INK by Dimitris Papaioannou | ENG

INK

INK play for two created by DIMITRIS PAPAIOANNOU

INK

ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ (σύλληψη, σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί) Δημήτρης Παπαϊωάννου έργο για δύο ΆΝΔΡΑΣ Δημήτρης Παπαϊωάννου / Χάρης Φραγκούλης • ΓΥΜΝΌΣ ΆΝΔΡΑΣ Šuka Horn ΜΟΥΣΙΚΉ Κορνήλιος Σελαμσής ΗΧΗΤΙΚΌΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ David Blouin ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ ΦΩΤΙΣΜΏΝ Lucien Laborderie, Στέφανος Δρουσιώτης ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ – ΕΚΤΈΛΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΌΣ ΣΚΗΝΟΘΈΤΗ Τίνα Παπανικολάου ΣΥΝΕΡΓΆΤΗΣ ΣΚΗΝΟΘΈΤΗΣ Χάρης Φραγκούλης ΤΗΝ ΟΜΆΔΑ ΓΥΜΝΆΖΕΙ Ο Šuka Horn Η ΜΟΥΣΙΚΉ ΗΧΟΓΡΑΦΉΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΧΗΣΤΡΑ musicAeterna ΥΠΌ ΤΗ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΤΟΥ Θεόδωρου Κουρεντζή ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ – ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΆΦΗΣΗ Julian Mommert ΤΟ ΌΝΟΜΑ ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ ΔΌΘΗΚΕ ΑΠΌ ΤΟΝ Άγγελο Μέντη ΤΑ ΧΤΑΠΌΔΙΑ ΕΊΝΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΈΣ ΤΟΥ Νεκτάριου Διονυσάτου ΕΙΚΑΣΤΙΚΌΣ ΣΥΝΕΡΓΆΤΗΣ Βαγγέλης Ξενοδοχίδης ΔΙΕΘΝΕΊΣ ΣΧΈΣΕΙΣ – ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑ – ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ Julian Mommert ΤΕΧΝΙΚΉ ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ Μανώλης Βιτσαξάκης ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΣΚΗΝΉΣ – ΗΧΟΛΉΠΤΗΣ David Blouin ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΊΟΥ – ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΣΚΗΝΉΣ Τζέλα Χριστοπούλου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΌΣ ΦΩΤΙΣΜΏΝ Lucien Laborderie ΤΕΧΝΙΚΉ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ Άγγελος Κατσόλιας, Μάριος Καραολής, Μάρθα Καπάζογλου, Κώστας Κακουλίδης ΕΚΤΈΛΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ 2works ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ ΜΕ ΤΗΝ Polyplanity Productions ΣΥΝΕΡΓΆΤΙΣ ΕΚΤΈΛΕΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ Βίκυ Στρατάκη ΒΟΗΘΌΣ ΕΚΤΈΛΕΣΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ Κάλη Καββαθά ΤΟ ΙΝΚ ΣΤΗΝ ΠΡΏΤΗ ΤΟΥ ΕΚΔΟΧΉ ΞΕΚΊΝΗΣΕ ΤΟ 2020 ΩΣ ΑΝΆΘΕΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΉ ΤΩΝ Torinodanza Festival / Teatro Stabile di Torino – Teatro Nazionale + Fondazione I Teatri / Festival Aperto – Reggio Emilia Η ΟΛΟΚΛΉΡΩΣΗ ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ ΚΑΙ Η ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΠΕΡΙΟΔΕΊΑ ΤΟΥ ΙΝΚ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΉ ΤΗΣ Biennale de la Danse de Lyon 2023, του Sadler’s Wells London ΚΑΙ ΤΟΥ Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΤΟΥ Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού Ο ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΆΝΝΟΥ ΕΊΝΑΙ ARTIST IN RESIDENCE ΣΤΟ ΜΈΓΑΡΟ ΜΟΥΣΙΚΉΣ ΑΘΗΝΏΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ ΘΕΡΜΆ ΤΟΝ Θεόδωρο Κουρεντζή που έκανε δώρο στο ΙΝΚ τη διεύθυνση και την ηχογράφηση της μουσικής ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ ΕΠΊΣΗΣ ΘΕΡΜΆ ΤΟΝ Νίκο Παναγιωτόπουλο για το κείμενο του προγράμματος, που είναι το δικό του δώρο στην παράσταση ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ ΘΕΡΜΆ ΤΟΝ Δημήτρη Κορρέ για την αδιάκοπη και ιδιοφυή τεχνική του υποστήριξη ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ ΘΕΡΜΆ ΤΟΥΣ Μίλτο Αθανασίου, Νίκο Δραγώνα, Μαρία Ηλία, Στέλιο Θεοδώρου, Άγγελο Μέντη και το Lemon Poppy Seed, που φροντίζει τα κουρέματα των περφόρμερς ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΎΜΕ ΤΟΥΣ Ευγένιο Αναστόπουλο, Ευριπίδη Λασκαρίδη, Μιχάλη Θεοφάνους, Στέλιο Θωμαδάκη, Γιάννη Μπουρνιά, Αλέξανδρο Πάπα, Εύα Παπαδάκη, Τάσο Παπαϊωάννου, Καλλιόπη Σίμου, Δρόσο Σκώτη, Χρήστο Στρινόπουλο, Ilja Chakhov, Joanna Bobrzynska-Gomes ΚΑΙ ΤΟΥΣ Νίκο Πιμπλή, Γιάννη Βακαρέλη, Αλεξάνδρα Κουζέλη, Κώστα Χαραλαμπίδη, Γιώργο Χατζηθανάση, Ειρήνη Ανδρεάδη ΤΟ ΈΝΤΥΠΟ ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ ΕΊΝΑΙ ΜΙΑ ΈΚΔΟΣΗ ΤΟΥ Μεγάρου Μουσικής Αθηνών ΠΟΥ ΣΧΕΔΊΑΣΕ Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ ENTYΠOY Julian Mommert, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ Σ. 5 Νίκος Δραγώνας, Σ. 6 («STILL LIFE», 2 ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΕΣ ΑΡΙΣΤΕΡΆ) Lovis Ostenrik, Σ. 6 («STILL LIFE», ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΑ ΔΕΞΙΆ) Μαρία Πετειναράκηυ, Σ. 10 (ΦΩΤΟΓΡΑΦΊΑ ΑΝΑΦΟΡΆΣ ΣΤΟ ΈΡΓΟ «2001: A SPACE ODYSSEY» ΚΑΙ ΣΤΟ ΈΡΓΟ ΤΟΥ ΙΕΡΏΝΥΜΟΥ ΜΠΟΣ) Αλέξανδρος Πάπα ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ – ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΑ ΕΙΚΌΝΑΣ Γιάννης Αλεξανδρόπουλος ΓΡΑΦΊΣΤΡΙΑ Μαρία Ζαχαριουδάκη ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΠΡΟΒΟΛΉΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΊΑΣ Ελένη Διδασκάλου ΤΜΉΜΑ ΕΚΔΌΣΕΩΝ Λητώ Τσεκούρα ΕΚΤΎΠΩΣΗ Printfair ΑΘΉΝΑ ΙΑΝΟΥΆΡΙΟΣ 2023

