Verrekijkerbieb - Leerjaar 6 - Kijker 4 - Thema 2 - N1 - Wonderen van de wereld!

ucatieve uitgaven

Wonderen van de wereld!

BIEB

Inge Misschaert

Kijker educatieve uitgaven

Verrekijker 6

4

Wonderen van de wereld!

1

2

Tempel van Artemis Het Mausoleum van Halicarnassus Zeus van Phidias De Kolos van Rhodos

De hangende tuinen

Pharos De Piramide van Cheops

3

Wonderlijk!

De mens is een bedrijvig1 beestje: aan zijn bouwdrift komt niet snel een einde! Vandaag zijn er nog steeds mensen die erop uit zijn om het meest fantastische bouwwerk te kunnen bouwen. Het hoogste gebouw, of het meest ingewikkelde bouwwerk: het maakt allemaal niet uit. Als het maar groot en indrukwekkend is en de tand des tijds kan doorstaan.

Ook in het verleden deden mensen dat. Bouwmeesters uit de Griekse wereld maakten bouwwerken die zo ingewikkeld zijn, dat wetenschappers nog steeds voor een raadsel staan.

De zeven wereldwonderen die daar voorkwamen, komen allemaal uit de antieke oudheid. Het zijn stuk voor stuk monumentale2 werken die veel bewondering oproepen, ook nu nog.

4

Verschillende schrijvers beschreven de kunstwerken in hun boeken. Voor de Grieken was het getal 7 erg belangrijk: het was een beetje magisch. Er waren immers zeven planeten, zeven kleuren, zeven weekdagen, zeven wetenschappen…

De wereldwonderen van toen zijn allemaal in het voormalige rijk van Alexander de Grote te vinden, hoewel ze niet allemaal door Grieken zijn gemaakt.

Van al die wonderlijke werken kun je er nog eentje in het echt bewonderen: de Piramide van Cheops.

7 Wereldwonderen van de antieke wereld

5

Piramide van Cheops Dit is het enige van de zeven klassieke wonderen dat we nu nog kunnen bezichtigen. Deze piramide wordt ook wel de Grote Piramide genoemd. Ze staat in Gizeh, in Egypte. Het was lange tijd met zijn 146 meter het grootste bouwwerk ooit.

Het bouwwerk is ongeveer 230 meter breed, 146,59 meter hoog, maar die hoogte is inmiddels wat gezakt. De bouw zou ongeveer twintig jaar geduurd hebben. Dat heeft de Griek Herodotus geschreven. Het gebouw bestaat uit ongeveer 2,3 miljoen stenen die elk 2,5 kg wegen. Begin dat maar eens naar boven te tillen!

In de buurt staan nog meer piramides, het was een soort complex. De grote piramides werden aan verschillende koningen toegeschreven, Cheops, Chefren en Mycerinus.

Piramides speelden een grote rol in de religie en de sterrenkunde. Het was immers een manier voor de farao3 om opgenomen te worden in de hemel. Zo kon hij dichter bij de zonnegod Ra komen. Er zijn wetenschappers die niet in die theorie geloven. De zonnecultus4 was immers niet van alle tijden en volgens hen stelden de piramiden het sterrenbeeld Orion voor.

6

7

8

Wat heel bijzonder is voor deze piramide is de berekening van de maten. Drie wetenschappelijke regels worden hier al in gebruikt: de stelling van Pythagoras, het getal pi en de gulden snede. Dat was echt opmerkelijk voor die tijd!

Hierdoor dachten wetenschappers soms dat de piramide er door de goden zelf geplaatst was, wat natuurlijk niet bewezen kan worden.

De bouw van de piramide zou twintig jaar geduurd hebben.

Veel geleerden denken dat de stenen naar boven werden gehesen op een heuvel, maar dan zou de heuvel veel groter moeten geweest zijn dan de piramide! Andere theorieën spreken van een spiraalvormige helling of dat de arbeiders de stenen voor de piramide ter plekke goten. Feit is dat er veel meningen zijn maar weinig bewijzen en dat we nooit zullen weten hoe dit wonder precies tot stand is gekomen.

