga pracę serca, zwiększa dopływ tlenu i poprawia krążenie obwodowe krwi.

Produkt dla osób dorosłych.

ALE ACTIVE LIFE ENERGY MAGNEUP SHOT, płyn, smak pomarańczowy, 25 ml Suplement diety zawierający w swoim składzie magnez oraz witaminę B6. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

ALE ACTIVE LIFE ENERGY, MAGNEUP DRINK, płyn, 250 ml Napój gazowany zawierający magnez, witaminę B6, kwas pantotenowy (witamina B5) oraz acerolę. Produkt o smaku cytrusowym, przeznaczony dla osób dorosłych.

ALE ACTIVE LIFE ENERGY MAGNEUP, tabletki musujące, 20 szt.

Suplement diety w formie tabletek musujących o smaku cytrynowym, zawierający magnez, potas, cynk, witaminę B6 oraz winian L-karnityny. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

DBAM O ZDROWIE

rodziny

przetworzona żywność, poddawana długiej obróbce termicznej, która niemal nie zawiera już magnezu. Dlatego konieczne okazuje się spożywanie produktów uznawanych za jego kopalnie: pestek dyni, otrębów pszennych, kaszy gryczanej, natki pietruszki i koperku, szpinaku, migdałów, orzechów laskowych i nerkowca, a także kakao. Przyczyną powszechnego niedoboru magnezu jest dziś także duże spożycie kawy i herbaty, które go wypłukują, ale też zanieczyszczenie środowiska, wpływające na zmniejszenie ilości tego pierwiastka w zbożach i innych jadalnych roślinach.

Do zubożenia codziennej diety w Mg przyczynia się również picie przefiltrowanej wody. Jeśli więc

Sięgając po produkty bogate w magnez

pamiętajmy, by były naturalne, jak najmniej przetworzone, np. te z upraw ekologicznych.

40

dbam o zdrowie

wchłanianie na poziomie jelita cienkiego) są organiczne związki magnezowe – przede wszystkim cytryniany i mleczany magnezu.

To, co jeszcze bardziej zwiększa absorbcję magnezu w organizmie, to dodatek witamin B6 i C. Preparatów z magnezem nie należy oczywiście popijać kawą, herbatą czy napojami gazowanymi, które zawierają duże ilości fosforanów, obniżających jego przyswajalność. Najlepsza do tego celu jest woda z dodatkiem cytryny.

Jeśli zadbamy o codzienną obecność magnezu w naszej diecie, szybko zauważymy jego pozytywny wpływ na samopoczucie, a świat dookoła stanie się trochę mniej chaotyczny i odrobinę łatwiejszy do emocjonalnego okiełznania.

woda z kranu w naszym domu nie nadaje się do picia i musimy ją filtrować, uzupełniajmy ją koniecznie wodą wysokozmineralizowaną (min. 50 mg Mg/l). I to regularnie, aby zapewnić orgnizmowi stałą dostawę magnezu.

Gdy dieta to za mało

Kiedy codzienna ilość spożywanego magnezu okazuje się niewystarczająca, warto posiłkować się suplementami diety. Ich rozmaite postacie, takie jak: płynne shoty, granulki i tabletki, funkcjonalne cukierki, żele oraz batoniki pomogą wybrać odpowiednią formę preparatu dla każdego. Sięgając po suplementy, należy tylko pamiętać, że najlepiej przyswajalne (bo rozpuszczalne w wodzie i łatwo

Zapotrzebowanie na magnez grupa

wiek

mężczyźni (mg/dobę)

kobiety (mg/dobę)

niemowlęta

0–6 miesięcy

30

30

niemowlęta

7–12 miesięcy

75

75

dzieci

1–3 lata

80

80

dzieci

4–8 lat

130

130

dzieci

9–13 lat

240

240

nastolatki

14–18 lat

410

360

dorośli

19–30 lat

400

310

dorośli

31 i powyżej

420

320

w ciąży

19–30 lat

–

350

karmiąca piersią

19–30 lat

–

310

DBAM O ZDROWIE domowa klinika

5 na

naturalnych kuracji

bóle stawów Jesień i zima to okres, gdy kolana czy biodra mogą dokuczać częściej niż w innych porach roku.

Podpowiadamy, jak złagodzić te dolegliwości.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

42

dbam o zdrowie

dolegliwości (patrz przepisy na kolejnych stronach). Staraj się też, mimo bólu, zachować aktywność fizyczną – wystarczy trochę poćwiczyć, np. podnieść ręce, zrobić kilka wymachów nogą czy poruszać biodrami, by rozruszać sztywne stawy. W rozluźnieniu stawów dłoni i nadgarstków pomogą

specjalne piłeczki do ugniatania.

Warto to robić regularnie, gdyż bezruch sprawia, że mięśnie przykurczają się, a stawy usztywniają, co dodatkowo jest przyczyną bólu.

Gdy okaże się, że jednak konieczne będzie przyjęcie leków, stosuj te o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Maść końska rozgrzewająca Żel wyprodukowany jest według tradycyjnej receptury z najwyższej jakości naturalnych surowców. Łączy działanie hydratacji żelu z przyjaznym działaniem olejków eterycznych oraz ekstraktów ziołowych. Preparat ma działanie rozgrzewające. Efekt rozgrzania jest naturalnym objawem wzrostu ukrwienia i działania czynnych substancji biologicznych.

Przeznaczony do masażu i rozgrzania skóry przy różnorodnych dysfunkcjach spowodowanych nadmiernym wysiłkiem lub przemęczeniem. 350 g

REKLAMA

Z

badań wynika, że nawet 70 proc. Polaków skarży się na pogorszenie samopoczucia podczas gwałtownych zmian pogody, a o takie jesienią i zimą nietrudno. Głównie narzekamy na bóle głowy i uczucie znużenia, ale osoby starsze dodatkowo odczuwają także problemy ze stawami, np. strzykanie w kolanach, świdrujący ból w ramionach czy poranną sztywność. Jeśli masz takie dolegliwości, najprawdopodobniej, gdy tylko poczujesz pierwsze objawy bólowe, sięgasz po tabletkę. Nie zawsze jest to dobre rozwiązanie, bo nadużywanie leków przeciwbólowych obciąża mocno nerki i wątrobę. Zachęcamy zatem do wypróbowania najpierw naturalnych sposobów na złagodzenie reumatycznych

1

Bursztyn – łagodzi bóle reumatyczne

Bursztyn, określany także jako jantar lub amber, to jeden z kamieni szlachetnych o udowodnionym pozytywnym wpływie na stawy.

Bursztynowa nalewka może doskonale posłużyć do nacierań łagodzących reumatyczne bóle. Można ją kupić w aptece lub sklepie zielarskim, ale jeśli masz w domu kamienie nazbierane nad Bałtykiem, zalej je spirytusem, a w niedługim czasie uzyskasz domową miksturę.

Oto receptura opracowana przez ojca Klimuszkę.

50 g drobnego bursztynu rozdrobnij w moździerzu, wsyp do słoika i zalej 500 ml czystego spirytusu.

Odstaw na co najmniej 10 dni (a najlepiej jeszcze dłużej), codziennie potrząsając.

Jak stosować? Możesz smarować nią stawy według swoich potrzeb, nawet kilka razy dziennie.

W aptekach

dostępna jest także gotowa maść bursztynowa, która pomaga przy bólu stawów.

3

Borowina – dobra na zmiany pogody

2

Żywokost – zmniejsza obrzęk

Korzeń tej rośliny zawiera związki, które łagodzą stan zapalny, zmniejszają ból i obrzęk stawów (zarówno związany ze zwyrodnieniami, jak i urazami). Możesz kupić gotową maść żywokostową (stosuj ją zgodnie z informacjami podanymi na ulotce) lub zrobić ją w domu.

Weź 25 g suszonego korzenia żywokostu (dostępny w aptece bez recepty), rozdrobnij i wrzuć do garnka. Zalej 100 ml oleju (najlepszy jest konopny, gdyż ma także właściwości przeciwzapalne), wstaw do większego garnka z wodą i podgrzewaj na wolnym ogniu przez godzinę. Przechowuj w lodówce.

Jak stosować? Smaruj stawy kilka razy dziennie.

Mocno rozgrzewa, co poprawia ukrwienie tkanek i sprawia, że związane ze zmianą temperatury i wilgotności powietrza strzykanie w kościach jest mniej uciążliwe. Dodatkowo zmniejsza poranną sztywność stawów. Najlepiej działa kąpiel borowinowa, ale ma ona sporo przeciwwskazań (m.in. choroby serca). Całkowicie bezpiecznie można robić okłady na bolące stawy.

Jak stosować? Kup w aptece gotowy plaster borowinowy, podgrzej go do 40 st. C (w ciepłej wodzie), rozetnij opakowanie i przyłóż zawartość do wybranego miejsca. Owiń folią i dodatkowo ręcznikiem. Trzymaj pół godziny.

dbam o zdrowie

43

DBAM O ZDROWIE domowa klinika

4

Imbir i czosnek – duet rozgrzewający

​​ Oba te składniki mają silne działanie rozgrzewające i przeciwzapalne. Skuteczność imbiru w łagodzeniu bólu stawów porównuje się nawet do działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), gdyż podobnie jak one blokuje działanie prozapalnych enzymów. Dodatkowo imbir, zresztą tak jak czosnek, ułatwia regenerację chrząstki stawowej, co pomaga osobom ze zwyrodnieniową chorobą stawów. Z tych dwóch składników możesz przygotować domową maść na ból stawów.

Weź 2–3 ząbki czosnku i ok. 3-cm kawałek świeżego imbiru, utrzyj na tarce. Wymieszaj w niedużym garnku i dodaj pół szklanki oleju, np. sezamowego.

Podgrzewaj na wolnym ogniu aż do zagotowania.

Potem odstaw na pół godziny i przefiltruj przez gazę.

Trzymaj w lodówce.

Jak stosować? W razie bólu wcieraj maść w okolicę stawu lub nasącz tą miksturą bawełnianą chusteczkę i przykładaj na mniej więcej pół godziny.

5

Arnika – zmniejsza stan zapalny

Żele i maści zawierające wyciąg z tej rośliny (Arnica montana) wspomagają leczenie wszelkich stanów zapalnych stawów, zarówno ostrych (np. po urazach, takich jak skręcenie czy zwichnięcie), jak i przewlekłych, takich jak zwyrodnienie stawów związane z wiekiem czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Preparaty te zmniejszają także obrzęk i poranną sztywność.

Jak stosować? Smaruj wybranym preparatem obolałe miejsca kilka razy dziennie.Delikatnie wmasuj żel czy maść w skórę, aby preparat mógł dobrze wniknąć.

są w Polsce pod ochroną. Rośliny do sporządzania maści pochodzą ze specjalnych upraw.

44

dbam o zdrowie

Plaster rozgrzewający, przeciwbólowy Wyrób medyczny z dodatkiem arniki górskiej, czarciego pazura oraz wierzby białej. Produkt rozgrzewa i łagodzi sztywność karku, nerwobóle oraz dolegliwości stawowe, reumatyczne, mięśniowe i krzyżowo-lędźwiowe. Aby wzmocnić efekt rozgrzania, należy przed przyklejeniem zwilżyć plaster ciepłą wodą od strony klejącej.

Działa do 12 godzin.

REKLAMA

Kwiaty arniki

KURACJE ZE ŚWIATA ZWIERZĄT Wbrew nazwom te mikstury produkowane są najczęściej z... substancji roślinnych. Wszystkie mają działanie rozgrzewające i są dostępne w aptekach.

MAŚĆ KOŃSKA

Przygotowuje się ją według tradycyjnej receptury z użyciem naturalnych olejków eterycznych i ekstraktów ziołowych. Pomaga przy bólu stawów i mięśni. Po posmarowaniu nią skóry warto przykryć się kocem, co wzmocni jej działanie.

MAŚĆ NIEDŹWIEDZIA

Systematycznie stosowana sprawia, że stawy są mniej sztywne, co zmniejsza ból.

Polecana jest osobom aktywnym i seniorom z dolegliwościami reumatycznymi.

A co zawiera? Głównie przeciwzapalną kamforę, wyciąg z eukaliptusa, który przynosi ulgę w nerwobólach, i żeń-szeń chroniący kości przed osteoporozą.

MAŚĆ TYGRYSIA

Jej recepturę opracował w XIX wieku chiński zielarz Aw Chu Kin. Składa się wyłącznie z wyciągów roślinnych, m.in. kamfory, mentolu i olejków eterycznych (goździkowego, kajeputowego czy cynamonowego). Skąd zatem nazwa maść tygrysia?

Okazuje się, że w kulturze azjatyckiej to zwierzę jest uosobieniem siły – to ma uświadomić kupującym, jak wielką moc posiada ten specyfik.

REKLAMA

POLECAM NA STAWY WSZYSTKIE STAWY POCZUJĄ EFEKT!

Artresan Efekt 1

Sengupta K et al. (2010), Int J Med Sci. 7(6): 366-377

1

Postawmy na…

DBAM O ZDROWIE

felieton

bliskość!

TEKST KAROLINA BANASIAK

Karolina Banasiak ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”.

Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek.

Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

46

dbam o zdrowie

Zdjęcie: Robby Cyron (1)

C

zekają nas kolejne święta pod znakiem pandemii. Ale – chyba na przekór wirusom – przygotowania do nich zaczęły się już w połowie października. Wtedy to na sklepowych półkach rozsiadły się pierwsze czekoladowe mikołaje. Wzmożony ruch od dawna czuć też w firmach kurierskich, bo akcja „wysyłamy prezenty” nabrała maksymalnego rozpędu.

Niestety, takie przygotowania – zamiast budować pełną ciepłego oczekiwania atmosferę – często nakręcają w nas spiralę stresu.

Nie dajmy się jej porwać! Zatrzymajmy się na chwilę, weźmy głęboki oddech i zastanówmy.

A potem… zamieńmy projekt „idealne święta” w ten pod hasłem „Gwiazdka w rytmie slow”.

Może zamiast pitrasić godzinami 12 dań, umówimy się wcześniej z gośćmi, kto co przyniesie?

A jeśli spędzamy wigilię w wąskim gronie po prostu postawimy na stole kilka, za to ulubionych przez domowników, potraw?

Może zamiast polerować wszystko na błysk, posprzątamy jak zazwyczaj i dzięki temu znajdziemy w sobie więcej zapału, by udekorować choinkę? Spróbujmy złapać dystans do tego, co się dzieje i odnaleźć w sobie spokój. A przede wszystkim skupmy się na sobie i bliskich nam ludziach. Bo właśnie o ten kontakt chodzi.

I nawet jeśli z powodu pandemii przyjdzie nam w pojedynkę śledzić, co robi „Kevin sam w domu”, bądźmy dobrej myśli i pełni nadziei.

Złapmy za telefon albo połączmy się przez internetowy komunikator. Nie czekajmy biernie na kontakt, lecz pokażmy rodzinie i przyjaciołom, że o nich pamiętamy. Znajdźmy czas nie tylko na złożenie życzeń, ale też na szczerą rozmowę.

Zainteresujmy się realnie tym, co u kogoś słychać.

To pomaga budować bliskość i wzmaga poczucie bezpieczeństwa. A właśnie tego teraz bardzo potrzebujemy.

ŻYJĘ

zdrowo

Zwolnij tempo życia Nasz organizm i umysł tego potrzebują! – potwierdzają to naukowcy. Chwile zatrzymania się, odpoczynku, nicnierobienia są nam niezbędne do odzyskania energii i zachowania wewnętrznej harmonii.

ŻYJĘ ZDROWO zoom na...

Sposoby

na spokój i równowagę

Wrzucić na luz, znaleźć czas na chwilę szczęścia i przyjemności!

To najlepsze noworoczne postanowienia. Nie każdy to potrafi, ale warto się tego nauczyć. Zacznij od małych rzeczy, a z czasem zdziwisz się, jak mogłaś funkcjonować inaczej.

