DOZ_Magazyn_1-2_2020

10 STRON

NASZ RAPORT: JAK POKONAĆ BÓL? ZMIEŃ ŻYCIE OD TERAZ

Nº 1/2

(160)

STYCZEŃ/LUTY 2020

MARTA MANOWSKA STARAM SIĘ PIELĘGNOWAĆ PRZYJAŹNIE

TYDZIEŃ BEZ GLUTENU JADŁOSPIS Gładko ci pójdzie!

Najnowsze sposoby na zmarszczki

NOWY ROK NOWA JA! POZBĄDŹ SIĘ KOMPLEKSÓW

5

99ZŁ

w tym 8% VAT

Dietetyczne trendy

2020

Start do superfigury

POBUDKA!

Ćwicz z nami, by zyskać energię

ONA & ON TAJNIKI SZTUKI UWODZENIA

O MEDYCZNEJ MARIHUANIE

BEZ OWIJANIA W BAWEŁNĘ

NOWOSC!

OLIWKA W KREMIE

Wygodne płatności online

Szeroka oferta, ponad 20 tys. produktów

Dostawa do domu już za 6,99 zł

SZUKAJ

Eksperckie porady Farmaceutów

ST YCZEŃ/LUT Y 2020

zdjęcia: R. Cyron

zmień życie od teraz

Jakoś tak często się zdarza, że styczeń zaczyna się od bólu – piorunów szalejących w czaszce po gorączce sylwestrowej nocy.

Jednak temat bólów różnego rodzaju i różnie zlokalizowanych jest dużo poważniejszy, prawie dwie trzecie Polaków twierdzi, że odczuwa je codziennie. Sposoby na ich leczenie znajdziesz w naszym raporcie. Przeczytaj koniecznie, jak stosować leki przeciwbólowe kupowane bez recepty, to naprawdę ważny temat!

W leczeniu bólu przy niektórych schorzeniach stosuje się również medyczną marihuanę. Dla wielu to kontrowersyjna roślina, wciąż mało też o niej wiemy.

Dlatego poprosiliśmy dwie ekspertki o rozwianie konopnych wątpliwości.

Czy wiesz, co robić, jeśli z powodu miesiączki cierpi dziewczynka? Jakie środki higieny będą najlepsze dla nastolatki? Czy może ćwiczyć na WF-ie? Warto znać odpowiedzi na te pytania, nawet jeśli temat menstruacji u córki jest jeszcze przed tobą. Zerknij do wywiadu z ginekologiem.

Przeczytaj również, jak ćwiczyć rano, by mieć energię przez cały dzień i w jaki sposób okiełznać zmarszczki. Naszym wewnątrzredakcyjnym, kobiecym hitem jest też artykuł o męskim chrapaniu.

Masz przechrapane jak my? Zobacz, co z tym zrobić, czyli jak pomóc ukochanemu (i sobie).

A na koniec coś na rozgrzewkę.

Ciepłe rosoły, ramen, pho i miso.

Kojące, pyszne i niekoniecznie na mięsie.

Miłych i zdrowych ferii życzę!

I bezbolesnego karnawału ;)

Karolina Banasiak Redaktor Prowadząca

Eksperci DOZ.pl ZAPRASZAMY DO POZNANIA EKSPERTÓW DOZ.PL! Ich misja to dostarczanie rzetelnej i fachowej porady każdemu Pacjentowi. Program Ekspertów DOZ.pl ma na celu stworzenie możliwości szerokiego kontaktu z Farmaceutą.

Czaty na Facebooku, wideo z poradami, artykuły w newsletterach, poradniki na portalu DOZ.pl. Wszędzie tam Pacjent będzie mógł uzyskać wsparcie Ekspertów DOZ.pl.

Program powstał z myślą o zapewnieniu Pacjentom dostępu do zaufanego i wiarygodnego źródła wiedzy o zdrowiu.

Porady Ekspertów DOZ.pl to wskazówki na temat zdrowego trybu życia i sposobów rozwiązania najczęściej poruszanych problemów zdrowotnych. Stale słuchamy naszych Pacjentów, dlatego chcemy, by program Ekspert DOZ.pl rozwijał się wraz z Ich potrzebami.

Nº 1/2

ST YCZEŃ/LUT Y 2020

6. RING Krzysztof Słomiak

Joanna Naczyńska

Ernest Niewiadomski

mgr farmacji

mgr farmacji

mgr farmacji

Autor licznych artykułów poświęconych chorobom neurodegeneracyjnym, cywilizacyjnym i nowym technologiom

Podejmuje tematykę zdrowego stylu życia, a także zdrowia małych dzieci. Zainteresowana recepturą apteczną

Specjalista farmacji klinicznej, zainteresowany zagadnieniami z zakresu medycyny i opieki farmaceutycznej

Mleko zwierzęce czy roślinne?

9. NASZ RAPORT I po bólu!

Osobowość 22. JAK JUŻ COŚ WYMYŚLĘ, TO JESTEM NIEUGIĘTA

WYDAWCA: Bez Recepty Sp. z o.o.

94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 REDAKTOR NACZELNA: Izabela Raduszewska REDAKTOR PROWADZĄCA: Karolina Banasiak KONTAKT Z NAMI: magazyn@dbamozdrowie.pl DZIAŁ MARKETINGU: reklama@bezrecepty.eu DRUK: Quad/Graphics Europe Sp. z o.o.

Marta Manowska

Stan zdrowia 28. LECZNICZA MARIHUANA O co tyle hałasu?

33. ZATRZYMAJ SPIRALĘ CHOROWANIA Dlaczego ważne jest udrożnianie nosa przy katarze

Bądź ekologiczny.

Wyrzucając papier wybierz odpowiednipojemnik

Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam.

Wydawca ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy i ogłoszenia, jeżeli ich treść lub forma są sprzeczne z charakterem pisma (art. 36 pkt 4 prawa prasowego) oraz interesem wydawnictwa.

All rights reserved.

4 | d b a m

o z d r o w i e

38. JADŁOSPIS NA ZDROWIE Menu bez glutenu

40. PRZECHRAPANE...

Jak pozbyć się problemu

92

59

46. POD CIŚNIENIEM

90. JAK BĘDZIEMY JEŚĆ W 2020 ROKU

Jak je obniżyć, a jak… podnieść?

Dietetyczne trendy

50. PO CO NAM TA TOKSYNA?

92. W ZIELARSKIEJ KUCHNI

Botoks nie tylko dla urody

Sztuka parzenia ziół

52. TE DNI... KOBIETKI

96. PEŁNA MISKA

Gdy dziewczynka dojrzewa

Buliony z różnych stron świata

56. W PUNKT: TOCZEŃ Choroba pełna tajemnic

ABC dobrej formy 59. PORANNE DOŁADOWANIE Trening lepszy niż kawa?

68. NIE KICHAJ NA SPORT

Stan umysłu 103. SKĄD TE KOMPLEKSY? Jak można z nimi walczyć

108. QUIZ: Czy jesteś odważna?

110. CO NAS UWODZI I... DLACZEGO Nie tylko wzrost i uśmiech

Kiedy lepiej odpuścić trening z d j ę c i e n a o k ł a d c e : T V P/J a c e k G r ą b c z e w s k i zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (3)

70. PODWÓJNA MOTYWACJA Zalety ćwiczenia z partnerem

Lifestyle 115. CZY ZAWÓD MA PŁEĆ?

Patent na urodę

Kobiety w świecie stereotypów

77. GŁADKO CI PÓJDZIE!

Felieton

Jak zapobiegać zmarszczkom?

82. PIĘKNO TYSIĄCA I JEDNEJ NOCY Arabskie rytuały pielęgnacyjne

Wiem co jem

26. KAROLINA BANASIAK Złap oddech

74. PAULINA HOLTZ Z dobrą energią

85. ILE TŁUSZCZU? JAK NA LEKARSTWO! Rozmowa z dietetykiem d b a m

o z d r o w i e | 5

RING WYBÓR MA NIE TYLKO KONTEKST EKOLOGICZNY. JEŚLI NIE DOSKWIERA CI ALERGIA LUB NIETOLERANCJA NA MLEKO KROWIE, MOŻESZ SWOBODNIE WYBIERAĆ MIĘDZY NIM A NAPOJAMI ROŚLINNYMI. JAKIE SĄ WADY I ZALETY OBU OPCJI?

Mleko ZWIERZĘCE ROŚLINNE?

PLUSY + PLUSY + PLUSY + ● Jest źródłem najlepiej przyswajalnego wapnia, a także potrzebnej naszemu organizmowi do wielu funkcji – witaminy D. Laktoza zwiększa wchłanianie obu składników. ● Zawiera krwiotwórczą witaminę B12, dzięki czemu spada ryzyko anemii. Dostarcza także witamin A, K i z grupy B. ● Masz do wyboru krowie, kozie, owcze, które różnią się smakiem i zawartością tłuszczu. Decyduj się na nie w zależności od upodobań i zdrowotnych wymagań twojego organizmu. ● Zawarte w mleku krowim potas, wapń i serwatka wspierają pracę serca, obniżając ciśnienie tętnicze. ● Z kolei dobrze przyswajane i pełnowartościowe białka (kazeina i serwatka) wykorzystywane są w pracy wszystkich tkanek i narządów, syntezy hormonów, transportu żelaza. ● Zawiera kwas linolowy budujący odporność i mający działanie przeciwzapalne, w tym antynowotworowe.

6 | d b a m

o z d r o w i e

MINUSY - MINUSY ● Zawarty w mleku zwierzęcym cukier – laktoza – często wywołuje alergię, objawiającą się bólami brzucha, biegunką. ● Organizm dorosłego nie jest do końca przystosowany do trawienia laktozy i kazeiny, co stanowi obciążenie dla układu trawiennego, wywołując wzdęcia czy niestrawność. ● Produkcja mleka krowiego nie jest eko. By uzyskać litr tego napoju, potrzeba 1020 l wody i 2600 m2 powierzchni ziemi.

To 10 razy więcej, niż wymaga wytworzenie mleka roślinnego.

Do tego dochodzi emisja sporej ilości gazów cieplarnianych. ● Mleko ze sklepu często jest produktem przetworzonym, pozbawionym wielu składników odżywczych. Pasteryzacja zuboża je o dobre dla jelit probiotyczne bakterie. ● Jego jakość jest uzależniona od tego, w jaki sposób hodowane i karmione były krowy. Produkcja na masową skalę może wiązać się z zastosowaniem szkodliwych dla człowieka substancji przyspieszających wzrost zwierząt i wytwarzanie mleka, a wówczas zawartość zdrowych składników maleje.

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4)

Mleko zwierzęce

CZY

Mleko roślinne

PLUSY + PLUSY + PLUSY + ● Jeśli odczuwasz dolegliwości żołądkowe po spożyciu mleka zwierzęcego, np. wzdęcia, niestrawność, rezygnacja z niego na rzecz roślinnego przyniesie ci wyczekiwaną ulgę. ● Nie zawiera cholesterolu, co docenią osoby rodzinnie obciążone miażdżycą lub chorobami wieńcowymi.

Picie mleka roślinnego możesz też potraktować jak profilaktykę wielu chorób cywilizacyjnych o podłożu zapalnym. ● Masz do wyboru mnóstwo wariantów: kokosowe, migdałowe, sojowe, owsiane, ryżowe.

Z pewnością znajdziesz coś dla siebie. I wykorzystasz nie tylko do picia, lecz także do wypieków, deserów. ● Ma w składzie nienasycone kwasy tłuszczowe (napój

migdałowy), minerały, błonnik (napój owsiany). A gdy wybierzesz wariant fortyfikowany, zyskasz inne cenne składniki odżywcze. ● Mleko sojowe, dzięki zawartości fitoestrogenów, jest korzystnie odbierane przez kobiecy organizm, zwłaszcza w okresie menopauzy, bo łagodzi jej dolegliwości i działa przeciwosteoporotycznie.

Zawiera też dużo witamin B1, B2 i B12, jak również wapnia. ● Kupując je, wspierasz ekologię, ponieważ wytwarzanie napojów roślinnych nie wymaga tak dużych nakładów produkcyjnych i nie wiąże się z degradacją środowiska naturalnego. ● Możesz je sama przygotować z orzechów, bulw, nasion, a nawet kasz.

ZA MIESIĄC NA RINGU: soczewki kontra okulary.

MINUSY - MINUSY ● Te kupowane w sklepach są wzbogacane o wapń, ale wciąż jest on gorzej przyswajalny niż z mleka odzwierzęcego. Jeśli chcesz sama zrobić napój, np. migdałowy, wapnia będzie jeszcze mniej. ● Jeśli „przestawisz się” na to mleko, pamiętaj o regularnej suplementacji witaminą B12, by nie sprowokować niedokrwistości. ● Poza mlekiem sojowym pozostałe napoje roślinne nie dostarczą ci pełnowartościowego białka, dlatego zwróć uwagę na różnorodne komponowanie diety pod tym kątem. ● Niektóre kupne mleka mają dodatek cukru, konserwantów, aromaty – dlatego trzeba uważnie czytać etykiety, by zamiast zdrowego produktu nie kupić sztucznej mieszanki. ● Mleko ryżowe nie jest polecane osobom z obciążeniem cukrzycowym ze względu na dużą zawartość skrobi. ● Mleko kokosowe zawiera dużo nasyconych tłuszczów, a do tego jest dość kaloryczne. ● Mleko sojowe bywa ciężkostrawne i uczula. d b a m

o z d r o w i e | 7

INSPIRACJE

CYTRYNA Witamina C, wapń, magnez, bioflawonoidy, pektyny i limonen, któremu zawdzięcza orzeźwiający zapach – to tylko niektóre z cennych składników, jakie zawiera. Wspomaga trawienie i oczyszczanie wątroby z toksyn.

D I E TA

LIMONKA Bogactwo żelaza, potasu, magnezu, fosforu, wapnia.

Dzięki zawartości witamin A i C opóźnia procesy starzenia się skóry. Picie wody z sokiem z limonki wspiera pracę wątroby i pomaga w odchudzaniu.

MANDARYNKA To przede wszystkim istna skarbnica witaminy A, potasu i nobiletyny – flawonoidu, który pomaga w walce z otyłością, zapobiega cukrzycy typu 2 i miażdżycy.

8 | d b a m

o z d r o w i e

ZIMĄ SĄ NAJSMACZNIEJSZE. CO WIĘCEJ, O TEJ PORZE ROKU SĄ NIEOCENIONYM ŹRÓDŁEM WITAMIN. DOSKONALE SMAKUJĄ SOLO, ALE MOGĄ TEŻ BYĆ WYŚMIENITYM DODATKIEM DO WIELU POTRAW.

zdjęcie: Adobe Stock

CHYTRUSY

POMARAŃCZA Zawiera witaminy C, E, B1, B2 i prowitaminę A. Ponadto możemy w niej znaleźć potas, wapń i żelazo. Warto ją jeść z błonkami oddzielającymi cząstki owocu, bo to dobre źródło błonnika.

zdjęcie:

A TO

GREJPFRUT Ten owoc o charakterystycznym gorzko-kwaśnym smaku obfituje w magnez, żelazo, kwas foliowy, wapń, potas, mangan, a także witaminy z grupy B. Zawarte w nim enzymy sprzyjają odchudzaniu.

ŻEBY SKUTECZNIE ROZWIĄZAĆ PROBLEM, TRZEBA WIEDZIEĆ O NIM JAK NAJWIĘCEJ. WŁAŚNIE TEMU MA SŁUŻYĆ NASZA NOWA RUBRYKA, W KTÓREJ W PRZYSTĘPNY SPOSÓB PRZEDSTAWIAMY ZAGROŻENIA ZDROWOTNE XXI W. SKĄD SIĘ BIORĄ, JAKIE MOGĄ BYĆ ICH KONSEKWENCJE, CO ZROBIĆ, BY IM ZAPOBIEC.

NASZ

RAPORT

!

U L Ó B I PO OS T R ZE W WIĘ G A I CH R O NI .

K P R Z Y S ZO Ś C I PADK ÓW W I ĘC DL A O JEST ZJAW R IS K I E G A N I Z M U M P OZ Y T Y WN Y JEDNA K TRW M. KIEDY POTR A AFI SK ZBY T DŁU GO, U UTRU DNIĆ TECZNIE NORM F U NK A CJON OWAN LNE NA SZ IE. CZĘŚC I UŚMIE E RZAN SPOSOBÓ W IA WIELE , CHO BÓLU JEST ĆN JEDNA KOWO IE WSZYST K SKUT ECZN IE E.

WRÓG CZY SPRZYMIERZENIEC? /CHARAKTER BÓLU /GRANICA WYTRZYMAŁOŚCI /METODY UŚMIERZANIA BÓLU / TEKST: AGATA KUCUCHA

d b a m

o z d r o w i e | 9

Y Z R P S Y WRÓG CZ NASZ EKSPERT

dr n. med. Anna Błażucka SPECJALISTA NEUROLOG, KIEROWNIK INSTYTUTU DIAGNOSTYKI I LECZENIA BÓLU W WARSZAWIE

% 0 6

niej raz cza go przynajm z pod ia św o d w kó Pola ża, że ż 82 proc. uwa w tygodniu, a a ek jakości odczuwa spad ła a ci lu ó b zi, u d wo ych osób twierd n a d a b e rz p 0 1 wnie życia. 9 z i bólowe negaty e, że dolegliwośc h samopoczuci wpływają na ic gatywny ostrzega ich ne d b só o 10 i*. a n zaś 6 e z najbliższym wpływ na relacj x,

obal Pain Inde owe badanie Gl K. *Międzynarod na zlecenie GS ne w 2019 roku przeprowadzo

ALARMUJE I UCZY Ostrzega, gdy właśnie parzysz się, dotykając gorącego przedmiotu, albo nadwerężasz, dźwigając zbyt duży ciężar. Dzięki niemu przerywasz działanie bodźca, które go wywołuje, a także zapamiętujesz, by unikać podobnych sytuacji w przyszłości.

10 | d b a m

o z d r o w i e

?

C E I N E YMIERZ JAK POWSTAJE BÓL JEST NATURALNĄ FIZJOLOGICZNĄ REAKCJĄ.

Układ odbierający, przewodzący i przetwarzający sygnał o uszkodzeniu tkanki lub narządu jest bardzo skomplikowany. Składa się z receptorów, nerwów, dróg przewodzenia w rdzeniu i mózgu oraz licznych ośrodków w mózgu.

Receptory bólowe, inaczej zwane nocyceptorami, położone są w zakończeniach włókien nerwowych wyspecjalizowanych w przewodzeniu informacji bólowej. Zlokalizowane są w całym organizmie, m.in. w skórze, kościach, narządach wewnętrznych.

Bodziec uszkadzający tkanki (ucisk, uderzenie, skaleczenie, wysoka i niska temperatura, substancje chemiczne, stan zapalny) pobudza receptor bólowy, który tę informację przesyła włóknami nerwowymi do mózgu.

Ból powstaje w mózgu. To tam następuje zarówno rozpoznanie rodzaju działającego bodźca, identyfikowanie miejsca jego powstawania, jak i charakteru uszkodzenia. W zależności od interpretacji sygnału mózg zarządza reakcją organizmu – obroną lub ucieczką.

W ułamku sekundy. W przypadku działania czynników zewnętrznych, np. ryzyka oparzenia, ból zmusza do podjęcia działań mających na celu uniknięcie czynnika uszkadzającego, w tym wypadku źródła gorąca. Taka informacja przekazywana jest błyskawicznie.

W przypadku bólu płynącego z wnętrza organizmu reakcja nie jest tak szybka, ale powoduje uruchomienie w organizmie skomplikowanych procesów mających zwalczyć chorobę, a nas do szukania jego przyczyny i podjęcia leczenia.

ODBIERA RADOŚĆ ŻYCIA Dzieje się tak wtedy, gdy jest długotrwały, regularnie nawracający. W określonych sytuacjach ból może stać się zjawiskiem niekorzystnym.

Fizjologicznie ból ustępuje po zaprzestaniu działania bodźca – wygojeniu tkanki lub wyleczeniu schorzenia. Gdy proces chorobowy przechodzi w przewlekły, równolegle z nim rozwija się choroba, jaką jest ból. Przewlekły prowadzi do stresu i zaburza pracę innych układów, przyczynia się do wyczerpania mechanizmów obronnych organizmu. Jest źródłem cierpienia, prowadzącym do obniżenia jakości życia.

Zarządzanie odczuciami W warunkach fizjologicznych odbierana i przesyłana informacja bólowa na całym swoim przebiegu podlega licznym modyfikacjom, tj. działaniom polegającym na jej wzmacnianiu lub wygaszaniu. Już od chwili pojawienia się bodźca organizm włącza własne mechanizmy przeciwbólowe.

ŻYCIE BEZ BÓLUtrudne.

bardzo Jest możliwe, ale świecie 80-100 osób Szacuje się, że na a dzoną. To chorob ro w ę zj ge al an a m lega na całkowitym po a ór kt a, zn yc genet fizycznego bólu. braku odczuwania ić. ma czego zazdrośc ie n m ro zo po ew Wbr poważnych ran yć aż uw za ie n ą Chorzy mog i rzej jest z urazam go e cz sz je , ań am lub zł lnymi wewnątrz lub stanami zapa ć zykładem może by pr o eg cz u, m iz n orga kowego. Oprócz cz ba ro a tk os yr w zapalenie trafią gezją osoby nie po al an te ię n tk do tego ać ryzyka i unikać intuicyjnie szacow co jest szczególnie groźnych sytuacji, zypadku dzieci. niebezpieczne w pr d b a m

o z d r o w i e | 11

20%

TYLE DOROSŁYCH W POLSCE CIERPI Z POWODU PRZEWLEKŁEGO BÓLU, PRZY CZYM U PONAD 5 PROC. MA ON BARDZO DUŻE NASILENIE (NIK.GOV.PL).

CZĘSTO WYWOŁUJE GO CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW I NOWOTWORY.

CHARAKTER BÓLU

W zależności od mechanizmu powstawania wyróżniamy 4 rodzaje bólu

1

RECEPTOROWY (nocyceptywny) – powstaje przez spowodowane uszkodzeniami ciała drażnienie receptorów bólowych. Wyróżnia się dwa typy nocyceptorów: somatyczne (w skórze, mięśniach i stawach) oraz trzewne (w narządach). O ile ból somatyczny jest dość łatwo scharakteryzować i zlokalizować, to z trzewnym jest trudniej – nie jest on ściśle zlokalizowany oraz może rzutować na inne, zdrowe obszary ciała. Na przykład ból trzustki może być odczuwany jako ból pleców lub ramienia.

się w chorobach zwyrodnieniowych, np. reumatoidalnym zapaleniu stawów.

3

NEUROPATYCZNY – jest wynikiem uszkodzenia struktur układu nerwowego: ośrodkowego lub obwodowego.

Ma on charakterystyczne objawy: uczucie pieczenia, kłucia, mrowienia, drętwienia, świądu, zimna lub gorąca, niekiedy występuje przeczulica skóry – wtedy nawet lekki dotyk powoduje ból. Jego przyczyną mogą być: uraz, zakażenie, niedokrwienie, choroby metaboliczne, nowotwór.

Może wystąpić w przebiegu wielu chorób, ZAPALNY – jest wynikiem uszkodze- np. cukrzycy, boreliozy czy AIDS. Ból nia tkanek układu mięśniowo-szkie- neuropatyczny to główny objaw neuralgii letowego. Ten rodzaj jest często miejsco- trójdzielnej, to również ból fantomowy wy i charakteryzowany jako tępy. Pojawia po amputacji kończyny czy wynikający

2

12 | d b a m

o z d r o w i e

z ucisku nerwu, jak np. w zespole cieśni nadgarstka. Jest on niezwykle trudny do zwalczenia, zwykle stosowane leki przeciwbólowe nie są skuteczne.

4

FUNKCJONALNY – wynika z zaburzonego przetwarzania prawidłowych sygnałów czuciowych. W tym przypadku nie dochodzi do uszkodzenia tkanki lub narządu. Jest to samoistny ból oraz nadwrażliwość na bodźce czuciowe i podprogowe (wychwytywane przez zmysły, których jednak człowiek nie jest w stanie świadomie zarejestrować). Takim schorzeniem jest coraz częściej rozpoznawana fibromialgia, ale też idiopatyczny ból twarzy, bóle miednicy małej, zespół jelita drażliwego.

reklama

KRYTERIUM CZASU OSTRY – zazwyczaj jest krótkotrwały, o ściśle określonej lokalizacji. Najczęstsze przyczyny to: urazy, ból wieńcowy, będący jednym z objawów choroby niedokrwiennej serca, kolka nerkowa, kolka żółciowa, zapalenie wyrostka robaczkowego, ostre stany zapalne tkanek. Ustępuje po wyleczeniu choroby.

PRZEWLEKŁY – trwa powyżej trzech miesięcy. Nie musi dokuczać bez przerwy, może pojawiać się codziennie na kilka godzin, ale też występować kilka razy w tygodniu. Jest uporczywy i wymaga stałego leczenia przeciwbólowego. Najczęstsze przyczyny to: ból nowotworowy, reumatyczny, migrenowy, pourazowy, przewlekłe stany zapalne narządów, ból związany z chorobami zwyrodnieniowymi, ból fantomowy.

Maść końska rozgrzewająca Produkt do masażu i rozgrzania skóry przy różnorodnych dysfunkcjach spowodowanych nadmiernym wysiłkiem lub przemęczeniem. Łączy działanie hydratacji żelu z przyjaznym działaniem olejków eterycznych oraz ekstraktów ziołowych. Preparat ma działanie rozgrzewające. Efekt rozgrzania jest naturalnym objawem wzrostu ukrwienia i działania czynnych substancji biologicznych.

350 g

Pokonywać należy st każdy ból. Gdy je o ostry, leczymy jeg przyczynę, a ból y. tylko uśmierzam W przypadku ry przewlekłego, któ uznawany jest za chorobę samą w sobie, należy no likwidować zarów przyczynę, jak go i sam ból. Należy leczyć niezależnie od choroby podstawowej.

ZWALCZAJ, NIE ZWLEKAJ Każdy ból wywołuje w mózgu zmiany, które mogą dotyczyć połączeń pomiędzy nerwami czy nasilenia się pobudliwości nerwów. W przypadku gdy choroba powodująca cierpienie mija, cofają się również zmiany w układzie nerwowym. Inaczej dzieje się w przypadku, gdy ból trwa długo – przewlekły wbudowuje się w układ nerwowy. d b a m

o z d r o w i e | 13

Jak go zmierzyć ?

GRANICA

Najczęściej stosowaną i najbardziej zrozumiałą dla pacjentów metodą, pomagającą określić intensywność cierpienia, jest skala numeryczna NRS (Numerical Rating Scale).

Zawiera ona 11 stopni: od 0 do 10, gdzie 0 oznacza całkowity brak boleści, natomiast 10 to najgorszy wyobrażalny ból.

I C Ś O Ł A M WYTRZY Złożone zjawisko

BÓL JEST ODCZUCIEM WIELOWYMIAROWYM I SUBIEKTYWNYM, prawidłowo oszacować może go jedynie osoba go doświadczająca.

Ból to zjawisko złożone, bo doświadczeniu fizycznemu towarzyszą, po pierwsze, jego poznawcza i świadoma ocena, po drugie, reakcja emocjonalna. Subiektywna ocena bólu i emocje towarzyszące wpływają na intensywność doznań. Taki sam bodziec u jednej osoby wywołuje silny dyskomfort, zaś u innej praktycznie nie będzie odczuwalny.

CO DOKUCZA NAJBARDZIEJ? 14 | d b a m

o z d r o w i e

• migrena • półpasiec • poród • kamice nerkowa i żółciowa • ropień zęba • oparzenia

WRAŻLIWOŚĆ NA BÓL MA TEŻ GŁĘBOKIE PODŁOŻE PSYCHOLOGICZNE. Ta sama osoba może zupełnie inaczej reagować na niego w zależności od nastroju oraz towarzyszących emocji.

Stres, depresja czy niepokój mogą go nasilać, ale bywa też, że osoba będąca pod wpływem szoku pourazowego może w ogóle nie odczuwać bólu. Istotne mogą być ponadto: czas trwania, miejsce obrażenia, wcześniejsze doświadczenia w tym zakresie, a nawet pogoda.

reklama

Maść końska chłodząca

NASZ EKSPERT

Krzysztof Słomiak

Przeznaczenie produktu: do masażu po długotrwałym wysiłku fizycznym, łagodzenia uczucia „ciężkich nóg”, przy zmęczeniu lub napięciu ciała. Łączy działanie hydratacji żelu z przyjaznym działaniem olejków eterycznych oraz ekstraktów ziołowych. Preparat ma działanie chłodzące. Uczucie chłodu po aplikacji oraz mentolowy zapach to efekt czynnych substancji biologicznych.

350 g

MGR FARMACJI

CO ZWIĘKSZA ODPORNOŚĆ NA BÓL? PRÓG VS.

TOLERANCJA Najmniejsze natężenie bodźca, uznawanego za bolesny, określa się jako próg czucia bólu. Jest on dość mocno zróżnicowany, jednak w odniesieniu do konkretnej osoby raczej stały. Z kolei górna granica intensywności jego odbierania określana jest jako próg tolerancji bólu, gdy staje się on nie do zniesienia.

• zdrowy sen i odpoczynek • zrozumienie i życzliwość otoczenia • obecność i wsparcie bliskich • praca i inne zajęcia, odwracające uwagę od dolegliwości • poprawianie sobie nastroju • aktywność fizyczna

CZY WIESZ, ŻE... ...mózg i wątroba to organy, które same z siebie nie dają dolegliwości bólowych.

To dlatego, że nie mają odpowiedzialnych za to receptorów. Ból odczuwany pod żebrami z prawej strony to wynik znacznego powiększenia wątroby, która naciska na znajdujące się wewnątrz naczynia krwionośne oraz otaczającą ją unerwioną błonę surowiczą (otrzewną). Podobnie jest z tkanką mózgową – za bóle głowy odpowiedzialne jest podrażnienie znajdujących się w naczyniach krwionośnych oraz oponach mózgowych receptorów bólowych. Unerwienia czuciowego i bólowego nie ma też wiele innych narządów wewnętrznych, jak np. płuca i serce.

...dotyk łagodzi ból. Zastanawiałaś się, dlaczego zwykle, nawet nieświadomie, pocierasz stłuczone miejsce na ciele? Wywołując dodatkowe impulsy czuciowe z obolałego miejsca, sprawiasz, że bodźce bólowe tracą na intensywności.

Kiedy szukamy pomocy w aptece z powodu bólu, należy przekazać farmaceucie jak najwięcej informacji. Niektóre z nich na pierwszy rzut oka mogą nie mieć znaczenia, warto jednak poświęcić chwilę i opowiedzieć specjaliście, co i jak nas boli.

Rolą pacjenta jest poinformowanie: • dla kogo jest lek • o ogólnej charakterystyce bólu • gdzie odczuwany jest ból • jaki jest stopień jego nasilenia – są skale, które pozwalają to ocenić • jaki jest ból – czy jest stale obecny, czy pojawia się „falami” lub nagle, jako tzw. ból przebijający • czy ból jest zlokalizowany, czy rozlany po ciele • czy związany jest z ruchem, emocjami lub innymi czynnikami Im więcej informacji udzielimy farmaceucie, tym łatwiej będzie wybrać odpowiedni lek, który pozwoli skutecznie kontrolować ból.

Znaczenie mają również masa pacjenta, ogólny stan zdrowia, wiek oraz przyjmowane aktualnie leki. Farmaceuta, mając te dane, doradzi pacjentowi, jaką dawkę leku powinien przyjąć. Ponadto leki przeciwbólowe wchodzą w wiele interakcji, dlatego powinniśmy przekazać informację o chorobach przewlekłych oraz aktualnie przyjmowanych lekach. d b a m

o z d r o w i e | 15

STOSUJ Z GŁOWĄ

reklama

ŚWIECA DO MASAŻU Olejek limetkowy posiada orzeźwiający zapach, który pobudza, niweluje zmęczenie i energetyzuje, pomaga uśmierzyć ból głowy.

Jest antyseptykiem wykorzystywanym w mieszankach przeziębieniowych i przy infekcjach gardła.

50 ml

Kupowane bez recepty leki przeciwbólowe to nie panaceum na wszystkie dolegliwości. Popularne tabletki przeciwbólowe stanowią tylko część możliwości i mają zastosowanie głównie w bólach zapalnym i receptorowym. Inaczej leczy się ból nowotworowy, inaczej neuropatyczny. Ze względu na skutki uboczne są one przeciwwskazane w wielu chorobach, które dotykają starsze osoby, np. w cukrzycy. Dużą pułapkę stanowi samodzielne leczenie bólów głowy. Nadużywanie leków przeciwbólowych może powodować polekowe bóle głowy.

Więcej na www.botame.pl

W Polsce działa enia ok. 80 poradni lecz dują się bólu. Zwykle znaj stach, one w dużych mia szpitalach przeważnie przy ej. akademii medyczn wanie Do poradni skiero pierwszego wystawia lekarz lacówek kontaktu. Listę p się specjalizujących znajdziesz w walce z bólem .gov.pl na stronie zip.nfz

NIE MUSISZ CIERPIEĆ Podstawowym zadaniem każdego lekarza jest zrobienie wszystkiego, aby ulżyć twojemu cierpieniu. Także w przypadku bólu przewlekłego.

Nie daj sobie wmówić, że musisz się do niego przyzwyczaić. Zgodnie z zaleceniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ból przewlekły, jak każdą chorobę, powinno się leczyć. I to jak najszybciej, gdyż wtedy najłatwiej ją pokonać. W przypadkach, w których leczenie przyczynowe jest niemożliwe, konieczne jest działanie wielokierunkowe.

METODY UŚMIERZANIA BÓLU

16 | d b a m

o z d r o w i e

KIEDY DO LEKARZA?

. s 5ty

rfiny jszy od mo razy silnie działaniu związek o ryli lowym odk przeciwbó emii ydziału Ch W z y c w o nauk kiego Warszaws tu te y s r e iw ndry Un rof. Aleksa p m ie k n u pod kier wają Obecnie tr . ik s ę K jie Misick ane prace zaawansow wszej ęciem pier z c o p z o r d na . klinicznych w tó s te y z fa

SPOSOBY LECZENIA

Dostępnych jest wiele metod zwalczania bólu. Najczęściej jest to farmakoterapia dobrana do rodzaju bólu i mechanizmu jego powstania. Coraz większe znaczenie zyskują też metody mało inwazyjne, czyli blokady i zabiegi uszkadzające nerwy, np. termolezja, neuroliza. W opornych bólach neuropatycznych skuteczna może być neurostymulacja rdzenia kręgowego.

W migrenie przewlekłej z powodzeniem stosuje się podanie w odpowiedniej dawce i w odpowiednie miejsca zastrzyków z toksyną botulinową typu A. Nieocenione są programy rehabilitacyjne i psychoterapia.

Pojawiające się sporadycznie dolegliwości można łagodzić lekami przeciwbólowymi dostępnymi bez recepty.