Miltos Athanasiou, Nikos Dragonas, Maria Ilia, Stelios Theodorou, Aggelos Mendis, Lemon Poppy Seed for the performers’ hairstyling THANKS TO Evgenios Anastopoulos, Euripides Laskaridis, Michalis Theophanous, Stelios Thomadakis, Yiannis Bournias, Alexander Papa, Eva Papadakis, Tasos Papaioannou, Kalliopi Simou, Drosos Skotis, Christos Strinopoulos, Ilja Chakhov, Joanna Bobrzynska–Gomes AND TO Nikos Pimblis, Janis Vakarelis, Alexandra Kouseli, Costas Charalambidis, Giorgos Chatzithanasis, Irini Andreadi THE PRINTED PROGRAM HAS BEEN DESIGNED BY Dimitris Papaioannou AND IS A Megaron – The Athens Concert Hall EDITION PHOTOGRAPHS BY Julian Mommert, EXCEPT FOR P. 19 (REFERENCE PICTURE TO "2001: A SPACE ODYSSEY" + HIERONYMUS BOSCH'S PAINTING) BY Alexander Papa, P. 23 ("STILL LIFE", 2 PICTURES ON THE LEFT) BY Lovis Ostenrik, P. 23 ("STILL LIFE", PICTURE ON THE RIGHT) BY Maria Petinaraki, P. 24 BY Nikos Dragonas COLOUR EDITING AND PRINT MANAGEMENT Yiannis Alexandropoulos GRAPHIC DESIGN Maria Zacharioudaki COMMUNICATION & MARKETING DIRECTION Eleni Didaskalou PUBLICATIONS DEPARTMENT Lito Tsekoura PRINTING Printfair ATHENS JANUARY 2023 SPECIAL THANKS TO Nikos Panagiotopoulos, for his gift: the text for this printed program AND TO Dimitris Korres for his continued and inventive technical support SPECIAL THANKS ALSO TO