Ś

TEKST BARBARA TULEJA

więta spędzamy z bliskimi, odprężeni, bez stresu. To świetny moment, by nauczyć się zwalniać tempo w życiu. Oczywiście, nie jest to łatwe, gdy wokół wszyscy mają obsesję na punkcie szybkości i wydajności. Ale postaraj się znaleźć momenty, w których nie musisz się spieszyć. Zacznij od małych kroków, które z czasem wprowadź na stałe do swojego życia. A dzięki temu stanie się ono lepsze.

Wyłącz telewizor i telefon

Jesteśmy tak przyzwyczajeni do ciągłego dostępu do telefonu, internetowych lub telewizyjnych newsów, napływających zewsząd komentarzy i opinii, że trudno nam usłyszeć swój wewnętrzny głos.

Czego naprawdę teraz potrzebuję? Co myślę i czuję? Dlatego warto raz na jakiś czas zrobić sobie wolne od bodźców elektronicznych i np. wieczorem wyłączyć komputer, telefon. Nie odbieraj wtedy poczty, nie sprawdzaj wiadomości. Początkowo możesz czuć dyskomfort, niepokój, że coś cię omija. To naturalna faza związana ze zmianą.

Wytrzymaj ten kryzys, a zobaczysz, że szybko to docenisz i zaczną cieszyć cię takie rzeczy, jak chwila spędzana z bliskimi, piękny widok czy zwykła rozmowa z przyjaciółką.

Dlaczego warto leniuchować?

Nawet po krótkiej chwili odpoczynku jesteśmy w stanie znacznie więcej rzeczy zrobić w krótszym czasie. W dodatku dokładniej, bardziej uważnie i kosztem mniejszego wysiłku!

48

dbam o zdrowie

Ważne!

Ustal swój święty czas na odpoczynek i pilnuj go jak coś niezwykle cennego.

PRZYNAJMNIEJ RAZ CIĄGU DNIA USIĄDŹ WYGODNIE, PRZY MUZYCE LUB W CISZY I DELEKTUJ SIĘ HERBATĄ CZY KAWĄ, NIE PATRZĄC NA ZEGAREK.

Spędzaj czas z bliskimi

Większość ludzi sukcesu zapytanych dziś, co jest dla nich największym luksusem, udziela podobnej odpowiedzi: „Czas! Dla siebie, dla bliskich”. Zadbaj więc o swoje relacje z najbliższymi i znajdź dla nich czas.

W weekend, zamiast doprowadzać dom do perfekcyjnego porządku, wybierz się z rodziną na długi spacer, wyskocz z przyjaciółmi do kina czy odwiedź znajomych. Pozwoli ci to odzyskać energię po całym stresującym tygodniu w pracy.

Żyj blisko natury

WYCISZAJĄCE RUTYNY NA CO DZIEŃ

stań wcześniej, * W spokojnie zjedz

* *

śniadanie Gotuj z przyjemnością Idź na spacer

Już od dawna istnieją naukowe dowody na to, jak dobroczynny wpływ na ciało i psychikę ma pobyt na łonie natury. Świeże powietrze, ruch uspokajają i uwalniają nasz organizm od stresu. Spaceruj przez cały rok, najlepiej bez celu, zgodnie ze swoim nastrojem. Podnieś głowę, by spojrzeć w niebo, otwórz oczy i nastaw uszy. Żyj w zgodzie z naturą

i blisko natury. Możesz zacząć uprawiać w ogródku rośliny, które później wykorzystasz do gotowania. Jeśli nie masz ogródka, warto choćby posadzić na parapecie zioła, np.bazylię, miętę.

Pozwól sobie na odpoczynek

My, Polacy należymy do najbardziej pracowitych narodów w Unii Europejskiej. Dla porównania, Niemcy pracują o 1/3 mniej. A na dodatek, często nie pozwalamy sobie na relaks. Tymczasem, jak dowodzą terapeuci, nie ma mowy o dobrej, produktywnej pracy, która daje nam satysfakcję, skoro czujemy się przemęczeni, zagonieni. Nikt nie jest w stanie funkcjonować non stop i to jeszcze pod wpływem stresu.

A zatem warto znaleźć czas na odpoczynek. Zacznij od małych rzeczy, jak przerwa na kawę podczas pracy.

Zastanów się, jaka forma relaksu jest dla ciebie dbam o zdrowie

49

ŻYJĘ ZDROWO zoom na...

Kontakt z rodziną i naturą jest bezcenny.

Co dzień lub dwa wybierz się na spacer, najlepiej z rodziną. Wycisz telefon, baw się z dziećmi, słuchaj śpiewu ptaków, rozglądaj się wokoło, ciesz się słońcem i każdą chwilą.

najodpowiedniejsza. Jesteś stale w ruchu? Czasem po prostu poleż i pomyśl o niebieskich migdałach. A jeśli pracujesz za biurkiem, relaksuj się w ruchu: biegaj, wsiądź na rower.

Znajdź czas na przyjemności i pasje

Ważne są nie tylko relacje z innymi ludźmi, ale też życie w zgodzie z samym sobą. Wygospodaruj w ciągu dnia czas tylko dla siebie, choćby miało to być nawet pół godziny, i bądź asertywna. Chodzi o to, aby 50

dbam o zdrowie

nauczyć się grzecznego odmawiania i bezwzględnie pilnować swój wolny czas. Powinnaś spędzać go na robieniu tego, co cię pasjonuje albo sprawia ci radość, przyjemność. To może być obejrzenie ulubionego serialu, czytanie książki, słuchanie relaksującej muzyki, kąpiel przy świecach, spotkanie z przyjaciółką na kawie lub oddawanie się swojej pasji czy hobby. Zobaczysz, że gdy wprowadzisz zasadę czasu tylko dla siebie, to życie zacznie cię cieszyć i naładujesz swoje akumulatory.

ZDJĘCIE: GETTY IMAGES (1)

ROBIENIE NA DRUTACH JEST JEDNOCZEŚNIE KREATYWNE, POWTARZALNE I ANTYSTRESOWE.

Postaraj się być tu i teraz Doceń teraźniejszość

Koreański mistrz Zen mawiał: „Czytając, tylko czytaj. Jedząc, tylko jedz. Myśląc, tylko myśl.” Skup się na jednej, konkretnej czynności, którą wykonujesz.

Po skończeniu, przejdź do następnej. Jeśli jednocześnie gotujesz obiad, rozmawiasz przez telefon i robisz listę zakupów, to wpadasz w gonitwę, rozpraszasz się, a potem bardziej zwiększasz tempo życia. Żeby opanować ten stan, zaplanuj chwile, w których świadomie zwolnisz. Choćby kilkuminutowe. Ważne, by były codziennie. Chodzi o budowanie nowych, dobrych przyzwyczajeń.

Zacznij prowadzić dziennik wdzięczności

Codziennie przed snem zapisuj w notesie 3 rzeczy, za które jesteś wdzięczna. Mogą to być nawet błahostki jak ładna pogoda czy uśmiech kogoś w autobusie. Szybko zauważysz, że nawet w gorsze dni można znaleźć powody do radości.

PRZERWA NA ODDECH

To proste ćwiczenie obniża poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu.

1 2 3

Usiądź wygodnie, połóż dłonie na brzuchu. Wdychaj powietrze przez nos (przez 3 sekundy), jednocześnie pompując swój żołądek jak balon.

Przez kolejne 3 sekundy przytrzymaj powietrze w środku. Następnie spokojnie wydychaj je przez usta, opróżniając żołądek przez 6 sekund.

Wykonaj to ćwiczenie oddechowe kilka razy z rzędu. Oddech powinien być spokojny, równomierny i głęboki. Poruszająca się przepona działa jak masaż na serce.

REKLAMA

ŻYJĘ ZDROWO w dobrej formie

Coraz więcej osób chce wzmocnić swój organizm, kąpiąc się w zimnej wodzie. Jak to robić bezpiecznie i z korzyścią dla zdrowia?

Ważne!

Sezon na morsowanie trwa od października do końca kwietnia.

Czas na TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

morsowanie

O

statnio bardzo modne zanurzanie się w zimnej wodzie to tak naprawdę nic nowego. Najstarsze wzmianki o tej metodzie leczenia pochodzą już z Egiptu sprzed 2500 lat p.n.e. Ojciec medycyny Hipokrates mówił o wodzie, że „ciepła oziębia, a zimna rozgrzewa” i zalecał tę ostatnią przy podagrze, „chorobach paralitycznych i gorączkowych”. Rzymianie, aby poprawiać swoje zdrowie i samopoczucie, korzystali z zimnych kąpieli w termach (w specjalnym basenie nazywanym frigidarium). Również nadworny lekarz króla Zygmunta Augusta Poniatowskiego Józef Struś propagował leczenie zimnymi kąpielami.

Moc, energia, endorfiny

Badania pokazały, że zanurzenie się w zimnej wodzie prowadzi do skurczu powierzchniowych naczyń krwionośnych, a to poprawia krążenie we wszystkich narządach wewnętrznych i pobudza wiele procesów fizjologicznych i w efekcie prowadzi do szybszego 52

dbam o zdrowie

odzyskiwania sprawności. Zauważono też, że regularna ekspozycja na niską temperaturę przyczynia się do poprawy samopoczucia, przyspiesza regenerację po wysiłku i chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Zwiększa tolerancję na zimno, hartuje organizm i poprawia nastrój. Więcej o dobroczynnym działaniu morsowania w ramce: zimna woda zdrowia doda.

Nie dla wszystkich

Morsowanie nie pomaga jednak każdemu. Dlatego zanim zanurzymy się w zimnej wodzie, warto skonsultować się z lekarzem, aby ocenił, czy tego rodzaju aktywność będzie dla nas bezpieczna. To istotne zwłaszcza w przypadku seniorów. Wprawdzie wśród morsów jest dużo osób starszych, ale w większości kąpią się w zimnej wodzie od lat. Przeciwwskazaniem są: nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia i żył, epilepsja, choroby mózgu, psychiczne i neurologiczne, borelioza. Morsować nie mogą też osoby

ZIMNA WODA ZDROWIA DODA

– Hartuje, SAMO WEJŚCIE DO WODY JEST UCZUCIEM PRZYJEMNYM, ZWŁASZCZA GDY TEMPERATURA POWIETRZA JEST NIŻSZA NIŻ WODY (NP. -5 I +4).

regeneruje i zwiększa odporność organizmu

– Poprawia

krążenie i wydolność układu sercowo-naczyniowego

– Wygładza i ujędrnia skórę

– Pomaga

przy chorobach alergicznych i dermatologicznych

z nadczynnością tarczycy, gorączkujące, przeziębione i kobiety w ciąży.

To na pewno się przyda

Do morsowania potrzebujemy odpowiedniego ekwipunku. Są to strój kąpielowy (dla kobiet najlepiej dwuczęściowy), czapka i rękawiczki, bo przez te części ciała ucieka najwięcej ciepła, a także neoprenowe butki (do kupienia w Internecie lub sklepach sportowych), które zapobiegają ślizganiu się i zranieniu stóp. Niezbędny jest oczywiście duży ręcznik do wytarcia po kąpieli.

Dobrym pomysłem będzie uszycie poncza (np. z koca polarowego), które bardzo ułatwia przebranie

1799

osób morsowało jednocześnie

podczas międzynarodowego zlotu w Mielnie w 2015 r., ustanawiając

rekord Guinnessa.

– Zmniejsza

stan zapalny m.in. w schorzeniach narządu ruchu

– Przyspiesza przemianę materii

się po wyjściu z wody. Przyda się też karimata lub koc, na którym możemy zostawić ubranie czy usiąść podczas ubierania, no i termos z gorącym napojem.

Zanim się zanurzysz

Trzeba pamiętać, że zimna woda wychładza zdecydowanie szybciej niż powietrze. Dlatego, aby ograniczyć ryzyko szoku termicznego, przed morsowaniem konieczna jest rozgrzewka. Rozpoczynamy ją ubrani w kurtkę (polar, softshell), czapkę i rękawiczki. Po dwóch, trzech minutach truchtu, gdy

Rozgrzewająca herbatka Herbatka rozgrzewająca to kompozycja kłącza imbiru, skórki słodkiej pomarańczy, kory cynamonowca cejlońskiego, owocu anyżu gwiaździstego i kwiatu goździkowca. Swój wyjątkowy aromat i smak zawdzięcza korzennym przyprawom i skórce pomarańczy. Idealny pomysł na chłodny jesienny lub zimowy dzień. 20 torebek

dbam o zdrowie

REKLAMA

MORSY, NAZYWANE KRÓLAMI ARKTYKI, NIE PRZEPADAJĄ ZA CIEPŁEM. TE WIELKIE ZWIERZĘTA NAJLEPIEJ CZUJĄ SIĘ W TEMPERATURZE OD -15 DO 5 ST. C. UWIELBIAJĄ KĄPIEL W OCEANIE ARKTYCZNYM.

53

ŻYJĘ ZDROWO w dobrej formie poczujemy ciepło, zdejmujemy kurtkę i zaczynamy intensywną rozgrzewkę (propozycje przykładowych ćwiczeń poniżej). Najważniejsze, aby w jej trakcie nie doszło do spocenia ciała. Kiedy więc czujemy, że jest nam ciepło, zdejmujemy kolejną warstwę odzieży, aż po 10–15 minutach zostajemy jedynie w stroju kąpielowym.

Zdecydowanie, ale powoli

Tak właśnie należy zanurzać się w wodzie. Jeśli robimy to po raz pierwszy, wchodzimy po pas i pozostajemy przez chwilę. Dopiero po kilku seansach, stopniowo, można wydłużyć czas kąpieli od 3 do 5 minut,

a wraz z doświadczeniem nawet dłużej. Po zakończeniu kąpieli należy ponownie intensywnie pobiegać w stroju kąpielowym, a dopiero później dokładnie się wytrzeć i ciepło ubrać. Częstotliwość kąpieli zależy od stopnia naszego doświadczenia w morsowaniu (początkowo wystarczy raz w tygodniu, potem można robić to częściej), budowy ciała, zahartowania, jak również od temperatury wody. No i na koniec najważniejsze, ze względów bezpieczeństwa nie kąpiemy się samemu, tylko w grupie. Znajdziemy ją np. w mediach społecznościowych lub Internecie – wystarczy wpisać miejsce swego zamieszkania i hasło morsowanie.

Bez rozgrzewki ani rusz!

Przed wejściem do zimnej wody koniecznie trzeba rozgrzać mięśnie. Najlepiej zacząć od lekkiego truchtu, a następnie wykonać kilka ćwiczeń (propozycje obok).

Wszystko zajmie 10–15 minut.

1

wymachy Unieś jedną nogę wyprostowaną i zrób nią wymach do przodu, dotykając jednocześnie wyprostowanej przeciwnej ręki.

54

dbam o zdrowie

2 pajacyki Stań w rozkroku, ręce wzdłuż tułowia, łopatki ściagnięte, patrz przed siebie. Wykonaj podskok z rozkrokiem bocznym nóg i uniesieniem rąk nad głowę.

3

przysiady

Stań prosto w lekkim rozkroku, wciągnij brzuch. Ugnij kolana jednocześnie wypychając biodra do tyłu. Dla lepszej równowagi trzymaj ręce przed sobą. Kąt między udem a podudziem powinien wynosić maksymalnie 90 st.

wznosy

4

Zawiśnij na gałęzi. Unieś wyprostowane, zablokowane w kolanach nogi, aż znajdą się równolegle do podłoża, zatrzymaj pozycję i powoli opuść nogi.

JEM

zdrowo

Wigilia ma moc

Możemy na nią przygotować modne egzotyczne dania, ale doceńmy też potrawy naszych przodków.

Oni wierzyli, że zapewniają zdrowie i szczęście. I mieli rację.

Przynajmniej w kwestii zdrowia.

JEM ZDROWO zoom na...

PrZy wigilijnym stole

Lekko, smacznie i zdrowo Pytamy eksperta

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Pierwsza gwiazdka już świeci. Opłatek i sianko są, dom pachnie piernikiem, grzybami i choinką. Zatem pora życzyć bliskim szczęścia i rozpocząć najbardziej uroczystą kolację w roku. Jakie będzie menu? Tradycyjne, a zarazem dietetyczne.