De binnenzijde van de piramide bestaat uit een wirwar van gangen. Ook zijn er schachten aangetroffen. Niemand kan verklaren waar deze schachten precies voor dienden. Ze waren te kort om voor luchttoevoer te zorgen. Waar ze dan wel voor dienden, is een raadsel. Ook waren er bij het ontdekken van de piramide bijna geen schatten meer te vinden. Men denkt dat de piramide al leeggeroofd was voor de ontdekking ervan.

9

Hangende tuinen van Babylon Met deze tuinen wordt een serie terrassen bedoeld. Deze terrassen waren omringd door muren met torens. Er waren bomen, struiken en bloemen in geplant. Daardoor leek het alsof de tuinen hingen boven de oevers van de rivier de Eufraat.

Om de planten water te geven, werden ondergrondse kanalen gegraven. Al in de oudheid vond men de tuinen zeer bijzonder en mythisch. De opdrachtgever van dit bouwwerk heette Nebukadnezar. Dat was de koning van Babylonië. De tuinen waren bedoeld voor zijn echtgenote, Amytes.

Zij was gewoon aan een groene omgeving en moest wennen aan het grote Babylon.

Of de tuinen werkelijk bestaan hebben, is niet duidelijk. Historici hebben dat uit geschriften opgemaakt, maar zeker is het allerminst. Dat er hangende tuinen werden gemaakt, daar is wel bewijs van gevonden. Op kleitabletten werd enkel gesproken over tuinen in Ninive, maar niet in Babylon zelf.

Het verhaal zou dus net zo goed op een mythe kunnen berusten.

10

11

Tempel van Artemis in Efeze Deze tempel in Efeze werd rond 550 voor Christus gebouwd.

Efeze of Ephese ligt aan de Turkse oostkust.

De tempel moet enorm groot geweest zijn en werd gebouwd door Kroisos. In legendes uit die tijd zou er meer dan honderd jaar aan de tempel gebouwd zijn, maar archeologen zijn er al achter gekomen dat het maar de helft van die tijd was.

Het was een heiligdom voor de godin Artemis of Diana.

De stad Efeze zou in de oudheid fabelachtig rijk geweest zijn.

Ze was de hoofdstad van de Romeinse provincie Asia en een van de grootste steden van de oudheid. Nu ligt de stad in Turkije.

In het heiligdom werden eerst drie tempels gebouwd.

Archeologen noemden die A, B en C. Na de verwoesting van de tempels werden er nog twee nieuwe gebouwd, die met D en E werden aangeduid. De eerste tempels werden uit hout vervaardigd, de laatste twee uit marmer. Dat gebeurde wel vaker in twee delen.

De tempel was versierd met prachtige beelden in brons.

De allerbeste kunstenaars hadden die vervaardigd. Onder andere de vier bronzen beelden van de Amazonen zijn bekend.

12

13

Beeld van Zeus in Olympia In Olympia stond een tempel ter ere van Zeus. Phidias was een beeldhouwer uit Griekenland die voor de tempel een beeld moest maken. Het resultaat overtrof iedereens stoutste verwachtingen. Phidias maakte een beeld van wel 13 meter hoog.

Het beeld was vervaardigd uit de kostbaarste materialen die ze in die tijd konden vinden: ivoor en goud. Dit werd gedaan met een bepaalde techniek, die toen ‘chryselefantijn’ werd genoemd. Het beeld stond op een voetstuk van marmer van 1 meter hoog, ook al zo’n kostbaar en duur materiaal. Het hele beeld was samen met het voetstuk dus maar liefst 14 meter hoog. Een god om u tegen te zeggen!

Je kon dus niet te dicht staan, want dan zag je niets. Het was ook onmogelijk, want men had beschilderde panelen rond het beeld geplaatst, zodat iedereen het op een optimale manier kon bewonderen en vereren.