as a gift DIMITRIS PAPAIOANNOU IS ARTIST IN RESIDENCE AT MEGARON – THE ATHENS CONCERT HALL WE ESPECIALLY THANK Teodor Currentzis for conducting the music of INK and offering it to us NUDE MAN Šuka Horn Selamsis SOUND DESIGN David Blouin LIGHTING DESIGN Lucien Laborderie, Stephanos Droussiotis CREATIVE – EXECUTIVE PRODUCER – ASSISTANT DIRECTOR Tina Papanikolaou ASSOCIATE DIRECTOR Haris Fragoulis PERFORMERS’ PHYSICAL TRAINING Šuka Horn MUSIC RECORDED BY Teodor Currentzis AND musicAeterna orchestra PHOTOGRAPHS + CINEMATOGRAPHY Julian Mommert THE NAME OF THE PLAY WAS GIVEN BY Aggelos Mendis THE OCTOPUSES WERE CREATED BY Nectarios Dionysatos VISUAL DESIGN ASSOCIATE Evangelos Xenodochidis INTERNATIONAL RELATIONS – COMMUNICATIONS MANAGER – TOUR PROGRAMMER Julian Mommert TECHNICAL DIRECTOR Manolis Vitsaxakis STAGE MANAGER – SOUND ENGINEER David Blouin PROPS MASTER – STAGE MANAGER Tzela Christopoulou LIGHTING PROGRAMMER Lucien Laborderie TECHNICAL SUPPORT Aggelos Katsolias, Marios Karaolis, Martha Kapazoglou, Kostas Kakoulidis EXECUTIVE PRODUCTION 2works IN COLLABORATION WITH Polyplanity Productions EXECUTIVE PRODUCTION ASSOCIATE Vicky Strataki EXECUTIVE PRODUCTION ASSISTANT Kali Kavvatha THE FIRST VERSION OF INK WAS COMMISSIONED AND CO–PRODUCED BY Torinodanza Festival / Teatro Stabile di Torino – Teatro Nazionale + Fondazione I Teatri / Festival Aperto – Reggio Emilia in 2020 THE FINAL VERSION OF THE WORK AND THE INTERNATIONAL TOUR IS CO–PRODUCED BY Biennale de la Danse de Lyon 2023, Sadler’s Wells London, Megaron – The Athens Concert Hall AND SUPPORTED BY the Hellenic Ministry of Culture and Sports DRESSED MAN MUSIC Kornilios

I N K playDimitris for two Papaioannou / Haris Fragoulis •

CREATED (concept, direction, sets, costumes, lights) BY Dimitris Papaioannou

Dear Soul, if you were not friends with the vast nothing inside, why would you always be casting your net into it, and waiting so patiently? [ Jalal al-Din Rumi, transl. Coleman Barks ]

Ψυχή μου, ἂν δὲν ἤσασταν τόσο φίλοι μ’ αὐτὸ τὸ ἀχανὲς τίποτα ἐντός σου, γιατί νὰ ρίχνεις πάντα μέσα του τὸ δίχτυ σου, καὶ τόσο ὑπομονετικὰ νὰ περιμένεις; [ Τζελαλεντὶν Ρουμὶ ]

Nikos A. Panagiotopoulos READING THE CHOREOGRAPHIES OF DIMITRIS PAPAIOANNOU AND STUDYING THEIR INDELIBLE INK I MADE THIS LITTLE SEAL FOR HIS ART As far as the hermetic or hermitic discourse of Theology and Poetry is concerned, Dimitris Papaioannou is "closed"—"an iconoclast" almost. But as far as the effluents of the hermitic word are concerned, that is, the music of Theology and the I turn to thee of Poetry, of the secret icon, of the book sealed sevenfold, he is "open"—"an iconolater” zealot. The imprinted aesthetics, the dedication to the precision and spiritual coherence of ancient movements...