K

ilka lat temu w gronie historyków kultury i kulinariów pojawiła się ważna inicjatywa, aby rozpocząć starania o wpisanie polskiej wigilii na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Na razie, niestety, bez efektu, a szkoda, ponieważ nasza wigilia, zwana w niektórych regionach postnikiem lub pośnikiem, i wszystkie związane z nią zwyczaje są unikalne. Łączą tradycję chrześcijańską z elementami pradawnej kultury Słowian.

Nasi praprzodkowie świętowali bowiem w tym czasie gody, czyli zaślubiny Słońca z Ziemią i urządzali ucztę ku czci zmarłych przodków.

Niektóre potrawy pochodzą z tamtego odległe-

56

dbam o zdrowie

Najstarsze wigilijne przysmaki

W każdym regionie, a nawet w każdej miejscowości zestaw potraw wigilijnych był trochę inny.

Różnie wyglądał stół w rodzinach zamożnych i biednych. Wszędzie jednak obowiązywała zasada, aby nie było na nim mięsa. Często rezygnowano nawet z mleka, serów, śmietany i jajek. Potrawy były przygotowywane z tego, co urosło na polu, w sadzie, lesie i w wodzie. Niemal obowiązkowym produktem były grzyby, uchodzące za pokarm magiczny i ponoć lubiany przez gości z zaświatów. Wigilia nie mogła również obejść się bez maku, który miał zapewniać dostatek i szczęście. Bardzo cenione i od wieków stosowane były: siemię konopne, olej konopny i lniany, miód, różne kasze, kapusta, buraki, rośliny strączkowe, suszone owoce, orzechy i ryby, zarówno słodkowodne, jak i morskie. Dziś wiemy, że te produkty dostarczają cennych składników.

Mak – bogactwo minerałów i tłuszczu Po sparzeniu wrzątkiem mielono go w makutrze niemal na krem. Na Kresach dodawano do kutii,

czyli deseru z gotowanej pszenicy lub kaszy.

W innych regionach jedzono z kluskami, pieczono drożdżowe strucle makowe lub gotowano małe makowe pierożki.Wykorzystujmy stare przepisy na te desery, zmniejszając jedynie ilość cukru. Mak zawiera wapń, fosfor, magnez, potas i nienasycone kwasy tłuszczowe.

Grzyby – nie tylko dla smaku

Nasi przodkowie wykorzystywali suszone. My mamy do dyspozycji także mrożone. Poza substancjami smakowymi, które dodatkowo wzmacnia obecny

Travium

suplement diety Zawiera naturalne składniki wspierające prawidłowe działanie układu trawiennego. Standaryzowany ekstrakt z liści rozmarynu ułatwia trawienie tłuszczów, ekstrakt z liści karczocha przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego i jelit, a wyciąg z kurkumy wspomaga prawidłową pracę wątroby. Dodatkowo produkt został wzbogacony o olejek z mięty pieprzowej. 30 tabletek

dbam o zdrowie

REKLAMA

go okresu. Współcześni dietetycy bardzo je cenią.

Co najwyżej zalecają delikatną modyfikację.

57

JEM ZDROWO zoom na...

w grzybach kwas glutaminowy, dostarczają również białko, witaminy B2 i B3, cynk, selen oraz beta-glukany i polifenole. Chronią przed miażdżycą oraz nowotworami. Nie możemy jednak jeść dużo grzybów, bo są cieżkostrawne, ale mała porcja pysznej zupy to uczta dla podniebienia.

Nie rezygnujmy z tej przyjemności.

Siemię – bogactwo białka i tłuszczu

W Wielkopolsce i na Śląsku obowiązkową potrawą wigilijną była zupa siemieniotka, z siemienia konopnego. W świętokrzyskiem, w okolicach Radomia i Łodzi zajadano się pierogami z konopi, zaś kaszę i kapustę kraszono olejem z siemienia lnianego. Dzięki temu wigilijne menu obfitowało w zdrowe tłuszcze omega 3, białko, składniki przeciwzapalne, obniżające ciśnienie i regulujące tra-

wienie. O ile siemię lniane nadal doceniamy, to o konopnym zapomnieliśmy. Warto je odkryć na nowo.

Warzywny tercet wigilijny

Kiszona kapusta, buraki i któreś z warzyw strączkowych musiały się znaleźć na każdym wigilijnym stole. To zestaw idealny z punktu widzenia dietetyki.

Kapusta dostarcza wit. C, A, kwasu foliowego, podnosi odporność i wspomaga pracę układu pokarmowego dzięki zawartości kwasu mlekowego. Buraki, które według starych wierzeń miały zapewniać długowieczność, to bogactwo polifenoli chroniących przed rakiem. Ponadto oczyszczają organizm i wzmacniają serce. Z kolei warzywa strączkowe uzupełniają dietę roślinną w białko i dodają energii.

Dzięki fitohormonom mogą również wspomóc leczenie bezpłodności, a u dojrzałych pań łagodzić

? i i r o l a k t s e j Ile tu W czasie wigilii nie zaprzątajmy sobie głowy kaloriami. Ale gdy na co dzień będziemy wykorzystywać wigilijne specjały, warto je liczyć, aby nie przesadzić z ilością.

BAKALIE – 100 G DOSTARCZA PRAWIE 350 KCAL. IDEALNA PORCJA NA PODWIECZOREK TO 50 G

MAK –100 G TRZYKROTNIE PRZEPUSZCZONYCH PRZEZ MASZYNKĘ NASION TO AŻ 525 KCAL KAPUSTA KISZONA –100 G, CZYLI PRAWIE PEŁNA SZKLANKA, TO TYLKO 18 KCAL. PORCJA DIETETYCZNA I WRĘCZ LECZNICZA

58

dbam o zdrowie

MIÓD – JEDNA ŁYŻECZKA TO 39 KCAL. WYKORZYSTUJMY JEGO PROZDROWOTNĄ MOC, ALE JEDZMY DZIENNIE NAJWYŻEJ 2 ŁYŻECZKI

FASOLA – W 100 G SUCHYCH ZIAREN JEST OK. 330 KCAL. PO UGOTOWANIU POWIĘKSZAJĄ ONE SWOJĄ WAGĘ DO MNIEJ WIĘCEJ 220 G

RYBA – DORSZ JEST CHUDY I 100 G DOSTARCZA TYLKO 82 KCAL. ALE NP. MAKRELA TRZY RAZY WIĘCEJ – 230 KCAL

objawy menopauzy. Po wszystkie te warzywa powinniśmy sięgać niemal codziennie.

Ryby usprawniają serce i mózg

Rysunek ryby jest dla chrześcijan symbolem Chrystusa i był dla nich znakiem rozpoznawczym w czasach prześladowań. Stąd kariera dań rybnych na wigilijnym stole. Poza białkiem wzbogacają dietę w minerały, wiele witamin i tłuszcze omega 3.

Działają pozytywnie na serce i poprawiają pamięć.

Najcenniejsze są ryby morskie, ale i nasz poczciwy karp ma dużo zalet (m.in. witamin z grupy B).

Susz i orzechy zamiast słodyczy

Kompot z suszonych jabłek, śliwek i gruszek, podawano pod koniec kolacji wigilijnej. Bogatsi czasem raczyli się także figami i rodzynkami. Suszone owoce dodawano również – obok miodu – do kutii i klusek z makiem, aby osłodzić sobie życie. Uzupełnieniem suszu były orzechy, a niekiedy także migdały. Nadal warto polecać tego typu przekąski nie tylko od święta. Są bez porównania zdrowszym deserem niż ciasta.

Jak przyrządzić ryby

Najlepiej je ugotować i podać w galarecie. Zdrowe są także pieczone w folii czy z patelni grillowej. Panierowane lub usmażone w dużej ilości tłuszczu będą kaloryczne i stracą dużo cennych składników.

REKLAMA

dbam o zdrowie

59

JEM ZDROWO superfood

Migdały

jedz nie tylko od święta Grecy ustanowili na ich cześć Ellos Kissamos, czyli święto migdałów, podczas którego śpiewają, tańczą i zajadają się migdałami, uważanymi za symbol miłości i afrodyzjak.

TEKST BARBARA LASOTA

JAK WYKORZYSTAĆ ICH CENNE SKŁADNIKI Najlepiej po prostu chrupać surowe, traktując jako przekąskę. Można je również mielić lub siekać i dodawać do dań na słodko oraz słono. Pasują do owsianki, farszu do naleśników, past do pieczywa, ciast i deserów, sałatek i zup kremów. Wspaniały jest też olej z migdałów jako naturalny kosmetyk. Rewelacyjnie nawilża skórę i poprawia kondycję włosów.

R

rosną na niezbyt wysokich drzewach, w ciepłym klimacie – na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, Kalifornii, Grecji i we Włoszech. Znane są dwa gatunki – migdały gorzkie i słodkie. Te pierwsze wykorzystuje głównie przemysł kosmetyczny. Bardzo rzadko są one jedzone (raczej tylko jako przyprawa), ponieważ zawierają szkodliwą dla nas w większej ilości amigdalinę. Za to migdały słodkie są bardzo smaczne i wartościowe.

Szczególnie duże, z gładką skórką. Kupując je, zwracajmy zatem uwagę na ich wygląd.

Wybierajmy raczej zapakowane, bo na etykiecie znajdziemy datę przydatności do spożycia. Można je jeść nieobrane, jeśli nie wywołuje to dolegliwości. Ale cenne są także po obraniu. Aby ułatwić sobie zdejmowanie skórki, zalewamy je wrzątkiem i zostawiamy na 10–15 minut. Potem odcedzamy wodę i zdejmujemy łupinkę.

Pomaga również moczenie przez 12 godzin w chłodnej wodzie.

60

dbam o zdrowie

CZEGO DOSTARCZAJĄ Wprawdzie są bardzo tłuste (aż 50 g tłuszczu w 100 g), ale zawierają głównie jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, działające przeciwzapalnie. Mają również dużo białka, witamin: B1, B2, E, A, kwasu foliowego i składników mineralnych, w tym szczególnie wapnia, magnezu, potasu, cynku i miedzi.

Wykwintne i zdrowe

Płatkami migdałowymi lub posiekanymi migdałami możemy wzbogacać wiele sałatek warzywnych, np. z brokułami, rukolą, szpinakiem czy sałatą.

Na co pomagają?

ZMNIEJSZAJĄ RYZYKO CUKRZYCY TYPU 2

•Kilkudziesięciu osobom, u których stwierdzono stan przedcukrzycowy, naukowcy podawali codziennie przez 4 miesiące porcję migdałów, która pokrywała 20 proc. ich zapotrzebowania kalorycznego. Po zakończeniu eksperymentu okazało się, że u większości poziom glukozy we krwi wrócił do normy.

POPRAWIAJĄ NASTRÓJ, PAMIĘĆ I KONCENTRACJĘ •Garść migdałów 3–4 razy w tygodniu może pomóc zachować spokój w stresujących sytuacjach. A to dzięki bogactwu magnezu, witamin z grupy B i nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jest także szansa, że w mózgu będą powstawać nowe połączenia nerwowe, co ułatwi naukę i poprawi pamięć.

CHRONIĄ NASZE SERCE

•Zmniejszają ryzyko choroby niedokrwiennej serca, udaru oraz zawału.

Dzięki nienasyconym kwasom tłuszczowym i wit. E obniżają ciśnienie, zmniejszają krzepliwość krwi i wzmacniają naczynia.

REKLAMA

JEM ZDROWO dieta

ZDJĘCIE: GETTY IMAGES (1)

Co jeść, gdy męczy cię

niestrawność L

Ta dolegliwość często daje o sobie znać w święta. Na stole mnóstwo pyszności, a tu, jak na złość, dokucza wzdęty brzuch, pojawiają się nudności lub krępujące przelewanie w jelitach.

Jak sobie poradzić? A może da się zapobiec nieprzyjemnym objawom?

TEKST BARBARA LASOTA 62

dbam o zdrowie

ekarze nazywają niestrawność dyspepsją, co po grecku oznacza złe trawienie.

Może się ono przytrafić nawet zdrowej osobie, jeśli zje za dużo np. ciężko strawnego bigosu, pieczeni z sosem grzybowym, a nawet sałatki z majonezem.

Objawy występują zaraz po posiłku. Częściej jednak niestrawność dokucza tym, którzy cierpią na jakąś chorobę przewodu pokarmowego. Mogą ją również wywołać długo przyjmowane leki, np. przeciwreumatyczne, przeciwzapalne czy żelazo.

Najczęstsze objawy

Osoby, które nie mają poważnej choroby przewodu pokarmowego ani nie przyjmują stale leków pogarszających trawienie, mają zazwyczaj krótkotrwałe dolegliwości. Mogą dokuczać im wzdęcia, gazy, ale po kilku godzinach samopoczucie się poprawia. Natomiast ci, u których zdiagnozowano tzw. niestrawność organiczną, czyli spowodowaną inną chorobą, miewają objawy uciążliwe, dłużej trwające, łącznie z silnym bólem brzucha, nudnościami, czasem także zgagą. Przy regularnie nawracających objawach konieczna jest wizyta u lekarza, diagnostyka i leczenie.

Trzeba także zmienić nawyki żywieniowe.

Ciepła woda i ziółka

Gdy czasami przytrafia nam się niestrawność i nie bardzo wiemy z jakiego powodu, powinniśmy wyrobić w sobie nawyk picia codziennie przed śniadaniem szklanki lekko ciepłej, przegotowanej wody z łyżką soku z cytryny. Pijemy powoli, małymi łykami. Stymuluje to aktywność przewodu pokarmowego i wydzielanie enzymów trawiennych. Jest szansa, że w ten prosty sposób unikniemy niestrawności. Natomiast przy pierwszych objawach dyspepsji dobrze jest wypić szklankę letniej wody bez soku. Ją również pijemy powoli, nie jednym tchem. Pomocne bywa także picie naparów ziołowych, zwłaszcza z dziurawca, kopru włoskiego, kwiatów nagietka i mięty pieprzowej.

Dajmy żołądkowi odpocząć

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS PRZY NIESTRAWNOŚCI ŚNIADANIE kajzerka lub bagietka, jajecznica na parze, sałata, ogórek kiszony II ŚNIADANIE koktajl z jogurtu i owoców świeżych lub wcześniej rozmrożonych

PODWIECZOREK galaretka, ciasto biszkoptowe KOLACJA zapiekanka z ryżu i kabaczków, dyni lub buraków

OBIAD zupa pomidorowa z lanymi kluskami, ziemniaki purée, potrawka z cielęciny, zielony groszek

owoców lub warzyw przechowywanych w lodówce, to wyjmujmy je na 2–3 godziny przed spożyciem, aby w trakcie jedzenia miały temperaturę pokojową. Unikajmy również zimnych napojów i deserów lodowych.

Pora posiłków i wielkość porcji

Nie podjadajmy i nie chrupmy niczego (nawet zdroJeśli objawy niestrawności są bardzo uciążliwe i ustęwych owoców), dopóki w żołądku zalega jeszcze popują powoli, dobrze jest na 2–3 dni przejść na restrykprzednio zjedzony pokarm. Pamiętajmy: czas trawiecyjną dietę. Jemy wtedy tylko: suchary, kleik z kaszy nia większości produktów to 3–4 godziny. Dlatego manny, ryżu lub kaszki kukurydzianej. Dopiero, gdy trzeba zachować właśnie taki odstęp między kolejnymi poczujemy się lepiej, a żołądek zaposiłkami. Do tego zalecenia powinni cznie znów pracować, powoli wzbosię stosować wszyscy, ale osoby z dysgacajmy posiłki. Możemy dodać pepsją w szczególności. Ważne jest do kaszy odrobinę mleka, zjeść karównież, aby zachowywać jedną dłuwałek bułki wrocławkiej z masłem, gą przerwę od jedzenia w ciągu doby, małą porcję chudego żurku, krupwynoszącą 12–14 godz. Spełnimy ten niku lub zupy jarzynowej. Warzywa warunek, jedząc kolację np. o godz.

Mała porcja (50 g) chude18.00, a śniadanie o godz. 7.00 lub powinny być mocno rozdrobnione go mięsa, np. drobiu bez skóry, królika, cielęciny, jest i dobrze ugotowane.