Bez konsultacji z lekarzem nie stosuje się ich dłużej niż trzy dni.

Nie wolno też przekraczać dawki podanej na opakowaniu. Nie można zażywać jednocześnie kilku preparatów – mogą zawierać tę samą substancję, co grozi jej przedawkowaniem lub spotęgowaniem skutków ubocznych.

Kiedy jednak ból pojawia się częściej, regularnie, trwa dłużej niż trzy miesiące, zmienia się jego charakter czy natężenie albo towarzyszą mu inne objawy, takie jak: osłabienie, nudności, zawroty głowy, senność, obrzęk i obolałość miejsca uszkodzenia ciała – konieczna jest konsultacja z lekarzem.

RODZAJE ZNIECZULENIA Jest niezbędne przy operacjach, zabiegach, a nawet niektórych badaniach. Wybór znieczulenia zależy przede wszystkim od rodzaju zabiegu, ale też wieku i stanu zdrowia chorego.

Wykonuje je lekarz anestezjolog.

MIEJSCOWE Polega na całkowitym, krótkotrwałym zniesieniu czucia w miejscu zastosowania leku znieczulającego przy zachowaniu świadomości – może być w postaci maści, żelu, zastrzyku.

REGIONALNE To sposób blokowania przewodzenia bólu, przy zachowaniu pełnej świadomości pacjenta. Stosując je, wstrzykuje się lek znieczulający w pobliżu splotu nerwowego w celu znieczulenia większej części ciała.

OGÓLNE Charakteryzuje się wyłączeniem świadomości na czas operacji. Podaje się je dożylnie, pod stałym nadzorze anestezjologa.

d b a m

o z d r o w i e | 17

GOTOWA Leki przeciwbólowe dostępne bez recepty (OTC) zawsze stosuj zgodnie z zawartymi w ulotce zaleceniami, zapoznaj się z przeciwwskazaniami.

Nigdy nie łącz żadnych leków przeciwbólowych z alkoholem.

Taka kombinacja, np. w przypadku paracetamolu, może skończyć się uszkodzeniem wątroby.

Jeśli dokucza ci ból miejscowy, np. stawu, zamiast łykać tabletki możesz skorzystać z plastrów lub maści o działaniu przeciwzapalnym.

Leki w takiej postaci działają bezpośrednio na obolałe miejsce, nie obciążając żołądka.

Jeśli dolegliwości nie mijają albo towarzyszą im inne nieprzyjemne objawy, idź do lekarza. Może się to wiązać z poważniejszymi problemami zdrowotnymi.

Nie bagatelizuj bólu przewlekłego, czyli takiego, który nie mija i utrzymuje się co najmniej trzy miesiące. Nie wahaj się prosić swojego lekarza o skierowanie do poradni leczenia bólu.

Ruch jest niezawodnym lekiem na wiele dolegliwości: bóle pleców i głowy, osteoporozę. Wybierz najlepszy dla siebie rodzaj aktywności fizycznej.

Przygotowując się do zabiegu, który ma być wykonany w znieczuleniu, starannie i zawsze zgodnie z prawdą wypełniaj ankietę anestezjologiczną. Informacje o twoim stanie zdrowia zminimalizują ryzyko powikłań.

18 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock, archiwum prywatne (2)

Aby łagodzić nieprzyjemne objawy, codziennie dbaj o odpoczynek, wysypianie się i relaks.

serwis o zdrowiu

Więcej zdrowych porad na każdy dzień na medme.pl

a r t y k u ł

s p o n s o r o w a n y

NOCNY ODPOCZYNEK TO NIE FANABERIA, LECZ KONIECZNOŚĆ.

POTRZEBUJEMY GO JAK TLENU CZY ŻYWNOŚCI. JEGO NIEDOBÓR MOŻE MIEĆ GROŹNE KONSEKWENCJE DLA ZDROWIA. JAK TEMU ZAPOBIEC?

GDY sennie nadchodzi...

Niestety,

w ostatnich latach bezsenność dotyka coraz większej liczby osób. Może być ona wywołana przez dramatyczne wydarzenia w życiu lub silny stres. Ustępuje, gdy udaje się nam pokonać jej przyczynę.

To tzw. bezsenność pierwotna.

NREM

&

REM

Wyróżniamy 2 podstawowe fazy snu: NREM i REM.

Pierwsza z nich trwa około 1,5 godziny i dzieli się na 4 etapy. Najpierw jest zasypianie, a na końcu głęboki sen.

Wtórna bezsenność jest zaś skutkiem rozmaitych schorzeń, np. depresji.

Faza REM jest płytsza, charakteryzuje się większą aktywnością mózgu. Wtedy mamy marzenia senne. Trwa około 15 minut.

Fazy NREM i REM występują po sobie naprzemiennie, 4-5 razy w nocy.

18

godzin bez snu

organizm funkcjonuje tak, jakby w krwi znajdowało się 0,5 promila alkoholu. Wydolność umysłowa znacznie spada, a już po dwóch dobach bez zmrużenia oka mogą pojawić się halucynac je.

zdjęcie: Adobe Stock

SEN

to stan ośrodkowego układu nerwowego, który charakteryzuje się bezruchem i brakiem świadomości. Nie oznacza to jednak, że w tym czasie organizm się „wyłącza”.

Jest wręcz przeciwnie. Mózg działa na pełnych obrotach i m.in. porządkuje oraz zapamiętuje nowe informacje. Wszystkie narządy się regenerują. W efekcie poprawia się odporność, stabilizuje gospodarka hormonalna.

W walce

Najwięcej snu potrzebują noworodki i niemowlęta, bo od 14 do 17 godzin na dobę.

Czas niezbędny do prawidłowego wypoczynku maleje wraz z wiekiem, u dorosłego człowieka skraca się do 7-9 godzin.

Po 65. roku życia wystarczy nam jedynie 7-8 godzin snu, aby organizm prawidłowo się zregenerował.

z bezsennością ulgę przynosi picie naparów z ziół, tj. męczennicy, kozłka lekarskiego, melisy.

Najważniejsze jest odpowiednie wyciszanie organizmu przed położeniem się do łóżka. Ostatni posiłek nie powinien być zjedzony później niż 3 godziny przed snem.

Warto zmniejszyć ilość bodźców w sypialni, np. wyłączyć głośno tykający zegar. d b a m

o z d r o w i e | 19

O

sen

LEPSZY DLA NASTOLATKA Twój potomek kładzie się do łóżka późno, a potem budzi się w nocy i nie może zasnąć? Nastolatki już tak mają. Ich zegar biologiczny bywa mocno rozregulowany zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie. W ich wyniku stany czuwania i snu często przesuwają się o godzinę czy dwie.

Dodatkowo, jak wynika z ostatnich badań przeprowadzonych wśród brytyjskich nastolatków, kiepskiemu spaniu sprzyja spędzanie w mediach społecznościowych więcej niż trzech godzin dziennie. Warto się temu przyjrzeć!

Dzień bez oleju palmowego

Po pierwsze, dla zdrowia. 50 proc. oleju palmowego to tzw. kwasy tłuszczowe nasycone. Ich nadmierne spożywanie może wpływać na wzrost poziomu złego cholesterolu, sprzyjać otyłości i zwiększać ryzyko chorób układu krążenia.

Drugi powód, równie ważny, to względy etyczne i ekologiczne. W Malezji i Indonezji, by pozyskać tereny pod plantacje palm, wycinane są ogromne połacie lasów tropikalnych. Ludzie tracą zielone płuca Ziemi, a zwierzęta, jak orangutany czy słonie, swoje domy.

To, że są niezdrowe dla płuc czy układu oddechowego, wiadomo od dawna. Ale obecnie, na konferencji europejskich dermatologów w Madrycie, wykazano, że zanieczyszczenia powietrza sprzyjają także wypadaniu włosów. Już wystawienie się na 24-godzinny wpływ pyłów zawieszonych, tzw. PM10, powoduje spadek poziomu beta-kateniny, białka kluczowego m.in. dla wzrostu włosów.

48

%

Polaków spędza w pozycji siedzącej 5 godzin każdego dnia – ujawnia raport MultiSport Index 2019. Ruszamy się więcej, ale wciąż za mało. Ponad 1/3 z nas nie podejmuje żadnej aktywności fizycznej, a z problemem otyłości boryka się aż 1/4 rodaków. Czas to zmienić – wstań, nie jesteś sama!

20 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (5)

1 lutego

Dlaczego nie warto jeść tego tłuszczu?

SMOGOWE PRZERZEDZENIE

o: Już nied ł ukga w kremie szczepion Boisz się igieł i strzykawek?

Pierwsze badania przeszły szczepionki, które wystarczy wetrzeć w skórę. Naukowcy odkryli, że podanie ich przez skórę również może uodporniać organizm na patogeny.

Okazuje się, że w żywych komórkach naskórka znajdują się receptory mogące rozpoznawać różne antygeny, np. drobnoustroje, także te „zabite” ze szczepionki! Dzięki temu organizm uodpornia się na nie.

Lekarze i biotechnolodzy pracują w tej chwili nad substancjami, które pomogą wniknąć szczepionce odpowiednio głęboko. Pierwsze próby są już w toku.

L4 NA WYPALENIE ZAWODOWE? Ciągłe zmęczenie, poczucie pustki i bezsensowności wykonywanej pracy – to tylko niektóre objawy syndromu wypalenia zawodowego. Osoby nim dotknięte stają się wycofane, nieufne lub wręcz odwrotnie – agresywne. W związku z odczuwanym stresem szwankuje ich psychika i ciało. Do tych wniosków doszli eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia i nadali syndromowi numer w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób. W związku z tym od początku 2022 roku będzie można otrzymać na nie zwolnienie chorobowe.

Co do tego czasu? Jeśli masz niekontrolowane wybuchy złości, a sama myśl o pójściu do pracy sprawia, że boli cię żołądek, poradź się specjalisty.

Na początek może to być nawet internista, który zaproponuje ci dalszą ścieżkę leczenia, np. u psychologa.

r e k l a m a

Marta Manowska

Ten rok był dla Marty Manowskiej bardzo pracowity. Ale ona to lubi i już wypatruje kolejnych wyzwań, podobnie jak i relaksu z książką w domowym zaciszu bądź... w dalekiej podróży.

JAK JUŻ COŚ WYMYŚLĘ, TO JESTEM NIEUGIĘTA Rozmawia: Iwona Czarnyszewicz

22 | d b a m

o z d r o w i e

Na antenie TVP od grudnia oglądamy cię w nowym programie „The Voice of Senior”, a już w styczniu będziemy śledzić kolejne odcinki trzeciego sezonu „Sanatorium miłości”. Ale to nie koniec!

Ty jeszcze nagrywasz świąteczne odcinki „Rolnik szuka żony”.

2019 to chyba był najbardziej pracowity rok w twojej karierze?

Faktycznie. Ale ja się z tego bardzo cieszę. Cały sierpień i lipiec kręciłam zdjęcia do „Rolnik szuka żony”. Wtedy spakowałam walizkę i nie było mnie w domu przez dwa miesiące. We wrześniu i październiku wyjechałam do Ustronia, by być częścią „Sanatorium miłości”, a w listopadzie znalazłam się już na planie „The Voice of Senior”.

Potrafisz relaksować się poza domem?

Kiedy kręciliśmy „Sanatorium”, zdarzało mi się poćwiczyć pilates, bo moi bohaterowie mieli takie zajęcia.

Miałaś przy okazji zabiegi borowinowe, masaże… kobiece przyjemności? (śmiech). Moje życie w Ustroniu zaczynało się o 7 rano, a zdjęcia czasem trwały do 21. Staram się więc łapać momenty, by wyciszać się, np. podczas robienia make-upu.

To wystarcza, żeby nabrać sił, nie zwariować?

Przyznam ci się, że czasem udaje mi się wstać 15 minut wcześniej, by jeszcze w łóżku poczytać książkę, co bardzo lubię. Zwykle mam kilka lektur rozpoczętych jednocześnie.

Teraz skończyłam „Sprawę Hoffmanowej” i czytam historię Tomka Mackiewicza oraz „Doktora Żywago” i „Czarodziejską górę”. Dla mnie wymarzony dzień, którego na razie nie widzę na horyzoncie, wyglądałby tak: kawa, łóżko, dres i dobra książka. To byłby taki mój krótki reset.

A dłuższy?

Bilet, lotnisko i podróż… Najlepiej wypoczywam, kiedy jestem w trasie. Wtedy wsiadam do samochodu i jadę do miejsca, z którym mam cudowne wspomnienia, choćby na chwilę, by poczuć dobre emocje. Wyłączam telefon i rozmyślam.

W samochodzie nie wykonujesz wszystkich zaległych telefonów?

Staram się tego nie robić, bo kiedyś miałam wypadek.

Niezależnie od tego, w jaki sposób rozmawiamy, to spada nam koncentracja. Dlatego teraz wożę telefon w zamkniętej torebce na siedzeniu pasażera i dzięki temu mam czas na myślenie w podróży.

Stara mądrość tybetańska mówi: „Rób jedną rzecz na raz”. A my w tych zabieganych czasach zwykle robimy trzy rzeczy jednocześnie. Sama dochodzę w tym do perfekcji: rano jem śniadanie, ubieram się i powtarzam tekst do nagrania. Ale mam świadomość, że w takich chwilach odbieram sobie szansę na czerpanie przyjemności z życia, bo wszystko robię na szybko, bez uwagi, w przelocie.

Jak człowiek zwolni, uspokoi się, to może dopiero nawiązać prawdziwą relację z drugą osobą, w ogóle ją zauważyć.

oso b owo ś c i

Marta Manowska Dziennikarka i prezenterka telewizyjna. Prowadzi programy TVP „Rolnik szuka żony”, „Sanatorium miłości” i „The Voice of Senior”.

Ma 35 lat.

Marta Manowska Ciebie „karmią” relacje z ludźmi?

Ktoś mi kiedyś powiedział, że naszym jedynym obowiązkiem jest być szczęśliwym. Początkowo buntowałam się przeciwko takiemu podejściu do życia, bo myślałam, że skoro jest tyle potrzebujących osób, moje szczęście nie może być najważniejsze. Dopiero teraz zrozumiałam, że gdy jestem szczęśliwa, mam możliwość dzielić się tym z innymi. Żyjąc w pośpiechu, można wiele przegapić. Dlatego staram się pielęgnować przyjaźnie, umawiać na spotkanie w cztery oczy.

Wolisz rozmowy przy herbacie niż imprezy?

Zdecydowanie tak. Wczoraj odzywali się do mnie bohaterowie różnych edycji programów. To były rozmowy przyjacielskie, niezwiązane z pracą. Kiedy spędzasz z ludźmi dwa miesiące w sanatorium, to się do nich zbliżasz i wtedy oni stają się twoją rodziną. Czasem na chwilę, czasem na dłużej.

Co dają ci te spotkania z ciekawymi bohaterami?

Od osób starszych dowiaduję się, co jest w życiu naprawdę ważne. Widzę błysk w ich oczach, kiedy wspominają młodzieńcze miłości. Mówią mi też o trudach, które musieli pokonać, a jednak dziś uśmiechają się, tańczą na góralskiej hali i czerpią z życia pełnymi garściami. Ludzie z mojego pokolenia cierpią czasem z powodu drobiazgów, dlatego od moich bohaterów uczę się siły charakteru. Dzięki nim zyskałam przeświadczenie, że niewiele rzeczy może nas złamać. Obcując z nimi, zmieniłam swoją optykę. To tak jakbyś już nie patrzyła przez lornetkę ale przez obiektyw szerokokątny. Dostrzegłam, jak ludzie potrafią przekuwać trudne doświadczenia w wewnętrzną siłę i radość.

A czego nauczył cię program „The Voice of Senior”?

Ten program jest o wielkiej pasji, którą ci ludzie musieli odłożyć na dalszy plan, z różnych powodów, bo np. opiekowali się dziećmi. Piękne słowa usłyszałam od jednej z uczestniczek, która dziękując za wspólnie spędzony na planie czas, powiedziała mi, że przy okazji wiele się nauczyła.

Dla mnie to była lekcja pokory, bo skoro 70-letnia kobieta mówi, że cały czas się czegoś uczy, to znaczy, że w tym jest nasza siła. Mam wielki szacunek do moich bohaterów.

Co jest twoją pasją?

W tym roku pojechałam na dwa tygodnie do mojego ukochanego Bangkoku i na chwilę na Bali. Takie podróże oczyszczają mój umysł i dają energię. Jak już coś wymyślę, to jestem nieugięta i lubię realizować takie pomysły.

Dziś już wierzę, że dbanie o własne szczęście powoduje, że zyskujemy dużo energii i siły, i wtedy możemy dbać o innych. Bo kiedy jesteśmy zabiegani, to tracimy balans, a on jest niezbędny, by zauważyć potrzeby drugiego człowieka.

Nie boisz się samotnych podróży?

Przeciwnie. Cenię momenty, kiedy mogę pobyć sama ze sobą.

Wtedy czuję, że wszystko wskakuje na dobre tory i uspokajam 24 | d b a m

o z d r o w i e

się. Podczas samotnych podróży mam absolutne poczucie bezpieczeństwa i zaufania do siebie. Teraz mamy niesamowite możliwości komunikacji: internet, mapy off-line. Mogłabym dziś spakować plecak i jechać, bo jest tyle pięknych miejsc do zobaczenia. Chciałabym np. zwiedzić Amerykę Południową.

Marta, z jaką myślą kończysz ten rok?

W tym roku idziemy z moimi Rolnikami do szpitala na oddział dla dzieci chorych na nowotwory przy ul. Kasprzaka w Warszawie, by obdarować je na mikołajki paczkami świątecznymi. Od kilku lat jestem wolontariuszką Fundacji Herosi. Nie chcę być tam postrzegana jak osoba publiczna. Kiedy już przychodzę, to w jednej sali spędzam półtorej godziny. Czasem wystarczy kogoś potrzymać za rękę albo zagrać jedną partyjkę warcabów, by na jego twarzy pojawił się znów uśmiech. Trudne i piękne rzeczy tam się dzieją. Mam wrażenie jednak, że ja też dostaję od nich bardzo wiele ciepła, zrozumienia i poczucia, że jestem potrzebna.

Jak my możemy pomóc tym dzieciom?

Dzieciom po naświetlaniu potrzebne są pieniądze na „szybką chemię”, która niestety sporo kosztuje, a w Polsce nie jest refundowana. Można wpłacać pieniądze na konto podane na stronie fundacji www.herosi.eu.

oso b owo ś c i

z d j ę c i a : T V P/J a c e k G r ą b c z e w s k i (4 )

Co jeszcze jest potrzebne?

Staram się też poświęcać swoją uwagę rodzicom, zazwyczaj matkom. To one często muszą rezygnować z pracy, by opiekować się chorym dzieckiem. W dodatku potrzebują pieniędzy na leczenie, a często bliscy się od nich odwracają, bo nie wiedzą, jak rozmawiać z osobą, która walczy o życie swojego dziecka. Te mamy myślą o potrzebach wszystkich w rodzinie, zapominając o swoich. Warto więc dać im wsparcie nie tylko finansowe, lecz także psychiczne.

A jak w twoim domu wyglądają święta Bożego Narodzenia?

Czasem spędzamy je w domu moich rodziców, a czasem rodziców chrzestnych.

Przed Wigilią czytamy fragment Pisma Świętego, dzielimy się opłatkiem i cieszy nas czas, w którym możemy powiedzieć sobie miłe słowa, to zawsze jest bardzo wzruszający moment. Każdy na święta przygotowuje też swoje popisowe danie. Moja mama lepi uszka z grzybami, tata jest specjalistą od karpia, a ja robię makówki.

Czym są makówki?

Tak nazywamy na Śląsku słodkie makiełki. Przygotowuję na nie masę makową z orzechami i bakaliami i przekładam ją pieczywem, nasączanym w wywarze z cytryny i miodu.

Czy na Śląsku są jakieś specjalne świąteczne zwyczaje?

Pamiętam z dzieciństwa, że na Śląsku był zwyczaj, że nie można było odejść od stołu podczas Wigilii. Od razu lądowały na nim wszystkie potrawy. Jako dzieci bardzo też czekaliśmy na pierwszą gwiazdkę, potem uchylaliśmy okno, bo na Śląsku to nie św. Mikołaj, ale Dzieciątko przynosiło nam prezenty. Zawsze na stole stoi też dodatkowe nakrycie dla zbłąkanego wędrowca. Cieszę się, że ten talerz to nie jest jakiś pusty gest, bo coraz częściej słyszę od znajomych, że zapraszają do swojego stołu ludzi samotnych.

Jakich prezentów oczekujesz w tym roku pod choinką? Może przydałby ci się wyjazd na tydzień do spa?

Oj, to nie byłby dla mnie trafiony prezent. Oczywiście, że czasem zdarza mi się pójść do kosmetyczki, korzystałam też z sauny, ale w spa nie byłam jeszcze nigdy. Jestem taką kobietą, która jak ma wolny czas, to pakuje plecak i wyrusza oglądać świat, raczej z minimalną liczbą kosmetyków.

Czego ci więc życzyć na święta?

Spokoju, szerokiej drogi na trasie Warszawa – Katowice i tego, bym potrafiła i miała możliwość w jednym czasie skupić się na jednej rzeczy. Bo tylko w ten sposób można się prawdziwie spotkać z drugim człowiekiem i poczuć szczęście. d b a m

o z d r o w i e | 25

TO JEST TEN CZ AS F E L I E TO N

Zlap oddech

A teraz odpowiedz sobie na pytanie, kiedy ostatnio w ogóle pomyślałaś o oddychaniu? Kiedy wzięłaś oddech pełną piersią, wyprostowana i bez wciągniętego brzucha?

Sama zaczęłam się nad tym zastanawiać. Właśnie przeczytałam, że jednym z trendów tego roku, co wyliczono skrupulatnie z naszych wyszukiwań w internecie, jest używanie „oddechowych” aplikacji na telefon. Podczas ich stosowania ciepły głos lektora prowadzi cię przez trening, powtarzając w odpowiednich momentach: wdech, wydech…

PO CO TO WSZYSTKO? W KOŃCU WDYCHANIE I WYPUSZCZANIE POWIETRZA TO UMIEJĘTNOŚĆ, KTÓREJ NIGDY NIE MUSIAŁAŚ SIĘ UCZYĆ. Ano

po to, żeby złapać rytm, a zaraz potem równowagę. Także

w głowie. Mówi o tym joga, ale i współcześni naukowcy.

Kiedy jesteś spokojna, twój oddech zwalnia. I na odwrót, kiedy on zwalnia, uspokajasz się ty. Serce zaczyna bić wolniej, mięśnie się rozluźniają.

W 2016 roku naukowcy z Uniwersytetu Technicznego w Monachium wykazali, że skupienie uwagi na oddychaniu łagodzi stres poprzez aktywizowanie specjalnych rejonów mózgu. Techniki oddechowe wykorzystuje się zatem między innymi w walce z bólem, nerwicami, bezsennością, ale i stresującymi sytuacjami, jak wystąpienia publiczne.

CZY POTRZEBNA JEST DO TEGO APLIKACJA? NIE WIEM, ALE JEŚLI MA POMÓC, TO DLACZEGO NIE? Czy ją ściągnę? Nie mam bladego po-

jęcia. Na pewno jednak zwrócę uwagę na oddech, bo fajnie będzie przeżyć rok 2020 pełną piersią.

Karolina Banasiak Farmaceutka, redaktor prowadząca magazynu „Dbam o Zdrowie”.

Wiecznie w biegu – energią doładowuje się podczas joggingu i zajęć na trampolinach, a wycisza na działce, w otoczeniu natury. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek.

26 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcie: R. Cyron

ZASTANAWIAŁAŚ SIĘ KIEDYŚ, ILE RAZY DZIENNIE WCIĄGASZ, A POTEM WYPUSZCZASZ POWIETRZE? Podobno nawet 20 tysięcy razy.

KONTROWERSJE

LECZNICZA MARIHUANA o co tyle halasu?

SKUTECZNY LEK NA WIELE DOLEGLIWOŚCI CZY UŻYWKA? MARIHUANA OD NIEMAL STU LAT DZIELI SPOŁECZEŃSTWO, MA SWOICH ZWOLENNIKÓW I PRZECIWNIKÓW. CZYM ZATEM JEST TA SPRZEDAWANA JAKO MEDYCZNA? O ODPOWIEDŹ POPROSILIŚMY EKSPERTÓW. Barbara Acher-Chanda

28 | d b a m

o z d r o w i e

CBD & THC To związki zawarte w konopiach indyjskich. CBD ma właściwości przeciwdrgawkowe, przeciwbólowe, przeciwlękowe, neuroprotekcyjne i nie powoduje stanów euforycznych.

THC pobudza apetyt, działa przeciwbólowo, przeciwwymiotnie, przeciwskurczowo. Ale wywołuje też halucynacje.

KONTROWERSJE NASZ EKSPERT

prof. Mirosława Krauze-Baranowska KIEROWNIK KATEDRY I ZAKŁADU FARMAKOGNOZJI GDAŃSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

Ważne są odpowiednie proporcje Co sprawia, że marihuana jest wykorzystywana w medycynie?

W ujęciu farmakognostycznym marihuaną nazywamy szczytowe kwitnące wierzchołki żeńskich okazów konopi, przede wszystkim indyjskich. Jeśli chcemy być jeszcze dokładniejsi – jest to wydzielana przez te kwiatostany żywica.

Zawiera ona mieszaninę specyficznych związków chemicznych zwanych kannabinoidami, które oddziałują z odpowiednimi receptorami zlokalizowanymi w różnych strukturach mózgu i obwodowym układzie nerwowym.

Znanych jest około osiemdziesięciu kannabinoidów, a stężenia i wzajemne proporcje określonych związków determinują zakres stosowania marihuany w celach terapeutycznych. Żeby ziele konopi mogło stać się surowcem do sporządzania leków, musi zawierać więcej niż 0,2 proc. kannabinoidów, głównie THC. Z tych osiemdziesięciu dwa są szczególnie istotne w medycynie.

Tak. To tetrahydrokannabinol (THC) i kannabidiol (CBD). Zasadnicza różnica między nimi polega na tym, że CBD, w przeciwieństwie do THC, nie ma właściwości psychoaktywnych.

Psychoaktywnych, czyli?

THC jest odpowiedzialny za wiele efektów wywieranych przez konopie w obrębie centralnego układu nerwowego. Wywołuje m.in. stany podniecenia odczuwane pod wpływem tak zwanej marihuany rekreacyjnej. Krótko mówiąc, to narkotyk. Z tego powodu produkty lecznicze zawierających go w stężeniach około 0,2 procenta stosuje się jedynie z przepisu lekarza, a dawkowanie, ustalone przez specjalistę, musi być przez pacjenta ściśle przestrzegane. Wielkość dawki jest związana z zawartością tych głównych kannabinoidów: THC czy CBD oraz wykazywanymi przez nie zakresami aktywności terapeutycznej, skutecznymi w danym schorzeniu.

Niewiele jest leków, które zawierają to ziele.

Owszem. Nawet bardzo mało. W Polsce zarejestrowany jest jeden, zawierający wyciąg z ziela, dedykowany pacjentom ze stwardnieniem rozsianym. Ten brytyjski preparat ma wystandaryzowane ilości THC i CBD.

Tak jak inne opracowywane w Kanadzie czy Holandii. I to jest to, o czym powinniśmy pamiętać: produkty lecznicze na bazie konopi są produktami o ściśle określonej zawartości obu głównych kannabinoidów, co gwarantuje powtarzalność efektu leczniczego i jednocześnie bezpieczeństwo ich stosowania.

Jest jeszcze nieprzetworzone ziele, czyli medyczna marihuana. Można ją przedawkować?

Każdy lek niewłaściwie użyty, w dawkach wyższych niż uznane za bezpieczne, będzie powodował działania niepożądane. Ogólnie znanym jest fakt, że nadużywanie marihuany może prowadzić do zależności psychicznej i ujawniania się wielu schorzeń psychicznych, np. schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej.

A suplementy diety zawierające „marihuanę” są bezpieczne?

Ja bym nie polecała. Choć teoretycznie, jak zapewniają producenci, suplementy diety z marihuaną nie zawierają THC. Pytaniem jest to, na ile podawany przez nich skład jest prawdziwy, bo my nad nim żadnej kontroli nie mamy.

Suplement diety to nie jest lek, który ma ściśle określoną zawartość związków czynnych. Jest otrzymywany w powtarzalny sposób, zgodnie z dokumentacją złożoną w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Materiałów Biobójczych. Żeby wprowadzić suplement diety na rynek, wystarczy jedynie powiadomić o tym fakcie Główny Inspektorat Sanitarny, podając jego skład i stosowanie. Więc, czy jest to produkt bezpieczny – a tym bardziej skuteczny – trudno powiedzieć.

ze na bazie Produkty lecznic tami o ściśle k u d ro p są i p o n o k i obu głównych śc o rt a w za ej n o śl okre co gwarantuje kannabinoidów, leczniczego. tu k fe e ść o ln a rz powta

d b a m

o z d r o w i e | 29

KONTROWERSJE

W czym zatem mogą nam pomóc takie preparaty, zakładając, że zawierają skład widoczny na opakowaniu?

CBD ma różne kierunki działania, w tym: antybakteryjne, przeciwzapalne, obniżające poziom cukru, zapobiega skurczom układu pokarmowego. Powstrzymuje wymioty, nudności, dolegliwości bólowe, likwiduje uczucie niepokoju. Ale, jeśli mówimy o suszu, to trzeba pamiętać, że oprócz CBD są tam też inne składniki, które wpływają na organizm.

To samo dotyczy medycznej marihuany…

Tak. Dlatego tak ważne jest, stosowanie przetworów z marihuaną o ściśle określonej zawartości czynnych związków farmakologicznych.

Czym różni się medyczna marihuana od tzw. relaksacyjnej?

Bezpieczeństwem działania. W przypadku tej drugiej nie wiemy, skąd pochodzi, ile i jakich związków czynnych się w niej kryje, w jakich proporcjach one występują. Dlatego, jeśli zawiera THC i przyjmowana jest bez konsultacji z lekarzem, nawet na schorzenia, w których udowodnione jest jej pozytywne działanie, to jest jedynie narkotykiem.

NASZ EKSPERT

dr hab Ewa Krzystanek NEUROLOG, KLINIKA NEUROLOGII WYDZIAŁU NAUK MEDYCZNYCH W KATOWICACH, ŚLĄSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

W jaki sposób działa marihuana?

Zacznijmy od tego, czym są kannabinoidy, będące zawartymi w niej substancjami czynnym. To związki chemiczne oddziałujące na receptory kannabinoidowe w mózgu: CB1 i CB2. Pobudzając je, możemy osiągnąć różne efekty. Wpływają na ruch, rozluźniają mięśnie, oddziaływują na psychikę. U osób zdrowych wywołują uczucie komfortu, zmniejszają napięcie. Osobom

rihuanie, W medycznej ma m, w suszu apteczny ryzowanych nie ma wystanda kach. Więc proporcji, jak w le my, jak zadziała. do końca nie wie 30 | d b a m

o z d r o w i e

chorym, cierpiącym z powodu wzmożonego napięcia mięśni zwanego spastycznością, pozwalają lepiej funkcjonować.

Aktywizując wspomniane receptory, wpływamy również na ośrodek głodu, wzmagając apetyt.

Kolejnym efektem, bardzo ważnym z punktu widzenia medycyny, jest działanie przeciwbólowe. Związki te również dają mniej pożądane efekty psychoaktywizujące: poczucie braku lęku, ułańską fantazję, wpływają na nierealistyczne postrzeganie świata, prowadzą do halucynacji i urojeń.

Należy podkreślić, że mówimy tutaj o całej grupie związków, jakimi są kannabinoidy. Ale dla lekarzy najważniejsze są dwa aktywne biologicznie: THC – delta9-tetrahydrocannabinol i CBD, czyli kannabidiol.

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (2)

Przede wszystkim nie szkodzić

KONTROWERSJE

W jaki sposób mogą pomóc pacjentom?

THC działa przeciwwymiotnie, przeciwbólowo, relaksacyjnie, ale również psychoaktywizująco. To ostatnie jest powodem stosowania marihuany przez tzw. palaczy rekreacyjnych, ale niepożądane w medycynie. Dlatego chcemy, żeby tego związku było jak najmniej w preparatach leczniczych.

Bardziej pożądany jest CBD o właściwościach przeciwdrgawkowych, przeciwbólowych, przeciwlękowych, neuroprotekcyjnych i przeciwpsychotycznych.

Dlatego, teoretycznie, szukamy ich zastosowania w leczeniu nudności i wymiotów chorób nowotworowych, spastyczności w stwardnieniu rozsianym, w urazach rdzenia kręgowego, w zespole wyniszczenia spowodowanym wirusem HIV, w padaczce.

Dlaczego teoretycznie?

Z obu związków chcielibyśmy wziąć tylko to, co dobre. Jednak nie znając ich proporcji i ilości w danej roślinie, trudno nam przewidzieć objawy niepożądane. Tym bardziej że, jak już mówiłam, związków kannabinoidowych jest w marihuanie dużo więcej. I każdy z nich może inaczej oddziaływać na pacjenta. Stąd bierze się problem w leczeniu suszem tej rośliny.

W Polsce, ale też w wielu krajach europejskich, mamy aktualnie dostępny jeden preparat na receptę w aerozolu. Występują w nim zarówno CBD jak i THC. Może przepisać go każdy lekarz, ale zgodnie z charakterystyką produktu leczniczego, tylko pacjentom ze stwardnieniem rozsianym, tylko w leczeniu spastyczności. Dodam, że nie jest refundowany. W USA zarejestrowano pierwszy lek na bazie kannabinoidów w tabletkach, stosowany u najmłodszych pacjentów z ciężką, lekooporną padaczką, a dokładnie w dwóch zespołach padaczkowych: Lennox-Gastaut i Dravet.

Ważna jest nie tylko skuteczność tych preparatów, ale również bezpieczeństwo. Najważniejsze jest to, by nie narażać chorych na nieprzewidywalne i niebezpieczne zdarzenia niepożądane. Leczenie kannabinoidami to w ostatnich latach modny temat; gdyby rzeczywiście rewolucjonizowały nasze możliwości terapeutyczne, prawdopodobnie wśród leków mielibyśmy

więcej niż dwa zarejestrowane preparaty dla dwóch wybranych grup chorych.

O jakich objawach niepożądanych mówimy?

Najłatwiej zrozumieć możliwe objawy niepożądane w oparciu o lek dostępny u nas. Bardzo często u pacjentów występują zawroty głowy i zmęczenie. Wśród najczęściej wymienianych pojawiają się też nieostre widzenie, depresja, dezorientacja, euforia.

U jednych chorych może wywoływać jadłowstręt, u innych wzrost łaknienia. Mogą pojawić się również zaburzenia pamięci, równowagi, senność, niewyraźna mowa, nieprawidłowe odczuwanie smaku, ospałość.

