Verrekijkerbieb - 6e leerjaar - N1 - Buitenaards leven

ucatieve uitgaven

BIEB

Buitenaards leven Sandrine Lambert

Kijker educatieve uitgaven

Verrekijker 6

3

Buitenaards leven

1

Inhoudstafel • • • • • • • • • • • •

2

Inleiding De leer van het heelal Wat is de oerknal?

Waaruit bestaat het heelal?

Twee manieren om naar leven te zoeken Bewoonbare zone Mars, niet zomaar een planeet Vroegere ontdekkingen Recente vondsten Mysterieuze verdwijning Ook bij dieren Tot slot

p3 p4 p6 p7 p9 p11 p13 p15 p21 p21 p22 p23

Inleiding Stel je voor … dat er leven is buiten onze planeet. Dat op een dag een vreemd voertuig op aarde landt. Waar dan wezens uit stappen, zoals wij maar toch anders. Of dat de mens ander leven ontdekt, ver weg in het heelal. Zouden we elkaar aanvallen of vrienden worden?

Daar werd al veel over geschreven. Er werden films over gemaakt. Waarin er vlotjes gevlogen wordt. Van de ene naar de andere planeet. Of waar een schattig wezentje bij ons verdwaald is en niet terug kan keren.

In films lijken ruimtewezens wel erg op mensen. Of op robots.

Maar vaak wel met een romp, een hoofd, twee armen en twee benen.

Al sinds de oudheid wordt erover nagedacht. En nog altijd wordt er verder gezocht. Wetenschappers denken dat de kans groot is dat er meer leven is. Buiten de aarde.

Maar hoe moeten we ons dat leven dan voorstellen?

Misschien zijn het planten of insecten? Schimmels of weekdieren, of iets dat wij helemaal niet kennen.

3

De leer van het heelal Er zijn heel wat verhalen over hoe het heelal is ontstaan.

We noemen ze de kosmogonie1. Het gaat dan zowel om wetenschap als om mythes.

Deze oude mythes spreken echt tot de verbeelding:

4

-

Zo dacht men in Japan dat het heelal eerst een dikke massa was. Een soort olie eigenlijk. Uit die massa kwamen toen goden die het hele heelal gemaakt hebben.

-

De Inca’s2 dachten dat het heelal en de mensheid samen ontstaan zijn.

-

Volgens de Egyptische mythes is de Melkweg ontstaan uit de uier van een koe. Het was een heilige koe. Ze stond met haar poten op de hoeken van de aarde.

-

Ook de oude Grieken hadden hun mythes. Zij dachten dat het door de god Zeus kwam. Die gaf de baby Herakles aan zijn vrouw Hera. Om te zogen. Maar zij ontdekte dat Herakles niet haar kind was. Toen duwde ze hem weg! De melk die ze morste, vormde de Melkweg.

-

De Noren zagen het nog anders. De kosmos ontstond waar de wereld van nevel samenkwam met die van vuur.

Die mythes zijn natuurlijk niet echt. Maar het zijn wel prachtige verhalen.

Hier zie je de god Zeus. Hij was de oppergod van de oude Grieken.

5

De wetenschap kent een heel ander verhaal.

En die steunt op de bigbangtheorie, ook bekend als de oerknal.

Wat is de oerknal?

In het begin van de 20e eeuw bedacht men iets nieuws.

Dat het heelal ontstaan is door een enorme ontploffing! Dat gebeurde 13,7 miljard jaar geleden.

De oerknal is het begin van het heelal en van de tijd.

Net als bij een ontploffing was alles eerst heel heet. Dan koelde het af. Hierdoor ontstonden structuren. Eerst waren die klein.

Maar samen gingen ze elementen en verbindingen vormen.

Later ontstonden er ook grote structuren zoals sterren en hele sterrenstelsels.

Dat bleek niet volledig te kloppen met de metingen. Daarom dacht men daarna dat het heelal veel sneller ontstond.

Sinds 2014 is men er bijna honderd procent zeker van dat er een oerknal geweest is. Maar hoe dat precies ging, wordt nog steeds onderzocht.

Vreemd genoeg maakte de oerknal geen lawaai. Omdat geluid ontstaat als dingen tegen elkaar botsen. En toen was er nog niets om tegen te botsen!