8.00. Dzięki takiej przerwie żołądek trawiona dość szybko, bo jest „wypoczętyˮ, opróżniony i przyw ciągu 2–3 godzin. SzczeWybierajmy ciepłe dania gotowany do trawienia. Pilnujmy gólnie jeśli została ugotoTakie są lżej strawne. Z ciepłą również wielkości posiłków. Ilość wana lub upieczona w folii. kaszą jaglaną na mleku lub na buugotowanego makaronu, ziemniaAle duży stek potrafi zalelionie warzywnym niedomagający ków, kaszy nie powinna być więkgać w żołądku nawet do sza od złożonej pięści, a porcja mięprzewód pokarmowy poradzi 8 godz. i wywołać wzdęcia. sobie łatwiej niż z kanapką z serem. sa mniej więcej taka, jak środek dłoni.

Jeśli planujemy zjedzenie jogurtu, Resztę talerza mogą zajmować lekko

jedz Z UMIAREM MIĘSO

dbam o zdrowie

63

JEM ZDROWO dieta

strawne warzywa, wymienione w tabeli poniżej.

Najlepiej tolerowana jest gotowana marchewka.

Mniej białka i tłuszczu

Wszystkie potrawy tłuste lub bogate w białko są ciężko strawne. Muszą one bowiem przejść przez bardzo wiele przemian w układzie pokarmowym (z udziałem wielu enzymów), nim zostaną rozłożone.

W trawienie tłuszczów musi się także zaangażować wątroba, wytwarzając żółć. Dla niedomagającego przewodu pokarmowego to duże wyzwanie. Nic więc dziwnego, że zjedzenie plastra boczku, kotleta, dużego kawałka kiełbasy, żółtego sera, odsmażonych pierogów czy tłustego twarogu (także w formie sernika) często nie uchodzi bezkarnie. Jeśli ktoś nie może się powstrzymać przed takimi specjałami, niech po prostu zachowa umiar. Gdy podczas obiadu zjemy plaster karkówki, to po sernik sięgnijmy dopiero w porze podwieczorku, po 3–4 godzinach.

Zrezygnujmy ze smażenia

Potrawy przygotowywane tą metodą są szczególnie szkodliwe dla osób z dyspepsją. Z powodu tłuszczu, ale również powstawania w wysokich temperaturach niekorzystnych dla zdrowia i ciężko strawnych substancji. Dotyczy to zarówno smażonych mięs,

Zbawienne przyprawy

Dodawanie do potraw: tymianku, majeranku, kminku, bazylii, cząbru i innych przypraw ziołowych ułatwia trawienie i łagodzi objawy niestrawności. jak również wszelkiego rodzaju placuszków i jajecznicy. Dlatego w jadłospisie na poprzedniej stronie proponujemy jajecznicę na parze. Najlżej strawne są dania gotowane i duszone (bez wstępnego obsmażania).

Niektóre osoby borykające się z niestrawnością dość dobrze tolerują także potrawy pieczone.

Błonnik z umiarem

Wszyscy wiemy, jak bardzo jest cenny. Zarówno dla prawidłowego funkcjonowania przewodu

WARZYWA I OWOCE DOZWOLONE I PRZECIWSKAZANE Do najlżej strawnych warzyw należą korzeniowe i liściaste. Natomiast strączkowe i kapustne czasem mogą wywoływać dolegliwości. Również i owoce mogą być ciężko strawne.

Zalecane

64

Przeciwwskazane

Marchew możemy jeść surową (startą na drobnej tarce) lub ugotowaną w formie sałatki lub zupy.

Cebula i czosnek zawierają fruktany, które u niektórych osób wywołują wzdęcia i gazy.

Buraki jedzmy jako jarzynkę z dodatkiem soku z cytryny i pijmy zrobiony z nich zakwas.

Warzywa krzyżowe, w tym kapusta, kalafior i brokuł, są źródłem rafinozy, której nie trawimy.

Szpinak i sałaty najlepiej podawać na surowo, z małą ilością dobrej oliwy lub oleju lnianego.

Warzywa strączkowe mają gazotwórcze oligosacharydy. Moczenie nasion zmniejsza ich ilość.

Pietruszka i seler jedzmy dobrze rozgotowane.

Można robić z nich pasztety warzywne.

Pomidory, papryka niektórym szkodzą, ale po usunięciu skórki są dobrze tolerowane.

Jabłka obrane ze skórki z reguły nie szkodzą na surowo. Można też jeść pieczone i gotowane.

Gruszki zawierają twarde komórki kamienne.

Mogą one podrażniać żołądek.

Pomarańcze i mandarynki jemy po starannym obraniu z białej części skórki (albedo).

Śliwki są lekiem na zaparcia, ale niedojrzałe lub jedzone w nadmiarze dają odwrotny efekt.

Brzoskwinie, morele i banany wybierajmy dojrzałe, miękkie i słodkie. Jedzmy surowe.

Daktyle z powodu dużej ilości cukrów i salicylanów mogą powodować powstawanie gazów.

dbam o zdrowie

pokarmowego, oczyszczania organizmu czy chociażby zapobiegania nadmiarowi cholesterolu. Jednak u osób mających problemy trawienne, jego nadmiar może działać drażniąco i nasilać nieprzyjemne objawy. Dlatego częściej wybierajmy pieczywo białe niż razowe. Z tego samego powodu unikajmy warzyw i owoców, które mają szczególnie dużo tego składnika, a także grubych kasz i razowego makaronu.

Drobne kasze i jasne makarony są zazwyczaj bardzo dobrze tolerowane. Wydłużajmy również czas gotowania produktów roślinnych, ponieważ wtedy błonnik ulegnie rozluźnieniu i częściowemu rozkładowi. Gotowanie al dente nie sprawdza się przy niestrawności.

Co do picia

Napoje gazowane zwiększają dolegliwości brzuszne.

Również kawa działa u niektórych osób podobnie.

Nie za sprawą kofeiny, ale związków tłuszczowych (wosków) trudnych do strawienia. Dobrze tolerowanymi napojami są herbatki owocowe i ziołowe, czarna i zielona herbata o umiarkowanej mocy, niesłodzone kompoty i soki rozcieńczone wodą.

Pytamya ekspert dr n. farm. KRZYSZTOF SŁOMIAK

Jakie leki bez recepty można zastosować na niestrawność?

W aptece dostępnych jest wiele leków bez recepty, które mogą pomóc złagodzić pojawiające się objawy niestrawności, a nawet ją wyleczyć. Leki te mają za zadanie zneutralizować kwasy w żołądku. W swoim składzie zawierają: węglan wapnia, loperamid, symetykon lub wodorowęglan sodu. Jeśli jednak niestrawność trwa dłużej niż 2 tygodnie, należy skontaktować się z lekarzem. Zastosowanie znajdą wtedy silniejsze leki na receptę: hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego (inhibitory pompy protonowej), antybiotyki, leki prokinetyczne lub działające na ośrodkowy układ nerwowy. Przy niestrawności warto wykluczyć również alkohol, a także produkty, potrawy i napoje wywołujące dolegliwości opisane obok. Inne korzystne zmiany w stylu życia mogą obejmować: unikanie ćwiczeń fizycznych zaraz po posiłku, a także ograniczenie stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy rzucenie palenia.

REKLAMA

JEM ZDROWO przepisy

Buraczki Są świetne, gdy mamy skłonność do anemii czy zaparć. Pomagają też w odchudzaniu. Jednak osoby z cukrzycą czy insulinoopornością powinny jeść oszczędnie te ugotowane i pieczone. Ale nawet one (nie tylko od święta) mogą sięgać po buraki ćwikłowe.

TEKST DIANA OŻAROWSKA-SADY

2

litry

20 12 kcal

minut

w

100 g

Zakwas buraczany 1 kg buraków ćwikłowych, 5 ząbków czosnku, piętka naturalnego razowego chleba żytniego (bez ulepszaczy), 4 ziarenek ziela angielskiego, 2 liście laurowe, sól

Buraki obierz i pokrój na ćwiartki lub w sporą kostkę. Włóż do kamionki albo dużego

słoja, dodaj nieobrane, ale lekko nadgniecone ząbki czosnku, chleb i laur. Zalej 2 l letniej solanki (łyżka soli na litr wody). Przykryj gazą, odstaw na 7 dni (lub trochę dłużej, jeśli zakwas ma mieć ostrzejszy smak). Przecedź do butelek. Trzymaj w lodówce. Pij pół szklanki dziennie.

Czy wiesz, że…

…picie zakwasu koi nerwy, poprawia koncentrację i odporność oraz przyśpiesza przemianę materii.

Dodatkowo w czasie diety redukcyjnej zmniejsza ryzyko wystąpienia niedoborów soli mineralnych.

66

dbam o zdrowie

rządzą

2

litry

140 minut

15 kcal

w

100 ml

Barszcz z majerankiem 1,5 kg buraków, litr zakwasu (z przepisu obok), 3 marchewki, 2 pietruszki, mały por, cebula, 2 ząbki czosnku, 2 liście laurowe, 5 ziarenek ziela angielskiego, 20 g suszonych grzybów, łyżka majeranku, sól, pieprz

Grzyby zalej 3/4 szklanki gorącej wody, po kwadransie postaw na minimalnym ogniu i gotuj ok. 30 minut.

Warzywa (z wyjątkiem buraków) obierz i pokrój w dużą kostkę, zalej 2 l wody, dodaj ziele angielskie i liść

laurowy. Gotuj ok. godziny, przecedź. Do bulionu włóż pokrojone w grube plastry buraki. Gotuj, aż zmiękną, potem je wyjmij.

Do barszczu dodaj przecedzony zakwas buraczany i przecedzony wywar z grzybów.

Dopraw do smaku solą, pieprzem i majerankiem. Podgrzej, ale już nie gotuj.

Serwuj w bulionówkach – sam do popijania, jako dodatek do krokietów z kapustą i grzybami albo razem z pasztecikami lub uszkami.

6

porcji

210 minut

260

kcal w porcji

Sałatka z buraków i śledzi 4 średnie buraki, łyżki soku z cytryny, 3–4 płaty śledziowe z oleju, małe jabłko, kiszony ogórek, 2 średnie ugotowane ziemniaki, 2 łyżki majonezu, łyżka gęstego jogurtu naturalnego, szczypiorek, sól, pieprz

Buraki wyszoruj, zawiń w folię aluminiową i wstaw do piekarnika (ok. 60–80 minut w 190 st. C). W czasie, gdy będą się piekły, dokładnie osącz z oleju śledzie. Pokrój je w kostkę, podobnie jak obrane gotowane

ziemniaki, jabłko i kiszony ogórek.

Wymieszaj z sosem przygotowanym z majonezu z jogurtem naturalnym, doprawionym solą i pieprzem.

Buraki po ostudzeniu obierz i zetrzyj na tarce o dużych oczkach lub pokrój w drobną kostkę. Dopraw sokiem z cytryny, solą i pieprzem. Ułóż na półmisku naprzemiennie – pasek sałatki buraczanej i śledziowej. Przed podaniem posyp sałatkę posiekanym szczypiorkiem. dbam o zdrowie

67

WIEŚCI z apteki

Porady z za

Nasz ekspert

PIERWSZEGO STOŁU*

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA BULSKA ekspert farmaceutyczny

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

ZMARSZCZKI NA SZYI – JAK IM PRZECIWDZIAŁAĆ?

HOMEOPATIA – BEZPIECZNE STOSOWANIE U DZIECI Leki homeopatyczne są powszechnie uznawane za bezpieczne, dlatego cieszą się dużym uznaniem. Mimo iż homeopatia wciąż budzi wiele kontrowersji, to wśród dzieci przynosi dobre efekty. Preparaty homeopatyczne są wykonywane zgodnie z zasadami sztuki farmaceutycznej, a stężenie substancji czynnej jest na tyle niskie, że nie może zaszkodzić nawet najmłodszym pacjentom. Leczenie homeopatyczne sprawdzi się przy dolegliwościach takich, jak: ząbkowanie, kolki, infekcje. Proszę jednak pamiętać, że stosowanie leków homeopatycznych, tak jak i tradycyjnych, musi być poparte konsultacją lekarską, zwłaszcza w przypadku niemowląt.

Skóra na szyi starzeje się szybciej niż na twarzy. Dlatego mówi się, że zdradza nasz wiek. Wraz z upływem czasu tworzą się na niej charakterystyczne zmarszczki. Pierwsze mogą pojawić się ok. 30 r.ż., a między 45–50 r.ż. problem dotyczy już każdej z nas.

Chcąc utrzymać skórę szyi w jak najlepszej kondycji, należy ją odpowiednio pielęgnować. Pomogą w tym delikatne kosmetyki myjące, które usuną resztki makijażu i nagromadzone zanieczyszczenia. Dwa razy dziennie warto stosować krem nawilżający do szyi i dekoltu (polecane składniki aktywne: koenzym Q10, kwas hialuronowy, wit.: A, C i E), a raz w tygodniu zrobić peeling szyi.

UPRAWNIENIA DODATKOWE NA RECEPCIE

MEDYCZNE ŻELE NAWILŻAJĄCE A PROBLEMY INTYMNE

Pacjenci, którym przysługują uprawnienia dodatkowe (np. IB – inwalida wojenny, IW – inwalida wojskowy, PO – osoby wykonujące powszechny obowiązek obrony, ZK – zasłużony honorowy dawca krwi lub przeszczepu), powinni je potwierdzić, przedstawiając lekarzowi wypisującemu receptę stosowny dokument. Farmaceuta ma obowiązek go zweryfikować. Może też, na podstawie dokumentów okazanych przez pacjenta, uzupełnić pole uprawnienia dodatkowego na recepcie, ale pod warunkiem, że lekarz nie umieścił tam znaku X lub 100%.

Dotyczy to uprawnień: AZ, IB, IW, PO, WP, ZK, WE. Uprawnień C (ciężarna) i S (senior powyżej 75. r.ż.) nie można uzupełnić w aptece.

Suchość okolic intymnych może mieć wiele przyczyn, m.in.: spadek stężenia estrogenów podczas menopauzy, terapia onkologiczna, zabiegi chirurgiczne w obrębie narządów rodnych, długotrwałe stosowanie środków antykoncepcyjnych lub hormonalnej terapii zastępczej. Warto dodać, że zmniejszenie ilości wydzieliny w pochwie i śluzu szyjkowego sprzyja występowaniu infekcji intymnych. Pomocne będą specjalistyczne żele z kwasem hialuronowym, które zmniejszają suchość pochwy, wspomagają odtworzenie prawidłowej mikroflory, regenerują rany po porodzie lub zabiegach chirurgicznych.

68

dbam o zdrowie

* „Pierwszy stół” w języku zawodowym osób związanych z farmacją to nic innego, jak lada w aptece, przy której pacjent spotyka się z farmaceutą.

JESTE M

eko

Szanuj swój, twój, nasz

chleb

Przed laty nawet wyrzucenie okruszka chleba uważano niemal za świętokradztwo. Dziś w koszach na całym świecie lądują nie tylko tony chleba, ale też innych produktów. Szkodzi to i środowisku, i jest olbrzymim marnotrawstwem, gdy aż 690 mln mieszkańców Ziemi cierpi głód. dbam o zdrowie

69

JESTEM EKO zoom na...

Nie marnuj

żywności! M Zrób rachunek sumienia i odpowiedz sobie, ile jedzenia wyrzucasz, a także z jakiego powodu? Czasem zmusza nas do tego jego zła jakość, ale często kupujemy za dużo, zwłaszcza na święta.

Co każdy z nas może zrobić, aby poprawić tę sytuację?

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

70

dbam o zdrowie

arnowanie żywności jest nie tylko nieetyczne, ale też bardzo szkodliwe dla środowiska naturalnego. Wszak do wyprodukowania mięsa, warzyw, owoców i każdego innego pożywienia potrzebna jest energia, woda, paliwo do transportu czy aktywność ludzka, a to wszystko generuje tzw. ślad węglowy, czyli ogromną ilość gazów cieplarnianych trafiających do atmosfery i przyczyniających się do globalnego ocieplenia. Odchody zwierząt, głównie krów oraz psująca się żywność to źródło jednego z najbardziej szkodliwych gazów, jakim jest metan. Warto więc zweryfikować swoje nawyki i tak je zmienić, by jak najmniej jadalnych resztek trafiało do kosza.