Część pacjentów skarży się na poczucie nienormalności, podobne do upojenia alkoholowego, dysocjację czyli poczucie wyobcowania, suchość w jamie ustnej, ból języka. Rzadziej, ale się zdarzają, takie objawy jak paranoje, myśli samobójcze, zaburzenia pracy serca, skoki ciśnienia. A mówimy tutaj o leku, którego skład dokładnie znamy. Nie o zielu medycznej marihuany, które niektórzy zdają się chcieć palić.

Czy można się od niej uzależnić?

Wiele osób twierdzi, że nie. Ale teoretycznie – jak najbardziej. W większości krajów świata, z punktu widzenia medycznego i prawnego jest traktowana jako narkotyk. Miękki czy twardy, to nie ma znaczenia.

Przewlekłe stosowanie łączy się z ryzykiem wystąpienia psychozy i obniżenia ilorazu inteligencji.

Przewlekle, czyli jak długo?

Trudno powiedzieć. W przypadku leków zwykle przewlekle oznacza przyjmowanie danej substancji powyżej sześciu tygodni. Ale raz jeszcze podkreślam: w medycznej marihuanie, w suszu, nie ma wystandaryzowanych proporcji, jak w lekach. Więc do końca nie wiemy, jak zadziała. A jeśli ryzykujemy zakup w jakimś sklepie z dopalaczami czy na ulicy, nigdy nie mamy pewności, czy to, co zapalimy, jest marihuaną. I to jest podstawowa różnica między marihuaną medyczną a paloną rekreacyjnie. Susz kupiony w aptece powinien być wolny od zanieczyszczeń i mieć określony skład.

Na co bywa stosowana medyczna marihuana? ● brak łaknienia, spowodowany chorobami nowotworowymi ● nudności i wymioty po chemioterapii ● zespół wyniszczenia i brak łaknienia spowodowane HIV ● bóle i spastyczność po uszkodzeniu rdzenia kręgowego (tetraplegia i paraplegia) ● spastyczność i bóle w stwardnieniu rozsianym

d b a m

o z d r o w i e | 31

MÓJ

PATENT Agnieszka Kaczorowska-Pela ● tancerka, aktorka m.in. w serialu „Klan”, właścicielka szkoły „Danceworld

by Agnieszka Kaczorowska” i kanału na YouTube „Będę mamą”

Wierzę w zbawienną moc czosnku na kanapkach oraz w naturalną witaminę C, którą wypijam razem ze świeżo wyciskanymi sokami z cytrusów. Ratuję się herbatką z sokiem malinowym. Mój mąż przygotowuje mi także rozgrzewające napary z dodatkiem imbiru, cytryny, miodu, albo napar na bazie świeżej kurkumy. I przejmuje opiekę nad naszą córką, bym mogła wypocząć. Czasem wystarczy jedna taka noc „bez obowiązków mamy”, by porządnie się wyspać i rozgrzać. Wówczas organizm sam się regeneruje.

32 | d b a m

o z d r o w i e

Ponieważ karmię teraz córeczkę piersią, staram się unikać lekarstw. A kiedy ostatnio dopadło mnie przeziębienie i wirusowe zapalenie gardła, wszystkie przyjmowane leki konsultowałam z lekarzem. Dowiedziałam się wtedy, że nawet podczas infekcji bakteryjnej można dostać antybiotyki, które nie wykluczają karmienia piersią.

Na szczęście nas ta sytuacji nie dotyczyła.

Co ciekawe, kiedy chorowałam, dzięki przeciwciałom obecnym w mleku naturalnym, moja córka była zdrowa.

Mój pokarm ją chronił! Dlatego tak często powtarzam, że jeśli mamy taką możliwość, bo oczywiście rozumiem, że nie zawsze jest to możliwe, karmmy swoje dzieci w sposób naturalny jak najdłużej.

zdjęcie: East News

K

iedy łapie mnie przeziębienie, to znaczy, że muszę odpuścić. Biorę ciepły prysznic i kładę się natychmiast pod kołdrę do łóżka. Uważam, że w takiej sytuacji trzeba się po prostu wygrzać.

STAN

ZDROWIA

ZAT R Z

SPI

ALĘ

A

YMA J R

O H C

O R

W

N

IA

sta n zd row i a

MASZ DOŚĆ CIĄGŁYCH INFEKCJI W SEZONIE JESIENNO-ZIMOWYM? WEDŁUG SPECJALISTÓW SĄ SPOSOBY NA POWSTRZYMANIE KOLEJNYCH ATAKÓW WIRUSÓW. I TO WCALE NIE TAKIE SKOMPLIKOWANE! Barbara Acher-Chanda

NASZ EKSPERT

dr Agnieszka Dmowska-Koroblewska OTOLARYNGOLOG Z CENTRUM MEDYCZNEGO MLL

Pani doktor, skąd się bierze fala zachorowań w sezonie jesienno-zimowym?

Składa się na to szereg czynników. Po pierwsze, brak słońca i związany z tym niedobór witaminy D, ogólnie gorsze samopoczucie.

Pogoda w tym okresie zniechęca również do aktywności fizycznej, a ta jest niezbędna do utrzymania organizmu w dobrej kondycji.

Kolejnym czynnikiem ryzyka wzrostu zachorowań jest dieta. W zimnych miesiącach rzadziej sięgamy po warzywa i owoce. Zapominamy o nawadnianiu, a wraz z wodą wydalamy z organizmu to, co zbędne i szkodliwe.

W dodatku przebywamy długo w zamkniętych, niewietrzonych pomieszczeniach, przemieszczamy się środkami komunikacji publicznej, w której nietrudno jest coś „złapać”.

Wirusy, które wywołują sezonowe przeziębienia, czyli najczęstsze choroby, na jakie zapadamy w tym okresie, to zwykle rinowirusy. Przenoszą się drogą kropelkową.

Ich przechorowanie nie chroni przed kolejną infekcją. Wystarczy więc, że chory kichnie, a wszyscy wokół mogą się zarazić. Najczęściej są to jednak osoby z osłabionym układem odpornościowym: starsze, przemęczone.

A dzieci? Wydaje mi się, że one chorują najczęściej.

Owszem, zwłaszcza te w wieku żłobkowym i przedszkolnym. I to jest normalne. Dziecko „uczy” się odporności. Układ immunologiczny nabiera w tym czasie dojrzałości, rozwija się. Przechodzone infekcje nie trwają też długo – zazwyczaj kilka dni.

Gorzej, jeśli wirusy czy bakterie przejmą starsi czy schorowani domownicy, u których taka choroba może ciągnąć się tygodniami.

Katar, zatkany nos, ból mięśni i głowy, poczucie rozbicia to dolegliwości, które kojarzą się z przeziębieniem. Powinny nas martwić?

Nie, jeśli nie trwają dłużej niż kilka dni.

To znaczy, że nasz organizm walczy z chorobą. Jeżeli jednak u dzieci takie objawy pojawiają się częściej, warto odwiedzić lekarza.

34 | d b a m

o z d r o w i e

stan zdrowia

Pediatrę?

Owszem, i poprosić o skierowanie do laryngologa. Bo częstą przyczyną nawracających infekcji jest przerost migdałka gardłowego i migdałków podniebiennych, krzywa przegroda nosowa czy polipy, których obecność utrudnia prawidłowe funkcjonowanie dróg oddechowych.

Warto zgłosić się do specjalisty także wtedy, gdy cierpimy na poranne bóle głowy, nie możemy normalnie oddychać, mamy wrażenie, że coś nam spływa po gardle. To są sygnały, które mogą świadczyć o przewlekłym zapaleniu zatok.

Niedrożność górnych dróg oddechowych powoduje, że naturalne mechanizmy obronne, w tym aparat śluzowo-rzęskowy, nie działają prawidłowo. A to właśnie nieustannie poruszające się rzęski nabłonka migawkowego nosa i gardła usuwają wirusy przeziębienia i grypy, nie pozwalając im zakazić organizmu. Żeby ustalić, gdzie jest problem, laryngolog musi zbadać pacjenta – ocenić drożność nosa i stan gardła, zbadać uszy. Czasami diagnostykę rozszerza się o badania endoskopowe czy tomografię komputerową. Po ustaleniu przyczyn niedrożności zaleci odpowiednie leczenie.

Czyli najważniejsze to udrożnić nos?

Dokładnie. Tak jak mówiłam, blokada nosa uniemożliwia nam właściwe oddychanie. To skutkuje brakiem odpowiedniego nawilżenia, oczyszczenia i ogrzania powietrza,

reklama

Chlorella

suplement diety Produkt zawiera składniki wspomagające oczyszczanie organizmu, dodające energii, wspierające odporność.

250 tabletek

które przechodzi przez nos do gardła i dalszych odcinków dróg oddechowych. W konsekwencji łatwiej o infekcję. W takiej sytuacji na niewiele zdadzą się preparaty wzmacniające odporność, bo zaraz przyplącze się kolejna choroba.

Dlatego też, jeśli tylko pojawi się katar, podajemy środki obkurczające śluzówkę nosa, by ograniczyć infekcję.

W większości przypadków zredukowanie jej na tym poziomie skutecznie powstrzyma rozwój choroby.

Jak tylko poczujemy, że coś nas „bierze”, natychmiast weźmy gorącą kąpiel, pozwólmy sobie na jednodniowy wypoczynek w łóżku, zjedzmy posiłek bogaty w witaminy, zadbamy o odpowiednie nawilżenie. Najlepiej pić ciepłą wodę z sokiem z cytryny i miodem, herbatę z malinami.

Relaks, dieta, nawilżenie – to brzmi banalnie.

Ale działa, pod warunkiem że nie mamy żadnych ogólnoustrojowych niedoborów witaminowych, elektrolito-

Przeziębienie dopada dorosłych 2-4 razy w roku. Dzieci chorują dwa razy częściej.

Choroba zwykle nie trwa dłużej niż tydzień, dwa. Po tym czasie ustępuje samoistnie. wych, nie chorujemy na jakieś przewlekłe choroby nerek i wątroby, nie jesteśmy zestresowani i przemęczeni.

Bo to osłabia odporność. Żadnych leków?

Wspomniałam już o preparatach obkurczających śluzówkę.

Jeśli temperatura wzrasta, można też sięgnąć po środki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Ale uwaga: brak gorączki nie oznacza, że infekcja się skończyła. Dlatego jeśli mimo brania leków nadal cierpimy z powodu kaszlu, kiepskiego samopoczucia, warto poleżeć jeszcze jeden dzień.

A co, jeśli nie mam czasu leżeć? Albo nie mam z kim zostawić chorego dziecka? Mogę posłać je do szkoły?

Tak, jeśli tylko nie ma gorączki, ropnej wydzieliny z nosa, nie przelewa się przez ręce. Jednak w sytuacji, gdy infekcja ma poważny charakter, radziłabym zostać w domu i zgłosić się do lekarza. W przeciwnym razie ryzykujemy nadkażenie bakteriami i związane z tym powikłania. Jednym z nich jest ropne zapalenie zatok, czyli ropny katar, olbrzymi ból głowy, obrzęk w okolicy szczęki.

Niepokojącym objawem jest też ból ucha. A już zwłaszcza wyciek z niego, który jest znakiem ostrego zapalenia ucha z perforacją błony bębenkowej.

Sygnałem alarmowym jest również ból gardła, który uniemożliwia nam przełykanie, a nawet otwieranie ust.

Szczękościsk zwykle świadczy o obecności ropnia okołomigdałkowego. To wszystko schorzenia, które wynikają d b a m

o z d r o w i e | 35

sta n zd row i a

Co jeszcze może mi pomóc przerwać spiralę chorób?

Nie tyle przerwać, co do niej nie dopuścić.

I temu służą szczepienia, które „uczą” organizm, jak radzić sobie z patogenami. Możemy zaszczepić się przeciwko grypie. Dzięki temu nie zachorujemy, a nawet jeśli, to choroba powinna przejść bez groźnych powikłań. Ważne, by szczepienie wykonać we właściwym momencie, to znaczy zanim organizm będzie osłabiony przez kolejne infekcje.

Poza tym podstawą profilaktyki jest zdrowy styl życia. Liczy się dieta bogata w węglowodany, białko i witaminy. Konieczne są śniadanie, obiad, mniej obfita kolacja.

Odpowiednie nawodnienie. Potrzebne są umiarkowany ruch, relaks i 6-7 godzin snu.

To wszystko powinno pomóc nam zachować zdrowie, także jesienią i zimą.

Jeśli mimo środków zaradczych wpadasz z przeziębienia w przeziębienie, masz stany podgorączkowe, zrób podstawowe badania krwi, by wykluczyć groźne schorzenia.

reklama

Rekimarin Olej z wątroby rekina suplement diety Produkt zawiera olej z wątroby rekina (będący źródłem alkilogliceroli), witaminy A i D, które wspomagają układ odpornościowy.

Produkt przeznaczony dla osób dorosłych.

60 kapsułek

36 | d b a m

o z d r o w i e

C

M

Y

CM

MY

Gr ypa czy przeziębienie

CY

CMY

K

Choć objawy w pierwszym momencie mogą wydawać się podobne, można je rozróżnić.

GRYPA: ✔ nagły początek ✔ wysoka gorączka ✔ kaszel (często) ✔ katar (rzadko) ✔ dreszcze, bóle głowy, stawów, mięśni PRZEZIĘBIENIE: ✔ łagodny rozwój ✔ stan podgorączkowy ✔ kaszel (rzadko) ✔ katar (często) Żeby upewnić się, z jakim wrogiem masz do czynienia, najlepiej zrobić badania. Wystarczy test kupiony w aptece, choć największą pewność zyskasz, robiąc badanie laboratoryjne.

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne

z przeciągających się infekcji górnych dróg oddechowych. Dlatego czasem naprawdę warto poleżeć i się wykurować.

ja d ł osp i s n a zdrowi e

Więcej przepisów znajdziesz na: www.facebook.com/dozmagazyn/

Menu bez glutenu NASZ EKSPERT

mgr Natalia Hertmanowska DIETETYK KLINICZNY

MUSISZ ALBO CHCESZ WYELIMINOWAĆ GLUTEN Z DIETY? ZADBAJ O DOBRE ZBILANSOWANIE JADŁOSPISU. NIE MOŻE W NIM ZABRAKNĄĆ WARZYW I OWOCÓW, JAJ, DOBREJ JAKOŚCI MIĘS I RYB.

OBIAD

OMLET ZE SZPINAKIEM I KOZIM SEREM składniki:

MAKARON TAJSKI Z KURCZAKIEM przygotowanie: składniki:

• 2 jajka • 50 g liści szpinaku • łyżeczka szczypiorku • 50 g koziego sera typu feta • łyżka oleju rzepakowego • sól i pieprz • 2-3 łyżki niesłodzonego napoju migdałowego

• 70 g makaronu sojowego • 1/2 czerwonej papryki • 250 g brokuła • 120 g polędwiczki z kurczaka • łyżka sosu sojowego • łyżka oleju rzepakowego • 1/2 marchewki • 5 pieczarek • łyżeczka szczypiorku • ząbek czosnku • 1 cm korzenia imbiru • 1/2 limonki • łyżeczka masła orzechowego • łyżeczka nasion sezamu • 1/4 szklanki wody • przyprawy: kurkuma, oregano, majeranek, słodka papryka

przygotowanie: Szpinak opłucz i osusz. Na patelni rozgrzej łyżkę oleju, dodaj szpinak i przypraw pieprzem. Mieszając, smaż go przez około 1-2 minuty, aż zwiędnie. Jajka energicznie roztrzep widelcem z dodatkiem napoju migdałowego, soli i pieprzu. Dodaj 38 | d b a m

szpinak z patelni oraz rozdrobniony ser, wymieszaj łyżką. Masę jajeczną ze szpinakiem i serem wlej na patelnię i posyp szczypiorkiem. Usmażony omlet zjedz z pomidorkami koktajlowymi, ogórkiem małosolnym i chlebem gryczanym.

o z d r o w i e

Makaron ugotuj. Mięso pokrój, przypraw kurkumą, oregano, majerankiem i słodką papryką, podsmaż, zdejmij. Na patelnię wlej olej, wrzuć starty imbir, posiekany czosnek, pokrojoną paprykę, marchew, pieczarki. Chwilę podsmaż, wlej sok z limonki, sos sojowy, wodę i masło orzechowe. Dodaj brokuł i duś, aż warzywa będą al dente. Dorzuć mięso i makaron, posyp sezamem i szczypiorkiem, wymieszaj.

zd j ę cia:Ad o b e Sto ck (4), a rchiw um p r y w atn e

ŚNIADANIE

DZIEŃ 1 ŚNIADANIE

Chlebek gryczany z pastą z białej fasoli z sałatką i szczypiorkiem II ŚNIADANIE

TU NIE MA GLUTENU: ✔ ryż, ziemniaki, kukurydza, gryka, kasza jaglana, komosa ryżowa, amarantus, maniok, tapioka; ✔ siemię lniane, nasiona słonecznika i dyni, orzechy; ✔ warzywa, w tym strączkowe; ✔ owoce; ✔ mięso, ryby, jajka; ✔ mleko i jego przetwory; ✔ oliwy, oleje, tłuszcz zwierzęcy.

Smoothie z mango, banana i pomarańczy, 3 orzechy brazylijskie OBIAD

Ryż z kurczakiem, warzywami, grzybami mun i pędami bambusa PODWIECZOREK

Trufle z daktyli, suszonej śliwki i orzechów włoskich KOLACJA

Pieczywo gryczane z pastą z łososia, warzywa

DZIEŃ 2 ŚNIADANIE

Chlebek gryczany z szynką i pesto z natki pietruszki, drugi z ricottą i masłem orzechowym II ŚNIADANIE

Ciasteczka marchewkowe bezglutenowe, brzoskwinia OBIAD

Kaszotto z warzywami na patelni i mięsem z indyka PODWIECZOREK

Nektarynka, kiwi, orzechy włoskie, gorzka czekolada KOLACJA

Pieczone bataty faszerowane ciecierzycą, mozzarellą, szpinakiem

DZIEŃ 3 ŚNIADANIE

Omlet ze szpinakiem z chlebkiem gryczanym i ogórkiem małosolnym II ŚNIADANIE

Kefir truskawkowy, figi, migdały OBIAD

PODWIECZOREK FIGI PIECZONE NA SŁODKO

składniki: • 2 figi • 2 łyżki orzechów nerkowca • łyżeczka miodu • 2 łyżki soku z cytryny • 1/2 łyżeczki cynamonu • 1/2 kubeczka jogurtu greckiego

przygotowanie: Piekarnik nastaw na 190 stopni C (funkcja grilla). Figi natnij do połowy na krzyż, delikatnie rozchyl boki i ułóż w małym żaroodpornym naczyniu. Do środka każdej figi wlej po 1/2 łyżeczki miodu i po łyżce soku z cytryny. Posyp posiekanymi orzechami nerkowca i cynamonem. Wstaw do piekarnika na około 15 minut lub do czasu, aż figi będą miękkie. Ułóż na talerzyku i polej powstałym sosem. Podawaj z jogurtem greckim.

Spaghetti pomidorowe z makaronu kukurydzianego z selerem naciowym, oliwkami, mięsem z indyka i parmezanem PODWIECZOREK

OBIAD

Pieczony dorsz w sosie teriyaki z pieczonymi warzywami PODWIECZOREK

Smoothie z selera naciowego, jabłka z nasionami chia KOLACJA

Sałatka z awokado, kurczaka, ogórków, orzechów włoskich, z kromką bezglutenowego pieczywa

DZIEŃ 5 ŚNIADANIE

Migdałowa owsianka z bananem, truskawkami i miodem II ŚNIADANIE

Jajko z awokado, chrzanowym dressingiem i kiszoną rzodkiewką, kromka bezglutenowego chleba OBIAD

Kotlety z kaszy jaglanej i warzyw z buraczkami na ciepło PODWIECZOREK

Figi pieczone na słodko KOLACJA

Zupa z groszkiem, fasolką szparagową i serem blue

DZIEŃ 6 ŚNIADANIE

Pieczywo gryczane z pastą z czerwonej soczewicy z kalarepą i pomidorkami II ŚNIADANIE

Placuszki twarogowe z musem jagodowym OBIAD

Makaron tajski z kurczakiem i brokułem PODWIECZOREK

Koktajl migdałowy ze szpinakiem, bananem, miodem i chia KOLACJA

Sałatka z komosą ryżową, brokułem i fetą

DZIEŃ 7

Ciasto z jabłkiem, bakaliami i czekolada na mące owsianej, szklanka napoju migdałowego

Omlet z papryką i pieczarkami, chlebek gryczany, pomidor

KOLACJA

II ŚNIADANIE

Tofucznica z koperkiem i warzywami, z chlebem gryczanym

DZIEŃ 4 ŚNIADANIE

ŚNIADANIE

Granola z jogurtem naturalnym, pieczonym jabłkiem, bananem OBIAD

Kurki z pomidorami, polędwiczkami z kurczaka i ryżem

Pieczywo gryczane z guacamole z awokado i rzodkiewką, sałatka z sałaty rzymskiej

PODWIECZOREK

II ŚNIADANIE

KOLACJA

Pomelo z orzechami nerkowca i włoskimi

Koktajl malinowo-brzoskwiniowy z chia Zupa z dyni, pieczarek, ciecierzycy i czarnej fasoli

sprawa

MĘSKA

CZĘŚCIEJ DOTYCZY MĘŻCZYZN I POGŁĘBIA SIĘ WRAZ Z WIEKIEM. TEN UCIĄŻLIWY PROBLEM POGARSZA KOMFORT SNU WSZYSTKICH DOMOWNIKÓW, ALE PRZEDE WSZYSTKIM MOŻE BYĆ GROŹNY DLA CHRAPIĄCEGO. Agata Kucucha

PRZE CHRA PANE...

40 | d b a m

o z d r o w i e

NASZ EKSPERT

dr n. med. Tomasz Grzegorzek SPECJALISTA OTOLARYNGOLOG, CENTRUM MEDYCZNE ANGELIUS PROVITA, KATOWICE, CENTRUM LECZENIA CHRAPANIA I BEZDECHÓW SENNYCH

męs ka s p rawa

Panie doktorze, czy chrapanie jest częstym problemem?

To bardzo powszechna dolegliwość, na którą skarży się na świecie około 2 mld ludzi. Chorują najczęściej osoby pomiędzy 45. a 60. rokiem życia – w tym wieku chrapie 60 proc. mężczyzn i 40 proc. kobiet. W Polsce mamy prawie 18 mln osób chrapiących, to 45 proc. społeczeństwa.

Skąd biorą się te dźwięki?

Chrapanie jest odgłosem wibracji tkanek miękkich jamy ustnej i gardła w czasie snu. Mięśnie gardła ulegają wówczas rozluźnieniu i wdychane lub wydychane powietrze wprawia tkanki w drgania, które słyszymy na zewnątrz.

Najczęściej wibruje podniebienie miękkie z języczkiem.

Niekiedy drgają także tkanki bocznej ściany gardła, migdałków podniebiennych, nasady języka czy nagłośni.

I to jest przyczyną wydobywania się odgłosów, które niejednokrotnie są w stanie skutecznie obudzić resztę domowników?

Natężenie dźwięku może być duże i osiągać aż 90 dB. Można to porównać z odgłosem metra lub pracującego odkurzacza, które wytwarzają hałas 80-95 dB. To powoduje, że chrapanie jest dużym problemem rodzinnym. Badania wykazały, że partnerzy osób regularnie chrapiących zgłaszają znacznie częściej zaburzenia snu, poranne bóle głowy i senność w ciągu dnia, a około 40 proc. z nich śpi w oddzielnym pokoju.

Co sprzyja chrapaniu?

Problem zazwyczaj pojawia się podczas snu w pozycji na plecach, po spożyciu alkoholu i leków nasennych. Wyraźnie częściej występuje u palaczy tytoniu, osób z nadwagą oraz pacjentów z dolegliwościami laryngologicznymi, takimi jak: skrzywienie przegrody nosa, polipy

z więcej Powstaje cora tycznych wielospecjalis re zajmują ośrodków, któ iem się rozpoznan schorzenia. i kuracją tego na wyleczyć Obecnie moż większość zdecydowaną hrapaniem pacjentów z c mi. czy bezdecha

reklama

OLEJEK ETERYCZNY MIĘTA Zawiera naturalne oleje roślinne.

Nadaje się do kąpieli, masażu, aromatyzacji powietrza. Daje uczucie orzeźwienia. Wykorzystywany jest w kosmetykach o działaniu oczyszczającym i łagodzącym.

10 ml

Więcej na www.botame.pl

nosa, przewlekłe zapalenie zatok, przerost małżowin nosowych dolnych, przerost migdałków, nasady języka czy wiotkość nagłośni.

Dlaczego chrapanie należy leczyć?

To także problem zdrowotny, który objawia się miejscowym stanem zapalnym tkanek miękkich gardła. Pacjenci skarżą się na bóle gardła, wysychanie błony śluzowej, uczucie przeszkody podczas połykania, bóle głowy.

Najistotniejszy jest jednak fakt, że u części osób chrapanie jest jednym z objawów zaburzeń oddychania w czasie snu, które nazywamy obturacyjnym bezdechem sennym.

Jak się on objawia?

Bezdech senny występuje u 2-4 proc. ludzi. Szacuje się, że w Polsce choroba dotyka około 1,2 mln osób. Jest to zatrzymanie oddychania w czasie snu, które trwa co najmniej 10 sekund i towarzyszą mu spadki stężenia tlenu w krwi oraz senność w ciągu dnia.

Bezdechy możemy podejrzewać u osób z następującymi objawami: poranne bóle głowy, uczucie niewyspania, zmęczenia i spadku koncentracji w ciągu dnia, zwiększenie napięcia nerwowego, skłonności depresyjne, nadmierna potliwość w nocy, osłabienie potencji u mężczyzn.

Nietrudno się domyślić, że nieleczony bezdech może prowadzić do poważniejszych konsekwencji...

Obturacyjny bezdech senny jest chorobą przewlekłą, która może prowadzić do rozwoju groźnych dla zdrowia i życia chorób naczyniowych i mózgowych. Należą do nich przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia akcji serca, choroba wieńcowa, zawał serca, d b a m

o z d r o w i e | 41

m ęska sp rawa

udar mózgu, cukrzyca. Te schorzenia kilkakrotnie zwiększają ryzyko śmierci.

U chorych na bezdechy senne obserwuje się także znacznie większe ryzyko spowodowania wypadków komunikacyjnych. Szacuje się, że 22 proc. wypadków drogowych powodowanych jest przez nadmierną senność, a 17-19 proc. wypadków śmiertelnych wynika z zaśnięcia za kierownicą. Pacjenci z nieleczonym bezdechem sennym nie powinni prowadzić pojazdów mechanicznych.

● utrata nadliczbowych kilogramów ● unikanie alkoholu ● rzucenie palenia ● spanie na boku ● obniżenie temperatury w sypialni ● nawilżanie powietrza w sypialni

42 | d b a m

o z d r o w i e

Gdzie najlepiej udać się po pomoc?

Zaburzenia oddychania w czasie snu to poważny problem, a skuteczne leczenie staje się bardzo ważnym zadaniem współczesnej medycyny.

W przypadku chrapania oraz podejrzenia bezdechów powinniśmy bezwzględnie zgłosić się do lekarza specjalisty, najczęściej laryngologa lub pulmonologa, który przeprowadzi niezbędne badania w celu rozpoznania choroby oraz ustalenia właściwej terapii.

Na ile skuteczna jest taka kuracja?

Należy pamiętać, że leczenie zaburzeń oddychania w czasie snu to stosunkowo młoda dziedzina medyczna, która szybko się rozwija. Powstaje coraz więcej wielospecjalistycznych ośrodków, które zajmują się rozpoznaniem i kuracją tego schorzenia. Obecnie można wyleczyć zdecydowaną większość pacjentów z chrapaniem czy bezdechami.

zdjęcia: Adobe Stock (2), archiwum prywatne

a m e i n ny i l y z c Jeś y z r ej p n ź a r y w , a i n a p a chr : e ż o m c pomó

Czy prawdą jest, że osoby chrapiące gorzej się wysypiają?

Nie jest regułą, że źle śpią, czy odczuwają zmęczenie w ciągu dnia. Większość z nich łatwo zasypia i śpi bardzo dobrze. A uczucie braku nocnego odpoczynku wynika jedynie z faktu, że są one budzone przez swoich partnerów, dla których chrapanie jest uciążliwe.

Jedynie osoby, u których chrapanie jest połączone z zaburzeniami oddychania w czasie snu (bezdechami sennymi), mogą mieć objawy senności w ciągu dnia.

W zaawansowanych bezdechach sennych może dochodzić do świadomych wybudzeń w nocy z uczuciem trudności w oddychaniu.

Powtarzające się wielokrotnie bezdechy prowadzą do częstych, nieuświadomionych przez chorego mikroprzebudzeń, które niszczą prawidłową strukturę snu i powodują znaczny jego niedobór, co skutkuje stałym uczuciem niewyspania, zmęczeniem i problemami z koncentracją. Uczucie niewyspania w ciągu dnia nie jest też bezpośrednio związane z niedotlenieniem.

Powstałe w wyniku bezdechów sennych niedotlenienie oraz aktywacja układu sympatycznego powodują inne objawy, jak oporne na leczenie nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca czy zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu i zawału serca.

a r t y k u ł

s p o n s o r o w a n y

Sposób na zimno OPRYSZCZKA LUBI ZIMĘ. WIATR, MRÓZ, OBNIŻONA ODPORNOŚĆ SPRZYJAJĄ POJAWIANIU SIĘ PĘCHERZYKÓW NA USTACH. CHCESZ SIĘ ICH SZYBKO POZBYĆ? ZOBACZ, JAK TO ZROBIĆ.

Sprytny wirus

Opryszczka jest chorobą zakaźną, którą wywołuje wirus Herpes simplex (HSV). Pierwszy typ wirusa, HSV1, odpowiada za opryszczkę błony śluzowej jamy ustnej i skóry okolicy okołowargowej, a drugi, HSV2, wywołuje zmiany chorobowe w okolicach stref intymnych.

Kto raz zaraził się opryszczką, pozostanie nosicielem wirusa do końca życia. Sprytny Herpes ukrywa się w układzie nerwowym i uaktywnia się okresowo, pod wpływem takich czynników jak: słaba odporności, stres, uboga dieta, okres, wychłodzenie i przegrzanie organizmu.

A może przeczekać?

Opryszczka ma z reguły najcięższy przebieg, gdy wirus uaktywnia się po raz pierwszy.

Opanowanie zmian – najpierw pęcherzyków wypełnionych surowiczym płynem, a potem nadżerek i strupków – może zająć ponad dwa tygodnie. Gdy zmiany pojawią się po raz kolejny, 44 | d b a m

o z d r o w i e

są już łatwiejsze do wyleczenia.

Wydaje ci się, że pęcherzyki i tak przyschną, więc nie warto nic robić? Otóż nie. Stosowanie kremów na opryszczkę czy plasterków, a w cięższych przypadkach także tabletek antywirusowych, przyspiesza znikanie zmian, a także poprawia… nastrój. Plaster hydrokolidowy, czyli absorbujący wysięk, zmniejsza bowiem widoczność zmian, koi i chroni przed powstaniem blizn.

Dzień z opryszczką

Jak pielęgnować wargi zaatakowane przez opryszczkę?

Przemywaj je wodą, a czyszcząc zęby, staraj się nie urażać chorego miejsca. Później możesz posmarować pęcherzyki preparatami punktowymi, które złagodzą pieczenie i spowolnią namnażanie się wirusa.

Zaklejenie zmiany specjalnym plasterkiem dodatkowo zapobiega roznoszeniu wirusa, na innych, np. domowników.

Na zakażenie szczególnie narażone są osoby z osłabioną odpornością, ludzie starsi, dzieci czy kobiety w ciąży.

Dlatego pamiętaj, by szczególnie w pęcherzykowej fazie choroby nikogo nie całować bliskich, nie używać wspólnych sztućców, kosmetyków do ust.

zdjęcia: Adobe Stock (1)

C

Choroba zaczyna się niemal zawsze tak samo. Warga piecze i swędzi, a nawet puchnie.

Od tego momentu do pojawienia się pęcherzyków dzielą cię tylko godziny! A od tego jak szybko zareagujesz, będzie zależeć skuteczność leczenia.

sta n zd row i a

WYSOKIE JEST NIEBEZPIECZNE DLA ZDROWIA, NISKIE Z KOLEI BYWA NIEKOMFORTOWE. CIŚNIENIE, CZYLI SIŁA, Z JAKĄ PŁYNĄCA KREW NACISKA NA ŚCIANY NACZYŃ, CZĘSTO ZMIENIA SIĘ W CIĄGU ŻYCIA, DLATEGO WARTO JE STALE MONITOROWAĆ.

SPRAWDŹ, JAK TO ROBIĆ I JAK SOBIE POMÓC, GDY WYNIKI NIE SĄ IDEALNE. Karolina Zawadzka

POD CIŚNIENIEM 46 | d b a m

o z d r o w i e

stan zdrowia

C

zas na krótki rachunek sumienia. Wiesz, jakie masz ciśnienie krwi? Jeśli nie, zmierz je, a potem, jeśli wynik jest w porządku, powtarzaj co najmniej raz w roku. Jego poziom zmienia się w dłuższych i krótszych okresach. Kiedy się rodzisz, twoje ciśnienie jest niskie, noworodki mogą je mieć na poziomie 102/55 mm Hg. Z wiekiem stopniowo rośnie, niestety, czasem w wieku dojrzałym dochodząc do stanu, który lekarze nazywają izolowanym nadciśnieniem skurczowym – gdy ciśnienie górne jest wysokie, a dolne niskie.

Zmienia się codziennie, w zależności od twojego nastroju, aktywności fizycznej, ilości snu – te wahania są całkowicie normalne.

Na ciśnienie wpływa też styl życia – picie, palenie, nadwaga, a to już może powodować poważne problemy z sercem, nerkami, wzrokiem. Trzeba temu zapobiec!

ZMIERZ SIĘ!  Co najmniej 30 minut przed pomiarem nie jedz, nie pij kawy i herbaty, nie pal.

się, czy masz na nich takie samo ciśnienie. Jeśli wyniki się różnią, za właściwy uznaj wyższy.

 Usiądź wy-

 Coś cię

godnie, z podpartymi plecami. Najlepiej by w pomieszczeniu było cicho i ciepło. Ręka, na której wykonywany jest pomiar, powinna być rozluźniona, wolna od ubrania i zgięta w łokciu.

 Przy pierw-

szych pomiarach warto wykonać je na obu rękach. Dowiesz

niepokoi – wynik jest podwyższony lub niski, chcesz się przygotować do wizyty w gabinecie lub lekarz zalecił domowe pomiary? Wykonuj je rano i wieczorem, o stałych porach, przed przyjęciem leków i przed jedzeniem. Zrób po 2 pomiary w kilkuminutowych odstępach.