6

Waaruit bestaat het heelal?

Het heelal is eigenlijk die oneindige ruimte boven ons. Als je er in het donker naar kijkt, zie je planeten, manen en sterren. Maar niet alles wat er is, kunnen wij zien.

Daarom spreken we van het zichtbare heelal en het theoretische heelal.

Het zichtbare heelal zien we omdat we het met licht kunnen bereiken. Maar de snelheid van het licht is eindig. Daarom kunnen we niet alles zien.

Van het theoretische heelal hebben wetenschappers alleen modellen. Ze hebben het nog nooit echt gezien.

De voorwerpen in het heelal noemen we hemellichamen.

Zo zijn planeten voorwerpen die om sterren draaien. Een planeet maakt zelf geen licht. Toch lijkt het alsof dat wel zo is.

Dat komt doordat een planeet beschenen wordt door zijn ster.

De zon is de ster van de aarde. Die staat dus veel dichter bij de aarde dan andere sterren.

Een maan draait niet om een ster maar om een planeet.

De sterren die wij ’s nachts zien maken deel uit van ons sterrenstelsel. Dat is de Melkweg. Er zijn wel 100 miljard sterren.

De aarde vormt samen met de maan, acht planeten en de zon een zonnestelstel. Maar er zijn miljarden zonnestelsels!

7

8

Twee manieren om naar leven te zoeken Er zijn twee manieren om te zoeken naar leven buiten onze planeet: -

Via ruimtesondes Via radiotelescopen

Binnen ons zonnestelsel wordt er meestal gezocht met ruimtesondes.

Een ruimtesonde is een onbemand ruimtetuig dat naar andere planeten kan reizen. (Zelfs buiten ons zonnestelsel.) Het kan zelfs op een planeet landen.

Wist je dat …

Loena 1 de eerste ruimtesonde was die ook echt werkte?

Dat was in 1959.

9

Buiten ons zonnestelsel wordt er gezocht met radiotelescopen.

Hiermee worden radiogolven opgevangen die misschien van intelligent leven komen.

Wij sturen ook radiogolven uit. Zo proberen we ons zichtbaar te maken voor buitenaards leven. Soms lijkt de kans groot dat er buitenaards leven is. Dan sturen we een radioboodschap.

Maar er is weinig kans dat het begrepen wordt. Want waarschijnlijk zijn buitenaardse wezens niet ontwikkeld zoals wij.

Tijd Het grootste probleem bij het zoeken naar buitenaards leven is de tijd. Het duurt al lang om iets te sturen naar een ster die dichtbij ligt. Tientallen jaren!

Als er leven is op een planeet die miljoenen jaar verder ligt …

Komen we daar dan ooit achter?

10

Bewoonbare zone In een zonnestelsel draaien meerdere planeten rond één ster.

In ons zonnestelsel is die ster de zon. Sommige planeten staan er ver van. Andere dichtbij.

Ligt die planeet niet té ver van die zon en ook niet te dichtbij, dan ligt die in de bewoonbare zone. Dan is er kans op leven zoals wij het kennen.

Die planeten liggen dus op een goede afstand van hun ster.

Ze hebben daarom een goede temperatuur. Het is belangrijk dat die temperatuur tussen 0 en 100 graden ligt. Zo kan water niet bevriezen of koken. Want voor leven is water nodig.

In ons zonnestelsel liggen er twee planeten in de bewoonbare zone. Dat zijn de aarde en Mars.

De aarde, Mars en de maan 11

Venus en Mercurius liggen te dicht bij de zon.

De andere planeten staan er te ver van.

Mercurius staat het dichtst bij de zon. Het is ook de kleinste planeet

12

Mars, niet zomaar een planeet Ook Mars ligt bij ons in de bewoonbare zone. Daarom werd er al veel gezocht naar leven op Mars. Maar Mars is veel kouder dan de aarde! Dat komt omdat het verder van de zon ligt.

Op koude dagen kan het 140 graden onder nul zijn. Maar op warme dagen ook wel 20 graden boven nul. Er is zoveel verschil doordat Mars geen dampkring heeft.

Wat is een dampkring?

Dat is de lucht rond de aarde. Als die er niet was, werd de aarde veel te heet.