1

KUPUJ MĄDRZE UNIKNIESZ POTEM WYRZUCANIA

W sklepach nie brakuje niczego, półki uginają się od towaru, ale choć powinno to ułatwić ci życie – niestety – często utrudnia. No bo wcale nie jest łatwo dokonać właściwego wyboru i w dodatku oprzeć się pokusom, jakie czyhają na klientów. Staraj się przed wyjściem do sklepu zrobić listę zakupów, zwłaszcza gdy wybierasz się do supermarketu. To usprawni kupowanie i ustrzeże cię przed niepotrzebnymi wydatkami. Przydają się aplikacje z listami zakupów na komórkę. Dzięki nim o niczym nie zapomnisz, ale również nie kupisz tego, co już masz. Zawsze przed

wyjściem po zakupy warto zerknąć do lodówki, sprawdzić, czy głęboko na półce nie stoi słoik dżemu, musztardy lub nie leży inny produkt, który niepotrzebnie umieściłaś na liście.

Pamiętaj, że kupowanie dużych opakowań różnych produktów to tylko pozorna oszczędność. Często bywa tak, że kupując więcej mleka czy napojów, więcej także ich zużywasz. Przed podejściem do kasy przejrzyj raz jeszcze zawartość koszyka i sprawdź, czy rzeczywiście nie ma w nim niepotrzebnych rzeczy, z których mogłabyś zrezygnować.

Uwaga!

Po zakupy idź najedzona. Gdy jesteś głodna, kupisz na pewno więcej.

CZĘŚCIEJ NIŻ NAM SIĘ WYDAJE, DZIAŁAMY SPONTANICZNIE I KUPUJEMY ZNACZNIE WIECEJ NIŻ POTRZEBUJEMY.

Przed zakupem warzyw i owoców

dobrze je obejrzyj, czy nie są poobijane i nadpsute.

Uszkodzone na pewno nie poleżą długo i szybciej się zepsują. A wtedy je wyrzucisz.

2

SPRAWDZAJ TERMINY WAŻNOŚCI CZY NA PEWNO WIESZ, CO OZNACZAJĄ?

Jak wynika z badań IPSOS, większość z nas czyta etykiety umieszczone na różnych produktach. Aż 68 proc. badanych klientów twierdzi, że najważniejsza dla nich jest informacja o terminie przydatności. Ale czy naprawdę wiemy, co ona oznacza? Napis: „Najlepiej spożyć przed” określa termin, do którego dany produkt zachowa dobrą jakość. Jakiś czas po jego upływie wciąż będzie nadawał się do jedzenia i nie stanowił zagrożenia dla zdrowia pod warunkiem, że odpo-

wiednio go przechowamy. Jeśli ser czy wędlina zachowują świeżość przez 3 miesiące, to data ważności może zawierać jedynie dzień i miesiąc (bez roku).

W przypadku środków spożywczych o trwałości od 3 do 18 miesięcy producent może podać jedynie miesiąc i rok, a powyżej 18 miesięcy – wystarczy rok. Napis: „Termin przydatności do spożycia” oznacza, że produkt łatwo się psuje i po upływie tej daty nie należy go jeść, bo może być szkodliwy dla zdrowia. dbam o zdrowie

71

JESTEM EKO zoom na...

3

STOSUJ ZASADĘ FIFO TO Z ANGIELSKIEGO FIRST IN, FIRST OUT...

... czyli „pierwsze wchodzi, pierwsze wychodzi”. Po prostu zadbaj, aby najpierw zjadać i wykorzystywać do gotowania te produkty, które leżą w lodówce najdłużej.

Niestety, dość często się zdarza, że gdy zabieramy się za mycie chłodziarki znajdujemy głęboko na półkach słoiczki z zapleśniałą śmietaną, skwaśniałe mleko, resztki obeschniętych wędlin czy serów. Niektóre produkty dadzą

się od biedy wykorzystać, ale część nadaje się tylko do wyrzucenia. Warto więc regularnie (np. dwa razy w tygodniu) robić przegląd zawartości chłodziarki i te produkty, które stoją z tyłu, przesuwać do przodu. Można też przeznaczyć jedną półkę (np. środkową) na żywność, która ma najkrótszy termin ważności i tam ją umieszczać. Ale i w tym miejscu trzeba robić przegląd.

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Zdjęcie: Robby Cyron (1)

Mam wiele sprawdzonych trików, które pozwalają mi dłużej przechowywać żywność.

Niektóre z nich stosowała jeszcze moja babcia. A teraz ja je wykorzystuję. Dzięki niej wiem, że żółty ser dłużej zachowa świeżość i nie spleśnieje, jeśli owinie się go w ściereczkę nasączoną alkoholem i dopiero umieści w torebce. Podobny efekt da włożenie do pojemnika z serem kostki cukru.

Z kolei cebula będzie przez dłuższy czas świeża i nie wypuści pędów, gdy opali się jej górną część nad gazem, zaś pomidory odzyskają jędrność po włożeniu ich na kwadrans do zimnej wody. Bardzo chętnie zamrażam też resztki potraw. Gdy nie mam ochoty lub czasu gotować, zawsze mogę wyjąć coś smacznego z zamrażarki.

Kłopot z głowy i nic się nie marnuje.

72

dbam o zdrowie

Nie przechowuj warzyw razem z pomidorami,

bo uwalniają one etylen, który przyczynia się do żółknięcia sałaty, ogórków, pietruszki.

4

ODPOWIEDNIO PRZECHOWUJ PRZEDŁUŻYSZ TRWAŁOŚĆ

Trwałość przechowywanej żywności zależy od kilku czynników: temperatury (im niższa, tym lepiej), wilgotności powietrza (w miejscu przechowywania powinno być sucho), dostępu tlenu (maksymalnie należy go ograniczyć). Ważny jest także rodzaj naczyń, w których trzymamy zapasy. Świetnym rozwiązaniem są pojemniki próżniowe. Dzięki nim okres przydatności do spożycia różnych produktów wydłuża się kilkakrotnie. W takich pojemnikach (specjalną pompką usuwa się powietrze) brakuje tlenu niezbędnego do rozwoju bakterii i grzybów, więc żywność się nie psuje. Szybką i bardzo wygodną metodą przedłużania trwałości jest też mrożenie.

Bez szkody dla smaku można zamrozić m.in.: chleb, wędliny, warzywa, ciasto.

5

GOTUJ KREATYWNIE ODKRYJESZ NOWE SMAKI

Wiele produktów: zeschnięty chleb, twardy żółty ser, przywiędłe warzywa czy przejrzałe owoce można bez obawy wykorzystać i przekonasz się, że będą nie mniej smaczne niż świeże.

Warto sięgnąć do dawnych przepisów naszych babć i mam, bo w ich czasach prawie niczego się nie wyrzucało. Z obeschniętego chleba zrobisz pyszne grzanki, z uschniętej bułki – tartą bułkę, przejrzałe owoce

Podziel się z innymi

świetnie nadają się do przyrządzania smacznych musów i zapomnianych nieco kompotów, a ze zgliwiałego białego sera powstanie ciekawy w smaku serek topiony. Coraz modniejsze staje się też gotowanie z resztek: obierek warzyw i owoców, naci rzodkiewki czy marchewki.

W internecie jest mnóstwo blogów z przepisami na tego rodzaju potrawy. Wystarczy tylko poszperać i spróbować.

wielu mia*W stach działają

tzw. jadłodzielnie. To zwykle lodówka postawiona w miejscu ogólnie dostępnym, np. w kawiarni, gdzie możesz zostawić żywność, której masz w nadmiarze.

DZIĘKI KOMPOSTOWANIU ZNACZĄCO ZMNIEJSZYSZ TEŻ ILOŚĆ ŚMIECI

6

KOMPOSTUJ RESZTKI UŻYŹNISZ ZIEMIĘ

Na kompost nadają się niemal wszystkie odpady naturalne z ogrodu i kuchni: liście, młode chwasty, słoma, wszelkiego rodzaju obierki. Nie należy kompostować chorych części roślin, chwastów, które mają już nasiona, ani skoszonej trawy wcześniej opryskiwanej środkiem chwastobójczym. Pryzmę kompostową najlepiej założyć w miejscu suchym lub zrobić wokół niej rowki odprowadzające wodę. Coraz popularniejsze są także kompostowniki domowe. Najlepiej umieścić je na balkonie. Prawidłowo przygotowany i przerabiany kompost nie powinien wydzielać nieprzyjemnego zapachu. W Internecie są instrukcje, jak go przygotować.

Warto z nich skorzystać i spróbować. Skorzystasz ty i środowisko.

dbam o zdrowie

73

JESTEM EKO w zgodzie z naturą

W lesie

wyrosła...

SOSNA OD NAJDAWNIEJSZYCH CZASÓW ODGRYWAŁA OGROMNĄ ROLĘ W MEDYCYNIE LUDOWEJ. UŻYWANO NIE TYLKO PĄCZKÓW CZY IGIEŁ, ALE TAKŻE ZIELONYCH SZYSZEK, KTÓRE GOTOWANO W WODZIE.

Choinka jest nieodłącznym elementem świąt Bożego Narodzenia. Ale może również dostarczyć wielu surowców leczniczych.

P

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

o przyniesieniu świeżego drzewka do domu (może to być sosna, świerk czy jodła), w całym mieszkaniu zaczyna roztaczać się przyjemny żywiczny zapach, który wprowadza nas w dobry nastrój. To już pierwszy pożytek z iglaka: rodzaj aromaterapii. Gdy przystroimy choinkę, cieszymy się jej pięknym wyglądem. Ale warto przypomnieć, że ma ona także inne ukryte zalety, o których, być może, nie każdy wie.

ROŚLINA ta zawiera cenne związki lecznicze. Na tym polu prym wiedzie sosna, ale podobne właściwości mają rów-

74

dbam o zdrowie

nież świerk i jodła. W pączkach znajdują się olejki eteryczne, żywice, związki gorzkie, garbniki, witamina C. Kora zawiera skondensowane garbniki, a ponadto kwasy polifenolowe, związki cukrowe oraz nieco olejków eterycznych.

PREPARATY przygotowane na bazie sosny, świerku czy jodły wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe. W sklepach zielarskich i aptekach można kupić różne gotowe olejki, syropy czy ekstrakty, ale również samemu przygotujemy skuteczne medykamenty lub aromatyczną kąpiel.

1

ODWAR Z PĄCZKÓW SOSNY

Pół łyżki pączków sosny (można kupić suszone, ok. 9 zł za 100 g) zalej szklanką gorącej wody i gotuj powoli, na małym ogniu, pod przykryciem, 3–5 minut. Zestaw z ognia, odstaw na 15 minut i przecedź. Pij 1–3 łyżki 2–4 razy dziennie po jedzeniu jako środek wykrztuśny. Bardziej rozcieńczony odwar (na pół łyżki pączków 2 szklanki wody), sporządzony tak samo, jest środkiem moczopędnym. Należy go wówczas pić 3 razy dziennie między posiłkami po 1/2 szklanki.

2

Czas na zbiory

Przy schorzeniach dróg oddechowych warto stosować inhalacje z mieszaniny olejków: sosnowego, świerkowego i eukaliptusowego. Wymieszaj równe ich części.

Dodaj 10 kropli do szklanki dobrze ciepłej wody. Przykryj naczynie odwróconym lejkiem.

Wdychaj parę przez rurkę przez 2–3 minuty. Po zabiegu nie wychodź na zimne powietrze. Jeśli chcesz, aby przyjemny sosnowy zapach rozszedł się po całym pomieszczeniu, użyj kominka do aromaterapii.

* Pączki zbiera się od listopada do marca, najlepiej robić to jednak na przedwiośniu.

INHALACJA PACHNĄCA

KĄPIEL WZMACNIAJĄCA

Kilkanaście młodych pędów sosny lub 2–3 garście igliwia wrzuć do garnka, zalej 2–3 litrami wody. Przykryj, gotuj 10 minut na wolnym ogniu. Odstaw na 15 minut, przecedź, wlej do wanny wypełnionej do 1/3 wodą o temp. 37 st. C. Czas kąpieli to ok. 20 minut.

Olejek eteryczny, pichta syberyjska Olejek pichtowy pozyskiwany jest z młodych pędów jodły syberyjskiej.

Może być stosowany do kąpieli, masażu, a także do aromatyzacji powietrza. Posiada intensywny, leśny zapach. Olejek z pichty syberyjskiej wykorzystywany jest zarówno w kosmetyce, jak i medycynie naturalnej.

10 ml REKLAMA

3

* Pędy są gotowe do zbioru po rozwinięciu się pączków. Powinny być okryte łuskami i lepkie od żywicy.

dbam o zdrowie

75

JESTEM EKO mam patent na...

Życie

w harmonii

D

la mnie życie i praca bez niepotrzebnych napięć, w równowadze, spokój, współpraca między ludźmi i umiejętność rozwiązywania konfliktów to także elementy stylu eko – mówi aktorka. – Stres i napięcie są dla nas równie niebezpieczne, jak zanieczyszczone powietrze czy śmieciowe jedzenie.

NA STRES ZAWSZE POLECAM ROZMOWĘ

Uważa, że czasem wystarczy szczera i oczyszczająca rozmowa, autentyczny kontakt – nie powierzchowny, lecz uważny!, aby rozładować napięcie.

CENIĘ SOBIE KONTAKT Z NATURĄ Staram się również uwrażliwić na jej piękno synów.

Przychodzi mi to dość łatwo, bo mieszkamy na wsi, pod Warszawą, z dala od miejskiego zgiełku.

Blisko mamy las i łąkę. Mam wrażenie, że dzięki temu żyjemy spokojniej i wolniej.

wysłuchał Cezary Kubaszewski 76

dbam o zdrowie

Zdjęcie: A. Gałązka/AKPA

Magdalena Stużyńska

Uważam, że stresy i konflikty nie zawsze da się rozładować żartem. Ktoś może bowiem pomyśleć, że go lekceważymy lub bagatelizujemy problem.

Dlatego w chwilach napięcia staram się studzić emocje. Dotyczy to zarówno trudnych sytuacji w pracy, jak i w domu. Proszę wtedy, żebyśmy... usiedli i porozmawiali. Mówię: „Słuchajcie, dajmy sobie chwilę. Odczekajmy!”. Nie każdy może sobie pozwolić na psychoterapię, ale warto znaleźć czas np. na jogę, lekturę dobrego poradnika psychologicznego, a najlepiej na relację z kimś rozumiejącym i bliskim. Może to być także zwierzak.

Nam towarzyszy kundelek Nena oraz dwa koty.

Suczkę spotkaliśmy w drodze nad morze, w szczerym polu. Ktoś musiał ją wyrzucić z samochodu. Biegła do nas wychudzona i tak głodna, że zjadła jabłko. Ma dobry charakter, jest łagodna, mądra, posłuszna.

DBAM

o urodę

Zamień łazienkę

w kurort

Życie na wysokich obrotach sprawia, że często brak nam czasu na przyjemności.

Dlatego warto na chwilę się zatrzymać, zanurzyć w aromatycznej kąpieli i zapomnieć o całym świecie.

DBAM O URODĘ zoom na...

e w o om D

SPA

na zimowe wieczory

To czysta przyjemność. Może płynąć z kąpieli w pianie lub wonnych olejkach. A w zależności od dodatków przyniesie różne efekty, np. upragniony relaks lub wygładzenie cellulitu.

TEKST ALEKSANDRA JAWORSKA 78

dbam o zdrowie

C

iepła kąpiel po ciężkim dniu zawsze odpręża.

Jednak, żeby poczuć się wyjątkowo, warto zadbać o parę detali. Zanim zamkniesz za sobą drzwi łazienki, postaraj się załatwić wszystkie pilne sprawy.

Wyłącz telefon i zrób wszystko, żeby nic cię nie rozpraszało i nie zakłócało twojego wypoczynku.

Zadbaj również o to, żeby domownicy ci nie przeszkadzali. Niech np. zrobią sobie popcorn i włączą film – uprzedź ich, że teraz ty i łazienka będziecie niedostępne.