Efekt białego fartucha występuje wtedy, kiedy u lekarza, ze stresu, masz wyższe wyniki pomiarów ciśnienia niż w domu.

Sprawdź swoje w yniki KATEGORIA

CIŚNIENIE SKURCZOWE

CIŚNIENIE ROZKURCZOWE

Optymalne Prawidłowe

< 120 120-129

< 80 80-84

Wysokie prawidłowe

130-139

85-89

Nadciśnienie 1. stopnia 140-159

90-99

Nadciśnienie 2. stopnia 160-179

100-109

Nadciśnienie 3. stopnia ≥

≥ 110

180

Masz wysokie ciśnienie W Polsce ten problem dotyczy nawet 9,5 miliona dorosłych. Niestety, jak szacują lekarze, tylko połowa z nich wie o swojej chorobie. Nadciśnienie może bowiem wcale nie dawać o sobie znać! Tymczasem nieleczone pozostaje najważniejszym na całym świecie czynnikiem ryzyka przedwczesnej śmierci. Dlatego zobacz, co na nie wskazuje i jak, w razie wykrycia choroby, wspomóc leczenie zmianą nawyków.

OBJAWY: • tępe bóle głowy i zawroty • duszności • nerwowość • zaburzenia snu • przyspieszona akcja serca

ABY SPADŁO: ✔ RUSZAJ SIĘ W UMIARKOWANYM TEMPIE.

Aktywność powoduje chwilowy wzrost ciśnienia, ale w dłuższej perspektywie ulega ono zmniejszeniu. Dodatkowo pocenie się sprzyja usuwaniu soli i nadmiaru wody z tkanek, przez co wyniki pomiarów się poprawiają. Wybieraj marsze, nordic walking, pływanie, taniec, jogę – przy ostatniej zawsze uprzedzaj instruktora o nadciśnieniu i unikaj tzw. pozycji z głową do dołu. Łapiesz zadyszkę, dawno nie

ćwiczyłaś? Zaczynaj od szybkich, przeplatanych przerwami przechadzek.

✔ UWAŻAJ NA TŁUSZCZE. Dla nadciśnie-

niowców najzdrowsza jest DASH, czyli dieta inspirowana kuchnią śródziemnomorską.

Zawiera duże ilości ryb, a więc i kwasów omega-3, warzywa i owoce, pełne potasu i magnezu oraz ważnej przy nadciśnieniu witaminy C. Konieczne jest ograniczenie spożycia czerwonego mięsa, białego pieczywa,

d b a m

słodzonych napojów i przetworzonych produktów. Badania dowodzą, że już dwa tygodnie takiego żywienia obniżają ciśnienie o kilka mmHg. Sól ogranicz do pół łyżeczki dziennie.

✔ POSTARAJ SIĘ ZRZUCIĆ KILKA KILO. Z badań

wynika, że większość osób z nadciśnieniem przekracza prawidłową wagę o 20 procent.

Tymczasem utrata 10 kilogramów u osoby z wysokim ciśnieniem może je obniżyć nawet o 20-30 mmHg.

o z d r o w i e | 47

sta n zd row i a

Masz niskie ciśnienie Niedociśnienie, czyli hipotonia, to przede wszystkim problem kobiet. Lekarze mówią, że wyniki o wartościach 120 mmHg dla ciśnienia skurczowego i 60 mmHg, a często także niższych, są optymalne, bo nie zwiększają ryzyka wystąpienia zawału i udaru, ale… Prawda jest taka, że niedociśnienie czasem skutkuje złym samopoczuciem, zawrotami głowy, ciągle marznącymi stopami i dłońmi. Często jesteś senna? Sprawdź, jak sobie pomóc.

OBJAWY: • zawroty głowy, szczególnie podczas nagłych zmian pozycji ciała • szumy uszne • osłabienie • uczucie zimna • bladość skóry i błon śluzowych

Kręci ci się w głowie po wstaniu z łóżka?

To może być niedociśnienie ortostatyczne, związane z szybką zmianą pozycji ciała. Zdarza się nawet u osób z prawidłowym ciśnieniem lub nadciśnieniem.

Wstawaj powoli, po wypiciu szklanki wody.

Co zamiast kawy? ✔ RUSZAJ SIĘ. Ściany twoich tętnic są mało elastyczne, krew płynie przez nie wolniej i z mniejszym ciśnieniem. Bywa zatem, że organizm jest gorzej dotleniony.

Stawiaj na aktywności fizyczne, które uelastyczniają naczynia krwionośne nóg – rytmiczny nacisk mięśni łydek i ud na żyły działa jak „tłok” pompy i wspomaga krążenie. Pływaj, biegaj, ćwicz fitness i jazdę na rowerze.

Unikaj za to długiego stania i ćwiczeń wymagających serii szybkich

48 | d b a m

skłonów (grożą zawrotami i omdleniem).

i „poćwiczy” napięcie naczyń krwionośnych.

✔ PRZEZ CAŁY DZIEŃ

✔ UNIKAJ GŁODÓWEK.

POPIJAJ WODĘ.

Jedz zdrowo, ale przede wszystkim regularnie. Długie przerwy między posiłkami powodują spadki cukru we krwi, co sprzyja obniżeniu się ciśnienia. Na twoje samopoczucie dobrze wpłynie ciepła, doprawiona rozgrzewającymi przyprawami zupa, nie unikaj też zdrowych węglowodanów złożonych – kasz, pełnoziarnistych chlebów. Dadzą ci energię na długi czas.

Zacznij od szklanki po przebudzeniu, a potem nie przestawaj. 30 ml na każdy kilogram ciała to minimum, szczególnie kiedy jest gorąco lub podczas ćwiczeń.

Pocenie się sprzyja spadkom ciśnienia.

Dodatkowo bierz poranne, naprzemienne prysznice. Obmywaj ciało strumieniem ciepłej, a potem chłodnej wody.

To pobudzi krążenie

o z d r o w i e

Czy wiesz, że po trzech dniach regularnego popijania espresso i latte przyzwyczajasz się do określonej dawki kofeiny?

Wrażliwość ta wraca po kilkunastogodzinnej przerwie, w tym czasie możesz popijać wodę z imbirem lub żeń-szeniem.

reklama

Ciśnieniomierz automatyczny premium wyrób medyczny

Ma duży, czytelny wyświetlacz z łatwym odczytem wszystkich informacji. Prosty w użyciu z czytelnymi przyciskami.

Posiada mankiet, wygodny dla większości rozmiarów ramion (22-42 cm). Gwarancja: 3 lata.

zdjęcia: Adobe Stock (3)

ABY SIĘ PODNIOSŁO

sta n zd row i a

CHOĆ KOJARZY SIĘ GŁÓWNIE Z POPRAWIANIEM URODY, MA DUŻO SZERSZE ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE. ZOBACZ, CO MOŻE ZDZIAŁAĆ BOTOKS. Barbara Acher-Chanda

PO CO NAM

TA TOKSYNA NASZ EKSPERT

lek. med. Kamila Białek SPECJALISTA DERMATOLOG-WENEROLOG, LEKARZ MEDYCYNY ESTETYCZNEJ CENTRUM MEDYCZNEGO SUBLIMED Z KRAKOWA

CUDOWNY LEK „NA ZMARSZCZKI”

Mechanizm działania preparatu polega na blokowaniu transportu acetylocholiny, jednego z najważniejszych neuroprzekaźników, z nerwu do mięśnia, w obrębie tzw. synapsy nerwowo-mięśniowej. Jest to miejsce, w którym nerw wnika do mięśnia. W ten sposób dochodzi do jego porażenia.

Efekt można porównać do prostowania zgiętej kartki papieru. Po rozłożeniu pozostaje na niej rysa i delikatne wgłębienie. Umieszczając ją jednak na pół roku pomiędzy ciężkimi książkami, możemy przywrócić napięcie włókien papieru, a tym samym usunąć ślady. Botoks działa jednak szybciej, powodując, że zmarszczki rozprostowują się i stają niewidoczne.

50 | d b a m

o z d r o w i e

JAD KIEŁBASIANY TO MIESZANINA KILKU RODZAJÓW TOKSYNY BOTULINOWEJ, PRODUKOWANYCH PRZEZ BAKTERIE CLOSTRIDIUM BOTULINUM. MAJĄ ONE RÓŻNY STOPIEŃ TOKSYCZNOŚCI. W MEDYCYNIE STOSUJE SIĘ JEDYNIE TOKSYNĘ BOTULINOWĄ TYPU A, KTÓRĄ PRODUKUJE SPECJALNIE WYSELEKCJONOWANY DO TEGO CELU SZCZEP.

stan zdrowia

Jak to działa?

Preparat trwale blok uje przewodnictwo w obrębie konkretnej synapsy. To, że pacje nt po pewnym czasie za czyna ponownie poru szać danym mięśniem, wy nika z powstania no wych połączeń nerwowyc h. Jedni pacjenci mają tendencję do szybszej rege neracji, drudzy do wo lniejszej.

Standardowy okres reinerwacji, czyli po no wnego unerwienia danego mięśnia, trwa do 6 m iesięcy. Ale często już po ok. 3 miesiącach od podania toksyny mięśnie na powrót zaczynają stop niowo pracować.

Tylko ze specjalistą Toksyna botulinowa jest lekiem.

Może być stosowana wyłącznie przez odpowiednio przeszkolonego w tym zakresie lekarza (a więc nie np. przez kosmetyczkę). Tylko wówczas o efekty i bezpieczeństwo zabiegu możesz być spokojna.

NIE SŁUŻY WSZYSTKIM

Jak w przypadku każdego leku, tak i w tym są pewne przeciwwskazania. To m.in. ciąża, karmienie piersią, czynne infekcje skórne w obszarze zabiegowym czy choroby z zaburzeniem przewodnictwa nerwowo-mięśniowego (jak choćby stwardnienie rozsiane).

Równolegle lub do 7 dni przed podaniem nie wolno przyjmować niektórych leków, wśród nich: antybiotyków aminoglikozydowych, D-penicylaminy czy cyklosporyny.

Pewnie nieraz w nerwowej sytuacji miałaś problemy z nadmiernym poceniem się.

Są osoby, dla których nadpotliwość pach, dłoni i stóp to poważne utrudnienie życia.

Podanie w te miejsca botoksu powoduje po 7-14 dniach ustanie pocenia na okres kilku miesięcy.

Z zabiegów tego typu bardzo często korzystają np. biznesmeni obawiający się wilgotnego uścisku dłoni czy plam pod pachami podczas stresujących spotkań oraz coraz częściej panny młode chcące czuć się komfortowo podczas ślubu.

ZEZ – wstrzyknięty do odpowiednich mięśni poruszających gałką oczną, powoduje osłabienie działania danego mięśnia, co pomaga wyrównać położenie oka.

MIGRENA PRZEWLEKŁA – zabieg polega na wstrzykiwaniu toksyny w bardzo wielu wkłuciach obejmujących m.in. okolice czoła, skroniową, potyliczną i mięśni karku oraz grzbietu.

PROBLEMY NEUROLOGICZNE – takie jak spastyczność (nadmierne napięcie) czy dystonia (mimowolne ruchy) mięśni. Pomaga złagodzić m.in. skurcze powiek, kręcz karku czy przykurcze nadgarstka i dłoni.

NIETRZYMANIE MOCZU – toksyną ostrzykuje się wypieracz pęcherza moczowego, by zapobiec niekontrolowanemu wypływowi jego zawartości.

BRUKSIZM czyli niekontrolowane, nocne zgrzytanie zębami – żeby osłabić siłę mięśni odpowiedzialnych za zaciskanie szczęk, a przez to nadmierne ścieranie szkliwa, lekarz wstrzykuje lek w mięśnie żwacze, a także – w niektórych przypadkach – w mięśnie skroniowe.

d b a m

o z d r o w i e | 51

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne

SPOSÓB NA STRES

Nie tylko estetyka

sta n zd row i a

TE DNI ... KOBIETKI

DZIEWCZYNKI CORAZ SZYBCIEJ DOJRZEWAJĄ.

POJAWIENIE SIĘ PIERWSZEJ MIESIĄCZKI U DWUNASTO-, TRZYNASTOLATKI RODZI WIELE PYTAŃ, ZARÓWNO ZE STRONY NASTOLATKI, JAK I JEJ RODZICÓW. Barbara Acher-Chanda

52 | d b a m

o z d r o w i e

stan zdrowia

NASZ EKSPERT

dr n. med.

Tomasz Basta GINEKOLOG, INTIMA CLINIC, KRAKÓW

Rodzice alarmują, że nastolatki miesiączkują coraz wcześniej. Rzeczywiście tak jest?

Owszem. Istnieje teoria, że to szybsze dojrzewanie wynika z naturalnego trendu w ewolucji człowieka.

Bardziej przemawiającym do mnie wyjaśnieniem są jednak wszechobecne sterydy.

To rodzaj leków przeciwzapalnych. Niestety, są wykorzystywane również w hodowlach zwierząt przeznaczonych na mięso, więc coraz częściej występują w pożywieniu.

Drugim czynnikiem, który przyspiesza dojrzewanie u dzieci, są obecne w wysokoprzetworzonych produktach spożywczych związki chemiczne, pochodne sterydów.

O tym, jak to, co jedzą nasze dzieci, przekłada się na ich rozwój, może świadczyć fakt, że my, lekarze, widzimy różnicę między momentem pojawienia się pierwszej menstruacji u dziewczynek mieszkających w mieście, mających większy dostęp do „przemysłowego” mięsa, a ich rówieśniczkami wychowywanymi na wsi, odżywiającymi się w sposób bardziej ekologiczny.

Zresztą wpływ pożywienia na nasz układ hormonalny, a w konsekwencji – dojrzałość płciową – zaczyna się już w okresie prenatalnym. Dlatego tak ważne jest również to, co je przyszła mama.

O jakiej różnicy mówimy?

Do tej pory średnia wieku wynosiła 15-16 lat.

Obecnie 13-14, ale zdarzają się dziewczynki miesiączkujące przed dwunastymi urodzinami, nawet dziesięciolatki.

Jakie są konsekwencje przesunięcia tej granicy?

Wcześniejsza menopauza. Kobiety przychodzą na świat z zaprogramowaną pulą komórek jajowych i cykli owulacyjnych. Zaczyna się ona zmniejszać wraz z dniem pierwszego krwawienia. To, na jak długo wystarczy, można szacować na podstawie okresu płodności u mamy czy babci. Bo to jest determinowane genetycznie.

Ile powinien trwać cykl u młodej kobiety? Średnio zakłada się 28 dni. Ale wiadomo, że u nastolatek, które dopiero zaczynają miesiączkować, układ hormonalny może nie być wystarczająco wykształcony, by utrzymać tę regularność. Na początku menstruacje przeważnie są opóźnione: co półtora,

Dobr y w ybór Choć na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań dla miesiączkuj ących pań, nie wszystkie nadają się dla dziewczynek.

Zapomnij o stosowaniu ku menstruacyjnego, jeśli tw beczka oja córka jeszcze nie współżyła. Z tego też powodu u młodych kobie t nie znajdą też zastosowania większ e tampony.

Najlepsze dla małych ko bietek są zw ykłe podpaski.

dwa miesiące. Ale równie dobrze kolejne krwawienie może wystąpić już po dwóch tygodniach od ostatniego. Bywa, że takie nieregularne okresy trwają przez rok. I nie należy się tym przejmować.

Jeśli ten stan się przedłuża, a w dodatku dziewczynka zaczyna nadmiernie przybierać na wadze, to koniecznie należy zaprowadzić ją do lekarza.

Dlaczego?

By wykluczyć insulinooporność lub inne zaburzenia hormonalne, z którymi często wiąże się zespół policystycznych jajników.

Młode kobiety powinny unikać nadmiaru cukru w diecie, a zwłaszcza syropu glukozowo-fruktozowego. Substancje te sprzyjają powstawaniu zaburzeń hormonalnych.

Brak prawidłowego metabolizmu węglowodanów, związany z insulinoopornością, powoduje nadmierne odkładanie się tkanki tłuszczowej. Z przyrostem wagi wiąże się brak owulacji. Jajniki stają się policystyczne, czyli zamiast jednego pęcherzyka wzrastającego mają wiele bardzo podobnych pęcherzyków na obwodzie. A jak nie dojrzewają, to nie ma krwawienia. Skutkuje to dużymi problemami z płodnością.

Nieregularny okres to niejedyny alarmujący objaw.

Drugim jest ból. Zwłaszcza ten uniemożliwiający codzienne funkcjonowanie. d b a m

o z d r o w i e | 53

sta n zd row i a

Ale części mam naturalnie kojarzy się z okresem. Dlaczego ból odczuwany przez córki ma być powodem do niepokoju?

Problem w tym, że na początku dziewczynki nie powinny go odczuwać. Delikatny dyskomfort wynikający z naturalnego kurczenia się mięśnia macicy, która próbuje w ten sposób pozbyć się endometrium, nie jest niczym dotkliwym. Jednak, gdy boli, a ten ból uniemożliwia normalne funkcjonowanie, konieczna jest szybka konsultacja z ginekologiem. Także gdy dolegliwości występują nawet dwa dni przed zbliżającym się krwawieniem.

Tak samo niepokojącym objawem jest przedłużające się krwawienie, czyli trwające powyżej dziesięciu dni.

Te wszystkie sygnały wskazują na endometriozę, przewlekłą chorobę hormonalno-immunologiczną. Towarzyszy jej ból związany z przedostawaniem się krwi menstruacyjnej z jamy macicy do jajowodów, jajników, jelit, jamy otrzewnej. Obecne we krwi strzępki endometrium wczepiają się w te organy i zaczynają działać dokładnie tak samo, jak w jamie macicy: rosną, a następnie złuszczają pod koniec cyklu. Towarzyszące temu delikatne krwawienie podrażnia narządy wewnętrzne.

Dlaczego tak ważne jest przeprowadzenie jak najszybszej diagnostyki pod tym kątem?

Odpowiednio wcześnie rozpoczynając leczenie, możemy zwiększyć szanse tych kobiet na potomstwo. Bo choć nie da się wyleczyć endometriozy, można zahamować towarzyszące jej procesy, takie jak powstawanie zrostów w brzuchu, zarastanie jajowodu, reklama

HEALTHY BEAUTY INTIMA Pianka do higieny intymnej Łagodnie myje i oczyszcza wrażliwe okolice intymne, zapewniając uczucie świeżości i komfortu przez cały dzień. Delikatna, puszysta formuła pianki zawiera kwas mlekowy (pomaga utrzymać fizjologiczne pH okolic intymnych), ekstrakt z rumianku (wpływa kojąco na skórę), D-pantenol i alantoina (regenerują śluzówkę).

250 ml

54 | d b a m

o z d r o w i e

WF nie jest przeszkodą Aktywność fizyczna sprzyja szybszemu oczyszczeniu się dróg rodnych.

Ważne jednak, by odpowiednio przygotować się do wysiłku.

Zadbaj o to, by córka w plecaku miała co najmniej dwie podpaski.

Jednej powinna użyć tuż przed zajęciami (ruch spowoduje większe krwawienie); drugą – tuż po WF-ie.

stan zdrowia

Wyjaśnij córce, że wkłady należy wymieniać jak najczęściej, by nie dopuścić do „zapocenia” okolic intymnych.

Najlepsze będą bawełniane podpaski. Te, zawierające sztuczne materiały mogą podrażniać skórę i ograniczać jej wentylację.

Konsekwencją jest namnażanie się bakterii przyczyniających się do infekcji dróg rodnych.

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Które leki przyniosą ulgę podczas bolesnych miesiączek?

Jak je najlepiej przyjmować?

Lekami pierwszego wyboru są preparaty z grupy tzw. NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), czyli te zawierające ibuprofen, naproksen, diklofenak. Możesz stosować też należący do innej grupy paracetamol oraz preparaty o działaniu rozkurczowym.

Co wybrać? Wszystkie leki mają swoje zalety, ale i przeciwwskazania. Bierzesz inne preparaty, chorujesz? Zapytaj lekarza lub farmaceutę, która substancja chemiczna będzie dla ciebie najlepsza.

Niezależnie od tego, który lek wybierzesz, weź go przy pierwszych sygnałach bólu, zadziała skuteczniej. Nie przekraczaj zaleconych lub podanych na opakowaniu dawek.

czyli wszystkie następstwa, które prowadzą do późniejszej niepłodności.

A czy te „naturalne” dolegliwości związane z oczyszczaniem się macicy są powodem, by zwalniać dziewczynki z WF-u?

Nie. Ruch wręcz pomaga je zminimalizować.

Proszę zrozumieć, ta złuszczająca się wydzielina to endometrium z macicy. I teraz wszystko zależy od tego, jaki jest przepływ krwi. Jeśli z powodów anatomicznych jest jakaś przeszkoda w opróżnieniu jamy macicy, to może się zdarzyć, że przy skurczach mięśni zostanie ona wyrzucona nie tam, gdzie potrzeba, np. przez jajowody do jamy brzusznej. Aktywność fizyczna de facto wspiera działanie mięśnia macicy w odprowadzaniu tej krwi. To jest czysta mechanika.

O czym jeszcze warto wiedzieć, kiedy dziewczynka staje się kobietą?

By nie podawać jej zbyt wcześnie hormonów antykoncepcyjnych. Spotkałem się już z takimi sytuacjami, kiedy przychodzą do mnie mamy z nastolatkami, powiedzmy szesnasto- siedemnastolatkami. I mama chce, żeby przepisać córce tabletki antykoncepcyjne, bo obawia się, że zostanie babcią. Takie podejście niesie za sobą wiele zagrożeń.

Gdy się wprowadzi antykoncepcję hormonalną u dziewczyny, która nie ma jeszcze regularnych miesiączek, wyłączymy jej naturalny układ hormonalny. A to może spowodować nawet zatrzymanie prawidłowego działania jajnika i mieć w przyszłości konsekwencje w postaci problemów z płodnością.

Antykoncepcja hormonalna jest dobrym rozwiązaniem, ale u kobiet w pełni dojrzałych. Także pod warunkiem, że korzysta się z niej z głową, czyli nie używa bez przerwy latami, tylko raz na rok robi się dwu-, trzymiesięczne przerwy. To czas, by jajniki mogły wrócić do normalnego funkcjonowania.

Ale tego typu środki podawane są też nieletnim z powodów medycznych.

Tak. Ale tylko w sytuacjach, gdy podanie hormonów u nastolatki niesie za sobą więcej korzyści zdrowotnych niż skutków ubocznych.

A wracając jeszcze do antykoncepcji: jeśli mama nie jest w stanie zaufać swojej córce, to pamiętajmy, że są jeszcze prezerwatywy. W ostateczności wszczepienie implantu podskórnego. d b a m

o z d r o w i e | 55

zdjęcia: Adobe Stock (2), archiwum prywatne (1), R. Cyron (1)

Higiena to podstawa

sta n zd row i a

TO CHOROBA AUTOIMMUNOLOGICZNA, GROŹNA I NIEPRZEWIDYWALNA. NIGDY NIE WIADOMO, JAKIE NARZĄDY ZAJMIE I JAK SZYBKO BĘDZIE JE NISZCZYĆ. NAJCZĘŚCIEJ SĄ TO SKÓRA, STAWY I NERKI. Agata Kucucha

W PUNKT: toczeń CO WYWOŁUJE CHOROBĘ?

Nie do końca wiadomo, ale wśród przyczyn wymienia się: hormonalne, genetyczne oraz środowiskowe (promieniowanie UVB, wirusy, przyjmowane leki, palenie papierosów).

Co więcej, niebagatelny wpływ może też mieć silny stres. Dowodzą tego wyniki badania zespołu pod kierunkiem dr Andrei Roberts z Harvard T. H. Chan School of Public Health. Okazało się, że trauma psychiczna ponaddwukrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na toczeń, zaś zespół stresu pourazowego – niemal trzykrotnie. Badaniem objęto ponad 54 tys. kobiet.

56 | d b a m

o z d r o w i e

stan zd rowia

%

WAŻNE DLA PACJE NTA wystrzegani

e się stresu odpoczynek i wysyp ianie się unikanie promieniow ania UV umiarkowana akty wność fizyczna rzucenie palenia pa pierosów unikanie infekcji zrównoważona diet a pozostawanie pod stałą kontrolą reum atologa, a w razie potrzeby in nych specjalistów: dermatologa, nefrologa, ne urologa, hematolog a

chorych to kobiety, zazwyczaj pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.

Ale toczeń rumieniowaty układowy nie oszczędza też dzieci i ludzi starszych. Ze względu na trudności w rozpoznaniu szacuje się, że przypadłość ta może dotykać jedną na 500-1000 osób.

Obecnie toczeń jest nieuleczalny, ale dzięki postępowi w medycynie można go coraz skuteczniej kontrolować.

EFEKT MOTYLA Charakterystyczny dla tocznia jest rumień na twarzy, który obejmuje policzki i kość nosową,

Choroba przebiega bardzo różnie, nie jest łatwo ją zdiagnozować.

przybierając niejako kształt motyla. Tego typu

Symptomy wskazujące na toczeń rumieniowaty układowy można podzielić na ogólne, takie jak: długotrwałe stany podgorączkowe lub gorączka, ogólne rozbicie, zmęczenie, bóle głowy lub mięśni oraz te dotyczące zaatakowanych narządów – zmiany skórne, bóle stawów czy zapalenie nerek.

i często bywa jedynym widocznym symptomem.

Mogą występować też: nadwrażliwość na światło, wzmożone wypadanie włosów, chudniecie. Choroba często przebiega w rzutach, kiedy następuje gwałtowne nasilenie się objawów, po których pojawia się czas remisji.

Aby potwierdzić tocznia, zwykle konieczne jest wykonanie serii badań.

zaczerwienienie występuje u około 1/3 chorych

JAK JEST Z CIĄŻĄ?

Ponieważ średni wiek zachorowania wynosi 29 lat, istotnym zagadnieniem jest macierzyństwo.

Choroba ta nie wpływa znacząco na płodność kobiet, jednak u niektórych mogą wystąpić zaburzenia hormonalne, które bywają efektem aktywnej choroby lub leczenia. Częściej też dochodzi do powikłań, takich jak poronienia, porody przedwczesne czy niska masa urodzeniowa dziecka. Rzadkim, ale groźnym

problemem jest wrodzony blok serca, dlatego od 16. tygodnia ciąży wskazane jest częste badanie pracy serca płodu.

Komplikacje zwykle wynikają z zaostrzonej choroby matki lub obecności patogennych przeciwciał. Ważne jest, aby planować ciążę po minimum półrocznym okresie remisji, a później odpowiednio dostosować leczenie do stanu zdrowia przyszłej mamy. d b a m

o z d r o w i e | 57

zdjęcia: Adobe Stock (3)

Możliwe objawy

INSPIRACJE

D I E TA

Yerba

MATE

NIE LUBISZ KAWY, ZNUDZIŁA CI SIĘ HERBATA? WYPRÓBUJ YERBA MATE. POBUDZA, ROZJAŚNIA UMYSŁ Jak działa?

I CIEKAWIE SMAKUJE. Podobnie jak kawa, ale mniej

Święte ziele Yerba mate, ulubiona używka Indian Ameryki Południowej, to wysuszone liście i gałązki ostrokrzewu paragwajskiego.

gwałtownie. Pobudzenie utrzymuje się za to dłużej. Dodatkowo yerba obniża poziom złego cholesterolu i wzmacnia układ krwionośny. Zmniejsza apetyt oraz poprawia przemianę materii. Bywa polecana jako napój przedtreningowy – dodaje energii, nie obciążając żołądka.

Susz zawiera pobudzające teobrominę i kofeinę, a także liczne antyoksydanty i witaminy, w tym A, B1, B2, C, E oraz minerały: magnez, wapń, żelazo.

Rano wsyp 2-3 łyżeczki suszu do mate, czyli specjalnego kulistego naczynka lub do zwykłego kubka. Zalej odrobiną wody o temperaturze 70-80 st. Celsjusza, tak by przykryć susz. Zaparzaj 3 minuty, dolej wody i odcedź

58 | d b a m

o z d r o w i e

za pomocą sitka lub wsuń do naczynia rurkę, bombillę. Liście zalej znów wodą. Możesz to robić przez cały dzień, do momentu aż yerba przestanie barwić wodę. Kolejne napary będą delikatniejsze w smaku i działaniu.

zdjęcie: Adobe Stock

DZIEŃ Z BOMBILLĄ

ABC

DOBREJ FORMY

JEŚLI BRAKUJE CI ENERGII, CIĘŻKO CI WSTAĆ Z ŁÓŻKA, A W CIĄGU DNIA WAŻNE ZADANIA ODWLEKASZ W NIESKOŃCZONOŚĆ, IDŹ SIĘ PORUSZAĆ.

TO DZIAŁA! NAPRAWDĘ!

PORANNE DOŁADOWANIE

a b c d o b rej fo r my

1 2 3 1

Ćwiczenia poprawiają przepływ krwi przenoszącej tlen i składniki odżywcze do tkanki mięśniowej. Dzięki temu w jej komórkach poprawia się zdolność do produkcji ATP, substancji chemicznej wpędzającej mięśnie w ruch.

I koło się zamyka – kiedy się ruszasz, masz energię do działania.

2

Zmęczenie możesz odczuwać z wielu powodów. Te związane z działaniem organizmu to zbyt mała ilość żelaza czy witaminy D, niedoczynność tarczycy lub niskie ciśnienie.

Brak energii może być spowodowany przez przewlekły stres, który spina mięśnie i nie pozwala ci się porządnie wyspać.

Witalności wcale nie poprawia zimowa skłonność do zalegania na kanapie. Kiedy jest chłodno, tak przyjemnie jest zwinąć się w kulkę na kanapie i obejrzeć dobry film. A rano tak ciężko wstać jest z łóżka… To, co może dać ci wtedy energetycznego kopa, to ruch! I to wcale nie ten mocno wyczerpujący. Wystarczy 20 minut niskiej lub średniej aktywności fizycznej, trzy razy

60 | d b a m

o z d r o w i e

Lepsze krążenie sprawia też, że zwiększa się ukrwienie narządów i polepsza zaopatrzenie wszystkich komórek w tlen i substancje odżywcze. Poprawia się naturalny detoks ciała, czyli usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii.

3

Potreningowe endorfiny to nie mit. Wysiłek trwający powyżej 40 minut to wbrew pozorom dla ciała sytuacja stresowa. Aby poczuć się lepiej, organizm wydziela wtedy endorfiny, hormony odpowiedzialne za poprawę nastroju. Więcej, gdy ćwiczysz regularnie, wyrzut tych energetyzujących substancji poczujesz już przed treningiem! Zaplanuj go na poranek – witalność na cały dzień gwarantowana.

reklama

Baton owoCowo-owsiany jaBłko truskawka, jaBłko banan,

Dobra przekąska. Idealne źródło błonnika, bez dodatku cukrów, nie zawiera aromatów.

Odpowiedni dla wegan. Produkt może mieć w swoim składzie orzeszki arachidowe, orzechy, soję i nasiona sezamu. Zawiera naturalnie występujące cukry.

40 g

abc dobrej fo r my

Aby ćwiczenia dość, sprawiały ci ra ojej dostosuj je do sw wej. kondycji wyjścio ietne Na początek św ingi są domowe tren i czy marszobieg po parku – nie ela. zrujnują ci portf

PORANKI DAJĄ REGULARNOŚĆ Ćwicząc rano, łatwiej wpadasz w rytm treningów.

Z tych wieczornych dużo łatwiej jest zrezygnować z powodu zmęczenia.

w tygodniu, by już po dwóch miesiącach poczuć wielką różnicę w poziomie energii.

Takie wyniki podali fizjolodzy z University of Georgia, dodając, że badani przez nich ludzie byli typowymi kanapowcami, narzekającymi na ciągłe zmęczenie.

Sama zobacz, ruch przyniósł im wymierne korzyści i tak samo może zadziałać u ciebie!

Rozciągnij śmiało ciało I to jeszcze w łóżku!

Na przemian unoś wyprostowane nogi.

Kręć kółka stopami, podnoś ramiona, zrób lekkie wymachy.

Te 5 minut lekkich ćwiczeń przeznacz tylko dla siebie.

Wstawanie będzie dużo prostsze.

NASZ EKSPERT

Krzysztof Słomiak MGR FARMACJI

Kofeina to jeden z najpopularniejszych środków pobudzających.

Przyspiesza aktywność mózgu i pozytywnie wpływa na sprawność umysłową. Łatwo przenika przez barierę krew-mózg, zwiększając przy tym przepływ mózgowy. Udowodnione jest jej działanie wspomagające pamięć krótkotrwałą.

Najpopularniejszym sposobem przygotowywania kawy w Polsce jest zalewanie zmielonych ziaren gorącą wodą. Szklanka tak parzonej kawy (220-250 ml) zawiera 70-140 mg kofeiny, średnio 95 mg, w zależności od sposobu i długości parzenia oraz rodzaju użytej kawy.

Espresso, czyli około 25-35 ml mocno skoncentrowanego napoju, zawiera około 65 mg kofeiny.

Dla dorosłych bezpieczna dawka kofeiny to nieco poniżej 300 mg na dobę. Powyżej 500 mg uznaje się za przedawkowanie – początkowo powoduje ono silne pobudzenie psychoruchowe, przyspieszenie i niemiarowość pracy serca, drżenie rąk, silne zwiększenie diurezy, nudności, wymioty. Z czasem dochodzą uderzenia gorąca, zawroty głowy, drgawki i bezsenność.

Bezpieczne dawki kofeiny u dzieci są znacząco niższe niż u dorosłych.

Jej nadmiar u młodzieży może powodować trwałe kłopoty ze snem, skupieniem uwagi oraz nerwowość.

Co ważne, kofeina znajduje się także w czekoladzie, herbacie oraz napojach energetycznych. d b a m

o z d r o w i e | 61

a b c d o b rej fo r my

ĆWICZ RANO W każdej pozycji wytrzymaj 30 sekund.

Po przećwiczeniu zestawu odpocznij dwie minuty i ponownie zrób trening.

Cały cykl powtórz 5-6 razy.

Tomasz Ciachorowski aktor, grał m.in. w serialach „M jak miłość”, „W rytmie serca”, „Za marzenia”, „Korona królów”. Występuje w spektaklach „Wieruszka” Teatru Rębacz oraz „Selfie.com.pl” Teatru My

Stań prosto, spleć dłonie. Ręce unieś nad głowę, pochyl się tak, by utworzyły z plecami jedną linię.

Z pozycji klęku podpartego unieś jednocześnie lewą rękę i prawą nogę. Po 30 sekundach powtórz ćwiczenie na drugą stronę ciała.

Usiądź, wyprostuj nogi. Dłonie oprzyj na ziemi obok pośladków.

Unoś biodra, aż całe ciało znajdzie się w linii prostej.

Jestem kawoszem, ale sport jest mi równie bliski, dlatego nie potrafiłbym wybrać między tymi „przyjemnościami”.

Zawsze staram się trzymać jednej zasady – nie piję kawy na pusty żołądek. Najpierw muszę zjeść śniadanie.