But look, the Chorus that danced at the wedding and the tomb comes out of the temple and moves towards the churchyard. The witnesses of the Chorus say the code is strict, and, with the sacred calligraphy of their bodies, this zeibekiko that came up the steps of the den to go to church, yes, with their bodies they will copy it: Labour is blossoming or dancing where The body is not bruised to pleasure soul, Nor beauty born out of its own despair...i Papaioannou’s vivid images of this exalting sense of the beautiful, when, hidden, they reveal themselves like the Morning Stars and Evening Stars of Anafi, it’s as if they religiously affirm that knowledge is remembrance; which is no longer taught, perhaps because it is Platonic; perhaps because the new teachers think that knowledge is what they themselves know, and are not given to nostalgia. In his iconolatry and its intoxication though, he does not embrace the proto-image of “In the beginning was the Word”, and though he appreciates the images of God, the icons of some great archetypes of tradition, he does not worship them but looks at them like a Janus.

Both nuns and mothers worship images, But those the candles light are not as those That animate a mother's reveries...ii As the spindle of his work has been twisted many times, as ought a golden thread around a silver spindle, I can clearly discern the reach of his work, and the points between which the domain of his art spiritually extends; between Cavafy’s verses: Like the beautiful bodies of those who died before they had aged, sadly shut away in a sumptuous mausoleum iii and the glossy bronze verse of Ezra Pound: Disney against the metaphysicals.iv These are the limits. And between these limits, bang in the middle, inside a phantasm, Beauty and Age, the summation of the twelve gods in two, have him as their devoted child. Paul's words: old things are passed away; behold, all things are become new,v do not belong to the roots that grow under his shoe, to recall that scenic image of monumental alchemy from the choreography of The Great Tamer. And the Platonic heavenly plant of Timaeus? And Antigone? All that was sown avant la lettre? But Philosophy and Tragedy, are they not, in essence, the Old Testament of Greek Christianity?—which Christianity (how can one say otherwise?) is, in its quintessence, of the New Testament—without this in any way diminishing the greatness of the Prophets, of Deuteronomy, of Ecclesiastes, and without it spoiling the marriage or the unresolved sacramental mystery of the union. It is a Greek book, the New Testament. The Book of John was written at a time when the Church was largely composed of Greeks. Yet the sagest shoe in the Greek dancing chorus wants to get away from the house that gave Cavafy’s Myris a Christian funeral.

Papaioannou has other signs in mind, he has planned another route, and in his journey towards Art, that is, towards the gaiety that transfigures all the dread,vi he will travel by other paths, through other places will he sail to the joy or the catharsis of All things fall and are built again, and those that build them again are gay.vii There is a stoa—a passageway and secret school—that links the evangelical Noli me tangere, which relates to the strict rhythm, with the poetical I didn’t hold myself back. I gave in completely and went,viii which redeems, and gifts the erotic ecstasy to the person; in this stoa, where the medicinal poisons of art are all drunk in one go, both the distillations of magic ix for the aesthetes and the potions of siren tears x for the travelers are made. In this stoa, the philosophical discourse is not undanced and the discourse of dance is not unschooled when movement acquires spirituality and its virtuosity becomes sacrificial—here the mystery of its mature phase is ritually performed with the dancers' bodies penetrating walls. In the major works of Dimitris Papaioannou, the orientation becomes transverse, the virtuosity sacrificial and the sacred labour of art is like a prayer in vain. In these precious stones of his work, Sisyphus is his Terpsichore.

—When are these transverse dances performed, the dances haunted by the idea of Beauty that touches upon death,xi the dances where the dancing pathway penetrates the wall?