Ondertussen ontdekten wetenschappers dat er vloeibaar water is op Mars. Eerst dacht men dat het er te koud was. Maar blijkbaar zou het water van Mars heel zout zijn. Dat verlaagt het vriespunt.

Dat er dus wel water is, verhoogt de kans op microbiologisch leven.

Microbiologisch leven?

Dat zijn kleine organismen. Zoals ééncelligen, bacteriën en virussen.

13

Vroeger dachten ze dat er marsmannetjes waren op Mars!

En dat die de aarde zouden veroveren.

Het idee van die marsmannetjes klinkt nu wel heel gek.

Misschien is er een ander soort leven op Mars. Of misschien is dat er vroeger geweest. Dat wordt in 2020 verder onderzocht.

Dan vertrekt er een nieuwe robot naar Mars. Zo’n robot ziet er niet uit als de robots die wij kennen. Het is een onbemand apparaat. Het neemt deeltjes van Mars en komt daarna terug.

Zo kunnen die deeltjes onderzocht worden.

Mars heeft twee kleine manen: Phobos en Deimos.

Een afbeelding van Mars en zijn manen

14

Vroegere ontdekkingen Over buitenaards leven wordt al heel lang gepraat. Zo dacht de mens dat de piramides gebouwd waren met hulp van buitenaardse wezens. Nu, zo raar is dat eigenlijk niet …

In Egypte alleen al zijn bijna honderd piramides. Die zijn gigantisch! Het is bijna onvoorstelbaar dat die zo’n 4000 jaar geleden gemaakt zijn. Met de middelen van toen …

Eén steenblok kon wel 2500 kilogram wegen! Het is niet te geloven dat die verplaatst werden zonder hijskraan. Daarom dachten ze aan hulp van buiten de aarde.

Nu weten we dat de Egyptenaren zandhellingen maakten om zo de blokken te verplaatsen.

15

Ook in de cultuur van de Maya’s zijn er verwijzingen naar buitenaardse wezens. Nog steeds zijn er mensen die hevig geloven dat de oude Maya’s contact hadden met intelligent leven buiten de aarde.

Op muren van tempels en graftombes zijn tekeningen gekrast.

Sommige tekeningen lijken op ufo’s.

Dit is een van de vele Mayatempels in Mexico. Die kun je nog altijd bezoeken.

Ufo staat voor Unidentified Flying Object (onbekend vliegend object). Het gaat dus om vliegende voorwerpen waarvan men niet weet wat het is.

16

En dan zijn er ook nog de Nazcalijnen in Peru.

De lijnen zijn nog steeds te zien in het grasland van Peru.

Nochtans zijn ze al duizenden jaren oud. Sommige mensen denken hiervan ook dat ze door buitenaardse wezens gemaakt waren. Zo zien ze er eigenlijk ook wel uit …

Maar waarschijnlijk werden ze gemaakt door de Nazcaindianen. (Daarom worden ze de Nazcalijnen genoemd!)

Dat ze zo goed bewaard bleven komt door het klimaat. Dat is warm, droog en windstil.

17

Ook van Stonehenge werd gedacht dat de bouwers hulp kregen. Van buitenaardse wezens natuurlijk! Want zoiets zouden mensen toch niet maken?

Stonehenge is een monument uit de prehistorie. Je kunt het nog altijd bezoeken in het Verenigd Koninkrijk.

Dit monument in de vorm van een cirkel bestaat uit meerdere delen. Die werden niet vlak na elkaar gebouwd. In totaal duurde het 3000 jaar voor het af was!

Heel bijzonder aan Stonehenge is de stand van de stenen.

Die heeft te maken met de zon, de maan en de planeten.

Dus toch gemaakt door ruimtewezens?

18

Waarschijnlijk hoorde je al ooit van graancirkels?

Dat zijn figuren in velden. Maar soms ook in sneeuw, ijs of in aarde. De naam ‘graancirkels’ klopt dus niet helemaal. Ze komen heus niet alleen voor in graan.

Meestal gaat het om dit soort figuren.

Een van de oudste bekende graancirkels komt uit 1678. In het Verenigd Koninkrijk dacht men dat de duivel een graancirkel had gemaakt.