Jednak tak bardzo ją lubię, że nie potrafiłbym z niej zrezygnować, dlatego piję dwie lub trzy filiżanki dziennie.

Jeśli potrzebuję krótkotrwałego pobudzenia, by np. skupić się na planie filmowym, kawa mi w tym pomaga na jakieś dwadzieścia minut.

Sport to inna historia. Kilka lat temu biegałem codziennie rano, jeszcze przed śniadaniem, i to był dla mnie zastrzyk energii na cały dzień. Trochę żałuję, że ten etap mam już za sobą.

Musiałem zmienić zwyczaje z powodu kłopotów ze stawem kolanowym i dziś ćwiczę popołudniami w siłowni. Nawet jeśli bardzo nie chce mi się tam iść, to po treningu czuję się po prostu lepiej, mam więcej sił i dobry humor. Dopamina, serotonina, endorfiny robią swoje.

62 | d b a m

o z d r o w i e

Uklęknij i usiądź na piętach. Opuszczaj tułów i ręce powoli w kierunku podłogi, oprzyj głowę, rozluźnij się.

Połóż się z rękami za głową. Unoś górną część pleców i kolana tak, by dosięgnąć lewym łokciem do prawej nogi. Powtórz na drugą stronę.

Usiądź z wyprostowanymi nogami.

Unieś je powoli, po chwili podnieś ręce. Ćwicz z ciężarkami lub bez.

Uklęknij. Z wydechem unoś plecy i opuszczaj głowę, z wdechem opuszczaj grzbiet, patrz ku górze.

Połóż się, a potem unieś tak, by plecy tworzyły linię z pośladkami, a dłonie były na wysokości łopatek.

zdjęcia: Adobe Stock (11), East News, archiwum prywatne

●

INSPIRACJE

SPORT

TAŃCZ W KLUBIE, WE WŁASNYM POKOJU I NA SALI FITNESS. BĘDZIESZ PORUSZAĆ MIĘŚNIAMI, O KTÓRYCH NAWET NIE MIAŁAŚ POJĘCIA, WYSMUKLISZ CIAŁO I POPRAWISZ NASTRÓJ. A MOŻE W NOWYM ROKU ZAPISZESZ SIĘ NA KURS TAŃCA?

Let 's dance !

TAŃCZ,

mała tańcz!

Poprawisz: • zdrowie serca • pamięć

• poczucie równowagi • elastyczność mięśni • nastrój

kcal 4 3 4 Tyle spalisz, wirując i podskakując przez godzinę.

zdjęcie: Adobe Stock

Barre Zawsze marzyłaś, by zostać bale- Taniec brzucha Poprawia humor Tango Dzięki charakterystycznej, wyproriną? Idź na zajęcia barre: łączą w sobie jogę, pilates i balet klasyczny. Efekty? Poprawisz postawę ciała, wysmuklisz mięśnie nóg i wzmocnisz podpory kręgosłupa.

i… pewność siebie. Ruchy bioder sprawiają, że bóle kręgosłupa maleją, a mięśnie talii pięknie się zarysowują. Rytmiczne falowanie ciałem wzmacnia też mięśnie dna macicy.

stowanej postawie kształtuje talię, poprawia kondycję i… wzmacnia kolana. Redukuje stres i, według badań, usprawnia pracę mózgu oraz ułatwia zapamiętywanie.

Wypróbuj zmysłowe plié – stań wyprostowana. Złącz nogi, tak by stykały się piętami, palce stóp skieruj na zewnątrz. Wykonaj przysiad, kolana uginając na boki. Obniżając się, unieś ręce ponad głowę, opuść je.

Wpraw biodra w ruch – przechylaj je w górę i w dół. Następnie wykonaj lekki skręt i mocno wypchnij jedno biodro w przód, powtórz z drugim. Kołysz nimi i zataczaj koła, a przede wszystkim baw się dobrze.

Wyprostuj plecy – stań tyłem do ściany, tak byś dotknęła ją piętami, pośladkami i plecami. Rozluźnij się, postaraj dosunąć do ściany również lędźwie, a po chwili także kark. Odejdź od ściany, przejdź się po pokoju.

d b a m

o z d r o w i e | 63

TRENDY W SPORCIE

MODNY

HIIT CIĘ

ODMŁODZI Zalet ma wiele, stąd jego popularność. Pozwala szybko wysmuklić sylwetkę, jednocześnie wzmacniając mięśnie, poprawia kondycję i jest… prosty.

Naukowcy z Mayo Clinic odkryli, że HIIT naprawia szkody pojawiające się w tkankach wraz z wiekiem.

Cofa czas, a konkretnie – hamuje utratę liczby mitochondriów w komórkach mięśni. Kiedy jest ich mniej, pogarszają się nie tylko muskulatura, lecz także umiejętność spalania w mięśniach nadwyżki poziomu cukru we krwi. HIIT poprawia też pracę serca i płuc.

Ale uwaga! Jeśli dawno nie ćwiczyłaś, na początek popraw kondycję prostszymi treningami.

osób przebadanych przez agencję Nielsen (w tym facetów!) uważa, że sporty uprawiane zawodowo przez kobiety są bardziej inspirujące i innowacyjne niż ich męskie odpowiedniki. Dlaczego? Ludzie uważają, że za tymi drugimi często stoją „wielkie pieniądze”, przez co tracą na autentyczności.

Polskie sportsmenki, wam kibicujemy najmocniej!

64 | d b a m

o z d r o w i e

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4)

Znasz trening interwałowy HIIT? Polega on na przeplataniu krótkich okresów superintensywnych ćwiczeń z dłuższymi, umiarkowanymi. Mogą to być skoki na skakance, jazda na rowerze czy bieganie.

Cały zestaw nie jest długi, trwa pół godziny.

Te kilka kilog ramów nadwag i to nie tylko wina genów ;)

po babci? ę do przybierania na wadze odziedziczoną Narzekasz na biodra po mamie i tendencj ciało? Nie hne pulc ma sensu, skoro jesteś skazana na Nie ćwiczysz, bo uważasz, że to i tak nie do końca masz rację! masz, motzw. geny otyłości. Jednak nawet jeśli je Naukowcy rzeczywiście odkryli istnienie i ruchu ilośc zano, że u nosicieli genu zwiększenie żesz być szczupła. W kolejnym badaniu wyka ć wnoś akty larna procent! Udowodniono też, że regu redukuje ryzyko rozwoju otyłości aż o 40 h. ałyc dojrz et do tycia, szczególnie u kobi w dużej mierze zmniejsza predyspozycje ma znaczenie! To kiedy zaczynasz? t spor ch, laura na Nie warto spoczywać

PO-RUSZAJĄCA PRZYJAŹŃ Mieszkanie z psem to najlepszy prezent, jaki możesz zafundować swoim mięśniom i sercu.

Mając pod opieką futrzastego przyjaciela, cieszysz się jego towarzystwem, ale masz też większą szansę na niższą masę ciała, prawidłowy poziom cukru we krwi i lepsze ciśnienie tętnicze.

Stwierdzili to naukowcy z uniwersytetów w Brnie i Katanii, którzy swoje badanie prowadzą od 2014 roku i co pięć lat publikują nowe sprawozdanie.

MNIEJ ŚPISZ = WIĘCEJ JESZ

• Badacze z Pennsylvania State University alarmują, że już pięć dni z zaledwie pięciogodzinnym snem sprawiają, że ciężko jest się najeść posiłkiem, który spokojnie wystarczyłby ci po porządnym nocnym odpoczynku.

• Podczas eksperymentu jego niedospani uczestnicy jedli zatem więcej niż zwykle i łatwiej tyli. Od razu pogarszał się także ich metabolizm – krążące w krwiobiegu lipidy nie były wówczas używane do wytworzenia energii, a odkładane w tkankach.

r e k l a m a

ZIMA NA NARTACH Zima to czas jazdy na nartach. Jest to niezwykły rodzaj aktywności, który po pierwsze, odbywa się na świeżym powietrzu, a po drugie, to wysiłek tlenowy, który ma zbawienny wpływ na układ krążenia, poprawia wydolność organizmu, a także oczyszcza płuca.

Aby bezpiecznie cieszyć się urokami nart, trzeba poczynić przygotowania, które pozwolą uniknąć kontuzji na stoku. Warto rozpocząć je kilka tygodni wcześniej (8-10 tygodni), łącząc trening aerobowy z treningiem siłowym, co wzmocni mięśnie.

Jazda na nartach przede wszystkim zmusza do pracy dolne partie ciała, co wspaniale wpływa na kształtowanie sylwetki i wzmacnia mięśnie kończyn dolnych. Niestety, wiąże się również z częstymi kontuzjami stawu skokowego i kolanowego. Aby te kontuzje nie zatrzymały w dalszej zabawie, polecamy produkty: FuturoTM Stabilizator stawu skokowego, Sport, rozm. uniwersalny, czarny oraz FuturoTM Stabilizator kolana ze wzmocnieniem rzepki, Sport, rozm. M/L, czarny.

Są to produkty z linii sport, idealne do stosowania podczas intensywnych aktywności sportowych.

Obydwa produkty pomagają we wzmocnieniu stawu, dzięki czemu możemy bez obaw oddać się sportowej rywalizacji.

INSPIRACJE

ZDROWIE

ALFABET

morsa

NA MYŚL O KĄPIELI W ZIMNEJ WODZIE MASZ CIARKI NA PLECACH? SPOKOJNIE! M0RSOWANIE HARTUJE ORGANIZM I WYWOŁUJE NIEMAL EUFORIĘ.

ZOBACZ, JAK SIĘ DO TEGO PRZYGOTOWAĆ.

B JAK BAGAŻ

Postaw na wygodne, łatwe do założenia ubrania.

To przyspieszy ubieranie się po kąpieli. Przygotuj też suchą bieliznę, duży ręcznik i ciepłą herbatę w termosie.

Do rozpoczęcia przygody z zimnymi kąpielami będą ci potrzebne strój kąpielowy i buty neoprenowe zapobiegające poślizgnięciu się na dnie i zlodowaconych kamieniach. Możesz też założyć rękawiczki i czapkę – głowa i dłonie szybko się wychładzają. Minus jest taki, że nie będziesz mogła zanurzać rąk.

ia n a z a k s w w i Przec choroby krążenia choroby płuc wiek poniżej 6 lat wszelkie infekcje wypicie alkoholu lub wzięcie narkotyków

66 | d b a m

Przed wejściem do wody pobiegaj, szybko maszeruj, wykonuj wymachy rękoma, tak by poczuć ciepło, rozchodzące się po ciele.

TO ZYSKASZ! poprawa odporności

borelioza

o z d r o w i e

Doświadczone morsy mogą brać po kolejnych rozgrzewkach następne, dużo dłuższe kąpiele.

C JAK CWAŁ

lepsze krążenie jędrna skóra świetny nastrój regeneracja mięśni

D JAK DZIAŁANIE Do wody wchodź powoli, z rękoma uniesionymi nad głową, po chwili zanurz się po pachy.

Woda nie będzie taka zimna, ale w pierwszej chwili wstrzymasz

oddech. Spokojnie, to minie.

Wyjdź po minucie, szybko wytrzyj się ręcznikiem i ubierz, zaczynając od bluzy. Czujesz, jak wystrzeliły ci endorfiny?

zdjęcia: Adobe Stock (7)

A JAK AKCESORIA

a b c d o b rej fo r my

PODWÓJNA MOTYWACJA

TRENUJĄC ZE SWOJĄ DRUGĄ POŁÓWKĄ, PRACUJESZ NIE TYLKO NAD KONDYCJĄ, LECZ TAKŻE NAD ZWIĄZKIEM. WSPÓLNY WYSIŁEK ZBLIŻA I ZABIJA RUTYNĘ.

JAKIE MA JESZCZE ZALETY? Alicja Grądzka

70 | d b a m

o z d r o w i e

abc dobrej fo r my

2. Plank Podeprzyj się na przedramionach, łokcie oprzyj pod barkami.

Tułów niech będzie w jednej linii, biodra delikatnie podciągnięte pod siebie, brzuch napięty.

Starajcie się utrzymać pozycję startową przy mocnym napięciu mięśni. Unikajcie opuszczania bioder poniżej poziomu tułowia.

3. Siad równoważny z piłką Usiądź na macie, odchyl się do tyłu, ugięte w kolanach nogi oderwij od podłoża.

Powoli, trzymając piłkę lekarską w dłoniach, wykonuj skręty tułowia naprzemiennie w lewą i prawą stronę.

Zrób 10-15 powtórzeń i przekaż piłkę partnerowi. Wykonajcie po 2 serie.

4. Podpór bokiem 1. Brzuszki Połóż się na plecach, kolana ugnij. Dłonie niech podtrzymują głowę na wysokości potylicy, partner zaś przytrzymuje stopy.

Unoś i opuszczaj tułów. Unikaj ściągania brody do klatki piersiowej, by nie obciążać odcinka szyjnego kręgosłupa.

Róbcie na zmianę po 30 powtórzeń, po 2-4 serie.

Zróbcie podpór przodem na dłoniach, oderwijcie jedną rękę od podłoża i ustawcie ciała bokiem. Drugą rękę unieście. Pamiętajcie, by głowa, tułów i nogi pozostawały w jednej linii.

Utrzymajcie pozycję przez 30-60 sekund, powtórzcie na drugą stronę.

d b a m

o z d r o w i e | 71

a b c d o b rej fo r my

Wspólny w ysiłek ● mobilizuje do treningu ● jest kolejnym tematem do rozmów (wspólna pasja) ● to okazja do bycia razem ● pomaga lepiej się poznać

5. Przysiady Barki opuszczone, łopatki ściągnięte, pierś do przodu.

Robiąc przysiady, unikajcie wypychania kolan poza linię palców u stóp. Po uzyskaniu kąta prostego w kolanach, wracajcie do pozycji wyjściowej.

Zróbcie 4 serie po 10-20 powtórzeń.

● jest przyjemniejszy ● może być dobrą zabawą ● jest bardziej urozmaicony ● ułatwia kontrolowanie prawidłowej techniki

6. Wykroki Stańcie naprzeciwko siebie. Róbcie wykroki, wykonując ruch nogą do przodu przy jednoczesnym obniżaniu bioder.

Kolano nie powinno wysuwać się poza linię stopy, plecy przez cały czas niech będą proste.

Następnie płynnym ruchem zróbcie wykroki drugą nogą.

Zróbcie 3 serie po 10-15 powtórzeń.

72 | d b a m

o z d r o w i e

abc dobrej fo r my

7. Wyciskanie: sztanga To ćwiczenie nie tylko dla panów.

Leżąc, uginaj ręce w łokciach do momentu osiągnięcia poziomu klatki piersiowej.

Opuszczając sztangę, rób wdech, a unosząc – wydech. Nie odrywaj odcinka lędźwiowego kręgosłupa od ławki.

Dostosuj ciężar do swoich możliwości.

Zrób 3 serie po 10 powtórzeń.

Pamiętaj, aby każdy wspólny trening poprzedzić rozgrzewką.

Mogą to być: marsz w miejscu, seria pajacyków, przysiadów, a nawet taniec – włącz energetyczną muzykę i rozruszajcie ciała, kołysząc się w jej rytm.

Na koniec treningu nie zapomnijcie o rozciąganiu.

Stretching w parach jest bardzo skuteczny.

8. Uginanie przedramion z hantlami

zdjęcia: Adobe Stock (9)

Ustawcie stopy na szerokość bioder, uginajcie ręce w stawie łokciowym, nie odrywając łokci od tułowia.

Zróbcie 2-4 serie po 30 powtórzeń.

Ważne, by odpowiednio dobrać ciężar i zwiększać go stopniowo.

RAZEM RAŹNIEJ Trenowanie we dwoje to doskonały pomysł na ćwiczenia ogólnorozwojowe, które z powodzeniam możecie praktykować w domu. Ale nie tylko.

Także dyscypliny, które uprawiasz na zewnątrz, jak np. bieganie, nordic walking czy jazdę rowerem, warto

wykonywać w towarzystwie partnera.

Również ze względów bezpieczeństwa, zwłaszcza jeśli lubisz trenować w miejscach odosobnionych lub po zmroku.

Ponadto dobrze jest mieć świadomość, że masz na kogo liczyć, jeśli przydarzy ci się kontuzja.

d b a m

o z d r o w i e | 73

Paulina Holtz F E L I E TO N

dogonić siebie...

Z DOBRĄ ENERGIĄ ZNACIE TAKIE OSOBY, KTÓRYM CIĄGLE SIĘ COŚ PRZYDARZA? NIE MA DNIA, ŻEBY NA COŚ NIE NARZEKAŁY? Spotkałam kilka takich i nie mogłam przez długi czas

pojąć, jak to możliwe, że jedna osoba przyciąga tyle nieszczęść! Aż w końcu zrozumiałam, o co chodzi. Rzecz nie w tym, że dany człowiek jest magnesem. Rzecz w tym, jakim jest… rezonatorem.

KAŻDEMU Z NAS PRZYDARZA SIĘ MILION PRZYGÓD DZIENNIE. KAŻDEMU. GUBIMY, SPÓŹNIAMY SIĘ, COŚ NAM SIĘ PSUJE. Chorujemy, zapominamy o urodzinach przy-

jaciół, siadamy na ulubionych okularach. Wszyscy. Jeśli komuś nic takiego się nie przytrafia, to jest cyborgiem.

„Akumulator” – myślę. „Trudno, potem wezwę pomoc, bo trzeba jechać”.

Autobus mamy za 5 minut. Gnamy jak na skrzydłach. Dojeżdżamy, jemy, wracamy pociągiem. Jest przygoda, jest zabawa.

Na rano zamówiłam assistance. Próbujemy odpalić moją czerwoną strzałę. Nic z tego. Auto zholowane. Kiedy wracam do hotelu, wiele osób z zatroskaną miną pyta, co się stało. Martwią się, że mam problem. Mówię, że to nic takiego, że wrócimy pociągiem – ja, moje córy, 3 wielkie walizki i pies.

Jest piątek. W sobotę dzwonią z warsztatu, że nie mogą naprawić auta, ale mogą zrobić tak, że bez kłopotu dojadę do Warszawy, tylko że muszę być po auto dziś do 15... A ja jestem kilkadziesiąt kilometrów dalej i nie ma żadnego bezpośredniego połączenia. Jedyne, jakie jest, z kilkoma przesiadkami, jak dobrze pójdzie, „dowiezie mnie” do Darłowa 5 minut przed zamknięciem serwisu. Przypominam sobie, że moja kochana Agentka pochodzi z Darłowa, może ktoś mi to auto odbierze, a ja dojadę trochę później? Dzwonię. Okazuje się, że Marta jest w Darłowie! I na 16 wybiera się na wesele. Wsiadam w dwa kolejne pociągi i gnam do Darłowa. Marta z bratem odbierają moje auto, przywożą mi je na dworzec i wracają się bawić. A ja pędzę do hotelu i następnego dnia do Warszawy. Niezły koniec wakacji, co? Nerwy, nerwy, nerwy….

MOŻNA BY PRZYWOŁYWAĆ TĘ HISTORIĘ, SKUPIAJĄC SIĘ NA NAJBARDZIEJ BEZNADZIEJNYCH MOMENTACH. TYLKO PO CO? Ja opowiadam o tej przygodzie jak o niesa-

Paulina Holtz Aktorka. Mama. Kobieta. Trenerka. Kolejność zmienna. Biega, ćwiczy siłowo siebie i innych, praktykuje jogę. Weganka. Ciągle w ruchu. Gdy już nie ma na nic czasu, przychodzi jej do głowy, żeby napisać książkę albo pojechać na szkolenie. Stara się być inspiracją do twórczego, aktywnego życia. Sama uczy się lenić.

74 | d b a m

o z d r o w i e

mowitym zbiegu okoliczności, pięknej, bezinteresownej ludzkiej życzliwości, przyjaźni, miłej pogawędce przy kawie z panem mechanikiem nad silnikiem mojego auta. Rezonuję pozytywną energią. Byłam wtedy spokojna, więc i moje dzieci były spokojne, i Pan mechanik się nie stresował.

Jak mówi moja niania: „Wszyscy żyją, wszyscy zdrowi!”.

Jaki z tego morał na początek roku? Oczywisty! Nieważne, jak rzeczywistość traktuje ciebie. Ważne, jak ty traktujesz rzeczywistość. Jeśli przyjmujesz ją na spokojnie, z dobrą energią, bez histerii, napięcia, to naprawdę niewiele może ci szkód wyrządzić nawet Wielka Kumulacja Przygód, której oczywiście nikomu z was nie życzę!

zdjęcia: Anna Powałowska, Adobe Stock (1)

BYŁAM W WAKACJE W TAKIEJ SYTUACJI: URODZINY MOJEJ CÓRKI, A MY W HOTELU NAD MORZEM, OBIECANE SUSHI W MIASTECZKU NIEOPODAL. Wsiadamy do auta a tu… nic.

INSPIRACJE

URODA

3

MIESIĄCE osy, szczególnie

co tyle podcinaj wł przed zimą i w jej trakcie. nic nie Rozdwojonych końcówek ędziesz, sklei, a jeśli się ich nie pozb w górę! zniszczenia będą pięły się

W KOŃCU piekne , KOŃCÓWKI TO NAJSTARSZE PARTIE KOSMYKÓW. MAJĄ ZA SOBĄ NAJWIĘCEJ CZESANIA, FARBOWANIA CZY PROSTOWANIA, PRZEZ CO STAJĄ SIĘ KRUCHE. ZIMA TO DLA NICH TRUDNY CZAS – NIE LUBIĄ POCIERANIA O SWETRY CZY SZALIKI. JAK MOŻESZ O NIE ZADBAĆ?

Dla kogo czysty olejek?

Jojoba, migdałowy czy mieszanki innych olejków to świetna opcja do ochrony włosów kręconych. 2-3 krople rozetrzyj w dłoniach i nałóż na włosy od ucha w dół. Ugnieć lekko, a skręt loków czy sprężynek się poprawi.

Kosmyki staną się tez bardziej błyszczące.

Na włosy proste czysty olejek nakładaj oszczędniej, na same końcówki. Mocno je dociąża i sprawia, że mniej się puszą.

Wypróbuj warkocz Masz długie włosy? Spleć je. Dzięki temu po zdjęciu czapki fryzura dalej będzie wyglądała świetnie, a sam warkocz bez problemu wsuniesz pod szalik i kurtkę.

Dodatkowy plus – następnego dnia, po rozpuszczeniu włosów, będziesz się cieszyć nieregularnymi falami.

DLA KOGO SILIKONOWE SERUM? Zimą silikony doskonale chronią włosy zarówno przed wahaniami temperatury, jak również przed tarciem na przykład o kurtkę czy golf. Szukaj ich w odżywkach

i maskach, ale przede wszystkim w serach nabłyszczająco-ochronnych. Kilka kropli rozetrzyj w dłoniach, a potem głaszczącym ruchem nakładaj je na suche włosy, od ucha w dół. d b a m

o z d r o w i e | 75

INSPIRACJE

URODA

Pedzle w ruch!

NIE MA KARNAWAŁU BEZ MAKIJAŻU, I NIE MA MAKIJAŻU BEZ… PĘDZLI. NIEKTÓRE SĄ MIĘKKIE NICZYM KOCIE FUTERKO, INNE SUPERPRECYZYJNE. WSZYSTKIE UŁATWIAJĄ NAKŁADANIE MAKE-UPU. ZOBACZ, KTÓRYCH POTRZEBUJESZ.

WYBIERZ WŁOSIE NATURALNE – miękkie i delikatne, nadaje się do aplikacji cieni, pudrów, rozświetlaczy. Jest porowate, ciężej się czyści oraz łatwo się niszczy.

Jest droższe i może wywoływać alergie.

SYNTETYCZNE – wchłania mniej płynnych kosmetyków, bo jest idealnie gładkie. Łatwo się czyści i szybko schnie. Tańsze włoski są sztywniejsze i kosmetyki sypkie słaFLAT TOP biej się ich trzymają. Najlepsze są wykonane z taklonu.

Do podkładu. Nałóż go na wierzch

dłoni, zmocz końcówkę pędzla, a potem rozprowadzaj kosmetyk na twarzy okrężnymi ruchami.

JĘZYCZEK

DUŻY PUCHATY Do pudru. Zanurz w pyłku i muskaj nim twarz od środka na zewnątrz.

SKOŚNIE ŚCIĘTY Przeznaczony do różu, ale możesz aplikować nim też bronzer lub rozświetlacz.

ŚREDNI DO POWIEK Do nakładania cieni.

KULKA Umożliwia precyzyjne akcentowanie oka cieniem, na przykład w zewnętrznym kąciku.

PUCHATY DO POWIEK Do blendowania, czyli rozcierania cienia i tworzenia smużki koloru.

76 | d b a m

o z d r o w i e

Jak myć pędzle? ✔ Zmocz włosie,

następnie zatocz nim kilka kółek po mydlanej kostce. ✔ Kontynuuj te ruchy

na dłoni lub plastikowej myjce z wypustkami.

Staraj się nie przyciskać mocno pędzla – włoski się nie odkształcą. ✔ Opłucz włosie

pod bieżącą wodą tak, by nie wpływała ona do wnętrza skuwki. ✔ Odciśnij lekko i odłóż

na stół, tak by włosie wystawało poza blat.

Dzięki temu włoski po wyschnięciu się nie zbiją.

zdjęcia: Adobe Stock (3)

Do korektorów. Nabieraj kosmetyk na włosie i wklepuj w miejsca zasinień i zaczerwienień.

PATENT NA URODĘ

GŁADKO CI PÓJDZIE! d b a m

o z d r o w i e | 77

pa ten t n a u rodę

MÓWI SIĘ, ŻE ZMARSZCZKI POWSTAJĄ PO 25. URODZINACH, A Z BIEGIEM CZASU JEST ICH WIĘCEJ I WIĘCEJ. DLACZEGO JEDNAK NIEKTÓRE KOBIETY NIEMAL ICH NIE MAJĄ?

CZY TO SPRAWKA DOBRYCH GENÓW? ZOBACZ, JAK MOŻESZ ZAPOBIEGAĆ STARZENIU SIĘ SKÓRY – I JAK Z NIM WALCZYĆ!

W

reklama

INTENSYWNIE NAWILŻAJĄCY KREM DO TWARZY NA NOC Z KWASEM HIALURONOWYM Składniki aktywne tworzą formułę intensywnie nawilżającą i ujędrniającą skórę, przywracając jej naturalną elastyczność.

Kwas hialuronowy działa przeciwstarzeniowo i wspomaga regenerację. Pozostawia skórę miękką i przyjemną w dotyku.

100 ml

Więcej na www.botame.pl

78 | d b a m

o z d r o w i e

Wyobraź sobie, że masz bliźniaczkę. Identyczną, genetycznie zaprog ramowaną do starzenia się w taki sam sposób. Czy w wieku 40 lat będziecie wyglądały dalej jak lustrzane odbicia?

Z jednakowymi zmarszczkami mimicznymi, br udami na czole i wokół ust?

Takie pytania już w 1976 roku zadał sobie profesor Bahman Guyuron, chir urg plastyczny z Cleveland w Ohio.

I wykorzystał niesamowitą okazję do badań, jaką zapewnił mu zorganizowany wówczas pier wszy zlot bliźniąt w Twinsburgu. Doroczna impreza pozwoliła badaczom na cykliczne podglądanie 200 par sióstr jednojajowych.

Efekty? Geny to jedno, ale gdy bliźniaki ży ją w innych środowiskach i mają różne codzienne nawyki, wcale nie starzeją się tak samo. Okazuje się, że pojawianiu się zmarszczek najbardziej sprzy jają: używki, opalanie się, stres i wahania wagi.

patent na u ro d ę

Używki

Opalanie się

Stres

Wahania wagi

Przedwczesne starzenie się skóry wywołane paleniem dotykało najczęściej dolnej części twarzy. Siostry-palaczki miały zatem bruzdy nosowo-wargowe i zmarszczki wokół ust.

Palenie powoduje, że skóra jest gorzej dotleniona, ale także prowadzi do uszkodzeń jej włókien łącznych, które pomagają utrzymać jędrność owalu twarzy.

Alkohol z kolei poszerza naczynia krwionośne i niszczy komórki skóry.

Te panie, które nie używały kremów z filtrem i z lubością wystawiały ciało na działanie promieni słonecznych, miały więcej zmarszczek.

Promieniowanie słoneczne, szczególnie UVA, pogrubia i wysusza skórę, na której szybciej pojawiają się oznaki starzenia. Odpowiada również za zniszczenia włókien kolagenowych i elastynowych w skórze właściwej.

W chwilach napięcia silnie uaktywnia się mimika twarzy.

Szczególnie mocno na twarzach sióstr badanych przez dr Guyurona odbiły się rozwody.

Co ciekawe, tylko te pierwsze. Rozstanie z mężem, według badaczy, dodawało kobietom średnio 2 lata, w porównaniu do bliźniaczek nierozwiedzionych.

Po czterdziestce, więcej zmarszczek miały te siostry, które zawsze były bardzo szczupłe lub niedawno dużo schudły.

Niewielkie krągłości, a co za tym idzie – większa ilość podskórnego tłuszczu, sprawiają, że cera jest gładsza. Dodatkowo w tkance tłuszczowej produkowane są estrogeny, hormony wpływające na włókna kolagenu, a co za tym idzie – gęstość skóry.

ZMARSZCZKA NIERÓWNA! • MIMICZNE – pojawiają się jako pierwsze, w zewnętrznych kącikach oczu i na czole. Z biegiem czasu, niestety, utrwalają się.

To zmień! Uważaj na to, jak operujesz mimiką twarzy. Staraj się nie marszczyć czoła, chodź wyprostowana. Zmarszczką mimiczną jest bowiem także bruzda na szyi, której powstawaniu sprzyja częste garbienie się.

• GRAWITACYJNE – to głębokie bruzdy w okolicy powiek, zmarszczki idące od nosa ku dołowi kącików ust oraz linie marionetki: linie biegnące od ust w kierunku brody. Powstają z reguły około 40. roku życia, kiedy skóra traci jędrność.

To zmień! Dbaj o zęby. Wraz ze szczękami spełniają funkcję rusztowania, na którym „opiera się” skóra ust, policzków, pod-

bródka. Ubytki i wady zgryzu mogą powodować zniekształcenie owalu twarzy i pogłębianie się bruzd nosowo-wargowych.

• STRUKTURALNE – to zmarszczki posłoneczne.

To zmień! Nakładaj krem z filtrem 30 lub 50 SPF. Także w mieście, także zimą. Promieniowanie UVA niszczące skórę działa wtedy równie silnie, jak latem na plaży.

• SENNE – to bruzdy będące efektem odbijania się twarzy od poduszki, a także pionowe linie tworzące się na dekolcie.

To zmień! Jeśli ci to nie przeszkadza, postaraj się spać na wznak.

Odciskaniu się linii na twarzy zapobiegają również specjalne, jedwabne poszewki na poduszki. d b a m

o z d r o w i e | 79

pa ten t n a u rodę

SPRZYMIERZEŃCY GŁADKIEJ SKÓRY PEELINGI Z KWASAMI

Zarówno te nakładane przez kosmetyczkę, jak i domowe kuracje o niższych stężeniach normalizują procesy złuszczania się naskórka, przez co nadają skórze jedwabistą gładkość. Dodatkowo nawilżają i uelastyczniają skórę, co też spłyca zmarszczki. Do tych celów najlepiej nadają się kwasy: migdałowy, glikolowy i laktobionowy. W domu stosuj je na oczyszczoną twarz, na noc, co dwa-trzy dni.

MOCNE NAWILŻENIE

Utrzymując odpowiedni poziom wilgoci we wszystkich warstwach skóry, zapobiegasz jej przesuszeniu.

Gdy naskórek jest nawilżony, płytkie zmarszczki się wypełniają. Pij zatem co najmniej 30 ml wody na każdy kilogram ciała. Stosuj sera nawilżające z kwasem hialuronowym, aloesem, śluzem ślimaka, szczególnie zimą, kiedy mróz i ciepło kaloryferów wysuszają powietrze. Na taki preparat koniecznie nałóż jeszcze krem – wzmocnisz nawilżenie, a także zapobiegniesz ulatnianiu się substancji aktywnych z serum.

WITAMINY I PEPTYDY

Naukowcy potwierdzają: witamy A, E i C rzeczywiście przenikają do głębszych warstw skóry i mogą zapobiegać niszczeniu się włókien elastynowych i kolagenowych. Dzięki temu skóra nie traci na jędrności, nie tworzą się też na niej kolejne linie i bruzdy. Podobnie jest z peptydami, maleńkimi cząsteczkami mającymi zdolność pobudzania aktywności fibroblastów, komórek skóry właściwej

z d wewnątr o y r ó k s iu Odżywien w krzem, e t a g o b u n sprzyja me tłuszczowe y s a w k i k cyn ją naczynia ia n c a m z omega-3. W az uelastyczniają e or krwionośn : kaszy w je z s ie z jd skórę. Zna iemieniu s , h c a n a n ba gryczanej, łonecznika s h c a k t s e lnianym, p , rybach. h c a h c e z r i dyni, o

80 | d b a m

o z d r o w i e

odpowiadających za wydzielanie elastyny.

Gdzie szukać tych substancji aktywnych? Witaminy i peptydy znajdziesz zarówno w serach, kremach, jak i maseczkach. Chcesz wzmocnić działanie tych ostatnich? Nakładaj je na noc! Wtedy skóra regeneruje się najszybciej i najintensywniej.

WZMOCNIENIE NATURALNEJ BARIERY OCHRONNEJ NASKÓRKA.

Czujesz, że twoja skóra łatwo się przesusza, piecze?

Szukaj kremów – lub nakładanych dodatkowo na nie olejków – z ceramidami i skwalanem.

Uszczelniając połączenia między komórkami naskórka, zwiększają jego odporność na podrażnienia oraz czynniki zewnętrzne. Zapobiegają też ucieczce wody ze skóry właściwej, co chroni przed dalszą degeneracją włókien kolagenu i elastyny.

OCHRONA PRZECIWSŁONECZNA

O tym można pisać bez końca, dlatego po prostu stosuj kremy z wysokimi filtrami. Tym bardziej, że możesz wybierać takie wersje preparatów, jakie ci pasują: lżejsze, bardziej kremowe czy żelowe. Ważne jest tylko to, by filtru nie oszczędzać, nakładaj na twarz około pół łyżeczki preparatu.

B ędą n owe f il t r y!

Ponieważ kremy z wysokim SPF chronią przed słońcem, ale też hamują produkcję witaminy D, swoją drogą ważnej dla skóry, naukowcy wciąż pracują nad kolejną generacją filtrów. W Australii są już w sprzedaży kosmetyki, np. z SPF 50, pozwalające skórze na produkcję o 50 procent więcej słonecznej witaminy niż klasyczna „pięćdziesiątka”.

patent na u ro d ę

HORMONÓW Stosowanie HTZ, czyli hormonalnej terapii zastępczej, dostarcza organizmowi estrogenów oraz wpływa pozytywnie na kondycję skóry i – w pewnym stopniu – spowalnia powstawanie nowych zmarszczek. Badacze z Yale te korzyści zauważyli u kobiet będących w okresie menopauzy i stosujących estrogeny przez co najmniej 5 lat.