Przygotuj miękkie ręczniki, aromatyczne świece, kojącą muzykę i oczywiście ulubione kosmetyki. A potem zafunduj sobie zabieg, który zaspokoi twoje potrzeby i ukoi zmysły.

PORCJA RELAKSU •Temperatura wody powinna być

wyższa od temperatury naszego ciała, czyli mieć 38–39 st. C. To sprawi, że wzrośnie ciśnienie krwi, zaczniesz się pocić, usuwając z organizmu toksyczne substancje. Rozluźnią się napięte mięśnie. 25 minut w takiej kąpieli sprawi, że poczujesz się przyjemnie odprężona.

•Najlepsze dodatki Do wody dodaj kosmetyki lub olejki eteryczne (ok. 10 kropli) o działaniu relaksującym: lawendę, melisę, rumianek, wanilię, różę, ylang-ylang.

ROZŁADUJE NAPIĘCIE

•

Kąpiel lawendowa Garść suszonych ziół zalej litrem wrzącej wody i przykryj.

Po kwadransie dokładnie przecedź i przelej do wanny.

Kąpiel na dobranoc Garść suszonych szyszek chmielu włóż do bawełnianego woreczka i powieś pod kranem w wannie. Odkręć ciepłą wodę.

•

ZASTRZYK ENERGII •Temperatura wody powinna mieć

30–34 st. C. Cieplejsza mogłaby cię rozleniwić. Wystarczy, że spędzisz w wannie15 minut, aby poczuć się pełna wigoru.

•Najlepsze dodatki Otocz się pobudzającymi cytrusowymi barwami (ręcznik, kosmetyki). Zabieg zacznij od peelingu, który złuszczy naskórek i poprawi mikrocyrkulację krwi. Do wody dodaj płyn lub sól o zapachu cytrusów albo kilka kropli eterycznego olejku (działanie pobudzające mają np. cedrowy, geraniowy, cynamonowy).

USUNIE ZMĘCZENIE

•

Kąpiel na dzień dobry Wsyp do garnka filiżankę suszonego rozmarynu i pół filiżanki liści mięty, zalej litrem wody, doprowadź do wrzenia. Odstaw na 10 minut, dodaj 2 krople olejku cytrynowego. Przecedź do wanny z wodą.

Kąpiel przed imprezą Wrzuć do garnka z wodą kilka plasterków imbiru i skórki z 3 pomarańczy. Gotuj przez 10 minut, przecedź do wanny.

•

dbam o zdrowie

79

DBAM O URODĘ zoom na...

WYGŁADZONY CELLULIT •Temperatura wody powinna mieć mniej więcej 37 st. C. Napełnij wannę do połowy wodą – gdy się w niej położysz, poziom wody ma znajdować się poniżej serca.

Czas kąpieli to 15–30 minut.

•Najlepsze dodatki Popularna w sanatoriach kąpiel w solance przyspiesza przemianę materii, poprawia jędrność skóry. Wsyp do wody sól, np. bocheńską, iwonicką (na opakowaniu znajdziesz informację, ile jej potrzeba do kąpieli; zwykle ok.1 kg) Zanim wejdziesz do wanny, wymasuj suche ciało szczotką.

UJĘDRNI CIAŁO

•

Kąpiel detoksykująca Włóż do garnka po garści skrzypu polnego, szałwii i fiołka trójbarwnego. Zalej 2 litrami wody i gotuj na wolnym ogniu kwadrans. Dolej do wody w wannie.

Kąpiel ujędrniająca 5 dag suszonych alg (kupisz w internecie, ok. 5 zł) zalej gorącą wodą i przecedź do wanny z wodą.

•

Siemię lniane jest niezrównane w łagodzeniu podrażnień. Nawilża i natłuszcza skórę, tworzy również na jej powierzchni warstwę ochronną.

UKOJONA SKÓRA •Temperatura wody Zamiast

gorącej, wlej ciepłą (36–37 st. C), która nie naruszy bariery hydrolipidowej naskórka. Wystarczy 5–10 minut spędzone w wannie, aby poczuć ulgę.

•Najlepsze dodatki Staraj się kupować płyny bez substancji zapachowych i SLS (sprawia, że płyn się pieni). To właśnie te składniki wysuszają i podrażniają skórę.

A jeśli już nam się to przytrafiło, warto skorzystać z babcinych sposobów, które chętnie wykorzystywały do pielęgnacji nasiona lnu.

Zawierają one substancje śluzowe, które łagodzą stany zapalne (przepis obok). Podobnie działają płatki owsiane.

80

dbam o zdrowie

Sól morska

to skarbnica mikroelementów (m.in. cynk, potas, miedź, magnez), które przyspieszają usuwanie toksyn z organizmu.

Domowe SPA w kilka minut

Poznaj zestaw kosmetyków, dzięki którym błyskawicznie stworzysz swoją własną strefę domowego SPA. Zestaw preparatów umożliwiających aromatyczną kąpiel, delikatny peeling całego ciała lub masaż – idealny pod koniec intensywnego dnia.

BOTAME ŚWIECE DO MASAŻU Z MASŁEM SHEA Kosmetyki w formie świec zawierające naturalne oleje o różnorodnych właściwościach. Masaż aromatyczną świecą zapewnia głęboki relaks i odprężenie.

BOTAME OLEJKI ETERYCZNE Idealnie sprawdzą się jako atrakcyjny dodatek do kąpieli i masażu. Kwiatowy zapach lawendy wycisza, relaksuje i odpręża, drzewo herbaciane działa antyseptycznie, zaś pichta syberyjska pozostawia po sobie przyjemny leśny zapach.

ZMNIEJSZY PODRAŻNIENIA

•

Kąpiel łagodząca Pół szklanki siemienia lnianego wsyp do garnka i zalej litrem wody. Następnie gotuj na wolnym ogniu 15–20 minut.

Odstaw na kwadrans. Przecedź powstały kleik do wanny z wodą.

Kąpiel rumiankowa Pół szklanki rumianku (lub 10 torebek herbatki ekspresowej) zalej litrem wrzątku.

Przykryj naczynie i poczekaj ok. 20 minut, aż zioła się zaparzą. Następnie przecedź napar (lub wyjmij torebki). Dodaj go do kąpieli.

•

BOTAME SÓL EPSOM DO KĄPIELI Sól po rozpuszczeniu w wodzie uwalnia jony magnezu i jony, które zawierają siarkę. Kąpiel z dodatkiem soli nie tylko oczyszcza, ale również relaksuje, dlatego jest szczególnie polecana po ciężkim dniu, czy wysiłku fizycznym.

BOTAME DIY GLICERYNA Gliceryna to produkt wielofunkcyjny. Może być dodawany do kremów i balsamów lub wykorzystywany do sporządzenia własnego peelingu (po dodaniu jej do cukru trzcinowego). Gliceryna posiada właściwości higroskopijne, nawilża, regeneruje i zmiękcza skórę.

BOTAME DIY BAZA KOSMETYCZNA Specjalnie opracowana receptura bazy umożliwia jej dalsze wykorzystanie. Wystarczy dodać do niej ulubione składniki aktywne, takie jak: oleje, masła oraz olejki eteryczne, aby stworzyć swój własny kosmetyk.

Receptura bazy kosmetycznej została wzbogacona o o masło Shea i olejek kokosowy. Masło Shea poprawia stopień nawilżenia skóry oraz przywraca jej gładkość, a olej kokosowy odżywia i wygładza skórę.

DBAM O URODĘ mam patent na...

Brwi

e n l a id e Wystylizowane i zadbane podkreślają nasz naturalny urok.

Podpowiadamy, co zrobić, aby były zawsze efektowne.

ć a w o g y or k s jak je

Naturalny łuk brwiowy odpowiada proporcjom twarzy i jest najbardziej harmonijny. Chcesz jednak, aby brwi były idealne? Wystarczy lekko skorygować ich kształt i zadbać o symetrię. Jak to zrobić? Patrząc na wprost na swoje odbicie w lustrze, przyłóż ołówek pionowo do skrzydełka nosa – wskaże początek brwi. Przesuń go (jak wskazówkę zegara) tak, by zasłonił źrenicę – odnajdziesz najwyższy punkt łuku, a przesuwając dalej, tuż za zewnętrzny kącik oka, jego koniec. Tak samo wyznacz linię drugiej brwi.

Usuń pojedyncze włoski poza łukami.

ma k ijaż

Jeśli brwi mają już ładny kształt i są symetryczne, przeczesz je szczoteczką, aby nadać włoskom odpowiedni kierunek. Nie chcą się układać? Użyj nabłyszczającego wosku lub żelu.

Masz ubytki? Zatuszuj je dobraną do typu urody kredką do brwi: czarną, grafitową lub brązową.

Dorysuj ukośne kreseczki optycznie imitujące włoski, zgodnie z kierunkiem wzrostu tych naturalnych. Na koniec zastosuj matowy cień, który wyrówna kolor brwi.

82

dbam o zdrowie

pytamy

eksperta

Lekarz medycyny estetycznej dr ANNA LUTOSTAŃSKA

Klinika Zdrowia i Urody Saskamed, Warszawa

Zdrowe, mocne, gęste Długotrwały stres, niewłaściwa pielęgnacja, stosowanie zbyt wielu kosmetyków, nadmierne depilowanie, częste nakładanie henny czy nieprawidłowo wykonany makijaż permanentny to najczęstsze przyczyny osłabienia brwi i ich wypadania, zwłaszcza po 50. roku życia, co jest związane z procesem starzenia się całego organizmu. W takiej sytuacji warto brwi wzmacniać od środka suplementacją przeciwutleniaczami, kwasami tłuszczowymi omega-3 i -6 lub nakładając na włoski odżywki z wit. A, E i biotyną. Dobrym sposobem poprawienia ich kondycji jest kuracja olejkiem rycynowym – aplikujemy go wieczorem przez 3–4 tygodnie. Rezygnujemy w tym czasie z depilacji, pozwalając brwiom odrosnąć. Jeśli wypada więcej niż 3–4 włoski dziennie i łuki wyraźnie się przerzedzają, należy skontaktować się z lekarzem. Przyczyną mogą być problemy skórne, zaburzenia endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy), duży spadek odporności organizmu czy choroby autoimmunologiczne.

TO JEST

mój czas Magia

bliskości Lubimy święta Bożego Narodzenia, bo kojarzą się nam z choinką i prezentami. A zapominamy, że najlepszym prezentem, jaki możemy dać sobie nawzajem, są uważność i po prostu bycie tu i teraz.

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

Najlepszym prezentem jest...

czas

Czas to dzisiaj towar luksusowy – twierdzi psychoterapeuta Kamila Biernacka-Nowak.

Dlaczego więc zamiast go doceniać i pielęgnować dane nam chwile wytchnienia, jakimi są święta, dokładamy sobie zobowiązań? A wystarczy się zatrzymać i spróbować być razem inaczej.

Spokojniej, pełniej, na własnych zasadach.

TEKST ANNA GRZELCZAK

84

dbam o zdrowie

Pytamy

eksperta

KAMILA BIERNACKA-NOWAK psychoterapeutka, w Warszawskiej Grupie Psychologicznej zajmuje się m.in. terapią osób dorosłych i młodych, doświadczających kryzysów, depresji, lęków czy trudności w relacjach z innymi.

W

święta jak nigdy pragniemy bliskości, ciepła i spokoju, ale oczekujemy też wysprzątanego, pachnącego ciastem domu, tradycyjnych potraw, dekoracji jak z bajki i elegancji. Jeden obraz tak mocno przeplata się z drugim, że nawet nie zastanawiamy się, czy się nie wykluczają.

Dążąc do ideału, zaprzęgamy rodzinę i poświęcamy całą swoją energię, i – jak na perfekcjonistki przystało – dopinamy swego.

I tylko czasem, gdy po trzech dniach biesiadowania zamykamy drzwi za ostatnim gościem, pojawia się myśl, że może tej bliskości było za mało? Tyle się działo, tyle należało zrobić, że zabrakło chwili na drugą osobę, choć ciocię czy córkę coś trapiło, a dzieci nudziły się przy stole. Same też chętnie podzieliłybyśmy się przemyśleniami, gdyby tylko ktoś zatrzymał nas w tym zabieganiu.

Obiecujemy sobie, że kolejne święta spędzimy bardziej refleksyjnie, z większym skupieniem na sobie i bliskich niż na oprawie, ale czy zna pani kogoś, kto tak potrafi?

Znam parę rodzin, a w nadchodzące święta moja też do nich

dołączy. Miniony rok był dla nas bardzo trudny. Najpierw zmarła moja mama, a niedawno dołączył do niej tata, dlatego postanowiliśmy z mężem, że zrezygnujemy z pogoni za prezentami, wielkiego sprzątania czy gotowania tradycyjnych potraw, których u nas i tak nikt nie je. Na wigilię będzie szwedzki stół z ulubionymi daniami, a sami zasiądziemy na kanapach i fotelach, aby nacieszyć się swoją obecnością.

Wszyscy pragniemy bezpieczeństwa i akceptacji ze strony innych osób.

Aby to osiągnąć, trzeba najpierw samemu:

Dobry pomysł i zapewne spodoba się wielu osobom, ale jak przekonać pozostałych członków rodziny do innych świąt?

1 Nauczyć się słuchać uważnie i aktywnie, np. zadając pytania dotyczące wyłącznie wypowiedzi rozmówcy.

Wystarczy odwołać się do doświadczeń z pierwszej czy drugiej fali pandemii. Nagle odebrano nam wolność wyboru, bo czym innym jest sytuacja, gdy nie chcę jechać na święta i szukam sposobu na ominięcie ich, a czym innym, kiedy zabrania mi się uczestniczenia w nich. Wiele osób złamało zakaz, lecz mimo tego spotkali się w wąskim gronie, bo okazało się, że tylko tych ludzi brakuje im najbardziej. Innym Internet otworzył nowe możliwości. Łączyli się przez wideoczaty, aby być ze sobą podczas spaceru, przygotowywania posiłków czy przy świątecznym stole. Nagle okazało się, że mamy sobie tyle do powiedzenia! Potrafimy odszukać tych, na których nam zależy, choć wcześniej zabiegani, nie rozmawialiśmy z nimi od lat.

Z zajęć z psychologi społecznej pamiętam twierdzenie, że towar niedostępny należy do najbardziej pożądanych, bo uważany jest za luksusowy.

Dzisiaj luksusem jest czas wolny, a i tak go nie cenimy.

Bo sobie na to nie pozwalamy.

PODSTAWY DOBRYCH RELACJI

2 Wypowiadać opinie wtedy, gdy jest się o nie proszonym. Starając się przy tym unikać oceniania i określeń typu: „bo ty zawsze” albo „nie rozumiem, z czym masz problem?”.

3 Komplementować i doceniać drobne gesty drugiej strony.

4 Dziękować za pochwały bez pomniejszania swoich dokonań.

5 Przyznawać się szczerze do swoich błędów, niewiedzy czy słabości.

Uważamy, że tradycja wymaga od nas poświęcenia – prezentów, wysprzątanego wnętrza, dekoracji, odpowiedniej liczby i rodzaju potraw, strojów i zachowań, a przecież święta to czas radości, spotkań i bliskości. To nie przedmioty czy rytuały są ważne, lecz dbam o zdrowie

85

TO JEST MÓJ CZAS zoom na…

drugi człowiek. Zawsze pytam pacjentki, które uważają, że nie mogą postąpić inaczej, o to, co się stanie, jeśli nie przygotują dwunastu potraw? Nie umyją okien?

Nie kupią odpowiedniej choinki?

I co odpowiadają?

Z reguły twierdzą, że ktoś mógłby zarzucić im lenistwo. Z naszej tradycji i sposobu wychowania wynika silne przekonanie, że ktoś (rodzina, sąsiedzi, znajomi) stale nas obserwuje i ocenia, jakby nie miał własnych spraw i problemów. Takim pacjentkom proponuję, aby spróbowały zrezygnować choć z jednej rzeczy, np. z prezentów dla dorosłych, mycia okien czy zamówiły choć część potraw i sprawdziły reakcję otoczenia. Gdy spotykamy się po świętach, mówią, że nikt nie zauważył braku czegoś na stole, a rodzina przyjęła z ulgą ograniczone porządki. To pokazuje, że warto jak najczęściej pytać samą siebie: „Po co i dla kogo ja to robię?”. Wiele rzeczy uważamy za oczywiste, nie dostrzegając, że nasze nastawienie rodzi tylko konflikty z mężem i dziećmi, a starzy rodzice pragną jedynie, abyśmy spędziły z nimi czas, zamiast lepić kolejną partię pierogów.