De oppergod werd zittend op een troon afgebeeld. Gelukkig maar, want anders was het beeld nog groter geweest, wel 18 meter hoog! In de rechterhand van Zeus zit een overwinningsfiguur, die Nikè genoemd werd. Het is een gevleugeld figuurtje dat de triomf bij de Olympische Spelen voorstelt. In de linkerhand zie je een scepter5 , waarop een adelaar staat afgebeeld. Dat was namelijk het symbool voor Zeus: zo kon iedereen hem meteen herkennen.

14

15

Op zijn kledij waren kleine bloemen en dieren gebeeldhouwd en op zijn hoofd rustte een krans van olijftakken. De troon werd van ebbenhout en ivoor gemaakt. Ook hierin kon de kunstenaar het niet laten om nog meer verhalen te vertellen.

In de troon staan tal van mythologische scènes afgebeeld.

Over het beeld werd regelmatig olijfolie gegoten.

Wetenschappers denken dat mensen dit deden om te voorkomen dat het ivoor zou gaan barsten.

Door dit werk – en nog vele andere – is Phidias de geschiedenis ingegaan als een fabelachtig kunstenaar die prachtige, levensgrote beelden kon maken. Hij was een echte ivoorkunstenaar.

16

Mausoleum van Halicarnassus Dit fenomenaal grote monument lag aan de zuidwestkust van Turkije. Het is een beetje speciaal als monument, omdat het niet aan de goden was gewijd.

Een mausoleum is een begraafplaats die er bijna net zo uitziet als een vierkant huis. Langs de vier zijden van het gebouw waren friezen aangebracht. Dat zijn lange stukken steen waarin meestal beeldjes en figuren zijn uitgehouwen.

Op de friezen werd de strijd getoond van mensen tegen mythologische wezens als Amazonen en centauren6.

De naam ‘mausoleum’ komt van de Perzische vorst Mausolus die dit grafmonument bouwde. Hij heeft het gebouw zelf nooit meer gezien, want hij stierf drie jaar voor het af was.

Het gebouw was bijna vierkant en was ongeveer 38 op 32 meter groot. En enorm grote plek voor een graf, dus.

In die tijd werden graven van koningen gebouwd voor een heel gevolg7: de koning nam immers heel veel grafgiften, dieren en zelfs slaven mee in het hiernamaals. De hoogte van dit bouwwerk was 45 meter.

De materialen die bij de bouw gebruikt werden, waren kalksteen en witte marmer. Binnen werd er vooral vulkanische steen gebruikt.

17

Het graf werd versierd door de beste kunstenaars die er beeldhouwwerken voor maakten. Het meest opmerkelijke was de strijdwagen die boven op het mausoleum prijkte.

Wetenschappers vermoeden dat het mausoleum door een aardbeving werd vernield. Gelukkig hebben we er nog levendige voorstellingen van behouden in de literatuur van die tijd.

18

Kolossus van Rhodos De ‘kolos’ van Rhodos moet fenomenaal geweest zijn om te zien. Helaas voor ons is er nergens nog zo’n kolos te bespeuren.

Het bronzen beeld waar in boeken naar verwezen wordt, zou op het eiland Rhodos gestaan hebben.

De kolos moet de Griekse zonnegod Helios voorstellen. Het beeld werd opgericht als bedanking aan de zonnegod door de inwoners op het eiland Rhodos. De kolos zou 33 meter groot geweest zijn. Hoe het er precies uitzag, weten archeologen niet. Er zijn immers geen afbeeldingen van bewaard gebleven.

Wetenschappers gaan er daarom van uit dat het beeld op de zonnegod zelf moet geleken hebben: een naakte, mooie jongeman in een korte mantel, met golvend haar en een kroon met zeven stralen op zijn hoofd.

Omdat mensen van de voet naar het beeld keken, zouden ook de verhoudingen niet geklopt hebben: het hoofd zou dan veel groter moeten zijn, zodat je van op de grond een proportioneel8 beeld had.