Prawda nie jest… idealna Nowa nadzieja: bakuchion To roślinny odpowiednik retinolu. Działa silnie przeciwzmarszczkowo, ujędrnia skórę, poprawia jej koloryt.

Dodatkowo nie powoduje podrażnień i jest lepiej tolerowany przez wrażliwą skórę.

Kosmetolodzy przewidują, że może być hitem roku 2020!

zdjęcia: Adobe Stock (7), archiwum prywatne

reklama

Krem przeciwzmarszczkowy Receptura produktu została oparta na bazie składników aktywnych, które mogą skutecznie wnikać w głębsze warstwy naskórka, wspomagając tym samym odbudowę włókien kolagenowych. Dzięki lekkiej konsystencji krem szybko się wchłania, nie pozostawiając tłustej warstwy na skórze.

50 ml

Czy wiesz, że kurze łapki i zmarszczki pod oczami pojawiające się podczas uśmiechu czy zatroskania, większość z nas odbiera jako oznaki szczerości?

NASZ EKSPERT

Sylwia Wałęska KONSULTANT MEDYCZNY KLINIKA LA PERLA

Najnowsze trendy medycyny estetycznej to troska o naturalny wygląd. Priorytetem nie jest tylko pozbycie się zmarszczek, ale także poprawa wyglądu skóry poprzez zadbanie o jej jakość, gęstość i zdrowy koloryt.

Dzięki najnowszym technologiom możemy uzyskać efekt odmłodzenia i opóźnić proces starzenia się skóry. Polecam zastosowanie technologii HIFU, która nie ma sobie równych pod względem poprawy jakości skóry i jej gęstości. Dzieje się to dzięki ultradźwiękom wnikającym do skóry właściwej – tam zachodzą procesy regeneracji i odbudowy.

Zabieg jest całkowicie nieinwazyjny.

Drugim zabiegiem, który istotnie spowalnia oznaki upływającego czasu jest zastosowanie lasera frakcyjnego. Emituje on promieniowanie, które wnika w tkankę i jest pochłaniane przez wodę zawartą w komórkach. Błyskawicznie dochodzi do jej podgrzania i odparowania, a wraz z nią tkanki, w której się znajdowała. Uszkadzana jest jedynie wybrana część powierzchni skóry, w której powstają równomiernie rozmieszczone mikroskopijne ubytki, wyglądające jak dziurki.

Przez takie uszkodzenia możemy nakłonić skórę do samoczynnej odbudowy. Jest to zatem zabieg regeneracyjny, który odmładza w sposób naturalny, a więc realnie cofa oznaki starzenia, a nie tylko je maskuje. Jego efekty są widoczne do momentu, aż skóra znowu się zestarzeje. d b a m

o z d r o w i e | 81

pa ten t n a u rodę

PIĘKNO

TYSIĄCA I JEDNEJ NOCY PRYSZNIC, MASAŻ, A POTEM MASECZKA Z GLINKĄ – IDEALNIE NA JESIEŃ!

ARABSKIE RYTUAŁY PIELĘGNACYJNE WPROST Z HAMMAMU NIOSĄ ZE SOBĄ CIEPŁO, RELAKS I REGENERACJĘ SKÓRY. ZOBACZ, JAK JE PRZEPROWADZIĆ WE WŁASNEJ ŁAZIENCE. Karolina Zawadzka

82 | d b a m

o z d r o w i e

Hammam to pradawny rytuał oczyszczający ciało i duszę. Przy braku łazienek w arabskich domach wyjście do łaźni było wydarzeniem nie tylko pielęgnacyjnym, lecz także towarzyskim. Załatwiano tam interesy, spotykano się na plotki, a nawet w celach matrymonialnych.

Każda arabska panna młoda dzień przed ślubem udawała się do łaźni na kilkugodzinny rytuał piękności. Kobiety zabierały tam szczotki i rękawice do szorowania, mydło, glinki. Poza samym oczyszczaniem ciała depilowały się pastą cukrową czy farbowały włosy henną, nakładały maseczki. I uspokajały emocje, koiły nerwy. Bo taki rytuał to sama przyjemność. Cudownie ciepłe para i woda otulają twoje ciało, aromat wonnych olejków wypełnia łazienkę, pozwalając twoim myślom odpłynąć spokojnie gdzieś daleko…

patent na u ro d ę

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

1. Para, buch…

Aby łazienka jak najbardziej przypominała łaźnię, odkręć gorącą wodę pod prysznicem i poczekaj 5 minut.

Pomieszczenie wypełni para rozszerzająca pory skóry. Możesz wziąć ciepły, relaksujący prysznic lub 5-10-minutową kąpiel.

2. …mydło w r uch

W całe ciało, począwszy do stóp, poprzez łydki, uda, pośladki, brzuch i tułów z rękoma, wetrzyj mydło.

Tradycyjnie w hammamie jest to czarne mydło, tzw. savon noir. Wytwarzane z oliwek i oliwy, o konsystencji gęstego żelu i zielonobrązowym kolorze, działa jak naturalny peeling enzymatyczny, ale też oczyszcza pory i myjąc skórę, równocześnie ją nawilża oraz zmiękcza.

Mydło zostaw na skórze na 5-10 minut.

Zamiast niego możesz użyć ulubionego żelu pod prysznic, ale wtedy od razu przejdź do kolejnego punktu rytuału.

Zastanawiasz się, czy możesz użyć henny na bardzo ciemne włosy? I czy jest wersja dla blondynek?

Henna, czyli Lawsonia inermis, to roślina, którą od wieków Arabki i Hinduski barwią swoje ciemne włosy. Nadaje im rudawy odcień. Jesteś szatynką?

Osiągniesz podobny efekt.

Z każdym zabiegiem będzie on mocniejszy, bo henna odkłada się na włosach. Wolisz chłodne, ciemne odcienie?

Szukaj henny z dodatkiem indygo, czyli Indigofera tinctoria.

Jesteś blondynką? Możesz spróbować Cassii obovata, zioła zapewniającego miodowy odcień i złocisty blask.

3. Czas na rękawicę

4. Moc glinki

W tym momencie Arabki sięgają po ghassoul – marokańską glinkę, bogatą w minerały, m.in. magnez, krzem oraz cynk. Zmieszaj ją, bądź inną ulubioną, z wodą, tak by uzyskać papkę o konsystencji śmietany i nałóż na całe ciało. Możesz nią posmarować również twarz i skórę głowy.

Glinka pochłania zanieczyszczenia, łagodzi stany zapalne, rozjaśnia naskórek i zmniejsza jego przetłuszczanie się.

Przy suchej cerze możesz dodać do glinkowej mieszanki pół łyżeczki olejku, np. arganowego. Zapobiegnie to zbytniemu wysuszeniu skóry.

reklama

Zostaw ghassoul na skórze przez kwadrans. Jeśli w tym czasie wyschnie, zwilż ją wodą, np. oklepując skórę mokrą gąbką. Weź letni prysznic.

5. Olejowa regeneracja Kiedy ciało jest jeszcze wilgotne, wetrzyj w skórę olejek o działaniu relaksującym i pielęgnującym. Arabki najczęściej wybierają arganowy, nazywany płynnym złotem. Dzięki swojemu składowi nawilża i regeneruje cerę, działa przeciwzapalnie i odmładzająco.

Jeśli jednak wolisz inny olej, sięgaj po niego śmiało. Pamiętaj jednak, by wcierać go w nie do końca osuszoną skórę – dzięki temu zatrzyma wilgoć w naskórku.

Owiń się ręcznikiem, połóż, odpocznij i poczekaj, aż skóra wchłonie olej.

W tym czasie możesz wypić filiżankę tradycyjnej herbaty miętowej.

ODŻYWCZY CUKROWY PEELING DO CIAŁA Z OLEJEM ARGANOWYM Naturalne składniki, tj. olej arganowy, witamina E i kompleks olejów roślinnych, działają nawilżająco, czyniąc skórę gładką.

Kryształki cukru usuwają zanieczyszczenia oraz martwy, zrogowaciały naskórek, pobudzając skórę do odnowy.

300 ml

Więcej na www.botame.pl d b a m

o z d r o w i e | 83

zd j ę cia: Ad o b e Sto ck (4), R. C yro n ( 1)

Kiedy ciało jest już namydlone, sięgnij po rękawicę kessa. To arabska myjka wykonana z szorstkiego materiału.

Wkłada się ją na dłoń i masuje całe ciało, znów od stóp ku górze.

Rób to energicznie, okrężnymi ruchami. Najwięcej uwagi poświęć piętom, kolanom i łokciom. Brzuch, piersi i dekolt potraktuj łagodniej.

Cały zabieg powinien trwać kilka minut. Spłucz się pod prysznicem.

INSPIRACJE

D I E TA

SŁODKIE DZIECIAKI Tajemnice etykiety Sacharoza, fruktoza, melasa, cukier trzcinowy lub inwertowany, syrop glukozowo-fruktozowy, z agawy, ryżowy czy kukurydziany – to wszystko jest cukier. Ograniczyć warto nawet miód, choć zawiera wiele witamin i zdrowych enzymów.

PO ŚNIADANIU BATONIK. NA PODWIECZOREK KUPNA DROŻDŻÓWKA. ZARÓWNO MALUCHY, JAK I UCZNIOWIE JEDZĄ ZA DUŻO CUKRU, SZCZEGÓLNIE UKRYTEGO. ZOBACZ, JAK GO UNIKAĆ.

TO WYWOŁUJE

• próchnica • nadwaga i otyłość • problemy z pamięcią • kłopoty z koncentracją • insulinooporność i cukrzyca • choroby układu krążenia

17

Wyel im in uj pro bl em Odstaw słodkie napoje, zamiast soków dawaj dziecku owoce. Płatki śniadaniowe zamień na owsiane czy jaglane z bakaliami lub miodem. Jogurty owocowe ze sklepu zastąp naturalnym zmieszanym np. z bananowym purée. Piecz domowe, niskosłodzone ciasta.

84 | d b a m

o z d r o w i e

zdjęcia: Adobe Stock (2)

łyżeczek cukru dziennie je polski 3-latek!

WIEM CO JEM

? !

ILE JAK NA

TŁUSZCZU

LEK ARSTWO

w i em co j em

NASZ EKSPERT

Hanna Stolińska DIETETYK, DR NAUK O ZDROWIU, WYKŁADOWCA AKADEMICKI, WSPÓŁZAŁOŻYCIELKA FUNDACJI KOBIETY BEZ DIETY, AUTORKA WIELU KSIĄŻEK O LECZENIU DIETĄ

Co dla dietetyka jest najważniejsze, jeśli chodzi o tłuszcz w diecie?

To, żeby tego tłuszczu była odpowiednia ilość. Zauważyłam u moich pacjentów taką tendencję, że kiedy smażą potrawę czy dodają oliwę do sałatki, to zwykle przesadzają z ich ilością. Nie patrzą, nie odmierzają łyżką czy łyżeczką, używają bez umiaru.

To ile to jest „za dużo tłuszczu”?

Jeśli policzymy, że ktoś spożywa go cztery, pięć łyżek w ciągu dnia, to może skutkować tym, że nie potrafi schudnąć. Pamiętajmy, że tłuszcz jest jednak najbardziej energetycznym składnikiem spożywczym.

Mimo że istnieją „dobre tłuszcze”, bo każdy składnik jest nam potrzebny do życia, to należy na nie uważać.

Zdarza się, że nawet jeśli staramy się jeść zdrowo i kupujemy sałatkę, a potem zalewamy warzywa sosem z dołączonego pojemniczka, to mamy bardzo kaloryczną potrawę. Tak naprawdę nie wiemy dokładnie, ile oliwy wtedy wlaliśmy. To mogą być nawet trzy łyżki. Dlatego tak ważne jest odmierzanie.

Na co jeszcze trzeba zwracać uwagę?

W ciągu dnia spożywamy też tzw. tłuszcz ukryty. Tu nie chodzi o olej, smalec czy masło, ani nawet jajko czy awokado, ale na przykład o żywność wysokoprzetworzoną. W niej gołym okiem tłuszczu nie zobaczymy.

86 | d b a m

o z d r o w i e

CO JEŚĆ: MASŁO CZY MARGARYNĘ?

NA CZYM SMAŻYĆ RYBY? CZY SMALEC TO SAMO ZŁO, A ŚNIADANIA BIAŁKOWO-TŁUSZCZOWE POMAGAJĄ W INSULINOOPORNOŚCI? ROZPRAWIAMY SIĘ Z NAJTŁUSTSZYMI PRAWDAMI I MITAMI. Rozmawia: Iwona Czarnyszewicz

Przykład? Ciastka wydają nam się słodyczami, a tak naprawdę jest w nich dużo tłuszczu, a w serach pleśniowych i topionych – aż 90 procent. Dużo jest go też w mięsie, wędlinach, kiełbasach, salami, parówkach, gotowych sosach i pełnotłustym mleku. Pułapka polega na tym, że tłuszcz jest nośnikiem smaku, dlatego produkty, w których jest on ukryty, tak bardzo lubimy.

Lepiej wybierać chude mleko?

Mleko o zawartości tłuszczu 3,2 procent potrzebne jest tylko dzieciom do drugiego roku życia do budowy układu nerwowego. Niestety, nadal w Polsce pokutuje przekonanie, że dzieci powinny pić pełnotłuste mleko niezależnie od wieku.

Które tłuszcze są najbardziej szkodliwe?

W tym kontekście nauka mówi konsekwentnie od wielu lat to samo – nasycone kwasy tłuszczowe, czyli te pochodzenia zwierzęcego. Dlatego wszystkim polecam dietę opartą głównie na warzywach, owocach, ziarnach i pestkach. I tu ciekawostka! Współprowadzę badania naukowe dotyczące cofania się zmian miażdżycowych w tętnicach. Jedna grupa ma dietę śródziemnomorską, a druga wegańską. Pierwsza może dodawać do potraw np. oliwę, a w drugiej grupie tłuszcz stanowi tylko 10 procent wartości energetycznej diety i pochodzi jedynie z produktów naturalnych, takich jak pestki, orzechy, awokado, oliwki, nasiona chia i konopne, siemię lniane. Widać wyraźnie, że w tej drugiej grupie najlepiej cofają się zmiany miażdżycowe.

Jaka dieta jest najbardziej korzystna dla osób chorych na serce i schorzenia układu krążenia?

W Stanach Zjednoczonych zalecana jest np. dieta Ornisha, bazująca głównie na produktach pochodzenia roślinnego, choć też dopuszczająca zwierzęce w niektórych konfiguracjach. Rekomenduje się ją pacjentom do leczenia zmian miażdżycowych.

Co ciekawe, ta dieta jest oficjalnie dofinansowywana, co oznacza, że pacjent może sobie wybrać, czy dostaje pieniądze na lekarstwa, czy na dietę.

wiem co je m

To ile my takiego tłuszczu potrzebujemy?

Zdrowa osoba nie potrzebuje więcej niż 10 procent tłuszczu w swoim bilansie żywieniowym. Choć przyznam, że w swoim domu nie używam ani masła, ani oliwy, ani oleju. Ale uwielbiam jeść oliwki, pestki, awokado i wszystkie orzechy.

Uważam, że jeśli wytłoczymy olej, dostajemy puste kalorie plus trochę witaminy E. Natomiast jeśli korzystamy z tłuszczu jak najmniej przetworzonego, czyli takiego, który znajduje się np. w siemieniu lnianym czy awokado, to dostajemy masę witamin i minerałów, bo one najlepiej zachowują się w swojej naturalnej strukturze.

Jeśli przeciętny Polak obniży o 20 procent ilość tłuszczów w swojej codziennej diecie, będzie to z korzyścią dla jego zdrowia.

Czy słuszna jest teoria, by smażyć na tłuszczach zwierzęcych?

Ta teoria mówi, że to są tłuszcze, które się nie utleniają. Jednak ja uważam, że powinniśmy ich unikać, nawet do smażenia.

Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne, nasz Instytut Żywności i Żywienia oraz wszystkie najpoważniejsze instytucje żywieniowe potwierdzają, że warto smażyć na oliwie albo na zwykłym oleju rzepakowym.

Trzeba tylko zwrócić uwagę, by oliwa nie była „extra vergin”, bo ta ma najwięcej wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które pod wpływem temperatury utleniają się do kwasów tłuszczowych trans.

Dlaczego te wcześniej wymienione oleje są polecane do smażenia?

Chodzi o odpowiednie proporcje kwasów omega-3 do omega-6. W oleju rzepakowym i oliwie te proporcje oraz ilość kwasu oleinowego są dobre.

Jakich zatem olejów nie używać na patelni?

Tych nierafinowanych, takich jak np. rzepakowy, lniany, z wiesiołka, czarnuszki, ogórecznika. Mają więcej kwasów omega-3, które pod wpływem temperatury łatwiej przekształcają się w kwasy tłuszczowe trans.

Margaryny miękkie, czyli takie do smarowania kanapek, mają mniej tłuszczów trans niż masło, a dodatkowo zawierają korzystne fitosterole.

Jak jest z utwardzanymi margarynami?

Badania Instytutu Żywności i Żywienia potwierdzają, że margaryny miękkie, czyli takie do smarowania kanapek, mają mniej tłuszczów trans niż masło, a dodatkowo zawierają korzystne fitosterole roślinne. Jednak od razu muszę zaznaczyć, że nie jestem zwolennikiem ani miękkich margaryn, ani masła. Lepiej kanapkę posmarować serkiem lub hummusem, czyli czymś, co zawiera mniej tłuszczu.

A jak jest z pieczeniem ciast?

Najlepiej używać do tego albo olejów roślinnych, albo masła. Nie polecam utwardzanych margaryn cukierniczych, bo one zawierają najwięcej kwasów tłuszczowych trans.

Już tyle mówimy o tłuszczach trans. Dlaczego są tak bardzo szkodliwe?

Są prozapalne, podwyższają cholesterol, trójglicerydy. Są też podejrzewane o działanie rakotwórcze. d b a m

o z d r o w i e | 87

w i em co j em

Czy grillowanie jest zdrowe?

Jest tylko wtedy szkodliwe, jeśli tłuszcz kapie na węgiel, a potem wraca razem z dymem do mięsa czy ryby w postaci hetorocyklicznych aminów.

Myślałam, że szkodliwość polega głównie na tym, że potrawy na grillu łatwo się przypalają.

Wiemy, że spalone mięso ma działanie rakotwórcze. Dwa lata temu WHO wydała oświadczenie, że zjedzenie 38 gramów dziennie spalonego mięsa zwiększa nasze ryzyko nowotworów o 18 procent. Jednak możemy też zdrowo grillować, tylko że na grillu elektrycznym i pilnując, by nic się nie przypalało.

Wtedy związki rakotwórcze nie powstaną.

A czy prawdą jest, że powinniśmy jeść dużo ryb?

Tak, że względu na ukryte w nich kwasy omega-3, których nadal w naszych dietach jest za mało. Omega-3 wpływają na metabolizm, na funkcjonowanie mózgu i zmniejszają stany zapalne. Mogą zapobiegać chorobom serca, jelit, reumatoidalnemu zapaleniu stawów, depresjom, alergiom i nowotworom.

Gdzie znajdziemy kwasy omega-3?

Przede wszystkim w tłustych rybach morskich, takich jak makrela, tuńczyk, łosoś, śledź, halibut. Dlatego zaleca się, by jeść ryby przynajmniej dwa razy w tygodniu. Żeby zaspokoić w naszej diecie zapotrzebowanie na omega-3, wystarczy, byśmy zjedli 20 gramów makreli dziennie. A to jest tylko jedna łyżka! Polacy natomiast nie jedzą ryb, bo boją się zanieczyszczeń. Ja jednak bardziej bałabym się żywności wysokoprzetworzonej, napakowanej barwnikami i konserwantami.

Jak przygotowywać ryby?

Najlepiej wybierać nie te z puszki czy wędzone, ale surowe, które potem przyrządzimy na parze, grillujemy albo pieczemy. Uunikajmy smażenia. Jeśli wrzucimy rybę (która zawiera sporo omega-3) na gorącą patelnię z oliwą (bogatą w omega-6), to wtedy omega-6 zniszczy omega-3. I posiłek będzie mniej wartościowy.

88 | d b a m

o z d r o w i e

To co robić? Jeść łyżkę siemienia lnianego dziennie?

Zdecydowanie tak, tylko trzeba pamiętać, że powinniśmy to siemię lniane na bieżąco mielić. Bo jeśli jemy całe ziarenka, to one „przelecą” przez przewód pokarmowy, nie oddając nam swoich dobrych właściwości. Jeśli siemię leży zmielone dłużej niż trzy dni, to też niestety nadaje się tylko do wyrzucenia. Tak samo powinniśmy postępować z nasionami chia i konopnymi.

Zaraz, zaraz, ale w modnych obecnie deserach z nasiona chia, nic nie jest zmielone!

Bo jedno jest dla przyjemności, a drugie dla zdrowia. Dlatego warto w domu mieć młynek i mielić te ziarenka na bieżąco, a następnie maksymalnie do trzech dni przechowywać w lodówce. Bo po tym terminie tłuszcze utleniają się i ziarenka nadają się do wyrzucenia. Dlatego też nie kupujmy mielonego siemienia. Jest nic niewarte. Tak samo jak

zdjęcia: Adobe Stock (7), archiwum prywatne (1)

Nie kupujmy mielonego siemienia.

Jest nic niewarte. Tak samo jak to „odtłuszczone”. Przecież chcemy je jeść właśnie dla tłuszczu.

Czy weganie mają szanse z roślin czerpać moc omega-3?

Możemy suplementować omega-3 albo szukać tych kwasów w naturze. Kwasy omega-3 znajdują się np. w orzechach włoskich, siemieniu lnianym, wodorostach, algach, produktach sojowych, nasionach chia, nasionach konopnych i zielonych warzywach liściastych. Ale to jest trochę bardziej skomplikowane, bo rośliny zawierają kwas alfalinolenowy, który dopiero w organizmie przekształca się do omega-3 i niestety tylko na poziomie 10 procent.

wiem co je m

to „odtłuszczone”. Przecież chcemy je jeść właśnie dla tłuszczu.

z taką dietą, to już osoba starsza – nie. Natychmiast wzrośnie jej poziom cholesterolu i inne parametry badane z krwi.

Jak przechowywać oliwy i oleje?

Najlepiej kupujmy takie w butelkach przyciemnianych, a po otworzeniu przechowujmy je w lodówce.

A czy osoby z insulinoopornością powinny jeść bardziej tłusto?

Absolutnie nie ma na ten temat badań naukowych! W przypadku osób z insulinoopornością część dietetyków zaleca np. śniadania białkowo-tłuszczowe, czyli np. jajecznicę z awokado. Jednak moim zdaniem chodzi tu tylko o to, że po sytym śniadaniu taka osoba dłużej nie czuje głodu niż po owsiance czy kanapce. Jedni pacjenci po śniadaniu białkowo-tłuszczowym czują się lepiej, a inni nie. Dlatego nie wolno z automatu zalecać każdemu takiego pomysłu.

A czy ketodieta oparta głównie na produktach wysokotłuszczowych ma sens?

Opracowano ją dla ludzi chorych na padaczkę i jeśli już jest zalecana i stosowana, to pod bardzo ścisłą kontrolą lekarzy. Natomiast kiedy co roku ogłaszany jest ranking diet, to ketogenna jest na szarym końcu.

Dlaczego więc stała się taka modna?

Bo kiedy jemy głównie mięso, w organizmie powstają ciała ketonowe i wtedy szybciej spalamy tkankę tłuszczową. O ile młoda osoba, u której dobrze pracują nerki i wątroba, poradzi sobie

Mam jeszcze pytanie o kontrowersyjny olej kokosowy. Czy on jest dobry dla zdrowia, czy nie? Zdania są podzielone!

Nie polecam. Zwłaszcza przy problemach kardiologicznych i podwyższonym cholesterolu. Dziś modne jest jednak dodawanie oleju kokosowego do wszystkiego: do owsianki, ciasta, a nawet picie kawy z tym tłuszczem, tzw. małej czarnej kuloodpornej. Pamiętajmy, że olej kokosowy czy nawet masło migdałowe dodane do owsianki poważnie podwyższa jej kaloryczność.

To są ciekawe dietetyczne pułapki! Wtedy mówię swoim pacjentom: wszystko jest dla ludzi, ale w umiarkowanych ilościach. r e k l a m a

w i em co j em

TAK BĘDZIEMY M CO BĘDZIE MODNE, A CO ODCHODZI W NIEPAMIĘĆ? CZY FLEKSITARIANIZ WCIĄŻ BĘDZIE ŚWIĘCIŁ TRIUMFY? ZOBACZ I SAMA OCEŃ, KTÓRE Z TYCH TRENDÓW TO… PO PROSTU ZASADY I SKŁADNIKI ZDROWEGO ODŻYWIANIA ;) GOTOWANIE W DOMU Nie tylko Amerykanie chętnie jadają w restauracjach.

Już 40 procent Polaków w wieku 18-23 lata co najmniej raz w tygodniu stołuje się poza domem. I świetnie, bo próbowanie nowych smaków jest rewelacyjne.

Jednak gotując we własnej kuchni z samodzielnie wybranych produktów, łatwiej jest przyrządzić takie posiłki, jakie chcemy zjeść i jakie… są dla nas dobre.

Niestety, liczba nietolerancji pokarmowych wciąż rośnie.

ROŚLINNY NABIAŁ Jogurt kokosowy czy mleko owsiane będą coraz popularniejsze, i to nie tylko wśród wegan.

Fleksitarianizm, czyli dieta w której sama decydujesz, jak często jesz mięso i nabiał, dalej będzie modny, a firmy to wiedzą, więc wybór roślinnych mlek i serów będzie rósł.

CIECIERZYCOWE „ORZESZKI” Piekarnik rozgrzej do 180 stopni C. Ciecierzycę odlej z puszki, przepłucz na sicie, a potem osusz. Wymieszaj z 2 łyżkami oliwy, 2 łyżeczkami papryki (najlepiej wędzonej), solidną szczyptą soli i 1/2 łyżeczki tymianku.

Piecz 30-40 minut na blasze wyłożonej papierem do pieczenia.

ZDROWE PRZEKĄSKI Wieczór przy dobrym filmie bez chipsów? Mało kto chce z nich rezygnować tak zupełnie… W tym roku będzie łatwiej, ma być pysznie, ale i bardziej zdrowo. Producenci będą zatem częściej stawiać na chrupki z ciecierzycy, buraka, komosy ryżowej czy jarmużu. Oczywiście możesz zrobić je też w domu!

90 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co je m

JEŚĆ W 2020 JACKFRUIT To inaczej owoc drzewa chlebowego, który można kupić w puszce.

Swoją teksturą przypomina szarpaną wieprzowinę, łatwo też jest go doprawić typowo mięsnymi przyprawami.

To dobre źródło żelaza, wapnia i witamin z grupy B.

Czyli bezalkoholowe drinki dla wszystkich tych, którzy procentów chcą unikać. Najlepiej ze świeżych soków i owoców czy warzyw.

PASTY I MASEŁKA Będą coraz popularniejsze, począwszy od znanych już orzechowych smarowideł, przez warzywne i strączkowe, a skończywszy na mniej oczywistych, np. z karobu.

Do ich przygotowania wykorzystuj resztki warzyw, natki i liście – nawet rzodkiewki czy selera – a dodatkowo nie będziesz marnować jedzenia.

30%

KETO NIE PRZY ŁUSZCZYCY? Badacze z Paracelsus Medical University w Salzburgu przestrzegają chor ych na łuszczycę przed stosowaniem niektórych typów diet ketogenicznych. Okazuje się, że mogą one zaostrzać objawy choroby!

Sama idea odchudzania w wersji keto polega na niemal całkowitej rezygnacji z węglowodanów na rzecz białek i tłuszczów.

Eksperymenty Austriaków wskazują, że jadłospisy obfitujące w tłuszcze o zawartości trójglicerydów średniołańcuchowych (MCT) – np. pochodzących z kokosa, połączonych z kwasami omega-3 mogą przyczyniać się do zaogniania zmian skórnych. Takiego działania nie miały diety z trójglicerydami długołańcuchowymi (LCT), pochodzącymi z soi, oliwek, ryb czy mięsa.

tyle wartości odżywczych tracą mrożonki w porównaniu ze świeżymi produktami. Czy to dużo? Nie! To znacząco mniej niż wskutek suszenia, solenia czy zagęszczania, czyli innych metod utrwalania żywności.

A zatem bez obaw kupuj zimą mrożone warzywa i owoce. d b a m

o z d r o w i e | 91

zdjęcia: Adobe Stock (3)

MOCKTAILE

w i em co j em

SZYBKA MIĘTA Nie parz jej dłużej niż 3 minuty. Gotowy napar nie podrażni ci żołądka.

ZIOŁA SĄ NATURALNE, TANIE, DOSTĘPNE, AŻ SZKODA Z NICH NIE KORZYSTAĆ! JEDNAK, ABY POMOGŁY, ZAMIAST ZASZKODZIĆ, TRZEBA WIEDZIEĆ, JAK JE WYBIERAĆ I PRZYGOTOWYWAĆ.

W ZIELARSKIEJ KUCHNI 92 | d b a m

o z d r o w i e

Z

wiem co je m

Z

astanawiałaś się, dlaczego zioła działają? Co sprawia, że pomagają w popularnych dolegliwościach?

Rośliny przede wszystkim są pełne flawonoidów, substancji o działaniu przeciwzapalnym i wymiatającym wolne rodniki. Leczniczą moc mają również antocyjany, barwniki roślinne, wzmacniają elastyczność naczyń krwionośnych. Kwasy fenolowe zwalczają bakterie, katechiny wspierają pracę serca i układu krwionośnego, a olejki eteryczne wpływają na cały układ pokarmowy.

Te i inne substancje aktywne działają na twoją dolegliwość, ale moc ziół na tym się nie kończy. Bo w roślinach znajduje się jeszcze kilka czy nawet kilkadziesiąt innych substancji. Dzięki temu prawie zawsze zioła działają wielotorowo – pomagają w podstawowej dolegliwości, ale też wyganiają wolne rodniki, działają przeciwzapalnie czy przeciwbakteryjnie.

Zobacz, jak je wykorzystać zimą.

SZUKASZ CZEGOŚ NA GORĄCZKĘ…

Pomogą ci obniżyć temperaturę, działają przeciwzapalnie i przeciwdrobnoustrojowo. Pamiętaj, że nie są tak silne jak leki syntetyczne.

Jeśli nie odczuwasz satysfakcjonujących efektów, sięgnij po preparaty w tabletkach lub poradź lekarza.

• WIERZBA

PURPUROWA

Zawiera salicylany, nie mogą więc stosować jej dzieci do 14. roku życia ani kobiety w ciąży.

Nie jest polecana podczas miesiączki.

›

• CZARNY BEZ Możesz stosować zarówno kwiaty, jak i owoce.

WCIĄŻ KASZLESZ PO CHOROBIE… Zwalczają suchość w gardle, osłaniają jego śluzówkę. Działają wykrztuśnie, nie stosuj ich zatem po godz. 17.

• OMAN WIELKI

Zawiera olejki eteryczne o działaniu bakteriobójczym oraz saponiny przyspieszające usuwanie zalegającej wydzieliny z układu oddechowego.

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI musisz ograniczać się do picia melisy.

Zioła o działaniu wyciszającym to także rumianek, werbena, głóg, lawenda i chmiel.

• PRAWOŚLAZ LEKARSKI

Działa wykrztuśnie, ale i kojąco.

Przy okazji łagodzi podrażnienia układu pokarmowego często występujące podczas kaszlu.

Czeka cię sporo stresujących sytuacji, masz problemy z zaśnięciem i spokojnym snem? Nie

d b a m

Dwa ostatnie możesz nie tylko zaparzać.

Wsyp je do małej poduszeczki lub wysyp na bawełnianą chustę i zwiąż. Połóż w łóżku, obok jaśka. Ich zapach pomoże ci wyciszyć się przed snem.

o z d r o w i e | 93

w i em co j em

reklama

CZYM SIĘ RÓŻNIĄ?

NAPAR – zioła zalewasz wrzątkiem i odstawiasz na kilka-kilkanaście minut.

ODWAR (wywar) – wybrane liście, korzenie czy kwiaty wsypujesz do garnka, dodajesz letnią wodę i gotujesz 5-30 minut w zależności od tego, jaką roślinę wybrałaś.

MACERAT – jego przygotowanie zajmuje

od kilku godzin do kilku tygodni. Zioła zalewasz wodą, wodą i alkoholem lub olejem.

OKŁAD (kataplazm) – kompres z posiekanych i zalanych ciepłą wodą ziół.

Herbata Rooibos Manuka Herbata Rooibos z czerwonokrzewu (Aspalathuslinearis) pochodzi z Republiki Południowej Afryki, dzięki czemu jest naturalna i nie zawiera dodatkowych związków chemicznych. Wyróżnia ją oryginalne połączenie miodowego smaku krzewu rooibos z nowozelandzkim miodem manuka, żurawiną, maliną i imbirem.

20 saszetek

SZTUKA

PRAWIDŁOWEGO PARZENIA

• LUBCZYK

• BAZYLIA

Usprawnia procesy żołądkowe, dodaje potrawom smaku, zwiększa koncentrację i uspokaja. Same zalety ;)

Poprawiają pracę jelit, zwiększają wydzielanie żółci. Pomagają pozbyć się uczucia ciężkości i przyspieszają przemianę materii.

94 | d b a m

o z d r o w i e

Jego liście i korzenie likwidują wzdęcia, poprawiają trawienie. Działają moczopędnie.

Nie dla kobiet w ciąży!

Przygotuj naczynie, duży kubek lub dzbanek.

Powinien być wykonany ze szkła, ceramiki lub stali nierdzewnej. Aluminium czy miedź mogą reagować ze składnikami aktywnymi z ziołowej herbatki.

3

2

Wsyp porcję liści. W przypadku najpopularniejszych ziół, jak mięta, lipa, czarny bez czy rumianek wystarczy łyżka surowca.

Zalej zioło, przykryj naczynie spodeczkiem. Dzięki temu nie ulotnią się olejki eteryczne. Zaparzaj zgodnie z zaleceniami lekarza lub z przepisem z opakowania.

4

PO CO PARZYĆ?

Dzięki temu uwalniają się z roślinnych komórek lecznicze związki. Obróbka cieplna powoduje rozpad celulozowych błon komórkowych.

zdjęcia: Adobe Stock (10), R. Cyron (1)

MASZ PROBLEMY Z TRAWIENIEM…

1

Zagotuj wodę. Najlepsza do zaparzania ziół jest miękka. Jeśli masz twardą kranówkę, możesz ją przed zagotowaniem przefiltrować.