De meeste graancirkels worden nog steeds in het Verenigd Koninkrijk gevonden.

19

Maar men vindt ze ook in België. De meest bekende is die van Huize. Die werd gevonden door een ballonvaarder.

De graancirkel was zo goed gemaakt dat die in het nieuws kwam. Maar het bleek om een stunt te gaan van een televisieprogramma.

Toch blijven mensen graancirkels boeiend vinden!

Velen denken dat ze het werk zijn van buitenaardse wezens.

Men weet ook maar van een deeltje dat ze door mensen gemaakt zijn. Verder zijn er een heleboel andere ideeën.

Dat gaat van bliksem, naar draaikolken, over parende egels, tot dolle kangoeroes!

20

Recente vondsten Ook vandaag vindt men sporen van dingen die we niet kennen. Daarbij wordt snel gedacht aan buitenaards leven.

Soms vinden ze het dode lichaam van een wezentje.

In Rusland vond een man een vreemd lijkje bij een rivier. Het zag eruit als iets tussen een vogel en een vis. Zoiets komt dan in het nieuws. Het wordt dan verder onderzocht. Daarna hoor je er niets meer van. Waarschijnlijk omdat het toch niet belangrijk was.

Mysterieuze verdwijning En dan duiken er soms van die rare verhalen op. Van mensen die ontvoerd worden door buitenaardse wezens. Meestal zijn die verhalen verzonnen. Maar soms lijkt er wel echt iets aan de hand.

In 1975 vertelden enkele werkmannen uit Arizona in de Verenigde Staten een bijzonder verhaal. Ze zagen een zilveren schijf. Het was een grote schijf van wel zes meter breed. Die kwam vanachter een berg en bleef zweven. Ineens kwam er een blauwgroene straal uit. Die raakte een van de mannen en tilde hem op. De man werd meegenomen door de schijf en kwam niet terug. Zo’n verhaal kan toch niet, denk je. Maar de man was wel echt vermist …

21

Ook bij dieren Ufo-onderzoekers krijgen ook vaak een oproep over het verdwijnen van dieren. Of over een dier dat op een vreemde manier gestorven is. Meestal is dat een koe, of ander groot vee. Soms lijkt het alsof iemand die naar omhoog trok en dan liet vallen.

Wist je dat ...

België een ufo-meldpunt heeft?

Wie iets vreemds ziet in de lucht kan dat melden.

Je moet dan wel goed kunnen uitleggen wat je zag.

Dit wijst erop dat een melding echt vreemd is: - Er zijn veel details. Genoeg om te tonen dat het niet natuurlijk is. Dat de mens er ook niets mee te maken heeft.

- Men kon het goed genoeg zien. Dus ook niet van té ver af.

- De persoon die het zag, is onder de indruk.

- Er is bewijsmateriaal.

- Het werd ook door anderen gezien.

22

Tot slot Je ziet, wij zijn maar stipjes in het grote heelal. Heel kleine dan nog!

Er is veel kans dat er leven is buiten de aarde. Want er is zoveel dat we niet kunnen zien!

Ook hoe dat leven er dan zou uitzien, dat weten we niet. Er is zoveel dat nog niet ontdekt werd.

Wetenschappers zijn het erover eens: waarschijnlijk is er leven buiten de aarde. Maar tot nu toe is er geen enkel bewijs.

Er is dus nog véél werk voor wetenschappers! Misschien is dat ook wel wat voor jou … later?

23

Woorduitleg 1 kosmogonie = leer van het ontstaan van het heelal 2 Inca’s = vroegere heersers in Peru

24

Er is veel dat we al weten over het heelal.

Wetenschappers hebben al zoveel ontdekt.

Maar er is ook zoveel dat we niet weten.

Of er leven is buiten de planeet aarde bijvoorbeeld. Wat denk jij?

Dit boekje maakt deel uit van de Verrekijkerbieb 6.

ISBN 978 90 486 2537 6 Bestelnummer 60 1021 597 KB D/2016/0147/106 NUR 191 Foto’s: Shutterstock Verantwoordelijke uitgever die Keure Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge RPR 0405 108 325 © Copyright die Keure, Brugge

9 789048 625376

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, microfilm or any other means without written permission from the publisher.