19

In schilderijen of afbeeldingen staat de kolos vaak afgebeeld met een fakkel of een vuurschaal. Dat komt omdat hij als zonnegod geassocieerd wordt met een lichtbaken. Een soort vuurtoren dus.

Het enorme beeld zou gemaakt zijn door een beeldhouwer die Chares van Lindos heet en ook van Rhodos afkomstig was. Nergens vinden we informatie terug over waar het beeld precies stond.

Een leuk weetje is dat wij in onze taal het woord ‘kolos en kolossaal’ hebben door dit beeld.

20

Pharos van Alexandrië Deze gigantische vuurtoren bevond zich vroeger op het eiland Pharos, dat nu een schiereiland is geworden. Een schiereiland is net geen eiland: het hangt nog met een stukje vast aan het vasteland.

De vuurtoren was ongeveer 140 meter hoog. Helaas voor ons is dit bouwwerk niet meer te bewonderen. In de veertiende eeuw is ze verwoest door een aardbeving. In 1994 hebben archeologen er stukken van teruggevonden in de zee.

De opvolger van Alexander de Grote zou deze toren gebouwd hebben op het eiland Pharos, om ervoor te zorgen dat de haven wat veiliger werd. ‘s Nachts werd de toren met een vuur verlicht. Overdag reflecteerde het de zon. Zo wisten de schepen de gevaarlijke stukken te omzeilen en konden ze zo veilig de haven binnenzeilen.

De toren was in die tijd zo’n belangrijk monument dat hij op munten afgebeeld stond. Dat is een beetje te vergelijken met ons briefjesgeld. Daarop staan ook gebouwen afgebeeld.

Volgens bronnen heeft het vijftien jaar geduurd om de toren te bouwen. De bouw ervan kostte toen enorm veel geld, ook al was de toren niet met kostbare gesteenten opgetrokken.

Hij werd gewoon met de plaatselijke kalksteen gebouwd.

21

In die tijd kostte het gewoon te veel geld om materialen van ver te laten komen.

Op dit moment zijn archeologen nog steeds de resten van de toren die in de zee aangetroffen zijn aan het onderzoeken. Ze kwamen te weten dat de toren uit drie delen moet bestaan hebben. Er was plaats om te wonen en ook om vee te houden.

Er was ook een Zeusbeeld, waaronder of waarnaast het vuur aangestoken werd.

22

Kleine quiz!

Kun je raden welk wereldwonder bij welke plaats past?

De Piramide van Cheops

Efeze

Zeus van Phidias

Babylon

Tempel van Artemis

Rhodos

Pharos

Egypte

De hangende tuinen

Turkije

Het Mausoleum van Halicarnassus

Alexandrië

De kolos

Olympia

23

Woorduitleg 1 2 3 4 5 6

bedrijvig = altijd bezig, nooit stilzittend monumentaal = reusachtig groot farao = titel van de oude koningen van Egypte zonnecultus = verering van de zon als goddelijk wezen scepter = staf van een koning centaur = wezen met het bovenlijf van een mens en het overige gedeelte van een paard 7 gevolg = de personen die een vorst of een ander belangrijk persoon volgen of begeleiden 8 proportioneel = in verhouding

24

De zeven wereldwonderen hebben echt bestaan! In dit boekje lees je meer over de Piramide van Cheops, de hangende tuinen van Babylon, de tempel van Artemis in Efeze, Het beeld van Zeus in Olympia, Het Mausoleum van Halicarnassus, de Kolossus van Rhodos en de Pharos van Alexandrië.

Dit boekje maakt deel uit van de Verrekijkerbieb 6.

ISBN 978 90 486 2537 6 Bestelnummer 60 1021 597 KB D/2016/0147/106 NUR 191 Foto’s: Shutterstock Verantwoordelijke uitgever die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge RPR 0405 108 325 © Copyright die Keure, Brugge

9 789048 625376

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.