MÓJ

PATENT

EDYTA HERBUŚ

● aktorka, tancerka klasy „S” w tańcach latynoamerykańskich. Występowała w programie „Taniec z Gwiazdami”. Gra w serialu Polsatu „Pierwsza miłość”

Kiedy pojawiają się pierwsze oznaki przeziębienia, przygotowuję sobie napar na wzmocnienie: mięta z imbirem, kurkumą i goździkami, który ma działanie antybakteryjne.

Wieczorem doskonale działa napar z melisy, który relaksuje i pozwala spokojniej zasnąć. Ciepła woda z cytryną

o poranku ma oczyszczające właściwości. Piję przynajmniej szklankę zaraz po przebudzeniu każdego dnia. Wieczorem staram się już nie jeść, by zostawić organizmowi 12 godzin na regenerację.

Unikam zimnych napojów, bo czuję, że ciepła woda działa na mój organizm kojąco i relaksująco, a na żołądek rozkurczowo, szczególnie w stresie. Postępuję intuicyjnie.

Mój organizm najlepiej reaguje na delikatne ziołowe napary, herbaty ajurwedyjskie i wodę. W każdej wolnej chwili idę do kuchni, by zaparzyć sobie aromatyczny kubek czegoś pysznego. Rzadko piję kawę, wolę zieloną herbatę, która ma podobne działanie. Świeże zioła dodaję do większości potraw: lubczyk do rosołu, szczypiorek do pomidorowej, a do purée ziemniaczanego kolendrę, rozmaryn lub koperek. Dzięki temu codziennie mam to samo danie z nowym aromatem.

d b a m

o z d r o w i e | 95

zdjęcie: East News, Adobe Stock

W

ierzę w uzdrawiającą moc natury, dlatego w mojej kuchni znajduje się zestaw naturalnych ziół – m.in. kolendra, tymianek, majeranek, bazylia, lubczyk, mięta, rozmaryn, ale nie takich supermarketowych, które trudno się ukorzeniają. Kupiłam roślinki całoroczne z ekologicznej uprawy bez pestycydów, bez chemii. Widziałam, w jaki sposób są uprawiane, np. w zwalczaniu mszyc pomagają inne owady, które nie szkodzą uprawie. Z takich naturalnych, niesuszonych listków przez cały rok przygotowuję napary, które są świetną opcją, by dostarczać organizmowi witamin i innych dobroczynnych substancji. Te zioła się rozrastają, na miejsce urywanych listków wyrastają nowe.

w i e m co j e m

Pełna miska kcal

480

porcja

SZCZYT PRZYJEMNOŚCI W ZIMOWY DZIEŃ? ROZGRZEWAJĄCA ZUPA. DO ZJEDZENIA I WYPICIA: TRADYCYJNY ROSÓŁ, RAMEN, PHO, MISO… KTÓRĄ WYBIERZESZ DZISIAJ? 96 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co jem

RAMEN ZE SCHABEM składniki: • 700 g skrzydełek i szyjek kurzych • marchewka • pietruszka • seler • 2 cm kawałek imbiru • łyżeczka cukru • 1/2 chili • 3 ząbki czosnku • 2 gwiazdki anyżu • 4 łyżki sosu sojowego • 4 łyżki wina mirin (lub 8 łyżeczek białego wina + 4 łyżeczki cukru) • liść kombu • 200 g schabu • 4 łyżki oleju • 2 jajka • 200 g makaronu ramen • 2 cebule dymki ze szczypiorem • sól, pieprz • ew. grzyby azjatyckie, np. shimeji, enoki

przygotowanie: Kurczaka włóż do brytfanny, polej 3 łyżkami oleju, dopraw pieprzem. W naczyniu umieść również obrane i pocięte warzywa, czosnek, imbir, chili, anyż. Piecz 1 i 1/2 godziny w 130 st. C. Wrzuć do garnka. Dodaj sos sojowy, mirin, cukier, liść kombu i 6 szklanek wody. Doprowadź do wrzenia, gotuj na małym ogniu przez 4 godziny.

Schab natrzyj przeciśniętym ząbkiem czosnku, solą, pieprzem i łyżką oleju. Podsmaż z każdej strony, a potem przełóż do brytfanny i piecz w 180 st. C przez 45-60 minut. Ugotuj jajka. Włóż do zimnej wody i gotuj 5 minut od zawrzenia. Grzybki podsmaż na oleju.

Przecedź bulion – część warto zamrozić!

– przygotuj makaron według instrukcji na opakowaniu. Włóż go do misek, zalej wywarem, dodaj jajko, pocięty schab i posiekany szczypior oraz grzyby.

kcal

70

porcja

ROSÓŁ WEGAŃSKI składniki: • włoszczyzna • cebula • ząbek czosnku • 2 suszone grzyby • po 4 ziarna: ziela angielskiego i pieprzu • 1/2 łyżeczki kurkumy • łyżka oleju słonecznikowego lub rzepakowego • 2-3 łyżki sosu sojowego • ew. kilka liści lubczyku

przygotowanie: Włoszczyznę opłucz, seler obierz, marchew i pietruszkę możesz tylko wyszorować, zostawiając nacie. Warzywa pokrój na duże kawałki, zalej 3 litrami wody, dodaj resztę składników. Zagotuj, przykręć ogień i pozostaw na nim przez 2-3 godziny.

Odcedź, dopraw sosem sojowym.

Warzywa zużyj do sałatki. d b a m

o z d r o w i e | 97

wiem co jem

PHO BÒ składniki: • 1,5 kg kości wołowych ze szpikiem • 2 cebule • 3 cm imbiru • laska cynamonu • 5 goździków • 3 gwiazdki anyżu • po łyżeczce ziaren: kolendry, kopru włoskiego, pieprzu • 2 łyżki cukru • łyżeczka soli + 2 łyżki (do moczenia kości) • 1/2 szklanki sosu rybnego • 300 g łaty wołowej • 300 g makaronu ryżowego • limonka • zielone chili • garść kolendry • dymka

przygotowanie:

kcal

120

porcja

Opłukane kości zalej zimną wodą, dodaj 2 łyżki soli, zostaw na godzinę. Znów opłucz, zalej 4 litrami wody. Zagotuj, zmniejsz płomień. Trzymaj na ogniu 30 minut, zdejmuj co kilka minut szumowiny. W tym czasie podpiecz w 180 st. C przecięte na pół imbir i cebulę, a przyprawy podpraż na suchej patelni. Wszystko wrzuć do wywaru, dodaj cukier, sos rybny i łyżeczkę soli.

Gotuj na najmniejszym ogniu przez 4 godziny. Odcedź. Ugotuj makaron według przepisu na opakowaniu.

Schłodzoną w zamrażarce łatę pokrój jak najcieniej. Włóż makaron i mięso do miseczek, zalej wrzącym bulionem.

Podawaj z dymką, limonką i kolendrą.

MISO składniki: • 30 g wodorostów kombu + 5 g płatków bonito (lub zamiast obu 10 g bulionu dashi instant) • 4 łyżki pasty miso • kostka tofu • szczypior • łyżka sezamu • 2 pieczarki • płatek wodorostów nori

przygotowanie: Przygotuj bulion. W 1,5 l wody zagotuj kombu. Zdejmij z ognia, wrzuć płatki bonito, zamieszaj i odstaw na 5 minut.

Odcedź. Zamiast tego możesz też rozpuścić w tej samej ilości wody 10 g dashi instant. Gotuj je 5 minut na małym ogniu.

W bulionie rozpuść pastę miso.

Dodaj pocięte w kostkę tofu. Podgrzewaj przez kilka minut, ale nie dopuść do zagotowania. Wlej do miseczek, dodaj posiekany szczypior, sezam, pocięte cienko grzyby i kawałki wodorostów nori.

98 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co jem

kcal

680

porcja

d b a m

o z d r o w i e | 99

w i e m co j e m

kcal

300

porcja

100 | d b a m

o z d r o w i e

wiem co jem

TRADYCYJNY ROSÓŁ składniki: • 8 skrzydełek z kurczaka • 500 g wołowej pręgi • 2 marchewki • 2 pietruszki • 1/2 selera • por • cebula, mała • 5 ziaren ziela angielskiego • 5 ziaren pieprzu • sól do smaku • ew. lubczyk

przygotowanie: Oba rodzaje mięsa opłucz, włóż do garnka i wlej 4 litry wody.

Zagotuj i ustaw najmniejszy płomień.

Gotuj 30 minut, zbierając w międzyczasie szumowiny. Umyj włoszczyznę i obierz, nać pietruszki zachowaj.

Pokrój warzywa na kawałki, wrzuć do wywaru. Dodaj opaloną nad ogniem cebulę, a także lubczyk, ziele i pieprz.

Gotuj co najmniej dwie godziny, a najlepiej cztery, na wolnym ogniu.

Przecedź, dopraw solą i pieprzem.

Podawaj z makaronem i natką.

ZUPA RYBNA składniki: • 250 g rybich głów i kręgosłupów • 500 g morszczuka lub dorsza • 4 marchewki • cebula • pietruszka • 1/2 selera • 4 ziemniaki • 4 ziarna ziela angielskiego • 5 ziaren pieprzu • liść laurowy • sól

zdjęcia: Adobe Stock (6)

przygotowanie: Do garnka wlej 4 litry zimnej wody, włóż opłukane rybie głowy i kręgosłupy.

Zagotuj i ustaw na mały płomień.

Zdejmuj pojawiające się szumowiny.

Kiedy przestaną się pojawiać, dodaj cebulę oraz obrane i pokrojone: 2 marchewki, pietruszkę i selera.

Wrzuć liść laurowy, ziele i pieprz.

Gotuj 60 minut. Przelej przez sito.

Do wywaru dodaj pokrojone 2 marchewki i obrane ziemniaki. Kiedy będą niemal miękkie, wrzuć kawałki ryby.

Gotuj 10 minut, posól do smaku.

kcal

280

porcja

d b a m

o z d r o w i e | 101

INSPIRACJE

RELAKS

S T O PY

W GÓRĘ CZUJESZ SIĘ ZESTRESOWANA, POZBAWIONA CHĘCI DO DZIAŁANIA? ZNAJDŹ CHWILĘ NA ODPOCZYNEK Z UNIESIONYMI NOGAMI. TO SZYBKI SPOSÓB NA ODZYSKANIE ENERGII.

CHWILANIA IE WYTCHN i nogami

nym . z uniesio erwowy Leżenie ływ na układ n oddechu cy wp łębokim ma koją g , m y zbyć się oln się na w może po Skupiaj to napięcie i po a przez zi cji, monię.

– złagod atywnych emo zną har tr ę neg n w e kój i w iu, które kać spo m ubran wtedy y to odzys n d o g j o wy Tylko Pamięta uciskało ciała. ie ełni się z p d nie bę tanie w s w z s będzie ować. zrelaks

PRAKTYKA JOGI Viparita karani – to jedna z najprostszych asan w jodze. Polega na leżeniu z uniesionymi pionowo i opartymi o ścianę nogami:

MINUT

DLA ZDROWIA

Leżenie z uniesionymi nogami poprawia ukrwienie narządów wewnętrznych oraz mózgu, co ma korzystny wpływ na nastrój.

POCZUJESZ SIĘ PRZYJEMNIE ODPRĘŻONA. 102 | d b a m

o z d r o w i e

2. Dociśnij lędźwia do podłogi, staraj się przysunąć pośladki jak najbliżej ściany.

3. Ręce ułóż z boku ciała, dłonie skieruj wnętrzami do góry, zamknij oczy i spokojnie oddychaj. Zostań w tej pozycji 15 minut.

Sposób na obrzęki Zimą nogi mają mniej ruchu, w dodatku godzinami bywają schowane i ściskane w kozakach. To sprawia, że krążenie krwi spowalnia, a w tkankach gromadzi się limfa. W efekcie wieczorem stają się ciężkie, zmęczone, opuchnięte.

Problem najdotkliwiej odczuwają osoby cierpiące na chorobę żylakową, otyłość i kobiety w ciąży. Dlatego wieczorem warto poleżeć z uniesionymi stopami, co ułatwi przepływ płynów, a także złagodzi skumulowane podczas całego dnia napięcie.

zdjęcie: Adobe Stock (1)

20

1. Usiądź bokiem do ściany, połóż się na plecach, unieś nogi do góry, wyprostuj je i oprzyj o mur.

STAN UMYSŁU

SKĄD TE KOMPLEKSY?

sta n u mysł u

NASZ EKSPERT

Magdalena Szkup-Małecka PSYCHOLOG, PSYCHOTERAPEUTA Z WWW.CENTRUM-PROBALANS.PL

ZMAGAJĄ SIĘ Z NIMI CHUDZI I GRUBI, BIEDNI I BOGACI, ANONIMOWI I SŁAWNI. DLACZEGO WSZYSCY MAMY – MNIEJSZE LUB WIĘKSZE – KOMPLEKSY I JAK NAJMĄDRZEJ Z NIMI WALCZYĆ?

Rozmawia: Alina Barska

Czym właściwie są kompleksy?

Mamy z nimi do czynienia wtedy, gdy odczuwamy trudne emocje, takie jak lęk, wstyd czy zażenowanie z powodu jakiejś naszej cechy wyglądu, charakteru, sposobu bycia, umiejętności bądź ich braku, wykształcenia, pochodzenia społecznego.

Kompleksy to nasz temat tabu, nie chcemy, by ktoś je dostrzegł, by o nich mówił, usiłujemy je ukryć. Tymczasem zmagamy się z nimi wszyscy, nawet pozornie idealne gwiazdy telewizji, których o niskie poczucie wartości nie podejrzewamy.

Ostatnio najsłynniejsza topmodelka świata, Gisele Bündchen, w książce „Lekcje. Moja droga do dobrego życia” wyznała, że przez wiele lat nie czuła się ani trochę ładna i że pajacowała na sesjach zdjęciowych, by odwrócić uwagę od swojej twarzy.

Skąd biorą się tak silne kompleksy, które zatruwają życie nawet supermodelkom – a co dopiero mówić o zwykłych ludziach…

Bardzo duży wpływ na powstawanie kompleksów ma to, jak byliśmy wychowywani. Czy rodzice darzyli nas bezwarunkową miłością i akceptowali takimi, jacy jesteśmy?

Niestety, często, nawet w dobrej wierze, wytykamy dzieciom ich niedoskonałości: „Zakryj włosami uszy, bo masz za duże”, „Nie odzywaj się głośno, bo seplenisz”. Jeśli malec nie ma w domu akceptacji, a jego wada czy cecha, która odbiega od ogólnie przyjętej normy, jest wytykana, rodzi się w nim przekonanie: „Coś jest ze mną nie tak”. Zaczyna czuć się źle sam ze sobą i to poczucie niskiej wartości może z nim zostać na lata.

Pamiętajmy, że rodzice są dla dziecka pierwszym kontaktem ze światem i pokazują mu, jak ten świat je przyjmuje.

Kolejnym kontaktem są dzieci w przedszkolu, szkole. One potrafią być bezlitosne w wytykaniu wad...

I tym samym utwierdzać dziecko w kompleksach. Ale może też być tak, że dziecko ma zbyt wysoko stawianą poprzeczkę, rodzice żądają od niego więcej i więcej, a ono wciąż nie jest wystarczająco dobre. Albo jest non stop porównywane z innymi: „Zobacz, Kasia narysowała ślicznego słonika, a ty jakieś bazgroły”.

Rodzice chcą w ten sposób zmotywować je do większego wysiłku?

Tak, tylko że może to działać odwrotnie, powodować, że samoocena dziecka spada, widzi swoje braki i na nich się skupia.

Takie porównywanie z innymi jest ogromnie dołujące i bywa problemem w wieku dojrzewania, kiedy opinia rówieśników jest najważniejsza. Pojawiają się pierwsze miłości i jeśli na przykład zostaniemy odrzuceni przez kogoś, kto się nam podoba, to łatwo wtedy pomyśleć: „To dlatego, że jestem za gruba” albo „To przez to, że jestem głupia”.

Nasz kompleks staje się filtrem, przez który postrzegamy świat?

I wydaje się nam, że gdy świat patrzy na nas, to dostrzega w nas głównie to, czego się wstydzimy, co uznajemy za złe.

104 | d b a m

o z d r o w i e

r e k l a m a

Jeśli w ciągu dzieciństwa i dorastania brakuje pozytywnych wzmocnień, to utwierdzamy się w kompleksach, co jest prostą drogą do niskiego poczucia wartości. A to potem sprawia, że nie podejmujemy życiowych wyzwań.

Uważamy, że nie zasługujemy na nic dobrego, że żaden mężczyzna się nami nie zainteresuje, że nie nadajemy się do żadnej ciekawej pracy?

Tak, a do tego nie rozwijamy swoich pasji, nie wierzymy, że mamy jakieś talenty. Brakuje nam na to siły i wiary w siebie, nie mamy nawet nawyku rozwijania się. Za to fiksujemy się na kompleksie. I czasami podejmujemy kosztowne albo pracochłonne zabiegi, by go zlikwidować.

Odchudzamy się drastycznie, kupujemy drogie ciuchy albo supersamochody, żeby ukryć, że pochodzimy z biednej rodziny. Albo idziemy na operację plastyczną, żeby zmniejszyć odstające uszy?

Problem w tym, że te wszystkie działania są „od zewnątrz”, to tylko pudrowanie kompleksu, a nie prawdziwa praca z nim.

Owszem, są ludzie wewnętrznie uporządkowani, mający wysoką samoocenę i „poukładane” myślenie o różnych sprawach, a do tego z kompleksem, bo na przykład mają jedno ucho dużo większe niż drugie. Więc idą na operację, zmniejszają ucho i już jest fajnie, osiągają spokój.

Niestety, większość zakompleksionych osób czuje wewnętrzne zamieszanie, niezdecydowanie, ma niską samoocenę, za którą idzie obniżony nastrój. Są niezadowoleni z siebie, nie umieją się nagradzać, nie potrafią znaleźć swojej wartości. Więc robią to, co jest najłatwiejsze – szukają tej wartości na zewnątrz. U innych osób, wchodząc w czasami szkodliwe i trudne związki albo wydając pieniądze na rzeczy, które mają dodać im wartości i stworzyć zewnętrzny obrazek szczęścia.

A obrazkami zewnętrznego, pozornego szczęścia jesteśmy otoczeni jak nigdy dotąd. Idealne twarze patrzą na nas z magazynów, idealne życie prezentują znajomi na Facebooku czy Instagramie. Gdzie popatrzeć, tam wszyscy szczęśliwi...

Jesteśmy bombardowani takimi wizerunkami. Wszędzie widzimy osoby z pięknymi ciałami, domami, samochodami, dziećmi i świetnymi karierami – tylko że to nie znaczy, że są świetnymi ludźmi. Bo to tylko otoczka, a w środku mogą czuć się zupełnie inaczej. Jednak my się do tej otoczki porównujemy i okazuje się, że poprzeczka jest zawieszona niemożliwie wysoko. Karmimy tak nasze kompleksy, że robią się superwypasione i już strach wyjść z domu, bo przecież ja tak idealnie nie wyglądam, nie mam takich ciuchów, moje życie jest do kitu.

To co robić? Pamiętać, że to wszystko dym w oczy, kreacja, marketing i Photoshop?

Tak, ale przede wszystkim przestać się nieustannie porównywać do innych. Wiem, że to nie jest takie proste, d b a m

o z d r o w i e | 105

sta n u mysł u

że pstryknę palcami i za dwa dni będę miała wyższe poczucie własnej wartości i już będę siebie akceptować.

To wymaga czasu i pracy nad sobą. Przyznania się przed sobą i zrozumienia, że te kompleksy mam i zastanowienia się, dlaczego. Potrzebne jest wzmocnienie poczucia własnej wartości, poszukanie swoich mocnych cech.

Ale jak uciec od tego strachu i wstydu, jakie czujemy na myśl o naszych przywarach? Nie jest łatwo racjonalnie spojrzeć na swój kompleks, nie wejść w tę spiralę myślenia, że jestem do niczego i zacząć nad sobą pracować.

Jeżeli mamy kompleksy, ale jakoś sobie z nimi dajemy radę, możemy próbować uporać się z nimi na własną rękę, korzystając z różnych pomocy – książek, grup wsparcia.

Jeśli jednak kompleksy stają się centrum naszego życia, ciągle o nich myślimy, blokują nas, odmawiamy sobie jakichś aktywności, czy nie podejmujemy wyzwań – na przykład odrzucamy ciekawą ofertę pracy, bo uważamy, że jesteśmy do niej za głupie – polecałabym jednak skorzystanie z pomocy terapeuty. Bo grzęźnięcie w kompleksach niesie cierpienie, gdy przejmują kontrolę nad naszym życiem, coraz trudniej jest się od nich uwolnić.

Nie wystarczy rozmowa z przyjaciółką?

Nie, potrzebny jest ktoś obiektywny, z kim nie mamy związku emocjonalnego. Rodzinie czy przyjaciołom możemy nie wierzyć, gdy mówią, że nasze kompleksy nie mają oparcia w rzeczywistości.

Myślimy, że mówią tak specjalnie, żeby poprawić nam humor?

Tak, często jesteśmy tak zafiksowani na tej naszej negatywnej wizji siebie, że nie docierają do nas pozytywne opinie.

Jest taka świetna książka o akceptowaniu siebie, autorstwa Brené Brown, „Dary niedoskonałości”. Już sam tytuł bardzo mi się spodobał, bo uznanie niedoskonałości za dar i pogodzenie się z nią ogromnie nas wyzwala. Możemy wyluzować, odetchnąć i powiedzieć sobie: „Chciałabym być idealna, ale przecież nikt nie jest, niektóre rzeczy robię świetnie, inne mi nie wychodzą, ale staram się, robię, co mogę, więc pozwalam sobie na tę niedoskonałość”. Łatwiej się wtedy pogodzić ze swoimi kompleksami?

Tak. Bo jesteśmy dla siebie łagodniejsi, lepiej zaczynamy się rozumieć. Warto też, nawet na siłę, unikać sytuacji, które nas wcześniej dołowały, po których leciało nam w dół samopoczucie i samoocena.

Czyli nie będę oglądać zdjęć perfekcyjnych domów koleżanek w mediach społecznościowych ani programu o życiu gwiazd, jeśli zawsze dotąd po czymś takim czułam się totalnym nieudacznikiem?

Zamiast skupiać się na często pozorowanym szczęściu innych, warto bardziej zadbać o swoje – to prawdziwe. Doceń siebie. Nawet wypisz na kartce wszystkie twoje mocne 106 | d b a m

o z d r o w i e

Doceń siebie. Wypisz na kartce wszystkie twoje mocne strony, to z czego jesteś dumna, co masz ładne, co umiesz. „Rozdmuchuj” drobiazgi. Nawet trochę na siłę trzeba próbować przenieść swoją uwagę z tego, czego nam brakuje, na to, co już mamy.

Gdy się skupimy na naszych dobrych stronach, zacznie rosnąć nasza pewność siebie.

stan u mys łu

strony, to z czego jesteś dumna, co masz ładne, co umiesz. „Rozdmuchuj” nawet drobiazgi – osoby zakompleksione mają tendencję do myślenia, że w nich wszystko jest do kitu, nie mają w sobie nic fajnego, ciekawego, ładnego.

Dlatego, nawet trochę na siłę, trzeba próbować przenieść swoją uwagę z tego, czego nam brakuje, na to, co już mamy. Gdy się skupimy na naszych dobrych stronach, zacznie rosnąć nasza pewność siebie.

To trochę tak, że gdy wzmocnię jeden obszar siebie, to przestanie mi przeszkadzać, że mam słabość w innym?

Wychodzenie z kompleksów można porównać do leczenia choroby. Jedna metoda to skupić się na niej, zwalczać ją lekami, iść na operację. Druga to wzmacniać organizm, żeby sam sobie z chorobą poradził.

zdjęcia: Adobe Stock, archiwum prywatne

A gdy będzie silniejszy, następny raz nie zachoruje i nie podda się innym kompleksom... Co jeszcze może nam pomóc z nich wyjść?

Poczucie humoru i nabranie dystansu do siebie.

Bardzo lubię oglądać w internecie dokonania australijskiej komiczki Celeste Barber, która naśladuje zdjęcia i filmiki gwiazd i celebrytek. Powtarza ich wymuskane sesje zdjęciowe w normalnym życiu, w domu, bez makijażu, nie mając figury modelki. I to jest tak cudownie prześmiewcze, że spuszcza parę z tego całego nadęcia na bycie idealnie piękną. Potrzebujemy czegoś takiego, co rozbije to napięcie, że musimy być doskonałe. Warto oglądać takie rzeczy, szukać ludzi, którzy mają podobne podejście do życia, mają poczucie humoru i nie dają się zwariować płynącemu z mediów przekazowi, że każdy musi być idealny.

Można powiedzieć, że internet to broń obosieczna, bo z jednej strony może wpędzić nas w kompleksy, a z drugiej pomóc się z nich wydobyć.

Można w nim znaleźć grupy wsparcia, webinary, szkolenia na temat tego, jak zwiększyć swoją samoocenę, spotkać ludzi, którzy też mają podobne problemy i szukają z nich wyjścia. Ten kontakt z innymi jest bardzo ważny, bo życie z kompleksami zamyka na ludzi. Jak jestem skupiona na tym, że źle wyglądam, głupio gadam i jestem gruba, to przecież nie wyjdę szukać towarzystwa.

Bo co ja mu mam do zaoferowania? Nikt mnie takiej przecież nie będzie chciał...

W takich chwilach przypomina mi się moja babcia.

Była bardzo niziutka, korpulentna, miała bardzo duży nos. I ogromne powodzenie na potańcówkach, bo była przeurocza, z cudownym poczuciem humoru. Mówiła mi „Magdusia, te wszystkie piękne kobiety stały tam z boku,

a ja miałam mnóstwo adoratorów i śmialiśmy się razem w głos!”. Bo tak naprawdę przecież nie wygląd i idealne ciała się liczą, tylko to, jacy jesteśmy naprawdę. A wewnętrzna radość i urok osobisty w prawdziwej relacji w życiu są o wiele ważniejsze niż to, czy mam krzywe zęby, czy nie.

Jak więc wychować dziecko bez kompleksów? To w ogóle możliwe?

Możliwe, bo są przecież ludzie, którym można by wytknąć sporo rzeczy, że a tu za grubi, tam niedouczeni, a kariery wielkiej nie zrobili – a jednak są spokojni, radośni, pogodni. Jacyś tacy wyważeni, dobrze nam w ich towarzystwie, jesteśmy ich ciekawi i wcale nam te ich niedociągnięcia nie przeszkadzają. Najprawdopodobniej takie osoby były wychowywane w domu rodzinnym w bezwarunkowej miłości, poczuciu bezpieczeństwa, były akceptowane takie, jakie są.

Warto to właśnie dawać dzieciom, rozwijać ich poczucie własnej wartości, oparte nie tylko na tym, jak wyglądają.

Nie skupiać się na tym, że Kasiunia taka śliczna, że na pewno będzie modelką, a Tosiek to urodzony sportowiec? Bo Kasia może w okresie dojrzewania zbrzydnąć, a Antoni utyć, albo mieć kontuzję i nagle ich pewność siebie pryśnie?

Warto pokazywać dzieciom, że są wielowymiarowe, że nie tylko wygląd czy jakąś cechę mają fajną. Mają dużo talentów i możliwości, pomagajmy im je odkrywać, pokazujmy, że mogą próbować tego i tamtego, że jak jedno im nie wyjdzie, to inne rzeczy robią super. I że są super takie, jakie są, celebrujmy ich odmienność, nie porównujmy z kolegami.

Czy z kompleksów można wyrosnąć?

Jest to możliwe, z wiekiem i doświadczeniem. Jakoś sobie przecież radzimy w tej dorosłości, spotykamy różnych ludzi, mamy różne, często dobre i wzmacniające, doświadczenia, które zacierają negatywne przekonania z dzieciństwa, potykamy się, ale podnosimy i żyjemy dalej. Oswajanie kompleksu daje siłę. Czasem coś, co było trudnością, może nawet okazać się naszą siłą.

Dojrzewamy, przeżywamy różne straty, zaczynamy dostrzegać, że może to, co dotąd przysłaniało nam świat, wcale nie jest takie najważniejsze?

Tak! Lepiej myśleć w ten sposób: „Owszem, mam wielkie stopy, z których ciocia śmiała się w dzieciństwie, ale są zdrowe, mogę na nich pójść, dokąd chcę. Nie każdy ma taką możliwość”.

Warto pielęgnować w sobie wdzięczność za to, co mamy.

Dom, rodzinę, pracę, zdrowie. Dopiero, gdy coś w tej układance, którą uważamy za oczywistą, się posypie, zaczynamy dostrzegać, że garbaty nos czy brak talentu do śpiewania naprawdę nie są najważniejsze w życiu.

d b a m

o z d r o w i e | 107

sta n u mysł u

QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ Q

CZY JESTEŚ ODWAŻNA? TO NIE TYLKO FIZYCZNE MĘSTWO, LECZ TAKŻE GOTOWOŚĆ DO POKONYWANIA WEWNĘTRZNYCH SŁABOŚCI I WYCHODZENIA ZE STREFY KOMFORTU. CZY ŁATWO PRZYCHODZI CI STAWIANIE CZOŁA CODZIENNYM WYZWANIOM?

108 | d b a m

o z d r o w i e

stan umys łu

QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ QUIZ

jak najlepiej to sformułować.

C. Jeszcze nie wiem, ale na pewno mam przed sobą kilka nieprzespanych nocy.

WIDZĄC W SYPIALNI WIELKIEGO PAJĄKA...

A. ...po prostu się go

PO ZROBIENIU CZEGOŚ, CO WYMAGAŁO OD CIEBIE ODWAGI...

A. ...masz satysfakcję,

pozbywasz.

B. ...prosisz partnera, by się nim zajął.

C. ...krzyczysz i uciekasz,

zamykając za sobą drzwi.

czy twoja „odwaga” nie wpędzi cię w kłopoty.

PRZYJACIELE NAMAWIAJĄ CIĘ NA EKSTREMALNĄ JAZDĘ ROLLERCOASTEREM. DOŁĄCZYSZ DO NICH? A. Tak! To będzie zabawa!

B. Waham się, ale sądzę,

JESTEŚ ŚWIADKIEM, JAK ZŁODZIEJ WYRYWA TOREBKĘ STARSZEJ PANI. W TAKIEJ SYTUACJI: A. instynktownie udajesz się

że w końcu się zdecyduję.

C. O nie, jeszcze mi życie miłe!

zdjęcie: Adobe Stock (2)

że zrobiłaś właściwą rzecz.

B. ...jesteś z siebie dumna.

C. ...zastanawiasz się,

JAK ZACHOWUJESZ SIĘ, SŁYSZĄC W ŚRODKU NOCY NIESPODZIEWANY ODGŁOS? A. Wyskakuję z łóżka i idę sprawdzić, co się dzieje.

B. Słucham. Jeśli się

powtórzy, pójdę ostrożnie zbadać sprawę.

C. Leżę i udaję, że śpię.

w pościg za złodziejem.

B. krzyczysz, alarmując

przechodniów.

C. w pierwszym momencie czujesz się zaskoczona sytuacją, a po chwili dzwonisz po policję.

TWOJE ODWAŻNE ZACHOWANIA SĄ ZAZWYCZAJ: A. wynikiem impulsu.

B. pewnym wysiłkiem.

C. decyzją, której raczej

nie da się uniknąć.

ROZWiĄzANiE

ale jak o nim poczytam, to będzie to świetna przygoda.

C. Samotne podróże zawsze mnie stresują.

ODWAŻNA

– tak, jak to tylko możliwe.

B. Muszę zastanowić się,

Nie tylko nie boisz się trudnych sytuacji, ale też doskonale sobie z nimi radzisz.

Ochoczo podejmujesz wyzwania, nie brakuje ci pewności siebie. Działasz zdecydowanie nie tylko w sprawach dotyczących ciebie, lecz także mężnie stajesz w obronie słabszych i mniej zaradnych.

Nawet w chwilach, w których odczuwasz strach i nie masz gwarancji sukcesu, nie wahasz się podjąć ryzyka, by sięgnąć po swoje marzenia i walczyć o własne przekonania.

DOCHODZISZ DO WNIOSKU, ŻE OBECNY ZWIĄZEK NIE MA SENSU I CZAS GO ZAKOŃCZYĆ.

JAK TO ZROBISZ? A. Szybko i bezboleśnie

RACJONALISTKA

JAK SIĘ CZUJESZ, JADĄC SAMA DO WIELKIEGO MIASTA, W KTÓRYM NIGDY NIE BYŁAŚ?

A. Podekscytowana.

B. Trochę niespokojnie,

za trendami. Lubię ekstrawaganckie stroje.

C. Elegancko i schludnie.

Może na pierwszy rzut oka nie wydajesz się zbyt odważna, jednak w ważnych sprawach nie chowasz głowy w piasek ani się nie załamujesz, lecz działasz.

Co dodatkowo cenne, zawsze zachowujesz zdrowy rozsądek. Raczej nie postępujesz impulsywnie ani zbyt ryzykownie. Dzięki temu, że twoje kroki są przemyślane, rzadko kiedy twoje decyzje okazują się błędne. Unikasz więc niepotrzebnych komplikacji.

wtrącać.

od nastroju.

B. Staram się podążać

OSTROŻNA

co o tym myślę.

B. Zgłaszam sprawę do HR. C. Raczej nie będę się

JAK SIĘ UBIERASZ NA CO DZIEŃ?

A. Różnie, w zależności

Raczej niechętnie podejmujesz wyzwania, dlatego jesteś specjalistką od szukania wymówek, które pozwolą ci się z nich wycofać.

Niestety, kosztuje cię to sporo nerwów.

Pokonanie własnych obaw i lęków wymaga sporo wysiłku, jednak warto nad tym popracować i czasem wyjść ze strefy komfortu.

Także mówiąc wprost o rzeczach, z którymi się nie zgadzasz. Zobaczysz, jak dobrze się z tym poczujesz. Podróż w nieznane może być bardzo ekscytująca...

TWÓJ SZEF EWIDENTNIE NĘKA KOLEŻANKĘ Z PRACY. JAK REAGUJESZ? A. Mówię mu wprost,

d b a m

o z d r o w i e | 109

sta n u mys ł u

TO W ZASADZIE CUD, ŻE TRAFIAMY DO JEDNEGO ŁÓŻKA – BO MĘŻCZYZN I KOBIETY UWODZĄ CZĘSTO RÓŻNE RZECZY I PODNIECENIE RODZI SIĘ W NICH Z INNYCH POWODÓW. SPRAWDZAMY, CO NAJSILNIEJ DZIAŁA NA OBIE PŁCIE.

CO

Alina Barska

NAS uwodzi i... dlaczego Świetny wygląd to tylko połowa sukcesu • Jakkolwiek przyciąga nas uroda płci przeciwnej, to nie dla każdego znaczy ona to samo. Część damskiej populacji marzy, by paść w ramiona mocarnego Thora, czyli postawnego blondyna o kwadratowej szczęce, jakim jest Chris Hemsworth, a inna patrzy na niego jak na świeżo wymytą szybę, bo akurat wzdycha do drobnego bruneta o oczach jak węgle (czyli na przykład Roberta Downeya Juniora).