—They are performed while the world has turned upside down. (Don't you know that Big Brother and the Grand Inquisitor reign in tandem, burying chemical poisons and nuclear waste in your seed bed? Don't you know that they’ve executed the Amazon jungle and the holiness of its nature? That art is the cryptonym of nature—do you know that? That a new continent of garbage is floating in the middle of the ocean and that trace amounts of plastic can be detected in breast milk? Don't you know that aesthetic value without a moral foundation becomes its opposite, becomes kitsch—Broch and Kondylis testify to it—and that kitsch has covered your world? That state injectables—without any hint of conspiracy theorism—can just be made out? Soon you'll see that the line Imperceptibly they’ve closed me off from the world xii is not just about the Poet. They are touching what oughtn’t be touched. Soon you will hear the numen of Gaia stipulating: Vengeance is mine, I will repay.)xiii If it be to honour such deeds, then why dance — why serve heaven? asks Sophocles from within one of his poetic stalactites.

But the ink-laden heavens of Theotokopoulos will be illuminated in Ink. Yes, maybe the world has turned upside down and you no longer need a stalker xiv to walk through it. Yet the demand is the same it was on the first day it was made: work and keep.xv [ PHILOPAPPOU, DECEMBER 2022 ]

Translated into English by Orfeas Apergis

TRANSLATOR’S NOTES i W.B. Yeats, “Among School Children” ii Ibid. iii C.P. Cavafy, “Longings” (translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard) iv Ezra Pound, Canto CXVI v 2 Corinthians 5.17 vi W.B. Yeats, “Lapis Lazuli” vii Ibid. viii C.P. Cavafy, “I went” (translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard) ix C.P. Cavafy, “Following the Recipes of Ancient Graeco-Syrian Magicians” x W. Shakespeare, Sonnet 119 xi T.K. Papatsonis, Uncollected Poems 1911-1976 xii C.P. Cavafy, “Walls” (translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard) xiii Romans 12.19 xiv Pronounced “stullker”; vide Tarkovsky’s film by that name: “in the film, a ‘stalker’ is a professional guide to the Zone, someone having the ability and desire to cross the border into a dangerous and forbidden place with a specific goal.” (from the Wikipedia entry on Tarkovsky’s Stalker) xv Genesis 2.15

[ ΦΙΛΟΠΆΠΠΟΥ, ΔΕΚΈΜΒΡΙΟΣ 2022 ]

Ἀλλὰ οἱ μελανοὶ οὐρανοὶ τοῦ Θεοτοκόπουλου θὰ φωτιστοῦν στὸ Μελάνι. Ναί, μπορεῖ ὁ κόσμος νά ’ρθε τὰ πάνω κάτω καὶ νὰ χρειάζεσαι πιὰ στάλκερ γιὰ νὰ τὸν διαβεῖς. Ὡστόσο τὸ αἴτημα εἶναι τὸ ἴδιο μὲ τὴν πρώτη μέρα ποὺ δημιουργήθηκε: ἐργάζεσθαι καὶ φυλάττειν.

Ἂν εἶναι νὰ τιμάω τέτοιες πράξεις, τότε γιατί χορεύω — γιατί ὑπηρετῶ τὸν οὐρανό; ρωτάει μέσα ἀπὸ ἕναν σταλακτίτη τῆς ποίησής του ὁ Σοφοκλῆς.