Łatwo o diagnozę, ale skąd mamy wiedzieć, czego oczekują nasi bliscy?

To zapytajmy ich, jak chcieliby spędzić święta. Jeśli tradycyjnie,

OPOWIEDZCIE SWOJĄ HISTORIĘ Wykorzystajcie wspólny czas do stworzenia albumu dobrych wspomnień. Niech w pracę nad nim zaangażują się wszyscy członkowie rodziny. Jedni przygotują odpowiednie zeszyty bądź kartki, które potem skleicie albo elegancko zwiążecie. Drudzy wybiorą zdjęcia, domalują lub dopiszą do nich historię. Przeglądając fotografie, niech każdy opowie o tym, co – jego zdaniem – zbudowało was jako grupę. Jakie historie i wydarzenia wzmacniały was na co dzień i od święta. Co sprawia, że wciąż czujecie się dobrze ze sobą.

niech się zaangażują. Inaczej?

Niech coś zaproponują.

Nie musimy od razu jechać w Alpy czy do Zakopanego, wystarczy odejść od stołu. Jak najczęściej korzystać ze świeżego powietrza. Chodzić na spacery, zrobić wycieczkę po okolicy,

Święta to dla wielu z nas trudny temat głównie dlatego, że nie próbujemy zmienić nawyków, które nas uwierają i nie przystają do naszych obecnych potrzeb.

86

dbam o zdrowie

wyjść w drugi dzień świąt do kawiarni czy kina, bo coraz częściej są wtedy otwarte. Wybrać się na lodowisko, do zoo, do przyjaciół i wspólnie z nimi obejrzeć jakiś film, częstując się popcornem. Nie dowiemy się tego, jeśli nie spytamy i nie zaryzykujemy.

A jeśli nie możemy wyjść z racji opieki nad chorym seniorem czy z powodu własnych ograniczeń?

Możemy pośpiewać, powspominać, zabawić się w grę w pytania.

Na rynku są gotowe zestawy, ale możemy też opracować własne, typu, co zrobiłabyś, gdybyś

Nareszcie nie musimy nigdzie się śpieszyć?

I mamy swobodę wyboru.

Możemy zmienić perspektywę nawet w obrębie domu czy mieszkania. Odejść od stołu i zajrzeć do pokoju seniora, który mieszka z nami czy naszymi bliskimi, czy do dzieci. Posiedzieć z nimi, porozmawiać albo się pobawić.

Możemy też spędzić wigilię w gronie tylko naszej najbliższej, małej rodziny, a dopiero w kolejnych dniach odwiedzić pozostałe osoby albo sąsiadów czy przyjaciół. Nie myślmy, że może tym razem będzie inaczej, tylko zróbmy, aby rzeczywiście tak było. Jeśli bliskim brakuje pomysłów, zastanówmy się same.

Jak chciałybyśmy spędzić ten czas? Tak naprawdę bez narzuconych nam obowiązków?

Dokładnie. I nie bójmy się odpowiedzieć głośno, że przykładowo wolimy zamówić potrawy, niż je przygotować. W naszej tradycji najtrudniejsze jest nicnierobienie, o którym już wspominałam,

a nie zastanawiamy się, że płacąc za wykonanie czegoś, dajemy innym szansę na dorobienie sobie do skromnej pensji czy emerytury i przygotowanie świąt, na jakie ich nie stać. Niektórzy w ten sposób szukają dodatkowego dochodu, inni za darmo dzielą się swoimi umiejętnościami, bo ich pasją jest gotowanie, trzeba tylko umieć wziąć. Docenić wykonaną przez kogoś pracę, zamiast zadręczać się wyrzutami.

Naprawdę nie musimy podołać wszystkiemu. Dajmy sobie prawo do odpoczynku i wykorzystania wolnego czasu także z pożytkiem dla siebie, bo zbyt często zapominamy o jeszcze jednym aspekcie świąt, który jest mi teraz szczególnie bliski.

A mianowicie?

O ich rolę w naszej pamięci.

Wspominamy z rozrzewnieniem święta z dzieciństwa, pierwszą choinkę we własnym domu czy po urodzeniu dziecka, a nie zastanawiamy się, co zapamiętamy z tych chwil, które właśnie nas czekają. Traktujemy to wszystko, co dzieje się między nami jako oczywiste, a przecież już pandemia pokazała, że nic nie jest nam dane raz na zawsze, więc pora, abyśmy bogatsze o doświadczenia ostatnich miesięcy nauczyły się kolekcjonować wspomnienia.

Zacznijmy same od siebie, traktując od teraz każde święta jako wyjątkowy czas, który może się już nie powtórzyć i w tym kontekście dobrze zastanówmy się, co będziemy kiedyś z nich wspominać. Czyste mieszkanie czy łzy wzruszenia lub uśmiech, malujący się na czyjejś twarzy?

Wygląd choinki czy płynące prosto z serca życzenia i wspólne rozmowy? Pół dnia spędzone w kuchni czy wieczór z ulubioną muzyką w tle?

REKLAMA

wiedziała, że to są ostatnie twoje święta? Z kim chciałabyś spędzić wymarzonego sylwestra? W ten sposób możemy dobrze się bawić i dowiedzieć się czegoś o bliskich, o czym zazwyczaj nie rozmawiamy. Narzekamy na izolującą się młodzież, ale często nawet nie próbujemy do niej dotrzeć. Nie pytamy, co robią i czego szukają choćby w Internecie, który często jest ich drugim życiem. Nie chcemy wiedzieć, co ich interesuje, nie prosimy, żeby pokazali nam swój świat, zakładając z góry, że to jakieś głupoty. Krytykujemy i sprawdzamy, czy zjedli wszystko, zapominając, że trzy dni świąt to doskonała okazja do lepszego poznania się.

każdego dnia u walnia dobre myśli...

MIESZANINA MENTOLU I IZOWALERIANIANU MENTYLU 1 tabletka do ssania zawiera 60 mg mieszaniny mentolu (Mentholum) i izowalerianianu mentylu (Menthyli valeras)

łagodzi uczucie niepokoju łagodzi stany napięcia nerwowego Optymalny efekt działania występuje po 2-4 tygodniach stosowania, dlatego produkt nie powinien być stosowany doraźnie.

Jeżeli dolegliwości utrzymują się lub nasilają po 2 tygodniach stosowania produktu, należy zwrócić się do lekarza.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą.

Podmiot odpowiedzialny: Farmak Sp. z o.o., farmak@farmak.pl

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.

TO JEST MÓJ CZAS

seksuolog radzi

pytamy

eksperta

AGNIESZKA CZECHOWSKA edukatorka seksualna

B

5seks

rad na szczęśliwy

i miłość

Lepiej nie wartościować co jest w związku ważniejsze. Udany seks i spełniona miłość mogą iść w parze. Wtedy jesteśmy najbliżej ideału.

TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA 88

dbam o zdrowie

adania potwierdzają, że sekst jest tzw. czynnikiem więziotwórczym. Oznacza to, że może on łączyć ludzi nie tylko na poziomie fizycznym, ale i emocjonalnym. Dzięki temu bywa doskonałym wzmocnieniem relacji z partnerem. Nie dziwi więc fakt, że wiele par jako jeden z elementów definiujących szczęśliwy związek wymienia właśnie zadowalające życie erotyczne. Niestety, jak większość rzeczy w naszym życiu, nie dzieje się to ot tak, po prostu. Żeby mieć naprawdę fajne życie seksualne z ukochanym partnerem, trzeba o nie dbać, jak o wszystko, na czym nam zależy.

Jeśli teraz znajdziecie czas (wcale nie za dużo!), aby z uwagą zająć się waszą erotyczną relacją, owoce tego będziecie zbierać do końca życia. Bo dobry seks może być probierzem bliskiej więzi nie tylko w młodości, ale także i wtedy, gdy włos na głowie zaczyna się srebrzyć. Co zatem robić, aby satysfakcjonujący seks zagościł w życiu pełnym miłości?

1

Zaakceptujcie, że to ważne

Na pewno każdego dnia znajdujesz czas na zażycie witamin, leków, starannie wybierasz składniki diety. Robisz to, by czuć się dobrze. Podobnie jest z seksem. Warto poświęcić mu kilka chwil każdego dnia, a zyska na tym samopoczucie twoje i partnera. I nie mówimy tu

o codziennym zbliżeniu. Żeby seks był satysfakcjonujący, a wasza relacja pełna, wcale nie musicie codziennie się kochać. Wystarczy, że każdego dnia przez parę chwil skupicie się wyłącznie na sobie nawzajem – znajdziecie czas na rozmowę, posłuchanie muzyki, opowiedzenie dowcipu. Warto także raz na kilka dni wygospodarować kilka godzin na spacer, wyjście do kina, spotkanie w gronie przyjaciół. Od tego zaczyna się budowanie intymności, która w końcu znajdzie swoje zwieńczenie w łóżku. Czas jest ważny także w czasie samego aktu miłosnego.

Szybkie numerki są urocze i mogą być doskonałym uzupełnieniem związku. Gdy jednak staną się jedynym sposobem na seks, oddalą was od siebie. Jeśli chcecie, żeby seks pogłębiał waszą więź,

90% Polaków uważa, że to miłość nadaje życiu sens*

*ZA BADANIEM „JAK KOCHAJĄ POLACY?” PRZEPROWADZONEGO PRZEZ ARC RYNEK I

musicie wygospodarować odpowiedni czas także na samo zbliżenie. I nie chodzi o to, żeby penetracja trwała godzinami (to niemożliwe!), ale by mieć czas na grę wstępną, dotykanie się, celebrowanie chwili i cieszenie się swoją obecnością.

2

Trenujcie uważność na co dzień

Wiąże się ona przede wszystkim z umiejętnością odbierania pozawerbalnych sygnałów. Pamiętajmy, że nie zawsze potrafimy wyrazić wszystko słowami. Wiele osób kojarzy seks z czymś wstydliwym, nie umie o nim mówić, nie potrafi nazywać swoich potrzeb.

Dlatego warto uważać, co komunikuje ciało partnera i odbierać wysyłane przez nie sygnały. To ważne, nawet jeśli jesteśmy w długim związku i wydaje nam się, że wszystko już o sobie wiemy. Takie przeświadczenie może wywieźć nas na manowce. Bo pamiętajmy, że to, co sprawiało komuś przyjemność wczoraj, wcale nie musi być miłe także dziś. Obserwujmy więc się nawzajem. Zwracajmy uwagę, gdzie pojawiają się napięcia, jakie REKLAMA

Wybieramy Jasnum, bo: • jest dopasowany do naszych potrzeb • ma czysty skład¹

„Menopauza to nie pauza”

– Kalina, Agnieszka i Magda

Jasnum 1. Czysty skład: bez substancji wypełniających, barwników, konserwantów syntetycznego pochodzenia.

suplement diety

TO JEST MÓJ CZAS

seksuolog radzi

są reakcje ukochanej osoby na nasze pieszczoty. Może są przeciwne do naszych zamierzeń?

Może ciało partnera odsuwa się, „ucieka”? Wówczas trzeba zmienić rodzaj stymulacji. Ważne jest, by kochać się z empatią, współodczuwając przyjemność płynącą z bliskości.

3

Dbajcie o relacje z ciałem

I chodzi nie tylko o związek z ciałem partnera, ale przede wszystkim z własnym. Z badań wynika, że wiele z nas nie akceptuje swojego wyglądu, a co za tym idzie martwi się, jak ciało będzie prezentowało się w czasie zbliżenia. Tymczasem wcale nie chodzi o to, czy pasujemy do kanonów piękna. Podniecenie, bliskość, koncentracja na doznaniach zamyka nam oczy na urodę partnera.

Z badań wynika, że dla większości mężczyzn najbardziej podniecający jest widok... podnieconej partnerki. Jaki z tego wniosek? Jeśli chcesz być atrakcyjna w łóżku, pracuj nad reaktywnością swojego ciała – wsłuchuj się w nie, poddawaj jego reakcjom, a nie będziesz miała sobie równych w grze miłosnej. Akceptacja niedoskonałości swoich i partnera to najkrótsza droga do pełni szczęścia w łóżku (i w miłości).

4

Szukajcie pozytywnych rozwiązań

Wiele osób jest nieszczęśliwych w swoich związkach i nawet o tym

nie wie. Wydaje im się, że tak musi być, że wszyscy tak mają.

Na pewno nie raz słyszałaś od koleżanek, że seks jest przereklamowany. Faceci z kolei skarżą się na czepialskie żony, których nie da się namówić na seks. Czy naprawdę trzeba ten schemat przenosić z pokolenia na pokolenie? Pamiętajmy, że na role, które pełnimy wobec siebie i rodziny, mamy bardzo duży wpływ. Warto mieć tego świadomość. U podstaw wszystkiego jest wiedza na temat tego, czego chcemy. Warto co jakiś czas na nowo zastanowić się, co mogę wnieść do swojego związku i co otrzymać? Czy mam to, czego pragnę? Czy jestem szczęśliwa?

Odpowiedzi na te pytania nie satysfakcjonują cię? Czas na zmiany! Porozmawiaj z partnerem, ale nie w tonie pretensji, a raczej szukania rozwiązań.

Powiedz, co możesz mu dać, a czego potrzebujesz w zamian.

Pamiętaj, że nad relacją i seksualnością trzeba pracować. Można to robić, czytając książki, prasę, oglądając filmy. To zadziała, ale pod warunkiem, że obydwoje chcecie dokonać jakiejś pozytywnej zmiany. Warto dodać, że budowanie bliskości, wprowadzanie zmian w relacji zachodzi powoli – ewolucyjnie, nie rewolucyjnie. Trzeba być więc cierpliwym. Nie bójcie się też prosić o pomoc. Jeśli wasze próby pracy nad związkiem nie przynoszą satysfakcjonujących efektów, poszukajcie pomocy specjalisty.

Nie warto tkwić w nieszczęśliwej

Udany seks w połączeniu z miłością jest jednym z naszych największych pragnień.

Możemy w nim przeżywać więcej niż gdziekolwiek indziej.

90

dbam o zdrowie

JAK SEKS, TO TYLKO SPONTANICZNY? To jedno z tych przekonań, z którymi mierzą się seksuologowie w swoich gabinetach.

Wiele osób uważa bowiem, że seks powinien łączyć się z nagłym wybuchem namiętności i niczym niepohamowanym instynktem. Nic bardziej mylnego!

Wiara w taki schemat prowadzi do nicnierobienia. Bo skoro seks sam się nie wydarza, to po prostu go nie uprawiamy.

Naprawić ten błąd może dostosowanie wizji namiętności do naszych realiów. I nie chodzi o planowanie zbliżeń, bo zadaniowość w tym obszarze zawsze prowadzi do klęski.

Starajmy się raczej być blisko siebie i prowokować sytuacje, w których może (ale nie musi) dojść do seksu.

relacji. Terapia małżeńska może wam pomóc na nowo cieszyć się sobą nawzajem.

5

Miejcie wspólne tajemnice

Pomagają one zbudować niepowtarzalny klimat związku.

Chodzi o czytelne tylko dla was gesty, słowa, rytuały, a nawet spojrzenia. Mogą być one zaproszeniem do erotycznej gry, podniecającym wstępem. Takim sygnałem może być użycie określonych perfum, dmuchniecie w ucho, oblizywanie warg lub przyrządzenie na kolację krewetek. Czasem to wplecione do rozmowy z zupełnie obcymi osobami wspomnienie wakacji, które tylko wam kojarzą się z nieskrępowanym seksem. Puśćcie wodze wyobraźni!

TO JEST MÓJ CZAS myśl miesiąca

„Boże Narodzenie jest konieczne.