• Dyskusja o tym, który z wymienionych panów jest bardziej atrakcyjny, jest trochę jak dywagacje nad wyższością Wielkanocy nad Bożym Narodzeniem. Jednak w tym, co uznajemy za atrakcyjne, można prześledzić pewne powtarzalne wzorce.

% 7

stan u mys łu

Wzrost ma znaczenie!

•Wygląd zewnętrzny, mowa ciała i sposób mówienia – na to według Catherine Hakim, autorki książki „Honey Money. The power of erotic capital”, zwracamy uwagę w pierwszym kontakcie z drugą osobą (zarówno kobiety, jak i mężczyźni).

Ach, ta klepsydra!

„Małe jest piękne” – ta zasada działa tylko w przypadku kobiet. Panie o filigranowej budowie mogą przyciągać co bardziej opiekuńczych samców.

•To, co do siebie mówimy, liczy się tylko w… 7 procentach.

Atrakcyjny mężczyzna – nieodmiennie od wieków – jest wysoki. Jak piszą David Buss i Cindy Meston w książce „Dlaczego kobiety uprawiają seks”, z analizy anonsów towarzyskich wynika, że 80 proc. kobiet szuka partnerów mierzących minimum 180 cm, a panowie określający się w swoich ogłoszeniach jako „wysocy”, otrzymują więcej odpowiedzi.

Jak wynika z badań psychologów ewolucyjnych, najważniejsze miejsca w rankingu zewnętrznych cech uznawanych za atrakcyjne u kobiet zajmują gładka skóra, lśniące włosy, symetryczna twarz i właściwy stosunek obwodów talii i bioder.

O gładkie lico dbały już mieszkanki starożytnego Egiptu, które stosowały kremy ochronne i rozjaśniające z jasnej ochry.

Rzymianki malowały białą, ołowianą farbą nie tylko twarz, ale i ramiona, Japonki rozjaśniały skórę, pudrując ją ryżową mąką.

W Europie od średniowiecza używano do bielenia twarzy mieszanek mąki i węglanu ołowiu bądź… mleka.

Sprawę pięknych, zdrowych włosów załatwiały peruki.

Na symetrię twarzy niewiele można było poradzić, za to talia przez wieki była wyznacznikiem atrakcyjności kobiety (i siły, z jaką jej służące sznurowały gorset). Dziś znamy dokładne liczby. Ideałem jest kombinacja 90-60-90. Sylwetkę-klepsydrę miała seksbomba wszech czasów, czyli Marilyn Monroe. Dlaczego akurat takie proporcje przyciągają męskie spojrzenia? Bo taka budowa oznacza, że kobieta ma dużo estrogenów, żeńskich hormonów płciowych, więc łatwo zajdzie w ciążę. Według psychologa ewolucyjnego Davida Bussa symetryczna partnerka to ideał płodności i zdrowia.

WYBIERAMY PARTNERA… NOSEM? U KOBIET ZMYSŁ WĘCHU MA BARDZO SILNY WPŁYW NA MECHANIZM POŻĄDANIA SEKSUALNEGO, ZDECYDOWANIE SILNIEJSZY NIŻ WZROK I SŁUCH. PODŚWIADOMIE WYBIERAMY POTENCJALNYCH PARTNERÓW „NA WĘCH” – ZWŁASZCZA PODCZAS OWULACJI, GDY WRAŻLIWOŚĆ WĘCHOWA SIĘ NASILA.

URODA ZALEŻY OD... ZEGARA? W przypadku panów wpływ na postrzeganie partnerki jako atrakcyjnej może mieć jej… dostępność. Psychologowie nazywają to „efektem godziny zamknięcia”.

Jak wynika z badania przeprowadzonego w ramach pracy magister-

skiej pt. „Nawiązywanie relacji seksualnych przez mężczyzn. O związkach, preferencjach, zasobach i atrakcyjności” na SWPS w Sopocie (w 2013 r.), wraz z nadejściem godziny zamknięcia baru mężczyźni oceniali atrakcyjność znajdujących się w lokalu kobiet

coraz wyżej. Wynik był wyższy w przypadku panów, na panie „efekt godziny zamknięcia” działał o wiele słabiej.

Obniżenie wymagań stawianych partnerkom jest niezależne od ilości wypitego przez mężczyzn alkoholu.

d b a m

o z d r o w i e | 111

sta n u mys ł u

ATRAKCYJNOŚĆ RODZI SIĘ W MÓZGU

W męskim mózgu większe (i bardziej aktywne) niż w kobiecym jest ciało migdałowate, które w dużej mierze odpowiada za emocje, jakie odczuwamy.

Widać to wtedy, gdy mężczyzna patrzy na twarz kobiety – im bardziej mu się ona podoba, tym bardziej pobudzony jest jego mózg. Panie nie reagują w ten sposób, być może dlatego że u nas silniej działa kora przedczołowa – „wewnętrzny hamulec”.

Co to oznacza? Upraszczając: męski mózg przypomina nastolatka – jest niecierpliwy i szybciej się podnieca…

Śmiech jest sexy Obie płcie uważają za atrakcyjnych partnerów z poczuciem humoru (panowie cenią panie, które śmieją się z ich dowcipów!), które jest oznaką inteligencji i pomaga wypracowywać korzystne relacje międzyludzkie.

Do tego, gdy mężczyzna rozbawia kobietę, w jej organizmie następuje wzmożone wydzielanie „hormonów szczęścia” – endorfin, które sprawiają, że jest usatysfakcjonowana i pozytywnie ocenia swój związek.

Zdaniem Davida Bussa i Cindy Meston (w ich książce „Dlaczego kobiety uprawiają seks”) poczucie humoru jest jednym z dwóch największych motywatorów (poza pewnością siebie partnera), zachęcających je do zbliżeń.

Warto też odnotować, że mężatki uważające swoich partnerów za dowcipnisiów są szczęśliwsze niż małżonki ponuraków. Tego również dowiedziono w badaniach naukowych.

Niski g łos po d n o s i l i b i d o Antropolog David Puts sprawdził to, dając do przesłuchania 142 kobietom głosy 33 mężczyzn, zapraszających na randkę. Niższe głosy były oceniane przez panie jako zdecydowanie atrakcyjniejsze – w kontekście romansu i gdy słuchająca miała dni płodne.

Według badań psycholog Susan Hughes panowie z aksamitnymi barytonami są oceniani przez panie jako zdrowsi, bardziej męscy i dominujący społecznie.

112 | d b a m

o z d r o w i e

Tatuaże

– wskaźnik dobr ych genów?

Jak wynika z obserwacji Sławomira Koziela, Weroniki Kretschmer i Bogusława Pawłowskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego i PAN, panowie tatuażami usiłują pokazać paniom, że mają dobre geny.

Po przebadaniu wytatuowanych i nieozdobionych w ten sposób uczestników badania okazało się, że ci którzy noszą na skórze obrazki, są symetrycznie zbudowani (co oznacza dobre geny). To trochę, jakby nosili na skórze reklamę: „Hej, niezły ze mnie reproduktor, reflektujesz, maleńka?”.

stan u mys łu

GĄSZCZ NA MĘSKIEJ TWARZY

WŁADZA

NAJSTARSZY AFRODYZJAK ŚWIATA • Wysoka pozycja społeczna, bogactwo, sława, władza – to efekty uboczne działania wysokich dawek testosteronu, który napędza ambicje i działania samców alfa.

• Według psychologa ewolucyjnego Davida Bussa, dodatkowym wabikiem może być fakt,

LUDZKI ODPOWIEDNIK POROŻA

że inne kobiety danych mężczyzn aprobują.

Atrakcyjność panów rośnie wraz z urodą otaczających ich kobiet. Ale ta zasada działa tylko w jedną stronę.

Dla mężczyzn sexy jest wierność potencjalnej partnerki – bo chcą być pewni ewentualnego ojcostwa. Wolą, gdy jest solo, bez wielbicieli.

Łanie wybierają samca z potężnymi rogami. W ludzkim świecie ich odpowiednikiem są umięśnione brzuch i klatka piersiowa.

Widoczne mięśnie przez tysiąclecia były wyznacznikiem siły i możliwości przeżycia mężczyzny; były potrzebne do założenia i ochrony rodziny. Szerokie ramiona, dzięki którym sylwetka nabiera kształtu litery V, nadal działają podniecająco na kobiety.

Z badań wynika, że dobrze umięśnieni mężczyźni wcześniej niż „wąskoramienni” rówieśnicy rozpoczynają współżycie płciowe.

NASZ EKSPERT

Joanna Naczyńska MGR FARMACJI

Stres, niezdrowa dieta i za mało snu na dobę mogą przyczynić się do spadku libido. Niestety, nie ma jednego leku, który można zażyć i zapomnieć o problemie.

Można jednak zadbać o wzmocnienie organizmu preparatami witaminowymi, jeśli dieta jest mało urozmaicona.

Warto zapewnić sobie minimum 8 godzin snu na dobę. Pomoże w tym m.in. rezygnacja z korzystania przed położeniem się do łóżka z urządzeń elektronicznych emitujących jasne światło.

Korzystny wpływ ma wyciszenie i dotlenienie organizmu ma także wieczorny spacer.

Zachowując równowagę między pracą a życiem prywatnym, łatwiej zminimalizować stres.

Warto wprowadzić regularne zajęcia ruchowe, np. pływanie, które korzystnie wpłyną na zdrowie i samopoczucie.

Jeśli dbamy o siebie i się akceptujemy, prawdopodobnie obniżone libido przestanie być dla nas problemem. Jeśli jednak nic się nie poprawi pomimo zdrowego trybu życia, warto skonsultować się z lekarzem. „Oziębłość” może wynikać z zaburzeń hormonalnych lub przyjmowania niektórych leków. d b a m

o z d r o w i e | 113

zdjęcia: Adobe Stock (2), archiwum prywatne

Jak wynika z badań australijskich naukowców z University of New South Wales, za najseksowniejszy uważany jest dziesięciodniowy zarost. Po nim na podium plasuje się pełna broda. Na szarym końcu skali atrakcyjności – według mężczyzn – jest zarost pięciodniowy, a według pań – zupełny brak zarostu.

Włosy na twarzy są istotne, bo podkreślają męskie rysy, kształtujące się dzięki wysokiemu poziomowi testosteronu w czasie dojrzewania nastolatków.

INSPIRACJE

RELAKS

5 NAPAMIĘĆ DOBRĄ

TO DZIĘKI PRZECHOWYWANIU INFORMACJI UCZYSZ SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE I… NIE GUBISZ SIĘ WE WŁASNYM MIESZKANIU. ZOBACZ, CO SŁUŻY LEPSZEMU ZAPAMIĘTYWANIU I JAK JE MOŻESZ WYTRENOWAĆ.

PA

TEN TÓW

J SPORdTa UPRAWyIA jaz pliny, jak

c Takie dys , gra w tenisa, e na rowerz ybkiej reakcji sz ją a g wyma przez sytuacje, ię s e c ją ięci. ia n m ie a p m i na z środk o ją u iz w co akty a n su ocą rezon ż, m o p a z zały te Badania ego wyka przez n z c ty e n ma g iczyły , które ćw że u osób cy, w ich hipokam ię kilka mies ały nowe komórki. staw pach pow

URUCHOM PÓŁKULE

Ćwicz obie połówki mózgu.

Za zapamiętywanie najbardziej odpowiada prawa, ale zsynchronizowanie jej z lewą sprawi, że przyswoisz wiedzę błyskiem.

Rysuj zatem kółka obiema rękami naraz. Jeśli jesteś praworęczna, jedz lewą. Żongluj piłeczkami, podskakuj naprzemian na lewej i prawej nodze, przejdź się tyłem.

eb zapamię ie potrz Chcesz sobą wszystk myślach w ze Powiąż ukty, tworząc powieść. d o o r je p i ą ne c łącząc żółty, rek, ser raź ó g o : ą , wyob liście s Jeśli na or, jajka i chleb stacza id ie m órk m po mysz og , który spada k ja , ie sob sera ąc plaster lej, tłuk ze stołu ra, turla się da hlebie. ido na c na pom atrzymuje się z i a jajk

TWÓRZ

To notatk MAPY MYŚ LI i-rysu kar tki na nki. Na środku pisz tem c o ch c e s at tego z za prezenta pamiętać, np. t , ytuł cji. Od n odchodz iego powinny ić najw do zapam iętania h ażniejsze asła i no tki.

Od tych słów wy pisuj kole mniej isto jne, tne koloruj, . Ozdabiaj mapę d , o r y s ow podkreś lenia, do uj strzałki, klejaj zd jęcia.

114 | d b a m

o z d r o w i e

TORIE AJ HISzakupów?

L Ś Y M WY tać listę

ZMIENIAJ TEMATY

Co 30-45 minut staraj się zmieniać obszar przyswajanej wiedzy .

Mózg nie lubi długo pracować nad jednym rodzaju materiału.

Uczysz się języka obcego?

Po nauce słówek przestaw się na gramatykę. Atakuj mózg coraz to nowymi bodźcami, zaskakuj go.

POSTAW

NA SIEBIE

CZY ZAWÓD MA PŁEĆ ?

postaw n a sie bi e

NASZ EKSPERT

dr Justyna Pokojska KOORDYNATORKA PROGRAMU JOBS & SKILLS FOR THE FUTURE, INSTYTUT SOCJOLOGII UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO

IDZIESZ DO KOSMETYCZKI, A SAMOCHÓD ZOSTAWIASZ U MECHANIKA? TWOJA PRZYJACIÓŁKA JEST PRZEDSZKOLANKĄ, A JEJ MĄŻ BUDOWLAŃCEM? KOBIECE I MĘSKIE REWIRY NA RYNKU PRACY NADAL MAJĄ SIĘ DOBRZE. ALE WARTO PRZEKRACZAĆ ICH GRANICE. Rozmawia: Anna Błaszkiewicz

116 | d b a m

o z d r o w i e

Czy jest coś takiego, jak zawody „kobiece” i „męskie”?

Dwa lata temu przeprowadziłam badanie, w którym właśnie takie pytanie zadałam Polakom i Polkom w różnym wieku, z różnych części kraju. I okazało się, że potrafią to jasno zdefiniować!

Zawody „kobiece” to według nich przede wszystkim te związane z branżą „beauty” – z dbaniem o siebie i swój wygląd. Drugi „kobiecy” obszar zawodowy to opieka nad innymi, głównie nad dziećmi i osobami starszymi. Szczególnie „kobiece” okazało się bycie projektantką wnętrz, farmaceutką i pracowniczką socjalną. Zapytałam też, czy któreś stanowiska kierownicze są bardziej „kobiece” niż „męskie”. Okazało się, że tylko jedno – dyrektor do spraw personalnych.

To taka pani kierownik, która przedłuży urlop, kiedy trzeba, i zrozumie różne nasze życiowe trudności?

Takie jest stereotypowe wyobrażenie kobiety w tej roli.

Tymczasem badania, np. przeprowadzone przez Jacka Zengera na 7 tysiącach menedżerów wysokiego

postaw na sie b ie

NA JAKIE BARIERY MOŻESZ TRAFIĆ, GDY ZECHCESZ WEJŚĆ DO „MĘSKIEGO” ZAWODU:

szczebla, pokazują, że kobiety radzą sobie na wszystkich kierowniczych stanowiskach lepiej niż mężczyźni. Okazuje się, że panie mają w większym stopniu niż panowie aż 12 z 16 najbardziej potrzebnych w tym obszarze kompetencji.

A co z zawodami, które są związane z nowymi technologiami?

Tu nie potrzeba siły fizycznej, można pracować zdalnie, łącząc różne życiowe role. Łudziłam się, że to obszar chociaż trochę kojarzony z kobietami. Okazało się jednak, że wszystkie zawody z tej branży – od programisty po webmastera i testera aplikacji – były określane jako typowo „męskie”.

Co ciekawe, rzeczywistość jest już trochę inna – co trzeci pracownik IT w Polsce to kobieta!

Gdzie są jeszcze rewiry uznawane za „męskie”?

Najbardziej „męskim” zawodem okazał się kierowca.

Kolejnymi – automatyk, robotyk, inżynier energetyk i projektant budownictwa.

✔

ZWIĄZANE Z TWOJĄ SAMOOCENĄ I BRAKIEM PEWNOŚCI SIEBIE. MOŻESZ ZACZĄĆ MYŚLEĆ: „NIE DAM RADY”, „TO JEDNAK NIE DLA MNIE”, „JESTEM ZA SŁABA”, „NIC MI NIE WYCHODZI”.

✔

WYNIKAJĄCE Z BRAKU ZROZUMIENIA DLA TEGO, CO ROBISZ, ZE STRONY OSÓB, KTÓRE CIĘ OTACZAJĄ – TWOICH BLISKICH, DOTYCHCZASOWYCH WSPÓŁPRACOWNIKÓW I NOWYCH KOLEGÓW Z PRACY. MOŻESZ SŁYSZEĆ OD INNYCH: „TO NIE JEST PRACA DLA DZIEWCZYN”, „PO CO TO ROBISZ?”, „TO BEZ SENSU”, „NIE DASZ RADY”, „DAJ SOBIE SPOKÓJ”, „NIE NADAJESZ SIĘ”, „CO TY NIBY POTRAFISZ?”.

✔

MAJĄCE ZWIĄZEK Z TYM, ŻE BĘDZIE CI TRUDNO POGODZIĆ RÓŻNE ROLE ŻYCIOWE, NP. BĘDZIESZ MIEĆ PROBLEMY ZE ZNALEZIENIEM OPIEKI DLA DZIECKA W GODZINACH, W KTÓRYCH BĘDZIESZ PRACOWAĆ, ALBO CZAS, GDY DZIECKO ZACHORUJE.

CO MÓWIĄ DANE STATYSTYCZNE? • Mężczyźni są bardziej aktywni zawodowo niż kobiety – pracuje nieco ponad 62 proc. mężczyzn i 45 proc. kobiet powyżej 15. roku życia.

• Aż 33,2 proc. zatrudnionych kobiet pracuje w sektorze publicznym, a wśród mężczyzn tylko 16,7 proc.

• Udział kobiet jest większy niż udział mężczyzn w pięciu grupach zawodowych: pracownicy usług i sprzedawcy, specjaliści, pracownicy biurowi, pracownicy wykonujący prace proste, technicy i inny średni personel. Najwięcej mężczyzn jest wśród robotników przemysłowych i rzemieślników.

• Najmniej kobiet pracuje w górnictwie i budownictwie, a najwięcej w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej oraz edukacji.

Na podstawie raportu GUS z 2018 r. „Kobiety i mężczyźni na rynku pracy”. d b a m

o z d r o w i e | 117

postaw n a sie bi e

„Szkoła szuka kucharki”, „Sprzątaczkę zatrudnię od zaraz”, „Przyjmę kelnerkę na pół etatu” – takie ogłoszenia są sprzeczne z prawem.

Dlaczego? Bo pracodawca zakłada w nich, że zatrudni osobę określonej płci, w tym przypadku kobietę. To jawna dyskryminacja.

Od reguły, że w ogłoszeniach nie wolno wspominać o płci kandydatów, są jednak wyjątki, np. gdy poszukiwana jest aktorka do konkretnej roli żeńskiej.

DZIEWCZYNY STUDIUJĄ NA POLITECHNIKACH ● Między 2007 a 2017 rokiem udział kobiet w ogólnej liczbie osób studiujących na politechnikach wzrósł z 31 do 37 proc. ● Jeśli chodzi o kierunki techniczne, najwięcej kobiet studiuje te związane z architekturą, chemią i biotechnologią (kobiety to 70-80 proc. wszystkich studentów na tych kierunkach), a najmniej kobiet decyduje się na kierunki związane z elektrotechniką, mechatroniką, automatyką, mechaniką i budową maszyn.

Na podstawie raportu Fundacji Edukacyjnej Perspektywy „Kobiety na politechnikach 2007-2017”.

118 | d b a m

o z d r o w i e

Dlaczego mamy w głowach takie podziały?

Częściowo ma to związek ze stereotypowym postrzeganiem ról kobiecych i męskich. Jak sobie wszystko uporządkujemy, to czujemy się bezpieczniej i wygodniej.

Co ciekawe, to najmłodsza grupa badanych, czyli osoby w wieku 18-25 lat, miały najbardziej zdecydowane poglądy i bez wahania dzieliły zawody na „męskie” i „kobiece”. Może ze względu na brak doświadczenia życiowego? A może dlatego, że buntują się przeciwko poprzedniemu, liberalnemu pokoleniu i chcą wrócić do tradycyjnego porządku, zgodnie z którym kobieta ma być przede wszystkim żoną i matką?

Ten podział na „męskie” i „kobiece” zaczyna się jednak dużo wcześniej.

Ze swoimi studentami przyglądam się np. książeczkom dla dzieci. W serii „dla dziewczynek” znajdujemy tytuły typu „Klara gotuje” albo „Marysia bawi się w lekarza”. W serii dla chłopców wygląda to inaczej – „Jarek jest policjantem”, a „Stefek ma koparkę”. Konkretnie, bez żadnego „bawienia się”.

Mam córkę, czuję, że to bardzo nie w porządku. Kiedy sprawdzałam ofertę obozów, dla dziewczynek znalazłam wyjazdy pod hasłem „beauty”, z nauką makijażu i plecenia warkoczy, a dla chłopaków były zajęcia z programowania, robotyki i surwiwalu. Tak wdrukowuje się młodym ludziom do głów, dokąd może dojść dziewczynka, a dokąd chłopiec.

Dziewczyny są zniechęcane do nauk ścisłych?

Nawet te, które już dostaną się na politechnikę! Z badania przeprowadzonego przez Fundację Edukacyjną Perspektywy w 2015 r. wynika, że co czwartą z nich od takiego wyboru kierunku studiów odwodziło

zdjęcia: Adobe Stock (3), archiwum prywatne (1)

UWAŻAJ!

postaw na sie b ie

najbliższe otoczenie, 17 procent było utwierdzanych w przekonaniu, że sobie nie poradzi, a 10 procent usłyszało wprost, że to nie są studia dla kobiet. Do tego okazało się, że 86 procent maturzystek nigdy nie słyszało o kobiecie naukowczyni, a 81 procent o kobiecie-inżynierce.

Potem się okazuje, że zawody „kobiece” są gorzej opłacane…

Tak, są w nich niższe wynagrodzenia. Dodatkowo, nawet jeśli zajmujemy takie same stanowiska jak mężczyźni, zarabiamy średnio o 18 procent mniej niż oni.

Polska jest na drugim miejscu w Europie, jeśli chodzi o liczbę kobiet zajmujących najwyższe pozycje w firmach. To są znakomite dyrektorki, bo żeby dostać się na szczyt, musiały zrobić dużo więcej niż mężczyźni.

A co z kobietami, które wchodzą do branż uznawanych za typowo „męskie”? Na przykład siadają za kierownicą autobusu?

Często mówią o tym, że przez cały czas muszą udowadniać swoją wartość. Albo mają w sobie taki impet i motywację, że zagryzą zęby i pokażą, że kobieta na budowie jest tak samo kompetentna, jak mężczyzna. Albo wylądują w końcu na stanowisku asystentki czy sekretarki inżyniera.

JAKIE ZAWODY CIESZĄ SIĘ NAJWIĘKSZYM PRESTIŻEM W POLSCE? strażak – zaangażowany, może znaleźć się w sytuacji, w której naraża swoje zdrowie i życie dla innych.

Media przychylnie wypowiadają się o przedstawicielach tego zawodu; profesor uniwersytetu – jest ekspertem.

To zawód tradycyjnie cieszący się szacunkiem; robotnik wykwalifikowany (np. murarz,

tokarz) – wysoka pozycja takich zawodów pokazuje szacunek dla pracy fizycznej i konkretnych umiejętności;

górnik – to praca od lat uznawana za wyjątkowo ciężką i niebezpieczną.

Na podstawie badania CBOS z 2013 r. „Prestiż zawodów”.

To się chyba trochę zmienia?

Rzeczywiście, niektóre firmy wprowadzają politykę wyrównywania szans, to znaczy programowo wspierają kobiety – nie dlatego, że są słabe i nie mogą sobie same poradzić, ale dlatego, że system nie daje im takich możliwości, jakie daje mężczyznom. Może to polegać np. na tym, że w zarządzie firmy musi zasiadać tyle samo kobiet, co mężczyzn. Niektórzy mówią, że takie parytety to nie jest dobry pomysł. Na razie jednak lepszego nie wymyśliliśmy.

DLA MĘŻCZYZN

Załóżmy, że słyszę, iż będzie mi trudno w „męskim” zawodzie czy „męskiej” branży. Co może mnie zachęcić do tego, żebym jednak spróbowała swoich sił?

Po pierwsze, w zawodach uznawanych za „męskie” są po prostu lepsze pensje.

Po drugie, praca w zróżnicowanym – także pod względem płci – zespole może być naprawdę bardzo satysfakcjonująca dla wszystkich jego członków. To pokazują badania.

No, i jeśli naprawdę chcemy się czymś zajmować, np. programowaniem czy prowadzeniem tira, to robienie tego na co dzień przyniesie nam mnóstwo radości.

Nie ma co odkładać takich marzeń na półkę, dlatego, że ktoś nazywa takie zawody „męskimi”. Czasem trzeba się do tego „męskiego” świata wepchnąć, wbrew wszystkim i wszystkiemu. Zbuntować przeciwko porządkowi, w którym byłyśmy wychowane. Ale warto zawalczyć, by móc poczuć, że jesteśmy w życiu spełnione.

DLA KOBIET

SZKLANE RUCHOME SCHODY

A co się dzieje, kiedy mężczyzna decyduje się sprawdzić w zawodzie uznawanym za typowo „kobiecy”? Trafia na „szklane ruchome schody”, czyli ma szansę na szybszy niż koleżanki po fachu awans, który zapewni mu wyższe zarobki i prestiż.

SZKLANY SUFIT I LEPKA PODŁOGA

To obrazowe nazwy mechanizmów, które sprawiają, że nie masz rzeczywistej szansy na rozwój zawodowy.

Ze „szklanym sufitem” masz do czynienia wtedy, gdy perspektywa awansu wydaje się realna (nie widać żadnej bariery), ale na twojej drodze pojawiają się przeszkody nie do pokonania.

Do „lepkiej podłogi” po prostu się przyklejasz – w ogóle nie masz możliwości awansu na wyższe stanowisko.

d b a m

o z d r o w i e | 119

INSPIRACJE

RELAKS

JAK WYCISZYĆ UMYSŁ? WRESZCIE USPOKOIĆ NERWY? ZNAJDŹ 15 MINUT TYLKO DLA SIEBIE I USIĄDŹ.

RYTM ODDECHU POMOŻE CI WEJŚĆ W TRYB RÓWNOWAGI.

KWADRANS

SPOKOJU Reset na leżąco

Oczy Możesz je zamknąć lub skierować lekko w dół. Patrz wtedy na przedmioty położone kilka metrów przed tobą.

Plecy Powinny być wyprostowane.

Pośladki To na nich niech spoczywa ciężar ciała. Nie wypychaj ich zbytnio do tyłu.

Ramiona Opuść je wzdłuż ciała.

Dłonie ułóż na kolanach.

Wersja po turecku Usiądź na poduszce ze skrzyżowanymi nogami lub w pozycji lotosu. Kolana oprzyj na podłodze. Zadbaj o to, by było ci przyjemnie i wygodnie.

Rozłóż koc, połóż się na plecach, wyprostuj i rozszerz nogi, ręce ułóż obok tułowia.

Głowę i szyję trzymaj prosto. To pozycja dobra dla tych, którzy nie mogą zginać kolan lub mają bóle kręgosłupa. Wyobraź sobie, jak po kolei rozluźniają się: szyja, plecy, lędźwie, pośladki, uda, łydki i stopy.

Możesz przejść do liczenia oddechów.

L i c z do dz iesięc iu Wsłuchaj się w oddech, nie kontroluj go, a jedynie rejestruj. Po chwili zacznij liczyć wydechy. Kiedy dojdziesz do 10, zacznij od nowa (wychodzenie poza dziesiątkę będzie cię rozpraszało). Pomyliłaś się? Nie zastanawiaj się, jaka była ostatnia liczba, tylko wystartuj od jedynki.

120 | d b a m

o z d r o w i e

Między nami K O B I E TA M I

ZIMOWE

pragnienie EDAKT

OR

P DZ WA

ĄCA

K AROLINA

K, R SIA A N

Jak najlepiej jest przyjmować witaminę D?

RO

BA

JEŚLI ODWODNIENIE KOJARZY CI SIĘ TYLKO Z UPAŁAMI, ZARAZ ZMIENISZ ZDANIE. W NISKICH TEMPERATURACH ODCZUWAMY MNIEJSZE PRAGNIENIE, WIĘC ŁATWO ZAPOMNIEĆ O PICIU, TYMCZASEM ZIMĄ ZAPOTRZEBOWANIE NA PŁYNY NIE MALEJE. KIEDY JEST CI CHŁODNO, CZĘŚCIEJ BIEGASZ DO TOALETY. WILGOĆ TRACISZ TEŻ PODCZAS ODDYCHANIA NA MROZIE. NIE PRZESTAWAJ POPIJAĆ WODĘ!

MÓJ WYBÓR

HERBATKA Z BZU Wystarczy łyżeczka suszonych – o dziwo, białych – kwiatów czarnego bzu, szklanka wrzątku i kwadrans parzenia. Taka herbatka ma właściwości napotne, przez co lekko obniża temperaturę, działa też wykrztuśnie, zmniejsza bóle głowy. I pięknie pachnie!

NASZE SPRAWY

Ponieważ jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, trzeba brać ją podczas posiłku, który je zawiera. Najlepiej oczywiście, by były to zdrowe oleje, jak oliwa czy te kryjące się w awokado, tłustych rybach, orzechach.

To sprawi, że witamina D dobrze s i ę wc h ł o n i e , a potem zostanie rozprowadzona po organizmie.

Dzienną dawkę możesz wziąć naraz lub podzielić na 2-3 porcje.

zdjęcia: Adobe Stock (3), R. Cyron (1)

NAJGORSZY OKRES? Alisa Vitti, amerykańska dietetyczka i specjalistka od kobiecych hormonów, twierdzi, że najboleśniejsze miesiączki przydarzają się kobietom w styczniu.

Przyczyniać się do tego mają przedświąteczny stres rozregulowujący hormony i dieta pełna cukru. Na święta zdarza się nam też podróżować, często daleko, co również zaburza delikatną równowagę kobiecych organizmów.

Ile w tym prawdy, każda z nas może ocenić sama ;) A jeśli już dopadnie cię wyjątkowo przykra miesiączka, wrzuć na luz, weź ciepłą – ale nie gorącą! – kąpiel.

Bóle zdarzają się częściej? Poradź się dobrego ginekologa. Pod jego kontrolą, według specjalnego schematu, możesz co miesiąc brać środki przeciwbólowe jeszcze przed spodziewanym okresem.

Masz pytania, na które nie możesz znaleźć odpowiedzi, a może wstydzisz się je zadać?

Napisz do mnie na adres magazyn@dbamozdrowie.pl Na podstawie własnej wiedzy lub wspierając się opiniami ekspertów, postaram się rozwiać twoje wątpliwości i wyjaśnię ci wszystko tak, jak przyjaciółce.

d b a m

o z d r o w i e | 121

KOLEJNY NUMER JUŻ 7 LUTEGO, A W NIM...

Diety odchudzające Redukcja wagi to jedno z najpopularniejszych postanowień noworocznych. I jedno z najczęściej niedotrzymywanych. Jakie diety będą królować w 2020 roku? Która będzie dobra dla ciebie?

Aktywność szyta na miarę Nic na siłę! Jak dopasować sport do własnych upodobań i możliwości?

Propozycje modnych i lubianych przez kobiety treningów.

Sport a alergia Jak ćwiczyć w sezonie, gdy pyli uczulająca cię roślina? Czy przyjmowanie leków przeciwhistaminowych wpływa na wydolność organizmu?

Ciche dni Męski problem: prostata To gruczoł, który ma wpływ na płodność i ogólną kondycję. Dlatego ważne, żeby panowie badali ją regularnie.

Chirurgiczna korekcja uszu Ktoś, kto w dzieciństwie był nazywany Plastusiem, wie, z jakimi przykrościami wiąże się posiadanie odstających uszu. Na szczęście kształt małżowiny usznej można łatwo skorygować. U dzieci i dorosłych.

Pojawiają się regularnie w wielu związkach. Jaki mają cel i dlaczego (oraz kiedy) cisza w domu może być gorsza od porządnej kłótni?

Makijaż permanentny Wokół niego narosło wiele mitów.

Czy rzeczywiście jest się czego bać?

Nerwica natręctw Wyprzedzić raka Czym są markery nowotworowe i jakie mają znaczenie w profilaktyce onkologicznej? Warto je oznaczać, czy to raczej niepotrzebne? Opinie ekspertów.

facebook .com/ d oz m a g a z yn 122 | d b a m

o z d r o w i e

Zachowania obsesyjne często powodują stres, a nawet lęk, które potrafią znacznie utrudnić życie. Jak sobie z nimi radzić?

@ d o zmag azy n

O N A T S O P O W O N a masy cia j c k u Red j e i k a j o a k t e w l y S

Pobud

Zielona

Wspie

Papry

A I N E I OW NE Z C O R O

iała z s y z r ma

czu z s u ł t e i palan s i y c a r do p m z i l o b a dza met

ta a herba

iała c y s a m kcje u d e r a r e ne

en yka Cay

iała c y s a m wej o ł d i w a r p ymanie

A I N E I W O N A T S E N PO Z C O R O W NOa masy ciała z Redukcj s y z r a m j e i k a j o a k Sylwet

tłuszczu palanie s i y c a r p lizm do metabo a z d u b Po erbata Zielona

h

masy redukcje Wspiera en n e

ciała

Cay Papryka

yc wej mas ło id w a r nie p utrzyma a z Wspiera c ń ara

iała

ty ent die

pom Gorzka

Suplem

! e i b e i s a l d t k u d o r p y n l a e d i z Wybier diety Suplement

Sylwetka o jakiej marzysz Pomaga kontrolować prawidłową masę ciała Papryka Cayenne

Suplement diety

y diet ent lem Sup

roces Wspomaga p organizmu detoksykacji arski Mniszek lek trzymaniu Pomaga w u by funkcji wątro prawidłowej lamisty Ostropest p

-15%* na hasło NHSLIMLINE na produkty z linii SLIM Sprawdź pozostałe produkty NOBLE HEALTH dostępne na www.doz.pl

*Kod rabatowy aktywny wyłącznie przy zamówieniach na wybrane produkty z dostawą DHL lub InPost. Zamówienie nie może zawierać produktów leczniczych. Kod ważny do 06.02.2020.