— Πότε τελοῦνται αὐτοὶ οἱ ἐγκάρσιοι χοροὶ ποὺ ἡ συναφὴς μὲ τὸ θάνατο ἰδέα τῆς Ὡραιότητας τοὺς στοιχειώνει καὶ ἡ χορευτικὴ ἀτραπὸς διαπερνᾶ τὸν τοῖχο; — Τελοῦνται ἐνῶ ὁ κόσμος ἔχει γυρίσει ἀνάποδα. (Καλά, δὲν ξέρεις ὅτι ὁ Μεγάλος Ἀδερφὸς καὶ ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστὴς συμβασιλεύουν καὶ θάβουν στὴ βραγιά σου χημικὰ δηλητήρια καὶ πυρηνικὰ ἀπόβλητα μαζί; Δὲν ξέρεις ὅτι ἐκτελέσανε τοῦ Ἀμαζονίου τὴ ζούγκλα καὶ τὴν ἁγιότητα τῆς φύσης του; Ὅτι ἡ τέχνη εἶναι τὸ κρυπτώνυμον τῆς φύσης, τὸ γνωρίζεις; Ὅτι μιὰ νέα ἤπειρος ἀπὸ σκουπίδια πλανιέται στὸν ὠκεανὸ κι ὅτι ἰχνοστοιχεῖα πλαστικοῦ ἀνιχνεύονται στὸ μητρικὸ γάλα; Καλά, δὲν ξέρεις ὅτι μιὰ αἰσθητικὴ ἀξία χωρὶς ἠθικὸ θεμέλιο εἶναι τὸ ἀντίθετό της, εἶναι κὶτς —τὸ καταμαρτυροῦν Μπρὸχ καὶ Κονδύλης— κι ὅτι τὸ κὶτς σκέπασε τὸν κόσμο σου; Ὅτι τὰ κρατικὰ ἐνέσιμα —χωρὶς ἴχνος συνωμοσιολογίας— ἀχνοφαίνονται; Σὲ λίγο θὰ δεῖς ὅτι τὸ ἀνεπαισθήτως μ’ ἔκλεισαν ἀπὸ τὸν κόσμον ἔξω δὲν ἀφορᾶ μόνο τὸν Ποιητή. Ἀγγίζουν τ’ ἀνέγγιχτα. Σὲ λίγο θ’ ἀκούσεις τὸ numen τῆς Γαίας νὰ συνομολογεῖ: Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω.)

Νίκος A. Παναγιωτόπουλος ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΑΝΕΞΙΤΗΛΟ ΜΕΛΑΝΙ ΤΟΥΣ ΕΦΤΙΑΞΑ ΤΟΥΤΗ ΤΗ ΜΙΚΡΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ Σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὸν ἑρμητικὸ λόγο ἢ τὸν ἐρημίτη λόγο τῆς Θεολογίας καὶ τῆς Ποίησης, ὁ Δημήτρης Παπαϊωάννου εἶναι «κλειστός» — σχεδὸν «ἕνας εἰκονομάχος». Ἀλλὰ σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὶς ἀπορροὲς τοῦ ἐρημίτη λόγου, ἤγουν τὴ μουσικὴ τῆς Θεολογίας καὶ τὰ Εἰς σὲ προστρέχω τῆς Ποιήσεως, τῆς μυστικῆς εἰκόνας, τοῦ ἑπτασφράγιστου βιβλίου, εἶναι «ἀνοιχτός» — «ἕνας εἰκονολάτρης» ζηλωτής. Ἡ ἐντυπωτικὴ αἰσθητική, ἡ προσήλωση στὴν ἀκρίβεια καὶ τὴν πνευματικὴ συνοχὴ ἀρχαίων κινήσεων... Ὅμως κοιτάξτε, ὁ Χορὸς ποὺ βρέθηκε πάνω στὸ γάμο καὶ στὸν τάφο βγαίνει ἀπὸ τὸ ναὸ καὶ πάει στῆς ἐκκλησίας τὸ προαύλιο. Οἱ μάρτυρες τοῦ Χοροῦ λένε πὼς ὁ κώδικας εἶναι αὐστηρός, καὶ μὲ τὴν ἱερὴ καλλιγραφία τοῦ σώματός τους, αὐτὸ τὸ ζεϊμπέκικο ποὺ ἀνέβηκε ἀπὸ τὰ σκαλιὰ τοῦ καταγώγιου γιὰ νὰ ἐκκλησιαστεῖ, ναί, μὲ τὸ σῶμα τους θὰ τὸ ἀντιγράψουν:

Ἀνθίζει ὁ κόπος καὶ χορεύει ἐκεῖ ὅπου γιὰ χάρη τῆς ψυχῆς τὸ σῶμα δὲν κατάντησε συντρίμμι, οὔτε ἡ ὀμορφιὰ εἶναι τῆς ἴδιας τῆς ἀπελπισίας της καρπός… Οἱ ἀπογειωτικῆς καλαισθησίας ζωντανὲς εἰκόνες του, ὅταν κρυμμένες ἀποκαλύπτονται σὰν Αὐγερινοὶ καὶ Ἕσπεροι τῆς Ἀνάφης, λὲς καὶ βεβαιώνουν θρησκευτικὰ πὼς ἡ γνώση εἶναι ἀνάμνηση· πράγμα ποὺ πιὰ δὲν διδάσκεται, ἴσως γιατὶ εἶναι πλατωνικό· ἴσως γιατὶ οἱ νέοι διδάσκαλοι θαρροῦν πὼς Γνώση εἶναι ὅ,τι ξέρουν οἱ ἴδιοι, καὶ δὲν εἶναι σπουδαῖοι νοσταλγοί. Σὲ αὐτὴ τὴν εἰκονολατρία του καὶ στὴν μέθη της ὅμως, τὴν πρωτοεικόνα τοῦ Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος δὲν τὴν ἀσπάζεται, καὶ τὰ ὁμοιώματα Θεοῦ, τὰ εἰκονίσματα κάποιων μεγάλων ἀρχετύπων τῆς παράδοσης τὰ ἀποτιμᾶ, μὰ δὲν τὰ προσκυνᾶ, κοιτάζοντάς τα ὅπως ἕνας Ἰανός.

Εἰκόνες λατρεύουν καὶ οἱ καλογριὲς καὶ οἱ μητέρες, μὰ οἱ εἰκόνες ποὺ φωτίζουν τὰ κεριὰ δὲν εἶναι σὰν ἐκεῖνες ποὺ ἐμψυχώνουν τὶς ὀνειροπολήσεις μιᾶς μητέρας… Καθὼς τὸ ἀδράχτι τοῦ ἔργου του ἔχει στρίψει πολλὲς φορές, ὡς πρέπει τὸ χρυσόνεμαν εἰς ἀργυρὸν ἀδράκτι, μπορῶ νὰ διακρίνω μὲ εὐκρίνεια τοῦ ἔργου του τὴν ἁπλωσιά κι ἀπὸ ποῦ ὣς ποῦ ἐκτείνεται πνευματικὰ τῆς τέχνης του ἡ περιοχή· ἀνάμεσα στοὺς καβαφικοὺς στίχους:

Σὰν σώματα ὡραῖα νεκρῶν ποὺ δὲν ἐγέρασαν καὶ τἄκλεισαν, μὲ δάκρυα, σὲ μαυσωλεῖο λαμπρὸ καὶ στὸν γυαλιστερὸ μπρούντζινο στίχο τοῦ Ἔζρα Πάουντ:

Ντίσνεϋ ἐναντίον μεταφυσικῶν. Αὐτὰ εἶναι τὰ ὅρια. Καὶ καταμεσῆς τῶν ὁρίων, μέσα σ’ ἕνα φάσμα, ἡ Ὀμορφιὰ κι ἡ Ἡλικία, ἡ σύνοψη τῶν δώδεκα θεῶν σὲ δύο, ἀφοσιωμένο τους παιδὶ τὸν ἔχουν. Τὰ λόγια τοῦ Παύλου: τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονεν καινὰ τὰ πάντα δὲν ἀνήκουν στὶς ρίζες ποὺ φυτρώνουν κάτω ἀπὸ τὸ παπούτσι του, γιὰ νὰ ἀνακαλέσουμε τὴ μνημειακῆς ἀλχημείας σκηνικὴ εἰκόνα ἀπὸ τὴ χορογραφία τοῦ Μεγάλου Δαμαστῆ. Καὶ τὸ πλατωνικὸν φυτὸν οὐράνιον τοῦ Τίμαιου; καὶ ἡ Ἀντιγόνη; ὅλη ἡ πρὸ τοῦ γράμματος σπορά; Μὰ ἡ Φιλοσοφία καὶ ἡ Τραγωδία δὲν εἶναι στὴν οὐσία ἡ Παλαιὰ Διαθήκη τοῦ ἑλληνικοῦ χριστιανισμοῦ; πού, πῶς νὰ γίνει, στὴν πεμπτουσία του εἶναι καινοδιαθηκικός — Χωρὶς σὲ τίποτα τοῦτο νὰ ἐλαττώνει τὸ μεγαλεῖο τῶν Προφητῶν, τοῦ Δευτερονομίου, τοῦ Ἐκκλησιαστῆ καὶ χωρὶς νὰ χαλάει τὸ γάμο οὔτε τὸ ἄλυτο μυστήριο τῆς ἕνωσης. Εἶναι ἕνα ἑλληνικὸ βιβλίο ἡ Καινὴ Διαθήκη. Τὸ Κατὰ Ἰωάννην γράφτηκε σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ ἡ Ἐκκλησία ἀποτελοῦνταν βασικὰ ἀπὸ Ἕλληνες. Ἀλλὰ τὸ πιὸ σοφὸ παπούτσι τοῦ ἑλληνικοῦ χοροῦ θέλει νὰ φύγει μακριὰ ἀπὸ τὸ σπίτι ποὺ κήδεψε χριστιανικὰ τὸν Μύρη. Ἐκεῖνος ἔχει στὸ νοῦ του ἄλλα σημάδια, ἔχει σχεδιασμένη ἄλλη διαδρομὴ καὶ στὸ ταξίδι του γιὰ τὴν Τέχνη, δηλαδὴ γιὰ τὴ χαρὰ ποὺ μεταμορφώνει ὅλο τὸν τρόμο ἀπὸ ἄλλες ὁδοὺς θὰ πορευτεῖ, ἀπὸ ἀλλοῦ θὰ πλεύσει στὴν εὐφροσύνη ἢ στὴν κάθαρση τοῦ ὅλα γκρεμίζονται καὶ ὅλα ξαναχτίζονται καὶ ὅσοι τὰ ξαναχτίζουν εἶναι εὔθυμοι καὶ πάλι. Ὑπάρχει μιὰ στοὰ ἀνάμεσα στὸ εὐαγγελικὸ μή μου ἅπτου ποὺ συγγενεύει μὲ τὸν αὐστηρὸ ρυθμό, καὶ στὸ ποιητικὸ Δὲν ἐδεσμεύθηκα. Τελείως ἀφέθηκα κ’ ἐπῆγα, ποὺ ἀπολυτρώνει καὶ χαρίζει τὴν ἐρωτικὴ ἔκσταση στὸ πρόσωπο· σὲ αὐτὴ τὴ στοὰ ὅπου πίνονται μονοκοπανιὰ τῆς τέχνης τὰ φαρμάκια, φτιάχνονται καὶ τὰ ἀποστάγματα γητεύματος γιὰ τοὺς αἰσθητὲς καὶ τὰ φίλτρα ἀπὸ σειρήνας δάκρυα γιὰ τοὺς ταξιδευτές. Μέσα σὲ αὐτὴ τὴ στοὰ ὁ φιλοσοφικὸς λόγος δὲν εἶναι ἀχόρευτος καὶ ὁ χορευτικὸς λόγος δὲν εἶναι ἀγράμματος ὅταν ἡ κίνηση ἀποκτᾶ πνευματικότητα καὶ ἡ δεξιοτεχνία της γίνεται θυσιαστική — ἐδῶ τελεῖται τὸ μυστήριο τῆς ὥριμης φάσης του μὲ τὰ σώματα τῶν χορευτῶν νὰ διαπερνοῦνε τοίχους. Στὰ μείζονα ἔργα τοῦ Δημήτρη Παπαϊωάννου, ὁ προσανατολισμὸς γίνεται ἐγκάρσιος, ἡ δεξιοτεχνία θυσιαστικὴ καὶ ὁ ὅσιος μόχθος τῆς τέχνης σὰν προσευχὴ ἐπὶ ματαίω. Σὲ αὐτοὺς τοὺς πολύτιμους λίθους τῆς ἐργογραφίας του, ὁ Σίσυφος εἶναι ἡ Τερψιχόρη του.

ΕΓΚΑΡΣΙΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ, 2021. Αὐγερινοὶ καὶ Ἕσπεροι τῆς Ἀνάφης. / TRANSVERSE ORIENTATION, 2021. Morning Stars and Evening Stars of Anafi.

STILL LIFE, 2014. Tὰ σώματα τῶν χορευτῶν διαπερνοῦνε τοίχους. / STILL LIFE, 2014. Dancers' bodies penetrating walls.

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΑΜΑΣΤΗΣ, 2017. Ρίζες φυτρώνουν κάτω ἀπὸ τὸ παπούτσι του. / THE GREAT TAMER, 2017. Roots grow under his shoe.

INK έργο για δύο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

INK