Potrzebujemy chociaż jednego dnia w roku, żeby przypomniał nam, że świat nie kręci się tylko wokół nas.”

d i e r a v e S c i r E

Zamiast współczucia, które nieprzyjemnie trąci poczuciem wyższości, ćwiczmy empatię, czyli zdolność do rozpoznawania, doświadczania uczuć innych i reagowania na nie na miarę naszych możliwości. Po prostu starajmy się być dobrymi ludźmi.

TEKST ANNA GRZELCZAK

E

ric Sevareid, amerykański dziennikarz, korespondent i pisarz, poznał smak bezinteresownej pomocy w ogarniętej wojną Europie. Widział, jak wiele zależy od jednego przyjaznego gestu; uchylonych drzwi, za którymi może schować się uciekinier, ciepłego koca czy słowa otuchy, gdy komuś rozpada się świat.

Dlatego uważał, że zbyt często na co dzień rozgrzeszamy się z egoizmu, tłumacząc go zabieganiem. Święta Bożego Narodzenia to dobry czas na

ćwiczenia z empatii. Niech pusty talerz na wigilijnym stole nabierze właściwego znaczenia i nim elegancko ubrani podzielimy się z bliskimi opłatkiem, zastanówmy się, czy za naszą pięknie udekorowaną ścianą, bajecznie oświetlonym ogrodzeniem nie mieszka ktoś bardzo samotny. Odwróćmy się w kolejce do kasy i przyjrzyjmy ludziom dookoła. Może komuś trzeba pomóc przynieść zakupy do domu, dołożyć dwa złote do chleba czy tylko uśmiechnąć się i powiedzieć, że wszystko się ułoży.

dbam o zdrowie

91

TO JEST MÓJ CZAS prawo

WYBIERAJĄC SKLEP, W KTÓRYM CHCEMY ZROBIĆ ZAKUPY, WARTO SPRAWDZIĆ OPINIE O SPRZEDAWCY INTERNETOWYM.

pł a ć bezpiecznie

W sieci

W Polsce działa już ponad 50 tys. sklepów internetowych.

Zamiast więc wybrać się do centrum handlowego, coraz chętniej siadamy przed ekranem komputera i wrzucamy rzeczy do wirtualnego koszyka.

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

92

dbam o zdrowie

P

rzedświąteczne szaleństwo zakupów sprawia, że wielu z nas zamiast biegać po zatłoczonych sklepach, wybiera wygodne zakupy w sieci. Jest czas na znalezienie ciekawych ofert, ale także na porównanie cen. Potem pozostaje tylko zapłacić. Oto wskazówki, jak zrobić to bezpiecznie.

Wirtualny portfel

Gdy boisz się podawać dane swojej karty kredytowej, płacąc za zakupy, możesz skorzystać z elektronicznego portfela. Taką sieciową portmonetką jest np. system PayPal. Wystarczy założyć sobie konto, wchodząc na stronę paypal.pl, a potem wpłacić na nie określoną kwotę (czyli po prostu włożyć ją do portfela). Potem robiąc zakupy w sieci, gdy dochodzi do wyboru metod płatności, decydujesz, że płacisz PayPal, a to oznacza, że dane twojego konta bankowego czy twojej karty nie są potrzebne, bo pieniądze wyjmowane są z wirtualnego portfela. Wydać możesz tylko tyle, ile wpłaciłaś tam wcześniej.

BLIK

To system płatności, który powstał dzięki porozumieniu siedemnastu polskich banków. BLIK to jednorazowy sześciocyfrowy kod, który jest ważny zaledwie dwie minuty. Aby z niego skorzystać, trzeba na telefonie zainstalować aplikację swojego banku i uruchomić usługę BLIK. Potem płacąc za zakupy (nie tylko w sieci, ale także w tradycyjnych sklepach), wystarczy wbrać płatność BLIK. Następnie na telefonie trzeba otworzyć aplikację swojego banku, kliknąć BLIK i wygenerować kod. Ten kod wystarczy wpisać na stronie płatności w sklepie, a następnie zatwierdzić płatność na telefonie.

Ten system płatności zapewnia niemal stuprocentowe bezpieczeństwo. Po pierwsze, ważny kod jest widoczny chwilę, więc bardzo trudno go odgadnąć w tak krótkim czasie. Po drugie, aby wygenerować kod i potwierdzić płatność, trzeba to uwierzytelnić na telefonie za pomocą PIN, odcisku palca lub systemu rozpoznawania twarzy.

73% Polaków robi zakupy w Internecie, wynika z danych Gemius.

3D Secure

Dokonywanie zakupów w sieci za pomocą karty wcale nie musi być niebezpieczne. Warto wybierać takie sklepy, w których można zapłacić w procedurze 3D Secure (oznaczone Verified by Visa lub Mastercard SecureCode). To system podwójnej weryfikacji płatności. Kiedy wpiszesz już dane swoje i swojej karty płatniczej, dostaniesz na telefon SMS z jednorazowym kodem. Dopiero po jego wpisaniu pieniądze zostaną pobrane z twojej karty.

pytamy

eksperta

MICHAŁ KUKLIŃSKI dyrektor działu marketingu Habza Finanse

Co to jest procedura chargeback?

To zwrot pieniędzy m.in za towar lub usługę niezgodną z zamówieniem. Możemy z niej skorzystać wtedy, gdy za zakupy lub usługę płacilismy kartą w sieci. Odzyskamy pieniądze w przypadku, gdy nie otrzymaliśmy towaru, który zamówiliśmy, lub gdy jest on niezgodny z zamówieniem. Gdy okaże się, że sprzedawca jest nieuczciwy i nie chce rozpatrzyć naszej reklamacji czy unika z nami kontaktu, składamy wniosek w naszym banku.

Bank rozpoczyna procedurę chargeback i przejmuje negocjacje z internetowym sprzedawcą. Po pozytywnym rozpatrzeniu sprawy zwraca nam pieniądze za nieudany zakup.

dbam o zdrowie

93

TO JEST MÓJ CZAS podróże

SZOPKI, CHOCIAŻ RÓŻNIĄ SIĘ WYGLĄDEM, TO WSZYSTKIE MAJĄ WSPÓLNE KORZENIE – PIERWSZĄ POSTAWIONĄ W GRECCIO STAJENKĘ, KTÓRA MIAŁA PRZYBLIŻYĆ WIERZĄCYM TAJEMNICĘ NARODZIN CHRYSTUSA.

do stajenki

Pójdźmy wszyscy

Szopki betlejemskie na Boże Narodzenie to zwyczaj znany od dawna na całym świecie. Wielu z nas tradycyjnie ogląda je podczas świąt w kościołach i na placach, ale również stawia niewielkie żłóbki we własnym domu jako dekorację.

Niektóre z nich to prawdziwe dzieła sztuki, które znalazły swoje miejsce w muzeach i galeriach.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

94

dbam o zdrowie

PIĘKNO RÓŻNORODNOŚCI •Pod rzymskim mostem Począt-

NARODZINY TRADYCJI •Klasztor w Greccio – to właśnie tu-

kowo szopki były skromne i ograniczały się do przedstawiania ubogiego wnętrza szopy z Dzieciątkiem złożonym w żłóbku. Z czasem stawały się coraz bardziej okazałe, pojawiało się więcej figur i dekoracji. Współcześnie ich forma związana jest z kulturą i tradycją danego kraju.

taj św. Franciszek z Asyżu w Wigilię Bożego Narodzenia 1223 r. zainaugurował zwyczaj odtwarzania sceny z Betlejem. Zgromadził żywe zwierzęta i mieszkańców włoskiej wioski, którzy wcielili się w postaci: Dzieciątka Jezus, Maryi, św. Józefa, Trzech Mędrców, pasterzy i aniołów. W ten sposób mnich chciał przybliżyć prostym ludziom tajemnicę zbawienia.

WAMBIERZYCE •Sanktuarium Wambierzyckiej Królowej Rodzin – znajduje się w nim

H

historia szopki sięga średniowiecza, ale jej genezy badacze doszukują się znacznie wcześniej. Źródła podają, że już w roku 330 cesarzowa Helena (późniejsza święta), matka cesarza rzymskiego Konstantyna i gorliwa chrześcijanka poleciła, aby w znajdującej się w Betlejem grocie wybudować

najstarsza ruchoma szopka w Polsce, stworzona przez zegarmistrza Longina Wittiga i jego syna Hermana. Liczy 800 figurek, w tym 300 ruchomych, które przedstawiają też sceny niezwiązane z Bożym Narodzeniem, m.in. drogę krzyżową. marmurowy żłóbek, upamiętniający narodziny Chrystusa. Najważniejszą jednak rolę w tej tradycji odegrał św. Franciszek z Asyżu, średniowieczny mistyk i stygmatyk, założyciel zakonu żebraczego.

To on w XIII w. w stajni czy grocie w Greccio stworzył pierwszą żywą szopkę. Oto jak później to wydarzenie opisał Tomasz z Celano, pierwszy biograf świętego:

„Nastał dzień radości, nadszedł dzień wesela. Z wielu miejscowości zwołano braci. Mężczyźni przygotowali świece i pochodnie dla oświetlenia nocy, co promienistą gwiazdą oświetliła niegdyś wszystkie dnie i lata. Wreszcie przybył święty Boży i znalazłszy wszystko przygotowane, ujrzał i ucieszył się.

Mianowicie nagotowano żłóbek, przyniesiono siano, przyprowadzono wołu i osła (...) i tak Greccio stało się nowym Betlejem.”

Dzięki franciszkanom zwyczaj budowania żłóbka zawędrował do wszystkich krajów Europy (w Polsce pojawił się w XVI w.), a dzięki misjonarzom trafił również na inne kontynenty. Z czasem stajenki zaczęły nawiązywać do miejsca, w którym powstawały. Święta Rodzina często miała cechy charakterystyczne dla mieszkańców danego kraju, a wygląd samej szopki odwoływał się do miejscowej architektury i krajobrazu. I tak, w zależności od miejsca i okresu, w którym powstały, były szopki osadzone w chłopskich zagrodach, pałacowych komnatach albo pośród palm czy na pustyni. dbam o zdrowie

95

TO JEST MÓJ CZAS podróże

SZOPKA W ALICANTE PRZEDSTAWIA ŚW. JÓZEFA MIERZĄCEGO BLISKO 18 METRÓW WYSOKOŚCI! OBOK ZNAJDUJĄ SIĘ POSTACI MATKI BOŻEJ (BLISKO 10 M) I NOWO NARODZONEGO CHRYSTUSA (3,2 M).

NAJWYŻSZA •I największa szopka (jej powie-

rzchnia to 183 mkw.) na świecie stoi od dwóch lat w hiszpańskim Alicante na Plaza del Ayuntamiento. Nad przygotowaniem figur z tworzyw sztucznych i żelaza pracowało dziesięciu artystów. Ogromne podobizny Świętej Rodziny zapisano w Księdze Rekordów Guinnessa.

Szopki w muzeum

NEAPOLITAŃSKA PROSEPIO •Pod Wezuwiuszem, w Neapolu szopki (prosepio) od wieków odtwarzały

sceny z życia codziennego. Poza postaciami Świętej Rodziny i pasterzy, zapełniały je figurki rzeźników, winiarzy, tkaczy, garncarzy, ukazanych przy swoich warsztatach. Realizm scen podkreślały rekwizyty: studnia, piec. Częsty był również motyw jedzenia: kosze owoców, ryb, miski makaronu. Również współcześnie neapolitańskie prosepio nawiązują do codzienności, np. w ubiegłym roku Trzej Królowie oprócz złota, kadzidła i mirry nieśli paszport covidowy. Wykonane są najczęściej z malowanej terakoty, rzadziej z korala lub muszli morskich.

96

dbam o zdrowie

można podziwiać m.in. w czeskich Třebechovicach pod Orebem. Kolekcja obejmuje ponad czterysta stajenek zrobionych z różnych materiałów, m.in. z korala. W Polsce w Muzeum Krakowa – Celestacie prezentowane są szopki krakowskie.

z gipsu lub modeliny ukazują sceny rodzajowe, a pojedyncze postaci nawiązują do legend krakowskich, wydarzeń historycznych i życia codziennego.

Ich tradycja sięga XIX w., kiedy to murarze wspomagając swój budżet podczas zimy, robili małe budynki z charakterystycznymi dla Krakowa elementami architektonicznymi, umieszczając w nich też motywy związane z Bożym Narodzeniem. Ich prace wystawiano pod pomnikiem Mickiewicza. Zwyczaj ten, ale już w formie konkursu, przetrwał do dziś.

NIE TYLKO W BETLEJEM •Żywe szopki Ich tradycja sięga średniowiecza

i św. Franciszka z Asyżu. To przedstawienia sceny narodzin Jezusa z udziałem ludzi i zwierząt.

Biorą w nich udział mieszkańcy miast i wiosek, w których szopka się znajduje, czasami nawet kilkaset osób. Najsłynniejsze są we Włoszech: w Equi Terme, Sassi di Matera, San Biaggio, Marche, a w Polsce – w Głuszczy przy kościele Chrystusa Króla i Krakowie przy Franciszkańskiej.

REKLAMA

ZDJĘCIE: ADAM WOJNAR/POLSKA PRESS/EAST NEWS (1), JOAQUÍN REINA/ZUMA PRESS/FORUM (1)

POD WAWELEM •Szopki krakowskie Rzeźbione w drewnie, lepione

TO JEST MÓJ CZAS

krzyżówka

ROZWIĄZYWANIE KRZYŻÓWEK TO DOSKONAŁA FORMA ĆWICZEŃ DLA MÓZGU, A ZARAZEM ZAJĘCIE, KTÓRE POMAGA SIĘ ZRELAKSOWAĆ. ŻYCZYMY DOBREJ ZABAWY:)

ROZWIĄZANIE

Prosimy o nadsyłanie rozwiązania krzyżówki z pomysłem na artykuł do „Magazynu dbam o zdrowie”. Autorów najciekawszych propozycji nagrodzimy zestawami produktów. Termin nadsyłania rozwiązań to 31.12.2021 r. Regulamin dostępny jest na stronie: www.dbamozdrowie.pl.

Rozwiązania prosimy przysyłać listem na adres: Magazyn dbam o zdrowie, Wydawnictwo Bauer, ul. Motorowa 1, 04-035 Warszawa 98

*

* dbam o zdrowie

* suplement diety

FORDMUSTANG MACHE

MOŻESZMI EĆELEKTRYKA, AMOŻESZMI EĆI KONĘ W1 00% e l e k t r y c z nyF or dMus t angMac hEł ąc z yponad50l atdz i e dz i c t waMus t ang aznaj nowoc z e ś ni e j s z ą t e c hnol og i ąe l e k t r y c z ną.

Pi ę k ny , i nnowac y j nyi i k oni c z ny .

Zape wni az as i ę gz e r oe mi s y j nyna we tdo61 0k m.

Wy bi e r znowe g oF or daMus t ang aMac hEi odk r y j pr z y j e mnoś ćpodr óż owani as amoc hode me l e k t r y c z ny m.

F or dSt or eŁ ódź 92 1 03Ł ódź , ul .

Br z e z i ńs k a26 +48( 42)2035555 Wz a l e ż n o ś c i o dwa r i a n t ui we r s j i z u ż y c i ee n e r g i i e l e k t r y c z n e j wy n o s i o d1 6, 5do1 9, 5k Wh / 1 00k m, e mi s j aC O20g / k m, z a s i ę go d400k mdo61 0k m ( da n en apo ds t a wi eś wi a de c t wh o mo l o g a c j i t y pu ) .

Z u ż y c i ee n e r g i i e l e k t r y c z n e j i e mi s j aC O2z o s t a ł yo k r e ś l o n ez g o dn i ez eŚ wi a t o wąZh a r mo n i z o wa n ą Pr o c e du r ąT e s t ó wPo j a z dó wL e k k i c h( WL TP) .

Naz dj e c i uF o r dMu s t a n gMa c h Ewwe r s j i AWD.

DOZVITAL suplement diety

Tonik zawiera aż 11 składników aktywnych, w tym ekstrakt z owoców głogu, witaminy i minerały: • Ekstrakt z owoców głogu jednoszyjkowego wspomaga krążenie.

• Cynk, selen, żelazo, witamina D pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego.

• Ryboflawina przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu żelaza.

DOZ Product